ප්‍රාග්ධනය එක්රැස්වීම

කාර්මික විප්ලවයෙන් පස්සේ කෙටි කාලයක් ඇතුළත යුරෝපයේ විශාල සමාජ පරිවර්තනයක් ඇති වුනා. දිගු කාලයක් තිස්සේ පැවති නිෂ්පාදන ක්‍රමවේදය වෙනස් වීමත් එක්ක ඇති වුනු කම්හල් වල වැඩ හොයාගෙන ගම් වල හිටපු මිනිස්සු විශාල වශයෙන් නගර කරා ඇදුනා. ශ්‍රමය විකිණීම සඳහා තරඟය වැඩි වෙද්දී ශ්‍රමය ලාබ වුනා. ශ්‍රමිකයන්ට ඉතා අයහපත් තත්ත්වයන් යටතේ දිගු පැය ගණනක් වැඩ කරන්න සිදු වුනා. ඇඩම් ස්මිත්ගේ ඉඳලා කාල් මාක්ස් දක්වා වූ කාලයේ ජීවත් වුනේ මේ සමාජ පරිවර්තනය ඇහෙන් දැකපු උදවිය. ඔවෙන්, ෆුරියේ, මැල්තුස් වගේ අය ඔය අතරමැද කාලයේ ජීවත් වුනු අය.

ඔය කාලයේ ශ්‍රමිකයන්ගේ තත්ත්වය ගොඩක් නරක මට්ටමක තිබුණේ ඇයි කියන කාරණාව අපට දැන් කොබ්-ඩග්ලස් නිෂ්පාදන ශ්‍රිතය ආශ්‍රයෙන් තේරුම් ගන්න පුළුවන්. 

ශ්‍රම ඒකකයකට ගෙවන වැටුප් අනුපාතිකය w ලෙසත්, ප්‍රාග්ධන ඒකකයකට ගෙවන ලාභාංශ හෝ පොලී අනුපාතිකය r ලෙසත් සලකමු. එවිට, අපට ධනවාදී මූලධර්ම අනුව ශ්‍රමය හා ප්‍රාග්ධනය අතර ප්‍රතිලාභ බෙදී යා යුතු ආකාරය මෙසේ ලියන්න පුළුවන්.

w = ∂Y/∂L = (1-α)Y/L

r = ∂Y/∂K = αY/K

විශාල පිරිසක් සතුව ශ්‍රමය තියෙද්දී, ප්‍රාග්ධනය තිබෙන්නේ සුළු පිරිසක් සතුවනම් ඉහත w හා r වලට මොකද වෙන්නේ? Y හා  α නොවෙනස්ව තිබෙන තත්ත්වයක් යටතේ L වැඩි වන තරමට w පහළ යනවා. සාමාන්‍ය භාෂාවෙන් කිවුවොත් ශ්‍රමය විකුණන්න ඕනෑ තරම් අය ඉන්න නිසා ඒ අය අතර තරඟයෙන් වැටුප් පහළ යනවා. නමුත්, ප්‍රාග්ධන හිමියන් ඉන්නේ සුළු පිරිසක් නිසා ඒ අය අතර ඒ තරම් තරඟයක් නැහැ. එහෙම තරඟයක් ඇති වෙන්නේ ශ්‍රමය හොයා ගන්න අමාරු තරමේ හිඟයක් ආවානම් පමණයි. ඔය කාලයේ එවැනි ප්‍රශ්නයක් තිබුණේ නැහැ. ප්‍රාග්ධනය හොයාගෙන ශ්‍රමය ආවා මිසක් ශ්‍රමය හොයා ගෙන ප්‍රාග්ධනයට යන්න වුනේ නැහැ. K අඩු නිසා r ඉහළ මට්ටමක තිබුණා.

ඔය කාලයේ උපත් පාලනයක් තිබුණේ නැහැනේ. සාමාන්‍ය ශ්‍රමිකයෙකුට දරුවන් විශාල ප්‍රමාණයක් හිටියා. පවුලක බඩවල් පුරවන එක ලේසි නැහැ. ලැබෙන වැටුපෙන් පවුලකට යාන්තමින් හෝ ජීවත් වෙන එක පහසු වුනේ නැහැ. පවුල නඩත්තු කරගෙන යාන්තමින් ජීවත් වෙන්න පැය ගාණක් වැඩ කරන්න වුනා. යාන්තම් කරදඬු උස්මහත් වෙද්දී ළමයින්ටත් කම්හලක රස්සාවක් හොයා ගන්න වුනා. 

මේ කම්කරුවන්ගේ දුක්ඛිත ජීවිත ගැන බොහෝ දෙනෙක් සානුකම්පිකව බැලුවා. විසඳුම් හෙවුවා. ඇඩම් ස්මිත් දැක්කේ එක විසඳුමක්. ඔවෙන් වෙන විසඳුමක්. මාක්ස් තවත් විසඳුමක්.

ඇඩම් ස්මිත්ගේ අදහස වුනේ ප්‍රාග්ධන හිමියන් අතර තරඟය වැඩි වෙද්දී ශ්‍රමය ආකර්ෂණය කර ගැනීම සඳහා කම්කරුවන්ට වඩා හොඳ වැටුප් ගෙවන්න සිදු වෙනවා කියන එකයි. මේ අදහස නිවැරදි බව අද වන විට පැහැදිලිව පෙනී ගොස් තිබෙනවා. එහෙත්, කාල් මාක්ස්ගේ පුරෝකථනය වුනේ ප්‍රාග්ධන හිමියන් විසින් දිගින් දිගටම ශ්‍රමිකයන්ට ජීවත් වීම සඳහා අවශ්‍ය අවම වැටුපක් පමණක් ලබා දෙමින් අතිරික්තය මුළුමනින්ම සූරාකන නිසා කම්කරුවන්ගේ තත්ත්වය කොහොමටවත්ම වෙනස් වෙන්නේ නෑ කියන එකයි.

ඇඩම් ස්මිත්ට සාපේක්ෂව මාක්ස්ට සියවසක ඉතිහාසයේ වාසිය තිබුණා. මාක්ස්ගේ ප්‍රවාද හැදුනේ ඇඩම් ස්මිත් විසින් ආර්ථික විද්‍යාවට එකතු කළ දේ, ඔවෙන් හා ෆුරියේ වැනි මනෝරාජික සමාජවාදීන්ගේ අදහස් හා හේගල්ගේ දර්ශනය උකහා ගනිමිනුයි. මාක්ස්ගේ තර්කය වුනේ නිවැරදි විද්‍යාත්මක ප්‍රවාදයකින් දැනට පවතින තත්ත්වය පමණක් පැහැදිලි කළ හැකි වීම ප්‍රමාණවත් නොවන බව හා මිනිස් ඉතිහාසයම පැහැදිලි කළ හැකි විය යුතු බවයි.

ගැලීලියෝගෙන් පස්සේ බටහිර භෞතික විද්‍යාවේ සීඝ්‍ර ප්‍රගතියක් ඇති වුනා. අලුත් භෞතික විද්‍යා නියම වලින් බොහෝ දේවල් පැහැදිලි කරන්න පුළුවන් වුනා. ඒ එක්කම ඒ විදිහටම සමාජ විද්‍යාවන්ද වර්ධනය කළ හැකි නියම හොයා ගන්න ලොකු උනන්දුවක් ඇති වී තිබුණා. දැනුම හොයා ගැනීමේ ඉලක්කය වුනේ පරම සත්‍යයක් එළිදරවු කර ගැනීමයි. ෆුරියේ වැනි අය උත්සාහ කළේ පදාර්ථ, පදාර්ථ වල ගුණ, ජීවය වගේම මිනිස් සමාජය ක්‍රියා කරන මූලික නියම එළිදරවු කර පැහැදිලි කරන්නයි. වෙනත් විදිහකින් කිවුවොත් දෙවියන් වහන්සේගේ සැලසුම එළිදරවු කර ගැනීම. 

කාල් මාක්ස් මේ සැලසුමෙන් දෙවියන් වහන්සේව අයින් කළා. එහෙත්, සැලසුමක් තිබෙනවා කියන අදහස අයින් කළේ නැහැ. ඒ වෙනුවට ඔහු දෙවියන් වහන්සේ නැතුව ඒ සැලසුම එළිදරවු කර පැහැදිලි කළා. කාල් මාක්ස් විසින් දැකපු විදිහට මිනිස්සුන්ට දුක් විඳින්න සිදුවන ආරම්භක පාපය පෞද්ගලික ප්‍රාග්ධනයයි. ඔහු දුටු අනාගත පාරාදීසියේ පොදු දේපොළ මිසක් පෞද්ගලික දේපොළ නැහැ.

මාක්ස්ගේ විග්‍රහය පටන් ගන්නේ මිනිස්සු සතුව ප්‍රාග්ධනය නැති අතීතයකින්. මා කලින් ලිපියක ලියූ පරිදි මිනිස්සු මිනිස්සු වෙන්නේම ප්‍රාග්ධනය එක්රැස් කර ගැනීමට සමාන්තරවයි. ප්‍රාග්ධනය නැති මිනිස් සමාජයක් හා සත්තු අතර වෙනසක් නැහැ. කෙසේ වුවත්, ආන්තීය තත්ත්වයක් විදිහට අපිට මේ වගේ තත්ත්වයක් ගැන හිතන්න පුළුවන්.

කොබ්-ඩග්ලස් නිෂ්පාදන ශ්‍රිතයේ α=0  වූ විට අපට මෙසේ ලියන්න පුළුවන්.

Y = F(K,L) = AK^αL^1-α = AK⁰L^1-0 = AL

මෙහි L මිස K නැහැ. නිෂ්පාදිතයේ වටිනාකම ශ්‍රමයට සමානුපාතිකයි. මේ අනුව, නිෂ්පාදිතය කියන්නේ ශ්‍රමයේම වෙනත් ස්වරූපයක් කියා අපට කියන්න පුළුවන් නිසා, එම තර්කය මත පදනම්ව භාණ්ඩයක වටිනාකම ඒ වෙනුවෙන් යෙදවූ ශ්‍රම ඒකක ගණනට සමාන ලෙස අපට සලකන්න පුළුවන්. මෙය මාක්ස්වාදයේ මූලික උපකල්පනයක්. එහෙත් මෙය මාක්ස්ගේ කාලයේදී දැන සිටි දෙයක් මිසක් මාක්ස් විසින් එකතු කළ දෙයක් නෙමෙයි. ඇඩම් ස්මිත් විසින්ද මෙය මෙලෙසම සලකා තිබෙනවා. ඒ කාලය වෙද්දී භාණ්ඩයක වටිනාකම පිළිබඳ අද පිළිගැනෙන සම්මත න්‍යායයන් වැඩිදියුණු වී තිබුණේ නැහැ.

භාණ්ඩයක වටිනාකම හැදෙන්නේ එය නිපදවීම සඳහා යෙදවූ ශ්‍රමය නිසා පමණක්නම් එම වටිනාකමේ අයිතිය තිබෙන්නේ ශ්‍රමය යෙදවූ ශ්‍රමිකයාටයි. ඒ අනුව, ශ්‍රමය නොයොදවා ලාභයක් උපයන ප්‍රාග්ධන හිමියා විසින් කරන්නේ ශ්‍රමිකයා සතු දෙයක් සූරාකන එකයි. ඉතා සරලව මාක්ස්වාදයේ පදනම ඕකයි.

මාක්ස්වාදය තුළ, එහෙමත් නැත්නම් ඓතිහාසික භෞතිකවාදය තුළ, ඉහත කී ආකාරයෙන් ශ්‍රමය පමණක් නිශ්පාදනය සඳහා යොදවන, ප්‍රාග්ධනයක් නැති කාලය හැඳින්වෙන්නේ ආදි කොමියුනිස්ට් සමාජය විදිහටයි. ඊට පස්සේ වහල් යුගය, වැඩවසම් යුගය හා ධනවාදය ලෙස සමාජය විකාශනය වෙනවා. මාක්ස්ගේ ප්‍රවාදය අනුව ධනවාදයෙන් පස්සේ කොමියුනිස්ට් සමාජයක් එනවා. මේ පරිණාමය කවුරුවත් සැලසුම් කරන දෙයක් නෙමෙයි. කොහොමටත් සිදුවන දෙයක්. 

මාක්ස්වාදයටම අනුව වුනත් ධනවාදී නිෂ්පාදනය සිදු වෙන්නේ ශ්‍රමය පමණක් නිෂ්පාදන සාධක ලෙස යොදා ගනිමින් නෙමෙයි. නිෂ්පාදන සාධකයක් විදිහට ප්‍රාග්ධනයත් යොදා ගැනෙනවා. එහෙත්, මාක්ස්වාදයට අනුව ප්‍රාග්ධනය වෙනුවෙන් කිසිදු ප්‍රතිලාභයක් හිමි විය යුතු නැහැ. සියල්ල ශ්‍රමය වෙනුවෙන් ලැබිය යුතුයි.

මේ තර්කයේ පදනම වන්නේ පෞද්ගලික ප්‍රාග්ධනය කියා කියන්නේම ඓතිහාසික "වැරැද්දක්" කියන එකයි. ආරම්භයේදී නිෂ්පාදිතය ශ්‍රමය මත පමණක් පදනම් වූ නිසා පෞද්ගලික ප්‍රාග්ධනය රැස් වන්නේ එක් අයෙකු විසින් වෙනත් අයෙකුගේ ශ්‍රමයේ ප්‍රතිලාභ තමන් සතු කර ගැනීමෙන් කියන එක මාක්ස්වාදී අදහසයි. උදාහරණයක් විදිහට වහල් හිමියෙක් විසින් වහලෙකුගේ ශ්‍රමය සූරාකමින් ප්‍රාග්ධනය එක්රැස් කර ගන්නවා.

ඓතිහාසිකව ප්‍රාග්ධනය එක්රැස් වීමේ ක්‍රියාවලිය මාක්ස් විසින් දැක්කේ ප්‍රචණ්ඩ ලෙස සිදු වූ දෙයක් විදිහටයි. පිරිසක් විසින් යම් ප්‍රදේශයක් කොටුකර ගෙන එහි සිටින තවත් පිරිසක් බැහැර කරනවා. එසේ බැහැර කරනු ලැබූ පිරිසට ජීවත් වීම සඳහා කුලී ශ්‍රමිකයන් වෙන්න සිදු වෙනවා. ප්‍රාග්ධන හිමියන් හා ශ්‍රමිකයන් කියා කොටස් දෙකක් හැදෙන්නේ ඔය විදිහටයි. 

මාක්ස්ට කලින් ඓතිහාසිකව ප්‍රාග්ධනය එක්රැස් වීමේ ක්‍රියාවලිය ඇඩම් ස්මිත් විසින් දැක තිබුණේ සාමකාමීව සිදු වූ දෙයක් විදිහටයි. නාස්තිකාරයෝ හා විවිධ විෂමාචාර වල යෙදෙන්නෝ ලැබෙන දේ අනෙක් අතට වියදම් කරද්දී මසුරෝ සල්ලි ඉතුරු කරනවා. මේ වැඩෙන් යම් පිරිසක් අතේ පමණක් ප්‍රාග්ධනය එකතු වෙනවා. අද නූතන ධනවාදී සමාජයක් දිහා බැලුවහම මාක්ස් විසින් සමච්චලයට ලක් කළ ඇඩම් ස්මිත්ගේ ප්‍රවාදය නිවැරදි බව පේනවා.

ඓතිහාසිකව ප්‍රාග්ධනය එක්රැස් වීම එකම ආකාරයකට පමණක් සිදු වුනා කියලා මම හිතන්නේ නැහැ. ඇඩම් ස්මිත් විස්තර කරපු ආකාරයට සාමකාමීව වගේම කාල් මාක්ස් විස්තර කළ ආකාරයට ප්‍රචණ්ඩ විදිහටත් ඔය වැඩේ වෙන්න ඇති. මේ හේතු දෙකට අමතර තුන් වන හේතුවක් විදිහට වාසනාව කියන සාධකයත් ඉදිරිපත් කරන්න පුළුවන්. වාසනාව කියා මම කියන්නේ අහඹුතාවය.

කාලයකට ඉස්සර රත්නපුර පැත්තේ ගොඩක් අය පතල් රස්සාව කළානේ. දැන් ඔය වගේ කර්මාන්තයකදී L විශාල ලෙස වැඩි කළා කියලා Y ඒ තරම් වැඩි වෙන්නේ නැහැ. Y වැඩි වෙන්නේ මැණිකක් හම්බ වුනොත් පමණයි. මෙහිදී වෙන්නේ A වැඩි වෙන එක. ඒ කියන්නේ Y/L හෙවත් ශ්‍රම ඒකකයකට නිෂ්පාදිතය. එකම මහන්සිය වෙන දෙන්නෙක් අතරින් වටිනා මැණිකක් හොයා ගන්න වාසනාව තිබුණු කෙනා ලොකු ධනවතෙක් වෙනවා. අනික් අය දිගටම දුප්පත්තු. මෙහිදී Y/L = A කියා කියන්නේ වාසනාව මිසක් තාක්ෂනය නෙමෙයි.

මේ උදාහරණයේදී තරම්ම පැහැදිලි නැතත් ඔය වාසනාව හෙවත් අහඹුතාවය බොහෝ කර්මාන්ත වල Y/L කෙරෙහි බලපෑමක් කරනවා. උදාහරණයක් විදිහට කාලගුණය, දේශගුණය, පසේ ස්වභාවය ආදී දේවල්. විශේෂයෙන්ම මුදල් කියන දේ හොයා ගත්තට පස්සේ.

ඉතිහාසයේ යම් අවස්ථාවක රන් හා රිදී මුදල් බවට පත් වෙනවා. ඒ එක්කම මිනිස්සුන්ට ධනවත් වෙන්න විකල්ප මාර්ගයක් හිමි වෙනවා. ඒ රන් හෝ රිදී හොයන එක. රන් හෝ රිදී හොයා ගන්න කෙනෙකුට ආහාර, රෙදි පිළි වගේ අත්‍යවශ්‍ය දේවල් හදාගන්න මහන්සි නොවී ඒවා හදන කෙනෙක්ගෙන් මිල දී ගන්න පුළුවන්. අනෙක් අතට ආහාර, රෙදි පිළි වගේ දේවල් නිපදවන කෙනෙකුට රන්, රිදී හාරන්න මහන්සි නොවී මිල දී ගැනීම හරහා ඒවා අයිති කරගෙන ධනවතෙක් වෙන්න පුළුවන්.

මුල්ම කාලයේදී නයිල් ගඟේ ඉවුරක ඇවිද ගෙන යන කෙනෙකුට අහම්බෙන් වගේ දිලිසෙන රත්තරන් කෑල්ලක් අහු වෙන්න ඇති. ලස්සන නිසා ළඟ තියාගෙන හිටපු මේ රත්තරන් කෑල්ල වෙනත් කෙනෙකුට දීලා මරපු සතෙක්ව ලබා ගන්න පුළුවන් බව පස්සේ තේරෙන්න ඇති. කොහොම කොහොම හරි කාලයක් යද්දී රන් හා රිදී ලෝකය වටේම ධන සංචිත ලෙස සැලකෙන්න පටන් ගත්තා.

රන් රිදී හැම තැනම නැහැ. මේවා තියෙන තැනක මිසක් නැති තැනක ඉන්න කෙනෙක් කොයි තරම් මහන්සි වෙලා පොළොව හෑරුවත් රන් රිදී හමු වෙන්නේ නැහැ. වාසනාව කියන සාධකය මෙහිදී බලපානවා. ලෝක ඉතිහාසය පුරා සමහර රටවල් ධනවත් වෙන්නත් තවත් සමහර රටවල් දුප්පත් වෙන්නත් රන් රිදී වගේ වටිනා වස්තු තිබීම වැනි අහඹු කරුණුත් යම් තරමකින් බලපෑවා. ලංකාවේ රන් රිදී නොතිබුණත් ඒ වගේම වටිනා මුතු හා මැණික් තිබුණා. ඇත්දළ වගේ දේවලුත් තිබුණා. මේ දේවල් සමඟ හුවමාරු කරලා රන් හා රිදී ලබා ගන්න පුළුවන් වුනා.

ඇමරිකන් ඩොලරය ජාත්‍යන්තර මුදල් ඒකකය බවට පත් වෙන්න කලින් ඒ තැන තිබුණේ බ්‍රිතාන්‍ය පවුමට. එහෙත් පවුමේ තිබුණේ එහි අඩංගු වූ රන් වල වටිනාකම. ඔය විදිහට ලෝකයේ විවිධ රටවල භාවිතා වූ කාසි වලට තිබුණේ ඒ කාසි වල තිබුණු රන් හෝ රිදී වල වටිනාකම. රන් හා රිදී වල වටිනාකම තීරණය වුනේ ඉල්ලුම හා සැපයුම මත. 

රන් වලට වඩා වැඩිපුරම මුදල් විදිහට භාවිතා වුනේ රිදී. රුපියල් කියන වචනය හැදිලා තියෙන්නෙත් රිදී යන අදහස තිබෙන රුප්‍ය (रूप्य) කියන සංස්කෘත වචනයෙන්. හීබෘ භාෂාවේ කෙසේ (כסף) කියන වචනයේ වගේම ආජෙන්ටුම් (argentum) කියන ලතින් වචනයේත් රිදී කියන තේරුම වගේම මුදල් කියන තේරුමත් තිබෙනවා.

අටවන සියවසේදී ඇන්ග්ලෝ සැක්සන් වරු භාවිතා කළේ ස්ටර්ලින් ලෙස හැදින්වුනු රිදී කාසි. මේ රිදී කාසි 240ක මළු ලොකු ගනුදෙනු වලදී යොදා ගත්තා වගේම බර මැනීමේ ඒකකයක් විදිහට භාවිතා වුනා. ඒ වගේ මල්ලක් පවුන් (Pound) එකක් ලෙස හැඳින්වුනා. පවුන් එකක එහෙමත් නැත්නම් රාත්තලක් බර ස්ටර්ලින් රිදී කාසි මළු වලින් ගනුදෙනු කළේ ලොකු පෝසත්තු. එංගලන්තය රිදී කාසි වෙනුවට රන් කාසි වලට මාරු වුනේ ගොඩක් පස්සේ. අයිසෙක් නිවුටන්ගේ කාලය වෙද්දී යුරෝපයේ රිදී කාසි ගොඩක් බාල්දු වෙලා. රන් මිල රිදී මිල මෙන් පහළොස් ගුණයක් පමණ වෙලා. නමුත්, ඒ කාලය වෙද්දීත් චීනයේ හා ඉන්දියාවේ වැඩි ඉල්ලුමක් තිබුණේ රිදී කාසි වලටයි.

ශ්‍රමයේ අනදාලත්වය පිළිබඳ ප්‍රශ්නය

කොබ්-ඩග්ලස් නිෂ්පාදන ශ්‍රිතයට නැවතත් එමු. මෙයින් ආකෘතිගත කරන්නේ ශ්‍රමය, ප්‍රාග්ධනය හා තාක්ෂනය යොදාගෙන අතිරික්ත වටිනාකමක් (නිෂ්පාදනයක්) නිර්මාණය කරන ආකාරයයි. චාල්ස් කොබ් සහ පෝල් ඩග්ලස් විසින් මේ නිෂ්පාදන ශ්‍රිතය ඇතුළත් පර්යේෂණ පත්‍රිකාව ඇමරිකන් එකොනොමික් රිවීව් ජර්නලයේ පළ කළේ 1928 වසරේදී. ඔවුන්ට පෙර පසුගිය සියවසේ ආරම්භයේදී හෝ ආසන්න වසරකදී පිලිප් වික්ස්ටීඩ් විසින් මේ ශ්‍රිතය ගැන අදහස ඉදිරිපත් කර තිබෙනවා. එහෙත්, ඊට පෙර මෙවැන්නක් කිසිවෙකු භාවිතයට ගෙන තිබුණේ නැහැ.

කොබ්-ඩග්ලස් නිෂ්පාදන ශ්‍රිතය භාවිතා නොකළත් නිෂ්පාදන අතිරික්තය ශ්‍රමය, ප්‍රාග්ධනය හා තාක්ෂනය කියන සාධක තුන ඇසුරෙන් විස්තර කිරීම කාලයක සිටම සිදුවුණු දෙයක්. ඇඩම් ස්මිත්, කාල් මාක්ස් වගේ අයගේ පැහැදිලි කිරීම් වලත් මේ අදහස තිබෙනවා. වෙනස ඒ පැරැන්නන් අද මෙන් ගණිතය යොදා නොගැනීමයි. කොබ්-ඩග්ලස් නිෂ්පාදන ශ්‍රිතය නිෂ්පාදනය සිදුවන ක්‍රියාදාමය පැහැදිලි කරන ආකෘතියක් නිසා එය දේශපාලන ක්‍රමයකට සම්බන්ධ දෙයක් නෙමෙයි. 

මෙහි නිෂ්පාදන අතිරික්තය, ශ්‍රමය හා ප්‍රාග්ධනය වසරින් වසර වෙනස් වන, ඒ වගේම වැඩි අපහසුවක් නැතිව මැනිය හැකි, විචල්‍යයන්. මේ විචල්‍යයන් තුනම සාමාන්‍යයෙන් කාලයත් සමඟ වර්ධනය වෙනවා. α එසේ වේගයෙන් වෙනස් නොවන පරාමිතියක්. එය වසර ගණනාවක දත්ත අනුසාරයෙන් ඇස්තමේන්තු කළ හැකියි. එසේ ඇස්තමේන්තු කිරීමෙන් පසුව බොහෝ විශ්ලේෂණ තුළ α නියතයක් ලෙස සලකා තාක්ෂනය වර්ධනය වූ ආකාරය විස්තර කෙරෙන A වෙනස් වන ආකාරය ඇස්තමේන්තු කරනවා. එය වසරින් වසර වර්ධනය වන එහෙත් සෘජුව මැනීම අසීරු විචල්‍යයක්.

චාල්ස් කොබ් සහ පෝල් ඩග්ලස් විසින් ඉදිරිපත් කළ ආරම්භක පර්යේෂණ පත්‍රිකාවේ ඇස්තමේන්තු අනුව α අගය සඳහා ගැලපුනේ 0.25 වැනි අගයක්. පසුකාලීන ඇස්තමේන්තු අනුව මේ අගය 0.3-0.35 අතර අගයක් ලෙස සැලකුණා. සෛද්ධාන්තිකව 0 හා 1 අතර තිබිය යුතු මේ අගය සෙමෙන් වුවත් කාලයත් සමඟ ඉහළ යන බව පෙනෙන්නට තිබෙනවා. නිෂ්පාදන තාක්ෂනය තුළ මිනිස් ශ්‍රමය ක්‍රමයෙන් විස්ථාපනය වෙමින් ස්වයංකරණය ආදේශ වෙද්දී  α අගයද ක්‍රමයෙන් ඉහළ යා යුතුයි. 

කොබ්-ඩග්ලස් නිෂ්පාදන ශ්‍රිතයේ ආන්තීය (extreme) තත්ත්වයන් සේ සැලකිය හැකි α=0 හා α=1 තත්ත්වයන් දෙස බැලූ විට නිෂ්පාදන මාතය පරිණාමය වන ආකාරය පහසුවෙන් තේරුම් ගන්න පුළුවන්. මෙය මා කරන දෙයක් මිසක් සම්මත දෙයක් නෙමෙයි. සමහර විට මා නොදැන වෙනත් අය මෙවැන්නක් කර තිබිය හැකියි.

