වෙබ් ලිපිනය:

Showing posts with label විද්‍යාත්මක ක්‍රමය. Show all posts
Showing posts with label විද්‍යාත්මක ක්‍රමය. Show all posts

Monday, March 1, 2021

ලයිමා ෆාලිඩා, ධම්මික බණ්ඩාර හා එලියන්ත වයිට්


ලයිමා ෆාලිඩා නම් කට්ටඩි ගැහැනියක හා මව විසින් දෙල්ගොඩ ප්‍රදේශයේ ෆාතිමා රිෆ්කා නම් නව හැවිරිදි දැරියකට පැය පහක් පුරා වේවැල් පහර දී ඝාතනය කර තිබෙනවා. මේ අවාසනාවන්ත සිදුවීම ගැන අදහස් දක්වමින් අජිත් පැරකුම් ජයසිංහ විසින් පහත පරිදි ලියා තිබෙනවා.

"ජාතික චින්තන තර්කනය අනුව, ලයිමා ෆාලිඩා නම් මෙම මුස්ලිම් කට්ටඩි ගැහැනිය ද මහාචාර්ය නලින් ද සිල්වා වැනි අයෙකි. ඔවුන් අතර වෙනසක් නැත. චන්න ජයසුමන වැනි නලින්වාදීන් දේව මණ්ඩල අමතන ආකාරයත්, ලයිමා යක්ෂයන් පලවාහරින ආකාරයත් අතර මූලික වෙනසක් නැත. ඇය විසින් කරන ලද ඝාතනය ද ඒ අනුව රෝහලකදී ප්‍රතිකාර ගනිමින් සිටි අයෙකු මියයාම වැනි සාමාන්‍ය දෙයකි."

අජිත් පැරකුම්ගේ විවේචනය සරල ලෙස ඉවත දැමිය හැකි එකක් නෙමෙයි. මේ වන විට සෑහෙන දුරකට ලංකාවේ රාජ්‍ය මතවාදය වී තිබෙන නලින් ද සිල්වාගේ මතවාදය අනුව,

(අ) ලෝකයේ තිබෙන්නේ එක් දැනුම් පද්ධතියක් නෙමෙයි.

(ආ) එක දැනුම් පද්ධතියක් මගින් වෙනත් දැනුම් පද්ධතියක් පරීක්ෂා කළ නොහැකියි.

(ඇ) සාපේක්ෂ සත්‍යයන් මිසක් පරම සත්‍යයක් කියා දෙයක් නැහැ.

(ඈ) ඒ නිසා එක දැනුම් පද්ධතියක් වෙනත් එකකට වඩා නිවැරදියි කියා කියන්න බැහැ. 

(ඉ) බටහිර විද්‍යාව සත්‍යයක් බවත්, අනෙක් දැනුම් මිථ්‍යා බවත් ගොඩක් අය හිතන්නේ බටහිර දැනුම් ආධිපත්‍යය නිසා.

නලින් ද සිල්වා හා නලින්වාදීන් නාථ දෙවියන්ගෙන් හා කාලි දෙවඟනගෙන් දැනුම ලබා ගැනීම වෙනුවෙන් පෙනී සිටියේ ඉහත තර්කනය මත පදනම්වයි. මේ තර්කනය පහසුවෙන් ඉවත දැමිය නොහැකි තරම් ප්‍රබල බවත් කිව යුතුයි. 

මම ප්‍රායෝගිකව නොපෙනෙන බලවේග කෙරෙහි කිසිදු විශ්වාසයක් නඩත්තු නොකරමින් ජීවත් වන කෙනෙක්. මේ ආකාරයේ විශ්වාස මා අත් හැර දැමුවේ වයස අවුරුදු හත අටක කාලයේදී. එහෙත්, නොපෙනෙන බලවේග සැබෑවටම නොපවතින්නේයැයි විශ්වාස කිරීමද තවත් එක් විශ්වාසයක් කියන එක මට බැහැර කරන්නට බැහැ. මා අඥේයවාදියෙකු ලෙස මාව හඳුන්වා ගන්න කැමති ඒ නිසයි. මට කිසියම් නොපෙනෙන බලවේගයක් පවතින බව විශ්වාස කිරීම අසීරු වන හේතුවටම වෙනත් අයෙකුට එවැනි බලවේගයක් නොපවතින බව විශ්වාස කිරීම අසීරු විය හැකියි.

නාථ දෙවියන් නම් වූ අදෘශ්‍යමාන සත්ත්වයෙකු හෝ වෙනත් නොපෙනෙන බලවේගයක් ඇති බවත්, තමන්ට එම නාථ දෙවියන් සමඟ සන්නිවේදනය කළ හැකි බවත් කවුරු හෝ කියනවානම් මට එය ප්‍රතික්ෂේප කිරීමේ හැකියාවක් නැහැ. එහෙත් මේ වගේ දෙයක් පරීක්ෂා කර තහවුරු කර ගැනීමේ හැකියාවක්ද නැහැ. මට අවශ්‍ය වූ පමණින් නාථ දෙවියන් සමඟ සන්නිවේදනය කළ හැකි නිශ්චිත ක්‍රමවේදයක් නැහැ. මෙයින් වෙනස්ව බටහිර විද්‍යාවෙන් යෝජනා කරන දැනුම් බොහොමයක් පරීක්ෂාවට ලක් කළ හැකි නිශ්චිත ක්‍රමවේදයන් තිබෙනවා. එසේ පරීක්ෂා කරන ක්‍රමවේදත් පරීක්ෂාවට ලක් කළ හැකියි. බටහිර විද්‍යාව පරම සත්‍යයන් හොයා දෙන්නේ නැතත් යෝජනා කරන සත්‍යයන් සත්‍ය විය හැක්කේ කවර උපකල්පන යටතේද කියන එක බොහෝ විට පැහැදිලියි.

බටහිර විද්‍යාව හැර විවිධ දැනුම් ලෝකයේ තිබෙනවා. ඒ ඇතැම් දැනුම් බටහිර විද්‍යාවට පහසුවෙන් අවශෝෂණය කර ගත හැකියි. එහෙත්, අදෘශ්‍යමාන බලවේගයකින් දැනුම ලබා ගැනීම වැනි අදහසක් බටහිර විද්‍යාවට අවශෝෂණය කර ගැනීම අසීරුයි. බටහිර විද්‍යාවට අවශෝෂණය කර ගත නොහැකි අදහසක් බටහිර විද්‍යාවෙන් පරීක්ෂා කිරීමේ හැකියාවක්ද නැහැ. ඒ නිසා එවැනි දැනුමක් බටහිර විද්‍යාව මත පදනම්ව මිථ්‍යාවක් සේ නම් කිරීම අසීරු කරුණක්.

බටහිර විද්‍යාව සත්‍ය වන්නේ සම්මතය මතනම් වෙනත් දැනුමක් සම්මතය වූ විට ඒ දැනුමද පිළිගන්න වෙනවා. ඒ පදනම මත කාලි දෙවඟනගෙන් බෙහෙත් අසා ගෙන ඒ බෙහෙත් වලින් ප්‍රතිකාර කිරීම මිථ්‍යාවක් සේ සලකා බැහැර කරන්න බැහැ. මේ කාරණාවම ලයිමා ෆාලිඩාගේ ප්‍රතිකාර ක්‍රමයටත් අදාළයි. ඒ අනුව, ධම්මික පැණිය හා ලයිමා ෆාලිඩාගේ ප්‍රතිකාර අතර වෙනසක් නැහැ කියන අජිත් පැරකුම්ගේ තර්කය බැහැර කරන්න බැහැ.

