හැන්කිගේ උද්ධමනය

ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුව විසුරුවා හැරලා කරන්සි බෝඩ් එකක් හැදිය යුතු බව කියන ස්ටීව් හැන්කි විසින් මෑතක සිට වරින් වර ලංකාවේ උද්ධමනය ඇස්තමේන්තු කර ප්‍රකාශයට පත් කරනවා. ඔහුගේ අලුත්ම සංඛ්‍යාලේඛනය අනුව මැයි 19 වනදා වන විට ලංකාවේ උද්ධමනය 123%ක්. මැයි මාසය තවමත් අවසන්ව නැහැ. මැයි මාසයේ නිල උද්ධමනය දැන ගන්න ලැබෙන්නේ මාසය අවසන් වූ පසු නිසා අපට දැනට මැයි මාසයේ හැන්කිගේ උද්ධමනය හා නිල උද්ධමනය සංසන්දනය කළ නොහැකියි. 

කෙසේ වුවත්, හැන්කිට අනුව අප්‍රේල් 28 වනදා ලංකාවේ උද්ධමනය පැවතියේද 123% මට්ටමේ. මෙය අපට අප්‍රේල් මාසයේ නිල උද්ධමනය වූ 33.8% සමඟ සංසන්දනය කළ හැකියි. මේ ගණන් අතර විශාල වෙනසක් තිබෙනවා. ඒ ඇයි?

ලංකාවේ නිල උද්ධමනය ඇස්තමේන්තු කරන ආකාරය මම කලින් සටහනක විස්තර කළා. වෙනත් රටවල මෙන්ම ලංකාවේද නිල උද්ධමනය ගණනය කරන්නේ රටේ ජනතාවගේ පරිභෝජන රටාව නිරූපණය වන භාණ්ඩ හා සේවා පැසක මිල වෙනස් වීම මතයි. ජාතික පාරිභෝගික මිල දර්ශකය සකස් කිරීම සඳහා උපයෝගී  කර ගන්නා භාණ්ඩ හා සේවා පැසෙහි අයිතමයන් 407ක් තිබෙනවා. ජන හා සංඛ්‍යාලේඛණ දෙපාර්තමේන්තුව විසින් ඒ එක් එක් අයිතමයේ මිල ලංකාවේ එක් එක් දිස්ත්‍රික්කයෙහි පිහිටි ස්ථාන තුනකින් එකතු කර ගන්නවා. මෙසේ දිස්ත්‍රික්ක සියල්ලෙන්ම මිල ගණන් තුන බැගින් එකතු කර ගැනීමෙන් පසුව එම මිල ගණන් වල සාමාන්‍ය අගය මත පදනම්ව භාණ්ඩ හා සේවා පැසෙහි මිල වෙනස් වීම ගණනය කරනවා. උද්ධමනය කියන්නේ වසරක් තුළ මෙම අගයේ වෙනස් වීමයි.

ජාතික පාරිභෝගික මිල දර්ශකය සකස් කිරීමට මිල ගණන් විශාල ප්‍රමාණයක් එකතු කරගත යුතු නිසා එය ප්‍රකාශයට පත් කරන්නේ දින 21ක කාල පමාවකින් පසුවයි. එහෙත්, කොළඹ පාරිභෝගික මිල දර්ශකය මාසය අවසන් වූ වහාම ප්‍රකාශයට පත් කරනවා. ඒ සඳහා, මිල ගණන් එකතු කර ගන්නේ කොළඹ දිස්ත්‍රික්කයේ නාගරික ප්‍රදේශ වල පිහිටි මධ්‍යස්ථාන 14කින්. එයින් ලංකාවේම පරිභෝජන රටා නිරූපණය වන්නේ නැහැ. එහෙත්, එමගින් ජාතික පාරිභෝගික මිල දර්ශකයේ හැසිරීම ගැන ආසන්න අදහසක් කලින්ම ගන්න පුළුවන්. උදාහරණයක් ලෙස කොළඹ පාරිභෝගික මිල දර්ශකය අනුව 2022 අප්‍රේල් මාසයේදී උද්ධමනය 29.8%ක් වුනා. එය ලංකාවේම උද්ධමනය වූ 33.8%ට බොහෝ ආසන්නයි. 

ස්ටීව් හැන්කි විසින් උද්ධමනය ඇස්තමේන්තු කරන්නේ මේ සම්මත ක්‍රමයට නෙමෙයි. ඔහු විසින්ම හදාගත් සරල ක්‍රමයකට. ඒ සඳහා ලංකාවෙන් අවශ්‍ය වන්නේ විණිමය අනුපාතය පමණයි.

හැන්කිගේ ක්‍රමයේ පදනම ක්‍රය ශක්ති සාම්‍ය (Purchasing Power Parity) න්‍යායයි. එයින් කියවන්නේ මොන මුදල් ඒකකය භාවිතා කර මොන රටේ විකිණුවත් එක සමාන භාණ්ඩ විකිණෙන්නේ එකම මිලකට කියන එකයි. උදාහරණයක් විදිහට ලංකාවේ අඹ ගෙඩියක් රුපියල් 100යි. ඇමරිකාවේ ඒ වගේම අඹ ගෙඩියක් ඩොලර් සත 50යි. ඒ කියන්නේ ඩොලර් සත පණහක් රුපියල් සීයක් විය යුතු බවයි. ඩොලර් එකක් රුපියල් දෙසීයක් විය යුතු බවයි. 

ක්‍රය ශක්ති සාම්‍ය න්‍යායට පදනම් වන තර්කය වන්නේ කිසියම් බඩුවක් එක් රටක වඩා ලාබනම් අනෙක් රටට එය ආනයනය කළ හැකි නිසා ඒ බඩුවම වැඩි මිලට විකිණෙන්නට හේතුවක් නැති බවයි. මේ පදනම අනුව, කොළඹ පාරිභෝගික මිල දර්ශකයේ අඩංගු භාණ්ඩ හා සේවා සියල්ල ඇමරිකාවේදී ඩොලර් ගෙවා මිල දී ගැනීම සඳහා අවශ්‍ය ඩොලර් ප්‍රමාණය වෙළඳපොළෙන් මිල දී ගැනීමට අවශ්‍ය රුපියල් ගණන එම භාණ්ඩ හා සේවා පැස ලංකාවෙන් මිල දී ගැනීම සඳහා වැය වන රුපියල් ප්‍රමාණයට සමාන විය යුතුයි. 

ක්‍රය ශක්ති සාම්‍ය න්‍යාය ආසන්නව නිවැරදි වුවත් හේතු ගණනාවක් නිසා හරියටම හරියන න්‍යායයක් නෙමෙයි. පළමු හේතුව ප්‍රවාහන ගාස්තු. බොහෝ භාණ්ඩ එක් රටක වඩා ලාබ වුවත් වෙනත් ප්‍රවාහන ගාස්තු ගෙවා වෙනත් රටකට ගෙන ආ විට ඒ ලාබය නැති වෙනවා. දෙවන හේතුව බොහෝ භාණ්ඩ නිෂ්පාදනය කිරීමෙන් පසුව කල් තබා ගත නොහැකි වීමයි. අළුත් මාළු උදාහරණයක්. සේවා නිෂ්පාදන සෛද්ධාන්තික ලෙසම නිපදවන මොහොතේම පරිභෝජනය කළ යුතුයි. 

මෙවැනි අඩුපාඩු තිබුණත්, හැන්කි විසින් උද්ධමනය ගණනය කිරීමට යොදා ගන්නේ මේ න්‍යායයි. එහිදී ඔහුට ලංකාවෙන් මිල ගණන් කිසිවක් එකතු නොකරම ලංකාවේ උද්ධමනය ගණනය කළ හැකියි. ඇතැම් සන්දර්භ වලදී මෙවැනි විකල්ප ක්‍රමයක් තිබීම ප්‍රයෝජනවත්.

උද්ධමනය ගණනය කිරීම සඳහා හැන්කි විසින් කරන්නේ ඇමරිකාවේ උද්ධමනය ගණනය කිරීම සඳහා යොදා ගන්නා භාණ්ඩ හා සේවා පැසෙහි ඩොලර් අගය රුපියල් වලට හරවා ඒ ඇසුරෙන් ලංකාවේ උද්ධමනය මනින එකයි. එවිට, ඇමරිකාවේ උද්ධමනය හා රුපියල් වලින් ඩොලරයක මිල වෙනස් වීම පදනම් කර ගනිමින් ලංකාවේ උද්ධමනය ඇස්තමේන්තු කළ හැකියි. මේ සඳහා විණිමය අනුපාතය ලෙස ඔහු ගන්නේ ඩොලරයක කළු කඩ මිලයි.

පසුගිය අප්‍රේල් මාසයේදී ඇමරිකාවේ උද්ධමනය 8.2%යි. ඒ කියන්නේ වසරක් තුළ ඇමරිකාවේ උද්ධමනය ගණනය කිරීම සඳහා භාවිතා කරන භාණ්ඩ හා සේවා පැසේ මිල 8.2%කින් ඉහළ ගියා කියන එකයි. ක්‍රය ශක්ති සාම්‍ය න්‍යාය අනුව එම භාණ්ඩ හා සේවා පැස ලංකාවේ විකිණෙන මිලේ ඩොලර් වටිනාකමද හරියටම 8.2%කින් ඉහළ ගොස් තිබිය යුතුයි. රුපියල් වලින් ඉහළ යාම හොයා ගන්න වෙන්නේ අදාළ කාලයේ විණිමය අනුපාතය වෙනස් වූ ආකාරය අනුවයි.

මහ බැංකුවට අනුව අද (මැයි 26) ඩොලරයක තැන් මිල (spot rate) රුපියල් 359.71ක්. වසරකට පෙර මෙම මිල 199.56ක්. මේ අනුව ඩොලරයක මිල වසරක් තුළ 80.25%කින් ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. ඒ කියන්නේ ඇමරිකාවේ උද්ධමන පැසේ රුපියල් අගය 8.2%කින් හා නැවත 80.25%කින් ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. මේ වර්ධනය වීම් දෙකම එකට ගත් විට නිල විණිමය අනුපාතයේ වෙනස් වීම මත පදනම්ව හැන්කිගේ ක්‍රමයට ලංකාවේ උද්ධමනය 95%ක් ලෙස ඇස්තමේන්තු කරන්න පුළුවන්.. 

කෙසේ වුවත්, හැන්කි විණිමය අනුපාතය සේ සලකන්නේ කළුකඩ මිලයි. ඔහුට අනුව ඊයේ (මැයි 25) එම මිල 426.07ක්. වසරකට පෙර මෙම මිල රුපියල් 200 සේ සැලකුවොත් මෙහි 113%ක පමණ වැඩි වීමක් තිබෙනවා. ඇමරිකාවේ උද්ධමනයද සැළකු විට මෙයින් අදහස් වන්නේ ලංකාවේ උද්ධමනය 131% පමණ වන බවයි. වසරකට පෙර කළුකඩ මිල හරියටම නොදන්නා පොඩ්ඩක් එහා මෙහා විය හැකි වුවත්, මේ වන විට ලංකාවේ හැන්කි උද්ධමනය 131% ආසන්නව පැවතිය යුතුයි. 

හැන්කි ක්‍රමය ලංකාවේ නිල උද්ධමනය ගණන් හදන සම්මත ක්‍රමය මෙන් පොදු භාවිතය සඳහා පිළිගත් ක්‍රමයක් නෙමෙයි. එහෙත් ඇතැම් සන්දර්භ වලදී මෙවැනි විකල්ප ක්‍රමයක් තිබීම ප්‍රයෝජනවත්. ඔහු මේ ක්‍රමය හඳුන්වා දී තිබෙන්නේම අධි උද්ධමන (hyperinlfation) තත්ත්වයක් ඇති රටවල් සඳහායි. අධි උද්ධමනය ලෙස අර්ථ දක්වන්නේ මාසයකට 50% ඉක්මවන මිල වැඩි වීමක්. 

සිම්බාබ්වේ කියන්නේ මෑත ඉතිහාසයේදී මෙවැනි අධි උද්ධමන තත්ත්වයක් ඇති වූ එක් රටක්. 2008 ජූලි මාසයේදී සිම්බාබ්වේ රාජ්‍යයේ නිල උද්ධමනය 231,150,889% දක්වා ඉහළ යාමෙන් පසුව නිල වශයෙන් එරට පාරිභෝගික මිල දර්ශකය ගණනය කර ප්‍රසිද්ධ කිරීම අත් හිටවනු ලැබුවා. ස්ටීව් හැන්කි හා තවත් අයෙකු විසින් ක්‍රය ශක්ති සාම්‍ය න්‍යාය මත පදනම්ව විකල්ප ක්‍රමයක් හඳුන්වා දුන්නේ මේ අඩුව පිරවීමටයි. ඔහුගේ ක්‍රමය අනුව, 2008 නොවැම්බර් 14 දින වන විට සිම්බාබ්වේ උද්ධමනය 89,700,000,000,000,000,000,000% දක්වා ඉහළ ගොස් තිබුණා. වෙනත් සංඛ්‍යාලේඛනයක් නැති නිසා මෙය විකල්ප මිනුමක් ලෙස පොදුවේ භාර ගැනුණා. 

තවත් ඇතැම් රටවල් විසින් අධි උද්ධමන තත්ත්වයක් ඇති විට පාරිභෝගික මිල දර්ශකය ගණනය කර ප්‍රසිද්ධ කිරීම හිතාමතාම ප්‍රමාද කරනවා. එවැනි තත්ත්වයක් යටතේද කුමක් හෝ විකල්පයක් තිබීම වැදගත්. 

ලංකාවේ ඉහත තත්ත්වයන් දෙකෙන් එකක්වත් නැහැ. හරියටම මාසය අවසානයේදී කොළඹ පාරිභෝගික මිල දර්ශකය ප්‍රකාශයට පත් කෙරෙනවා. එයින් දින 21කට පසුව ජාතික පාරිභෝගික මිල දර්ශකයද ප්‍රකාශයට පත් කෙරෙනවා. ඉදිරියේදී මේ දේවල් වෙනස් වෙන්න තිබෙන ඉඩකඩ අපට බැහැර කරන්න බැහැ. එහෙත් දැනටනම් උද්ධමනය මනින මිනුමක් නැති නිසා මොකක් හෝ විකල්පයක් හොයන්න අවශ්‍යතාවයක් ඇති වී නැහැ. 

හැන්කිගේ උද්ධමන මිනුම වෙනුවෙන් පෙනී සිටින අය එයට හේතුව සේ ඉදිරිපත් කරන්නේ ලංකාවේ නිල උද්ධමන මිනුම් වල අඩුපාඩු ඇති බවයි. මෙය ඇත්තක්. නිල උද්ධමන මිනුම් සර්ව සම්පූර්ණ නැහැ. නමුත් ප්‍රශ්නය හැන්කිගේ උද්ධමන මිනුම ඊට වඩා හොඳ එකක්ද කියන එකයි.

නිල උද්ධමන මිනුමට තිබෙන පළමු විවේචනය එමගින් ලංකාවේ වත්මන් පරිභෝජන රටාව නිරූපණය වන්නේ නැහැ කියන එකයි. දැනට එයින් පිළිබිඹු වන්නේ 2012/2013 කාලයේ පැවති පරිභෝජන රටාවයි. මේ වෙද්දී මෙහි වෙනසක් වී ඇතැයි යන්න පිළිගත හැකි තර්කයක්. එහෙත්, ඒ හේතුව නිසා ඇමරිකාවේ වත්මන් පරිභෝජන රටාව මත පදනම් වූ මිනුමක් ආදේශ කිරීම කිසිසේත්ම නිවැරදි නැහැ. පසුගිය දසවසරක කාලය තුළ ලංකාවේ පරිභෝජන රටාවන්හි සැලකිය යුතු වෙනසක් සිදුව තිබෙනවා විය හැකි වුවත් එසේ සිදු විය හැකි වෙනස ඇමරිකාවේ හා ලංකාවේ පරිභෝජන රටා වල වෙනසට වඩා ගොඩක් අඩු එකක්. 

දෙවැනි තර්කය ලංකාවේ බොහෝ මිල ගණන් රජය විසින් පාලනය කරනවා කියන එකයි. මෙය ඉතා නිවැරදි තර්කයක්. ලංකාවේ බොහෝ මිල ගණන් තීරණය වන්නේ ඉල්ලුම හා සැපයුම මත නෙමෙයි. එසේ තීරණය වන්නට ඉඩ දෙනවානම් මිල ගණන් මීට වඩා ගොඩක් ඉහළ යා යුතුයි. කෙසේ වුවත්, මෙය අලුත් තත්ත්වයක් නෙමෙයි. හැමදාමත් තිබුණු තත්ත්වයක්. ඒ නිසා, එහි බලපෑම මත පාරිභෝගික මිල දර්ශකයේ අගය අඩුවෙන් පෙන්වන නමුත් එම දර්ශක අගයේ වෙනස් වීම හෙවත් උද්ධමනය අඩුවෙන් පෙන්වන බවක් එයින් අදහස් වන්නේ නැහැ. එය එසේ වෙන්න හෝ නොවෙන්න පුළුවන්. 

අනෙක් අතට හැන්කිගේ දර්ශකය පදනම් වෙන්නේ විණිමය අනුපාතය මතයි. පාරිභෝගික භාණ්ඩ වල මිල මෙන්ම ඩොලරයක මිලද රජය හා මහ බැංකුව විසින් පාලනය කරන බව නොරහසක්. මේ හේතුව නිසාම හැන්කි විසින් නියම මිල සේ සලකන්නේ කළුකඩ මිලයි. කෙසේ වුවත්, නිල විණිමය අනුපාතය පාලනය කිරීම හරහා වක්‍ර ලෙස කළුකඩ මිලද පාලනය වෙනවා. මේ හේතුව නිසා දෙවැනි තර්කය අනුව නිල මිනුමේ තිබෙන අඩුපාඩුව වැනිම අඩුපාඩුවක් හැන්කිගේ මිනුමේත් තිබෙනවා.