α=0  වූ විට,

Y = F(K,L) = AK^αL^1-α = AK⁰L^1-0 = AL

α=1  වූ විට,

Y = F(K,L) = AK^αL^1-α = AK¹L^1-1 = AK

α=0  වූ විට, Y = AL නිසා නිෂ්පාදනය සෘජුවම ඒ සඳහා යොදන ශ්‍රමයට සමානුපාතිකයි. ප්‍රාග්ධනය වෙනස්වීම මත අතිරික්තය වෙනස් වන්නේ නැහැ. යොදවන ශ්‍රමය හා අතිරික්තය අතර අනුපාතය තීරණය වන්නේ A අගය මතයි. නිෂ්පාදන කාර්යය තුළ ශ්‍රමයේ ආන්තික (marginal) ඵලදායීතාවය A නිසා ධනවාදී ක්‍රමයට ශ්‍රමය වෙනුවෙන් ලැබිය යුතු ප්‍රතිලාභය A වලට සමානයි. මාක්ස්වාදය අනුවද එය එසේමයි. 

මේ වගේ තත්ත්වයක් යටතේදී ශ්‍රමය නොයොදවා නිෂ්පාදන අතිරික්තයෙන් කොටසක් ලබාගත හැකි වන්නේ එක්කෝ ශ්‍රමය යොදවන අයෙකුගේ අනුකම්පාව මත. එසේ නැත්නම් හොරකම් කිරීමෙන් හෝ පැහැර ගැනීමෙන් වගේ ක්‍රමයකින්. නිෂ්පාදන මාතය තුළ ප්‍රාග්ධනයට කිසිදු වැදගත්කමක් නැති නිසා කවර හෝ බාහිර සාධකයක් මත A ඉහළ ගිය අවස්ථාවක ප්‍රාග්ධනය එක්රැස් කර ගැනීමේ අර්ථයක් නැහැ. ඒ වගේ වෙලාවක එක්කෝ තමන්ට පරිභෝජනය සඳහා අවශ්‍ය දේ නිපදවා ගැනීමට පමණට පමණක් ශ්‍රමය යොදවා නිකම් සිටිය යුතුයි. නැත්නම් තමන්ට පරිභෝජනය කළ නොහැකි අතිරික්තය වෙනත් අය සමඟ බෙදා ගත යුතුයි. වෙනත් අයෙකුගෙන් හොරකම් කිරීමක් හෝ පැහැර ගැනීමක් කළත් එසේ කරන්න අවශ්‍ය වෙන්නේ ක්ෂණිකව පරිභෝජනය කර අවසන් කළ හැකි මට්ටම දක්වා පමණයි.

හොරකම් කිරීම හා පැහැර ගැනීම අපි පැත්තකින් තියමු. පවුල් ඒකක තුළ හෝ වඩා විශාල කණ්ඩායම් ලෙස ජීවත් වන මිනිහෙක් හෝ වෙනත් සතෙක් පරිභෝජනය කර අවසන් කළ නොහැකි අතිරික්තය බෙදා ගන්නේ තමන්ගේ පවුල් ඒකකයේ හෝ කණ්ඩායමේ වෙනත් අය සමඟයි. මේ වගේ තත්ත්වයක් යටතේ පිරිමි සතෙකුට ගැහැණු සතුන් ආකර්ෂණය කර ගැනීම පහසු වෙනවා. වැඩියෙන් පැටවු හැදීම පහසු වෙනවා. ඒ පැටවු ලොකු වෙද්දී සාමාජික ඒකකය තුළ L වැඩි වන නිසා Y ද වැඩි වෙනවා. එහෙත්, Y/L අනුපාතය වෙනස් වන්නේ නැහැ. එය තීරණය වන්නේ A අගය මත.

අනෙක් අතට අහිතකර බාහිර සාධක නිසා A ඉහළ ගිය අවස්ථාවක වෙන්නේ කුමක්ද? ජීවිතය පවත්වා ගැනීම සඳහා අවශ්‍ය අවම පරිභෝජන මට්ටම හෝ නොලැබේනම් අතිරික්තය වෙනත් අය සමඟ බෙදාගන්න අමාරුයි. ජීවිතය පවත්වා ගැනීම සඳහා වැඩි වෙලාවක් ශ්‍රමය යොදවන්න වෙනවා. පිරිමි සතෙකුට ගැහැණු සතුන් ආකර්ෂණය කර ගැනීම අසීරුයි. ඉන්න පැටවුනුත් වැඩි දෙනෙක් ආහාර හා ආරක්ෂාව නැතිව මිය යනවා. L අඩු වී Y අඩු වෙනවා. එහෙත්, Y/L අනුපාතය වෙනස් වන්නේ නැහැ. එය තීරණය වන්නේ A අගය මත.

මේ වගේ තත්ත්වයකදී බාහිර සාධක මත A වෙනස් වෙද්දී L ද පසුව වෙනස් වී ඊට සමානුපාතිකව Y වෙනස් වන නමුත් දිගුකාලීනව Y/L වෙනස් වන්නේ නැහැ. වෙනත් විදිහකින් කිවුවොත් බාහිර සාධක වාසිදායක අතට හැරෙද්දී ගහණයක් වර්ධනය වෙනවා. එම සාධක අවාසිදායක අතට හැරෙද්දී ගහණය කුඩා වෙනවා. ගහණයේ එක් සාමාජිකයෙකුගේ පරිභෝජන මට්ටම තාවකාලිකව අඩු වැඩි වුවත් දිගුකාලීනව තත්ත්වයේ වෙනසක් වෙන්නේ නැහැ. A වැඩි වූ වහාම පරිභෝජනය වැඩි වන නමුත් එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ගහණය විශාල වෙද්දී අතිරික්තය වැඩි දෙනෙකු අතර බෙදී යන නිසා නැවත හිටපු තැනටම වැටෙනවා.

නිෂ්පාදනය මාතය මේ වගේ එකක්නම් මිනිස්සු හා වෙනත් සත්තු අතර කිසිම වෙනසක් නැහැ. ස්වභාවික පරිසරයක සිටින සත්තුන්ගේ "සමාජ රටාව" හරියටම මේ වගේ. 

මේ අන්තයේ සිටි මිනිස්සු අනෙක් සත්තුන්ගෙන් ටිකෙන් ටික වෙනස් වෙන්න පටන් ගන්නේ ප්‍රාග්ධනය එකතු කර ගන්නට පුරුදු වීමත් සමඟයි. මිනිස් වර්ගයා විසින් ලබා ගෙන තිබෙන හැම ජයග්‍රහණයක් පසුපසම තියෙන්නේ ප්‍රාග්ධනය එක්රැස් කර ගැනීමේ වාසිය. ඉතිහාසය පුරාම මිනිස්සු ප්‍රාග්ධනය එකතු කර ගෙන තිබෙන්නේ පෞද්ගලිකව මිස සාමූහිකව නෙමෙයි. පෞද්ගලික ප්‍රාග්ධනය ප්‍රාග්ධන හිමියාගේ කැමැත්ත පරිදි සාමූහිකව ආයෝජනය කිරීම හෝ ස්වේච්ඡාවෙන් අයිතිය අත හැර සාමූහික පරිභෝජනය වෙනුවෙන් යෙදවීම වෙනම දෙයක්. මාක්ස්වාදය හැර ලෝකයේ අනෙකුත් සෑම ආගමක්ම පෞද්ගලික ප්‍රාග්ධනයේ අයිතිය වෙනුවෙන් පෙනී සිට තිබෙනවා. 

ස්වභාව ධර්මයේ සමතුලිතතාවය තව දුරටත් එලෙසම භාර නොගනිමින් ප්‍රාග්ධනය ආයෝජනය කිරීම හරහා A වැඩි කරගැනීමට මිනිස්සු සමත් වෙනවා. A වැඩි වෙද්දී නිෂ්පාදන මාතයේ α අගයද හෙමින් හෙමින් වැඩි වෙන්න පටන් ගන්නවා.

මේ ක්‍රියාදාමයේ අනෙක් අන්තය මොන වගේ එකක්ද? 

α=1  වූ විට, Y = AK නිසා නිෂ්පාදනය සෘජුවම ඒ සඳහා යොදන ප්‍රාග්ධනයට සමානුපාතිකයි. කිසිම ශ්‍රමයක් යෙදවිය යුතු නැහැ. ධනවාදී අදහස අනුව ප්‍රාග්ධනය වෙනුවෙන් ලැබිය යුතු ආන්තික ප්‍රතිලාභ A වලට සමානයි. ශ්‍රමය යෙදවීමක් නැති නිසා ශ්‍රමය වෙනුවෙන් ලැබිය යුතු ප්‍රතිලාභයක්ද නැහැ. මාක්ස්වාදය අනුව ශ්‍රමය යොදවන අය අතර ප්‍රතිලාභ බෙදී යා යුතු වුවත් දැන් ශ්‍රමය යොදවන කෙනෙක් නැහැ. ඒ නිසා මාක්ස්වාදයේ තර්කය තව දුරටත් වලංගු නැහැ. මෙහි තිබෙන්නේ ශ්‍රමයේ අනදාලත්වය පිළිබඳ ගැටලුවක් මිසක් ශ්‍රමය සූරාකෑම පිළිබඳ ගැටලුවක් නොවන නිසා ප්‍රාග්ධනය අහිමි, ශ්‍රමය පමණක් හිමි අයෙකුට කිසිදු හෙට්ටු කිරීමේ බලයක් නැහැ. ඔවුන්ට ලැබෙන කවර හෝ දෙයක් තීරණය වන්නේ තනිකරම ප්‍රාග්ධනය හිමි අයගේ අනුකම්පාව මතයි. 

මේ වගේ තත්ත්වයක් සමාන කළ හැක්කේ (බටහිර රටක) ගෙවල් වල හදන සත්තුන්ගේ තත්ත්වයටයි. ගෙදරක හදන බල්ලෙක්ට පූසෙක්ට ස්වභාවික පරිසරයක ජීවත් වන සතෙකුට තිබෙන ප්‍රශ්න නැහැ. පරිභෝජනය සඳහා ශ්‍රමය යෙදවිය යුතු නැහැ. මහන්සියක් නැතුවම කෑම, බීම, වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර ලැබෙනවා. එහෙත් ඒ සියල්ල ලැබෙන්නේ ස්වාමියාගේ අනුකම්පාව මතයි. අවසාන වශයෙන් මේ වගේ ගෙදර හදන සතෙකුගේ විනෝදය කියන්නේ කුමක්ද කියා තීරණය කරන්නේත් ස්වාමියා විසින්.

මේ දෙකම ආන්තීය (extreme) තත්ත්ව. α අගය දැනට තිබෙන්නේ ඔය අන්ත දෙකෙන් එකකටවත් ආසන්නව නෙමෙයි. එහෙත්, α අගය හෙමින් හෙමින් වැඩි වෙනවා. ඒ එක්කම සූරාකෑම (exploitation) කියන අදහසේ වලංගු භාවය ක්‍රමයෙන් අඩු වෙමින් අනදාලත්වය (irrelevance) පිළිබඳ ප්‍රශ්නය ක්‍රමක්‍රමයෙන් ප්‍රමුඛ ප්‍රශ්නයක් බවට පත් වෙමින් තිබෙනවා.

පර්සි අඟහරු වෙත!

පර්සි යන කෙටි නමින් හැඳින්වෙන පර්සිවියරන්ස් රෝවරය මාස හතකට ආසන්න ගමන් කාලයක් ගෙවා පැය කිහිපයකට පෙර අඟහරු ග්‍රහලෝකයේ ජෙසීරෝ ආවාට ප්‍රදේශය වෙත ලඟා වුනා. මෝටර් රථයක ප්‍රමාණයේ මේ රෝවරය මීට පෙර එහි ගිය කියුරියෝසිටි රෝවරයට සාපේක්ෂව සෑහෙන තරමකින් වැඩි දියුණු කළ එකක්. අඟහරු මත යා යුතු තැන දැනුම් දීමෙන් පසුව ඒ කරා යා යුතු හොඳම මාර්ගය තෝරා ගැනීමට මේ රෝවරය සමත්. 

අඟහරු වෙත මේ රෝවරය යැවීම අඟහරු ජනාවාස කිරීමේ ඉතාම මූලික අදියරේ පියවරක් ලෙස හඳුන්වන්න පුළුවන්. එය යැවීමේ ප්‍රධාන අරමුණු හතරක් වන්නේ,

- අඟහරු මත පිහිටි මූලික මට්ටමේ ජීවයකට පැවතිය හැකි හෝ පැවතිය හැකිව තිබුණු ස්ථාන හඳුනා ගැනීම;

- එම ස්ථාන ආශ්‍රිතව තිබිය හැකි හෝ තිබී ඇති මූලික මට්ටමේ ජීවයන් හඳුනා ගැනීම; 

- පසු දිනක වෙනත් යානයකින් ආපසු පොළොව වෙත රැගෙන ඒම සඳහා අඟහරුගේ "පස්" සාම්පල එකතු කර එක තැනකට ගොඩ ගැසීම (මේ පස් සාම්පල් පෘථිවියට ගේන්න 2026දී යන ගමනට ඉකොනොමැට්ටත් යන්නයි ඉන්නේ!); හා 

- අඟහරු මත ඔක්සිජන් නිෂ්පාදනය කිරීමේ හැකියාව පරීක්ෂා කිරීමයි.

රෝවරය සමඟ එහි යන කුඩා ඉන්ජෙනුයිටි හෙලිකොප්ටරයද අඟහරු ගැන වැඩි විස්තර දැන ගැනීම සඳහා උපකාරී වනු ඇති. පෘථිවියෙන් පිටත පළමු මිනිස් ජනාවාස හැදෙන්නේ අඟහරු මත වීමට ලොකු ඉඩක් තිබෙනවාක් මෙන්ම එය අපේ ජීවිත කාල තුළම සිදුවෙන්න වුවත් බැරිකමක් නැහැ. 

මිනිසා පැවැත්ම සඳහා කරන අරගලයේදී කුතුහලය කියන සාධකය විසින් හැම විටම වගේ පරිණාමික වාසි සපයා තිබෙනවා. කුතුහලය මිනිසාව අවදානම් ගැනීමට පොළඹවනවා. අවදානම් ගැනීම අලුත් දැනුම් එකතු කරනවා. දැනුම් ඇත්තද බොරුද කියන එකට වඩා වැදගත් වන්නේ දැනුම් වලින් වැඩක් තිබෙනවාද නැද්ද කියන එකයි. වැඩක් නැති දැනුම් පස්සේ යන අය පරිණාමික ක්‍රියාවලිය තුළ වඳ වී යාමත්, වැඩක් නැති දැනුම් අතහැර වැඩක් තිබෙන දැනුම් හොයා ගන්නට හෝ හොයා ගන්නට බැරිනම් අඩු වශයෙන් නිවැරදිව අනුකරණය කරන්නට පුළුවන් අය ඉතිරි වීම ඉතිහාසය පුරා දිගින් දිගටම සිදු වී ඇති දෙයක්. මිනිස් වර්ගයා අලුත් දැනුම් හොයා යන ගමනේදී පෞද්ගලික ප්‍රාග්ධනය විසින් කර තිබෙන කාර්ය භාරය ඉතා විශාලයි.

පුරවැසි සමනල්ලු හා සාමණේර ගස්

නවසීලන්ත පාර්ලිමේන්තුව තුළ 2017 මාර්තු මාසයේදී සම්මත කළ පනතකින් එරට තෙවන විශාලතම ගංගාව වන වන්ගානුයී ගංගාව නෛතික පුද්ගලයෙක් බවට පත් වුනා. මෙය මෙවැන්නක් සිදු වූ පළමු අවස්ථාවයි. ඒ එක්කම වාගේ ඉන්දියාවේ උත්තරඛාන්ද් ප්‍රාන්තයේ අධිකරණයක් විසින් ගංගා හා යමුනා ගංගාවන් නෛතික පුද්ගලයින් සේ ප්‍රකාශයට පත් කරමින් තීන්දුවක් දුන්නා. පසුව ඉන්දියානු ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය විසින් මේ තීන්දුව ආපසු හැරෙවුවා. ඉන් පසුව, 2019 වසරේදී කොස්ටරිකාවේ කරිදාබත් නගරය වවුලන්, සමනලයින්, මී මැස්සන්, පැණි කුරුල්ලන් ඇතුළු සත්ව විශේෂ ගණනාවකට හා ශාඛ ගණනාවකට එම නගරයේ පුරවැසිකම ලබා දෙන බව ප්‍රකාශ කළා. 

දැන් ලංකාවේ බෞද්ධ භික්ෂූන් පිරිසක් විසින් ලංකාවේ තිබෙන දුලබ ශාඛයකට සාමණේර භාවය ලබා දී තිබෙනවා. මෙය සංකේතාත්මක හා ප්‍රදර්ශනාත්මක කරුණක් පමණක් විය හැකියි. කෙසේ වුවත්, ලංකාවේ සමාජය තුළ සාමණේර තත්ත්වය නෛතික පුද්ගල තත්ත්වයට හා පුරවැසි තත්ත්වයටත් වඩා ඉහළ ගෞරවනීය තත්ත්වයක්. 

හැම ජීවයක්ම පැවැත්ම සඳහා නිරන්තර සටනක් කරනවා. එහිදී සමහර වෙලාවට වෙනත් වර්ග වල ජීවීන් එක්ක ගැටුමක් තිබෙනවා. තවත් සමහර වෙලාවට සහජීවනයක් තිබෙනවා. ඒ වගේම සමහර වෙලාවට තමන්ගේ වර්ගයා එක්කම ගැටුමක් හෝ සහජීවනයක් තිබෙනවා. මේ සටන හෝ සහජීවනය හිතාමතා කරන කටයුත්තක් වෙන්න අවශ්‍ය නැහැ. හිතුවත්, නැතත් පරිණාමයේ නීති අනුව එය කොහොමටත් සිදු වෙනවා. අවසාන වශයෙන් සිදුවෙන්නේ පැවැත්ම සඳහා වඩාත්ම හිතකර දෙයයි. පැවැත්මට බාධා කරන ලක්ෂණයක් හෝ චර්යාවක් දිගුකාලීනව පවතින්නේ නැහැ.

මිනිස්සුන්ගේ අවශ්‍යතා හැම එකකම වගේ අවසාන අරමුණ පැවැත්ම තහවුරු කර ගැනීම. මිනිස්සුන්ගේ ප්‍රශ්න කියා කියන්නේ මිනිස්සුන්ගේ පැවැත්ම තහවුරු කර ගැනීම පිළිබඳ ප්‍රශ්න. පාරිසරික ප්‍රශ්න කියා කියන්නෙත් මිනිස්සුන්ගේ වෙනත් ප්‍රශ්න වගේම මිනිස්සුන්ගේ පැවැත්ම තහවුරු කර ගැනීම පිළිබඳ ප්‍රශ්න. මේ ප්‍රශ්න වලට මිනිස්සුන්ගේ විසඳුම් කියා කියන්නේ මිනිස්සුන්ගේ පැවැත්ම තහවුරු කරන විසඳුම් වලටම මිසක් වෙන කෙහෙල්මලකට නෙමෙයි. වන්ගානුයී ගංගාව නෛතික පුද්ගලයෙක් වෙන්නේත් කෘඩියා සෙලනිකා ගහ සාමණේර කෙනෙක් වෙන්නේත් මිනිස්සුන්ගේ පැවැත්ම තහවුරු කර ගැනීම සඳහා කරන සටන ඇතුළේ. අධිවේගී මාර්ග හදන එක සිදු වෙන්නේත් මිනිස්සුන්ගේ පැවැත්ම තහවුරු කර ගැනීම සඳහා කරන සටන ඇතුළේ.

කවුරු හරි කෙනෙක් "මම" කියලා වෙන් කර ගන්න කොටස ඇරුනහම ඉතුරු සියල්ල පරිසරය. වඩු කුරුළු කූඩුවක් වගේම නෙළුම් කුළුනත් පරිසරයේම කොටස්. පරිසරය කියන්නේ හැම මොහොතකම ගතික ලෙස වෙනස් වෙන දෙයක්. මේ වෙනස් වීම ඇතුළේ සමහර ශාඛ හා සත්ත්ව විශේෂ වඳ වෙලා යනවා. තව ඒවා අළුතින් බිහි වෙනවා. ඒක සාමාන්‍ය තත්ත්වය.

සමහර ශාඛ හා සත්ත්ව විශේෂ පෘථිවියෙන් වඳ වී ගොස් තියෙන්නේ මිනිස්සුන්ගේ ක්‍රියාකාරකම් හේතුවෙන්. මිනිස්සු කියන්නේත් පරිසරයේම කොටසක් නිසා කිසියම් ශාඛ හෝ සත්ත්ව විශේෂයක් පෘථිවියෙන් වඳ වී යාමට හේතු වෙන්නේ මිනිස් ක්‍රියාකාරකම්ද නැත්නම් වෙනත් කරුණක්ද කියන එක වැදගත් වෙන්නේත් එය මිනිසුන්ගේ පැවැත්ම කෙරෙහි බලපෑමක් කරනවානම් පමණයි. දැන් ලෝකයේ ගොඩක් දේවල් සිදුවන්නේ මිනිස් ක්‍රියාකාරකම් වල බලපෑමක් සහිතවයි. මිනිස් ක්‍රියාකාරකම් කියන්නේත් පරිසරයේම කොටසක්. මිනිස් ක්‍රියාකාරකම් නිසාම ලෝකයට අලුතෙන් ශාඛ හා සත්ත්ව විශේෂ කොයි තරම් බිහි වෙලා තියෙනවද?

මොන විදිහේ තර්ක ඉදිරිපත් කළත් වෙනත් ශාඛ හෝ සත්ත්ව විශේෂ වඳ නොවී පැවතිය යුතු පරම වූ හේතුවක් මිනිස්සුන්ට තිබෙනවානම් ඒ මිනිස්සුන්ගේ පැවැත්මට එයින් කවර හෝ උදවුවක් ලැබීමයි. තමන්ගේ පැවැත්මට බාධා වන ශාඛ හෝ සත්ත්ව විශේෂයක් මිහිමතින් වඳ කර දැමීමට මිනිස්සු පැකිලෙන්නේ නැතුවාක් වගේම එහි වැරැද්දකුත් නැහැ.

ඕනෑම දෙයකට මිලක් තිබෙනවා. කෘඩියා සෙලනිකා ශාඛයට වගේම ශ්‍රී මහා බෝධියටත් මේ කතාව වලංගුයි. ශ්‍රී මහා බෝධියට තිබෙන්නේ ඓතිහාසික, ආගමික හා සංස්කෘතික වටිනාකමක්. ඒ වටිනාකම දෙන්නේ මිනිස්සු. එහෙම නැතුව ශ්‍රී මහා බෝධියට වාස්තවික වටිනාකමක් නැහැ. ඓතිහාසික, ආගමික හා සංස්කෘතික ලෙස කවුරුවත් ශ්‍රී මහා බෝධිය වටිනා සේ නොසලකන පසුබිමක ශ්‍රී මහා බෝධියට වටිනාකමක් නැතුව යනවා. එවැනි වටිනාකමක් තිබෙන පසුබිමක වුවත් එම වටිනාකාම අසීමිත නැහැ. 

මනඃකල්පිත උදාහරණයක් විදිහට අපි හිතමු තවුතිසා දිව්‍ය ලෝකයෙන් දේව කණ්ඩායමක් ඇවිත් ශ්‍රී මහා බෝධිය අරගෙන යන්න හදනවා කියලා. ඔය වගේ කතා බෞද්ධ සාහිත්‍යයේ තියෙනවනේ. දැන් ශ්‍රී මහා බෝධිය බේරගන්න එයට වටිනාකමක් දෙන හැම කෙනෙක්ම දේව කණ්ඩායම එක්ක මරාගෙන මැරෙන සටනක් කරලා ශ්‍රී මහා බෝධියට වටිනාකමක් ලබා දෙන සංස්කෘතිය පෘථිවියෙන් වඳ වී යාමේ අවදානම ගන්නවද? ශ්‍රී මහා බෝධියට වටිනාකමක් ලබා දෙන සංස්කෘතිය නැති වුනොත් ශ්‍රී මහා බෝධියට වටිනාකමක් තියෙනවද?

වඳ වීමේ තර්ජනයට ලක්ව තිබෙන ගහක් හේතුවක් නැතුව වඳ වෙන්න අරින්න අවශ්‍ය නැහැ. නමුත්, එම ගහ වඳ වෙන්න නොදී පරිස්සම් කර ගත යුත්තේ ඇයි කියන ප්‍රශ්නයට පිළිතුරක් අවශ්‍යයි. ගහ වෙනුවෙන් කොයි තරම් මිලක් ගෙවිය යුතුද? මේ මිල කොපමණ වුවත් මිලට කවර හෝ සීමාවක් තිබෙනවා. එය අසීමිත නැහැ. ගෙවිය යුතු මිල වැඩිනම් ගහ විනාශ වෙන්න අරින්න වෙනවා.

එහෙමනම් පාරිසරික ප්‍රශ්න කියා දේවල් නැද්ද? තියෙනවා. පරිසර ප්‍රශ්න කියන ඒවායේ මූලික ලක්ෂණයක් වන්නේ කිසියම් මිනිස් ක්‍රියාකාරකමක් හේතුවෙන් අනාගතයේදී මිනිසාගේ පැවැත්මට සිදු විය හැකි හානි පිළිබඳව බොහෝ මිනිස්සුන්ට අවබෝධයක් නැතිකම හේතුවෙන් මේ ප්‍රශ්න ඇති වී තිබීමයි. වෙනත් අයුරකින් කිවුවොත් මේ ප්‍රශ්න තොරතුරු අසමමිතිය පිළිබඳ ප්‍රශ්න. තොරතුරු අසමමිතිය පිළිබඳ ප්‍රශ්න වලට විසඳුම දැනුවත්භාවය වැඩි කර මිනිස් ක්‍රියාකාරකම් වෙනස් කිරීමයි.

පරිසර ප්‍රශ්නයකට විසඳුමක් දෙන හැම වෙලාවකම එය කළ යුත්තේ එයින් මිනිසුන්ගේ පැවැත්මට ලැබෙන වාසි හා අවාසි සැලකිල්ලට අරගෙනයි. එවිට විසඳුම සරලයි. දුලබ ගහක් වඳ වී යාම වැළැක්වීමේ වාසිය කුමක්ද? මේ වගේ දෙයක් ඇස්තමේන්තු කළ හැකි වාස්තවික ආකාරයක් නැහැ. වාසිය විෂයමූලිකයි. මිනිසුන්ගේ විෂයමූලික වටිනාකම් සමීක්ෂණයක් හරහා හොයා ගෙන දුලබ ගහක් වඳ වී යාම වැළැක්වීමේ වාසිය ඇස්තමේන්තු කළ හැකියි.

කෘඩියා සෙලනිකා ගහ බේරා ගන්න අවශ්‍යයි කියන කෙනෙක් ඒ වෙනුවෙන් උපරිම වශයෙන් කොපමණ මුදලක් ගෙවන්න කැමතිද? එසේ මුදලක් ගෙවන්න කැමති හැම කෙනෙක්ම එකතු වී ගෙවන්න කැමති උපරිම මුදල කීයද? අධිවේගී මාර්ගයේ සැලසුම වෙනස් කළොත් යන අමතර වියදම ඊට වඩා අඩුද වැඩිද?