ධම්මික පැණිය සතුව  කෝවිඩ් ආසාදනය වැළැක්වීමේ හැකියාවක් නොතිබියදී එය ලබා ගන්නා අයට කෝවිඩ් ආසාදනය නොවන්නේය යන පදනමෙන් එම පැණිය ලබාගත් අය සිය චර්යාවන් වෙනස් කළේනම් ඒ හේතුව නිසා බොහෝ දෙනෙකුට කෝවිඩ් වැළඳී එයින් යම් පිරිසක් මිය යා හැකිව තිබුණා. එහෙත් ලංකාවේ ආණ්ඩුව විසින් පරීක්ෂාවකට ලක් නොකර වක්‍ර ලෙස හෝ ධම්මික පැණිය ප්‍රවර්ධනය කළා. පැණිය ලබාගත් අයට කෝවිඩ් හැදුනා. මේ අනුව ධම්මික පැණිය සාර්ථක ප්‍රතිකාරයක් වීමේ හැකියාව පිළිගත් අයෙකුට, ලයිමා ෆාලිඩාගේ ප්‍රතිකාර ක්‍රමය සාර්ථක ප්‍රතිකාරයක් ලෙස පිළිගත නොහැක්කේ ඇයි කියන එක වලංගු තාර්කික ප්‍රශ්නයක්.

ලයිමා ෆාලිඩාගේ ප්‍රතිකාරය නිසා දැරියක් මිය ගියා. ඇය ප්‍රතිකාරයක් ලෙස දැරියට මිය යන තුරු වේවැල් පහර දී ඇති බව පැවසෙනවා. එහෙත් ඇගේ සිරුර පිහි වලින් කපා නැහැ. බටහිර වෛද්‍යවරු ශල්‍ය මේස මත බොහෝ රෝගීන්ගේ සිරුරු සැත්කම් පිහි වලින් කපනවා. ඒ ඇතැම් රෝගීන් මිය යනවා. එහෙත් ඔවුන් වරදක් කර ඇති බව කවුරුවත් කියන්නේ නැහැ. සැත්කමක් කිරීමේදී රෝගියෙකු මියයාම බොහෝ විට සැලකෙන්නේ නොවැලැක්විය හැකි දෙයක් විදිහටයි. ලයිමා ෆාලිඩාගේ ප්‍රතිකාරයෙන් රෝගියා මිය ගියේත් ඒ විදිහටම වෙන්න බැරිද?

ලෝකයේ විවිධ දැනුම් පද්ධති තිබෙනවා. අදෘශ්‍යමාන බලවේගයක උපකාරයෙන් ප්‍රතිකාර කිරීම බටහිර වෛද්‍යවරයෙකු විසින් කරන දෙයින් වෙනස් නැති සේ සැලකුවොත් ලයිමා ෆාලිඩා කිසිදු වැරැද්දක් කර නැහැ. කෝවිඩ් එන්නත්, ධම්මික පැණිය වගේම ඇගේ ප්‍රතිකාර ක්‍රමයත් 100%ක් සාර්ථක නැති බවට පහසුවෙන් තර්ක කළ හැකියි.

කොහෙන් හෝ ඉරක් ඇඳිය යුතු බව මොළේ කළඳක් තියෙන මිනිහෙකුට තේරෙන්න ඕනෑ. මේ ඉර අඳින්නේ කොහෙන්ද?

බටහිර වෛද්‍ය විද්‍යාවේ ප්‍රතිකාර ක්‍රමයක් අනුමත කරන සම්මත ක්‍රමවේදයක් තියෙනවා. මේ ක්‍රමවේදය ඉතා පැහැදිලියි. එය තේරුම් ගන්න මහා ලොකු දර්ශනවාද අවශ්‍ය වෙන්නේ නැහැ. මේ ගැන මා ලියා තිබෙන නිසා නැවත ලියන්න යන්නේ නැහැ. ක්‍රමවේදය පැහැදිලි නැති හෝ ප්‍රශ්න තිබෙන කෙනෙක් ඉන්නවානම් වෙන කා වෙතවත් යන්න අවශ්‍ය නැති බවත්, පෞද්ගලිකව මට පැහැදිලි කළ හැකි බවත් බය නැතිව හා වගකීමෙන් කියන්න පුළුවන්. 

බටහිර වෛද්‍ය විද්‍යාවේ ප්‍රතිකාර ක්‍රමයක් පරීක්ෂාවට ලක් කරන ක්‍රමවේදය බටහිර වෛද්‍ය විද්‍යාව මත පදනම් වූ ක්‍රමයක් නෙමෙයි. එම ක්‍රමවේදය ඉතා පහසුවෙන් වෙනත් දැනුම් පද්ධතියක ප්‍රතිකාර ක්‍රමයක් එම දැනුම් පද්ධතියේ මූලධර්ම මත පදනම්ව පරීක්ෂාවට ලක් කිරීම සඳහා වුවත් යොදාගත හැකියි. අදෘශ්‍යමාන බලවේග වල පැවැත්ම, එම බලවේග හරහා ප්‍රතිකාර ක්‍රම පිළිබඳ දැනුම ලබා ගැනීමේ හැකියාව ආදිය පිළිගන්නා අයෙකුට වුවත් කවුරු හෝ කෙනෙක් බොරුවක් කිරීමේ හැකියාව බැහැර කළ හැකියි කියා මා හිතන්නේ නැහැ. දැනුම් පද්ධතිය කුමක් වුවත් එය පරීක්ෂාවට ලක් කළ හැකි ක්‍රමයක් තිබිය යුතුයි. එම ක්‍රමය බටහිර වෛද්‍ය විද්‍යාවේ ප්‍රතිකාර ක්‍රමයක් පරීක්ෂාවට ලක් කරන ක්‍රමවේදයම විය යුතු නැතත් අදාළ ක්‍රමවේදය පාරදෘශ්‍ය විය යුතුයි. පාරදෘශ්‍ය ක්‍රමයකින් පරීක්ෂාවට ලක් නොවුණු දැනුමක් වෙනුවෙන් රජය, ජනමාධ්‍ය හෝ වග කිව යුතු පුරවැසියෙකු පෙනී සිටීම ඉතාම නරක පූර්වාදර්ශයක්.

බටහිර වෛද්‍යවරුන්ගේ ආධිපත්‍යයක් නැතැයි මා කියන්නේ නැහැ. එය ඉතා දරුණුවටම තියෙනවා. ලංකාවේ තරමටම නැතත් ඇමරිකාවේ වුවත් යම් දැනුම් ආධිපත්‍යයක් ඔවුන්ට තිබෙනවා. මේ ආධිපත්‍යය තුළ ඔවුන්ට අත් වැරදි වගේම හිතාමතාම කරන වැරදිත් වහ ගන්න යම් ඉඩක් සැලසෙනවා. එහෙත්, අඩු වශයෙන් සෛද්ධාන්තිකව හෝ ඔවුන්ව ප්‍රශ්න කිරීමකට ලක් කළ හැකි නිශ්චිත ක්‍රමවේදයක් තිබෙනවා. මම හිතන විදිහට ආයුර්වේද වැනි විකල්ප ප්‍රතිකාර ක්‍රම හා අදාළවත් තත්ත්වය මෙයයි. කවර හෝ ආකාරයක වගවීමක් තියෙනවා.

අදෘශ්‍යමාන සත්ත්වයෙකු කියන දෙයක් වැරදී හානියක් වූ විට එහි වගකීම ගන්න කෙනෙක් නැහැ. නාථ දෙවියන්ගෙන්, කාලි දෙවඟනගෙන් හෝ ලයිමා ෆාලිඩාට වැහුණු අමනුෂ්‍යයාගෙන් වන්දි අය කර ගන්න බැහැ. අල්ලලා හිරේ දාන්නත් බැහැ. නිශ්චිත ප්‍රතිකාරයක් පරීක්ෂාවට ලක් කළ හැකි වුවත් ප්‍රතිකාර පිළිබඳ දැනුම ලබා ගන්නා ක්‍රමය පරීක්ෂාවට ලක් කරන්න බැහැ.