තුන්වෙනි තර්කය වන්නේ හැන්කි කියන උද්ධමනය මහ පොළොවේ පෙනෙන තත්ත්වය හා වඩා ගැලපෙන බවයි. මෙය සාමාන්‍ය පුද්ගලයින් හිතන ආකාරය පිළිබඳ ප්‍රශ්නයක්. හැමදාම තිබෙන ප්‍රශ්නයක්. උද්ධමනය ඉතා අඩු කාල වකවානු වලදී පවා ගොඩක් අය ඔය කතාව කියනවා. එයට හේතුව විශාල ලෙස මිල ඉහළ යන භාණ්ඩ බොහෝ දෙනෙකුගේ අවධානයට ලක් වන නමුත් එතරම් මිල ඉහළ නොයන දේ එවැනි අවධානයකට ලක් නොවීමයි. මේ තුන් වන කරුණ ගැන පසුව විස්තරාත්මක ලෙස කතා කරමු.  

මහ බැංකුව කඩා කරන්සි බෝඩ් එකක් හැදීම

කරන්සි බෝඩ් එකක් කියන්නේ මොකක්ද කියලා ගොඩක් අය අහලා තිබුණා. මේ ගැන ගොඩක් අයට කුතුහලයක් ඇති වුනේ ඇමරිකාවේ ජෝන් හොප්කින්ස් සරසවියේ මහාචාර්ය ස්ටීව් හැන්කි විසින් ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුව විසුරුවා හැරලා කරන්සි බෝඩ් එකක් හැදිය යුතු බව ට්විටර් හරහා ප්‍රචාරය කළාට පස්සේ.

ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුව පිහිටෙවුවේ 1950දී. ඊට කලින් ලංකාවේ තිබුණේ කරන්සි බෝඩ් එකක්. මහ බැංකුවක් හා කරන්සි බෝඩ් එකක් අතර වෙනස කුමක්ද?

කරන්සි බෝඩ් එකකින් කරන්නෙත් මහ බැංකුවකින් වගේම රටට අවශ්‍ය මුදල් ප්‍රමාණය නිකුත් කරන එක. හැබැයි කරන්සි බෝඩ් එකකට හිතේ හැටියට සල්ලි අච්චු ගහන්න බැහැ. පැහැදිලි කිරීමේ පහසුවට මම සරල කරන්සි බෝඩ් ආකෘතියක් ගැන කතා කරන්නම්. වඩා සංකීර්ණ ආකෘති තිබෙනවා. හැන්කි කතා කරන්නෙත් සරල ආකෘතියක් ගැන.

මහ බැංකුවක් වුනත්, කරන්සි බෝඩ් එකක් වුනත්, සල්ලි අච්චු ගහලා මිනිස්සුන්ට නිකම් බෙදාගෙන යන්නේ නැහැ. සල්ලි ආර්ථිකයට මුදා හරින ක්‍රමවේදයක් තියෙනවා. හැන්කි යෝජනා කරන ආකෘතිය ඇතුළේ ලංකාවේ කරන්සි බෝඩ් එකක් හැදුවොත් මේ විදිහට රුපියල් නිකුත් කරන්නේ ඩොලර් එක්ක හුවමාරුවට. ඒ වැඩේ කරන්න මුලින්ම විණිමය අනුපාතයක් නියම කරන්න වෙනවා. ඊට පස්සේ ඒ විණිමය අනුපාතය වෙනස් කරන්නේ නැහැ.

අපි හිතමු ඩොලර් එකක් රුපියල් 400යි කියලා නියම කළා කියලා. දැන් ඕනෑම කෙනෙකුට මහ බැංකුවට ඩොලර් එකක් දීලා රුපියල් 400ක් ලබා ගන්න පුළුවන්. මහ බැංකුවට දීලා කිවුවත් බැංකුවක් හරහා වක්‍ර ලෙස ඔය වැඩේ වෙන්න පුළුවන්. ඒ වගේම රුපියල් 400 දීලා ඩොලර් එකක් ආපහු ගන්නත් පුළුවන්. 

දැන් මේ ක්‍රමයට හැම වෙලාවේම මහ බැංකුව විසින් නිකුත් කර තිබෙන රුපියල් ප්‍රමාණයට අනුරූප ඩොලර් ප්‍රමාණයක් සංචිත විදිහට තිබෙනවා. මහ බැංකුවේ ඩොලර් සංචිත අඩු වුනොත් රටේ සංසරණය වන රුපියල් ප්‍රමාණයත් අඩු වෙනවා. වැඩි වුනොත් වැඩි වෙනවා.

මේ ක්‍රමය යටතේ රටේ බඩු මිල ඉහළ යන්නේ ජාත්‍යන්තර ලෙස බඩු මිල ඉහළ යන විදිහටයි. වඩා නිවැරදිව කිවුවොත් ඇමරිකාවේ බඩු මිල ඉහළ යන විදිහටයි. ඇමරිකාවේ තෙල් මිල ඉහළ යද්දී ලංකාවේ තෙල් මිලත් ඒ අනුපාතයෙන්ම ඉහළ යනවා. අඩු වෙද්දී අඩු වෙනවා. ඒ කියන්නේ ලංකාවේ උද්ධමනයත් ඇමරිකාවේ උද්ධමනයට සමානයි (විවිධ හේතු නිසා මේක වෙනස් වෙනවා. දැනට ඒ දේවල් නොසලකා හරිමු).

වෙනත් විදිහකින් කිවුවොත් රුපියල බාල්දු වෙන්නේ ඇමරිකන් ඩොලරය බාල්දු වුනොත් විතරයි. විණිමය අනුපාතය වෙනස් වෙන්නේ නැත්නම් එහෙම වෙන්න ඕනෑනේ. බඩු මිල කීය වුනත් රුපියලට සත සීයයි වගේ ඩොලරයට රුපියල් හාර සීයයි.

මහ බැංකුවක් කරන්සි බෝඩ් එකකින් වෙනස් වෙන්නේ කොහොමද?

ඔය කලින් විස්තර කරපු කරන්සි බෝඩ් එකක් කරන හැම දෙයක්ම මහ බැංකුවත් කරනවා. ඒ කියන්නේ ඩොලර් දුන්නොත් රුපියල් දෙනවා. හැබැයි ඊට අමතරව මහ බැංකුවක් විසින් රජයෙන් භාණ්ඩාගාර බිල්පත් මිල දී ගෙන ඒ වෙනුවෙනුත් රුපියල් දෙනවා. කරන්සි බෝඩ් එකක් ඔය වැඩේ කරන්නේ නැහැ.

කවුරුහරි ඩොලර් දීලා රුපියල් ගන්නම් ඒ ඩොලර් මොන විදිහකින් හෝ උපයන්න වෙනවා. ඒ නිසා, කරන්සි බෝඩ් ක්‍රමයේදී රුපියල් ප්‍රමාණය ඉහළ යන්නේ රටේ විදේශ විණිමය ඉපැයීම් ඉහළ යන්නේනම් පමණයි. නමුත් මහ බැංකු ක්‍රමයේදී එහෙම ප්‍රශ්නයක් නැහැ. රජයට ආදායම ඉක්මවා වියදම් කරලා අඩුව පුරවා ගන්න මහ බැංකුවට භාණ්ඩාගාර බිල්පත් විකුණන්න පුළුවන්. "සල්ලි අච්චු ගැසීම" කියා කියන්නේ ඔය වැඩේට. 

මේ ක්‍රමයේදී රටේ සංසරණය වන රුපියල් ප්‍රමාණය මහ බැංකුවේ තිබෙන විදේශ සංචිත ප්‍රමාණයේ රුපියල් වටිනාකමට වඩා ඉහළ යනවා. ඒ කියන්නේ රටේ හැමෝම තමන් අතේ තිබෙන රුපියල් දීලා මහ බැංකුවෙන් ඩොලර් ඉල්ලුවොත් දෙන්න ඩොලර් මහ බැංකුවේ නැහැ. ඒ නිසා, මහ බැංකුවට ඩොලරයක මිල ඉහළ යන්න දෙන්න වෙනවා. රජය මහ බැංකුවට වැඩි වැඩියෙන් භාණ්ඩාගාර බිල්පත් විකුණද්දී ඩොලරයක මිලත් තව තව ඉහළ යනවා. උද්ධමනයත් වැඩි වෙනවා.

හැන්කි මහ බැංකුව විසුරුවලා කරන්සි බෝඩ් එකක් හදන්න කියන්නේ මේ ප්‍රශ්න විසඳගන්න. ඒ කියන විදිහට කරන්සි බෝඩ් එකක් හැදුවොත් විසඳෙන ප්‍රශ්න මොනවාද?

- ඩොලරයක මිල වෙනස් වෙන්නේ නැහැ. ස්ථිරව තිබෙනවා 

- උද්ධමනය ඇමරිකාවේ උද්ධමනයට වඩා වැඩි වෙන්නේ නැහැ 

- "සල්ලි අච්චු ගැසීමක්" නැති නිසා රජයට ආදායම හා වියදම ගලපා ගන්නම වෙනවා

වැඩේ හොඳයි. හැබැයි ප්‍රශ්නය ඕක කරන්නේ කොහොමද කියන එකයි. මේ වගේ වැඩක් කළ හැකි ක්‍රම දෙයක් තිබෙනවා.

- දැන් තියෙන මහ බැංකුව කරන්සි බෝඩ් එකක් බවට පරිවර්තනය කිරීම 

- අලුතෙන්ම කරන්සි බෝඩ් එකක් හැදීම 

ඔය විකල්ප දෙක ගැන අපි වෙන වෙනම කතා කරමු.

පළමු විකල්පයේදී දැන් සංසරණයේ තිබෙන රුපියල් වල වටිනාකම එලෙසම ඉතිරි වෙනවා. දැනට මහ බැංකුව විසින් ආසන්න වශයෙන් රුපියල් බිලියන 1,500ක් පමණ නිකුත් කර තිබෙනවා. ඒ අනුව, මහ බැංකුව කරන්සි බෝඩ් එකක් කරන්නනම් මේ රුපියල් ප්‍රමාණයට අනුරූප ඩොලර් ප්‍රමාණයක් මහ බැංකුවට සංචිත තියා ගන්න වෙනවා. ඩොලර් ප්‍රමාණය තීරණය වෙන්නේ නියම කරන විණිමය අනුපාතය මත.

මේ විණිමය අනුපාතය රුපියල් 375ක් කියා අපි හිතමු. ඒ කියන්නේ ඩොලර් බිලියන 4ක් තියෙනවානම් වැඩේ කරන්න පුළුවන්. නමුත් ප්‍රශ්නය මේ වන විට මහ බැංකුව සතු සංචිත කිසිවක් නැති වීමයි. මහ බැංකුව තවත් ඩොලර් බිලියන 4ක් ණයයි (දැන් මේ ගණන මීට වඩා වැඩි වෙන්න පුළුවන්). ඒ කියන්නේ, ඩොලරයක මිල රුපියල් 375 මට්ටමේ තියාගෙන ඔය වැඩේ කරන්නනම් මහ බැංකුවට ඩොලර් බිලියන 8ක් හොයා ගන්න වෙනවා. 

අපි හිතමු ඩොලරයක මිල රුපියල් 750 වෙන්න ඇරලා වැඩේ පටන් ගන්නවා කියලා. දැන් සංචිත අවශ්‍ය වෙන්නේ ඩොලර් බිලියන 2ක් පමණයි. හැබැයි ණය ටිකත් එකතු කළාම ඩොලර් බිලියන 6ක් ඕනෑ වෙනවා. ඩොලර් මිලියන 78ක කූපන් පොලී ගෙවාගන්න බැරුව, වරායට ඇවිත් තියෙන නැව් වල තියෙන තෙල් වලට ගෙවන්න ඩොලර් නැතුව ඔය වැඩේ කරන්නේ කොහොමද? මේ වැඩේ කරන්න පුළුවන් ක්‍රමයක් මටනම් තේරෙන්නේ නැහැ.

දෙවෙනි ක්‍රමය අලුතෙන්ම කරන්සි බෝඩ් එකක් හදන එක. කැමති වුනත්, නැති වුනත්, වෙන්න තියෙන නරකම දේ වුනොත් ඊට පස්සේ කොහොමටත් කරන්න වෙන්නේ ඔය වැඩේ තමයි. 

වෙන්න තියෙන නරකම වැඩේ කියලා මම කිවුවේ සිම්බාබ්වේ වල වුනා වගේ රුපියල් වල කිසිම වටිනාකමක් නැති වීම. ඒ කියන්නේ මහ බැංකුව කොහොමත් කඩා වැටිලා. මිනිස්සු රුපියල් වෙනුවට ගනුදෙනු සඳහා වෙන වෙන දේවල් භාවිතා කරනවා. ඔය වගේ තැනකට වැටුනොත් ආපහු මුල ඉඳන් පටන් ගන්න වෙන්නේ කරන්සි බෝඩ් එකකින්. කාට හරි රුපියල් අවශ්‍යනම් මොනවා හෝ අපනයනය කරලා ඩොලර් හොයන්න වෙනවා. 

බය කරන්න හදනවා නෙමෙයි. ළඟ පාතක වෙන්න තියෙන දේකුත් නෙමෙයි. හැබැයි කොහෙත්ම වෙන්න බැරිම දේකුත් නෙමෙයි. අපි හිතමු රුපියල වැඩකටම නැති වුනා කියලා. ලංකාවේ මිනිස්සු ගනුදෙනු සඳහා මොනවා යොදා ගනියිද? 

ඔය වගේ දෙයක් වුනොත් ලංකාවේ රුපියල් වෙනුවට ඇමරිකන් ඩොලර් ආදේශ වෙන්නේ නැහැ. චීන යුවාන් ආදේශ වෙන්නෙත් නැහැ. ඔතැනට අනිවාර්යයෙන්ම ආදේශ වෙන්නේ ඉන්දියානු රුපියල්. රුපියල බිංදුවටම කඩා නොවැටුණත්, තව ටිකක් දුර්වල වුනොත් ලංකාවේ සංසරණයට ඉන්දියානු නෝට්ටු එන්නේ නැද්ද කියලා බලන්න. සමහර විට ඉන්දියාව දැනටමත් ඒ තරමටම දුර බලලා වෙන්න පුළුවන්. යම් විදිහකින් ලංකාවේ කරන්සි බෝඩ් එකක් හැදුනත් ප්‍රායෝගිකව ලංකාවේ රුපියල අමුණන්න වෙන්නේ ඉන්දියාවේ රුපියලට.

ඉතිහාසයේ ඉහළම උද්ධමනය වාර්තා වෙයි!

ජාතික පාරිභෝගික මිල දර්ශකය අනුව පසුගිය අප්‍රේල් මාසයේදී ශ්‍රී ලංකාවේ උද්ධමනය මෙතෙක් ඉතිහාසයේ වාර්තා වූ ඉහළම අගය වාර්තා කරමින් 33.8% දක්වා ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. කොළඹ පාරිභෝගික මිල දර්ශකය අනුව අප්‍රේල් මාසයේදී උද්ධමනය පැවතුනේ 29.8% මට්ටමේ.

මීට පෙර ලංකාවේ උද්ධමනය 30% ඉක්මවා තිබෙන්නේ එකම එක අවස්ථාවකදී පමණයි. ඒ, 1980 මැයි සිට අගෝස්තු දක්වා මාස හතරේදී. 1980 ජූලි වර්ජනය ඇති වුනේ ඒ පසුබිමේදී. කොළඹ පාරිභෝගික මිල දර්ශකය අනුව 1980 මැයි මාසයේදී 30.0% මට්ටමට ගිය උද්ධමනය එම ජුනි මාසයේදී 31.1% දක්වාත්, ජූලි මාසයේදී 32.2% දක්වාත්, අගෝස්තු මාසයේදී 32.5% දක්වාත් ඉහළ ගොස් ඉන් පසුව අඩු වුනා. දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයට සාපේක්ෂව ලංකා ඉතිහාසයේ ඉහළම අයවැය හිඟය වූ 19.2% වාර්තා වුනේ එම වසරේදී. අයවැය හිඟය එපමණ ඉහළ යාමට හේතු වූයේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයට සාපේක්ෂව රාජ්‍ය වියදම් ලංකා ඉතිහාසයේ ඉහළම අගය වන 42.7% මට්ටම දක්වා ඉහළ යාමයි. 

මේ වන විට ලංකාවේ උද්ධමනය මනින ප්‍රධාන නිර්ණායක දෙකක් තිබෙනවා. ඒ කොළඹ පාරිභෝගික මිල දර්ශකය හා ජාතික පාරිභෝගික මිල දර්ශකයයි.

කොළඹ පාරිභෝගික මිල දර්ශකය

මෙය පදනම් වන්නේ 2013 වසරේදී කොළඹ නාගරික ප්‍රදේශ වල වැසියන්ගේ පරිභෝජන රටාව මතයි. කොළඹ නාගරික ප්‍රදේශ යන අර්ථ දැක්වීමට කොළඹ, දෙහිවල-ගල්කිස්ස, මොරටුව, ශ්‍රී ජයවර්ධනපුර හා කඩුවෙල යන මහ නගර සභා බල ප්‍රදේශත්, කොළොන්නාව, සීතාවකපුර, මහරගම, කැස්බෑව හා බොරලැස්ගමුව නගර සභා බල ප්‍රදේශත් අයත් වෙනවා. මේ ප්‍රදේශ වල වැසියන් 2012 ජූලි මාසයේ සිට 2013 ජූනි මාසය දක්වා වූ වසරක කාලය තුළ පරිභෝජනය කළ දේ පිළිබඳ තොරතුරු සමීක්ෂණයක් හරහා ලබා ගැනීමෙන් පසුව එම පරිභෝජන රටාව නිරූපණය වන පරිදි කොළඹ පාරිභෝගික මිල දර්ශකය සකස් කර තිබෙනවා.