මිනිස්සුන්ගේ ප්‍රශ්න

මිනිස්සුන්ට විවිධ අවශ්‍යතා තිබෙනවා. මිනිස්සු මේ අවශ්‍යතා සපුරා ගන්න නිරන්තර අරගලයක යෙදී ඉන්නවා. තමන්ගේ අවශ්‍යතා සපුරා ගැනීම අසීරු වීම මිනිස්සුන්ට තිබෙන ලොකු ප්‍රශ්නයක්. ඇත්තටම කියනවානම් ප්‍රශ්නයක් නොකියා ප්‍රශ්නය කියා කියන්න වුනත් පුළුවන්. මිනිස්සුන්ගේ ප්‍රශ්නය!

මිනිස්සුන්ට අවශ්‍යතා ඇති වන්නේ ඇයි? ජීවත් වෙන්න කියලා කවුරු හරි කියන්න පුළුවන්. වැරදි පිළිතුරක් නෙමෙයි. මිනිස්සුන්ගේ අවශ්‍යතා හැම එකකම වගේ අවසාන අරමුණ පැවැත්ම තහවුරු කර ගැනීම. මිනිස්සුන්ගේ ප්‍රශ්න කියා කියන්නේ මිනිස්සුන්ගේ පැවැත්ම තහවුරු කර ගැනීම පිළිබඳ ප්‍රශ්න.

මිනිස්සුන්ගේ අවශ්‍යතා හා මිනිස්සුන්ගේ ප්‍රශ්න අහම්බ නෙමෙයි. මිනිස්සු ඉපදෙන්නේම මේ ප්‍රශ්න අරගෙන. ප්‍රශ්න තිබෙන්නේ අපේ ජාන වල. මිනිස්සුන්ට වියුක්තව හිතන්න පුළුවන්කමක් නොතිබුණානම් ජාන වලින් අරන් එන ප්‍රශ්න වලට පරිණාමය විසින්ම විසඳුම් ලබා දෙන තුරු අවුලක් නැතුව මිනිස්සු මේ ප්‍රශ්න එක්ක ජීවත් වෙන්න ඉඩ තිබුණා. ප්‍රශ්නයක් ගැන නොහිතන තාක් එය ප්‍රශ්නයක් වෙන්නේ නැහැ.

ජීවත් වීම කියන එකට ජීවත් නොවීමද ඇතුළත්. ජීවත් වීම නිසා ඇති වන ප්‍රශ්න වලට තිබෙන එක් විසඳුමක් වන්නේ ජීවත් නොවීමයි. ප්‍රශ්න වැඩි පැවැත්මක් පවතින්න තිබෙන ඉඩ අවම කරමින් ප්‍රශ්න අඩු පැවැත්මක් පවතින්න තිබෙන ඉඩ වැඩි කිරීම හරහා ප්‍රශ්න විසඳීම පරිණාමයේ ක්‍රමයයි.

ජීවත් නොවීම කියන්නේ මැරෙන එක නෙමෙයි. ඉපදුනු මිනිස්සුන්ට ප්‍රශ්න එක්ක ජීවත් වෙන්න වෙනවා. සමහර මිනිස්සුන්ට වෙනත් මිනිස්සුන්ට සාපේක්ෂව වැඩිපුර ප්‍රශ්න එක්ක ජීවත් වෙන්න වෙනවා. පරිණාමය විසින් කරන්නේ වෙනත් මිනිස්සුන්ට සාපේක්ෂව වැඩිපුර ප්‍රශ්න එක්ක ජීවත් වෙන්න ඉඩ තිබෙන මිනිස්සු ඉපදෙන එක වලක්වන එක. කිසියම් ප්‍රශ්නයක් එක්ක ඉපදෙන මිනිස්සු ඉපදෙන එක නැවතුනාම අදාළ ප්‍රශ්නයත් නැතුව යනවා. මිනිස්සුන්ට වගේම සත්තුන්ට හා ගහකොළ වලටත් මේ කතාව අදාළයි.

මිනිස්සුන්ට වියුක්තව හිතන්න පුළුවන් නිසා අවශ්‍යතා වගේම ප්‍රශ්නත් ඇති වී තිබෙනවා. මිනිස්සුන්ට ආහාර නොමැතිකම ප්‍රශ්නයක් වෙන්නේ බඩගිනි එන නිසාම නෙමෙයි. ආහාර අඩුවක් නැති, බඩගිණි නැති, නොපවතින තත්ත්වයක් ගැන වියුක්තව හිතලා පවතින තත්ත්වය එක්ක සංසන්දනයක් කරන්න පුළුවන් නිසා. ලෙඩ රෝග ප්‍රශ්නයක් වෙන්නේ නිරෝගී ජීවිතයක් ගැන හිතලා පවතින තත්ත්වය එක්ක සංසන්දනයක් කරන්න පුළුවන් නිසා. මරණය ප්‍රශ්නයක් වෙනවානම් වෙන්නේ අමරණීයත්වයක් ගැන වියුක්තව හිතන්න පුළුවන් කෙනෙක්ට. 

කෑම කියා කියන්නේ මිනිසුන්ගේ මූලික අවශ්‍යතාවයක්. මිනිස්සු වැඩි පුර කැමති රස කෑමක් කන්නයි. මේ රස කෑම බොහොමයක් එක්කෝ සීනි, එහෙමත් නැත්නම් තෙල් අධික ආහාර. පොදුවේ ගත්තහම කැලරි අධික ආහාර. මෙය අහම්බයක් නෙමෙයි. අවුරුදු ගණනක් තිස්සේ කැලරි අධික ආහාර වැඩිපුර ගන්න තිබෙන කැමැත්ත මිනිස්සුන්ගේ පැවැත්ම තහවුරු කරලා තිබෙනවා.

මිනිස්සුන්ට තිබෙන ලොකුම ප්‍රශ්නයක් වන්නේ වයසට යන එක. තරුණ වයසේ දිගටම ඉන්න බොහෝ මිනිස්සු කැමතියි. හැබැයි වයසට යන්න කැමති පිරිසකුත් ඉන්නවා. ඒ වයසෙන් අඩු ළමයි. යම් වයසක් දක්වා ළමයින්ට අවශ්‍ය ඉක්මණින් ලොකු වෙන්න. වයසින් වැඩෙන්න. හැබැයි ඉන් පසුව අවශ්‍ය වන්නේ වයසින් නොවැඩී තරුණ වයසේ දිගටම ඉන්න. මේ තරුණ වයස කියන්නේ මොකක්ද? වර්ගයා බෝ කළ හැකි වයස. මේ වයසේ දිගටම ඉන්න තිබෙන කැමැත්ත හෝ අවශ්‍යතාවය පැවැත්ම තහවුරු කිරීමට සෘජුවම අදාළ පරිණාමික කරුණක්. 

මිනිස්සුන්ගේ තවත් ප්‍රශ්න විශාල ප්‍රමානයක් ලිංගික අවශ්‍යතා වලට සම්බන්ධයි. මේ ප්‍රශ්න අපි ඉපදෙන කොටම අරගෙන එන ප්‍රශ්න. අපට උරුම වී තිබෙන්නේ වැඩි වැඩියෙන් ජනිතයින් බෝ කළ අයගේ ජාන මිසක් ඔය වැඩේට කම්මැලි වූ අයගේ ජාන නෙමෙයි.

ඇඳුම් පැළඳුම් කියන්නේත් මිනිස්සුන්ගේ අවශ්‍යතාවයක්. මිනිස්සු ඇඳුම් අඳින්නේ ඇයි? ශීතලෙන් ආරක්ෂා වෙන්න වගේ කතා කියන්න පුළුවන්. සමහර විට ඇඳුම් අඳින්නේ ශීතලෙන් ආරක්ෂා වෙන්න විය හැකියි. නමුත්, අපි ගොඩක් වෙලාවට ඇඳුම් අඳින්නේ ශීතලෙන් ආරක්ෂා වෙන්නද? 

අපට ඇඳුම් පැළඳුම් අවශ්‍ය වන්නේත් ප්‍රධාන වශයෙන්ම විරුද්ධ ලිංගිකයින් ආකර්ශනය කර ගන්නයි. මිනිස්සුන්ට ඇඳුම් කියා දෙයක් ගැන වියුක්තව හිතන්න පුළුවන් නොවුනානම් ජාන විකෘතියක් වෙලා පාට පාට හම් තියෙන මිනිස්සු හැදෙන තුරු, එහෙම නැත්නම් පාට පාට පිහාටු හරි ලොම් හරි හැදෙන තුරු මිනිස්සුන්ට වසර ලක්ෂ ගණනක් බලා ඉන්න වෙනවා. ඇඳුම් හොයා ගැනීම හරහා මිනිස්සු මේ වැඩේ ඉතා කෙටි කාලයක් තුළ කරගෙන තිබෙනවා.

මිනිස්සුන්ට ගෙවල් මොකටද? පරිමාණය අපට පරිසරයට උචිත විදිහට හැඩ ගැහෙන්න උදවු කරනවා. ගෙවල් හදා ගැනීම කියා කියන්නේ පරිසරයට උචිත විදිහට හැඩ ගැහෙනවා වෙනුවට උචිත විදිහට පරිසරය වෙනස් කර ගැනීමේ මූලික පියවරක්. අන්තිමට වෙන්නේ පරිසරයට අවශ්‍ය විදිහට අපි වෙනස් වෙන්නේ නැතිවම, පරිසරයට උචිත විදිහේ පැවැත්මක් හදා ගැනීම. 

මිනිස්සුන්ගේ මුල් වාසස්ථාන වුනේ ගල් ගුහා වගේ ස්වභාවික තැන්. මෙහිදී සිදු වුනේ පරිසරයට උචිත ලෙස වෙනස් වීම වෙනුවට වඩා උචිත තැනක වැඩි වෙලාවක් ජීවත් වීමේ විකල්පය තෝරා ගැනීම. පසුව මෙය වඩා උචිත තැන් නිර්මාණය කරගෙන ජීවත් වීම දක්වා වැඩි දියුණු වුනා. මිනිස්සුන්ට ලොකු ගෙවල් අවශ්‍ය ඇයි? ලොකු ගෙයක් කියා කියන්නේ ජීවත් වීම සඳහා වඩා උචිත වඩා විශාල අවකාශයක්. ජීවත් වීමට වඩා උචිත හදාගත් ගෙයක වැඩි කාලයක් ගෙවනවා කියන්නේ පරිසරයට උචිත ලෙස වෙනස් වීමට විකල්පයක්. මේ වැඩෙන් අවසාන වශයෙන් වෙන්නේත් පැවැත්ම තහවුරු වීම.

මිනිස්සුන්ට වාහන මොකටද? ජීවත් වෙන්න වඩා උචිත තැනක් හොයා ගත්තා හෝ හදා ගත්තා කියලා හැම වෙලාවේම එතැනම ඉන්න බැහැ. ජීවත් වීමට උචිත විදිහට මුළු පෘතුවියම වෙනස් කර ගන්න එකත් කරන්න අමාරුයි. ජීවත් වෙන්න අඩුවෙන් සුදුසු තැනක ඉඳලා ජීවත් වෙන්න වඩා සුදුසු තැනකට හැකි ඉක්මණින් පැමිණීමේ හැකියාව හරහා වැඩි වෙලාවක් වඩා සුදුසු තැනක ඉන්න ඉඩ සලසනවා. ඒ නිසා, ප්‍රවාහන පහසුකම් වැඩි දියුණු වන තරමට පැවැත්ම වඩා තහවුරු වෙනවා.

කෑම බීම, ඇඳුම් පැළඳුම් වගේම ලොකු ගෙයක්, ලොකු වාහනයක් මිනිස්සුන්ට අවශ්‍ය වෙන්නේත් මේ දේවල් වලින් පැවැත්ම තහවුරු කරන නිසා. මිනිස්සුන්ගේ අවශ්‍යතා හැම එකකින්ම වගේ කරන්නේ ඔය වැඩේ. ගෙදරට රෙදි සෝදන යන්ත්‍රයක් අවශ්‍ය වෙන්නේ අපිරිසිදු ඇඳුම් ඇඳීම පැවැත්මට හානිකර නිසා. ශීතකරණයක් අවශ්‍යවෙන්නේ නරක් වූ ආහාර පැවැත්මට හානිකර නිසා.

මිනිස්සුන්ට තමන්ගේ පැවැත්ම තහවුරු කරන දේවල් ගැන වියුක්තව හිතන්න පුළුවන් වූ තරමට ඒ දේවල් කර ගන්න අමාරුයි. මිනිස්සුන්ගේ ගොඩක් ප්‍රශ්න වලට මුල මේකයි. අලුත් වාහනයක් ගන්න අවශ්‍ය වුනාට සල්ලි නැහැ. වයසට නොහිහින් ඉන්න කැමති වුනාට වයසට යනවා. මේ හැම දෙයක්ම ප්‍රශ්නයක් වන්නේ පවතින තත්ත්වය හා නොපවතින වියුක්ත තත්ත්වයක් අතර පරතරයක් තිබීම මත.

මිනිස්සුන්ගේ ප්‍රශ්න කියන ඒවා මිනිස්සු විසින්ම හදා ගන්න ප්‍රශ්න. ගෙදර ශීතකරණයක් නැති එක ප්‍රශ්නයක් වෙන්නේ ශීතකරණයක් ගෙදර තිබෙන වියුක්ත තත්ත්වයක් හිතෙන් මවාගෙන සංසන්දනයක් කිරීම එක්ක. ඉන් පසුව, මේ වියුක්ත තත්ත්වය පවතින තත්ත්වයක් බවට පත් කර ගැනීමේ සිහිනයක්, ඉලක්කයක් හා උත්සාහයක් ඇති වෙනවා. හැම වෙලාවකම ඉලක්කයට යන්න බැරි වෙන්න පුළුවන්. නමුත්, මිනිස් සංහතිය දියුණු වෙන්නේ මේ වගේ සිහින හඹා යාමේ ප්‍රතිඵලයක් විදිහටයි. 

නොපවතින තත්ත්වයක් ගැන සිහින මැවීමේ කිසිම වැරැද්දක් නැහැ. සමහර නොපවතින තත්ත්වයන් නොපැවතිය හැකි තත්ත්වයන් වෙන්න පුළුවන්. එහෙත්, හිතෙන් මවා ගත හැකි හැම නොපවතින තත්ත්වයක්ම නොපැවතිය හැකි තත්ත්වයන් නෙමෙයි. ඉතිහාසය පුරාම මිනිස්සු නොපවතින තත්ත්වයන් පවතින තත්ත්වයන් බවට පත් කරගෙන තිබෙනවා. හැම විටම වගේ මෙහි මුල් අදියර මිනිසෙකුගේ වියුක්ත සිතීම හරහා බිහි වන සිහිනයක්.

පැවැත්ම වෙනස් කර ගැනීම

හැම ජීවයක්ම පැවැත්ම සඳහා නිරන්තර සටනක් කරනවා. එහිදී සමහර වෙලාවට වෙනත් වර්ග වල ජීවීන් එක්ක ගැටුමක් තිබෙනවා. තවත් සමහර වෙලාවට සහජීවනයක් තිබෙනවා. ඒ වගේම සමහර වෙලාවට තමන්ගේ වර්ගයා එක්කම ගැටුමක් හෝ සහජීවනයක් තිබෙනවා. මේ සටන හෝ සහජීවනය හිතාමතා කරන කටයුත්තක් වෙන්න අවශ්‍ය නැහැ. හිතුවත්, නැතත් පරිණාමයේ නීති අනුව එය කොහොමටත් සිදු වෙනවා. අවසාන වශයෙන් සිදුවෙන්නේ පැවැත්ම සඳහා වඩාත්ම හිතකර දෙයයි. පැවැත්මට බාධා කරන ලක්ෂණයක් හෝ චර්යාවක් දිගුකාලීනව පවතින්නේ නැහැ.

ජීව විද්‍යාත්මක නීති මත පමණක් පරිණාමය වූ කාලයේදී මිනිසාගේ පූර්වජයන්ට අනෙක් බොහෝ ජීවයන්ට වගේම තමන්ගේ පැවැත්මට හිතකර ජාන විකෘතියක් සිදු වන තුරු දිගු කාලයක් බලා ඉන්න සිදු වුනා. මිනිස්සුන්ට වියුක්ත ලෙස හිතන්න පුළුවන්කම ලැබීමෙන් පසුව මේ තත්ත්වය වෙනස් වුනා. ඉන් පසුව ගත වුනු කාලයේදී තමන්ගෙන් බාහිර ලෝකයට වඩාත්ම උචිත ලෙස හැඩ ගැහෙමින් පැවැත්ම සහතික කර ගන්න මිනිසාට තවදුරටත් අහඹු ජාන විකෘතියක් වන තුරු බලා ඉන්න අවශ්‍ය වුනේ නැහැ. උපතෙන් ලැබෙන ජාන කට්ටල ඒ විදිහටම තියාගෙන මිනිස්සු සංස්කෘතික ලෙස පරිණාමය වෙන්න පටන් ගත්තා. එහෙම පරිණාමය වෙලා අනෙක් ජීව විශේෂ පහු කරගෙන ගිහින් සමූහයක් විදිහට පෘථිවියේ ආධිපත්‍යය ලබා ගත්තා.

වියුක්තව හිතන්න බැරි ජීවයකට කළ හැක්කේ තමන්ට "උපතින්" ලැබී තිබෙන ජාන කට්ටල වල තිබෙන ඇල්ගෝරිදම් වලට අනුව බාහිර පරිසරයට ප්‍රතිචාර දක්වන එක පමණයි. ඇල්ගෝරිදම් සුසර වෙන්නේ කාලයත් සමඟ අහම්බෙන් සිදුවන විකෘති හා ස්වභාවික වරණය එක්කයි. වියුක්තව හිතන්න පුළුවන් ජීවයකට මේ ඇල්ගෝරිදම් වල වහලුන්ව නොසිට ඇල්ගෝරිදම් වෙනස් කර ගන්න පුළුවන්. හැබැයි යම් සීමාවක් ඇතුළේ පමණයි. 

වියුක්තව හිතන්න පුළුවන් අයෙකුට පවතින තත්ත්වයට අමතරව නොපවතින තත්ත්වයන්ද පරිකල්පනය කළ හැකියි. එහෙත්, මෙය කළ හැක්කේ එක්තරා සීමාවක් තුළ පමණයි. නොපවතින තත්ත්වයන් ගැන පරිකල්පනය කළ හැක්කේ නිරීක්ෂණය කළ හැකි තත්ත්වයන්ගේ මිශ්‍රණයක් හෝ දිගුවක් විදිහටයි.

වසර දසදහස් ගණනක් තිස්සේ මිනිස්සු තමන්ගේ හැඟීම් වලට අනුවම කටයුතු නොකර වෙනස් ආකාර වලින් කටයුතු කරමින් විවිධ පරීක්ෂණ සිදු කර තිබෙනවා. මේ ඇතැම් පරීක්ෂණ සාර්ථක වී තිබෙනවා. සාර්ථක වීම කියන එකෙන් අදහස් කරන්නේ මිනිස් වර්ගයාගේ පැවැත්ම වඩා හොඳින් තහවුරු කිරීම යන්නයි. සංස්කෘතිය කියන්නේ එසේ සාර්ථක වූ පරීක්ෂණ. 

මේ පරීක්ෂණ දිගින් දිගටම සිදු වෙනවා. එහිදී අකාර්යක්ෂම චර්යාවන් වෙනුවට වඩා කාර්යක්ෂම චර්යාවන් ආදේශ වෙනවා. ඒ නිසා, මිනිස් සංස්කෘතිය එක තැන තියෙන්නේ නැහැ. වෙනස් වෙනවා.

සමහර චර්යාවන් හරහා මිනිස්සුන්ට තමන්ගේ අනාගතය වෙනස් කර ගන්න පුළුවන්. එසේ වුවත්, අනාගතය වෙනස් කර ගැනීමේ අරමුණ පෙරදැරි කරගත් ඇතැම් චර්යාවන් නිසා අවසාන වශයෙන් මිනිස් පැවැත්මට බාධා ඇති වී මිනිස්සු කබලෙන් ලිපට වැටෙනවා. මෙසේ වීමේ අවදානම නොගෙන මිනිස් සංහතියට ඉදිරියට යන්න බැහැ. අවදානම් ගන්න වෙනවා. හැබැයි එකම වැරැද්ද නැවත නැවත කළොත්නම් ගොඩයාමක් නැහැ.

අපි කරන සමහර දේවල් වල හොඳ ප්‍රතිඵල තිබෙන බවත් තවත් සමහර දේවල් වල නරක ප්‍රතිඵල තිබෙන බවත් ප්‍රත්‍යක්ෂයෙන් දැන ගැනීම අමාරු නැහැ. ගින්දර ඇල්ලුවොත් අත පිච්චෙනවා. ගින්දරට අල්ලා මස් පිච්චුවොත් මස් මෙලෙක් වී රසවත් වෙනවා.

ගින්දරට අත පිච්චෙන බව අවබෝධ කරගන්න ගින්දර අල්ලලා බලන්න අවශ්‍ය නැහැ. ගින්දර ඇල්ලීමෙන් පසුව සිදු විය හැකි නොපවතින තත්ත්වය ගැන මිනිස්සුන්ට වියුක්තව හිතන්න පුළුවන්. මස් පිච්චුවහම ඇති විය හැකි නොපවතින තත්ත්වය ගැනත් මිනිස්සුන්ට වියුක්තව හිතන්න පුළුවන්. අවශ්‍යනම් මේ දෙක පිළිබඳවම පරීක්ෂා කර බලා අවබෝධ කරගන්නත් පුළුවන්.

මිනිස්සු හිතාමතා කරන සමහර දේවල් වලින් ඔවුන්ගේ අනාගත ජීවිතය වඩා සැපවත් කරගන්න පුළුවන් බව පැහැදිලිව පෙනෙන නමුත් අවශ්‍ය තරමට සැපවත් කරගන්න බැහැ. හැබැයි මේ විදිහට අනාගත ජීවිතය යම් තරමකින් සැපවත් කරගන්න පුළුවන් වීම ගැන දිගින් දිගටම හිතුවොත් තමන්ට අවශ්‍ය තරමටම අනාගතය සැපවත් කර ගැනීමේ හැකියාව ගැන මිනිස්සුන්ට වියුක්තව හිතන්න පුළුවන්. 

කාලයක් තිස්සේම මිනිස්සු මේ ගැන හිතා තිබෙනවා. පරීක්ෂාවට ලක් කළ නොහැකි, නිරීක්ෂණය කළ නොහැකි වියුක්ත තත්ත්වයන් තුළ මිනිස්සුන්ගේ බොහෝ ප්‍රශ්න වලට විසඳුම් තිබෙන ලෝකයක් මවා ගන්න මිනිස්සුන්ට පුළුවන්. ඉන් පසුව, ඒ තත්ත්වය කරා ළඟා වෙන්න කළ යුතු දේවල් ගැනත් මිනිස්සුන්ට හිතන්න පුළුවන්. දිව්‍ය ලෝකය, පාරාදීසිය, කොමියුනිස්ට් සමාජය වගේ දේවල් ඔය විදිහේ වියුක්ත සංකල්ප.

මේ ආකාරයේ මනෝරාජික තත්ත්වයන් පිළිබඳව පරිකල්පනය කරන එක කිසිසේත්ම නරක දෙයක් නෙමෙයි. ඉතාම සාධනීය දෙයක්. ඉන්ද්‍රියයන්ගේ සීමා පැත්තකින් තිබ්බත්, අපට නිරීක්ෂණය කළ හැක්කේ යම් නිශ්චිත කාල-අවකාශයක් පමණයි. එයින් අදහස් වන්නේ වෙනත් ආකාරයන්හි පැවැත්මවල් තිබිය නොහැකි බව නෙමෙයි. තව මාසයකින් කෝවිඩ් පාලනය වෙලා තියෙයිද? දැනටත් වඩා නරක විදිහට ව්‍යාප්ත වී තියෙයිද? මට හරියටම දැන ගන්න විදිහක් නැහැ. හැබැයි ඔය මොකක් හරි තත්ත්වයක් තියෙයි. හරි හෝ වැරදි හෝ මට ඒ තත්ත්වය පරිකල්පනය කරන්න පුළුවන්. මම එවරස්ට් තරණය කරලා නැහැ. නමුත්, එවරස්ට් මුදුන මොන වගේද කියලා මට පරිකල්පනය කරන්න පුළුවන්.

ජාන විකෘතියක් වැනි අහම්බයක් සිදු වන තුරු බලා නොසිට, පවතින තත්ත්වය වඩා යහපත් ලෙස වෙනස් කර ගන්න අවශ්‍යනම් කවර හෝ වඩා යහපත් තත්ත්වයක් ගැන පරිකල්පනය කළ හැකි වීම අනිවාර්ය කොන්දේසියක්. කළ යුතු හෝ නොකළ යුතු දේවල් ගැන පරිකල්පනය කළ හැක්කේ එයින් පසුවයි. ඒ විකල්ප තත්ත්වය සැබවින්ම පැවතිය හැකි තත්ත්වයක් වෙන්න හෝ නොවෙන්න පුළුවන්. 

හැබැයි මොනවා හෝ දෙයක් කරන්න පුළුවන් වෙන්නේ අවදානමක් ගනිමින් මේ විකල්ප තත්ත්වය පැවතිය හැකි තත්ත්වයක් ලෙස සැලකුවොත් පමණයි. සමාජවාදය හරහා ගිහින් කොමියුනිස්ට් ක්‍රමයක් හදාගැනීම කියන අදහසට තේරුමක් එන්නේ විය හැකියාවක් ලෙස කොමියුනිස්ට් ක්‍රමයක් පැවතීම පිළිගැනීමෙන් පසුවයි. දෙව්ලොව යන්න පිං කරන එකට තේරුමක් එන්නේ විය හැකියාවක් ලෙස දෙව්ලොව කියා එකක් පැවතීම පිළිගැනීමෙන් පසුවයි. මේ වගේ සංකල්ප විශ්වාස විදිහට ඉතිරි වී තිබෙන්නේ ඒවායින් මිනිසාගේ පැවැත්ම තහවුරු කිරීම සඳහා කිසියම් සාධනීය කාර්යයක් සිදු වී තිබෙන නිසයි. එවැන්නක් තව දුරටත් සිදු නොවන තත්ත්වයක් යටතේ මේ සංකල්ප වලටත් පැවැත්මක් නැතුව යයි.

කිසියම් මොහොතක අපේ පැවැත්ම තියෙන්නේ නිශ්චිත ස්ථානයක. අපට මේ ස්ථානය වෙනස් කර ගැනීමේ සීමිත හැකියාවක් තිබෙනවා. එසේ වෙනස් කර ගැනීමෙන් පවතින තත්ත්වය වඩා යහපත් සේ වෙනස් කර ගැනීමේ හැකියාවද තිබෙනවා. ඒ වගේම එහෙම කරන්න ගිහින් තත්ත්වය වඩා නරක වෙන අවස්ථාද තිබෙනවා. 

අවුරුදු විසිපහකට කලින් මහ බැංකු බෝම්බය පුපුරද්දී එහි සිටි අනූ ගණනක් මිය ගියා. තවත් පිරිසක් ආබාධිතයින් වුනා. සුනාමිය වෙලාවේ මුහුද අයිනේ සිටි දහස් ගණන් පිරිස් මිය ගියා. මහ බැංකුවේ රැකියා කළ ගොඩක් අය ඒ රැකියාව තෝරා ගන්න ඇත්තේ තමන්ගේ ජීවිත වඩා සැපවත් කර ගන්න. සුනාමිය දවසේ මුහුද අයිනේ සංචාරක හෝටලයක නැවතී සිටි බොහෝ අය එසේ යන්න ඇත්තේ වැඩි සතුටක් ලබන්න. 