ලයිමා ෆාලිඩා ප්‍රතිකාරයේත්, ධම්මික පැණියේත් එක් වෙනසක් තිබෙනවා. ලයිමා ෆාලිඩා ප්‍රතිකාර ක්‍රමයේදී දැනුම ලබා ගැනීමත් ප්‍රතිකාර කිරීමත් සිදු වන්නේ එක විටයි. ඒ නිසා දැනුම ලබාගත් ක්‍රමයට අමතරව ප්‍රතිකාර ක්‍රමයම පරීක්ෂාවට ලක් කළ නොහැකි එකක්. එක් අයෙකුට සුව වුනා කියා වෙනත් අයෙකුට සුවවන බවට සහතිකයක් නැහැ. නිශ්චිත සහතිකයක් නෙමෙයි. අඩු වශයෙන් සම්භාවිතාව මත පදනම් වූ සහතිකයක් හෝ නැහැ. 

ධම්මික ප්‍රතිකාරය ලබාගත් ක්‍රමය පරීක්ෂාවට ලක් කළ නොහැකි වුවත් අදාළ පැණිය පරීක්ෂාවට ලක් කිරීම කළ නොහැක්කක් නෙමෙයි. නිසි පරීක්ෂාවකට ලක් කිරීමෙන් පසුව සාර්ථක බව තහවුරු කළ හැකිනම් ඉඳ හිට රෝගියෙක් මැරෙන එක ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. හැබැයි සමස්තයක් ලෙස සියලු හානි හා අවදානම් වලට වඩා වැඩි වාසි තිබෙන බව තහවුරු වී ඇත්නම් පමණයි.

කතාවට කියන්නේ කෝවිඩ් වලට බටහිර වෛද්‍ය විද්‍යාවේ කිසිම ප්‍රතිකාරයක් නැහැ කියලයි. නමුත්, එයින් අදහස් වෙන්නේ කෝවිඩ් ආසාදිතයින් මැරෙන්න ඇරලා බටහිර වෛද්‍යවරු බලා ඉන්නවා කියන එක නෙමෙයි. ඇමරිකාවේනම් මුල් කාලයේ ඉඳලාම මේ රෝගීන්ට විවිධ ප්‍රතිකාර කරනවා. ඒ විවිධ ප්‍රතිකාර වල සාර්ථක ප්‍රතිඵලද තිබෙනවා. ප්‍රතිකාරයක් නැහැ කියා කියන්නේ බටහිර වෛද්‍ය විද්‍යාවේ සම්මත අනුව ඒ කිසිදු ප්‍රතිකාරයක ප්‍රමාණවත් තරමේ වාසි නැති නිසා මිස කිසිම වැඩක් නැති නිසා නෙමෙයි.

බටහිර වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර ක්‍රමයක් අනුමත කරන්නේ එහි හිතකර ප්‍රතිඵල සැලකිය යුතු මට්ටමක තිබෙන බව පැහැදිලිව පෙනේනම් පමණයි. ලංකාවේ භාවිතා වන ඇස්ට්‍රසෙනිකා එන්නත තවමත් ඇමරිකාව තුළ අනුමත වී නැත්තේ එහි සාර්ථකත්වය තවමත් ඇමරිකාවට ඒත්තු ගන්වනු ලැබ නැති නිසයි. මේ සියලු කඩුළු පැන ඉදිරියට යන බටහිර වෛද්‍ය ප්‍රතිකාරයක් වුවත් ඇතැම් පුද්ගලයින් හා අදාළව අසාර්ථක වෙන්න පුළුවන්. එහෙත් එයින් අදහස් වෙන්නේ බටහිර වෛද්‍ය ප්‍රතිකාරයක් හා ලයිමා ෆාලිඩා පන්නයේ ප්‍රතිකාරයක් සමානයි කියන එක නෙමෙයි. ලයිමා ෆාලිඩා පන්නයේ ප්‍රතිකාර වලට වඩා බටහිර වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර වලට පිළිගැනීමක් තියෙන්නේ එම ප්‍රතිකාර වඩා සාර්ථක නිසා මිස බටහිර වෛද්‍ය විද්‍යාවේ ආධිපත්‍යයක ආනුභාවයකිනුත් නෙමෙයි.

විවිධ දැනුම් තිබෙන බව පිළිගත යුතුයි. ඒ අතරම, එම දැනුම් අතරින් වැඩකට ඇති දැනුම් හා හානිකර දැනුම් වෙන් කරමින් ඉරක් අඳින එකත් කළ යුතුයි. 

Tuesday, January 12, 2021

ආයෙත් ඒවිද ඒ සමනලයා


සාර්ථකත්වය 95.0% බව කියන පයිසර්-බයෝඑන්ටෙක් කෝවිඩ් එන්නතේ සාර්ථකත්වය 0% සිට 100% දක්වා ඕනෑම අගයක් වෙන්න පුළුවන්. ඒක එහෙම නෙමෙයි කියා කියන කෙනෙක් එන්නවානම් කරුණාකර ඉදිරිපත් වෙන්න. විද්‍යාව අනුව එවැනි නිශ්චිත ප්‍රකාශයක් කරන්න පුළුවන්කමක් නැහැ. ධම්මික පැණියේ සාර්ථකත්වයත් 0% සිට 100% දක්වා ඕනෑම අගයක් වෙන්න පුළුවන්. එහෙමනම්, මේ දෙකම එකිනෙකට සමානද? 

"ඒ කාලේ පල්ලියේ ඉගැන්වීම වුනේ සමස්ත විශ්වයම පෘථිවිය කේන්ද්‍ර කරගත්තක් බව. ඒත් පෘථිවිය සූර්යයා වටා භ්‍රමණය කෙරෙන බවට සාක්ෂි සොයා ගෙන ගැලීලියෝ ගැලිලි ඒක ප්‍රකාශයට පත් කළාම ඒ ගැන කිපුණු කතෝලික පල්ලිය 1633 දී ඔහු නිවාස අඩස්සියේ තබන්න නියෝග කළා. ... ඉතාලි පාලකයන් එදා ඔහු කියූ සත්‍යය බැහැර කළත් අද මුළු ලෝකයම ඔහු එදා හෙළි කළ දේ පිළිගන්නවා."

ඉහතින් තියෙන්නේ සරෝජ් පතිරණගේ ප්‍රකාශයක්.

පෘථිවිය සූර්යයා වටා භ්‍රමණය කෙරෙන බවට ගැලීලියෝ විසින් කරපු ප්‍රකාශය සත්‍යයක්ද? අද මුළු ලෝකයම ඔහු එදා හෙළි කළ දේ පිළිගන්නවා කියන්නේ ඇත්තද? විද්‍යාවේ පියා ලෙස සැලකෙන ගැලීලියෝ ගැලීලිගෙන් සෘජුවම පැවත එන, ගැලීලියෝගේ වගේම අයිසෙක් නිවුටන්ගේත් ශාස්ත්‍රාලයීය මී මුණුපුරෙක් වන නලින් ද සිල්වානම් මේ කතාව පිළිගන්නේ නැහැ. නලින් ද සිල්වාගේ පහත ලිපිය අගට ගියොත් සූර්යයා පෘථිවිය වටා භ්‍රමණය වන ආකෘතියක් ඇස් වලින්ම බලා ගන්න පුළුවන්.

කොපර්නිකස් හා ගැලීලියෝ නිවුටන්ට කළ හදිය

දැන් එහෙමනම්, නිවැරදි නලින් ද සිල්වාද නැත්නම් සරෝජ් පතිරණද? කෙටි පිළිතුරනම් ඔය ආකෘති දෙකම එක තරමට නිවැරදි බවයි. අවශ්‍යනම් ආකෘති දෙකම වැරදි බව "පෙන්වා දෙන්නත්" පුළුවන්.

මේ ආකෘති දෙකටම වඩා නිවැරදි භෞතික විද්‍යා ආකෘතියක් අනුව පොළොව වටා ඉරවත්, ඉර වටා පොළොවවත් ගමන් කරන්නේ නැහැ. ඇත්තටම සිදුවන්නේ පොළොවේත්, ඉරේත් පොදු ගුරුත්ව කේන්ද්‍රය වටා (barycenter) ඉරත් පොළොවත් දෙකම ගමන් කිරීමයි. පහත ලිපිය ආරම්භයේ ඇති ආකෘතිය බලන්න.