කොළඹ පාරිභෝගික මිල දර්ශකයට භාණ්ඩ හා සේවාවන් 392ක් අයත් වන අතර එම භාණ්ඩ හා සේවා වල මිල ගණන් පිටකොටුව, මරදාන, වැල්ලවත්ත, දෙමටගොඩ, ග්‍රෑන්ඩ්පාස්, බොරැල්ල, කිරුළපන, දෙහිවල, ගල්කිස්ස, කෝට්ටේ, නුගේගොඩ, රත්මලාන හා නාරාහේන්පිට පිහිටි ස්ථාන 14කින් මාස්පතා එකතු කරගනු ලබනවා. 2013 වසරේදී මෙම භාණ්ඩ හා සේවාවන් 392 මිල දී ගැනීම සඳහා රුපියල් 60,364.73ක් වැය වී තිබුණා. එම මිල මාස්පතා වෙනස් වන ආකාරය කොළඹ පාරිභෝගික මිල දර්ශකයෙන් නිරූපණය වෙනවා. දර්ශකයේ එක් අංකයක් රුපියල් 603.65කට සමානයි. 

මිල ගණන් එකතු කරගන්නේ කොළඹ ප්‍රදේශයෙන් නිසා මාසයක් අවසන් වූ වහාම කොළඹ පාරිභෝගික මිල දර්ශකය මත පදනම් වූ උද්ධමනය ගණනය කළ ප්‍රකාශයට පත් කළ හැකියි. කොළඹ පාරිභෝගික මිල දර්ශකයේ ඉතිහාසය 1952 වසර දක්වා දිව යන්නක්.

ජාතික පාරිභෝගික මිල දර්ශකය

ජාතික පාරිභෝගික මිල දර්ශකය හඳුන්වා දෙනු ලැබුවේ 2015 වසරේදී. මෙය  2012 ජූලි මාසයේ සිට 2013 ජූනි මාසය දක්වා වූ වසරක කාලය තුළ සියලුම ශ්‍රී ලාංකිකයින්ගේ සාමාන්‍ය පරිභෝජන රටාව මත පදනම් වන අතර භාණ්ඩ හා සේවාවන් 407ක් ඇතුළත්. දිවයිනේ එක් එක් දිස්ත්‍රික්කය තුළ පිහිටි ස්ථාන තුනකින් මාස්පතා මිල ගණන් එකතු කර ගැනෙන අතර මෙම මිල ගණන් එකතු කර දර්ශකය සකස් කිරීමට යම් කාලයක් ගත වන නිසා කිසියම් මාසයක උද්ධමනය ගණනය කළ ප්‍රකාශයට පත් කරන්නේ කොළඹ පාරිභෝගික මිල දර්ශකය මත පදනම් වූ උද්ධමනය ප්‍රකාශයට පත් කර දින 21කට පසුවයි. මෙය උද්ධමනය පිළිබඳ වඩා පුළුල් හා නිවැරදි දර්ශකයක්. පාදක වසරේදී අදාළ භාණ්ඩ හා සේවා 407 මිල දී ගැනීම සඳහා රුපියල් 32,142.69ක් වැය වූ අතර එක් දර්ශක අංකයකින් රුපියල් 321.42ක් නිරූපණය වන පරිදි දර්ශකය සකස් කර තිබෙනවා. 

උද්ධමනය ගණනය කිරීම 

උද්ධමනය ලෙස සාමාන්‍යයෙන් අදහස් කෙරෙන්නේ දර්ශක අගයේ වසරක් තුළ සිදු වූ වෙනස් වීමයි. වෙනත් අයුරකින් කිවුවොත් අදාළ භාණ්ඩ හා සේවාවන් මිල දී ගැනීම සඳහා වැය වූ මුදල වසරක් තුළ වැඩි වූ ප්‍රතිශතයයි. 2022 අප්‍රේල් මාසයේදී  ජාතික පාරිභෝගික මිල දර්ශකයේ දර්ශක අගය 190.3ක්. 2021 අප්‍රේල් මාසයේදී මෙම දර්ශක අගය 142.2ක්. මේ අනුව දර්ශක අංක 48.1ක හෙවත් 33.8%ක වැඩි වීමක් දැකිය හැකියි. රුපියල් වලින් ගත්තොත් 15,460ක වැඩි වීමක්. වඩා වැදගත් කරුණ වන්නේ මෙම වැඩි වීමෙන් දර්ශක අංක 10.22ක් හෙවත් රුපියල් 5,672.59ක්ම වැඩි වී තිබෙන්නේ පසුගිය අප්‍රේල් මාසය තුළ වීමයි.

මෙන්න ඔබට හිතන්න පොඩි දෙයක්. මේ සටහන සමඟ පළ කෙරෙන ප්‍රස්ථාරය දෙස බලා උද්ධමනය මහ බැංකුවේ පාලනයෙන් ගිලිගෙන අවස්ථාව හඳුනා ගන්න. ඔබ මේ වැඩේ නිවැරදිව කළොත් උද්ධමනයට හේතුව ඩොලරයේ මිලද එසේ නැත්නම් ඩොලරයේ මිල ඉහළ යාමට හේතුව උද්ධමනයද කියන එක තේරුම් ගන්න පුළුවන් වෙයි.

ගොඩයන එක ලේසි නැත්තේ ඇයි?

දැන් කරගෙන යන විදිහට ඉස්සරහට ගියොත් අවුරුදු එකහමාරකින් පසුව රටේ තත්ත්වය හොඳ අතට හැරෙයි කියලා ගොඩක් අයට අහිංසක බලාපොරොත්තුවක් තිබෙනවා. ඒක කීයටවත්ම වෙන්න විදිහක් නැහැ කියලා මම කියන්නේ නැහැ. නමුත් ඔය අහිංසක බලාපොරොත්තුව ඉටු නොවෙන්න තිබෙන ඉඩකඩ වඩා වැඩියි. 

පළමුවෙන්ම කිව යුත්තේ මේ හොඳ අතට හැරීම කියා කියන්නේ යහපාලන ආණ්ඩුව කාලයේ තිබුණු තත්ත්වය මිසක් රාජපක්ෂ දශකයේ තිබුණු තත්ත්වය හෝ ගෝඨාභය ඇවිත් හදයි කියා හිතාගෙන හිටපු තත්ත්වය නොවන බවයි. ඒ සෞභාග්‍යයනම් ආයේ එන්නේ නැහැ.

අපේ ගොඩක් පෞද්ගලික මිත්‍රයෝ ඉන්නවා ඉදිකිරීම් ක්ෂේත්‍රය හරහා ගොඩ ගිය හා තවමත් එම ක්ෂේත්‍රයේ නිරතව ඉන්න. පසුගිය රාජපක්ෂ දශකය ඒ අයට හොඳ කාලයක්ව තිබුණා. යහපාලන කාලයේ ඔවුන්ගේ තත්ත්වය සාපේක්ෂව නරක අතට හැරුණා. මම මේ කියන්නේ ආණ්ඩුව එක්ක කිසිම සම්බන්ධයක් නොතිබුණු, පැත්තකට වෙලා තමන්ගේ පාඩුවේ ව්‍යාපාරය කරගෙන ගිය අය ගැන. 

දැන් මේ අය කබලෙන් ලිපට වැටිලා. දැනට ඉදිකිරීම් ක්ෂේත්‍රයට හිතා ගන්න හෝ පුළුවන් හොඳම තත්ත්වය ලිපෙන් නැවත කබලට යන එකයි. තවත් ඇතැම් අංශ හා අදාළව වුවත්, තත්ත්වය මේකයි. ප්‍රශ්නය ඒකවත් කර ගන්න පුළුවන් වෙයිද කියන එකයි. 

ස්ටීව් හැන්කි කියන විදිහට මේ වෙද්දී ලංකාව මාරාන්තික සුළියකට (ඔහුගේ වචනය death spiral) අසු වී සිටිනවා. ඔහු කියන හැම දෙයක් ගැනම මා එකඟ නැතත්, මේ කතාව පදනමක් නැති කතාවක් නෙමෙයි. 

ලංකාව සුළියට දැනටමත් අසු වී සිටියත් නැතත් සුළිය අද්දර සිටින බවනම් ඉතාම පැහැදිළියි. එසේ කීමෙන් මා කරුණු දෙකක් අදහස් කරනවා. පළමුවැන්න, සුළියට අසුවීමේ දැවැන්ත හානිය තවමත් සිදුව නැති බවයි. සුළියක මැද හා කෙළවර අතර වෙනස ඔබ දන්නවා. දෙවැන්න, මේ සුළියට අසු නොවී බේරී සිටීමේ අවසන් අවස්ථාව බොහෝ විට මේ වන විටද පසු වී ඇති බවයි. 

දැන් අපි රනිල් කියන පාලමෙන් එගොඩ කරන කතාවට හෝ මහ බැංකු අධිපති විසින් කියන ආර්ථිකය පිළිසකර කිරීම වෙත යමු. මහ බැංකුව විසින් මේ වන විට ඩොලරයක මිල රුපියල් 360 මට්ටමේත්, භාණ්ඩාගාර බිල්පත් පොලී අනුපාතික 24% මට්ටමේත් නඩත්තු කිරීමට උත්සාහ ගනිමින් සිටිනවා. එහි ශක්‍යතාවය හා අපේක්ෂිත ප්රතිඵල ගැනත්, වෙනත් විකල්ප ගැනත් අපි දැන් විමසා බලමු.

මීට සති දහයකට පමණ පෙර ඩොලරයක මිල තිබුණේ රුපියල් 200 ආසන්න මට්ටමකයි. දැන් එම මිල 80%කින් ඉහළ ගිහින්. මහ බැංකු අධිපතිවරයා හිතන විදිහට මේ මිල ඕනෑවට වඩා වැඩි මිලක්. එම මිල අඩු විය යුතුයි. හිටපු අධිපති කුමාරස්වාමි විසින්ද මේ අදහස පළ කර තිබුණා. එසේ කියන්නට තර්කානුකූල හේතුත් තිබෙනවා.

අඩු වෙන එක කොහොම වෙතත්, ඩොලරය දැනට තිබෙන රුපියල් 360 මට්ටමේ තවත් මාස හත අටක් තියා ගත්තා කියා හිතමු. ඩොලරය වැඩි වූ නිසා ආනයනික බඩු වල මිල දැනටමත් අනුපාතිකව වැඩි වෙලා කියා හිතුවොත් ඩොලරය වැඩි නොවන්නේනම් එම මිල දිගින් දිගටම වැඩි වෙන්න හේතුවක් නැහැ.

දැන් අපි උද්ධමනය පැත්තටම එමු. මහ බැංකුව පැත්තෙන් කියවෙන්නේ උද්ධමනය 40% පමණ මට්ටමකට යා හැකි බවයි. ඒ මට්ටමට උද්ධමනය යනවා කියා කියන්නේ පසුගිය දෙවසර තුළ අච්චු ගහපු සල්ලි ටිකට හරියන්න උද්ධමනය වැඩි වෙලා කියන එකයි. එහෙමනම්, දිගින් දිගටම සල්ලි අච්චු ගැහුවේ නැත්නම්, උද්ධමනය ටිකෙන් ටික අඩු වෙලා යා යුතුයි. අධි උද්ධමනයක් ඇති වෙන්න හේතුවක් නැහැ. ඒ නිසාම, විණිමය අනුපාතය මත පීඩනයක් ඇති වෙන්න හේතුවකුත් නැහැ.  ස්ටීව් හැන්කි කියන "මාරාන්තික සුළියට" අහුවෙන්න හේතුවක් නැහැ. අවුරුද්දක් එකහමාරක් යද්දී නැවත 2019ට ආපසු යාමේ අහිංසක සිහිනය සැබෑ වෙනවා.

නමුත් මෙතැන තියෙන කොස්ස ඔය ඉලක්කය කරා යන්න හදන්නේ මහා පරිමාණයෙන් සල්ලි අච්චු ගසමින් වීමයි. ඒ කියන්නේ උද්ධමනයට අලුතෙන් තව තවත් ගෑස් ගහනවා කියන එකයි. උද්ධමනය හිතන තරම් ලේසියෙන් හෝ ඉක්මණින් අඩු වෙන්නේ නැහැ කියන එකයි. ඩොලරයක මිල මත පීඩනයද තවත් වැඩි වෙනවා කියන එකයි. ඒ කියන්නේ හැන්කි කියන මාරාන්තික සුළිය ඇතුළේ කැරකෙනවා කියන එකයි. මෙයින් බේරෙන්න මහ බැංකුව විසින් දැනට නොකරන, මහ බැංකුවට කළ හැකි දෙයක් තිබෙනවාද?

මේ වෙද්දී ඩොලරයක මිල රුපියල් 360 මට්ටමේ තියෙන්නේ මහ බැංකුව විසින් එය පාලනය කරන නිසා. එය කාට වුනත් පැහැදිලි විය යුතුයි. ඩොලරයක මිල රුපියල් 200 මට්ටමේ හිර කරගත් තැන් සිට අද දක්වාම ලංකාවේ පාවෙන විණිමය අනුපාතයක් නොතිබුණු බව මම දිගටම කියා තියෙනවනේ. ඩොලරයක මිල ටිකෙන් ටික වැඩි වෙන්න ඉඩ ඇරියා මිසක් මහ බැංකුව ඩොලරය පා කළේ නැහැ. ඩොලරය පා කරන්න පුළුවන් වුනානම් කොහොමටත් ඩොලර් ප්‍රශ්නයක් නැහැ. නමුත්, ඒ වැඩේ කරගන්න පුළුවන් වුනේ නැහැ. 

ඩොලරය පා කරනවා කියන්නේ ඩොලරයක මිල ඉල්ලුම හා සැපයුම මත තීරණය වනවා කියන එකයි. ඒ කියන්නේ රටේ ඩොලර් හිඟයක් හෝ අතිරික්තයක් නැහැ කියන එකයි. තවමත් රටේ විශාල ඩොලර් හිඟයක් තියෙනවා කියන්නේ ඩොලර් සැපයුමට වඩා ඩොලර් ඉල්ලුම වැඩියි කියන එකයි. ඒ දෙක සමතුලිත වෙන්නනම් මිල තවත් වැඩි විය යුතු බවයි. එහෙමනම්, වත්මන් අධිපතිවරයා, හිටපු අධිපති කුමාරස්වාමි වගේ අය ඩොලරයක මිල ඕනෑවට වඩා වැඩියි කියා කියන්නේ ඇයි? 

හිටපු අධිපති කබ්රාල් ඩොලරය රුපියල් 200 මට්ටමේ තියාගෙන සිටිමින් කිවුවේත් ඔය වගේම කතාවක්. ඒක පැත්තකින් තියමු. ඩොලරයක මිල තිබිය යුත්තේ දැන් මිලට වඩා පහළින් කියා විවිධ ආර්ථික විද්‍යා න්‍යාය ඇසුරෙන් කියන්න පුළුවන්. හැබැයි එහෙම කිවුවා කියලා ඩොලරයක මිල පහළ යන්නේ නැහැ. එවැන්නක් වෙන්නේ ඒ ආර්ථික විද්‍යා න්‍යාය මත පදනම්ව හෝ වෙන හේතු මත පදනම්ව ඩොලරයක මිල තිබිය යුත්තේ දැන් මිලට වඩා පහළින් කියා වෙළඳපොළ ඩොලර් ගනුදෙනුකරුවන් විශ්වාස කරනවානම් පමණයි. දැන් එවැනි තත්ත්වයක් නැහැ. 

කුමක් හෝ හේතුවක් නිසා ඩොලරයක වෙළඳපොළ මිල හා පවතින මිල එකක් නොවන බව මහ බැංකුව හිතනවානම් මහ බැංකුවට මැදිහත් වී මිල පාලනය කළ හැකියි. මිල අඩු විය යුතුයි කියා හිතනවානම් සංචිත විකුණා සැපයුම වැඩි කිරීම මගින් අඩු මිලකදී ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිත කළ හැකියි. මේ වෙලාවේ මහ බැංකුවේ සංචිත නැට්ටටම හිඳිලා නිසා ඒ වැඩේ කරන්න බැහැ. ඒ නිසා, මහ බැංකුව මොන විදිහට හිතනවාද කියන එකේ බලපෑම ඉතා සීමිතයි. 

මිල වැඩියි වගේ පෙනුණත් මහ බැංකුවට සංචිත විකුණා ඩොලරයක මිල අඩු කරන්න බැරි බව මේ වෙලාවේ ඩොලර් අතේ තියෙන අය දන්නවා. ඒ නිසා, ඒ අයට තමන්ගේ ඩොලර් වෙනුවෙන් ඉහළ මිලක් අර්පණය කළ හැකියි. ගන්නවානම් ගනිල්ලා. ඕකයි ගාණ!

දැන් ඩොලර් අවශ්‍ය අයට ඔය මිල දීලා ඩොලර් ගන්න වෙනවා. ගාණ වැඩියි වගේ වුනත්, මේ වෙලාවේ තමන්ගේ උදවුවට මහ බැංකුව එන්නේ නැති බව දන්නා නිසා, කියන ගාණට ඩොලර් ගන්නවා හැර වෙන විකල්පයක් නැහැ. හැබැයි ඔය විදිහට වැඩි මිලට ඩොලර් ගන්න කවුරුවත් නැත්නම් වැඩි මිලට විකුණන්න පුළුවන් වෙන්නේත් නැහැ.