දඩයමේ යන ආදිවාසියෙකුට කොටියෙක් මුහුණට මුහුණ හමු වුනොත් බොහෝ විට කොටියාගේ ගොදුරක් වෙන්න සිදු වෙනවා. කොටි ඉන්න පැති මග හැරීමෙන් මේ අවදානම අඩු කරගන්න පුළුවන්. ඒ වගේම මුවෝ, ගෝන්නු නැති පැත්තක දඩයමේ ගියොත් ගෙදර එන්න වෙන්නේ හිස් අතින්. සත්තු වැඩි පැත්තක දඩයමේ ගියොත් ඉක්මණින් දඩයමක් කර ගන්න පුළුවන්. පහළ ආදායම් මට්ටමක ඉන්න රටක ඉඳලා සංවර්ධිත රටකට සංක්‍රමණය වන ගොඩක් අයට තමන්ගේ ජීවිත වඩා සැපවත් කර ගන්න පුළුවන්. 

සරලව කිවුවොත් හොඳ තැන් හා නරක තැන් කියා පැහැදිලිව හඳුනා ගත හැකි තැන් තිබෙනවා. හොඳ තැන් අතර වඩා හොඳ තැන් තිබෙනවා. එවැනි තැන් සොයා යාමෙන් ජීවිතය වඩා සැපවත් කර ගන්න පුළුවන්. මෙය ප්‍රත්‍යක්ෂයෙන් දැන ගත හැකි දෙයක්. එහෙමනම්, මේ විදිහට තැන් මාරු කරමින් දැන් මුහුණ දෙන ප්‍රශ්න සියල්ලම හෝ වැඩි ප්‍රමාණයක් විසඳා ගැනීමේ හැකියාවක් නැද්ද? 

මේ විදිහට හිතන කෙනෙකුට මෙහි තර්කානුකූල අවසානය විදිහට දිව්‍යලෝකයක් වගේ තැනක් හමු වෙනවා. එහි එක්කෝ මරණය කියා දෙයක් නැහැ. එහෙම නැත්නම් මරණය දක්වා ගත කළ හැකි ජීවිතය ඉතා දිගුයි. වයසට යාමක් කියා දෙයක්ද  නැහැ. හැමදාම තරුණයි. එක්කෝ වැඩ කරන්න අවශ්‍ය නැහැ. නැත්නම් වැඩ ඉතාම අඩුයි. සම්පත් වල සීමාවක් නැහැ. කැමති තරම් පරිභෝජනය කළ හැකියි. ඔය වගේ මනෝරාජික තත්ත්වයක් පරිකල්පනය කළාට පස්සේ දෙවනුව ඒ වගේ තැනකට යන විදිහ ගැන හිතන්න පහසුයි. දිගින් දිගටම ලෝකයේ තත්ත්වය වඩා යහපත් වෙනවා කියා හිතන කෙනෙකුට එම තර්කයේම දිගුවක් විදිහට පවතින ලෝකය අනාගතයේ කිසියම් දවසක මේ මනෝරාජික තත්ත්වය දක්වා පරිණාමය වෙයි කියා පරිකල්පනය කරන්නත් පුළුවන්.

හැබැයි මේ විදිහට වඩා හොඳ තැන් හොයන්න ගිහින් වැඩේ වැරදිලා ඇනගන්න වෙන එකත් ප්‍රත්‍යක්ෂ දැනුමක්. හැම වෙලාවෙම හැමෝටම එහෙම නොවුනත් එක දිගටම වැරදීම් වෙලා තත්ත්වය ගොඩක් නරක තැනකට වැටෙන්න පුළුවන්. එහෙම වැටෙන්න පුළුවන් නරකම තැන කුමක්ද? මේකත් පරිකල්පනය කළ හැකි දෙයක්. අපායවල් වගේ තැන් ඔය වගේ තැන්. 

අනෙක් අතට අද මේ තිබෙන අවුල් සහගත ලෝකය මේ වගේ කාලයක් තිස්සේ සිදු වුනු වැරදීම් වල ප්‍රතිඵලයක් වෙන්න බැරිද? එහෙමනම් කාලයකට ඉස්සර හැම දේම ඉතා හොඳින් තිබුණා වෙන්න බැරිද? මේකත් පරිකල්පනය කළ හැකි දෙයක්. බ්‍රහ්මජාල සූත්‍රයේ, උප්පත්ති කතාවේ එහෙම තියෙන්නේ ඔය වගේ වඩා යහපත්ව තිබුණු ලෝකයක් ගැන විස්තරයක්. ආදි කොමියුනිස්ට් සමාජය කියා කියන්නේත් ඔය ආකෘතියේම කතාවක්.

මිනිස්සුන්ට පැවැත්මේ ආරම්භය හා අවසානය, පැවැත්ම තුළ සතුට සොයා යාමේ අවසාන ඉලක්කය, පැවැත්මක් පැවතිය හැකි නරකම ආකාරය ආදී දේවල් ගැන විවිධ ආකාර වලින් පරිකල්පනය කළ හැකියි. එහෙත්, එයින් අදහස් වන්නේ පරිකල්පනය කළ හැකි හැම දෙයක්ම නිවැරදි බව නෙමෙයි. 

පැවැත්ම සඳහා සටන

කෝවිඩ් හදන වෛරසය ඉතා ඉක්මණින් පරිණාමය වෙනවාද? ඉතා ඉක්මණින් අලුත් ප්‍රභේද හදනවාද? මේ වෛරසය එසේ ඉතා ඉක්මණින් පරිණාමය වනවානම්, ඉතා ඉක්මණින් අලුත් ප්‍රභේද හදනවානම් එන්නත් වලින් වැඩක් නැතුව යයිද?

කෝවිඩ් හදන වෛරසය ලෙස හැඳින්වුවේ sars-cov-2 ලෙස නම් කර තිබෙන වෛරසයයි. අපි පහසුවට කෝවිඩ් වෛරසය කියලම කියමු. බ්ලොග් ලිපියක් මිසක් පර්යේෂණ පත්‍රිකාවක් නෙමෙයිනේ. 

දැන් මේ කෝවිඩ් වෛරසය කියා කියන්නේ කුමක්ද? මේකත් වියුක්ත අදහසක්. මේසය, පුටුව, හරකා, බල්ලා වැනි අදහසකින්. කෝවිඩ් වෛරස සියල්ල එකිනෙකට සමාන නැහැ. අපි කෝවිඩ් වෛරසය ලෙස හඳුන්වන්නේ එකිනෙකට වෙනස් වුවත් ගොඩක් වෙනස් නැති වෛරස් විශාල ප්‍රමාණයක පොදු ලක්ෂණ ටිකකට. මිනිසා ලෙස පොදුවේ හැඳින්වුවත් මිනිස්සු එකිනෙකාට සමාන නැහැ වගේ.

එතකොට කෝවිඩ් ප්‍රභේදයක් කියා කියන්නේ කුමක්ද? කෝවිඩ් ප්‍රභේදයක් කියා කියන්නේ ඔය කෝවිඩ් වෛරසය ලෙස පොදුවේ හඳුන්වන වෛරස සියල්ල අතරින් එකිනෙකට වඩා සමාන කෝවිඩ් වෛරස ටිකකට. දැන් ඔය මිනිස්සුත් කොකේසියන්, මොන්ගෝලියන් හා නීග්‍රෝ කියලා වර්ග කරන්නේ. සුදු කොකේසියානුවෙක් හා කහ සම තිබෙන මොන්ගෝලියානුවෙක් එකවරම වෙන් කරලා අඳුනගන්න එක ඒ තරම් අමාරු නැහැනේ. හැබැයි සමහර වෙලාවට හරියටම ඔය ගොඩකට දමන්න බැරි වැට උඩ මිනිස්සුත් අපිට හමු වෙනවා. වෛරස් වලට වුනත් ඔය කතාව පොදුයි. 

කෝවිඩ් වෛරස් එකිනෙකෙන් වෙනස් වෙන්නේත් මිනිස්සු උපතින් එකිනෙකාගෙන් වෙනස් වන හේතුවටම වුවත් මෙහි වෙනස්කමක්ද තිබෙනවා. වෛරසයක් මිනිස් ජෙනෝමය තරම් සංකීර්ණ ව්‍යුහයක් නෙමෙයි. ඒ වගේම, වෛරසයක්, විශේෂයෙන්ම කෝවිඩ් වෛරසය වැනි වෛරසයක්, පිටපත් හදන්නේ මිනිස් පිටපත් හදන තරම් සංකීර්ණ ක්‍රමයකට නෙමෙයි.

මිනිස් දරුවෙක් එම දරුවාගේ දෙමවුපියන්ගෙන් වගේම ඒ දෙදෙනාගෙන් බිහිවන සම-නිවුන් නොවන වෙනත් දරුවන්ගෙන්ද වෙනස් අලුත්ම පිටපතක් වෙන්නේ මවගෙන් හා පියාගෙන් ලැබෙන ජාන කට්ටල අහඹු ලෙස මිශ්‍ර විය හැකි ආකාර විශාල ප්‍රමාණයක් තිබෙන නිසා. හැබැයි මොන විදිහට මිශ්‍ර වුනත් බොහෝ විට දරුවන්ට ලැබෙන්නේ මවගේ හා පියාගේ ලක්ෂණ වල කලවමක්. එහෙම නැතුව මවට හෝ පියාට (හෝ ඔවුන්ගේ පරම්පරා වල ඉහළින් සිටි අයට) නැති අලුත්ම ලක්ෂණයක් දරුවෙකුට ලැබෙන්න විදිහක් නැද්ද?

මේ වගේ දෙයක් වෙන්නේ කලාතුරකින්. එවැනි අලුත් ලක්ෂණයක් ඇති වන්නේ පිටපත් හැදීමේදී සිදු වන වැරදි, එහෙමත් නැත්නම් විකෘති නිසා. බොහෝ විකෘති වලින් වෙන්නේ අලුත් ජනිතයෙකුගේ පැවැත්මට බාධා කරන එක වුවත් අහම්බෙන් සිදුවන සමහර විකෘති වඩා හිතකරයි. ඒ වගේ විකෘති වේගයෙන් පැතිරී කලකට පසුව සාමාන්‍ය තත්ත්වය බවට පත් වෙනවා. 

අපි හිතමු 99%ක්ම මැරෙන කිසියම් වෛරස් රෝගයක් වේගයෙන් ලෝකය පුරා පැතිරෙනවා කියලා. දැන් මේ රෝගයෙන් ලෝක ජනගහණයෙන් 99%ක්ම මැරෙනවා. බේරෙන්නේ 1%ක් පමණයි. ඒ 1%ට රෝගය හැදී ප්‍රතිකාර නිසා හෝ වෙනත් හේතුවක් නිසා පසුව සුව වෙනවා. ඔය අතරේ කිසියම් ජාන විකෘතියක් නිසා මේ රෝගය හැදෙන්නේ නැති එක් පුද්ගලයෙක් ඉන්නවා. ඔහුගේ හෝ ඇයගේ දරුවන්ගෙන් 50%කට මේ ජානය සම්ප්‍රේෂණය වනවා කියා හිතමු. ඒ අයගේ දරුවන්ටත් ඒ විදිහටම ජානය සම්ප්‍රේෂණය වෙනවා. පරම්පරා ගණනක් යද්දී මේ ජානය තිබෙන දහසක පමණ පිරිසක් ඉන්නවා.

දැන් නැවතත් අර වෛරසය පැතිරෙනවා. කලින් පාර රෝගය හැදී ඉතුරු වුනු 1%ක පිරිසගෙන් පැවත එන අයගෙන් 99%ක් මැරෙනවා. 1%ක් පමණක් ඉතිරි වෙනවා. අර ආරක්ෂක ජානය තිබෙන අයට පමණක් රෝගය හැදෙන්නේම නැහැ. මේ පිරිස විශේෂ පිරිසක් බව අනිත් අයට පෙනෙනවා. ඒ නිසා, ඒ අයට සහකරුවන් හොයා ගන්න වඩා පහසු වෙනවා. අනෙක් අයට වඩා වැඩියෙන් ඒ අය දරුවන් බිහි කරනවා. තව පරම්පරා ගණනකට පසුව තුන් වන වරටත් වසංගතය ආවොත්, ඒ වෙද්දී ජනගහණයෙන් විශාල පිරිසකට මේ ආරක්ෂාකාරී ජානය තිබෙනවා. ඔය වැඩේ දිගින් දිගටම වුනොත් ආරක්ෂාකාරී ජානය තිබෙන අය පමණක් ලෝකයේ ඉතුරු වෙලා අනෙක් අය වඳ වෙලාම යනවා. හැබැයි ඔය වගේ වැඩක් වෙන්න විශාල කාලයක් යනවා.

මිනිහෙක්ට තමන්ගේ පිටපතක් හදන්න අවුරුදු විසිපහක් පමණ යනවා. පිටපත් කිරීමේ වැරදි නිසා හිතකර විකෘතියක් හැදෙන්නේ පිටපත් දහස් ගණනක් පිටපත් වෙද්දී. ඒ නිසා, මිනිසාගේ පැවැත්මට වඩා හිතකර විකෘතියක් හැදෙන්න අවුරුදු දසදහස් ගණනක් යනවා. නමුත්, වෛරසයකට පැය දහයක පමණ කාලයකදී පිටපත් දහසක් පමණ හදන්න පුළුවන්. ඒ වගේම, වෛරස් වල (විශේෂයෙන්ම කෝවිඩ් වෛරස් වැනි RNA වෛරස් වල) පිටපත් කිරීමේ දෝෂ පරීක්ෂා කළ හැකි හොඳ යාන්ත්‍රනයක් නැති නිසා විකෘති ඇති වීමේ සම්භාවිතාව වැඩියි. දැන් සිදුවනවා වගේ ලෝකය පුරා වේගයෙන් වෛරසය ව්‍යාප්ත වන කාලයක ඉතා ඉක්මණින් විකෘති බිහි විය හැකියි. 

විකෘතියක් බිහි වුනු පලියටම එය පෙනෙන තරමේ සාමාන්‍ය තත්ත්වයක් බවට පත් වන්නේ නැහැ. එසේ සිදුවන්නේ විකෘතියට යම් පරිණාමික වාසියක් ඇත්නම් පමණයි. අළුතෙන් බිහි වී තිබෙන කෝවිඩ් ප්‍රභේද වේගයෙන් පැතිරෙන්නේ ඇයි?

කෝවිඩ් ප්‍රභේද හැමදාම අලුතෙන් බිහිවෙනවා ඇති. නමුත්, පරිණාමික වාසියක් නැත්නම් ඒවා ගොඩක් වෙලාවට ටික කාලයකින් "වඳ වී" යනවා. ඒ නිසා, බොහෝ විට "හෙමින් පැතිරෙන" කෝවිඩ් ප්‍රභේද අලුතෙන් බිහි නොවෙන්න පුළුවන්. මොකද එවැනි විකෘතියකට පරිණාමික වාසියක් නැහැ. නමුත්, අහම්බෙන් ඇති වූ විකෘතියක් නිසා වේගයෙන් පැතිරෙන කෝවිඩ් ප්‍රභේදයකට හැම විටම විශේෂ පරිණාමික වාසියක් තිබෙනවා. ඒ නිසා, එවැනි ප්‍රභේදයක් බිහි වූ විට කෙටි කාලයකදී අනෙක් ප්‍රභේද වඳ වී එම ප්‍රභේදය පමණක් ඉතිරි විය හැකියි. 

ඕනෑම ජීවයක් වගේම වෛරස් එකක් වැනි ආසන්න ජීවයක් හැමවිටම ක්‍රියාත්මක වන්නේ පැවැත්ම කියන සාධකය අරමුණු කරගෙනයි. මිනිස්සුන්ගේ සාධාරණත්වය, සහජීවනය වගේ කතා සියල්ල හැම විටම මේ පැවැත්ම කියන සාධකයට යටයි. උදාහරණයක් විදිහට මිනිස්සු පරිසරය ගැන, අනෙක් ජීවීන් ගැන වගේම අනෙක් මිනිස්සු ගැනත් හිතන්නේ එසේ හිතීමෙන් තමන්ගේම පැවැත්ම තහවුරු වන නිසා මිසක් වෙන කෙහෙම්මලකට නෙමෙයි. තමන්ගේ පැවැත්ම අනතුරේ හෙලාගෙන වෙන දෙයක් හෝ කෙනෙක් ගැන හිතමින් කරන කිසිම කටයුත්තකට පරිණාමික පැවැත්මක් නැහැ. වෛරස් ප්‍රශ්නයක් වෙනකොට වෛරස් මරන්න වෙනවා. ඔටුවෝ ප්‍රශ්නයක් වෙන කොට ඔටුවෝ මරන්න වෙනවා.

වෙනස් වන තත්ත්වයන්ට අනුරූපව ක්ෂණිකව වෙනස් වී තමන්ගේ පැවැත්ම තහවුරු කර ගැනීමේදී වෛරසයකට තිබෙන වාසිය මිනිස්සුන්ට නැහැ. තමන්ට ජීවවිද්‍යාත්මකව පරිණාමය වී වෛරසයක් සමඟ තරඟ කළ නොහැකි වුවත්, කවර හෝ වාසිදායක ජාන විකෘතියක් නිසා වියුක්තව හිතන්න පුළුවන්කම ලැබීමෙන් පසු මිනිස්සුන්ට තවදුරටත් තමන්ව වෙනස් කරගන්න අහඹු ජාන විකෘතියක් සිදු වන තුරු බලා ඉන්න අවශ්‍ය නැහැ. එන්නත් හදාගෙන අපේ ප්‍රතිශක්තිය වැඩි කරගෙන වෛරස් එක්ක තරඟ කරන්න අපට පුළුවන්. හැබැයි එහෙමයි කියලා වෛරස් වැඩේ අතාරින්නෙත් නැහැ.

කෝවිඩ් වෛරසයකට අවශ්‍ය වන්නේත් තමන්ගේ පැවැත්ම තහවුරු කරගන්න මිසක් මිනිස්සුන්ව ලෙඩ කරන්න හෝ මරන්න නෙමෙයි. කෝවිඩ් වෛරසයක් එහෙම කරන්නේ තමන්ගේ පැවැත්ම තහවුරු කරගන්න. මේක හිතලා කරන දෙයක් නෙමෙයි. නමුත්, පරිණාමය හරහා වෙන්නේ ඒකයි.

මිනිස්සුන්ට අවශ්‍යත් ඕකම තමයි. කෝවිඩ් වෛරස් විනාශ කරන්න මිනිස්සුන්ට අවශ්‍ය නැහැ. මිනිස්සු කෝවිඩ් වෛරස් විනාශ කරන්නේ හෝ අලුතෙන් බිහිවීම වළක්වන්නේ තමන්ගේ පැවැත්ම තහවුරු කරගන්නයි.

ඔය විදිහට ජීවී විශේෂ දෙයක් තමන්ගේ පැවැත්මවල් තහවුරු කර ගන්න කරන සටනක් එම ජීවී විශේෂ දෙකෙන් එකක් වඳ වී අවසන් විය හැකි වුවත්, බොහෝ විට වෙන්නේ අදාළ ජීවී විශේෂ දෙකටම තමන්ගේ පැවැත්මවල් තහවුරු කරගත හැකි සහජීවනයකින් සටන කෙළවර වන එකයි. මේ වෙලාවේ සිදු විය හැක්කේත් එයයි.

මිනිස්සු කෝවිඩ් ප්‍රශ්නය ජයගෙන තමන්ගේ පැවැත්මට තිබෙන තර්ජනය ඉවත් කර ගනියි. කෝවිඩ් වෛරසයත් ඒ වැඩේම කරයි. කෝවිඩ් මිනිස්සුන්ට මරණය කැඳවන්නේ නැති සාමාන්‍ය ලෙඩක් විදිහට දිගටම පවතියි.

දැනුම කුමක් අරභයාද?

අපේ වියුණුව ෆේස්බුක් සමාගම විසින් ස්පෑම් ගණයට දමා වාරණය කර තිබෙන්නේ ෆේස්බුක් පරිශීලකයින් විශාල පිරිසක් විසින් මෙහි අපහාසාත්මක දේ පළවන බව වාර්තා කිරීම මත පදනම්වයි. ෆේස්බුක් සමාගම පැත්තෙන් මෙම තීරණය ගත්තේ ඇල්ගොරිදමයක් විසින් විය හැකියි. බොහෝ විට මේ වාර්තා කිරීම් සංවිධානාත්මකව සිදු කෙරුණු දෙයක් විය හැකියි. එය කළේ කවුරු වුවත්, එයින් පෙනෙන්නේ අප ලියන දෙයින් සැලකිය යුතු බලපෑමක් වෙනවා කියන එකයි. අප විසින් අපේ වියුණුව හරහා බොරු සමාජගත කරන්නේ නැති නිසා, එසේ අප ලියන දෙයින් කාට හෝ රිදෙනවානම් ඒ කවර හෝ ආකාරයක බොරු සමාජගත කරන පිරිසකටයි. අප මෙහි බොරු යන වචනය භාවිතා කරන්නේ තමන්ට තහවුරු කළ නොහැකි හෝ නිවැරදි බව පෙන්වා දිය නොහැකි යන අදහසින්.

මෙසේ අපේ වියුණුවට පැමිණිය හැකි වෙබ් ලිපිනය වත්පොතේ වාරණය වී ඇතත්, අපේ වත්පොත් පිටු වාරණය වී නැහැ. ඒ නිසා අවශ්‍යනම් ඕනෑම ලිපියක් මුළුමනින්ම එහි පළ කිරීමේ හැකියාව අප සතුව තිබෙනවා. භාවිතා කළ හැකි විකල්ප තාක්ෂනික උපක්‍රමද තිබෙනවා. එහෙත්, විශේෂ අවශ්‍යතාවයක් මතු නොවුවහොත් අප වත්පොත පෙර ආකාරයෙන් භාවිතා කිරීම කරා යොමු වන්නේ නැහැ. අපහාස කියන දේ සාපේක්ෂ නිසා, දැනට අප මෙය සැලසුම් සහගත වැඩක්ද යන්න හෙවීමට බර නොතබා "පාඨක මතයට" ගරු කරනවා.

මෙහි ලියන ලිපි හැම එකක්ම විශාල පිරිසක් කරා ගෙන යාම අපේ ඉලක්කයක් නෙමෙයි. අපට අවශ්‍ය වන්නේ මෙහි ලියන දේ කියවනු දකින්නට අප කැමති සීමිත පිරිසක් වෙත මේ ලිපි යනු දකින්නයි. වත්පොත හරහා හෝ වෙනත් ක්‍රමයකින් ඇතැම් ලිපි විශාල පිරිසක් අතර ප්‍රචාරය වන්නට ඉඩ හැරීමේ අරමුණ වන්නේ පෙර කී කුලකයට අයත් සීමිත පිරිස් ආකර්ෂණය කර ගැනීමයි. මේ සීමිත පිරිස යනු අප සමඟ අදහස් අතින් එකඟ වන අය නෙමෙයි. එහෙත්, අප ලියන දේද ඇතුළු ඕනෑම දෙයක් ප්‍රශ්න නොකර පිළි නොගන්නා, තමන්ගේ මත නිවැරදි නොවන බව පෙනෙන විට ඒ බව පිළිගැනීමට සූදානම් අයයි. ඔවුන් එසේ කළ යුත්තේ ඔවුන් වෙනුවෙන්ම මිස මා වෙනුවෙන් නෙමෙයි. 

අවවාද නොතකා වැරදි පාරක යාමෙන් අමාරුවේ වැටෙන්නේ එසේ යන අය මිස අවවාද දෙන්නා නෙමෙයි. මේ බව දන්නා නිසා, මා හැම විටම උත්සාහ කරන්නේ මගේ ලෝකය වඩා නිරවුල් කර ගැනීමටයි. මේ වියුණුව හරහා මට ලැබෙන ලොකුම ප්‍රයෝජනය පෞද්ගලිකව මට ඉගෙන ගන්නට ඉඩ ලැබීමයි. ඇතැම් විට මා ඉගෙන ගන්නේ ප්‍රශ්න අසන අය නිසා. ප්‍රශ්නයකට පිළිතුරු දෙන හැම විටම මගේ අදහස් වඩා නිරවුල් වෙනවා. ඇතැම් විට මා ඉගෙන ගන්නේ මා සමඟ එකඟ නොවන අය නිසා. මා නොදන්නා තොරතුරු වෙනත් අය විසින් ප්‍රතිචාර සේ ඉදිරිපත් කරන අවස්ථාද දුලබ නැහැ. 

පොදු වශයෙන් ගත් විට බොහෝ දෙනෙක් මා සමඟ එකඟ නොවන තැනක් වන්නේ "ඇමරිකන් ක්‍රමය" අගය කිරීමයි. ඇමරිකානු ක්‍රමය ධනවාදය, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය හා බටහිර විද්‍යාව මත ගොඩ නැගුනු ක්‍රමයක් කියා කියන්න පුළුවන්. ඇමරිකානු ක්‍රමයේ මේ සාධක තුනම මා අගය කරනවා. ඇමරිකාව මේ තැනට පැමිණ තිබෙන්නේ මේ සාධක තුන නිසා. මේ තුනටම අද වෙද්දී ලෝක ආධිපත්‍යයක් තිබෙනවා. එය පරිණාමය තුළ වෙනත් විකල්ප සමඟ තරඟ කර උචිතතමයා ඉතිරිවීම හරහා සිදු වූ දෙයක්. ධනවාදයට, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට හෝ බටහිර විද්‍යාවට මේ වන විට වඩා හොඳ විකල්ප නැහැ.

බටහිර විද්‍යාව ලෝකයේ තිබෙන එකම දැනුම් පද්ධතිය නොවූවත් එය ගොඩ නැගී තිබෙන්නේ වෙනත් දැනුම් පද්ධති වල ඇති සාධනීය අංග පහසුවෙන් අවශෝෂණය කර ගත හැකි ආකාරයකින්. ධනවාදය තුළද මේ ලක්ෂණය තිබෙනවා. ආර්ථික සෞභාග්‍යය නොවන වෙනත් දෙයක් සමාජ අරමුණක් වීමෙන් පසුව එය සාක්ෂාත් කර ගැනීම සඳහා ධනවාදය විනාශ කළ යුතු වන්නේ නැහැ. ධනවාදයට අවශ්‍ය පරිදි වෙනස් විය හැකියි. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය තුළ පහසුවෙන් ඒකාධිපතිත්වයක් ඇති විය හැකි වුවත් ඒකාධිපතිත්වයක් තුළ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ඇති කළ හැක්කේ විශාල මිලක් ගෙවීමෙන් පසුවයි. ඒ නිසා, ඒකාධිපතිත්වයක් තුළ තිබෙන කවර හෝ සාධනීය අංගයක් වෙනුවෙන් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය නැති කර ගැනීම තාර්කික තීරණයක් නෙමෙයි.

ඇමරිකානු ක්‍රමය ධනවාදය, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය හා බටහිර විද්‍යාව මත ගොඩ නැගුනු ක්‍රමයක් වුවත් ප්ලේටෝනික අර්ථයකින් ඔය තුනෙන් එකක්වත් ඇමරිකාවේ නැහැ. ඒ වගේම, මේ තුනෙන් එකක්වත් ප්ලේටෝනික පරිපූර්ණත්වයන් නෙමෙයි. අපට ඇමරිකානු ක්‍රමය හෝ ඉහත කී ධනවාදය, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය හා බටහිර විද්‍යාව යන සංකල්ප විවේචනය කරන්නට අවශ්‍යනම් එය කරන එක අසීරු දෙයක් නෙමෙයි. එසේ කළහොත්, මෙය කියවන බොහෝ දෙනෙක් අප සමඟ එකඟ වෙයි. නමුත්, එවැනි කාර්යයකින් සිදු වන කිසිදු යහපතක් නැහැ. 