දවසට පැය කීයක්ද එහේ?

ඇත්තටම කියා කිවුවත් ඇත්තටමත් නෙමෙයි. මුල් ආකෘති දෙක වගේම මේ තෙවැන්නත් තවත් ආකෘතියක්. වෙනත් කෙනෙකුට ඉතාම පහසුවෙන් මේ ආකෘති තුනම වැරදි බව පෙන්වා දෙන්න පුළුවන්. සරලම වැරැද්දක් විදිහට ඉර, හඳ, හා පොළොව මේ ආකාරයට එකම තලයක ගමන් කරන්නේ නැහැ. ඒ බව සලකා ත්‍රිමාන ආකෘතියක් හදන්න පුළුවන් වුනත් එයත් තවත් ආකෘතියක් පමණයි. යම් තත්ත්වයන් යටතේදී මේ වගේ ආකෘතියකින් මේ ග්‍රහවස්තූන් සැබෑවටම චලනය වන ආකාරය නිරූපණය වන්නේ නැහැ. එහෙමයි කියලා වැඩ ගත හැකි සීමාව තුළ වැඩ ගන්නවා මිස ඔය ආකෘති අහක දාන්න අවශ්‍යත් නැහැ. 

පයිසර්-බයෝඑන්ටෙක් කෝවිඩ් එන්නත හදලා තියෙන්නේ විද්‍යාවේ ක්‍රමවේදය අනුව. කියන විදිහට ධම්මික පැණිය හදලා තියෙන්නේ කාලි අම්මාගෙන් අසාගත් වට්ටෝරුවකට. ඔය දෙකේම සාර්ථකත්වය 0% සිට 100% දක්වා ඕනෑම අගයක් වෙන්න පුළුවන්. එසේ වුවත්, පෞද්ගලිකව මට මේ දෙකෙන් පයිසර්-බයෝඑන්ටෙක් කෝවිඩ් එන්නත සම්බන්ධව තිබෙන විශ්වාසය ධම්මික පැණිය සම්බන්ධව නැහැ. ඒ ඇයි?

පයිසර්-බයෝඑන්ටෙක් කෝවිඩ් එන්නත හදලා පරීක්ෂා කරලා වෙළඳපොළට එන ක්‍රමවේදය පිළිබඳව මට විශ්වාසයක් තිබෙනවා. ධම්මික පැණිය සම්බන්ධව මට එවැනි විශ්වාසයක් නැහැ. මගේ විශ්වාසය අනුව මා විසින් පයිසර්-බයෝඑන්ටෙක් කෝවිඩ් එන්නත ලබා ගත්තොත් කෝවිඩ් හැදී මාව මැරෙන එක වැලකෙන්න 100%කට ඉතාම ආසන්න සම්භාවිතාවක් තිබෙනවා. කෝවිඩ් නොහැදෙන්න අඩු වශයෙන් 95%ක පමණවත් සම්භාවිතාවක් තිබෙනවා. නමුත්, ධම්මික පැණිය ලබා ගැනීමෙන් පසුව කෝවිඩ් නොහැදෙන්න එවැනි ඉහළ සම්භාවිතාවක් ඇති බව විශ්වාස කරන්න මට සාධක නැහැ. සමහර විට මේ පැණිය ගත්තා කියා කිසිම වැඩක් නැති වෙන්නත් පුළුවන්. මේ නිගමන විෂයමූලිකයි. ඒ නිසා, වෙන කෙනෙක් වෙනත් ආකාරයකට හිතනවානම් එහි කිසිම වැරැද්දක් නැහැ.

කාලි දෙවඟන විසින් මේ බෙහෙත දුන්නා කියන කතාව හෝ අඩු වශයෙන් කාලි දෙවඟන කියා කෙනෙක් ඉන්නවා කියන එක (ඇතැම් අයගේ මානසික ලෝක වල හැර) මම විශ්වාස කරන්නේ නැහැ. එහෙත්, අඥේයවාදියෙක් විදිහට මේ දේවල් මට මුළුමනින්ම ප්‍රතික්ෂේප කරන්න බැහැ. මොකද මේ දේවල් ඇත්ත කියා ඔප්පු වී නැතුවාක් මෙන්ම බොරු කියා ඔප්පු වෙලත් නැහැ. එහෙමනම්, මම මේ දේවල් ගැන විශ්වාසයක් නැති බව කියන්නේ ඇයි?

සරල පිළිතුරක් දුන්නොත් මට කිසිම දවසක ඔය කියන කාලි දෙවඟන, නාථ දෙවියන් හෝ වෙනත් දෙවි කෙනෙක් හමු වෙලා හෝ සන්නිවේදනය කරලා නැහැ. එවැනි අත්දැකීමක් තිබුණානම් මට මේ කතාව විශ්වාස කරන්න තිබුණා. 

එහෙමනම්, මම කෝවිඩ් හැදෙන්නේ වෛරසයකින් කියා විශ්වාස කරන්නේ (අඥේයවාදියෙක් විදිහට සැකය බැහැර නොකර මම එසේ විශ්වාස කරනවා) ඔය කියන වෛරසය දැකල තියෙන නිසාද? නැහැ. මම මේ වෛරසය දැකලා නැහැ. නමුත්, අවශ්‍යනම් එම වෛරසය දකින්න පුළුවන් වෙයි කියලා මට විශ්වාසයක් තිබෙනවා. සමහර විට ඒ සඳහා අවශ්‍ය වන උපකරණ (ඉලෙක්ට්‍රොනික් අන්වීක්ෂයක්) තිබීම පමණක් ඒ සඳහා ප්‍රමාණවත් නොවෙන්න පුළුවන්. ඉලෙක්ට්‍රොනික් අන්වීක්ෂයකින් වෛරසය දකින්න පුහුණුවක් අවශ්‍ය වෙන්න පුළුවන්. මට අවශ්‍යනම් එවැනි පුහුණුවක් ලබා ගැනීමේ හැකියාව පිළිබඳවද මට විශ්වාසයක් තිබෙනවා. 

මේ විශ්වාසය පදනමක් නැති විශ්වාසයක් නෙමෙයි. මා ගැන පෞද්ගලිකව දන්නා අය දන්නා පරිදි මා එකිනෙකින් වෙනස් විෂයයන් ගණනාවක් විධිමත් ලෙස හදාරා තිබෙනවා. තවත් ඇතැම් විෂයයන් අවිධිමත් ලෙස හදාරා තිබෙනවා. කාලය හා මුදල් අවශ්‍ය වන නමුත් මා බොහෝ විට සාර්ථක වී තිබෙනවා. වෙනත් බොහෝ අයත් මා මෙන්ම මේ දෙය කරනු මා නිරීක්ෂණය කර තිබෙනවා. ඒ නිසා, මා දැනට හදාරා නැති බටහිර විද්‍යාවේ වෙනත් විෂයය ක්ෂේත්‍රයක් හදාරන්න අවශ්‍යනම් එය කළ හැක්කක් බවට මට සෑහෙන විශ්වාසයක් තිබෙනවා. 