ලංකාවේ මිනිස්සුන්ට කන්න හාල් ඕනෑ. රටේ හාල් නිෂ්පාදනය අඩු වෙද්දී හාල් මිල ඉහළ යනවා. මිල ඉහළ ගියත් කීයක් හරි දීලා හාල් ගන්නම වෙනවා. ඒ නිසා, ආනයනික හාල් වලට ඉල්ලුමක් හැදෙනවා. හාල් ආනයනය කරන්න ඩොලර් ඕනෑ. ඒ ඕනෑ කරන ඩොලර් ටික බැංකුවෙන් දෙන්නේ නැත්නම් කීයක් හරි දීලා පිටින් ඩොලර් ගන්න වෙනවා. ඒ විදිහට වැඩි මිලට ඩොලර් අරගෙන හාල් ආනයනය කළත් විකුණලා ලාබ ගන්න පුළුවන්නම් කවුරු හරි ඔය වැඩේට අත ගහනවා. බැංකු පද්ධතියට පිටින් වැඩි මිලට ඩොලර් ගන්න ඉල්ලුමක් ඇති වෙනවා. ඒ නිසාම, වැඩි මිලට ඩොලර් විකුණන්නත් අවස්ථාවක් ලැබෙනවා. කීයක් හරි දීලා අයිෆෝන් එකක් ගන්න අය හිටියත් වෙන්නේ ඕකයි. 

රට ඇතුළේ ඩොලර් සැපයුමට වඩා ඩොලර් ඉල්ලුමක් තිබෙන තුරු, මහ බැංකුවට විකුණන්න සංචිතත් නැත්නම්, මිල ඉහළ යන එක වලක්වන්න බැහැ. මහ බැංකුව ඒ වැඩේ කරන්න හදනවා කියන්නේ උන්ඩියල් ඉල්ලුම තවත් ඉහළ යනවා කියන එකයි. 

මහ බැංකුවට විකුණන්න සංචිත නැති බව කවුරුත් දන්නවනේ. එහෙමනම් දැන් මට්ටමේ හෝ ඉහළ මට්ටමක ඩොලරයක මිල ස්ථාවර විය හැක්කේ එක්කෝ ඉල්ලුම අඩු වුනොත්. නැත්නම් ඩොලර් සැපයුම අඩු වුනොත්. පහත තියෙන්නේ පසුගිය වසර කිහිපයක පළමු මාස තුනේදී ඩොලර් ලැබීම් හා ගෙවීම් පිළිබඳ සාරාංශයක්. මෙය දැන් වැඩි දෙනෙක් කියවන්නේ වියුණුව හරහා නොවන නිසා මම වගුවක් හදන්නේ නැතිව වත්පොතට ගැලපෙන විදිහට සංඛ්‍යාලේඛණ ඉදිරිපත් කරන්නම්.

ආනයන වියදම් (පළමු මාස තුන, ඩොලර් මිලියන)

2017 - (5,279)

2018 - (5,971)

2019 - (4,817)

2020 - (4,503)

2021 - (5,041)

2022 - (5,651)

මොන තරම් ආනයන සීමා දැම්මත්, මිල ඉහළ ගියත්, ආනයන වියදම් ඒ තරම්ම අඩු වී නැති බව පේනවනේ. දැන් මේ සල්ලි හොයා ගත්තේ කොහොමද?

අපනයන ආදායම් (පළමු මාස තුන, ඩොලර් මිලියන)

2017 - 2,774

2018 - 2,989

2019 - 3,156

2020 - 2,650

2021 - 2,982

2022 - 3,249

යම් වැඩි වීමක් තිබුණත්, අපනයන ආදායම් වලත් විශාල වෙනසක් වී නැති බව පැහැදිලි විය යුතුයි. ඩොලර් එකක මිල ඉහළ ගියා කියලා ක්ෂණිකව විශාල ලෙස ආනයන ඉහළ යන්නේ හෝ අපනයන පහළ යන්නේ නැහැ. අලුත් තත්ත්වයෙන් වාසි ලබමින් අපනයන නිෂ්පාදන කර්මාන්ත හා ආනයන ආදේශක කර්මාන්ත බිහිවෙන්න වසර ගණනාවක් යනවා. ඒ නිසා, රුපියල් 200 මට්ටමේ තිබෙන ඩොලර් එක රුපියල් 360 වෙන්න ඇරියා කියලා ක්ෂණිකව වෙළඳ ශේෂයේ ලොකු වෙනසක් වෙන්නේ නැහැ. ඩොලරය තව වැඩි වුනත් එච්චරයි. වසර ගණනක් ඩොලරයක මිල ඉහළින් තියාගත්තොත් තත්ත්වයේ වෙනසක් වෙයි. 

වෙළඳ ශේෂය (පළමු මාස තුන, ඩොලර් මිලියන)

2017 - (2,505)

2018 - (2,982)

2019 - (1,661)

2020 - (1,853)

2021 - (2,959)

2022 - (2,402)

(වරහන් ඇතුළේ තියෙන්නේ සෘණ ගණන්)

වෙළඳ ශේෂය ඩොලර් බිලියන දෙකකට ආසන්න සෘණ අගයක් වුවත් ලංකාවේ සමස්ත ගෙවුම් ශේෂය බොහෝ විට සමතුලිත වුනා. ඒ වෙන ක්‍රම වලින් රටට ඩොලර් ආපු නිසා.

ගෙවුම් ශේෂය (පළමු මාස තුන, ඩොලර් මිලියන)

2017 - (176)

2018 - (311)

2019 - 912

2020 - 143

2021 - (1,101)

2022 - (2,269)

(වරහන් ඇතුළේ තියෙන්නේ සෘණ ගණන්)

පසුගිය දෙවසර තුළ ගෙවුම් ශේෂය මේ තරම්ම අර්බුදයට ගියේ ඇයි කියන එක පහත සංඛ්‍යාලේඛණ බැලුවහම පැහැදිලි වෙයි.

සංචාරක ඉපැයීම් (පළමු මාස තුන, ඩොලර් මිලියන)

2017 - 1,122

2018 - 1,313

2019 - 1,390

2020 - 682

2021 - 13

2022 - 513

ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ (පළමු මාස තුන, ඩොලර් මිලියන)

2017 - 1,911

2018 - 1,979

2019 - 1,617

2020 - 1,600

2021 - 1,867

2022 - 783

දිගින් දිගටම වුනත් රටක වෙළඳ ශේෂයේ හිඟයක් තියෙන එක ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. හැබැයි ඒ අඩුව වෙන ක්‍රමයකින් පියවෙන්න ඕනෑ. ඒ වෙන ක්‍රමය ණය ගැනීම නොවිය යුතුයි. 2020 පළමු මාස තුනේදී සංචාරක ඉපැයීම් වලින් බාගයක්ම අඩු වෙලා තිබුණත් ගෙවුම් ශේෂ හිඟයක් තිබුණේ නැහැ. ඒ ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ ටික හරියට ලැබුණු නිසා. 2021දීත් ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ ටික ලැබුණා. නමුත් සංචාරක ආදායම් නැත්තටම නැති වුනා. ඒ නිසා ගෙවුම් ශේෂ හිඟය සැලකිය යුතු ලෙස ඉහළ ගියා. 

මේ අවුරුද්දේ මුල් මාස තුනේදී සංචාරක ඉපැයීම් ටිකක් ඉහළ ගිහින් තිබුණත් තවමත් 2017-2019 මට්ටමෙන් බාගයක්වත් සංචාරකයෝ එන්නේ නැහැ. ඊටත් වඩා ලොකුම හා අලුත්ම ප්‍රශ්නය ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ විශාල ලෙස පහත වැටී තිබීමයි. ඔය ආදායම් මාර්ග දෙක හරියට තිබුණානම් අනාගතය දිහා ටිකක් හරි සුබවාදී විදිහට බලන්න තිබුණා.

මේ වසරේ පළමු මාස තුනේ සංචාරක ඉපැයීම් වල ක්‍රමික වැඩි වීමක් පෙනෙන්න තිබුණා. අප්‍රේල් මාසයේ රටේ පැවති තත්ත්වයන් එක්ක දැන් ඒ ප්‍රවණතාව ආපහු හැරිලා. ඒ විතරක් නෙමෙයි. මාර්තු මාසයේදී ඉහළ ගිය ශ්‍රමික ප්‍රේෂණත් නැවත පහළ ගිහින්.

සංචාරක ඉපැයීම් (ඩොලර් මිලියන)

2022 ජනවාරි - 148

2022 පෙබරවාරි - 174

2022 මාර්තු - 192

2022 අප්‍රේල් - 113

ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ (ඩොලර් මිලියන)

2022 ජනවාරි - 259

2022 පෙබරවාරි - 205

2022 මාර්තු - 318

2022 අප්‍රේල් - 249

කොහෙන් හෝ ඩොලර් ටිකක් හොයාගෙන ලයිට් කැපෙන එක නවත්තලා, රටේ තත්ත්වයත් සාමකාමීව පැවතුණොත් සංචාරක ආදායම් ටිකක් වැඩි වෙයි. නමුත් ඉතා ඉක්මණින් කර්මාන්තයේ විශාල පිබිදීමක් ඇති වෙයි කියා හිතන්න බැහැ. ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ වැඩි වෙයි කියා හිතන්න විශේෂ හේතුවකුත් නැහැ. ඒ කියන්නේ, තව මාස ගනණාවක් යන තුරු මේ විදිහට රට දුවවන්න වුනත් මාසයකට ඩොලර් මිලියන දෙතුන් සීයක් පොම්ප කරන්න වෙනවා කියන එකයි. 

රජයේ විදේශ ණය හා පොලිය ගෙවන්නෙම නැහැ කියා කියමු. ඒත් බැංකු පද්ධතියේ ණය නොගෙවා ඉන්න බැහැ. ඒ ණය ගෙවන්නත් ඩොලර් ඕනෑ. ඔය තත්ත්වයත් එක්ක ඩොලර් එක රුපියල් 360 මට්ටමේ තියා ගන්න හෝ තවත් අඩු කරගන්න මහ බැංකුවට අවශ්‍යව තිබෙනවා විය හැකි වුවත් එය කළ හැකි බව සාර්ථක ලෙස සමපේක්ෂකයින්ට සන්නිවේදනය කරන්න පුළුවන්කමක් මහ බැංකුවට නැහැ. ඩොලර් අතේ තියාගෙන ඉන්න අය හොයන්න පොලීසිය යොදවනවා වගේ වැඩ වලින් වැඩක් නොවන බව කොහොමටත් පැහැදිලියිනේ. ඒ නිසා, ඩොලරයක මිල දැන් තිබෙන මට්ටමේ තියාගෙන සිටීමේ හැකියාව ගැන මට තිබෙන්නේ විශාල සැකයක්. 

ලිපිය දැනටමත් ගොඩක් දිගයි. ඒ නිසා, පොලී අනුපාතික ගැන ඉතා කෙටියෙන් කතා කරමු.

මාර්තු මුලදී තනි ඉලක්කමේ තිබුණු භාණ්ඩාගාර බිල්පත් පොලී අනුපාතික 24% මට්ටමට යන්න දුන්නා කියා කියන්නේ ලොකු වෙනසක් තමයි. ඒකේ කතා දෙකක් නැහැ. නමුත් ප්‍රශ්නය ඒ පොලිය ගෙවලත් භාණ්ඩාගාර බිල්පත් විකුණන්න බැරි වීමයි. අඩුව පුරවන්න සල්ලි අච්චු ගැසීම කෙළින්ම ඩොලර් ප්‍රශ්නයටත් බලපානවා. බඩු මිල ඉහළ යද්දී අතට රුපියල් එනවා කියන්නේ ආනයනික භාණ්ඩ වල මිල ඉහළ ගියත් ඉල්ලුම අඩු වෙන්නේ නැහැ කියන එකයි. අලුත් රෙගුලාසිය නිසා භාණ්ඩ ගෙන්වන්න උන්ඩියල් ඩොලර් හොයන එක නැවතුනත්, රුපියල බාල්දු වන තරමට ඩොලර් වලට තිබෙන ඉල්ලුම ඉහළ යන එක වලක්වන්න බැහැ. 

ආර්ථික ශක්තියක් තියෙන විදේශ රටවලට ඩොලර් පොම්ප කරමින් ලංකාවට හුස්ම ගන්න උදවු කරන්න පුළුවන්. කොයි තරම් කාලයක් ඒ  විදහට උදවු කරයිද? එහෙම උදවු කළත් එයින් අදහස් වෙන්නේ නිශ්චිත කාලයකට ලංකාව තවත් පහළට වැටෙන එක නවතිනවා කියා මිසක් ගොඩ යනවා කියන එක නෙමෙයි. 

කෙසේ වුවත්, ඩොලරයක මිල රුපියල් 360 සීමාවේ රඳවා ගැනීම ගැන මහ බැංකුවට චෝදනා කරන්නත් අමාරුයි. ඩොලරයක මිල ඉහළ යද්දී ඩොලර් හිඟය සමනය වෙන්නේ සල්ලි අච්චු නොගසා සිටිය හැකිනම් පමණයි. සල්ලි අච්චු ගැසීම හෝ නොගැසීම මහ බැංකුවේම වැඩක් වුනත්, රජයේ අයවැය හිඟය පියවීමට අරමුදල් සපයා දීමේ වගකීම මහ බැංකුවට මග හරින්න බැහැ. ඒ සඳහා, දැනට 24% මට්ටමේ තිබෙන පොලිය තවත් වැඩි කරන්න වෙනවා. මගේ අදහසනම් ඩොලරයක මිල මෙන්ම පොලී අනුපාතිකද තවත් ටිකක් වැඩි විය යුතු බවයි. කෙසේ වුවත්, මෙහිද සීමාවක් තිබෙනවා. එක් සීමාවකින් පසුව එන්නේ හැන්කි කියන මාරාන්තික සුළියයි. දැනටමත් මේ සීමාවට ඇවිත් නැත්නම් එය ඉතා ළඟ විය යුතුයි. වෙනත් විදිහකින් කිවුවොත් මේ වෙද්දී මහ බැංකුව පාරේ කෙළවරට ඇවිත්!

සල්ලි අච්චු ගැහීම නැවතෙන්නේ රජය පැත්තෙන් විශාල වෙනසක් වුනොත් පමණයි. ශ්‍රී ලන්කන් වැනි ආයතන මේ වෙලාවේ කවුරුවත් ගනියිද කියන එක සැකයි. එසේ ගත්තත් ගන්නේ ණයත් එක්කනම් නෙමෙයි. ණය ටික ගෙවන්න වෙන්නේ රජයටයි. විකිණුවා කියලා තියෙන හිඟයේ හැටියට මහා ලොකු ආදායමක් ලැබෙන්නේ නැහැ. 

ඩොලර් ප්‍රශ්නයට සෘජු පිළියමක් නොවුනත් රජය සතු වත්කම් රුපියල් අතේ තිබෙන දේශීය ධනවතුන්ට විකිණීම මේ වෙලාවේ කළ හැකි දෙයක්. ඉඩම්, ගොඩනැගිලි ආදී ඕනෑම දෙයක්.  ඒ හරහා අයවැය හිඟය පියවා ගත හැකි අතරම සංසරණයේ තිබෙන රුපියල් ප්‍රමාණයද සීමා කරගත හැකියි. රජය සතු වාහන වුවද විකුණා දමා අවශ්‍යතා අනුව වාහන කුලියට ගන්නේනම් මේ වෙලාවේ අයවැය පීඩනය අඩු කරගත හැකි වෙයි. රජයේ සේවකයින්ට නිවසේ සිට වැඩ කිරීමට ක්‍රමවේද හැදීම මගින් ගොඩනැගිලි අවශ්‍යතා වුවත් අඩු කරගත හැකියි. දේශපාලන අධිකාරිය සතු වාහන ආදිය විකුණා දැමිය යුතු බවනම් රටෙන්ම එන ඉල්ලීමක්.

රජයට බදු වැඩි කරන්නම වෙනවා. නමුත් එය ඉතා සැලකිල්ලෙන් කරන්න වෙනවා. ලංකාවේ නිවාස ඒකක වල සමස්ත ආදායමෙන් 50%කට වඩා ලැබෙන්නේ ඉහළ ආදායම් ලබන 20%ටයි. පහළ ආදායම් ලබන 50%කටම ලැබෙන්නේ සමස්ත ආදායමෙන් 20%කට මඳක් වැඩි කොටසක් පමණයි. මේ පහළ ආදායම් ලබන 50% දැන් ජීවත් වන්නේ ඉතාම අසීරුවෙන්. ඔවුන්ගේ ආහාර සුරක්ෂිතතාව පවා තියෙන්නේ අවදානමේ. ඔවුන්ගේ බදු බර තවත් වැඩි කළ නොහැකියි. 

ආසන්න වශයෙන් පහළ 50% කියන්නේ මසකට රුපියල් 50,000 නොඉක්මවන ආදායම් ලබන පවුල්. ඉහළ 20% කියා කියන්නේ මසකට රුපියල් ලක්ෂය ඉක්මවා ආදායම් ලබන පවුල්. වැඩි බදු බරක් පටවන්න වෙන්නේ ඒ පිරිසටයි. මේ වෙලාවේ කළ හැකි හොඳම දෙය නිවාස, වාහන ආදිය ඇතුළු වත්කම් මත සැලකිය යුතු වත්කම් බද්දක් අය කිරීමයි. ආදායම් සැඟවිය හැකි ඇතැම් අයට වත්කම් සඟවන්න අමාරුයි. 

සාමාන්‍ය මූලධර්මයක් ලෙස ආදායම් මත මිස වත්කම් මත ලොකුවට බදු අය කරන්නේ නැහැ. ඒ වත්කම් වලින් නිරූපණය වන්නේ අතීත ඉතිරි කිරීම් වීම නිසා සහ ඒ ඉතිරි කිරීම් කර තිබෙන්නේ බදු ගෙවීමෙන් පසුව නිසයි. මේ පදනම අනුව වත්කම් මත බදු අය කිරීම කියන්නේ ආදායම මත නැවත නැවත බදු අය කිරීමක්. නමුත් දැන් ලංකාවේ තිබෙන්නේ සුවිශේෂී තත්ත්වයක්. රජයට අය කර ගත යුතුව තිබෙන්නේ කාලයක් තිස්සේ අය කරගත යුතුව තිබුණු බදු හා එම බදු අය කර නොගෙන ණය ගැනීම නිසා එකතු වූ පොලියයි. 