සිංහලෙන් ලියන මේ වියුණුවේ පළ වන ලිපි කියවන කිසිවෙකුට ඇමරිකානු ක්‍රමය දශමයකින් හෝ වෙනස් කරන්න බැහැ. එය කළ හැක්කේ ඇමරිකාවේ ජීවත්වන තරුණ පරපුරටයි. ඔවුන්ට කතා කරද්දී ඇමරිකානු ක්‍රමයේ වෙනස් විය යුතු තැන් හෝ අඩුපාඩු ඇත්නම් ඒවා ගැන මා කතා කරනවා. පරිණාමික ක්‍රියාවලිය තුළ ඇමරිකාවට වඩා ගවු ගණනක් පසුපසින් ඉන්න සමාජයක් මුලින් දැන ගත යුත්තේ ඇමරිකාව අද සිටින තැනට පැමිණි ආකාරය මිසක්, ඇමරිකාව අද අත්පත් කර ගෙන තිබෙන ප්‍රගතිය කඩා වැටිය හැක්කේ කොහොමද කියන එක නෙමෙයි.

ලෝකය ඉතා වේගයෙන් ප්‍රතිනිර්මාණය වෙමින් තිබෙනවා. එය සිදුවන්නේ සීමිත පිරිසකගේ දායකත්වයෙන් මිසක් හැම දෙනෙකුගේම දායකත්වයෙන් නෙමෙයි. පරිණාමික ඉතිහාසය දෙස ආපසු හැරී බැලුවොත් එහි බලයට මිස සාධාරණත්වයට  ප්‍රමුඛත්වය ලැබී නැහැ. ලෝකය ප්‍රතිනිර්මාණය කෙරෙන කටයුත්ත සිදු වෙමින් පවතින්නේ අප කවුද කියන එක පවා වෙනස් කරමින්. මෙහිදී අප ලෙස සඳහන් කළේ පොදුවේ හෝමෝ සේපියන්ස් සේපියන්ස්ලාගේ භෞතික සිරුර හා ඔවුන් සිතන පතන ආකාරයයි. කුඩා කණ්ඩායමක් විසින් අනාගත ලෝකය වගේම අනාගත මිනිසාවද සැලසුම් කරමින් සිටින අතර අනාගත ලෝකයේ සාධාරණත්වය යනු කුමක්ද යන්න තීරණය වීමට නියමිතව ඇත්තේ ඔවුන් අතින්. 

ඇතැම් රටවල් සිටින්නේ රටවල් ලෙසින්ම මේ කණ්ඩායමෙන් බැහැරවයි. පරිණාමික ක්‍රියාවලියක් තුළ පරිසරයට උචිත පරිදි වෙනස් විය නොහැකි ජීවීන් ලෝකයෙන් අතුරුදහන්ව යාම කාලය පිළිබඳ ප්‍රශ්නයක් පමණයි. ආර්ථික ජාතිකවාද හා බද්ධ වී ඇති සංස්කෘතික ජාතිකවාද වලින් කෙරෙන්නේ අනුචිත සංස්කෘතික චර්යාවන් වැඩි සංස්කෘතීන් ඒවායේ ඇතැම් සාධනීය අංගද සමඟ මුළුමනින්ම මිහිමතින් තුරන්ව යාමට ඉඩ සැලැස්වීමයි.

මේ වෙද්දී ලංකාවේ බොහෝ දෙනෙක් යුවාල් හරාරි ගැන දන්නවා. කතා කරනවා. වසර පහමාරකට පෙර ඔහු ගැන මෙම වියුණුව හරහා සිංහල පාඨකයින්ට හඳුන්වා දෙද්දී සිංහලෙන් ලියවුනු කිසිදු ලියැවිල්ලක ඔහු ගැන කතා කර තිබුණු බවක් මා දන්නේ නැහැ.

හරාරිට අනුව මිනිසා අද සිටින තැනට පැමිණෙන්නට හේතු වී තිබෙන්නේ වසර හැත්තෑ දහසකට පමණ පෙර සිදු වුනු වාසිදායක ජාන විකෘතියක්. මෙහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස මිනිසුන්ට වියුක්තව හිතන්න පුළුවන් වුනා. හරාරි විසින් චින්තන විප්ලවය සේ හඳුන්වන මේ සිදුවීමෙන් අනතුරුව අහම්බෙන් ජාන විකෘතියක් සිදු වන තුරු වසර දහස් ගණනක් බලා නොසිට පරිසරයට උචිත පරිදි සංස්කෘතික ලෙස පරිණාමය වන්නට මිනිස්සුන්ට හැකි වුනා. හරාරි විසින් ලියා තිබෙන හැම දෙයක්ම ශුද්ධ වූ ලියැවිලි ලෙස මා භාර ගන්නේ නැතත් මිනිස් දියුණුව හා වියුක්ත ලෙස සිතීමේ හැකියාව අතර සම්බන්ධය අපට නොසලකා හැරිය නොහැකි ඉතා වැදගත් සම්බන්ධයක්.

අප යමක් දන්නේ කොහොමද? මිනිස් මැෂිම ක්‍රියා කරන්නේ කොහොමද?

අප ඉපදෙන්නේම බොහෝ දේවල් "දැනගෙන". මේ දේවල් අප විසින් වසර ලක්ෂ ගණනක් පුරා අත්දැකීම් හරහා දැනගත් දේ. අප මෙන්ම වෙනත් සතුන් හා ගස් වැල් ද "ඉපදෙන්නේ" වසර ලක්ෂ හෝ මිලියන ගණනක් තිස්සේ එකතු කරගත් දැනුම් සම්භාරයක් සමඟ. ඒ දැනුම අපේ ජාන වල ගබඩා වී තිබෙනවා. අප ඇතැම් දේ කරන්නේ ඇල්ගොරිදම් වලට අනුවයි. අපේ හැඟීම් කියන්නේ මේ ඇල්ගොරිදම් වල ප්‍රතිඵල. මෙවැනි ඇතැම් ඇල්ගොරිදම් ප්‍රතිඵල වලට එරෙහිව අපට නිදහස් තීරණ ගන්න ඉතා අසීරුයි. වියුක්ත ලෙස නොසිතා එවැන්නක් කෙසේවත් කළ නොහැකියි.

- සත්තු වත්තේ ඝනකම වීදුරුවකින් වෙන්ව සිටින වලහෙක් ක්ෂණිකව වීදුරුවේ අනික් පැත්තේ සිටින අප වෙත පැන්නොත් එක වරම අපි බිය වී පස්සට පනින්නේ ඇයි? වසර ලක්ෂ ගණනක් පුරා පරිණාමය විසින් සුසර කර තිබෙන අපේ මොළයේ තිබෙන ඇල්ගොරිදමයක් ක්ෂණිකව ක්‍රියාත්මක වී වලසා විසින් පහර දෙනු ලැබ එයින් ජීවිතය අවසන් වීමේ සම්භාවිතාව ගණනය කර ඒ මත පදනම් වූ තීරණයක් ගන්නවා. මේ උදාහරණය ලංකාවට ගැලපෙන්නේ නැත්නම් හදිසියේ වත්තේ දකින සර්පයෙක් ගැන හිතන්න.

- අහම්බෙන් විරුද්ධ ලිංගිකයෙකු දුටු විට ආකර්ශනයක් ඇති වන්නේ ඇයි? වසර ලක්ෂ ගණනක් පුරා පරිණාමය විසින් සුසර කර තිබෙන අපේ මොළයේ තිබෙන ඇල්ගොරිදමයක් ක්ෂණිකව ක්‍රියාත්මක වී මේ දකින පුද්ගලයා සමඟ එකතු වී සරු ජනිතයෙකු බිහි කිරීමේ සම්භාවිතාව ගණනය කර ඒ මත පදනම් වූ තීරණයක් ගන්නවා. 

- අහම්බෙන් දකින පැණි රස කෑමක් කන්න පෙළඹවීමක් ඇති වන්නේ ඇයි? වසර ලක්ෂ ගණනක් පුරා පරිණාමය විසින් සුසර කර තිබෙන අපේ මොළයේ තිබෙන ඇල්ගොරිදමයක් ක්ෂණිකව ක්‍රියාත්මක වී මේ ආහාරය ලබා ගැනීමෙන් ජීවත් වීමේ සම්භාවිතාව කෙතරම් ඉහළ දමා ගත හැකිදැයි ගණනය කර ඒ මත පදනම් වූ තීරණයක් ගන්නවා. 

ඇල්ගොරිදම් හරහා පැමිණෙන මේ තීරණ බොහෝ විට නිවැරදි නැහැ. වසර දස දහස් ගණනක දත්ත යොදාගෙන පරිණාමික ක්‍රියාවලිය විසින් සුසර කර තිබෙන මේ ඇල්ගොරිදම් අද පරිසරයට ගැලපෙන පරිදි යාවත්කාලීන වී නැහැ. පරිණාමික ක්‍රියාවලිය ඉතා සෙමින් සිදු වන ක්‍රියාවලියක්. පරිණාමික ක්‍රියාවලිය තුළ සෑහෙන ප්‍රමාණයකට අනුචිත ඉතිරි වීම් වන අප සාර්ථක ලෙස මිහිමත ඉතිරි වී සිටින්නේ සංස්කෘතික පරිණාමය හරහා අපේ ජීවවිද්‍යාත්මක ඇල්ගොරිදම් වල වැරදි තීරණ නිවැරදි කර ගන්නට අප සමත්ව තිබෙන නිසයි. මෙයට උපකාරී වී තිබෙන්නේ මිනිසුන්ට වියුක්තව හිතන්න පුළුවන් වීමයි.

අපගේ ජාන හරහා අපට ලැබෙන මූලික මට්ටමේ දැනුමෙන් පසුව අපට ලැබෙන ඊළඟ මට්ටමේ දැනුම් වන්නේ අපේ පංචේන්ද්‍රියයන් හරහා ලබා ගන්නා අනුභූතික දැනුම්. අනුභූතික අත්දැකීම් දැනුම් බවට පත් වන්නේ එම අත්දැකීම් මතකයේ ගබඩා කර ගැනීම හරහායි. පංචේන්ද්‍රියයන් හරහා ලැබෙන සංවේදනා වලට මූලික මට්ටමේ ප්‍රතිචාර දක්වන්නේ අපේ ජාන වල ගබඩා වී තිබෙන අවුරුදු මිලියන ගණනක් පැරණි දැනුමයි. ඒ දැනුම ගස්වැල් වලට පවා තිබෙන දැනුමක්. එහෙත්, මෙසේ පංචේන්ද්‍රියයන් හරහා ලැබෙන සංවේදනා ජානමය නොවන මතකයක ගබඩා කර තබා ගැනීම මිනිසුන්ට හා ඇතැම් සතුන්ට පමණක් කළ හැකි දෙයක්. සිතීමේ ක්‍රියාවලියේ මූලිකම අදියරක් සේ හැඳින්විය හැක්කේ මේ ආකාරයෙන් ගබඩා කර ගන්නා අනුභූතික අත්දැකීම් නැවත ස්මරණය කිරීම හා පංචේන්ද්‍රියයන් හරහා ලැබෙන සංවේදනා වලට ප්‍රතිචාර දැක්වීමේදී ප්‍රයෝජනයට ගැනීමයි. 

මතකයේ ගබඩා කර ගත හැක්කේ එක් නිමේෂයක ලබන අනුභූතික අත්දැකීමක්. දඩයමේ යද්දී පළමු වරට හමු වන විශාල ගසක් පිළිබඳ අනුභූතික අත්දැකීම මතකයේ ගබඩා කර ගන්නා අයෙක් එම ගස පිළිබඳ අනුභූතික අත්දැකීමක් පංචේන්ද්‍රියයන් හරහා දෙවන වරට ලැබෙන විට වත්මන් නිමේෂය හා මතකයේ ගබඩා වී තිබෙන නිමේෂය අතර සාම්‍යයක් දකිනවා. ඒ සමඟ එම ගස පිළිබඳ අදහස වියුක්ත අදහසක් බවට පත් වෙනවා. මිහිඳු හිමිගේ පළමු ප්‍රශ්න වටය අවසානයේදී තිස්ස රජු විසින් තමන්ගේ දෑස් ඉදිරිපස පෙනෙන අඹ ගස පිළිබඳ වියුක්ත අදහසක් ඇති කර ගන්නේ මේ ආකාරයටයි. මේ මට්ටමේ බුද්ධියක් ඇතැම් සතුන්ටද තිබෙනවා. එය අනුභූතික අත්දැකීමක් ඉක්මවා යන දැනුමක්. එතරම් සංකීර්ණ නැති පරිගණක මෘදුකාංගයකටද මේ දෙයම කළ හැකියි. 

දඩයමේ යද්දී හමු වන විශාල ගසක් පිළිබඳ අනුභූතික අත්දැකීම කෙටි කාලයක් තුළ විශාල ලෙස වෙනස් වන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, මේ වියුක්ත සංකල්පය නිරූපණය වන චිත්තරූපයක් මවා ගැනීම අසීරු දෙයක් නෙමෙයි. එහෙත්, ඇතැම් අනුභූතික අත්දැකීම් එලෙසම අත් විඳිය හැක්කේ එක් නිමේෂයකදී පමණයි. දුවන මුවෙක් හා තණ කණ මුවෙක් වගේ. ස්ථිතික චිත්තරූපයක් සේ වරකදී සිතින් මවා ගත හැක්කේ එක්කෝ දුවන මුවෙක්. නැත්නම් තණ කණ මුවෙක් වගේ. දුවන මුවෙක් හා තණ කන මුවෙක් එකම සතෙක් ලෙස දැකීම තුළ තිබෙන්නේ වියුක්ත දැනුමක්.

මුවා යන වියුක්ත සංකල්පය හැදෙන්නේ දුවන හෝ තණ කන, එකිනෙකාගෙන් වෙනස්ව හඳුනාගත හැකි මුවන් ගණනාවක් පිළිබඳ අනුභූතික අත්දැකීම් මත පදනම්වයි. ඒ මුවා, එක් නිමේෂයක හෝ අනුභූතික ලෙස දැකිය නොහැකි මනසේ පමණක් සිටින මුවෙක්. මෙවැනි වියුක්ත සංකල්පයක වටිනාකම වන්නේ එම වියුක්ත සංකල්පය ඇසුරෙන් කිසිදා නොදුටු මුවන් පිළිබඳවද පරිකල්පනය කරන්නට හැකි වීමයි. ඒ සමඟම, පංචේන්ද්‍රියයන් හරහා ලැබෙන අත්දැකීම් හා ඒ මත පදනම් වූ දැනුම් ඉක්මවා යාමේ හැකියාවක් මිනිසාට ලැබෙනවා. මේ මට්ටමට යාමද ඇතැම් සතුන්ට මෙන්ම, පරිගණකයටද කළ හැකි දෙයක්. 

බොහෝ වියුක්ත සංකල්ප සමඟ යම් ආකාරයක පරිපූර්ණත්වයක් සම්බන්ධ වී තිබෙනවා. මුවෙක්නම් කකුල් හතරක් තිබෙන සතෙක්. එහෙමනම්, කකුල් තුනකින් පැන පැන යන, කකුලක් අහිමි වූ මුවෙක් මුවෙක් නෙමෙයිද? 

කකුල් තුනේ මුවාත් මුවෙක් තමයි. ඒ මුවාට පරිපූර්ණ වියුක්ත මුවාට සාපේක්ෂව අඩුවක් තිබෙනවා. එහෙත්, ඒ මුවාත් මුවෙක්. එසේ වුනා කියා මුවා කියන සංකල්පය කකුල් තුනේ මුවෙක් ලෙස වෙනස් වන්නේ නැහැ. බොහෝ විට ඉන්ද්‍රියයන් හරහා නිරීක්ෂණය කළ හැක්කේ වියුක්ත සංකල්පයේ අසම්පූර්ණ ස්වරූපයක්. 

එතකොට කකුල් හයේ මුවෙක් දකින්න ලැබුණොත් ඒ ගැන කියන්න වෙන්නේ කුමක්ද? ගණිතය අනුවනම්, කකුල් හයේ මුවාගේ කිසිම අඩුවක් නැහැ. වැඩියෙනුත් කකුල් දෙකක් තිබෙනවා. නමුත්, සංකල්පීය ලෙස බැලුවොත් මේ වැඩිපුර කකුල් දෙක කියන්නෙත් අඩුවක්. එය අඩුවක් වන්නේ පරිපූර්ණත්වය අර්ථ දක්වා තිබෙන්නේ කකුල් හතරේ මුවෙක් ලෙස නිසයි. 

අවශ්‍යනම් කෙනෙකුට වියුක්ත මුවා කකුල් හයේ මුවෙක් විදිහට අර්ථ දක්වන්නත් පුළුවන්. එසේ අර්ථදැක්වීමෙන් පසුව, සියලුම කකුල් හතරේ මුවන් අඩුවක් ඇති මුවන් බවට පත් වෙනවා. අවශ්‍යනම් කකුල් අටේ මුවෙක් ගැන වුවත් මිනිහෙකුට පරිකල්පනය කරන්න පුළුවන්. කකුල් අටේ මුවෙක් කිසිම දිනක අනුභූතික අත්දැකීමක් ලෙස දැක නොතිබීම මෙයට බාධාවක් නෙමෙයි. ඒ අනුව, කකුල් හයේ මුවෙක් වුවත් අඩුවක් සහිත මුවෙක් බවට පත් වෙනවා. 

ඔය විදිහටම නයෙකුගේ පරිපූර්ණ ස්වරූපය පෙණ හතක් තිබෙන නයෙක් වෙන්න පුළුවන්. රජෙකුගේ පරිපූර්ණ ස්වරූපය හිස් දහයක් තිබෙන ස්වරූපයක් වෙන්න පුළුවන්. මේ වගේ දේවල් පරිකල්පනය කරන්න අනුභූතික අත්දැකීම් අවශ්‍ය නැහැ. එකම ගහ හෝ එකම සතා දවසෙන් දවස වෙනස් වන ආකාරය අනුභූතික අත්දැකීමක් ලෙස අත්විඳින කෙනෙකුට අනුභූතික අත්දැකීමක්ව නැති ආකාරයකින් යමක් වෙනස් වීමේ හැකියාව ගැනද පරිකල්පනය කිරීමට පෙළඹුමක් ඇතිවීම හිතාගන්න අමාරු කරුණක් නෙමෙයි.

වියුක්ත දැනුම්, වියුක්ත සංකල්ප අවශ්‍ය ඇයි? වියුක්ත නොවන දැනුම් අවශ්‍ය වන හේතුවටම තමයි. කවර හෝ දැනුමක් අවශ්‍ය වන්නේ පැවැත්ම හා අදාළ අවිනිශ්චිතතා අවම කර ගැනීමටයි. එය ජීව විද්‍යාත්මක පෙළඹුමක්. දැනුම ලබා ගැනීමේ වෙනත් අරමුණක් නැහැ. අවිනිශ්චිතතා අවම කිරීම හරහා පැවැත්ම සහතික කළ හැකි ආකාරයේ වියුක්ත දැනුමකින් සමාජයකට ලොකු පිම්මක් පනින්න පුළුවන්.

වියුක්තව හිතන එක ඕනෑම කෙනෙකුට කළ හැකි වගේම, නිතරම කරන සාමාන්‍ය දෙයක්. වැදගත් වන්නේ වියුක්තව හිතන්නේ මොනවාද කියන එකයි. බොහෝ දෙනෙක්ට වියුක්තව හිතන්න පුළුවන් වුනත් වියුක්ත ලෙස වැඩකට ඇති දෙයක් හිතන්න බැහැ. 

වියුක්ත ලෙස වැඩකට ඇති දෙයක් ගැන හිතන්න බැරිකම එක් රටකට හෝ සංස්කෘතියකට පමණක් සීමා වූ ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. ඇමරිකාව වැනි බටහිර රටක් ගත්තත් මෙහි වෙනසක් නැහැ. වියුක්ත ලෙස සිතා ඒ ඇසුරෙන් ප්‍රයෝජනවත් ආකාරයක අලුත් දැනුමක් නිෂ්පාදනය කළ හැක්කේ ඉතා සුළු පිරිසකට පමණයි. ලෝකය තමන්ට අවශ්‍ය පරිදි ප්‍රතිනිර්මාණය කරන්නේ මේ සුළු පිරිසයි. එවැනි වැඩි දෙනෙකු සිටින රටවල් හා සමාජ වඩා වේගයෙන් දියුණු වෙනවා. 

සැපේ ඉඳිමු අපි මල්ලී!

"මට නං ලොකු ආර්ථික විද්‍යා තේරෙන්නේ නෑ ඉකොනෝ. ඒ උනාට මම නං හිතන්නේ අපි මේ ජීවත් වෙන කාලේ රට සංවර්ධනය කරන්න ඕනි වගේ කතා කියලා පටි තද කරන් ඉන්නවට වඩා ණයට අරං හරි කාලා බිලා සැපේ ඉදිමු කියලයි. මොකද අහම්බක් විදියට ඉපදුනා. ජිවත් උනා. මැරුණා. මොකද ආයේ ඉපදෙනවා කියලා එකක් ඇයි. ඉතිං ඒ නිසා මේ වගේ ආර්ථිකය ගැන උනත් ඕනිවට වඩා හිතලා වැඩක් නැහැ. චීනෙන් දෙන තරමක් ණය ගත්තා. මොකක් හරි ප්‍රොජෙක්ට් එකක් කරා. ගානක් හොයා ගත්තා. කෑවා, බීවා, කාන්තා ඇසුරේ නිරත උනා, විනෝද උනා. වෙන මොනවද? ඇත්තටම ඉකොනෝ මේ කියන දේවල් මට නං තේරෙන්නේ නැහැ. ඇයි අපි මෙව්වා ගැන මෙච්චර හිතන්නේ? අපිට පස්සේ මෙහෙට එන මිනිස්සුත් මොකක් හරි කරලා ඉදි. ඒ ගැන අපි කල්පනා කරලා වැඩක් නැහැ. අපේ විනෝදය අපි ගන්නවා මිසක් ඉකොනෝ."

මෙය මගේ බ්ලොග් එකේ මේ විදිහේ ප්‍රතිචාරයක් දකින්නට ලැබුණු දෙවන අවස්ථාවයි. මේ ප්‍රතිචාරය මම ටිකක් සීරියස් ගන්න කැමතියි. "බුදාම්මෝ! මෙහෙම හිතන එවුන්නේ මේ රටේ ඉන්නේ!" වගේ අර්ථයකින් නෙමෙයි. මේ විදිහට හිතන අය ඕනෑ තරම් ලංකාවේ ඉන්නවා කියන එක අපි කවුරුත් දන්නවා. ප්‍රසිද්ධියේ කියන අයයි අඩු. වෙන රටක් ගත්තත් එහි වෙනසක් නැහැ.

මේ ප්‍රතිචාරය දමපු පුද්ගලයා කවුද කියලා මම දන්නේ නැහැ. මට එහි වැදගත්කමකුත් නැහැ. අපි අපේ පහසුවට මේ අදහස දරන පුද්ගලයා නිමල් ලෙස හඳුන්වමු. 

දැන් මම මෙහි නිමල් ලෙස හඳුන්වන්න සංකේතාත්මක චරිතය මේ විදිහට හිතන්න ඉඩ තිබෙන යම් කිසි අහඹු පුද්ගලයෙක්. මගේ අදහස අනුව, මේ ප්‍රතිචාරය දමපු භෞතික පුද්ගලයා නිමල් කියන සංකේතාත්මක චරිතය වෙන්න විදිහක් නැහැ. මොකද ඔහු නිමල්නම් බොහෝ විට ඔහු (හෝ ඇය) මේ බ්ලොග් එක නිතිපතා කියවන පාඨකයෙක් වෙන්න විදිහක් නැහැ. ප්‍රතිචාරය දමපු පුද්ගලයා විසින් ඒ හරහා කරන්නේ සැබෑ නිමල්ලාව ප්‍රශ්න කිරීම වෙන්න පුළුවන්. ඒ හරහා ධනවාදය හෝ නිරාගමිකත්වය වැනි තමන් අකැමැති මතවාදයක් ප්‍රශ්න කිරීම වෙන්නත් පුළුවන්. එසේ නොවෙන්නත් පුළුවන්. මට එය වැදගත් නැහැ. මට වැදගත් මේ ප්‍රතිචාරයේ සාරය පමණයි.

සරලවම කියනවානම් නිමල් හිතන විදිහ සම්බන්ධව මට මූලධාර්මික ගැටළුවක් නැහැ. මම එසේ කියනවානම් මම මේ බ්ලොග් එක හරහා කතා කරන ආර්ථික විද්‍යාව, මම මෙහි කතා කරන ධනවාදය ගොන්පාර්ට් එකක් වෙනවා. ආර්ථික විද්‍යාවේ මූලික පදනම වන්නේම මිනිස්සු සතුට හඹා යනවා කියන එකයි. ධනවාදය කියන්නේ මිනිස්සුන්ගේ ඒ සතුට හඹා යෑමට හැකිතාක් දුරට ඉඩ දිය යුතුයි කියන එකයි. එහෙමනම්, ධනවාදය විසින් යෝජනා කරන පරමාදර්ශී පුද්ගලයා නිමල් වගේ කෙනෙක්ද? 

මම මේ බ්ලොග් එකේ ණයෙන් දුවන ලංකාවේ ආර්ථිකය ගැන බොහෝ විට කතා කරනවා. මම එසේ කරන්නේ ඒ කතා කිරීම තුළ මගේ සතුට තිබෙන නිසා. එහෙම නැතුව සමාජය දැනුවත් කිරීම, ලෝකයට සේවය කිරීම, මානව දයාව වගේ වෙන මගුලක් නිසා නෙමෙයි. මගේ සතුට වෙනුවෙන් මම කරන මේ කාර්යයේදී සමහර විට සමාජය දැනුවත් වීමක් වෙනවා ඇති. ලෝකයට සේවයක් වෙනවා ඇති. ඒ ගැනත් මම සතුටුයි. 

ඒ වගේම මෙහි චක්‍රීය ස්වභාවයකුත් තිබෙනවා. මගේ සතුට වෙනුවෙන් මම ලියනවා. කියවන අය එයින් සතුටු වෙනවා. කියවන අය සතුටු වනු දැකීමෙන් හෝ සතුටු වන්නේයැයි සිතීමෙන් මම සතුටු වෙනවා. ඒ නිසා මම ලියනවා. මම ලියන නිසා කියවන අය සතුටු වෙනවා. පටන් ගැන්මක් තිබුණත් දැන් මේ චක්‍රයේ අගක් මුලක් නැහැ. එසේ වුවත් යම් දවසක කිසියම් අවසානයක් තියෙයි.

නිමල් කෙනෙක් මේ බ්ලොග් එක කියවනවානම් එසේ කරන්නේ ඔහු එයින් සතුටක් ලබන නිසා. එහෙත්, ණය ගැන ඕනෑවට වඩා වද වීම අනවශ්‍යයයි ඔහු සිතනවා. එසේ වද වීමෙන් ඔහුට සතුටක් ලැබෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, මට කෙටි පිළිතුරක් දී ප්‍රශ්නයෙන් ගැලවෙන්න පුළුවන්.