මා හදාරා තිබෙන ක්ෂේත්‍ර තුළ හමු වී තිබෙන අලුත් දැනුම් හැම විටම ඇත්තද? පැහැදිලිවම නැහැ. මා බටහිර විද්‍යාව හදාරන්නේත් අඥේයවාදියෙකුගේ සැකය අත් නොහැරයි. හැබැයි හදාරන දෙය හැකිතාක් හොඳින් හදාරනවා. බටහිර විද්‍යාව තුළ වුවත් හමුවන හැම දෙයක්ම නිවැරදි නැහැ. සමහර දේවල් වැරදියි. නිවැරදි බොහෝ දේවල්ද නිවැරදි වන්නේ යම් සීමාවක් තුළයි. නමුත්, සමස්තයක් ලෙස මා පසුතැවිලි වී නැහැ. බටහිර විද්‍යාව තුළ, අවශ්‍යතාවයක් හා හැකියාවක් ඇත්නම් වැරදි නිවැරදි කිරීමේ හා නිවැරදි දේ නිවැරදි වන සීමාව පුළුල් කිරීමේ අවස්ථාව මා හමුවේ තිබෙනවා. මහා ලොකු දේවල් නොවුනත්, එසේ කර ඇති තැන්ද තිබෙනවා. අදටත් මා බටහිර විද්‍යාවන් පිළිබඳ මගේ දැනුම වඩා පුළුල් කර ගැනීම පිණිස මගේ පෞද්ගලික කාලය හා මුදල් ඉතා කැමැත්තෙන් වැය කරනවා.

බටහිර විද්‍යාවේ දැනුම් ක්ෂේත්‍රයට අයත් නොවන විකල්ප දැනුම් පිළිබඳ මගේ විශ්වාසයක් නැතත් එවන් දේ හැදෑරීම වෙනුවෙන්ද මා සෑහෙන කාලයක් යොදවා තිබෙනවා. එවැනි හැදෑරීම් කර තිබෙන්නේද බටහිර විද්‍යා විෂයයක් හදාරන තරමේම උනන්දුවකින් හා කැප කිරීමකින්. මෙය එක අතකින් අජිත් ධර්මා මළවුන් සමඟ කතා කරන්න යාමට සමාන කළ හැකියි. එහෙත්, බොහෝ විට මට හමු වී තිබෙන්නේ එක්කෝ හිතාමතා කරන බොරු. එසේ නැත්නම් ඇත්තක් ඇති බව විශ්වාස කිරීමට තරම් සාක්ෂි නැති දේ. මා සතු ඇතැම් විකල්ප දැනුම් ගැන මා වැඩිපුර ලියන්නවත් කැමති නැත්තේ මගේ විශ්වාසය අනුව එසේ ලිවීමෙන් අර්ථයකට වඩා අනර්ථයක් සිදු විය හැකි නිසයි. ඒ එක්කම මේ විකල්ප දැනුම් සම්පූර්ණ බොරු බව තහවුරු වී නැති බවද කිව යුතුයි.

ඊයේ රෑ "පූර්ණ ආගන්තුකයා (The Perfect Stranger)" කියලා ක්‍රිස්තියානි චිත්‍රපටයක් බැලුවා. මෙහි තරුණ කාන්තාවකට අමුත්තෙක්ගෙන් අහඹු ලෙස රාත්‍රී කෑමකට ආරාධනාවක් ලැබෙනවා. ඔහු තමන්ව හඳුන්වා දෙන්නේ නාසරෙත් සිට පැමිණි ජීසස් ලෙසයි. ඇමරිකාවේ පෙනිසිල්වේනියා ප්‍රාන්තයේ නිවුයෝර්ක් මායිමට කිට්ටුව නාසරෙත් නම් වූ නගරයක් තිබෙනවා. ජීසස් කියන නමත් දුලබ නමක් නොවන නිසා මෙහි ලොකු අමුත්තක් නැහැ. රාත්‍රී කෑම අවසානයේදී අමුත්තා පිටත්ව යාමට පෙර තමන් සමඟ නැවත සම්බන්ධ විය හැකි ආකාරය කාන්තාවට බිස්නස් කාඩ් එකක පිටුපස ලියා දෙනවා. ගෙදර ගිහින් බලද්දී එහි ලියා තිබෙන්නේ "එළිදරවු 3:20" කියලයි. බයිබලය පෙරලා බැලූ විට අදාළ පාඨය මෙවැන්නක්.

එළිදරවු 3:20: "මෙන්න, මම දොර ළඟ සිට තට්ටු කරමි. යමෙක් මාගේ හඬ අසා දොර අරින්නේ නම් මම ඇතුළු වී, ඔහු සමඟ කෑම කන්නෙමි. ඔහු ද මා සමඟ කෑම කන්නේ ය."

නාථ දෙවියන් හෝ කාලි අම්මා සමඟ සම්බන්ධ වීමට ඔය වගේ නිශ්චිත ක්‍රමයක් තිබුනනම් මමත් එය කරනවා. නමුත්, කවුරුවත් එවැනි ක්‍රමයක් නොදන්නා නිසා මට ඒ අයත් එක්ක සම්බන්ධ වෙන්න ක්‍රමයක් නැහැ. හැබැයි කවුරු හෝ තමන්ට එසේ සම්බන්ධ විය හැකි බව කියනවානම් එය ප්‍රතික්ෂේප කරන්න මට පුළුවන්කමක් නැහැ. සම්බන්ධ වන ක්‍රමය අහගත්තත් අදාළ දෙවියාට මා සමඟ සම්බන්ධ වෙන්න අවශ්‍ය නැත්නම් වැඩේ කෙරෙන්න විදිහක් නැහැනේ.

වෙනත් කෙනෙකුට දෙවි කෙනෙක් සමඟ සම්බන්ධ වෙන්න බැරි බව මට නිශ්චිතව කියන්න පුළුවන්කමක් නැත්නම්, ඒ කියන්නේ ඔය වැඩේ වෙන්න කවර හෝ හැකියාවක් තිබෙනවානම් එහෙම කෙනෙක් කෝවිඩ් සඳහා ප්‍රතිකාරයක් ලබා දෙන එකත් වෙන්න පුළුවන්නේ. ඒකේ අවුලක් නැහැ. නමුත්, එහෙමයි කියලා දෙවියන්ගෙන් අහගත්තා කියා කවුරු හරි දෙන බෙහෙතක් ගැන මට විශ්වාසය තියන්න පුලුවන්ද? 

අඥේයවාදියෙක් වන මට දෙවියෙක් විසින් මිනිහෙක්ට බෙහෙතක් ලබා දිය හැකියි කියන කතාව සාධක රහිතව මුළුමනින්ම බැහැර කරන්න බැරුවාක් වගේම එහෙම දෙන බෙහෙතක් වැඩ කරනවා කියන එක සාධක රහිතව පිළිගන්න පුළුවන්කමකුත් නැහැ. ඔය ප්‍රවාදය වෙනුවෙන් පෙනී සිටින අයම කියන විදිහට දෙවියන්ගේ බෙහෙත් වුනත් හරියටම හරි නොයන්න පුළුවන්. දෙවියෝ බොරු කියන්නත් පුළුවන්. එහෙමනම් දෙවියෝ දුන්නත් බෙහෙත ගන්න වෙන්නේ පරීක්ෂා කිරීමෙන් පසුවයි. මීට කලින් හරියට බෙහෙත් දීලා දෙවියන්ට හොඳ වාර්තාවක් තිබුණානම් සමහර විට පරීක්ෂා නොකර වුනත් බෙහෙත ගන්න තිබුණා. එහෙම වාර්තාවක් නැහැනේ.

ධම්මික පැණියට මගේ පිළිගැනීමක් ලැබෙන්නනම් එය පරීක්ෂා කළ යුත්තේ කොහොමද? බටහිර ඖෂධයක් සාමාන්‍යයෙන් පරීක්ෂා කරන විධික්‍රමය අනුගමනය කරමින්, සැලකිය යුතු තරම් විශාල නියැදියක් යොදා ගෙන සසම්භාවී සායනික පරීක්ෂණයක් කරලා ඵලදායීත්වය තහවුරු වුනොත් මම මෙය සාර්ථක ඖෂධයක් ලෙස පිළිගන්නවා. අදාළ ඔසුව හදන්න දැනුම ලැබුණේ කොහොමද කියන එක මට අදාළ නැහැ. මොකද පරීක්ෂා කරන ක්‍රමය පිළිබඳව මට සෑහෙන විශ්වාසයක් තිබෙන නිසා. මතක තබා ගන්න මම මේ කතා කරන්නේ අඥේයවාදියෙක්ගේ විශ්වාසයක් ගැන මිසක් සැකයෙන් තොර විශ්වාසයක් ගැන නෙමෙයි.