මේ ආකාරයෙන් වත්කම් මත බදු අය කිරීම ලංකාවට දිගුකාලීනව වුවත් නරක නැහැ. මිල අධික වාහන මත සැලකිය යුතු මාසික බද්දක් අය කිරීමෙන් එවැනි වාහන භාවිතය අධෛර්ය කළ හැකියි. එවිට ලංකාවේ සුවිශේෂී තත්ත්වයක් වන වත්කමක් ලෙස වාහන නඩත්තු කිරීම නවතිනවා. වාහනයකින් ආදායම් උපයන අයට මෙය විශාල ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. එහෙත්, වාහනය තියාගෙන මාසිකව බදු ගෙවිය නොහැකි අයට වාහනය විකුණා අඩු වටිනාකමැති වාහනයක් ගන්න වෙනවා. මෙය මේ වෙලාවේ වාහන ආනයනය නවතා තිබීම ප්‍රශ්නයක් වී ඇති අයටද පිළිතුරක්. 

මේ අයුරින්ම නිවාස හා ඉඩම් මත වටිනාකම අනුව සැලකිය යුතු බද්දක් අය කිරීමෙන් අනවශ්‍ය තරම් ලොකු ගෙවල් හදන එක අධෛර්ය කළ හැකියි. බදු ගෙවිය හැකි තරම් ආදායමක් තියෙනවනම් ප්‍රශ්නයක් නැහැ. ලංකාවේ විදේශ ණය ලැබීම් වලින් සැලකිය යුතු කොටසක් තැන්පත් වී තිබෙන්නේ වාහන හා ඉදි කිරීම් තුළයි. වත්කම් බදු හරහා වටිනාකම වැඩි නාගරික ඉඩම් වල පදිංචිව සිටින ලොකු ආදායමක් නූපයන අයට පිට පළාත් වලට සංක්‍රමණය වීමටද බලපෑම් කළ හැකියි. එයින් ගමෙන් නගරයට සංක්‍රමණය වන අයට එය වඩා පහසු කරවනවා.

මේ අයුරින්ම මූල්‍ය වත්කම් මතද බදු අය කළ හැකියි. සම්ප්‍රදායික ආදායම් බදු හා වක්‍ර බදු වලින් පමණක් මේ වෙලාවේ තිබෙන රාජ්‍යමූල්‍ය අර්බුදය විසඳාගන්න බැහැ. එය නොවිසඳා සල්ලි අච්චු ගැසීම වලක්වන්න බැහැ. සල්ලි අච්චු ගැසීම නවත්වන්නේ නැතිව "මාරාන්තික සුළියෙන්" ගැලවෙන්න බැහැ.

රනිල්නම් වූ ගැලවුම්කාරයා

ටෙලිප්‍රොම්ප්ටරය දිහා බලාගෙන කවුරු හෝ විසින් ලියා දුන් වැල් පාලම් කතාව කියවමින් රනිල් වික්‍රමසිංහ හදිසියේම ජාතියේ ගැලවුම්කරු සේ පෙනී සිටියා. කවුරුත් වගේ අසා හෝ කියවා තිබෙන නිසා මම වැල් පාලම් කතාව නැවත උපුටා දක්වන්නේ නැහැ. 

මේ කතාවෙන් පස්සේ වැල් පාලම ගැන විවිධ අර්ථකතන ආවා. ඇතැම් අය දකින විදිහට රනිල් ඇවිත් කරන්නේ රාජපක්ෂලාව වැල් පාලමෙන් එගොඩ කරන එකයි. මේ විවේචනයට පිළිතුරක් දෙමින් රනිල් ඇහුවේ "රාජපක්ෂලාට නැවත බලයට එන්න පුළුවන් වෙයි කියා ඔබ හිතනවද?" කියලයි.

ඇත්තටම රාජපක්ෂලාට නැවත බලයට එන්න පුළුවන් වෙයිද? රනිල් ඇවිත් රාජපක්ෂලාව වැල් පාලමෙන් එගොඩ කරනවායැයි කියන විපක්ෂයේ පක්ෂ විසින් එහෙම කියන එකෙන්ම පෙනෙන්නේ රාජපක්ෂලාට නැවතත් බලයට ඒමේ හැකියාව ගැන එම පක්ෂ ලොකු බරක් තබනවා කියන එකයි. එයින් ගම්‍ය වන්නේ රාජපක්ෂලාට සාපේක්ෂව එම පක්ෂ වලට තවමත් තමන් සම්බන්ධව තිබෙන අවතක්සේරුවයි.

රනිල් අගමැති වීම නිසා සිදුවුණු හා සිදු වෙමින් පවතින යම් සාධනීය කාර්ය භාරයක් තිබෙනවා. හැබැයි රනිල් කියන්නේ කෙසේවත්ම මේ මොහොතේ රට වැටී තිබෙන අගාධයෙන් තනිව රට ගොඩ දැමිය හැකි ගැලවුම්කාරයෙක් නෙමෙයි. ඒ රනිල් දුර්වල පුද්ගලයෙක් නිසා නෙමෙයි. සරල ලෙසම තනි පුද්ගලයින්ට ඒ විදිහට රටවල් ගොඩ දාන්න බැරි නිසා. රනිල් එවැන්නක් කරයි කියා කවුරු හෝ හිතනවානම් එය ගෝඨාභය ඇවිත් රට ගොඩ දමයි කියා හිතුවා වගේම ලොකු වැරැද්දක්. 

මෙහෙම කියන එකෙන් මම රනිල් හෝ ගෝඨාභය නොවන තුන්වන පාර්ශ්වයක් ප්‍රවර්ධනය කරන්නේ නැහැ. පුද්ගලයා වෙනස් වුනා කියලා මේ කතාවේ වෙනසක් වෙන්නේ නැහැ. ඒ වගේම මේක රනිල් විසින් අගමැති ධුරය භාර ගැනීම අවතක්සේරු කිරීමකුත් නෙමෙයි.

අගමැති කෙනෙක් නැතුව රට අරාජිකව තිබීම තුළ සිදුවිය හැකිව තිබුණු ක්ෂණික විනාශය රනිල් අගමැතිකම භාර ගැනීම නිසා වැළකුණා, වඩා නිවැරදිව කිවුවොත් පොඩ්ඩක් කල් ගියා. ඒ වැඩේ කරන්න රනිල්වම අවශ්‍ය වුනෙත් නැහැ. හැබැයි රනිල් හැර වෙන කෙනෙක් හිටියෙත් නැහැ. ඒ නිසා, ඒ අර්ථයෙන් රනිල් කළේ රට ගොඩ දැමීමක්. ඒ වගේම, මේ වෙලාවේ ඔය විදිහට සුළුවෙන් හෝ රට ගොඩ දැමීම තුළ රාජපක්ෂලාට හුස්මක් ගන්න ඉඩක් ලැබෙන එකත් නොවැලැක්විය හැකි දෙයක්. ඒ නිසා, රනිල් ආවේ රාජපක්ෂලා ගොඩ දාන්නද කියන ප්‍රශ්නය ඒ තරම්ම වැදගත් ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. 

රනිල්ට කළ හැක්කේ කුමක්ද?

ඇතැම් අයට අනුව රනිල් මීට පෙර පස් වරක් අගමැති වී ඇතත් කර ඇති දෙයක් නැහැ. ඒ නිසා, දැන් කියලා කළ හැකි දේකුත් නැහැ. තවත් අයට අනුව, 2001 හා 2015 වැනි අවස්ථා වල රනිල් ඇවිත් රට ගොඩ දාලා තියෙන නිසා මේ වෙලාවෙත් ඔහුට රට ගොඩදාන්න පුළුවන්. මට පෙනෙන විදිහටනම් මහ මැතිවරණයක් පවත්වා අළුත් ආණ්ඩුවක් බලයට පත් කර ගැනීමට යන අවම කාලය තුළ රටේ ආර්ථිකය විශාල කඩා වැටීමකට ලක්වීම වලක්වා ගැනීමට වඩා දෙයක් රනිල්ගෙන් බලාපොරොත්තු විය නොහැකියි. 

ලංකාවේ ආර්ථිකයේ වත්මන් තත්ත්වය මීට පෙර රනිල් ඇවිත් "රට ගොඩ දාපු" අවස්ථා වලට වඩා ගොඩක් භයානක හා සංකීර්ණ තත්ත්වයක්. ඇත්තටම කියනවානම් හිතාගන්නවත් බැරි තරම් භයානක තත්ත්වයක්. මේ වගේ තත්ත්වයකට මුහුණ දිය හැකි හොඳම ක්‍රමය සියළුම පක්ෂ අතර පුළුල් එකතුවක් තුළින් විසඳුම් හෙවීමයි. නමුත්, හැමෝම ඉන්නේ තමන් ගැන අධි තක්සේරුවක. ඒ නිසා, ඒ විදිහේ එකතුවක් ඇති වීමේ ඉඩක් නැහැ. 

මේ ප්‍රශ්නය විසඳෙන්නේ මහ මැතිවරණයකට යාමෙන් පමණයි. දැන් මහ මැතිවරණයකට යාම සුදුසු අවස්ථාවක් නෙමෙයි කියා හිතන අයට මට කියන්න තියෙන්නේ තව බලා හිටියා කියලා මීට වඩා හොඳ අවස්ථාවක් ලැබෙන එක සිහිනයක් කියලයි. 

මේ ආණ්ඩුවේ ජනවරම දැන් නෑ කියන්න පැහැදිලි හේතු තිබෙනවා. මම මෙය කියන්නේ රට පුරා තිබුණු හා තවමත් තිබෙන උද්ඝෝෂණ නිසාවත්, ආණ්ඩු පක්ෂයේ මහජන නියෝජිතයින්ට එළියට බහින්න බැරි නිසාවත් නෙමෙයි. ඒ හේතු නිසා පමණක් හදිසි මහ මැතිවරණයක් තියන්න අවශ්‍ය නැහැ. හදිසි මහ මැතිවරණයක් පැවැත්විය යුත්තේ කලින් මැතිවරණයට මේ ආණ්ඩුව විසින් ඉදිරිපත් කර ජනතා අනුමැතිය ලැබූ වැඩ පිළිවෙළ වැරදි හා අසාර්ථක එකක් ලෙස නම් කර මේ ආණ්ඩුව විසින්ම අතහැර දමා තිබෙන නිසයි. 

ජනතා අනුමැතිය ලැබූ වැඩ පිළිවෙළ සහේතුකව අතහැර දැමීමෙන් පසුව දැන් ක්‍රියාත්මකව තිබෙන්නේ 2019දී ජනතාව විසින් ප්‍රතික්ෂේප කරනු ලැබූ රනිල්ගේ වැඩ පිළිවෙළයි. පාර්ලිමේන්තුවේ සියලු දේශපාලන පක්ෂ විසින් සාමූහිකව මෙවැනි වැඩ පිළිවෙලක් ක්‍රියාවට නංවනවානම් එයින් වක්‍ර ලෙස හෝ ජනතා අනුමැතිය යම් තරමකින් ප්‍රදර්ශනය වෙනවා. දැන් වෙන්නේ එවැන්නක් නෙමෙයි. 

රනිල්ගේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති දිගටම ක්‍රියාත්මක වුනානම් ආර්ථික අර්බුදය දැන් තරමට ඔඩු දුවන්නේ නැහැ. එහෙමනම් බොහෝ විට ඩොලරයක මිල කලින්ම ඉහළ යනවා. ආණ්ඩුව කලින්ම IMF යනවා. හැබැයි දැන් ප්‍රශ්නය ඔඩු දුවලා ඉවරයි. කළ යුතුව තිබුණු, නොකළ, දේ දැන් ආපසු ගිහින් කරන්න බැහැ. 

ලංකාවේ වත්මන් ප්‍රශ්නය ලංකාවේ මිනිස්සුන්ගෙම තෝරා ගැනීමක්. මේ තෝරාගැනීම කරන්නේ 1948 තරම් ඈත කාලයකදී. තේරීම ඇතුළේ සංවර්ධනය වගේම සුබසාධනයත් තිබෙනවා. සංවර්ධනය නැතුව සුබසාධනය පමණක් තිබුණානම් 1948 සිට අද දක්වා ලංකාවේ මිනිසුන් විසින් ලබාගෙන තිබෙන ජයග්‍රහණ බොහොමයක් ලැබෙන්නේ නැහැ. ඒ වගේම, ලංකාව විසින් පවත්වාගත් සුබසාධන මට්ටම නඩත්තු කිරීම සඳහා අවශ්‍ය වූ බදු ප්‍රමාණය රට ඇතුළෙන් එකතු කරගත්තානම් ඔය සංවර්ධන මට්ටම පවත්වා ගන්න වෙන්නේ නැහැ. ඉලක්ක දෙකම එකවර අත්පත් කර ගත හැකිව තිබුණු එකම ක්‍රමය දිගින් දිගටම ණය ගැනීමයි.

ඔය විදිහට සුබසාධනයට, සංවර්ධනයට මෙන්ම පෙර ණය පියවීමටද ණය ගනිමින් ගෙන ගිය ක්‍රමය කොයි වෙලාවක හෝ අනිවාර්යයෙන් කඩා වැටීමට නියමිතව තිබුණා. 2009න් පසු රාජපක්ෂ ආණ්ඩුව ගෙන ගිය ආර්ථික ප්‍රතිපත්තිය මේ ක්‍රියාවලිය වේගවත් කළා. රනිල් බලයට නොආවානම් 2016-2017 වැනි වසරකදී රට අර්බුදයට යනවා. රනිල් ප්‍රමුඛ යහපාලන ආණ්ඩුව බලයට පත් වූ නිසා ඒ කඩා වැටීම වැළකුණා.

ඒ කියන්නේ රනිල් රට ගොඩ දැම්මද? කිසිසේත්ම නැහැ. රනිල් කරපු එකම දෙය 2015දී පැවති අස්ථාවරත්වය 2019 දක්වා ඒ මට්ටමේම නඩත්තු කරන එක පමණයි. ඒ හැර, ආර්ථිකයේ පැවති අස්ථාවරත්වය දශමයකින්වත් අඩු වුනේ නැහැ. දැන් රනිල්ට කළ හැක්කේත් එවැනි දෙයක්. ඔහුට මෙය නැවත 2019ට ගෙනියන්න බැහැ. ඔහු භාරගන්නා විට තිබුණු තැන යම් කාලයක් තියාගෙන ඉන්න පුළුවන් වෙයි. මේ කාලය මාස වලින් මිස අවුරුදු වලින් ගණන් කළ හැකි කාලයක් නෙමෙයි.

මහ බැංකුව පැත්තෙන් බැලුවත් මේ වෙද්දී පාරේ අවසානයට (ඩෙඩ් එන්ඩ් එකකට) ඇවිත් වගෙයි මටනම් පේන්නේ. අලුත් අධිපතිවරයා තනතුරේ වැඩ භාර ගැනීමෙන් පසුව, ඉතා නිවැරදිව, සැපයුම පාලනය කිරීම වෙනුවට ඉල්ලුම් කළමනාකරණය පිළිබඳව අවධානය යොමු කළා. මේ වෙද්දී ඒ පිළිවෙත වෙනස් වෙලා. දැන් කරන්න හදන බව පෙනෙන්නේ ඩොලරයක මිල තිබෙන මට්ටමේ තියාගෙන, පොලී අනුපාතිකත් තිබෙන මට්ටමේ තියාගෙන සල්ලි අච්චු ගහන එකයි. 

සල්ලි අච්චු ගහන එක දිගටම කරන බවක් අගමැතිවරයා හෝ මහ බැංකුව විසින් කියන්නේ නැහැ. නමුත්, මේ යන පාරේ ගිහින් ගොඩ එන ක්‍රමයක් දැනටනම් පෙනෙන්නත් නැහැ. දැවැන්ත රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිසංස්කරණයකින් වෙනසක් සිදු නොවන්නේනම් කවුරු අධිපති වුනත් මහ බැංකුවට ඔයිට වඩා දෙයක් කරන්න පුළුවන්කමකුත් නැහැ. ජනතා කැමැත්ත නැතිව අවශ්‍ය තරමේ රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිසංස්කරණයක් කිරීමේ හැකියාවකුත් නැහැ. හදිසි මහ මැතිවරණයක් තියන්නම වෙනවා කියා මම කියන්නේ ඒකයි. 

ඇත්තටම දැන් ලොකුම ප්‍රශ්නය ඩොලර් ප්‍රශ්නය නෙමෙයි. රජයේ රුපියල් ප්‍රශ්නය. ඩොලරයක මිල ඉහළ යාම නිසාත් ණය ගෙවීම අත් හිටවීමේ තීරණය ඇතුළු අනෙකුත් විවිධ ක්‍රියාමාර්ග නිසාත් කලින් තිබුණු ඩොලර් ප්‍රශ්නය දැනටමත් සෑහෙන දුරට විසඳිලයි තියෙන්නේ. දැන් තිබෙන ඩොලර් ප්‍රශ්නය රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රශ්නයේම පිළිබිඹුවක් වන අලුත් ඩොලර් ප්‍රශ්නයක්. වෙනත් අයුරකින් කිවුවොත් රට ඇතුළේ රුපියල පිළිබඳ විශ්වාසය බිඳ වැටීමේ ප්‍රශ්නයක්. මේ ප්‍රශ්නය ඉතා ඉක්මණින් විසඳා ගත්තේ නැත්නම් සිම්බාබ්වේ ඒ තරම් දුර වෙන එකක් නැහැ.

රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රශ්නයට එමු. මේ වසරේ අපේක්ෂිත ආදායම රුපියල් ට්‍රිලියන 1.6යි. අපේක්ෂිත වියදම රුපියල් ට්‍රිලියන 4යි. ශ්‍රී ලන්කන් වගේ ආයතන විකිණිය හැකි වුවත්, එයින් මේ හිඟය පියැවෙන්නේ නැහැ. ඒ වගේම, මෙවැනි වත්කමක් විකුණා ලබන ආදායමක් එකවර ලැබෙන ආදායමක්. අයවැය හිඟය දිගටම තියෙන එකක්. මහන්සි වෙලා විදේශ ණය ටිකක් ගත්තත් ඒකෙන් කළ හැක්කේ පොඩි කල් ගැනීමක් පමණයි. සිම්බාබ්වේ පාරේ නොයන්නනම් එකම විසඳුම වියදම් කපා, ආදායම් වැඩි කරගෙන අයවැය හිඟය තුලනය කර ගැනීම පමණයි.

රජයේ වියදම් කපනවා කියා කියන්නෙත්, රජයේ ආදායම් වැඩි කරගන්නවා කියන්නෙත් රටේ මිනිස්සුන්ව පීඩාවට පත් කරනවා කියන එකයි. දේශපාලනය සම්බන්ධ වෙන්නේ මෙතැනදී. රටේ ඉහළ ආදායම්ලාභීන්ව හා අඩු ආදායම්ලාභීන්ව පීඩාවට පත් කළ යුත්තේ කවර අනුපාතයෙන්ද?

මතක තියාගන්න මෙතෙක් කල් ඔය දෙකෙන් එකක්වත් වුනේ නැහැ. මෙතෙක් කල් කළේ නොඉපදුණු පරම්පරාවට බිල ඉතිරි කරමින් කණ්ඩායම් දෙකම සුවසේ පරිභෝජනය කරන එකයි.

ඉහළ ආදායම්ලාභීන්ගෙන් බදු අය කර ගනිමින් හා අඩු ආදායම්ලාභීන්ට සහන දෙන එක ජනප්‍රිය ඉල්ලීමක් වෙන්න පුළුවන්. නමුත්, මේ වැඩෙන් වෙන්නේ රට දශක ගණනාවකින් පස්සට යාම හා පහසුවෙන් නැවත ගොඩ ආ නොහැකි වීම පමණයි. අනෙක් පැත්තෙන් අඩු ආදායම්ලාභීන්ගේ සහන කපමින් "පාලම තරණය කරන්න" පුළුවන්කමකුත් නැහැ. ඒ එක්ක මතු වන සමාජ අර්බුදය විසින් හැම දෙයක්ම විනාශ කර දමයි. ඒ නිසා, මේ බරට කර ගහන එක සම්බන්ධව යම් සම්මුතියක් අවශ්‍ය වෙනවා. ඇති හැකි අයට මෙතෙක් කවදාවත් නොදැරූ තරම් බරක් දරන්නම වෙනවා. ඉතිරි අයටත් යම් බරක් දරන්න වෙනවා. සම්මුතිය කුමක් වුවත් අවසාන වශයෙන් ලංකාවේ මධ්‍යම පාන්තිකයන්ගේ ජීවන තත්ත්වය සැලකිය යුතු ලෙස ඛාදනය වීම වලක්වන්න බැහැ.

මෙතැන තියෙන්නේ සමාජ වියමන ආරක්ෂා කරගැනීම හා ආර්ථිකය කඩා වැටීමේ හානි අවම කරගැනීම පිළිබඳ තේරීමක්. ප්‍රශස්ත සමතුලනය ගැන සියල්ලන්ටම එකඟ වෙන්න බැරිනම් කළ යුත්තේ මහ මැතිවරණයක් පවත්වා බහුතර කැමැත්ත පරිදි කටයුතු කිරීමයි.  

පොලී අනුපාතික නඩත්තු කළ හැකිද?

අද භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වෙන්දේසියට රුපියල් මිලියන 90,000ක බිල්පත් ඉදිරිපත් කර ඇතත්, වෙන්දේසියේදී විකුණාගන්නට හැකි වී තිබෙන්නේ රුපියල් මිලියන 16,475ක බිල්පත් ප්‍රමාණයක් පමණයි. රුපියල් මිලියන 135,210ක ලන්සු ඉදිරිපත්ව ඇතත්, මහ බැංකුව විසින් භාර ගෙන තිබෙන්නේ පෙර සතියේ පැවති පොලී අනුපාතික නොඉක්මවන (24% ආසන්න මට්ටමේ) ලන්සු පමණයි.

දින-91 බිල්පත් 

වෙන්දේසියට ඉදිරිපත් කළ ප්‍රමාණය- රුපියල් මිලියන 50,000

ලැබුණු ලන්සු ප්‍රමාණය - රුපියල් මිලියන 85,462 

භාරගත් ප්‍රමාණය - රුපියල් මිලියන 6,416

බරිත සාමාන්‍ය පොලී අනුපාතිකය - 24.07%

දින-182 බිල්පත් 

වෙන්දේසියට ඉදිරිපත් කළ ප්‍රමාණය- රුපියල් මිලියන 20,000

ලැබුණු ලන්සු ප්‍රමාණය - රුපියල් මිලියන 20,994 

භාරගත් ප්‍රමාණය - රුපියල් මිලියන 3,433

බරිත සාමාන්‍ය පොලී අනුපාතිකය - 24.69%

දින-364 බිල්පත් 

වෙන්දේසියට ඉදිරිපත් කළ ප්‍රමාණය- රුපියල් මිලියන 20,000

ලැබුණු ලන්සු ප්‍රමාණය - රුපියල් මිලියන 28,754 

භාරගත් ප්‍රමාණය - රුපියල් මිලියන 6,626

බරිත සාමාන්‍ය පොලී අනුපාතිකය - 24.50%

මේ මොහොතේ මහ බැංකුවේ ප්‍රතිපත්තිය වී තිබෙන්නේ පොලී අනුපාතික තවත් ඉහළ යාමට ඉඩ නොදීම බව පේනවා. වෙන්දේසියට ඉදිරිපත් කළ බිල්පත් සියල්ල මිල දී ගත්තානම් බොහෝ විට දින-91 සහ දින-182 පොලී අනුපාතික 28% පමණ දක්වාත්, දින-364 පොලී අනුපාතිකය 31% පමණ දක්වාත් ඉහළ යාමට ඉඩ දෙන්න වෙනවා. 

රටේ මිනිස්සු රජයෙන් ඉල්ලා සිටින්නේ සහන දෙන ලෙසයි. ඔවුන් බදු වැඩි කරනවාට කැමතිත් නැහැ. මේ පීඩනයට ආණ්ඩුවට මුහුණ දෙන්න සිදු වී තිබෙනවා. එහි අනිවාර්ය ප්‍රතිඵලය වැඩියෙන් ණය ගන්න සිදු වීමයි. ඉහත වෙන්දේසියට ඉදිරිපත් වූ ලංසු වලින් පෙන්වන්නේ ණය ගැනීම සඳහා ගෙවිය යුතුව ඇති මිලයි.

අවශ්‍ය අරමුදල් සියල්ල වෙළඳපොළෙන් ලබා ගන්නනම් පොලී අනුපාතික තවත් ඉහළ යන්න ඉඩ දෙන්න වෙනවා. එවිට, රාජ්‍ය වියදම් තවත් ඉහළ ගොස් ණය ගැනීමේ අවශ්‍යතාවයද ඉහළ යනවා. පොලී අනුපාතික ඉහළ යාමට ඉඩ දීමට රජය හා මහ බැංකුව පැකිලෙන්නේ ඒ නිසා වෙන්න පුළුවන්. මගේ අදහසනම් පොලී අනුපාතික තවත් ඉහළ යාම නොවැලැක්විය හැකි බවයි.

රුපියල් මිලියන 90,000ක් අවශ්‍යව තිබියදී හොයාගන්න පුළුවන් වුනේ රුපියල් මිලියන 16,475ක් පමණයි කියන්නේ රුපියල් මිලියන 73,525ක අරමුදල් හිඟයක් තිබෙනවා කියන එකයි. මේ සල්ලි හොයා ගන්නේ කොහොමද? 

යම් බිල්පත් ප්‍රමාණයක් වෙන්දේසියට පිටින් EPF එකට හා රාජ්‍ය බැංකු වලට විකුණන්න ඉඩ තිබෙනවා. එහෙත් අරමුදල් හිඟයෙන් වැඩි කොටසක් පියවා ගනු ඇත්තේ සල්ලි අච්චු ගැසීමෙන් බව පැහැදිලියි. මේ වෙලාවේ රටේ මිනිස්සුන්ගේ ඉල්ලීම් ඉටු කළ හැකි වෙන ක්‍රමයක් නැහැ. 

#ඉකොනොමැට්ටා 

පොලී අනුපාතික නඩත්තු කළ හැකිද?

අද භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වෙන්දේසියට රුපියල් මිලියන 90,000ක බිල්පත් ඉදිරිපත් කර ඇතත්, වෙන්දේසියේදී විකුණාගන්නට හැකි වී තිබෙන්නේ රුපියල් මිලියන 16,475ක බිල්පත් ප්‍රමාණයක් පමණයි. රුපියල් මිලියන 135,210ක ලන්සු ඉදිරිපත්ව ඇතත්, මහ බැංකුව විසින් භාර ගෙන තිබෙන්නේ පෙර සතියේ පැවති පොලී අනුපාතික නොඉක්මවන (24% ආසන්න මට්ටමේ) ලන්සු පමණයි.

දින-91 බිල්පත් 

වෙන්දේසියට ඉදිරිපත් කළ ප්‍රමාණය- රුපියල් මිලියන 50,000

ලැබුණු ලන්සු ප්‍රමාණය - රුපියල් මිලියන 85,462 

භාරගත් ප්‍රමාණය - රුපියල් මිලියන 6,416

බරිත සාමාන්‍ය පොලී අනුපාතිකය - 24.07%

දින-182 බිල්පත් 

වෙන්දේසියට ඉදිරිපත් කළ ප්‍රමාණය- රුපියල් මිලියන 20,000

ලැබුණු ලන්සු ප්‍රමාණය - රුපියල් මිලියන 20,994 

භාරගත් ප්‍රමාණය - රුපියල් මිලියන 3,433

බරිත සාමාන්‍ය පොලී අනුපාතිකය - 24.69%

දින-364 බිල්පත් 

වෙන්දේසියට ඉදිරිපත් කළ ප්‍රමාණය- රුපියල් මිලියන 20,000

ලැබුණු ලන්සු ප්‍රමාණය - රුපියල් මිලියන 28,754 

භාරගත් ප්‍රමාණය - රුපියල් මිලියන 6,626

බරිත සාමාන්‍ය පොලී අනුපාතිකය - 24.50%

මේ මොහොතේ මහ බැංකුවේ ප්‍රතිපත්තිය වී තිබෙන්නේ පොලී අනුපාතික තවත් ඉහළ යාමට ඉඩ නොදීම බව පේනවා. වෙන්දේසියට ඉදිරිපත් කළ බිල්පත් සියල්ල මිල දී ගත්තානම් බොහෝ විට දින-91 සහ දින-182 පොලී අනුපාතික 28% පමණ දක්වාත්, දින-264 පොලී අනුපාතිකය 31% පමණ දක්වාත් ඉහළ යාමට ඉඩ දෙන්න වෙනවා. 

රටේ මිනිස්සු රජයෙන් ඉල්ලා සිටින්නේ සහන දෙන ලෙසයි. ඔවුන් බදු වැඩි කරනවාට කැමතිත් නැහැ. මේ පීඩනයට ආණ්ඩුවට මුහුණ දෙන්න සිදු වී තිබෙනවා. එහි අනිවාර්ය ප්‍රතිඵලය වැඩියෙන් ණය ගන්න සිදු වීමයි. ඉහත වෙන්දේසියට ඉදිරිපත් වූ ලංසු වලින් පෙන්වන්නේ ණය ගැනීම සඳහා ගෙවිය යුතුව ඇති මිලයි.

අවශ්‍ය අරමුදල් සියල්ල වෙළඳපොළෙන් ලබා ගන්නනම් පොලී අනුපාතික තවත් ඉහළ යන්න ඉඩ දෙන්න වෙනවා. එවිට, රාජ්‍ය වියදම් තවත් ඉහළ ගොස් ණය ගැනීමේ අවශ්‍යතාවයද ඉහළ යනවා. පොලී අනුපාතික ඉහළ යාමට ඉඩ දීමට රජය හා මහ බැංකුව පැකිලෙන්නේ ඒ නිසා වෙන්න පුළුවන්. මගේ අදහසනම් පොලී අනුපාතික තවත් ඉහළ යාම නොවැලැක්විය හැකි බවයි.

රුපියල් මිලියන 90,000ක් අවශ්‍යව තිබියදී හොයාගන්න පුළුවන් වුනේ රුපියල් මිලියන 16,475ක් පමණයි කියන්නේ රුපියල් මිලියන 73,525ක අරමුදල් හිඟයක් තිබෙනවා කියන එකයි. මේ සල්ලි හොයා ගන්නේ කොහොමද? 

යම් බිල්පත් ප්‍රමාණයක් වෙන්දේසියට පිටින් EPF එකට හා රාජ්‍ය බැංකු වලට විකුණන්න ඉඩ තිබෙනවා. එහෙත් අරමුදල් හිඟයෙන් වැඩි කොටසක් පියවා ගනු ඇත්තේ සල්ලි අච්චු ගැසීමෙන් බව පැහැදිලියි. මේ වෙලාවේ රටේ මිනිස්සුන්ගේ ඉල්ලීම් ඉටු කළ හැකි වෙන ක්‍රමයක් නැහැ. 

#ඉකොනොමැට්ටා 

ටීවී, ෆෝන් නොගෙන ඉම්මුද?

මේ වෙලාවේ රූපවාහිණී යන්ත්‍ර, ජංගම දුරකථන වැනි අත්‍යාවශ්‍ය නොවන ආනයනික භාණ්ඩ මිල දී නොගෙන පොඩ්ඩක් කල් දමන්න කියලා මහ බැංකු අධිපතිවරයා කියනවා ඇහුනා. මම දැක්කේ පොඩි ක්ලිප් එකක් නිසා ඔය කතාව කියපු සන්දර්භය ගැන හරියටම දන්නේ නැහැ. සමහර විට "මේ වෙලාවේ මිනිස්සු කරන්න ඕනෑ කුමක්ද?" කියලා අහපු ප්‍රශ්නයට දුන්න පිළිතුරක් වෙන්න ඇති.

ඔය ප්‍රශ්නයම නොයෙක් අය අපෙනුත් අහනවා. මෙය ඒ ප්‍රශ්නයට දෙන පිළිතුරක්ම නොවුනත් ආසන්න පිළිතුරක්.

ඔය ටීවී, ෆෝන් ගන්න එක කල් දාන්න කියපු එකට ප්‍රතිචාරයක් විදිහට මාත් එක්ක කතා කරපු කෙනෙක් මෙහෙම කතාවකුත් කිවුවා.

"ඒ මොන මෝඩ කතාවක්ද? මිනිස්සු ගන්නේ කඩ වල තියෙන ඒවානේ!"

ඔහොම තමයි ඉතිං සමහර අයගේ අවබෝධය. මිනිස්සු ටීවී, ෆෝන් කඩෙන් ගන්නවා මිසක් ආනයනය කරන්නේ නැහැ. ඒ වෙනුවෙන් රුපියල් වලින් මිසක් ඩොලර් වලින් ගෙවන්නෙත් නැහැ. හැබැයි මිනිස්සු කඩ වලින් ටීවී, ෆෝන් මිල දී ගනිද්දී කඩ වල තොග පහළ බහිනවා. තොග පහළ බහිද්දී, ඉල්ලුමත් පේන්න තියෙද්දී ඔය වගේ බඩු විකුණන අය ඩොලර් එකට කීයක් ගෙවන්න වුනත් ඒ ගාන දීලා තව ටීවී, ෆෝන් ආනයනය කරලා විකුණන්න පෙළඹෙනවා. මිනිස්සු ටීවී, ෆෝන් නොගෙන හිටියොත් ඔය වැඩේ වෙන්නේ නැහැ. කඩේ තියෙන ටීවී, ෆෝන් ටික ඒ විදිහටම ඉතුරු වෙනවා. ඒ නිසා, අලුතෙන් ආනයනය කරන්න වෙළෙන්දෝ පෙළඹෙන්නේ නැහැ. මම හිතන්නේ මහ බැංකු අධිපතිවරයා කියන්නේ ඔය කතාව.

මිනිස්සු ඔය කතාව පිළිගෙන ටීවී, ෆෝන් මිල දී ගැනීම කල් දමන එකේ කිසිම වැරැද්දක් නැහැ. කැමැත්තෙන් කරන වැඩක්නේ. එහෙම කළොත් යම් ඩොලර් ප්‍රමාණයක් ඉතුරු වෙයි. හැබැයි ටීවී, ෆෝන් මිල දී නොගෙන හිටියා කියලා රටේ තියෙන ඩොලර් ප්‍රශ්නේනම් විසඳෙන්නේ නැහැ. ඒකත් හොරකම් කරපු සල්ලි හොයාගෙන ණය ගෙවනවා වගේ වැඩක් තමයි. ප්‍රයෝජනයක් තිබෙනවා. නමුත් විශාල එකක් නෙමෙයි.

මහ බැංකුවේම සංඛ්‍යාලේඛණ අනුව පසුගිය මාර්තු මාසයේදී ටීවී, ෆ්‍රිජ් ආදී සියළුම දේවල් ඇතුළත් ගෘහ උපකරණ ආනයනය සඳහා වැය වී තිබෙන්නේ ඩොලර් මිලියන 12.2ක් පමණයි. මෙය පෙර වසරට සාපේක්ෂව 61.7%ක අඩු වීමක්. විදුලි සංදේශ උපකරණ සඳහා වැය වී තිබෙන්නේ ඩොලර් මිලියන 10.2ක් පමණයි. මෙය පෙර වසරට සාපේක්ෂව 74.8%ක අඩු වීමක්. ඒ කියන්නේ ඔය කාණ්ඩ දෙකේම ආනයන වියදම් වල එකතුව ඩොලර් මිලියන 22.2ක් පමණයි. ලංකාවේ කවුරුවත්ම විදුලි සංදේශ උපකරණ හෝ ගෘහ උපකරණ මිල දී නොගෙනම හිටියත් මාසයකට ඉතුරු වෙන්නේ ඔය ඩොලර් මිලියන 22.2 පමණයි.  