"ඔබට රටේ ණය ගැන හිතන එකෙන් විනෝදයක් නොලැබෙනවානම් ඔබ ගාණක් හොයා ගෙන කාලා, බීලා, කාන්තා ඇසුරේ කාලය ගෙවලා ඔබ කැමති ආකාරයකින් සතුටු වෙන්න. ඔබ රටේ ණය ගැන හිතන්න අවශ්‍ය නැහැ!"

අවාසනාවට නිමල්ට මේ වගේ පිළිතුරක් දීලා මට සතුටු වෙන්න බැහැ. මට සතුටු වෙන්න පුළුවන් වෙන්නේ නිමල් විසින්ද මා මෙන්ම රටේ ණය ගැන සිතිය යුතුයි කියන එක ඔහුට ඒත්තු ගන්වන්න පුළුවන් වුනොත් පමණයි. එය කරන එක මා ඉදිරියේ තිබෙන අභියෝගයක්.

මෙහිදී මට නිමල්ට ආගමික හෝ සදාචාරාත්මක පිළිතුරු යෝජනා කරන්න බැහැ. මා විසින් ඉදිරිපත් කරන ආගමික හෝ සදාචාරාත්මක ආකෘති රාමුව පිළිගන්න කියා ඔහුට බල කිරීමේ හැකියාවක් මට නැහැ. "මොකද ආයේ ඉපදෙනවා කියලා එකක්යැ?" කියලා ඔහු කියන කොට නෑ එහෙම නෙමෙයි කියලා මැරුණට පස්සේ ඔහුව පිළිගන්න බලාගෙන ඉන්න ස්පැගටි මොන්ස්ටර් කෙනෙක්ව ඇඟිල්ල දික් කරලා ඔහුට පෙන්වන්න මට බැහැ.

ආගම හා සදාචාරය පැත්තකට දැම්මට පස්සේ රටේ නීතිය ඉතිරි වෙනවා. නමුත්, රටේ නීතිය පිළිගන්න කියලා මට ඔහුට බල කරන්නත් බැහැ. රටේ නීතිය පිළිගත යුත්තේ ඇයි කියන එක ඔහුට ඒත්තු ගන්වන්න මට සිද්ධ වෙනවා. නීති නොවන සම්මත පිළිබඳව කොහොමටත් තත්ත්වය ඒකයි. ඒ නිසා ඒ වැඩෙත් හරියන එකක් නෙමෙයි.

රටේ ණය ගැන නිමල් හිතිය යුත්තේ ඇයි කියන එක නිමල්ට පෙන්වා දෙන්න ධනවාදී ආර්ථික විද්‍යාඥයෙක්ට ඉතිරි වෙලා තියෙන්නේ එකම එක ආකාරයක් පමණයි. ඒ, ඔබ අද රටේ ණය ගැන නොහිතුවොත් ඔබේ විනෝදය ඔබට නැති වෙනවා කියන එක. ඒ බව පෙන්වා දුන්නොත් නිමල්ට තමන්ගේ ස්ථාවරය වෙනස් කර ගන්න වෙනවා. මොකද නිමල්ගේ තර්කයේ පදනම වන්නේම විනෝදය. ඔහු ණය ගැන නොහිතන්නේ එසේ සිතීමෙන් ඔහුට විනෝදයක් නොලැබෙන නිසා. වෙනත් ආකාරයකින් කිවුවොත් ණය ගැන හිතන්න යොදවන කාලය තුළ ලැබිය හැකි විකල්ප විනෝදය ඔහුට අහිමි වන නිසා. නමුත්, ණය ගැන නොහිතීම ඔහුගේ විනෝදයට බාධාවක් කියා තේරුම් ගියොත් ඔහුට තමන්ගේ අදහස වෙනස් කර ගන්න සිදු වෙනවා.

නිමල් විනෝද වෙන්නේ කොහොමද?

"කෑවා, බීවා, කාන්තා ඇසුරේ නිරත උනා, විනෝද උනා. වෙන මොනවද?"

කිසි ප්‍රශ්නයක් නැහැ. ඔය ටික කළාම හොඳටම ඇති. මෝසාර්ට්ගේ වාදනයක් අහන්න කියල හරි, සැබෑ මිනිසෙකුගේ කතාවක් කියවන්න කියලා හරි, පරිමිතත්වයෙන් පසු කියවන්න කියලා හරි, නෙට්ෆ්ලික්ස් ගිහින් ඩාර්ක් සීරීස් එක බලන්න කියල හරි, ඇවිලෙන සුළුයි බලන්න කියල හරි, පෝය දවසට පන්සල් යන්න කියල හරි, ඉරිදට පල්ලි යන්න කියල හරි, දවසකට පැය බාගයක් භාවනා කරන්න කියලා හරි, ඊළඟට එන මැතිවරණයේදී තමන් කැමති පක්ෂයකට හෝ අපේක්ෂකයෙකුට ඡන්දය දමන්න කියලා හරි මම මේ වෙලාවේ නිමල්ට යෝජනා කරන්නේ නැහැ. නිමල්ට විනෝදයක් ලැබෙනවානම් ඔය ඕනෑම දෙයක් කරන්න ඔහුට පුළුවන්. නැත්නම් නොකර ඉන්නත් පුළුවන්. එය ඔහුගේ නිදහස.

නිමල් සතුටු වන දේවල් කරන්නනම් ඔහුට යම් කැප කිරීමක්ද කරන්න වෙනවා.

"මොකක් හරි ප්‍රොජෙක්ට් එකක් කරා. ගානක් හොයා ගත්තා."

නිමල් ඔය මොකක් හරි ප්‍රොජෙක්ට් එක කරන්නේ කන, බොන, කාන්තා ඇසුර සොයන හේතුවටම නෙමෙයි. කන, බොන, කාන්තා ඇසුර සොයන එකේ විනෝදය තිබෙනවා. එහෙත්, ප්‍රොජෙක්ට් එක කරන්නේ ගාණක් හොයා ගන්න. එහි විනෝදය නැහැ. එහි තිබෙන්නේ ප්‍රති-විනෝදයක්. නමුත්, ප්‍රොජෙක්ට් එක කිරීම ඔහු කැමති ආකාර වලින් විනෝදය ලබා ගැනීම සඳහා අවශ්‍ය වන පූර්ව කොන්දේසියක්. 

පුද්ගලයෙකුට කන, බොන, කාන්තා ඇසුර සොයන එකෙන් හරි, සිංදුවක් අහන එකෙන් හරි, දේශපාලනය කතා කරන එකෙන් හරි, බ්ලොග් එකක ලිපියක ලියා පළ කරන එකෙන් හරි, වෙන මොන විදියකින් හරි විනෝදයක් ලබා ගන්න පුළුවන් වුනත් ඒ විනෝදය ලබා ගැනීම සඳහා සම්පූර්ණ කළ යුතු පූර්ව කොන්දේසි එක්ක බොහෝ විට කිසියම් ආකාරයක ප්‍රති-විනෝදයක් ගැබ්ව තිබෙනවා. මේ ප්‍රති-විනෝදය විසින් පුද්ගලයෙකුට ලැබිය හැකි විනෝදයේ උපරිම සීමාවන් ලකුණු කරනවා. ඒ නිසා නිමල්ට බොහෝ විට කවදාවත් ඔහු කැමති තරමට කන්න, බොන්න, කාන්තා ඇසුර ලබන්න ඉඩ ලැබෙන්නේ නැහැ.

මෙහි කාන්තා ඇසුරු කියන වචනය ඇතුළේම තියෙන්නේ පුරුෂ කේන්ද්‍රීය සිතීමක්. ඒ ගැන අපි මෙහිදී වැඩිය වද නොවී ඉඳිමු. කොහොමටත් ගොඩක් පිරිමි වගේම ඇතැම් ගැහැණුන් පවා හිතන්නේ පුරුෂ මූලිකවනේ. අනිත් එක මෙය හරි වැරැද්ද හෝ සදාචාරය මත පදනම් ව කෙරෙන සාකච්ඡාවක් නෙමෙයිනේ.

කාන්තා ඇසුරෙන් විනෝදය ලබන පිරිමියෙක්ට ඒ විනෝදය කොයි තරම් දුරකට ලැබිය හැකිද? වැඩි ගැහැණු පිරිසක් ඇසුරු කරන තරමට නිමල්ට වැඩි විනෝදයක් ලැබෙනවා වෙන්න පුළුවන්. මෙහිදී නිමල් විසින් ලබන විනෝදය අනෙක් පාර්ශ්වයේ සිටින ගැහැණුන් විසිනුත් ලබනවද? 

"අනෙක් පාර්ශ්වයට විනෝදයක් ලැබෙනවද නැද්ද කියන එක මට අදාළ කරුණක් නෙමෙයි" කියලා නිමල්ට කියන්න පුළුවන්. ඔහු සිතන ආකාරය අනුව වලංගු තර්කයක්. මේ තර්කය අනුව, අසල්වැසි නිවසක වැඩිහිටියන් නැති අතරේ එහි වසන බාලවයස්කාර දැරියක්ව අපයෝජනය කරලා නිමල්ට සතුටු වෙන්න පුළුවන්. නිමල් විනෝදය සොයා යද්දී ඒ වගේ දෙයක් සිදු නොවන බවට සහතිකයක් ලැබෙන්නේ කොහොමද?

ඕකම අනෙක් පැත්තට වෙන්නත් පුළුවන්නේ. අල්ලපු ගෙදර ඉන්න සුනිල් නිමල්ගේ දරුවෙකුව හෝ සොහොයුරියකව අපයෝජනය කරනවා. මෙයින් නිමල්ගේ විනෝදය නැති වෙනවා. නමුත්, තමනුත් ඒ වැඩේම කරන අතර නිමල්ට සුනිල් කරපු වැඩේට මූලධාර්මික ලෙස විරුද්ධ වෙන්න බැහැ. තමන්ගේ දරුවන් හෝ සොහොයුරිය සුනිල් අතින් අපයෝජනය වීම වලක්වා ගැනීමේ පූර්ව කොන්දේසියක් විදිහට නිමල්ටත් සුනිල්ගේ දරුවන් හෝ සොහොයුරිය අපයෝජනය කර විනෝදය ලැබීමේ අදහස අත හැර ගන්න වෙනවා. 

කාන්තා ඇසුර පැත්තකින් තියලා කන බොන එකම ගනිමුකෝ. සුනිල්ගේ වත්තේ රඹුටන් ටික හොරෙන් කඩා ගැනීමෙන් නිමල්ට සතුටක් ලබන්න පුළුවන්. නමුත්, සුනිල් විසින් නිමල්ගේ වත්තේ කෙසෙල්කැන කපා ගත් දවසට ඔහුගේ විනෝදය නැති වෙනවා. ඒ නිසා, විනෝදය ලබා ගැනීමේ පූර්ව කොන්දේසියක් විදිහටම නිමල්ට අනෙකාගේ දේපොළ අයිතිවාසිකම් ඇතුළු අයිතිවාසිකම් පිළිගන්න වෙනවා. 

නීති හා සම්මත හැදෙන්නේ මේ විදිහටයි. නීති හා සම්මත කඩා යම් විනෝදයක් යම් අයෙකුට යම් අවස්ථාවක ලබා ගන්න පුළුවන්. එහෙත්, බොහෝ දෙනෙක් බොහෝ අවස්ථා වල නීති කඩන්න ගියොත් හැමෝගෙම විනෝදය නැති වෙනවා. ඒ නිසා විනෝදය ලබා ගැනීම වෙනුවෙන්ම වුවත් යම් නීති හා සම්මත වලට එකඟ වෙන්න නිමල්ට සිදු වෙනවා.

නිමල්ට ඇතැම් විට තමන්ගේ කියා කිව හැකි දරු මල්ලෙක් හෝ සහෝදර සහෝදරියන් නැති වෙන්න පුළුවන්. තමන්ට කියලා මහ ලොකු පෞද්ගලික දේපොළක් නැති වෙන්න පුළුවන්. එවැනි අවස්ථාවක සම්මතය රැකීමට සුනිල්ට තිබෙන අවශ්‍යතාවය නිමල්ට නැති වෙන්න පුළුවන්. ඒ නිසා, නිමල් විසින් සුනිල්ගේ වැට පැනලා සුනිල්ගේ දරුවෙක් අපයෝජනය කරන්න පුළුවන්. රඹුටන් ටික හොරෙන් කඩා ගන්න පුළුවන්. නමුත්, නිමල්ලාට වඩා සුනිල්ලා වැඩිනම් හෝ බලවත්නම් නිමල්ට පෞද්ගලිකව අවශ්‍ය නැති වුනත් සම්මතය හැදෙනවා. සම්මතය සමඟ එකඟ නැති නිසා නිමල්ට එය කඩන්න හැකි වුනත් ඒ එක්කම ඔහුට ඒ සඳහා දඬුවම් ලැබෙනවා. එහි ප්‍රතිඵලය ප්‍රති-විනෝදයයි. ඒ නිසා, නිමල්ට සම්මතය කැඩීම පිළිබඳව දෙවරක් හිතන්න වෙනවා.

නිමල්ට හැකිතාක් ණය අරගෙන කාලා, බීලා, කාන්තා ඇසුර ලබලා සතුටු වී මිය යන්න පුළුවන්. කිසි ප්‍රශ්නයක් නැහැ. නමුත්, ණය දෙන්නත් කෙනෙක් සිටිය යුතුයි. සුනිල් විසින් නිමල්ට ණය දිය යුත්තේ ඇයි?

සුනිල් විසින් නිමල්ට ණය දෙනවා කියා කියන්නේ සුනිල්ගේ විනෝදය අහිමි වෙනවා කියන එකයි. සුනිල් කැමැත්තෙන්ම තමන්ගේ විනෝදය අහිමි කර ගන්නේ වෙනත් ආකාරයකින් ඒ අහිමි වූ විනෝදය ලබා ගත හැකි ක්‍රමයක් තිබේනම් පමණයි. මෙහිදී ඒ විනෝදය සුනිල්ට ආපසු ලැබෙන්නේ නිමල්ගෙන් ලැබෙන පොලී ආදායම නිසයි. සුනිල් විසින් අය කරන පොලිය තීරණය වෙන්නේ සුනිල්ට ගණුදෙනුවෙන් අවාසියක් නොවන ආකාරයටයි. එසේ නැත්නම් නිදහස් ගනුදෙනුවක් සිදුවෙන්න හේතුවක් නැහැ. ඒ නිසා, නිමල්ට සුනිල්ගෙන් ලබා ගන්නා ණය මුදලේ උදවුවෙන් කාලා, බීලා, කාන්තාවන් සමඟ විනෝද වෙලා, පාඩුවේ මැරිලා යන්න අවස්ථාවක් ලැබෙන්නේ නැහැ. ණය සමඟ ලැබෙන අමතර විනෝදය එක්කම පැකේජ් වෙලා අමතර ප්‍රති-විනෝදයකුත් එනවා.

මේ කතාව පොඩ්ඩක් වෙනස් වන තැනක් තිබෙනවා. අපි හිතමු නිමල් විසින් ලබන විනෝදය වෙනුවෙන් මිල ගෙවන්න වෙන්නේ නිමල්ගේ දරුවන්ට කියලා. මෙය සුනිල්ට ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. ලබා දුන් ණය නිසා අහිමි වූ විනෝදය ඔහුට කෙසේ හෝ ආපසු ලැබෙනවා. නිමල් විසින් විනෝදය ලබා, එහි මිල නොගෙවා මැරිල යනවා. නිමල්ගේ දරුවන්ට ඔවුන් නොලැබූ විනෝදයක් වෙනුවෙන් සුනිල්ට ගෙවන්න වෙනවා. ලංකාවේ ණය අර්බුදය ඔය වගේ එකක්.

මේ වගේ එකක් පවතින්න පුළුවන්. මොකද නිමල්ගේ දරුවන්ට ඔවුන්ගේ පියා විසින් ඔවුන් ඉපදෙන්න පෙර හෝ කුඩා කාලයේ කළ දේ වෙනුවෙන් මැදිහත් වෙන්න අවස්ථාවක් කොහොමටවත්ම නැහැ. ගොඩක් පාරිසරික ප්‍රශ්න වල ස්වභාවයත් ඔය වගේ. දැන් මේ තත්ත්වය වෙනස් කෙරෙන මොකක් හරි ස්වභාවික යාන්ත්‍රණයක් තිබෙනවාද?

මේ කටයුත්තේදී මරණයෙන් පසු පැවැත්මක් ගැන හිතන මිනිසුන්ගේ ආගමික විශ්වාස විසින් සිදු කෙරෙන නිශ්චිත සාධනීය කාර්යයක් තිබෙනවා. නමුත්, නිමල්ට එවැනි විශ්වාසයක් නැහැ. කෑවා, බිව්වා. විනෝද වුනා. මැරිල ගියා. ඔයිට වැඩිය තව මොනවාද?

උපත, මරණය හා ඔය දෙක අතර තිබෙන පැවැත්ම කියන දෙය වැනි අපට පහසුවෙන් තේරුම් ගන්න අමාරු බරපතල කාරණා සම්බන්ධව මම හිතන දේවල් ලියන්න ගියොත් ලිපි මාලාවක්ම ලියන්න වෙනවා. දැනට අපි බොහෝ දෙනෙක් මරණය ලෙස සලකන දෙය එලෙසම ගනිමු.

මේ ලේඛකයා ගත්තොත්, ඔහු මරණයෙන් පසු පැවැත්මක් ගැන විශ්වාස කරනවා වගේම ඒ පැවැත්මට ආදරය කරනවා. මේ පැවැත්ම ගැන විස්තර කරන්න ආගම් වලින් යෝජනා කරන බරපතල දේවල් අවශ්‍ය වෙන්නේ නැහැ. සරලව විස්තර කරන්න පුළුවන්.

ඔබ මේ ලිපිය කියවන විට සම්මත අර්ථයෙන් මා ජීවතුන් අතර නොසිටින්න පුළුවන්. අඩු වශයෙන් ඔබ ඒ බව දන්නෙවත් නැති වෙන්න පුළුවන්. නමුත්, ඔබ කියවන මේ ලිපිය තුළ මගේ පැවැත්ම ඉතිරි වී තිබෙනවා. මගේ ඒ අපේක්ෂිත අනාගත පැවැත්ම විසින් මේ මොහොතේ මට විනෝදයක් සපයනවා. ඒ විනෝදයට මම කැමතියි. ඒ වගේම අනාගතයේ කිසියම් දවසක මා සම්මත අර්ථයෙන් ජීවත්ව සිටියත් නැතත්, මේ ලිපිය කියවන කෙනෙක් ඒ පිළිබඳව සතුටු වනු ඇතැයි යන අදහසින් මා මේ මොහොතේ සතුටු වෙනවා.

මගේ දරුවන් නිසා මා ලබන විනෝදයත් ඒ වගේ දෙයක්. මගේ සම්මත මරණයෙන් පසුවත් මගේ දරුවන් කාලයක් ජීවත් වීමට නියමිතයි. මගේ මේ මොහොතේ විනෝදය ගැන වගේම මගේ දරුවන්ගේ අනාගත විනෝදය ගැනත් මම මේ මොහොතේ හිතනවා. ඒ නිසා, මම මේ මොහොතේ තීරණ ගන්නේ මගේ සම්මත ජීවිතයේ ඉතිරි වී තිබෙන කාලය ගැන වගේම, අවම වශයෙන්, එයින් පසුවත් ජීවත්වන මගේ දරුවන් ගැනත් හිතලයි. මගේ දරුවන්ද මා ලෙසම හිතුවොත් ඔවුන් අනාගතයේදී තීරණ ගනු ඇත්තේත් මා දැන් ඔවුන් ගැන හිතා තීරණ ගන්නා ආකාරයටයි. ඒ කියන්නේ මා මේ මොහොතේ තීරණ ගන්න විට මගේ දරුවන්ගේ දරුවන් ගැනත් හිතනවා. ඔවුන් මේ වන විට ඉපදිලාද, කවදා හෝ ඉපදෙයිද වැනි කරුණු මෙහිදී අදාළ නැහැ.

මගේ සම්මත මරණයෙන් පසුව මේ බ්ලොග් එක තිබුණොත් ඒ හරහා මගේ පැවැත්මක් ඉතිරි වෙනවා. ඒ ආකාරයෙන්ම මා හිටවූ ගස්, මා විසින් ලියා පළ කළ පොත් හෝ නිමවූ කලාකෘති, ජයග්‍රහණය කළ යුද්ධ, මගේ නම ගහපු පාරවල් හා ක්‍රිකට් ක්‍රීඩාංගන ආදිය හරහාත් මගේ පැවැත්ම ඉතිරි වෙනවා. මේ සියල්ලටමත් වඩා මගේ දරුවන් තුළින් මගේ පැවැත්ම දිගටම පවතිනවා. මගේ දරුවන්, ඔවුන්ගේ දරුවන් ආදී ලෙස මෙය සන්තතික දිගුකාලීන පැවැත්මක්. ඒ අඛණ්ඩ පැවැත්මේ කොටසක් වන මට අද චීන ණය වගේ දේවල් ගැන අමතක කරලා පැත්තකට වෙන්න බැහැ.

මම මෙහෙම හිතුවත් නිමල් මම හිතන විදිහටම හිතන්න අවශ්‍ය නැහැනේ. නිමල් හිතන්නේ වෙනත් ආකාරයකට වෙන්න පුළුවන්.

"ඉතිං මට පාන්ද? මම අහම්බක් විදියට ඉපදුනා. දැන් ජිවත් වෙනවා. කවදා හරි මැරෙයි. මට විවාහ වෙලා ළමයි හදන්න බලාපොරොත්තුවක් නැහැ. ඒ නිසා මගේ මරණයෙන් පස්සේ ලෝකය මොන වගේ එකක්ද කියන එක මට ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි!"

නිමල්ගේ තර්කයේ කිසි වැරැද්දක් නැහැ. ඔය විදිහට හිතන අය ඉන්නවා. හැබැයි නිමල් වගේ අයට පරිණාමික පැවැත්මක් නැහැ. මනුෂ්‍ය සංහතිය පවතින්නේ ගොඩක් අය නිමල් හිතන විදිහට නොහිතන නිසා. නිමල් විසින් මේ මොහොතේ තේරුම් නොගත්තත් බොහෝ දෙනෙක් දැන හෝ නොදැන තමන්ගේ සම්මත මරණයෙන් ඔබ්බට යන අඛණ්ඩ පරිණාමික පැවැත්මක් ඉතිරි කරනවා.

පවතින තත්ත්වය එහෙමයි කියලා ඒ තත්ත්වය එලෙසම පවතින්න පරම වූ හේතුවක් නැහැ. ඒ නිසා, නිමල් වගේ හිතන අය ලෝකයේ බහුතරය වුනොත් එහිත් කිසිදු වැරැද්දක් නැහැ. තමන්ගේ මේ මොහොතේ විනෝදයෙන් කොටසක් කැප කරලා මනුෂ්‍ය සංහතියේ පැවැත්ම ගැන හිතන්න කියලා මට නිමල්ට බලකරන්න පුළුවන්කමක් නැහැ. මට එහෙම කරන්න පදනමක් නැහැ.

යම් කිසි මොහොතක නිමල් වගේ හිතන යම් පිරිසක් සමාජයේ ඉන්නවා. නමුත්, බොහෝ දෙනෙකුට නිමල් වගේ නොහිතන්න ජීව විද්‍යාත්මක පෙළඹුමක් ජාන වලින්ම එනවා. නිමල් කියා කියන්නේ ඒ ජීව විද්‍යාත්මක තෙරපුම පාලනය කර ගන්න සමත් වූ සුළුතරයක එක් අයෙක්. 

හැබැයි තමන්ගේ සම්මත මරණයෙන් පසු පැවැත්ම ගැන කිසිදු බරක් නොතබන බව කියන  නිමල්ට තමන් දරන මතවාදය තමන්ගේ මරණයෙන් ඔබ්බට ඉතිරි කරන්නත් කිසිදු තර්කානුකූල හේතුවක් නැහැ. ඔහු එහෙම කරනවානම් එයින් අදහස් වෙන්නේ ඔහු තමන්ගේ මරණින් පසු පැවැත්ම සම්බන්ධව බරක් තබන කෙනෙක් බවයි. එය විසංවාදයක්.

නිමල් තමන්ගේ මරණයෙන් පසු පැවැත්ම ගැන කිසිදු බරක් තියන්නේ නැත්නම්, ඔහුට දරුවන් හදන්න, රට ජාතිය ගැන හිතන්න හෝ චීන ණය ගැන හිතන්න කිසිදු හේතුවක් නැහැ. ඒ එක්කම ඔහුට තමන්ගේ මේ මතවාදය ව්‍යාප්ත කරන්නත් කිසිම හේතුවක් නැහැ. අනික් අයගේ පැවැත්ම ගැන ඔහු වද වෙන්නේ මොන කෙහෙම්මලකටද? ඒ නිසා, නිමල්ගේ ජාන වගේම නිමල්ගේ මතවාදයත් ඊළඟ පරම්පරාවට සම්ප්‍රේෂණය වීමේ සම්භාවිතාව ඉතාම අඩුයි. 

ඊළඟ පරම්පරාව බිහි කරන්නේ තමන්ගේ මරණයෙන් මතුවට ඉතිරි වන ලෝකය කෙරෙහි බලපෑමක් තිබෙන චීන ණය ගැන, රට ජාතිය ගැන, තමන්ගේ දරුවන්ගේ අනාගතය ගැන හෝ වෙන මොන කෙහෙල්මලක් ගැන හෝ හිතන අයයි. ඒ අය අතරිනුත් අලුත් නිමල්ලා කොටසක් බිහි වුනත් ඒ පිරිස හැමදාමත් අහඹු ලෙස බිහිවන සුළුතරයක් පමණයි.

මේ සිද්ධි දාමය මේ ආකාරයට වෙන්නේ හිතීමේ හැකියාවක් තිබෙන මිනිස්සු හා අදාළව පමණක් නෙමෙයි. වෙනත් සතෙක් ගත්තත්, ගහක් වැලක් ගත්තත් ඒ ඕනෑම ආකාරයක ජීවයකට වියහැකියාවක් ලෙස මරණයෙන් අවසන් නොවන පැවැත්මක් තිබෙනවා. ශ්‍රී මහා බෝධියට, රොබින් හුඩ්ගේ ඕක් ගහට වගේම නිමල්ගේ වත්තේ කෙසෙල් ගහටත්. මේ පැවැත්ම පිළිබඳව ඕනෑම ජීවයක් සංවේදීයි. එහෙත්, යම් ආකාරයකින් ඒ සංවේදීකම පාලනය කරගෙන මේ මොහොතේ පමණක් ජීවත් වන මිනිස්සු කලාතුරකින් ඉන්න බැරිකමක් නැහැ.

නිමල් වගේ හිතන වැඩි දෙනෙක් ඒ විදිහට හිතන්නේ තමන්ගේ දැනුමේ හෝ විශ්ලේෂණ හැකියාවේ අඩුවක් නිසා මිසක් සැබෑවටම මේ මොහොතේ ජීවත් වන නිසා නෙමෙයි. නිමල් මොන තර්ක ගෙනාවත් ඔහුගේ පැවැත්ම අවසන් වෙලා නැහැ. නිමල් වැනි අය බොහෝ විට පසුකාලීනව තමන් අතීතයේ කළ මෝඩකම් ගැන පසුතැවිලි වෙනවා. ගොඩක් කලාකාරයින්ට ජීවිතයේ අවසාන කාලයේ වෙන අවුල ඕකයි.