ධම්මික පැණිය බටහිර ක්‍රමයටම පරීක්ෂා කළ යුතුද? මෙය පරීක්ෂා කළ හැකි වෙනත් සාර්ථක ක්‍රමයක් තිබෙනවානම් සසම්භාවී සායනික පරීක්ෂණ ක්‍රමයම යොදා ගත යුතු නැහැ. නමුත්, දැනට කිසිම කෙනෙක් එවැනි විකල්ප ක්‍රමයක් යෝජනා කර නැහැ. රෝගීන්ට පැණිය දීගෙන ගියා කියලා ඖෂධය පරීක්ෂා වෙන්නේ නැහැ. එය අර මම පොඩි කාලේ කරපු මදුරු පරීක්ෂණය වගේ එකක්.

මදුරු පරීක්ෂණ ක්‍රමයෙන් ඖෂධය පරීක්ෂා වෙන්නේ නැහැ කියා කියන්නේ ඇයි? මේ වෙද්දී බොරු වී තිබුණත්, මේ හා අදාළව කියපු කතාව වුනේ දැනට දහ පහළොස් දාහකට බේත දීලා තිබුණත් ඒ කාටවත් කෝවිඩ් හැදී නැහැ කියන එකයි. පසුගිය සති වලදී සාමාන්‍ය වශයෙන් සතියකට ලංකාවේ 4000කට කිට්ටු පිරිසකට කෝවිඩ් හැදුණා. ලංකාවේ ජනගහණය මිලියන 21කට වැඩියිනේ. ඒ කියන්නේ බෙහෙතක් නොගත්තත් සතියක් යද්දී දහ පහළොස් දාහක පිරිසකගෙන් කොවිඩ් හැදෙන්න ඉඩ තිබුණේ දෙන්නෙක්ට නැත්නම් තුන් දෙනෙක්ට පමණයි. කෝවිඩ් වැඩිපුර හැදුනේ කොළඹ ආශ්‍රිතව නිසා, ධම්මික පැණිය වැඩිපුර ගත්තේ කෑගල්ල පැත්තේ පිරිස්නම් ඔය විදිහට දෙතුන් දෙනෙකුට හෝ කෝවිඩ් නොහැදෙන එක පැණිය නොගත්තත් සිදුවිය හැකිව තිබුණු දෙයක්. 

මේ වෙද්දී පැණිය ගත් කිහිප දෙනෙකුටම කෝවිඩ් හැදී තිබෙන බව වාර්තා වී තිබෙනවා. පැණිය ගත් එක් අයෙකුට හෝ කෝවිඩ් හැදුනානම් එය මුලින් කියපු ආකාරයේ සියයට සියයක් සාර්ථක දිව්‍ය ඖෂධයක් කියන එක බොරු වෙනවා. නමුත්, ඒ හේතුව නිසා මේ පැණිය ඵලදායී එකක් නොවන බව තහවුරු වෙලා නැහැ. පැණිය කොයි තරම් ඵලදායීද කියන එක තවමත් විවෘත ප්‍රශ්නයක්. 

රෝගය වැළැක්වීමේ හැකියාව පැත්තකින් තිබ්බොත්, ඇතැම් තැන් වල පළ කර තිබුණු තොරතුරු අනුව, වතුපිටිවල පරීක්ෂණයේදී පැණිය ගත් සියල්ලන්ගේම කෝවිඩ් සුව වී තිබෙනවා. එහෙත්, පැණිය නොගත් පාලිත කණ්ඩායම තුළ එවැනි දෙයක් සිදු වී නැහැ. නියැදිය ඉතා කුඩා වුනත් මේ පරීක්ෂණය හරියට කරපු එකක්නම් එයින් කියැවෙන්නේ පැණිය කෝවිඩ් සුව කිරීමට සමත්ව ඇති බවයි. ඒ කියන්නේ එසේ වීමට විශාල සම්භාවිතාවක් ඇති බව මිස සැකයකින් තොර නිශ්චිත ප්‍රකාශයක් නෙමෙයි. එහෙත් මේ පරීක්ෂණය කර ඇති ආකාරය අනුව එය නිසියාකාරයෙන් කර නොතිබීමේ හැකියාව බැහැර කරන්න බැහැ.

ධම්මික පැණිය නිසි සසම්භාවී සායනික පරීක්ෂාවකින් නිසැකව සමත් වුවහොත් මා එය සාර්ථක ඖෂධයක් සේ පිළිගන්නවා. එසේ නැත්නම් පිළිගන්නේ නැහැ. කෙසේ වුවත්, එයින් අදහස් වන්නේ නිසි සසම්භාවී සායනික පරීක්ෂාවකින් නිසැකව සමත් වී නැති සියලු දේ මා බැහැර කරන බව නෙමෙයි. හෙම්බිරිස්සාවකට තම්බා බොන ඉඟුරු කොත්තමල්ලි හෝ ඇතැම් ආයුර්වේද බෙහෙත් එවැනි පරීක්ෂාවකට ලක්ව නොතිබීම මට ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. එහෙත්, හදිසියේ කඩා පාත් වූ ලෙඩකට ප්‍රතිකාරයක් සේ හදිසියේ කඩා පාත් වූ ඖෂධයක් වසර සිය හෝ දහස් ගණනක් තිස්සේ පරීක්ෂාවට ලක් වූ දේවල් ගොඩට දමන්න පුළුවන්කමක් නැහැ. වසර සිය හෝ දහස් ගණනක් තිස්සේ කාලයේ පරීක්ෂාවට ලක් වීම වුවද නිසැකව ඖෂධයක ඵලදායීත්වය තහවුරු කරන්නේ නැතත් එම සම්භාවිතාව ඉහළ නංවනවා.

ධම්මික පැණිය යම් හෙයකින් කෝවිඩ් මඩින ඉතා සාර්ථක ඖෂධයක් බව සසම්භාවී සායනික පරීක්ෂාවකින් තහවුරු වුනා කියා හිතමු. ඒ හේතුව මත විධික්‍රමයක් ලෙස දෙවියන්ගෙන් දැනුම ලබා ගැනීමේ සාර්ථකත්වය තහවුරු වෙනවාද? පැහැදිලිවම නැහැ. සමහර අය කියන විදිහට කාලි අම්මාගෙන් ලැබුණු සේ එළියට එන්නේ ලංකාවේ කොහොමටත් භාවිතයේ තිබුණු ආයුර්වේද හෝ වෙනත් දේශීය ඖෂධයක් කියන එක අපට බැහැර කරන්න බැහැ.

තාවකාලික කල්පිතයක් විදිහට දෙවියන්ගෙන් දැනුම ලබා ගැනීම ක්‍රමවේදයක් විදිහට අපි පිළිගනිමු. දෙවියන්ගෙන් ලැබුණු සේ පැවසුණු දැනුමක් මිනිස් පරීක්ෂා සමත් වූ අවස්ථා ගැන සීමිත වාර්තා කිහිපයක් අප සතුව තිබෙනවා. බොහෝ දෙනෙක් පුන පුනා කතා කරන්නේ අපට තහවුරු කර ගැනීමේ හැකියාවක් නැති මෙවැනි වාර්තා අතළොස්සක් ගැනයි. අදාළ දැනුම් නිවැරදි බව මිස එම දැනුම් ලැබුණේ දෙවියන්ගෙන් හෝ වෙනත් අදෘශ්‍යමාන ප්‍රාණියෙකුගෙන් කියන එක තහවුරු වී නැහැ. 