වැටිලා ඉන්න තත්ත්වයේ හැටියට මාසයකට ඩොලර් මිලියන 22.2ක් ඉතුරු කර ගන්නවා කියන එකත් ලොකු දෙයක් නෙමෙයි නේද කියලා කාට හරි අහන්න පුළුවන්. 2021 මාර්තු මාසයේදී මේ කාණ්ඩ දෙක යටතේ ආනයන වියදම ඩොලර් මිලියන 72.4ක්. එහෙම බැලුවහම දැනටමත් ඩොලර් මිලියන 50කට වඩා ඉතුරු වෙලා. දැනටත් ගොඩක් අය ටීවී, ෆෝන් ගන්න එක නවත්තලා නැත්නම් කල් දමලා. දැන් ඔය ඉතුරු වෙලා ඉන්න ගොඩක් පාරිභෝගිකයෝ ටීවී, ෆෝන් අත්‍යාවශ්‍යම හා හදිසියේම නොගෙනම බැරි අයයි. 

ඔය අත්‍යාවශ්‍ය භාණ්ඩ හා අත්‍යාවශ්‍ය නොවන භාණ්ඩ කියන බෙදීම වාස්තවික ලෙස කරන්න ටිකක් අමාරු විෂයමූලික දෙයක්. දරුවන්ට ටියුෂන් ගැනීමේ සිට රාජපක්ෂලා ගෙදර යවන්න දේශපාලනය කිරීම දක්වා කුදු මහත් කටයුතු සියල්ල කරන්න තියෙන ෆෝන් කට්ට හදිසියේ කැඩුනොත් අලුතෙන් ෆෝන් එකක් ගන්න එක හදිසි හා අත්‍යාවශ්‍ය කටයුත්තක් වෙනවා. ටීවී එක කැඩුනත් එච්චරයි. අලුතෙන් එකක් ගන්න එක මාස ගාණක් කල් දාන්න බැහැ. ඒ වෙද්දී ආණ්ඩු දෙක තුනක් මාරු වෙලා තියෙන්න පුළුවන්. ටීවී එකයි ෆෝන් එකයි නැත්නම් දන්නෙත් නැහැ.

හැමෝම ටීවී, ෆෝන් ගන්නේ ඔය විදිහට නොගෙනම බැරි නිසා නෙමෙයි. ඇත්ත. සමහර අයට අලුත් අයිෆෝන් වර්ෂන් එකක් ආවහම තියෙන එක මදි වෙනවා. ඒ වගේ අයටනම් ඕක කල් දාන්න බැරිකමක් නැහැ. ඒ වගේ අයත් ටික දෙනෙක් හරි තවම ඉතිරි වෙලා ඇති. දැන් එහෙම අය කවුරුත් කිවුවා කියලා ෆෝන්, ටීවී ගන්න එක කල් දායිද?

එක පැත්තකින් අලුත් ටීවී, ෆෝන් කොහොම වුනත් ඕවාට අවශ්‍ය අමතර කොටස් ආදිය නිදහසේ ආනයනය කරන්න දෙන්නම වෙනවා. ඔය ඩොලර් මිලියන 22.2ට ඒවත් ඇතුළත්. කැඩුණු ෆෝන් එක හදාගන්න අවශ්‍ය අමතර කොටස් නැත්නම් කොහොම හරි පරණ එක අටෝගෙන කාලයක් අදින කෙනාටත් වෙන්නේ අලුත් ෆෝන් එකක් ගන්නයි. හදාගන්නම බැරිනම් කොහොමත් අලුත් එකක් ගන්න වෙනවා. ඊට අමතරව රැල්ලට ෆෝන් ගන්න අයව පාලනය කරන්න ඕනෑනම් ඒක කරන එක මහ බැංකුව අතේම තියෙන වැඩක්. ඩොලරය ඉහළ යන්න ඉඩ දෙන අතරම රුපියල් අතේ තියෙන අයගෙන් රුපියල් එකතු කර ගන්න එක තමයි එකම සාර්ථක විසඳුම.

ෆෝන්, ටීවී ගැන අවධානය යොමු වුනාට ආනයන වියදමෙන් ලොකුම කොටස ඉන්ධන වියදමයි. ගෙවුණු මාර්තු මාසයේදී ඉන්ධන ආනයන වියදම ඩොලර් මිලියන 519.8ක්. ඉන්ධන පරිභෝජනය 4.2%කින් අඩු වුනොත්, ගෘහ උපකරණ හා විදුලි සංදේශ උපකරණ ආනයනයට වැය වන මුදලට සමාන මුදලක් ඉතුරු වෙනවා. ඒ නිසා, වඩා ඵලදායී ඉල්ලීමක් ලෙස මට පෙනෙන්නේ අනවශ්‍ය ගමන් බිමන් සීමා කරන්න, ළඟ පාතකට යද්දී පයින් හරි බයිසිකලේකින් හරි යන්න, හැකි තරම් පොදු ප්‍රවාහන සේවා භාවිතා කරන්න, විදුලිය අරපිරිමැස්මෙන් පාවිච්චි කරන්න වගේ ඉල්ලීම්. හැබැයි ඕවත් මිනිස්සුන්ගේ නිදහස් තීරණ. කවුරුවත් කිවුවා කියලා මිනිස්සු තමන්ගේ චර්යාවන් එහෙමට වෙනස් කරන්නේ නැහැ.

කවුරුවත් කිවුවා කියලා මිනිස්සු  ටීවී, ෆෝන් ගන්න එක කල් දමන්නේ හෝ ඉන්ධන පරිභෝජනය අඩු කරන්නේ නැතත් මිල වැඩි කළහම ලස්සනට ඔය වැඩේ වෙනවා. ඒ නිසා, ආනයන වියදම් අඩු කරගන්න කළ හැකි සාර්ථකම දෙය ඉන්ධන, විදුලි පරිභෝජන ගාස්තු ආදිය සැලකිය යුතු ලෙස වැඩි කිරීමයි.

දැනට මේ වැඩේ කරන එක සාධාරණීකරණය කරන ලොකුම තර්කය ලංවිම, තෙල් සංස්ථා වැනි තැන් වල විශාල පාඩුව. හැබැයි මේ පාඩු ගැන කතා කරද්දී මතු කෙරෙන ප්‍රබල ප්‍රතිතර්කයක් තියෙනවා. ඒ මේ පාඩු වලට හේතුව කුමක්ද කියා හොයලා පාඩු වලක්වා ගත යුතුයි කියන එක. ඒක ඇත්ත. ලංවිම, තෙල් සංස්ථාව වැනි තැන් පාඩු ලබන්නේ අඩුවට විකුණන නිසාම නෙමෙයි. එය එක හේතුවක් පමණයි. මේ තැන් වල අධික පාඩු වලට හේතු වන දූෂණ, වංචා, අකාර්යක්ෂමතා වලට වැට බැඳලා මේවා ලාබ ලබන ආයතන බවට පත් කළ යුතුයි. ඒ දේවල් කළ යුත්තේ රජයේ රුපියල් ප්‍රශ්නයට විසඳුමක් ලෙසයි. හැබැයි ඔය විදිහට මේ තැන් ලාබ ලබන ආයතන කළත් ඩොලර් ප්‍රශ්නය විසඳා ගන්නනම් මිල වැඩි කරන්නම වෙනවා.

රනිල්ගේ තත්ත්ව වාර්තාව

රනිල් වික්‍රමසිංහ තත්ත්ව වාර්තාවක් එක්ක ජාතිය අමතනවා. අර හමුදාවේ කියන්නේ සිට්රෙප් එකක් කියලා. මෙහිදී රනිල් ආර්ථිකයේ පවතින තත්ත්වය ගැන ඇත්ත කතා කරනවා. හැබැයි රනිල් නොකිවුවත් දැන් මේ තත්ත්වය කාටවත් රහසක් නෙමෙයි. ඒ වගේම, රට මේ තත්ත්වයට ඇද දැමීමේ වරද රනිල් මත නොපැටවෙන නිසා රනිල්ට මේ ඇත්ත කතා කරන්න අපහසුවක් නැහැ.

ඩොලර් ප්‍රශ්නය ගැන දැන් කවුරුත් දන්න නිසා අපි මෑතකාලීන ප්‍රවණතා ගැන පමණක් බලමු.

අපනයන ආදායම (ඩොලර් මිලියන)

2022 ජනවාරි - 1,001

2022 පෙබරවාරි - 1,092

2022 මාර්තු - 1,057

ඉතා පැහැදිලි ලෙසම ඩොලරයේ මිල ඉහළ ගියා කියලා අපනයන ආදායම් වැඩි වන බවක් පෙනෙන්න නැහැ. එවැන්නක් කොහොමටත් හදිසියෙන් වෙන්නේ නැහැ. 

ආනයන වියදම (ඩොලර් මිලියන)

2022 ජනවාරි - 1,959

2022 පෙබරවාරි - 1,873

2022 මාර්තු - 1,819

ආනයන වියදම් වල යම් අඩු වීමක් පෙනෙන්න තිබෙනවා. මේ අඩුවීම වෙන්නේ වාහන වැනි ඇතැම් ආනයන තහනම්ව ඇති තත්ත්වයක් යටතේ. දැන් තිබෙන්නේ කෙසේවත්ම වාහන වැනි දේ ආනයනය කළ හැකි තත්ත්වයක් නොවන නිසා ඒ තත්ත්වය එලෙසම තවත් කාලයක් තියෙයි කියා හිතමු. ඩොලරයේ මිල ඉහළ යද්දී ආනයන ඉල්ලුමේ අඩුවීමක් අපේක්ෂා කළ හැකියි. හැබැයි මෙය සිදු වෙන්නේ ආනයනික භාණ්ඩ වල දේශීය මිල අවශ්‍ය තරමට ඉහළ යන්න ඉඩ ඇරියොත් පමණයි. ඒ කියන්නේ ගෑස්, ඉන්ධන, විදුලි බිල් වැඩි කළොත් පමණයි. තව දුරටත් දිගින් දිගටම සහන දුන්නොත් ඔය වැඩේ වෙන්නේ නැහැ.

වෙළඳ ශේෂය (ඩොලර් මිලියන)

2022 ජනවාරි - (859)

2022 පෙබරවාරි - (781)

2022 මාර්තු - (762)

අපනයන වියදම් වැඩි නොවෙද්දී වෙළඳ හිඟය අඩු විය හැක්කේ ආනයන වියදම් අඩු වීමෙන් පමණයි. එවැන්නක් සිදු වන බව පෙනුනත් ඒ අවශ්‍ය තරමට වඩා අඩු මට්ටමකින්. වෙළඳ ශේෂය තව දුරටත් අඩු කර ගන්නම් ආනයනික භාණ්ඩ වල මිල තවත් ඉහළ යන්න ඉඩ දෙන්නම වෙනවා. 

සංචාරක ඉපැයීම් (ඩොලර් මිලියන)

2022 ජනවාරි - 148

2022 පෙබරවාරි - 174

2022 මාර්තු - 192

සංචාරක ඉපයීම් මීට වඩා ඉහළ නංවා ගැනීමේ පැහැදිලි විභවයක් තිබෙනවා. එහෙත්, ඒ සඳහා රටේ ආර්ථික, දේශපාලනික හා සමාජයීය ස්ථාවරත්වය අවශ්‍ය වෙනවා. මේ වැඩේ සිදු විය හැක්කේ රජය, මහ බැංකුව, දේශපාලන පක්ෂ හා සාමාන්‍ය මහජනතාව අතර ඇතිවන යම් ආකාරයක සංහිඳියාවකින් පසුව පමණයි. මේ වන විටනම් ඉතිරිව තිබෙන්නේ ප්‍රශ්නාර්ථ ලකුණක්. 

ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ (ඩොලර් මිලියන)

2022 ජනවාරි - 259

2022 පෙබරවාරි - 205

2022 මාර්තු - 318

ඩොලරයේ මිල ඉහළ යාමට ඉඩ සැලසීමෙන් පසුව ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ වල වැඩිවීමක් පෙනෙන්න තිබෙනවා. මහ බැංකුව විසින් ගන්නා ක්‍රියාමාර්ග වල උදවුවෙන් මෙම ලැබීම් තව දුරටත් ඉහළ යා හැකි වුවත් මෙහිදීද රටේ දේශපාලන තත්ත්වයේ බලපෑමක් තිබෙනවා. දේශපාලනික ඉලක්ක ඇතිව ඇතැම් විදේශගත ශ්‍රී ලාංකිකයින් විසින් රටට මුදල් නොඑවා සිටීමේ ප්‍රවණතාවක්ද දැකිය හැකියි. මේ තත්ත්වය කෙලෙස වෙනස් වේද යන්න පිළිබඳවද තිබෙන්නේ අවිනිශ්චිතතාවයක්.

ඉහත ගණන් වල එකතුව (ඩොලර් මිලියන)

2022 ජනවාරි - (452)

2022 පෙබරවාරි - (402)

2022 මාර්තු - (252)

මෙතෙක් විස්තර කළ සියලු ආකාර වලින් රටට එන හා රටින් යන ඩොලර් ප්‍රමාණ අතර පරතරය අඩුවෙමින් ඇතත් තවමත් එය පියැවී නැහැ. ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ හා සංචාරක ඉපැයීම් තරමක් ඉහළ ගියොත් මේ ලැබීම් හා යාම් සමතුලිත වන බව ඉතා පැහැදිලියි. ඒ සඳහා, ආර්ථික, දේශපාලනික හා සමාජයීය ස්ථාවරත්වය අවශ්‍ය වෙනවා. එසේ නොවුවහොත්, මේ ලැබීම් හා යාම් සමතුලිත විය හැක්කේ ඩොලරයක මිල තව දුරටත් ඉහළ යාමෙන් පමණයි. ඩොලරයක මිල රුපියල් 450-500ක් පමණ වුවහොත් සහ ඊට අනුරූපව ඉන්ධන, විදුලිබිල් මිල ඉහළ ගියොත් සංචාරක ඉපැයීම් හා ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ වැඩි නොවීම ඩොලර් ප්‍රශ්නය විසඳෙයි. 

බිල ගෙවාගත නොහැකි නිසා බොහෝ දෙනෙක් පැය හයක් පමණ ලයිට් නොදමා හිටියොත් වෙන්නෙත් පැය හයක් ලයිට් කැපූ විට ලැබෙන ප්‍රතිඵලයමයි. බොහෝ දෙනෙකුට ගෑස් මිල දරාගත නොහැකි වුවහොත් ගෑස් පෝලිම් අඩු වෙනවා වගේම ගෑස් ආනයනය සඳහා යන ඩොලර් ටිකත් ඉතිරි වෙනවා. වාහන වලට පැට්‍රෝල් ගහන්න සල්ලි නැතිව වාහන පාරට දාන එක නැවතුනොත් ඉන්ධන ආනයන වියදම් අඩු වෙනවා. පැට්‍රෝල් පෝලිමුත් නැති වෙනවා. ඩොලරයක මිල රුපියල් 450-500ක් පමණ වුවහොත් වෙළඳපොළ විසින් ප්‍රශ්නය විසඳන්නේ ඔය විදිහටයි. 

ආර්ථික, දේශපාලනික හා සමාජයීය ස්ථාවරත්වය ඇති වී සංචාරකයෝ රටට ආවොත්, පෙර පරිදිම ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ ලැබුනොත් ඩොලරයක මිල ඔය තරම් ඉහළ යන්න ඉඩ අරින්න අවශ්‍ය වෙන්නේ නැහැ. ඔය තරමටම ගෑස්, ඉන්ධන, විදුලි බලය පරිභෝජනය සීමා කරන්න අවශ්‍ය වෙන්නෙත් නැහැ. ඩොලරයක මිල දැන් තිබෙන මට්ටම ආසන්නයේම වුවත් ස්ථාවර වෙන්න පුළුවන්. 

සමස්ත ගෙවුම් ශේෂය (ඩොලර් මිලියන)

2022 ජනවාරි හා පෙබරවාරි - (1,697)

2022 මාර්තු - (572)

සමස්ත ගෙවුම් ශේෂ හිඟය ඉහත ගණන් මෙන් දෙගුණයක් පමණ බවද අමතක නොකළ යුතුයි. ඒ, ණය වාරික හා පොලී ලෙස ගෙවිය යුතු ඩොලර් ප්‍රමාණයක්ද තිබෙන නිසා. රජයේ විදේශ ණය හා පොලිය ගෙවීම අත් හිටවීම නිසා මේ ගණන් වල අඩුවක් විය හැකි වුවත්, අවම මට්ටමකින් හෝ රට දුවා ගැනීමට අවසාන වශයෙන් මාසයකට තවත් සැලකිය යුතු ඩොලර් ප්‍රමාණයක් සොයා ගත යුතුව තිබෙනවා. රනිල් වික්‍රමසිංහ විසින් උත්සාහ කරමින් සිටින බව පෙනෙන්නේ කොහෙන් හෝ ඒ අවශ්‍ය මුදල හොයා ගන්නයි. 

සල්ලි හොයා ගන්න විදිහ රනිල් නිශ්චිත ලෙස කියා නැති නිසා ඒ ගැන මම දන්නේ නැහැ. කොහොම හරි හොයා ගනියි කියලා අපි සුබවාදී ලෙස හිතමු. බැරි වුනොත් තත්ත්වය ගැන කතා කරන්නවත් දෙයක් නැහැනේ. ඒ සඳහා අවශ්‍ය සහයෝගයත් රටෙන් ලැබුණා කියලා හිතමු. 