මරණයෙන් පසු ලෝකය ගැන තමන් වද නොවන බව නිමල් කිවුවත්, මරණය දක්වා ගෙවන ජීවිතයේ විනෝදය නිමල්ට අවශ්‍යයි. ඔහුට ජීවිතය දුකක් හෝ කවර හෝ පරම වූ අර්ථයක් නැති දෙයක් කියලා ඒ හේතුව මත ජීවිතය අවසන් කර ගන්න අවශ්‍ය නැහැ. මැරෙන තුරු ජීවත් වෙන්න නිමල්ට අවශ්‍යයි.

නිමල්ට මැරෙන තුරු ජීවත් වෙන්න අවශ්‍ය වුවත් මැරෙන දවසක් ගැන නිමල් දන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, මරණයෙන් එහා පැත්ත ගැන නොසිතුවත් මරණය තෙක් අනාගතය ගැන ඔහුට හිතන්න වෙනවා. මේ කාලය තුල තමන්ගේ විනෝදය සොයා යාමේදී අනාගත විනෝදය වෙනුවෙන් මේ මොහොතේ විනෝදය කැප කරන්න වන අවස්ථා නිමල්ට හමු වෙනවා. සමහර විට සිදු වන්නේ එහි අනෙක් පැත්ත, එනම් අනාගත විනෝදය පරදුවට තබා මේ මොහොතේ විනෝද වීම, වෙන්නත් පුළුවන්. 

ඔය චින්තන ධාරාව දිගේ යන ගොඩක් අය යම් මොහොතක පසු තැවෙනවා. මෙසේ කියන එකෙන් මම කරන්නේ අනුභූතික කරුණක් ඉදිරිපත් කිරීමක් මිස සදාචාරාත්මක හෝ වෙනත් අවවාදයක් දෙන එක නෙමෙයි. වරදවා තේරුම් ගන්න එපා.

මේ මොහොතේ විනෝදයට වැඩි බර තබන ගොඩක් අය පිළිබඳ ඇත්ත මෙයයි. ඒ ගොඩක් අයට මරණයට පෙරම තමන්ගේ මේ මොහොතේ විනෝදය වෙනුවෙන් ගෙවිය යුතු මිල ගෙවන්න වෙනවා. එවිට ආපසු හැරෙන්න ප්‍රමාද වැඩියි. මෙය අවබෝධ කර ගැනීම සඳහා කර්මය, දෙවියන්ගේ කැමැත්ත වගේ දේවල් වල සම්බන්ධයක් අවශ්‍ය වන්නේ නැහැ. අවශ්‍යනම් සම්බන්ධ කරගත්තා කියලා ප්‍රශ්නයකුත් නැහැ.

එසේ නැති, සැබෑවටම මේ මොහොතේ ජීවත් වන කෙනෙක් ඉන්න බැහැ කියලා මම කියන්නේ නැහැ. එවැනි කෙනෙක්ට පසුව පසු තැවෙන්න වෙන්නේ නැහැ. ඒ මේ මොහොතේ ජීවත් වනු හැර වෙනත් බලාපොරොත්තු එවැන්නෙකුට නැති නිසයි. හැබැයි එවැනි සුවිශේෂී පුද්ගලයෙකුට කාලා, බීලා, ගැහැණුන් සමඟ සතුටු වෙලා ලැබිය හැකි විශේෂ විනෝදයක් තියෙන්න විදිහක් නැහැ. ඒ මොනවා නැතත් ඒ මොහොතේ ජීවත්වීම තුළම විනෝදය තිබෙනවා. එය තිබෙන්නේ තමන් තුළමයි. 

නිමල් ඒ මට්ටටම ගිය කෙනෙක් නොවන බව ඉතා පැහැදිලියි. ඔහු මරණය තෙක් ජීවිතයේ විනෝදය සොයන්නේ තමන්ගෙන් බාහිර ලෝකය තුළයි. එම බාහිර ලෝකය සමඟ ගැටී නිමල්ට විනෝද විය හැක්කේ ඒ සඳහා අවශ්‍ය වන පූර්ව කොන්දේසි ලෝකය තුළ අවශ්‍ය ආකාරයෙන් සකස් වී ඇත්නම් පමණයි. එය නිකම්ම සිදු වන්නේ නැහැ. ඒ වෙනුවෙන් නිමල් විසින් කළ යුතු කාර්ය භාරයක්ද තිබෙනවා.

සම්මත මරණයෙන් ඔබ්බට බලාපොරොත්තු නැතත් අඩු වශයෙන් නොදන්නා දිනක සිදු වන සම්මත මරණය දක්වා නිමල්ට සන්තතික පැවැත්මක් තිබෙනවා. ඒ පැවැත්ම තුළ ඔහුට විනෝදය අවශ්‍යයි. මේ විනෝදය සෙවීම තුළ ඔහුට තමන්ගේ වර්තමානය සහ අනාගතය අතර නිරන්තර ගනුදෙනුවක යෙදෙන්න වෙනවා. ඒ ගනුදෙනුව නැතුව ඔහුට විනෝදය සොයන්න බැහැ. කොරෝනා ආසාදනය වී ඇති බව දන්නා රූමත් කාන්තාවක් සමඟ යහන්ගත වෙන්න අවස්ථාවක් ලැබුණොත් නිමල් එය භාර ගන්නවාද? වස බව දැන දැනම ඉතා රසවත් ආහාරයක් බුදිනවාද? මේවා අන්තයේ තිබෙන උදාහරණ වෙන්න පුළුවන්. වැදගත් කරුණ නිමල්ට අනාගතය ගැන කිසිදු බරක් නොතබා මේ මොහොතේ විනෝදය සොයන්න බැහැ කියන එකයි.

නිමල්ට මේ විදිහට ගනුදෙනුවක් තිබෙන්නේ ඔහුගේම අනාගතය එක්ක පමණක් නෙමෙයි. අසල්වැසි සුනිල්ගේ වර්තමානය හා අනාගතය එක්කත් ඔහුට ගනුදෙනුවක් තිබෙනවා. ඒ ගනුදෙනුව විනෝදය සොයා යෑමේ අත්‍යාවශ්‍ය කොන්දේසියක්. නිමල්ට තමන්ගේ විනෝදය වෙනුවෙන් සුනිල් සමග ගනුදෙනුවක යෙදෙද්දී සුනිල්ගේ විනෝදය අමතක කරන්න බැහැ. ඔහුට තමන්ගේ විනෝදය සොයන අතරම අනෙකාගේ විනෝදය ගැනත් හිතන්න වෙනවා. මේ ආකාරයට නිමල්ගේ වර්තමානය හා අනාගතය වගේම ඔහුගේ අසල්වැසියන්, මිතුරන්, නෑදෑයින්, සුරතල් සතුන් ආදී සංරචක ගණනාවක් නිමල්ගේ සතුට සොයා යාමේ සමීකරණය ඇතුළේ තිබෙනවා. 

නිමල්ට මරණයෙන් ඔබ්බට යන පැවැත්මක් හෝ තමන්ගේම කියා දරු පවුලක් නැති වෙන්න පුළුවන්. ඔහුගේ එකම අරමුණ විනෝදය සොයායාම වෙන්න පුළුවන්. නමුත්, ඒ ආකාරයට තමන්ගේම විනෝදය සොයා යාමේදී වුවත් නිමල්ට තමන්ගේම අනාගත විනෝදය හා අනුන්ගේ විනෝදය ගැන සිතා තමන්ගේ වර්තමාන විනෝදය කැප කරන්න සිදුවෙන අවස්ථා එළැඹෙනවා. එය විනෝදය සොයා යාම සඳහා අවශ්‍ය පූර්ව කොන්දේසියක්. 

ධනවාදය අනුව ඒකීය පුද්ගලයෙක් කියන්නේ තමන්ගේ විනෝදය හොයන පුද්ගලයෙක්. එහෙත්, මේ පුද්ගලයා ජීවත් වන ලෝකයක් තිබෙනවා. ඔහුට විනෝදය හමු වෙන්නේ ඒ ලෝකය ඇතුළේ. ඒ නිසා, තමන්ගේ විනෝදය වෙනුවෙන් ඒ ලෝකය වඩා යහපත් අයුරින් පවත්වා ගන්නත් ඔහුට සිදු වෙනවා. 

නිමල්ට තමන්ගේ මරණයෙන් පසු පැවැත්ම වැදගත් නැහැ. නමුත්, සුනිල්ට එය වැදගත්. නිමල්ට තමන්ගේ මරණයෙන් පසු පැවැත්ම වැදගත් නැතත් එතෙක් සුනිල් සමඟ කරන ගනුදෙනු වැදගත්. සුනිල් නිමල් සමඟ ගනුදෙනු වල යෙදෙද්දී තමන්ගේ මරණයෙන් පසු පැවැත්මටත් බරක් තබනවා. ඒ නිසා, නිමල් සුනිල් සමඟ කරන ගනුදෙනු හරහා නිමල්ද නිමල්ගේ මරණයෙන් පසු පැවැත්මක කොටස්කරුවෙක් වෙනවා. නිමල්ට ඔහුගේ මරණයෙන් පසු පැවැත්ම නොවැදගත් වුනා කියා මෙය වෙනස් වෙන්නේ නැහැ.

අපි මේ වගේ උදාහරණයක් ගනිමු. සුනිල් වැට පැන නිමල්ගේ කෙසෙල්කැන කපනවා. නිමල් එය දැක සුනිල්ට පිහියෙන් අනිනවා. සුනිල් මැරෙනවා. නිමල් හිරේ යනවා. නිමල්ට එය ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. පසුව හිරේ යන්න සිදු වුනත් ඒ මොහොතේ කළ දෙය ගැන නිමල් සතුටු වෙනවා. ඔහුට පසුතැවිල්ලකුත් නැහැ කියා කියමු. 

නිමල් සුනිල්ට පිහියෙන් අනිද්දී සුනිල් සිටියේ විනීතා සමඟ විවාහ වෙන්න සූදානමින්. දැන් ඒ විවාහය වැළකෙනවා. විවාහය සිදු වුනානම් ඔවුන්ට දරුවන් දෙදෙනෙකු ලැබෙනවා. නමුත්, දැන් ඒ දරුවන් උපදින්නේම නැහැ. නිමල් තමන්ගේ විනෝදය සොයා යාමේ ක්‍රියාවලිය ඇතුළේ සුනිල්ගේ අනාගත පැවැත්ම හොඳටම වෙනස් වෙලා.

මේ විදිහට සුනිල්ගේ අනාගත පැවැත්ම වෙනස් වුනේ නිමල්ගේ වත්තේ කෙසෙල් ගහක කෙසෙල් කැනක් වැටුණු නිසා. කෙසෙල් කැන නොතිබුණානම් සුනිල් තවම ජීවත් වෙනවා. විනීතා සුනිල්ට දාව දරුවන් වදනවා. 

නිමල්ගේ වත්තේ කෙසෙල් පඳුර හැදුණේ එහි වූ වලක කෙසෙල් පැලයක් සිටවූ නිසයි. ඒ වල හැදුණේ එහි වූ ලොකු කළු ගලක් කඩා ඉවත් කරනු ලැබීමෙන් පසුවයි. කළු ගල ඒ විදිහටම තිබුණානම් එතැන කෙසෙල් පැලයක් හිටවන්න වෙන්නේ නැහැ. කෙසෙල් පැලය නොතිබුණානම් කෙසෙල් කැනක් නැහැ. එසේ වූවානම් විනීතා සුනිල්ට දාව දරුවන් වදනවා. එහෙමනම් එම දරුවන් ලෝකයට බිහි නොවුනේ නිමල්ගේ වත්තේ වූ කළුගල කඩා ඉවත් කළ නිසාද? ගැඹුරින් හිතා බැලුවොත් කැකිල්ලේ රජ තුමාගේ නඩු තීන්දුවටත් දාර්ශනික පදනමක් තිබෙනවා. එය එක්තරා ආකාරයක ප්‍රතිපරිසිද්ධික විශ්ලේෂණයක්.

නිමල් වගේ අයටත් වෙනත් අයටත් තමන් විනෝද වන ක්‍රමයට තමන්ගේ සතුට සොයා යන්න තිබෙන අයිතිය ධනවාදය විසින් පිළිගැනෙනවා. එසේ සතුට සොයා යාමේ පූර්ව කොන්දේසියක් ලෙසම අනෙකාගේ සතුට ගැන වගේම, ගස් වැල් ඇතුළු ජීවී ලෝකය හා අජීවී ලෝකය ඇතුළු සමස්ත පරිසරය ගැනත් හිතන්න ධනවාදය විසින් ධනවාදීන්ට වගේම ධනවාදී ලෝකයක ජීවත් වන ධනවාදීන් නොවන අයටත් බල කර සිටිනවා. තම තමන්ගේ විශ්ලේෂණ හැකියාවන්ගේ හා දැනුමේ අඩුපාඩු නිසා මේ පූර්ව කොන්දේසි නොසලකන අයෙකුට කාල පමාවකින් පසුව හෝ තමන්ගේ අතීත අත්වැරැද්ද වෙනුවෙන් වන්දි ගෙවන්න සිදු වෙනවා. නිමල් කන, බොන, කාන්තාවන් සමග විනෝද වෙන අතරම චීන ණය ගැන හිතන්නත් කාලය යෙදවිය යුත්තේ ඒ නිසයි. 

කොරෝනාවට පෙර ලෝකය

ධනවාදය, සමාජවාදය, ජාතිකවාදය හා ජාත්‍යන්තරවාදය කියන "වාද" හතර (ඉංග්‍රීසියෙන් කියනවනම් "isms" හතර) මම පෞද්ගලිකව ආකෘතිගත කර ගන්නේ කොහොමද කියන එකයි කලින් ලිපියේ ලිවුවේ. මේ ආකෘතිය අනුව, ධනවාදය හා සමාජවාදය කියන්නේ තිරස් අක්ෂයේ ප්‍රතිවිරුද්ධ පැති. ඒ නිසා, ධනවාදයට නැඹුරු වීම සමාජවාදයෙන් බැහැර වීමක්ද වෙනවා. නමුත්, ජාතිකවාදය කියන එක වෙනත් මානයක්. ඒ මානය තිබෙන්නේ ධනවාදී-සමාජවාදී අක්ෂයට ලම්බක වෙනම මානයක. ඒ නිසා කිසියම් රටක් ජාතිකවාදයට නැඹුරු වීම ධනවාදයට යාමක්වත්, ධනවාදය බැහැර කිරීමක්වත් නෙමෙයි. එය වෙනම කරුණක්.

ධනවාදය ක්‍රියාත්මක වෙන්නේ නිදහස් ගනුදෙනු කියන සංකල්පය මතයි. මෙහි නිදහස් කියා කියන විට රටක ආණ්ඩුවේ බලපෑම් වලින් නිදහස් වීම ප්‍රධානයි. බොහෝ ධනවාදීන් ආණ්ඩු වල බලපෑම අඩු කිරීම වෙනුවෙන් පෙනී සිටිනවා. එහෙත්, ගනුදෙනු සියල්ල ආණ්ඩුවේ බලපෑමෙන් නිදහස් වූ රටවල් ලෝකයේ කොහේවත් නැහැ. ඇතැම් රටවල සමාජවාදය ක්‍රියාත්මක කරන්න ගොස් ඇති වූ විකෘතීන් ආපසු හැරවුණු අවස්ථා අත ඇරියොත් ආණ්ඩු එන්න එන්නම දුර්වල වනවාට වඩා ශක්තිමත් වන බවකුයි පෙනෙන්නට තියෙන්නේ.

මධ්‍යගත සැලසුම් වෙනුවෙන් පෙනී සිට ඇති හෝ පෙනී සිටින බොහෝ දෙනෙක් මාක්ස්වාදීන්. ඔවුන් කතා කරන දියුණු කොමියුනිස්ට් සමාජයකට ආණ්ඩුවක් අවශ්‍ය නැහැ. ලෝකය ඒ තත්ත්වය කරා යන්නේ නිෂ්පාදන ක්‍රියාවලිය වඩා වඩා කාර්යක්ෂම වී එක්තරා සීමාවක් ඉක්මවූවාට පස්සේ. එවිට, පෞද්ගලික දේපොළ අයිතිය අවශ්‍ය නොවන වාස්තවික තත්ත්වයක් නිර්මාණය වෙනවා. ඒ අදහස සමඟ මට පෞද්ගලිකව ලොකු අවුලක් නැහැ. මට අවුලක් තිබෙන්නේ මාක්ස්වාදීන් විසින් සමාජවාදය නමින් සමාජය බලහත්කාරයෙන් පරිණාමය කරවන්න දැරූ උත්සාහය සම්බන්ධවයි.

සමාජවාදය පදනම් වන්නේ සියලුම මිනිසුන් සමාන නිසා සියලුම මිනිසුන්ට සමානව පරිභෝජනය කිරීමේ අයිතියක්ද තිබෙනවා කියන අදහස මතයි. මේ අදහස අනාගතයේ කිසියම් දවසක යථාර්තයක් වෙන්න පුළුවන්. සමස්ත මිනිස් සමාජයට සාමූහිකව නිෂ්පාදනය කරගත හැකි භාණ්ඩ හා සේවා ප්‍රමාණය එම සමාජයේ තනි මිනිස්සු සියලු දෙනාටම  මුළුමනින්ම තෘප්තිමත් විය හැකි පරිභෝජන මට්ටමකටත් වඩා ගොඩක් වැඩිනම් ඔය වගේ සමතුලිතතාවයක් පවතින්න පුළුවන්. මෙහිදී සාමූහිකව කියන එකෙන් මධ්‍යගත සැලසුමක් යටතේ කියා අදහස් වෙන්නේ නැහැ. ඕනෑම ධනවාදී සමාජයක් ක්‍රියාත්මක වන්නේද සාමූහිකත්වය මතයි.

කොහොම වුනත් පෙර කී ආකාරයේ නිෂ්පාදන තාක්ෂණයක් තවම නැහැනේ. ලෝකයේ ජීවත්වන සියලු දෙනාටම තෘප්තිමත් විය හැකි පරිභෝජන මට්ටමක් පවත්වා ගත හැකි තරම් නිෂ්පාදනයක් සමස්තයක් ලෙස ලෝකයේ සිදු වන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, ඉල්ලුම හා සැපයුම අතර පරතරයක් තිබෙනවා. සම්පත් බෙදාහැරීම පිළිබඳ ගැටලුවක් තිබෙනවා. මෙහිදී දේපොළ අයිතිය ප්‍රශ්නයක් වෙනවා.

පවතින යථාර්තයන් යටතේ නිෂ්පාදන හැකියාව අතින් සියලු මිනිසුන් සමාන නැහැ පමණක් නෙමෙයි විවිධ මිනිසුන්ගේ නිෂ්පාදන හැකියාවන් විචල්‍ය වන පරාසය ඉතා විශාලයි. සියවස් හතර පහකට කලින් එවැනි පරතරයක් තිබුණේ නැහැ. මේ පරතරය ඇති වුනේ මිනිසුන් විසින් ප්‍රාග්ධනය එක් රැස් කර ගැනීමේ ක්‍රියාවලිය ක්‍රමයෙන් වේගවත් වීමත් සමඟයි. සමස්තයක් ලෙස නිෂ්පාදන ක්‍රියාවලිය වඩ වඩා කාර්යක්ෂම වුනේත්, වෙන්නේත් මේ විදිහට මිනිසුන් විසින් වැඩි වැඩියෙන් ප්‍රාග්ධනය එක් රැස් කර ගැනීමට සමාන්තරවයි. මධ්‍යගත සැලසුම් සමාජවාදය කියා කියන්නේ ඔය ක්‍රියාවලියේ එක අදියරක් වැරදියට විග්‍රහ කිරීමේ ප්‍රතිඵලයක්.

ධනවාදය තුළ සියලු මිනිසුන් ඔවුන්ගේ නිෂ්පාදන හැකියාවන් අනුව අසමානයින් නිසා සම්පත් බෙදී යාමේ විෂමතාවයන් තිබීම වැරැද්දක් ලෙස පිළිගැනෙන්නේ නැහැ. යමෙකුගේ නිෂ්පාදන ඵලය ඔහුගේ හෝ ඇයගේ අයිතියක් ලෙස පිළිගැනෙනවා. ඒ නිෂ්පාදන ඵලය තනිව භුක්ති විඳිනවාද වෙනත් අය සමඟ හවුලේ භුක්ති විඳිනවාද කියා තීරණය කිරීම පුද්ගල අයිතියක්. මේ ධනවාදී සම්පත් බෙදී යාම ස්වභාවිකවම සිදුවන දෙයක් නිසා එය ක්‍රියාත්මක කරන්න අමුතු මහන්සියක් අවශ්‍ය වන්නේ නැහැ. පුද්ගලික දේපොළ අයිතිය තහවුරු කිරීම ප්‍රමාණවත්.

නමුත්, සමාජවාදී ක්‍රමයකට මේ විදිහට ස්වභාවික පැවැත්මක් නැහැ. ක්‍රමය සමාජවාදී වුවත් පවතින නිෂ්පාදන ක්‍රමවේද යටතේ මිනිස්සු නිෂ්පාදන හැකියාවන් අනුව සමානයින් නොවන නිසා වඩා කාර්යක්ෂම මිනිසුන් විසින් නිපදවන දෙයින් කොටසක් අකාර්යක්ෂම මිනිසුන් වෙත සම්ප්‍රේෂණය කෙරෙන කෘතීම යාන්ත්‍රණයක් අවශ්‍යයි. මධ්‍යගත සැලසුම් හරහා වෙන්නේ ඔය කාර්යයයි. මෙය සිදු වුනේ හෝ සිදු වන්නේ පැරණි හා වත්මන් සමාජවාදී රටවල පමණක් නෙමෙයි. ඇමරිකාව වගේ රටක වුවත් මෙය අඩු පරිමාණයකින් සිදු වෙනවා. රටක බදු ක්‍රමය හරහා වෙන්නෙත් මේ දෙයයි.

සමාජවාදය වුවත්, ධනවාදය වුවත් ක්‍රියාත්මක කළ හැක්කේ ලෝකයේ පවතින දේශපාලනික බෙදීම් ඇතුළත සිටයි. ඉතිහාසයේ කවර කලෙකවත් ලෝක ආණ්ඩුවක් පැවතී නැහැ. නමුත්, සියලුම මිනිසුන් සමාන නිසා සියලුම මිනිසුන්ට සමානව පරිභෝජනය කිරීමේ අයිතියක්ද තිබෙනවා කියන අදහස දේශපාලනික සීමාවකට යටත් කරන්න බැහැ. රට ඇතුළේ හිටියත්, රටින් පිටත හිටියත් ඒ ඉන්නේ මිනිස්සු කියා සැලකුවොත් සමාජවාදය නෛසර්ගිකවම ජාත්‍යන්තරවාදී විය යුතුයි. එහෙමනම්, ලෝකයේ කොයි රටක හිටියත් වැඩි නිෂ්පාදන කාර්යක්ෂමතාවයක් තිබෙන අයගේ නිෂ්පාදන ඵලයෙන් කොටසක් අඩු නිෂ්පාදන කාර්යක්ෂමතාවයක් තිබෙන අය වෙත යා යුතුයි. මේ කරුණ බැහැර කර හදන මධ්‍යගත සැලසුමක් සමාජවාදයේ හරය සමඟ ගැටෙනවා.

නමුත්, ප්‍රශ්නය තිබෙන්නේ වැඩි නිෂ්පාදන කාර්යක්ෂමතාවයක් තිබෙන අයගෙන් විශාල පිරිසක් සිටින්නේ මධ්‍යගත සැලසුම් පිළි නොගන්නා වෙනත් දේශපාලන බල අධිකාර තුළ වීමයි. ඒ නිසා, ඔවුන්ගේ නිෂ්පාදන ඵලය වෙනත් අය වෙත බෙදා හැරීමේ හැකියාවක් මෙවැනි මධ්‍යගත සැලසුමකට නැහැ. උදාහරණයක් විදිහට පැරණි සෝවියට් දේශය ගනිමු.

සෛද්ධාන්තිකව ගත්තොත් රට ඇතුලෙ සියලු දෙනාගේම පරිභෝජන මට්ටම් සමාන වන සම්පත් බෙදා හැරීමක් කරන්න සෝවියට් දේශයට පුළුවන්. ඒ වගේම, සෝවියට් දේශයට වඩා ආදායම් මට්ටම අඩු ලෝකයේ අනෙකුත් රටවල් සියල්ලේම මිනිසුන්ගේ පරිභෝජන මට්ටම් සමාන වන තුරු සෝවියට් දේශයේ හදන දේවල් එම රටවල් වලට දෙන්නත් පුළුවන්. ඒ රටවල් වලට නොමිලේ දෙන දෙයක් ප්‍රතික්ෂේප කරන්න හේතුවක් නැහැනේ. නමුත්, ඇමරිකාව හෝ වෙනත් බටහිර රටවල හදන දේවල් අයිති කරගෙන බෙදා හැරීමේ හැකියාවක් සෝවියට් දේශයට නැහැ. ඒ නිසා, සෝවියට් දේශය ජාත්‍යන්තරවාදී වෙනවා කියා කියන්නේ රටින් පිටත මිනිසුන් වෙනුවෙන් රට ඇතුළේ මිනිස්සුන්ගේ ජීවන තත්ත්වය පහත වැටෙන්න ඉඩ අරිනවා කියන එකයි.

සමාජවාදී මධ්‍යගත සැලසුම් යටතේ නිෂ්පාදන ක්‍රියාවලිය ධනවාදී රටවල එම  ක්‍රියාවලියට වඩා අතිශයින්ම කාර්යක්ෂම වුනානම් සමහර විට මෙය කළ හැකිව තිබුණා. මොකද අනෙක් රටවල් වලටත් සම්පත් විශාල ලෙස බෙදා හරිමින් පරිභෝජන මට්ටමත් ඉහළින් තබා ගත හැකි තරමේ නිෂ්පාදනයක් රට ඇතුලෙ සිදු වෙනවා. නමුත්, මධ්‍යගත සැලසුම් යටතේ නිෂ්පාදන ක්‍රියාවලිය කාර්යක්ෂම වුනේ ධනවාදී නිෂ්පාදන ක්‍රියාවලියට වඩා අඩුවෙනුයි. ඒ නිසා, සෝවියට් දේශයට කවදාවත් එක් සීමාවකින් ඔබ්බට ජාත්‍යන්තරවාදී විය හැකි තරමේ ආර්ථික ශක්තියක් තිබුණේ නැහැ. එහෙත්, ආර්ථිකයට ඔරොත්තු දෙන තරමට සෝවියට් දේශය ජාත්‍යන්තරවාදී වුනා.

සමාජවාදී මධ්‍යගත සැලසුමක් යටතේ සංකල්පීය ලෙස කොහොම වුනත් ප්‍රායෝගිකව ජාත්‍යන්තරවාදී විය හැකි සීමාවක් තිබෙනවා. සමාජවාදී රටක් ජාත්‍යන්තරවාදී වෙන්න උත්සාහ කරන තරමට රට ඇතුළේ සිටින මිනිස්සුන්ගේ ජීවන තත්ත්වය පහළ වැටෙනවා. එවිට, රට ඇතුළේ මිනිස්සුන්ගේ සහයෝගය පවත්වාගත හැකි තරමට ජාතිකවාදී වෙන්න සිදු වෙනවා. මේ එක්කම සංකල්පීය අවුලක් ඇති වෙනවා. සියලුම මිනිසුන් සමානයි. එහෙත්, රට ඇතුළේ ජීවත් වන මිනිස්සු වඩා සමානයි.

සෝවියට්  ආර්ථීකය බිඳ වැටීම, සෝවියට් දේශය බිඳ වැටී රුසියන් ජාතිකවාදය ඉස්මතු වීම වගේම චීන ජාතික සමාජවාදය මේ සන්දර්භය ඇතුළේ තේරුම් ගන්න පුළුවන්.