අඥේයවාදී ස්ථාවරයක සිටිමින් අපි දැනට හිතමු මේ කතා සියල්ල ඇත්ත බව. මා විද්‍යාත්මක පර්යේෂණයක් කර නැතත් අදෘශ්‍යමාන ප්‍රාණියෙකුගෙන් යම් යම් දේ දැනගත් බව කියමින් මිනිසුන් දැන හෝ නොදැන (උදාහරණයක් ලෙස යම් මානසික ආබාධයක් නිසා) සිදු කරන ලද ප්‍රකාශ මීට වඩා විශාල ප්‍රමාණයක් වාර්තා වී තිබෙනවා. මෙවැනි වාර්තා නිසි ක්‍රමවේදයකට එකතු කළොත් අපට පුළුවන් දැනගන්න අදෘශ්‍යමාන ප්‍රාණියෙකුගෙන් යම් දැනුමක් ලබාගත් බවට කවුරු හෝ කරන ප්‍රකාශයක ඇති තොරතුරක් සත්‍ය වීමේ සම්භාවිතාව. මගේ විෂයමූලික අනුමානය මෙම සම්භාවිතාව ඉතාම අඩු බවයි. කෙසේ වුවත්, මෙපමණකින් වුවද දෙවියන්ගෙන් දැනුම ලබා ගැනීම පිළිබඳ අදහස අපට බැහැර කරන්න බැහැ.

කෝවිඩ් සඳහා ඔසුවක් හැදීම වැනි දෙයක හෝ වෙනත් එවැනි කටයුත්තක පියවර ගණනාවක් තිබෙනවා. මුල් අදියරේදී ඉදිරිපත් වන අදහස් වලින් අවසන් අදියර වන විට සාර්ථක බව තහවුරු වන්නේ ඉතාම සුළු අදහස් ප්‍රමාණයක් පමණයි. අපට අවශ්‍යනම් මේ සම්භාවිතාව ගණනය කළ හැකියි. දෙවියෙක්ගෙන් ලැබුණු දැනුමක් ලෙස කිසිවෙකු විසින් ඉදිරිපත් කරන අදහසක් නිවැරදි වීමේ සම්භාවිතාව මිනිසෙකු විසින් මුල් අදියරේදී ඉදිරිපත් කරන අදහසක් නිවැරදි වීමේ සම්භාවිතාවට වඩා වැඩිනම් දෙවියන්ගෙන් දැනුම් ලබා ගැනීම යම් තරමකින් හෝ ඵලදායී කාර්යයයක්. එවැනි වෙනසක් නැත්නම්, දෙවියන්ගෙන් දැනුම ලබා ගත හැකි වුවත් ඒ දැනුමෙන් ඇති වැඩක් නැහැ.

මේ නිදර්ශනයෙන් පැහැදිලි කළ පරිදි දෙවියන්ගෙන් දැනුම ලබා ගැනීම ඵලදායී දෙයක්ද නැද්ද කියා විද්‍යාත්මක ලෙස පරීක්ෂා කිරීමට අපට දෙවියන් පිළිබඳව විශ්වාස කරන්න අවශ්‍ය වන්නේ නැහැ. දෙවියන් කියා කොට්ඨාසයක් ඉන්නවාද, ඔවුන් සමඟ සන්නිවේදනය කළ හැකිද ආදී දේ ගැන අඥේයවාදීව සිටිමින්ම දෙවියන්ගෙන් දැනුම ලබා ගැනීමේ ඵලදායීත්වය අපට විද්‍යාත්මක පරීක්ෂාවකට ලක් කළ හැකියි.


Sunday, January 10, 2021

අල හොදි හා නියඟලා අල


වැහි දවසක්. ඇමරිකාවේ නෙමෙයි, ලංකාවේ. උදේ වැඩට යන්න බස් එකෙන් බහිනවා. බස් එකෙන් බැහැලා කන්තෝරුවට පයින් යන්න තිබෙන්නේ බොහොම පොඩි දුරක්. ඒ වුනත්, මොර සූරන වැස්ස නිසා ඒ පොඩි දුර පයින් යන්න බැහැ. අතේ කුඩයකුත් නැහැ. බස් එකෙන් බැහැපු ගමන්ම කරන්න තියෙන්නේ ළඟම තියෙන කඩ පිලකට දුවන එක. මිනිත්තු පහළොවක් ඇතුළත කන්තෝරුවට නොගියොත් රතු ඉර වදිනවා. එතකල් වැස්ස අඩු වීම බලාපොරොත්තුවෙන් කඩ පිලේ ඉන්න පුළුවන්කම තිබෙනවා.

යන්නේ කන්තෝරුවටම නොවෙන්න පුළුවන්. ප්‍රශ්නය රතු ඉර වදින එකම නොවෙන්න පුළුවන්. උදාහරණ විදිහට විභාගයකට, ටියුෂන් පංතියකට, දේශනයකට හෝ සම්මුඛ පරීක්ෂණයකට යද්දී ඔය වැඩේ වෙන්න පුළුවන්. ආණ්ඩුවේ කන්තෝරුවක් හෝ බැංකුවක් වහන්න කිට්ටුව වැඩක් කරගන්න යද්දී ඔය වැඩේ වෙන්න පුළුවන්. මම හිතන්නේ කියවන ගොඩක් අයට ඔය වගේ අත්දැකීමක් නැති වෙන්න බැහැ.

මිනිත්තු පහක් ගත වෙද්දී වැස්ස ටිකක් තුරල් කරනවා. ආයෙම වැඩි වෙන්නත් පුළුවන්. වැස්ස නැවතිලාම යන්නත් පුළුවන්. කිසිම නිශ්චිත අදහසක් නැහැ. පොඩ්ඩක් තෙමෙද්දී කන්තෝරුවට දුවනවද? නැත්නම්, වැස්ස ආපහු වැඩි වීමේ අවදානම අරගෙන පායනකම් තව ටිකක් බලනවද? 

ඔය වගේ වෙලාවක මමනම් බොහෝ විට කරන්නේ පොඩ්ඩක් තෙමෙද්දී කන්තෝරුවට දුවන එකයි. සමහර විට මිනිත්තු පහක් යද්දී වැස්ස පායලා. තෙමිලා තියෙන්නේ නිරපරාදේ. හැබැයි වැස්ස තවත් අඩු වන තුරු බලා ඉඳිද්දී වැස්ස අඩු නොවී තවත් වැඩි වුනානම් එක්කෝ හොඳටම තෙමෙන්න වෙනවා. නැත්නම් රතු ඉර වැදෙනවා.

අපිට ජීවිතයේ මුහුණ දෙන්න වෙන ගොඩක් ප්‍රශ්න ඔය වගේ. නිශ්චිත නිවැරදි පිළිතුරක් නැහැ. අවිනිශ්චිතතාවය හමුවේ  තීරණ ගන්න වෙන්නේ විෂයමූලික සම්භාවිතා මත පදනම්වයි. ගන්න තීරණයකින් අවදානම අඩු කරගන්න පුළුවන් වුනත් අවදානම නැති කරගන්න බැහැ. 

සමහර දවසට බස් එක ලොකු ට්‍රැෆික් එකකට අහුවෙලා වෙනදාට වඩා පරක්කු වෙනවා. අනිවාර්යයෙන්ම වෙලාවට වැඩට යන්න බැරි වෙනවා. උදේම ඉන්නම ඕනෑ රැස්වීමකුත් තියෙනවා. ඉන්න තැන අනුව බස් එකෙන් බැහැලා ත්‍රීවීල් එකක් හොයා ගන්න පුළුවන් කමක් පේන්නෙත් නැහැ. තියෙන ට්‍රැෆික් එකේ හැටියට ත්‍රීවීල් එකකට වුනත් අස්සෙන් රිංගලා යන්නත් අමාරුයි. ඒ කියන්නේ විකල්පයක් නැහැ. ඉතිං මැරෙන්නද? බස් එක යන වෙලාවක යයිනේ කියලා හිතලා පාඩුවේ අතේ තියෙන පොතක් කියවන එකයි මමනම් කරන්නේ.