මෙවැනි සුබවාදී තත්ත්වයක් යටතේ දැන් තිබෙන අත්‍යවශ්‍ය ආහාර, ඖෂධ, ඉන්ධන හිඟය නැති වෙයි. පෝලිම් නැති වෙයි. හැබැයි බඩු ගණන් යයි. උද්ධමනය තවත් වැඩි වෙයි. 

උද්ධමනය පාලනය කරන එක මහ බැංකුවේ රස්සාවනේ. මේ වැඩේට මහ බැංකුව සතුව තිබෙන ආයුධය පොලී අනුපාතිකයි. මේ වෙලාවේ පොලී අනුපාතික ඉහළ දැමීමෙන් පමණක් වැඩේ ගොඩ දැමිය හැකිද? ඔන්න ඔතැනයි ලොකුම කොස්ස තියෙන්නේ.

රාජ්‍ය මූල්‍යනය සම්බන්ධව රනිල් පැහැදිලි කරන කරුණු එක්ක පහසුවෙන්ම චිත්‍රය සම්පූර්ණ කරගත හැකියි.

"2022 ආරම්භයේ දී පසුගිය රජයේ අයවැයෙන් රුපියල් ට්‍රිලියන 2.3ක ආදායමක් ඇති බවට පෙන්නුම් කළත් මේ වසර සඳහා සැබෑ ආදායම් අනාවැකිය වන්නේ රුපියල් ට්‍රිලියන 1.6 ක්."

ඔය කතාව මම කලින්ම කියලා තියෙනවනේ.

"2022 වසර සඳහා රජයේ වියදම රුපියල් ට්‍රිලියන 3.3 ක්. කෙසේ වෙතත් පසුගිය රජයේ පොලී අනුපාත වැඩිවීම් සහ අතිරේක වියදම් හේතුවෙන් 2022 වසර සඳහා රජයේ සමස්ථ වියදම රුපියල් ට්‍රිලියන 04 කි. වර්ෂය සඳහා අයවැය හිඟය රුපියල් ට්‍රිලියන 2.4 ක් වන අතර එය දළ දේශීය නිෂ්පාදනයෙන් සියයට 13 කි."

ඔන්න අවුල. දැන් ඔය රුපියල් ට්‍රිලියන 2.4 හොයා ගන්නේ කොහොමද? 

ඩොලර් ප්‍රශ්නය විසඳපු ගමන්ම ඔය රුපියල් ප්‍රශ්නය මතු වෙනවා. දැනට පොලී අනුපාතික 24% මට්ටමට ඉහළ යන්න ඉඩ ඇර තිබුණත් ඒ පොලිය ගෙවා හෝ වෙන්දේසියට දමන භාණ්ඩාගාර බිල්පත් සියල්ල විකුණා ගන්න බැහැ. අඩුව පුරවන්න වෙන්නේ සල්ලි අච්චු ගහලා. විකිණෙන බිල්පත් වැඩිපුරම මිල දී ගන්නෙත් බැංකු. බැංකු විසින් ඒ සඳහා අවශ්‍ය අරමුදල් ලබා ගන්නෙත් මහ බැංකුවෙන්. ඒ කියන්නේ එතැනත් වෙන්නේ වක්‍ර ලෙස සල්ලි අච්චු ගැසීමක්.

විසඳුමක් ලෙස මහ බැංකුව විසින් පොලී අනුපාතික තවත් වැඩි කළා කියා හිතමු. එවිට තවත් යම් බිල්පත් ප්‍රමාණයක් විකිණෙයි. නමුත්, පොලී වියදම් ඉහළ යාම නිසා අයවැය හිඟය ඉහළ ගොස් රජයට විකුණන්න අවශ්‍ය වන බිල්පත් ප්‍රමාණය ඊට වඩා වැඩියෙන් ඉහළ ගියොත් මහ බැංකුව පොලී අනුපාතික වැඩි කළ එකෙන් කිසිම වැඩක් වෙන්නේ නැහැ. රජයේ විශාල අයවැය හිඟය එක්ක මහ බැංකුව හමුවේ තිබෙන අභියෝගය ඕකයි. ඒ කියන්නේ තවත් යම් කිසි කාලයක් යන තුරු අනිවාර්යයෙන්ම සල්ලි අච්චු ගහන්න වෙනවා කියන එකයි.

ප්‍රශ්නය ස්ථිරසාර ලෙස විසඳන්නනම් කරන්න වෙන්නේ මිනිස්සු කැමති වන දේවල් නෙමෙයි. බඩු ගණන් යන්න ඉඩ අරින්න වෙනවා. බදු තව වැඩි කරන්න වෙනවා. රජයෙන් දෙන සහන කපන්න වෙනවා. රාජ්‍ය සේවකයින් ඉවත් කරන්න වෙනවා. ඔය කිසිවක් කළ හැකි දේශපාලන වාතාවරණයක් රටේ නැහැ. මිනිස්සු ඉල්ලා සිටින්නේ රජය තවත් සහන දිය යුතු බවයි. රනිල් කරන්න යන්නෙත් ඒකම තමයි. 

"මේ අතර 2022 වසර සඳහා ඉදිරිපත් කළ සංවර්ධන අයවැය වෙනුවට අලුත් අයවැයක් ඉදිරිපත් කරන්න සැලසුම් කරල තිබෙනවා. එය සහන අයවැයක් ලෙස ඉදිරිපත් කරන්නයි මගේ සැලසුම."

අලුත් විණිමය ප්‍රතිපත්තිය කුමක්ද?

කිහිප දෙනෙක් විසින්ම ලංකාවේ දැන් ක්‍රියාත්මක වන විණිමය ප්‍රතිපත්තිය ගැන තාක්ෂණික පැහැදිලි කිරීමක් කරන්න කියලා ඉල්ලා සිටියා. මම පොදුවේ විණිමය ප්‍රතිපත්ති ප්‍රවර්ග ගැන විස්තරයක් කරන්නම්. මෙය කලිනුත් විස්තර කර තිබෙන නිසා ඇතැම් කොටසක් කෙළින්ම පැරණි ලිපියකින් උපුටා ගන්නවා.

1. පිරිසිදු පාවෙන විණිමය අනුපාත ක්‍රමය (clean float)

පිරිසිදු පාවෙන විණිමය අනුපාත ක්‍රමයක් (clean float) යටතේ විණිමය අනුපාතය (ඩොලරයක මිල) තනිකරම තීරණය වන්නේ වෙළඳපොළ ඉල්ලුම හා සැපයුම මතයි. බටහිර රටවල තිබෙන්නේ මෙවැනි ක්‍රමයක්. පිරිසිදු පාවෙන විණිමය අනුපාත ක්‍රමයක් යටතේ කිසිදු විටෙක රටේ ඩොලර් හිඟයක් හෝ ඩොලර් අතිරික්තයක් ඇති වෙන්නේ නැහැ. නිල සංචිත විශාල ලෙස එකතු වීමක් වෙන්නෙත් නැහැ. එසේ සංචිත නොතිබීම ඒ හේතුව නිසාම රටේ ආර්ථිකයට ප්‍රශ්නයක් වෙන්නෙත් නැහැ. එහෙත්, මෙවැනි ක්‍රමයක් යටතේ ලංකාව වැනි කුඩා හා පටු ආර්ථිකයක් ඇති රටක විණිමය අනුපාතය කෙටි කාලාන්තර තුළ රටට ඔරොත්තු නොදෙන සේ විචලනය විය හැකියි.

2. අපිරිසිදු පාවෙන විණිමය අනුපාත ක්‍රමය (dirty float)

අපිරිසිදු පාවෙන විණිමය අනුපාත ක්‍රමයකදීද (dirty float) විණිමය අනුපාතය වෙළඳපොළ ඉල්ලුම හා සැපයුම මත තීරණය වුවත්, මහ බැංකුව විසින් විටෙක වෙළඳපොළෙන් ඩොලර් මිල දී ගෙන සංචිත වලට එකතු කර ගැනීම හා තවත් විටෙක එම සංචිත විකුණා වෙළඳපොළට ඩොලර් මුදා හැරීම හරහා වෙළඳපොළ සැපයුම පාලනය කරනවා. ඒ හරහා ඉල්ලුම් සැපයුම් සමතුලිතතාව වෙනස් කර වක්‍ර ලෙස ඩොලරයක මිල පාලනය කරනවා. 2001 වසරේ සිට නිල වශයෙන් ලංකාවේ තිබුණේ මේ ක්‍රමයයි. මැදිහත් වීම් කරන්නේ විචලනයන් පාලනය කිරීමට පමණක්නම්, මිල පාලනයක් කෙරෙන්නේ නැත්නම්, යම් නිශ්චිත සංචිත ප්‍රමාණයක් නඩත්තු කරමින් මේ ක්‍රමය පවත්වා ගෙන යා හැකියි. ආසන්න වශයෙන් වෙළඳපොළෙන් මිල දී ගන්නා හා විකුණන ඩොලර් ප්‍රමාණ සමානයි. ඒ නිසා, කෙටි කාලයකදී සංචිත අඩු වැඩි වුවත් දිගුකාලීනව සංචිත ලොකුවට වෙනස් වෙන්නේ නැහැ.

3. ස්ථිර විණිමය අනුපාත ක්‍රමය (Fixed exchange rate system)

ස්ථිර විණිමය අනුපාත ක්‍රමයකදී කිසියම් බලධාරියෙකු විසින් අභිමතය පරිදි කිසියම් වෙනත් විදේශ මුදලකට (උදාහරණයක් ලෙස ඇමරිකන් ඩොලරයට) සාපේක්ෂව "තිබිය යුතු" විණිමය අනුපාතය තීරණය කරනවා. මෙය හරියටම වෙළඳපොළ ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිත කරන විණිමය අනුපාතය වීම සිදු නොවිය හැකි තරමේ අහම්බයක් පමණක් නිසා, මෙහි ප්‍රතිඵලය ලෙස රට තුළ ඩොලර් අතිරික්තයක් හෝ හිඟයක් ඇති වෙනවා. ඩොලර් අතිරික්තයක් ඇති වූ විට එම ඩොලර් ප්‍රමාණය මහ බැංකුව විසින් මිල දී ගෙන සංචිත වලට එකතු කර ගැනීමටත්, ඩොලර් හිඟයක් ඇති වූ විට සංචිත විකිණීමටත් සිදු වෙනවා. 1977 දක්වා ලංකාවේ තිබුණේ මෙවැනි ක්‍රමයක්. අපිරිසිදු පාවෙන විණිමය අනුපාත ක්‍රමයකදී මෙන් මේ ක්‍රමයේදී මිල දී ගැනීම් හා විකිණීම් සමතුලිත වෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, දිගින් දිගටම වෙළඳපොළ මිලට වඩා පහළින් මිල පවත්වා ගත්තොත් සංචිත දිගින් දිගටම විකිණීම නිසා සංචිත අවසන් විය හැකියි. එවිට, ආනයන පාලනය වැනි දැඩි ක්‍රියාමාර්ග ගන්න සිදු වෙනවා. එසේ නැත්නම් "තිබිය යුතු" විණිමය අනුපාතය වෙනස් කරන්න සිදු වෙනවා. ඩොලරය රුපියල් 200 මට්ටමේ තියා ගැනීමට උත්සාහ කිරීමේදී සංචිත හිඳී ගියේ මේ ක්‍රමය තුළයි. 

4. ලිස්සන ස්ථිර විණිමය අනුපාත ක්‍රමය (Crawling Peg)

සිංහල වචනය මගේ වචනයක්. වෙනත් නිවැරදි සිංහල වචනයක් තිබිය හැකියි. මෙහිදීද ස්ථිර විණිමය අනුපාත ක්‍රමයකදී මෙන් කිසියම් බලධාරියෙකු විසින් අභිමතය පරිදි විණිමය අනුපාතය තීරණය කර දැනුම් දෙන නමුත් එය ස්ථිරව එකම මට්ටමේ තියන්නේ නැහැ. කාලයත් සමඟ විණිමය අනුපාතය වෙනස් විය යුතු ආකාරයද කලින්ම තීරණය කර දැනුම් දෙනවා. උදාහරණයක් ලෙස ඩොලරයක මිල දිනපතා හරියටම රුපියල බැගින් ඉහළ යවන බව කලින් දැනුම් දෙන්න පුළුවන්. බොහෝ විට රටක් මේ ක්‍රමය තෝරා ගන්නේ ගෙවුම් ශේෂ අර්බුදයකින් ගොඩයාමේ සැලසුමක කොටසක් ලෙසයි. රුපියල් 200 මට්ටමේ හිර කරගෙන සිටි ඩොලරයේ මිල නිදහස් කරන අවස්ථාවේදී මගේ නිර්දේශය වූයේ මේ ක්‍රමයයි.

5. ලංකාවේ අලුත්ම ක්‍රමය (Trading band)

මෙය පාවෙන විණිමය අනුපාත ක්‍රමය පවත්වා ගන්නා අතරම මිල යම් ආකාරයකින් නියාමනය කිරීමක්. මෙහිදී ඉල්ලුම හා සැපයුම අනුව මිල ඉහළ යාමට ඉඩ ඇතත්, ඒ නිශ්චිත සීමාවක් තුළ පමණයි. ඊට වඩා වැඩියෙන් හෝ අඩුවෙන් ඩොලර් ගනුදෙනු කළ නොහැකියි. මෙම ක්‍රමය පාවෙන විණිමය අනුපාත ක්‍රමයක හා ලිස්සන ස්ථිර විණිමය අනුපාත ක්‍රමයක සම්මිශ්‍රණයක් ලෙසද සැලකිය හැකියි. මෙහිදී ස්ථිර විණිමය අනුපාත ක්‍රමයකදී මෙන් මහ බැංකුව විසින් අභිමතය පරිදි ඩොලරයක මිල තීරණය කරන්නේ නැහැ. එහෙත්, උපරිම හා අවම මිලක් නියම කරනවා. වෙළඳපොළ මිල මේ උපරිම මිල හා අවම මිල අතර මිලක්නම් මෙම ක්‍රමය පාවෙන විණිමය අනුපාත ක්‍රමයකින් කිසිසේත්ම වෙනස් වෙන්නේ නැහැ. එහෙත් දිනපතාම ඩොලරයක මිල මහ බැංකුව විසින් දැනුම් දෙන උපරිම (හෝ අවම) සීමාව දක්වා ගොස් නවතිනවානම් එය තවදුරටත් පාවෙන විණිමය අනුපාතයක් සේ සලකන්න බැහැ. එහිදී මෙය ලිස්සන ස්ථිර විණිමය අනුපාත ක්‍රමයකට සෑහෙන තරමකින් සමාන වෙනවා. ඒ එවිට දෛනිකව මිල තීරණය වන්නේ මහ බැංකුවේ අභිමතය පරිදි මිස වෙළදපොළ විසින් නොවන නිසා. 

ලංකාවේ දැන් පවතින තත්ත්වය තුළ මේ ක්‍රමය පරීක්ෂාවට ලක් කිරීම හොඳ තීරණයක් කියා මම හිතනවා. මා පෙර නිර්දේශ කළ ලිස්සන ස්ථිර විණිමය අනුපාත ක්‍රමයට සාපේක්ෂව මේ ක්‍රමය වෙළඳපොළ මත වඩා පදනම් වූ ක්‍රමයක්. පහුගිය කාලයේ ඇතැම් දින වල ඩොලරයක මිල රුපියල් 10කින් පමණ ඉහළ ගියේ තනිකරම වාගේ සමපේක්ෂණය මතයි. ක්‍රය ශක්ති සාම්‍ය පදනම මත 2001 වසරට සාපේක්ෂව බැලුවොත් අප්‍රේල් අවසානයේදී ඩොලරයක මිල රුපියල් 282.50ක් පමණ විය යුතුයි. දැන් වෙළඳපොළ මිල ඊට වඩා ගොඩක් වැඩියි. මම කාලයක් තිස්සේ දිගින් දිගටම කිවුවේ අපනයනකරුවන්ට හා ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ එවන අයට ලැබිය යුතු නියම මිල නොලැබෙන බවයි. එහෙත් දැන් සිදු වන්නේ එහි අනෙක් පැත්තයි. 

පසුගිය කාලය තුළ බැංකු පද්ධතිය තුළ විශාල ඩොලර් හිඟයක් ඇති වී තිබීමද මෙසේ ඩොලරයක මිල ඉහළ යාමට හේතුවක්. එම හිඟය නිසා බැංකු වලට වෙළඳපොළෙන් මිල දී ගන්නා ඩොලර් වලින් කොටසක් තමන්ගේ හිඟය පියවා ගැනීම සඳහා  යොදාගත යුතුව තිබෙනවා. වෙළඳපොලෙන් ඩොලර් එකතු කරගෙන මේ හිඟය පියවා ගැනීමෙන් පසුව ඩොලරයක මිල අඩු වීමේ ඉඩක් තිබෙනවා. ඒ වගේම, රජය කෙසේ හෝ ඩොලර් ප්‍රමාණයක් හොයා ගත්තොත් එයින්ද ඩොලරයක මිල අඩු විය හැකියි. මෙවැන්නක් ක්ෂණිකව සිදුවෙනු ඇතැයි මා සිතන්නේ නැතත් මිල නියාමනය කර තිබීම නිසා දෛනිකව ඕනෑවට වඩා වේගයෙන් ඩොලරයක මිල ඉහළ යාම මෙන්ම හදිසියේ මිල කඩා වැටීමේ ඉඩකඩද වැලකී තිබෙනවා. 

මේ ක්‍රමයට වෙළඳපොළ හැඩ ගැසෙන්නේ කොහොමද කියන එක ඉදිරි සතියේදී බලාගත හැකි වෙයි. එක්කෝ රුපියල් 360 මට්ටම ආසන්නව මිල ස්ථාවර වෙයි. එසේ නැත්නම් දෛනිකව රුපියල් 2කින් පමණ බැගින් මිල ඉහළ යයි. කලින් මෙන් දවසකට රුපියල් 5-10කින් මිල ඉහළ යාමනම් සිදුවන එකක් නැහැ.