ධනවාදය ඇතුළේ සියලුම මිනිසුන් (නිෂ්පාදන හැකියාව අතින්) සමාන සේ පිළි නොගැනෙන නිසා මේ අවුල මේ විදිහට ඇති වෙන්නේ නැහැ. නමුත්, වෙනත් විදිහක අවුලක් තිබෙනවා.

ධනවාදයේ පදනම නිදහස් ගනුදෙනු වලින් ගනුදෙනුවේ දෙපාර්ශ්වයටම හිමිවන ලාබය. මෙහිදී වැදගත් වන්නේ ලාබයේ ප්‍රමාණය මිස ගනුදෙනුවේ පාර්ශ්ව කවුද කියන එක නෙමෙයි. ලංකාවේ අර්තාපල් කිලෝවක් හදන්න යන වියදමට වඩා අඩුවෙන් ඉන්දියාවෙන් අර්තාපල් කිලෝවක් ආනයනය කරන්න පුළුවන්. ලංකාවෙන් ඇඟළුම් ආනයනය කරන එක ඇමරිකාවේ ඇඟලුම් හදනවාට වඩා ලාබයි.

රටවල් අතර පූර්ණ නිදහස් වෙළඳාමක් තිබෙනවානම් ලෝකයේ කොහේ හෝ තිබෙන ලාබම ශ්‍රමයට වැඩිම ඉල්ලුමක් ලැබෙනවා. ඒ නිසා, ලෝකයේ කොහේ හෝ ඉන්න දුප්පත්ම මිනිස්සුන්ගේ ආදායම් එන්න එන්න වැඩි වී රටවල් අතර ආදායම් පරතරය අඩු වෙනවා. ඒ වගේම දුප්පත් රටවල් වල ආදායම් විෂමතාත් අඩු වෙනවා. නමුත්, මේ වැඩෙන් ධනවත් රටවල රට ඇතුළේ ආදායම් පරතරය වැඩි වෙනවා.

සෛද්ධාන්තිකව ගත්තොත් ධනවාදයත් ජාත්‍යන්තරවාදීයි. ලංකාවේ පාරිභෝගිකයෙක්ට වැදගත් වන්නේ පුළුවන් තරම් ලාබෙට අර්තාපල් කිලෝවක් මිල දී ගන්න එක මිසක් ගෙවන සල්ලි යන්නේ ලංකාවේ ගොවියෙක්ටද ඉන්දියාවේ ගොවියෙක්ටද කියන එක නෙමෙයි. සමස්ත ක්‍රියාවලියම සලකා බැලුවහම ඉන්දියාවේ ගොවියාට සල්ලි යන එක වඩා කාර්යක්ෂමයි. එයින් වෙන්නේ ලංකාවේ ගොවියාට තමන්ගේ අකාර්යක්ෂමතාවය නඩත්තු කරගන්න බැරි වීමයි. එය ඔහුගේ හෝ ඇයගේ පුද්ගලික ප්‍රශ්නයක් මිස සමාජ ප්‍රශ්නයක් නොවෙයි කියා හිතුවොත් මෙහි අවුලක් නැහැ. නමුත්, ගොඩක් අය එහෙම හිතන්නේ නැහැ.

රටවල් අතර සිදු වන ගනුදෙනු නිසා වන වාසි හා අවාසි පිළිබඳ තත්ත්වය මීටත් වඩා සංකීර්ණයි. හේතුව කිසිම රටක පූර්ණ නිදහස් වෙළඳපොළක් නැතිවීමයි. රටවල් ඇතුළේ වෙළඳාම නිදහස්ව නොතිබියදී ජාත්‍යන්තර වෙළඳාම පමණක් පූර්ණව නිදහස් කරලා අපේක්ෂිත කාර්යක්ෂමතාවය ලබා ගන්න බැහැ. අපි හිතමු ඉන්දියාවේ රජය විසින් ඉන්දියාවේ අර්තාපල් වගාව සුබසාධනය කරනවා කියලා. දැන් ලංකාවට එන ඉන්දියානු අර්තාපල් ලාබයි. ලංකාවේ අර්තාපල් ගොවියාට මේ මිලට අර්තාපල් හදන්න බැහැ. නමුත්, ඒ ලංකාවේ අර්තාපල් ගොවියාගේ අකාර්යක්ෂමතාවය නිසා නෙමෙයි. ජාතික රාජ්‍ය ලෙස දේශපාලනිකව වෙළඳපොළ බෙදී තියෙද්දී මේ වගේ විවිධ ප්‍රශ්න ඇති වෙන්න පුළුවන්.

ආර්ථික වර්ධනය පිළිබඳ අභිසාරී වීමේ න්‍යාය කාලයක් ජනප්‍රියව තිබුණු එකක්. මේ න්‍යාය අනුව, දුප්පත් රටවල් වඩා වේගයෙන් සංවර්ධනය වී කලක් යද්දී ලෝකයේ රටවල් අතර ආදායම් විෂමතා දුරු විය යුතුයි. එහෙත්, ප්‍රායෝගිකව සිදු වී තිබෙන්නේ එහි අනෙක් පැත්තයි. රටවල් අතර ආදායම් විෂමතා එන්න එන්නම වැඩි වෙනවා. මෙයට එක් ප්‍රධාන හේතුවක් වන්නේ ධනවත් රටවල අඩු ආදායම්ලාභීන් දිගින් දිගටම සුබසාධනය වීමයි.

කොහොම වුනත් පසුගිය දශක ගණනාවක් මුළුල්ලේම ධනවාදයේ යම් ජාත්‍යන්තරවාදී ප්‍රවේශයක් දකින්න ලැබුණා. එහි වාසිය දුප්පත් රටවල ශ්‍රමිකයින්ටත්, ධනවත් රටවල ප්‍රාග්ධන හිමියන්ටත් ලැබුණා. එහෙත්, ධනවත් රටවල පහළ ස්ථර වලට මෙයින් සිදු වුනේ අවාසියක්. බටහිර රටවල ජාතිකවාදයන් ශක්තිමත් වෙන්න පටන් ගත්තේ මේ කණ්ඩායම ටිකෙන් ටික විශාල වී අදාළ රටවල බහුතරය බවට පත් වීමෙන් පසුවයි.

ඇමරිකාව වැනි බටහිර රටක පහළ ආදායම් ස්ථරයක සිටින අයෙකු තමන්ගේ ජීවන තත්ත්වය පහළ යාමට හේතුව චීන ශ්‍රමිකයෙකුට රැකියා හිමි වීම කියා හිතද්දී, තමන් එම චීන ශ්‍රමිකයාට වඩා අකාර්යක්ෂමය යන කරුණ අමතක කරනවා. ඒ පදනම මත ජාතිකවාදය විසඳුමක් සේ දකිනවා. එහෙත්, ධනවාදය විසින් සොයන්නේ කාර්යක්ෂමතාවය නිසා චීන ශ්‍රමිකයා වෙනුවට ඇමරිකන් ශ්‍රමිකයෙකු ආදේශ වෙන්නේ නැහැ. එසේ වුවහොත් ඒ තාවකාලිකව පමණයි. බොහෝ විට චීන ශ්‍රමිකයා වෙනුවට ආදේශ වෙන්නේ ස්වයංක්‍රීය රෝබෝවක් වෙන්න පුළුවන්.

(Image: https://www.livescience.com/8315-earth-survive.html)

කඩා වැටෙන්නේ මොකක්ද?

සමහර අය කියන විදිහට ධනවාදය කඩා වැටෙමින් තිබෙනවා. තවත් අය කියන විදිහට බටහිර විද්‍යාව අසරණ වෙලා. බටහිර සංස්කෘතිය බිඳ වැටිලා කියා කියන අයත්, ඇමරිකාවට කෙළ වෙලා කියන අයත් බහුලයි. ඇමරිකාවේ අඩුපාඩුවක් ලෙස පෙන්විය හැකි මොකක් හරි දෙයක් අමාරුවෙන් හරි හොයා ගත්තොත් ඒක ධනවාදයේ කඩා වැටීම. බටහිර සංස්කෘතියේ කඩා වැටීම. ඒ දෙයම වෙන රටක සිදු වුනොත් ඒක ඇමරිකන් කුමන්ත්‍රණයක්.

ඔය කියන දේවල් කොහොම වුනත් රුපියලනම් කඩා වැටෙමින් තිබෙන බව පේනවා. අද ඉතිහාසයේ පළමු වරට ඇමරිකන් ඩොලරය රුපියල් දෙසීය පන්නලා. වෙනත් විදිහකට කිවුවොත් ඇමරිකන් ඩොලරයක වටිනාකම රුපියල් දෙසීය ඉක්මවා ඉහළ ගිහින්. රුපියල ඇමරිකන් ඩොලර් ශත බාගෙකටත් වඩා අඩු වෙලා.

සමහර අය කියන විදිහට කොරෝනා එක්ක සටන් කර ගන්න බැරුව ඇමරිකාව අසරණ වෙලා ඉඳිද්දී, ලංකාව ඉතා සාර්ථකව අර්බුදයට මුහුණ දී තියෙද්දී ඩොලරයේ අගය ඉහළ ගිහින් රුපියලේ අගය පහළ යන්නේ කොහොමද? මේක කවුරු හරි විස්තර කරනකම් මම බලා ඉන්නවා.

කොහොම වුනත් කොරෝනා එක්ක ලෝකය යම් තරමකින් ප්‍රතිනිර්මාණය වීමක් වෙනවා. ඒ තුළ, කඩා වැටෙන දේවල් හා අලුතින් හැදෙන දේවල් තිබෙනවා. මේ දේවල් වෙන්නේ කොරෝනා නිසාම නෙමෙයි. කොහොමටත් සිදු වෙමින් තිබුණු හෝ සිදු වෙන්න නියමිතව තිබුණු දේවල් කොරෝනා එක්ක ටිකක් ඉක්මණින් වෙනවා පමණයි.

රුපියල කඩා වැටීමත් ඒ වගේ දෙයක්. රුපියල කඩා වැටෙන්න හේතුව කොරෝනා නෙමෙයි. එය ආසන්න හේතුව පමණයි. කොරෝනා නොතිබුණානම් මොකක් හරි ඒ වගේ වෙනත් ආසන්න හේතුවක් හැදෙයි. රුපියල කඩා වැටෙන්නේ කොරෝනා නිසා කියා කීම හරියට පළමු ධර්ම සංගායනාව පැවැත්වුණේ සුභද්‍රගේ අභද්‍ර වචනය නිසා කියා කියනවා වගේ කතාවක්.

කොරෝනා වලින් පස්සේ ලෝකය පරණ ලෝකයට වඩා ටිකක් වෙනස් වෙයි. හැබැයි ඒ කොරෝනා පැතිරුණු නිසාම නෙමෙයි. ලෝකයේ කොහොමටත් සිදුවෙමින් තිබුණු සමාජ පරිවර්තනයක් කොරෝනා නිසා වේගවත් වූ නිසයි. මෙහිදීත් කොරෝනා කියන්නේ ආසන්න හේතුව පමණයි.

මෙතැනින් ඉදිරියට යන්න ධනවාදය, සමාජවාදය, ජාතිකවාදය වගේ "වාද" මම තේරුම් ගන්නා විදිහ පැහැදිලි කරලා ඉන්න ඕනෑ. මේ වචන එක එක අය අර්ථදක්වන්නේ එක එක විදිහටයි. මගේ විග්‍රහ පදනම් වෙන්නේ මගේ ආකෘතිය හා මගේ අර්ථකතන මතයි.

ධනවාදය හා සමාජවාදය කියන බෙදීම සාපේක්ෂව පරණයි. ජාතිකවාදය ඔය දෙක අතරට අලුතින් තරමක් පසුව එකතු වූ එකක්. ඊට කලින් ගොඩක් වෙලාවට සමාජවාදීන් විසින් ධනවාදය හා සමාජවාදය "දක්ෂිණාංශික" මතවාද විදිහට එක ගොඩකට දමලයි තිබුණේ. මේ වාමාංශික හා දක්ෂිණාංශික බෙදීම ඔස්සේ ලෝකය දකින්න පුරුදු වී හිටපු ඇතැම් අය ජාතිකවාදය කියන එක දැක්කේ තුන්වන විකල්පයක් විදිහටයි.

මේ තුන ත්‍රිකෝණයක මුළු තුනේ තිබෙන විකල්ප තුනක් විදිහට මම දකින්නේ නැහැ. ඒ වගේ ආකෘතියක් යොදා ගෙන කිසියම් රටක් එක වරම ධනවාදී හා ජාතිකවාදී වීම එහෙමත් නැත්නම් සමාජවාදී හා ජාතිකවාදී වීම පැහැදිලි කරන්න බැහැ. එය කළ හැක්කේ මුළු හතරක් තිබෙන ද්විමාන ආකෘතියකින් පමණයි. පහත රූප සටහනේ තිබෙන්නේ එවැනි ආකෘතියක්.

මෙහි වම් පැත්ත සමාජවාදය, දකුණු පැත්ත ධනවාදය. උඩ පැත්ත ජාත්‍යන්තරවාදය. යට පැත්ත ජාතිකවාදය.

මෙහි ධනවාදය කියා කියන්නේ කුමක්ද? ඒක මේ පහුගිය සියවස හෝ දෙක තුළ ඇති වුනු දෙයක් නෙමෙයි. ඉතිහාසය පුරාම තිබුණු ස්වභාවික ක්‍රමය. මිනිස්සු තම තමන්ගේ ශක්ති ප්‍රමාණය අනුව විවිධ දේවල් නිෂ්පාදනය කරනවා. ඉන්පසුව, තම තමන්ගේ කැමැත්ත පරිදි ඒ දේවල් වෙනත් අය සමඟ හුවමාරු කර ගන්නවා.

එක එක පුද්ගලයාගේ හැකියාවන් වෙනස්. ඒ නිසා නිෂ්පාදන ධාරිතාවන්ද වෙනස්. ඒ වගේම එක් එක් පුද්ගලයාගේ රුචිකත්වයන්ද වෙනස්. නිදහස ගනුදෙනු වලට ඉඩ ලැබෙන සමාජයක කිසියම් පුද්ගලයෙකු තමන් පරිභෝජනය කරන්න වඩා කැමති දෙයම නිෂ්පාදනය කළ යුතු නැහැ. තමන්ට වැඩිම නිෂ්පාදන හැකියාවක් තිබෙන දෙය හදා එය වෙනත් අයෙකු සමඟ හුවමාරු කර තමන් කැමති දෙය ලබා ගැනීම වඩා වාසියි. ධනවාදය ඇතුළේ වෙන්නේ ඕකයි.

මේ හුවමාරු කිරීමේ හැකියාව ප්‍රාග්ධනය එක් රැස් කර ගැනීමටද උදවු වෙනවා. තමන්ට පරිභෝජනය කිරීමට අවශ්‍ය ප්‍රමාණයට වඩා නිෂ්පාදනය කරන අයෙකුට අතිරික්තය වෙනත් අයෙකු සමඟ හුවමාරු කර කල් තබා ගත හැකි ප්‍රාග්ධන භාණ්ඩයක හිමිකරුවෙක් විය හැකියි. ප්‍රාග්ධනය කියා කියන්නේ පරිභෝජනය කර වැය නොකළ ශ්‍රමයේ ඵලය. ඒ නිසා, යමෙක් පරිභෝජනය සීමා කරන තරමට වඩා වැඩියෙන් ප්‍රාග්ධනය රැස් වෙනවා.

ස්වභාවික තත්ත්වයන් යටතේ ඇතැම් අය තමන්ගේ පරිභෝජනය සීමා කර ප්‍රාග්ධනය එක් රැස් කර ගන්නවා. තවත් ඇතැම් අය එසේ නොකර මේ මොහොතේ පරිභෝජනය ගැන පමණක් හිතනවා. ප්‍රාග්ධනය එක් රැස් කරගත් අයට පසුව එම ප්‍රාග්ධනය යොදවා නිෂ්පාදන ධාරිතාව ඉහළ දමා ගන්න පුළුවන්. ධනවාදය කියා කියන්නේ මේ ස්වභාවික තත්ත්වයට ඉඩ දෙන එකටයි.

ධනවාදයේ විවිධ අවදි ලෙස බොහෝ දෙනෙක් විසින් හඳුන්වන්නේ නිෂ්පාදන ක්‍රියාවලියේ සිදු වූ විවිධ වෙනස් වීම්. ඉතිහාසය පුරා එවැනි වෙනස්වීම් වරින් වර සිදු වී තිබෙනවා. දැනටත් සිදු වෙමින් පවතිනවා. අනාගතයේදීත් සිදු වෙයි. එහෙත්, ධනවාදයේ මූලික ලක්ෂණ එසේමයි. එහි පදනම මිනිසුන්ට තමන්ගේ හැකියාවන් අනුව කැමති අයුරින් තනි පුද්ගලයින් ලෙස හෝ සාමූහිකව නිෂ්පාදන ක්‍රියාවලියට දායක වෙන්න සහ එහි ඵල වෙනත් අය සමඟ නිදහසේ හුවමාරු කර ගන්න ඉඩ සැලැස්වීමයි. මෙහිදී ඇතැම් අය අඩුවෙනුත්, තවත් අය වැඩියෙනුත් නිෂ්පාදනය කරනවා. ඒ නිසා, එකිනෙකාට පරිභෝජනය කරන්න ලැබෙන සම්පත් ප්‍රමාණයද වෙනස් වෙනවා. නිෂ්පාදනය කිරීමේ හැකියාවක් නැති අයට ජීවත් වෙන්න සිදුවන්නේ එවැනි හැකියාවක් තිබෙන අයගේ සහකම්පනය මතයි.

සමාජවාදය කියන එක සංකල්පයක් විදිහට වෙනස් වෙන්නේ ඉහත කී ස්වභාවික තත්ත්වය තිබිය යුතු හොඳම තත්ත්වය ලෙස පිළිනොගෙන එය වඩා යහපත් ලෙස වෙනස් කරන්න දරන උත්සාහය තුළයි. ධනවාදය ඇතුළේ වුවත් හැම මොහොතකම ලෝකය ප්‍රතිනිර්මාණය වීමක් වෙනවා. එහෙත්, එය වෙන්නේ කෙනෙකුගේ වෙනස් අදහස් තවත් අය වෙත කාන්දු වී අවසානයේ බොහෝ දෙනෙකුගේ පිළිගැනීමට ලක් වීමෙන් පසුවයි. එසේ නැතුව එකවර හදිසියේ සිදුවන විප්ලවයකින් පසුව නෙමෙයි.

ධනවාදය ඇතුළේ මිනිස්සු කියන්නේ තමන්ට හොඳම දෙය තීරණය කිරීමේ හැකියාවක් තිබෙන සවිඥානක අය බව පිළිගැනෙනවා. නමුත්, සමාජවාදය ඇතුලෙ වෙන්නේ කිසියම් පිරිසක් සියලු දෙනාම වෙනුවෙන් වඩා හොඳ තීරණ ගත හැකි පිරිසක් ලෙස තමන්වම හඳුන්වා ගනිමින් ඉස්මතු වීමයි. තමන් වෙනුවෙන් තීරණ ගත නොහැකි අය ලෙස හඳුනාගන්නා පිරිස් වෙනුවෙන්ද තීරණ ගන්න ඔවුන් ඉදිරිපත් වෙනවා. එහි අන්තය රටේ නිෂ්පාදන හා බෙදා හැරීමේ ක්‍රියාවලිය මධ්‍යගත සැලසුමක කොටසක් වීමයි. එහි තනි පුද්ගලයින්ගේ තීරණ වලට ඉඩක් නැහැ. ඔවුන්ට සිදු වන්නේ සීමිත පිරිසක් විසින් හදන මධ්‍යගත සැලසුමේ දැති රෝද වෙන්නයි. තනි පුද්ගලයින්ගේ පරිභෝජනය තීරණය කරන්නෙත් මේ පිරිසයි.

මා කලින් කීවාක් මෙන් ධනවාදය යටතේ නිෂ්පාදනය කිරීමේ හැකියාවක් නැති අයට ජීවත් වෙන්න සිදුවන්නේ එවැනි හැකියාවක් තිබෙන අයගේ සහකම්පනය මතයි. සමාජවාදය යටතේ ඔවුන්ට වගේම, තීරණ ගන්නා සුළු පිරිස හැර අති මහත් බහුතරයකටම ජීවත් වෙන්න සිදු වෙන්නේ මධ්‍යගත තීරණ ගන්නා සුළු පිරිසකගේ සහකම්පනය මතයි.

මේ අන්ත දෙකම සෛද්ධාන්තික අන්ත දෙකක්. මුළුමනින්ම නිදහස් ගනුදෙනු වලට ඉඩ සලසනු ලැබූ හෝ මුළුමනින්ම මධ්‍යගත සැලසුම් මත තීරණ ගැනුණු රටවල් කවදාවත් ලෝකයේ පැවතී නැහැ. පැවති හා පවතින හැම ක්‍රමයක්ම අඩු වැඩි වශයෙන් අතරමැදි තත්ත්වයක්. පැරණි සෝවියට් දේශය හෝ වත්මන් කියුබාව රූප සටහනේ වම් අන්තය කිට්ටුවෙන් හිටියත් එම රට වලත් මධ්‍යගත යාන්ත්‍රණයකින් පාලනය නොවුණු හෝ නොවන දේවල් ඕනෑ තරම් තිබෙනවා. ඒ වගේම, දකුණු අන්තයට කිට්ටුව ඇති ඇමරිකාව වගේ රටක ඒකීය පුද්ගලයෙකු විසින් කරන ගනුදෙනු සියල්ල මුළුමනින්ම නිදහස් නැහැ.

මේ සන්දර්භයට ජාතිකවාදය එන්නේ කොහොමද? ලෝකයේ හැම රටක්ම දේශපාලනික ලෙස සංවිධානය වී තිබෙන්නේ ජාතික ආණ්ඩු යටතේ. ඕනෑම රටක පුරවැසියෙකු වෙනත් රටක පුරවැසියෙකු හා සමාන සේ සැලකෙන්නේ නැහැ. මෙයත් හෝමෝ සේපියන්ස්ලා හා සම්බන්ධව ස්වභාවික දෙයක්. මිනිස්සු කාලයක් තිස්සේ පරිණාමය වී තිබෙන්නේ ගෝත්‍රවාදීන් ලෙසයි. එහිදී තමන්ගේ ගෝත්‍රයේ අය සහ වෙනත් ගෝත්‍ර වල අය ලෙස බෙදීමක් තිබෙනවා.

සමාජය සංකීර්ණ වීමත් එක්ක මේ ගෝත්‍ර වඩ වඩා පුළුල් වී තිබෙනවා. ජාතික රාජ්‍ය කියා කියන්නේ මෙසේ ඉතා විශාල ලෙස පුළුල් වී තිබෙන ගෝත්‍ර. ඊටත් වඩා කුඩා බෙදීම් මේ වන විට ප්‍රායෝගිකව කෙසේ වුවත් අඩු වශයෙන් ප්‍රසිද්ධියේ බොහෝ දෙනෙකු විසින් ප්‍රතික්ෂේප කරනවා. මේ වෙද්දී තමන්ව ජාතිවාදියෙකු හෝ වර්ගවාදියෙකු ලෙස ප්‍රසිද්ධියේ හඳුන්වාගන්න අය ඉන්නවානම් ඒ ඉතාම සීමිතවයි. මෙය සමාජවාදී ධනවාදී හරස් ඉර දිගටම දැකිය හැකි තත්ත්වයක්.

තමන්ව ජාතිවාදියෙකු ලෙස ප්‍රසිද්ධියේ හඳුන්වා ගන්න කැමති නැති බොහෝ දෙනෙක් තමන්ව ජාතිකවාදියෙකු ලෙස ප්‍රසිද්ධියේ හඳුන්වා ගන්න පැකිළෙන්නේ නැහැ. ජාතික සීමාවන්ගෙන් ඔබ්බට මිනිසුන්ගේ ගෝත්‍රික සීමාව පුළුල් වී නැහැ. බොහෝ විට ධනවාදයක් යටතේ නිදහස් ගනුදෙනු සිදු වෙන්නේත්, සමාජවාදයක් ඇතුලෙ මධ්‍යගත සැලසුම් හැදෙන්නෙත් මේ ජාතික රාජ්‍ය වල සීමාවන් ඇතුළේ. එහිදී රටින් පිටත සිටින අයෙක් සමඟ නිදහස් ගනුදෙනු සිදු නොවීම හෝ එවැනි අය මධ්‍යගත සැලසුමේ කොටසක් නොවීම සාමාන්‍ය තත්ත්වයක්.

කොහොම වුවත් ඇතැම් පුද්ගලයින් මේ ගෝත්‍රික සීමාව ජාතික රාජ්‍ය වල සීමාවන්ගෙන් ඔබ්බට පුළුල් කරන්න උත්සාහ ගෙන තිබෙනවා. දැනටත් එසේ උත්සාහ කරනවා. ජාත්‍යන්තරවාදය කියා කිව හැක්කේ ඒ උත්සාහයටයි. මේ උත්සාහයන් රූප සටහනේ වම්-දකුණු තිරස් ඉර දිගටම වරින් වර දකින්න ලැබී තිබෙනවා.

පැරණි සෝවියට් දේශය සෑහෙන තරමකින් ජාත්‍යන්තරවාදී නැඹුරුවක් පෙන්වූවා. ඒ සමාජවාදී මධ්‍යගත සැලසුම් ඇතුළේම සිටිමින්. තමන්ගේ රටේ මිනිස්සුන්ට පාඩුවක් වෙද්දී වෙනත් රටවල මිනිස්සුන්ට ඇතැම් දේවල් නොමිලේ හෝ සුබසාධිත මිලකට දුන්නේ මේ පදනමින්. එහෙත්, චීනය එසේ කළේ නැහැ. චීනය හැම විටම වගේ මධ්‍යගත සැලසුම් හැදුවේ තමන්ගේ ජාතික රාජ්‍ය සීමාව ඇතුළේ හිටපු මිනිස්සු කේන්ද්‍ර කරගෙනයි.

අනෙක් පැත්තෙන් නිදහස් ගනුදෙනු වලට මුල් තැන දුන් රටවල් බොහෝ විට ප්‍රමුඛතාවය දුන්නේ තමන්ගේ ජාතික රාජ්‍ය සීමාව ඇතුලෙ සිටින මිනිසුන්ගේ යහපතට වුවත් සීමාවෙන් පිටත සිටි මිනිසුන් ගැන සැලකිලිමත් වූ අවස්ථාද ඕනෑ තරම් තිබුණා. GSP සහන ලබා දීමේදී සලකා බලන කොන්දේසි ආදියේ පදනමත් එවැන්නක්. දැනටත් තිබෙනවා.ආගමික පදනමකින් ජාත්‍යන්තරවාදී වීම වෙනම කරුණක්. එය සිදුවන්නේ තෙවන මානයකයි. මා ඒ ගැන දැනට අවධානය යොමු කරන්නේ නැහැ.

මෑතකාලීන නැඹුරුව ලෝකයේ බොහෝ රටවල් ඉහත රූප සටහනේ දකුණු, පහළ අන්තය වෙත යොමු වෙමින් සිටීමයි. එහෙම වෙන්න හේතු සහ එහි අනාගත ප්‍රතිඵල ඉදිරියේදී කතා කරමු. මෙහි තිබෙන්නේ කතාව පටන් ගන්න අවශ්‍ය මූලික කරුණු පමණයි.