අඥේයවාදියෙක්ගේ ලෝකය සමස්තයක් විදිහට ගත්තහම අවිනිශ්චිතතාවන්ගෙන් පිරුණු එකක්. අඥේයවාදියෙක්ම නොවුනත් ඕකේ වෙනසක් නැහැනේ. අඥේයවාදියෙක්ගේ තිබෙන වෙනස ඔය ප්‍රශ්න වලට නිශ්චිත පිළිතුරු හොයන්න වද නොවීමයි. නිශ්චිත පිළිතුරු හොයන්නේ නැහැ කියා කියන්නේ පිළිතුරු හොයන්නේ නැහැ කියන එක නෙමෙයි. අවිනිශ්චිත පිළිතුරකින් සෑහීමකට පත් වෙන්න පුරුදු වෙනවා කියන එකයි.

වයස අවුරුදු එකොළහක් වෙද්දී, ඒ කියන්නේ හයේ පන්තියට එන කොට මම මුළු හදවතින්ම හේතුවාදියෙක් වී සිටි බව කලින් ලිපියේ ලිවුවනේ. ඒ එක්කම විද්‍යාව ගැන ඉගෙන ගන්නත් විශාල උනන්දුවක් ඇති වුනා. විශේෂයෙන්ම තාරකා විද්‍යාව ගැන ගොඩක් කියෙවුවා. ඒ වයසේ හැටියට වෙනත් අයට වඩා ඉදිරියෙන් සිටියත් මහා ලොකු දේවල් දැනගෙන හිටියා කියන්න බැහැ. අහල පහළ පුස්තකාල හත අටකම නිත්‍ය සාමාජිකයෙකු වී හිටියත් තිබුණු දැනුම් පිපාසයට සරිලන තරමේ සිංහල පොත් හොයාගන්න පුළුවන් වුනේ නැහැ. සාපේක්ෂතාවාදය ගැන ලියපු සිංහල පොතක් හොයා ගන්න පුළුවන් වුනේ අටේ පංතියේදී පමණ.

ගොඩක් වෙලාවට හේතුවාදීකම එළියට දැම්මේ වැඩිහිටියෙකු කේන්ති ගස්සන්න අවශ්‍ය වූ විටක. වැඩිහිටියන් කේන්ති ගස්සන්න අවශ්‍ය වුනේ මගේ නිදහසට වැඩිහිටියෙක් අනවශ්‍ය ලෙස බාධා කරනවා කියා හිතුනු වෙලාවට. මා විසින් මිථ්‍යා විශ්වාස සේ වර්ග කර තිබුණු දේවල් වලට බොහෝ වැඩිහිටියන් විශාල බරක් තබන බවත්, වැඩිහිටියන් සමඟ ගනුදෙනු කරද්දී ළමයෙකුට සිදුවන අවාසි සමනය කරගැනීමේ මාර්ගයක් ඒ හරහා වැටී තිබෙන බවත් ඉතා අඩු වයසකදී අවබෝධ කරගන්න මට පුළුවන් වී තිබුණා. ළමයෙක් විදිහට වැඩිහිටියන්ගේ ඔය දුර්වලතාවය මම බොහෝ වර ප්‍රයෝජනයට අරගෙන තිබෙනවා. වැඩිහිටියෙක් අසාධාරණයක් කරද්දී ගොඩක් වෙලාවට බැණුම් ඇහුවේ පැත්තක හිටපු දෙවියෙක්.

ඔය වැඩේ නිසා සිදු වුනු පාඩුත් බොහොමයි. "කට කැඩිච්ච කතා" කියලා නමක් හදාගෙන හිටපු නිසා කාලයක් යනකල්ම කෝඩුවේ සිරීපාදේ එක්ක ගෙන යන්න කැමති වැඩිහිටියෙක්ව හොයා ගන්න අමාරු වුනා. අන්තිමට මේ වැඩේට ඥාතියෙක්ව බොහොම අමාරුවෙන් කැමති කරගත්තා. ඇය ගත්ත අවදානම ගැන හිතලා, ඇයට මා නිසා වෙනත් අයගෙන් බැණුම් අහන්න වෙන එක වලක්වා ගන්න ඔය ගමන ගිහින් එනකල්ම වචනයක් කටින් පිට කරන්න කලින් දහයට ගණන් කරනවා කියලා හිතින් අධිෂ්ඨාන කරගෙනයි ගියේ. ඒ වැඩේනම් අමාරුවෙන් වුවත් ඒ විදිහටම කළා. හිතට ආපු දේවල් ඒ විදිහටම කිවුවනම් කී පාරක් කට වරද්දගෙනද දන්නේ නැහැ.

සාමාන්‍ය පෙළ විභාගයට යන්න කලින් බෝධි පූජා තියන්නත්, බෙල්ලන්විල ගොස් කතරගම දෙවියන්ට භාර වීමටත් හැදුවත් යන එක කෙලින්ම ප්‍රතික්ෂේප කළා කියලා අජිත් ධර්මා විසින් ලියා තිබුණා. ඔය වගේ වැඩ මමත් ඕනෑ තරම් කරලා තිබෙනවා. සාමාන්‍ය පෙළ විභාගයට යද්දී ප්‍රතිඵලය ගැන මට විශාල සහතිකයක් තිබුණා. සාමාන්‍ය පෙළ විභාගය කියා කියන්නේ එක විෂයයක විෂය අංකය පාසැලෙන් වරද්දලා යවලා හයේ පන්තියේ සිට වසර පහක් උගත් විෂයයක් වෙනුවට කවදාවත් ඉගෙනගෙන නැති විෂයයක් විභාගයට ලියන්න වී තිබියදී ඒ විෂය දවස් තුන හතරකින් ඉගෙන ගෙන එයටත් විශිෂ්ඨ සාමාර්ථයක් ලබාගත් අමතක නොවන විභාගයක්. ප්‍රතිඵලය ගැන ඒ තරම් සහතිකයක් තියෙද්දී ඒකේ ගෞරවයෙන් පොඩ්ඩක්වත් කොහේවත් ඉන්න දෙවි කෙනෙක්ට දෙන්න මට අවශ්‍ය වෙලා තිබුණේ නැහැ.

සාමාන්‍ය පෙළ විභාගයේ පළමු දවසේදී විභාග ශාලාවේ වාඩි වී සිටිය යුතු වූ වෙලාව උදේ අට. උදේ අටට පාසැලට යන්නනම් හතටවත් කළින් ගෙදරින් යා යුතුයි. පාසැල් බස් රථය එන්නේ උදේ 6:45 වගේ වෙලාවකට. පාසැල් බස් රථය අල්ලා ගත්තේ නැත්නම් වෙනත් බස් එකක යන්න වෙනවා. වෙනත් බස් සීසන් කෑලි වලට හැම විටම නවත්වන්නේ නැහැ. ඔය ඔක්කොම සලකලා බලලා පාසැල් බස් එක එන වෙලාවට ගෙදරින් එළියට බහින්න හදන කොටම අමුතු නියෝගයක් ආවා.

"හතහමාරට රාහු කාලේ. පරක්කු නොවී යන්න."

සඳුදා දවස් වල හතහමාරට රාහු කාලේ ලබනවා. රාහු කාලේ තිබුණත් නැතත් කොහොමටවත් මම හතහමාර වෙනකම් ගෙදර ඉන්නේ නැහැ. ඒ වෙලාවට ගෙදරින් ගිහින් වෙලාවට විභාගෙට යන්න බැරි බව දන්නවා. ඒ වෙනකොටත් අනෙක් භාරහාර සියල්ල ප්‍රතික්ෂේප කරලා තිබුණු නිසා අන්තිම මොහොතේ හරි මගේ විභාග ප්‍රතිඵලයේ නම්බුව හොරකම් කරන්න හදන උත්සාහයක් විදිහටයි මට මේක තේරුණේ. මළ පැන්න පාර විභාගයට වෙලාවට යන්න බැරි වෙන එකේ අවදානමත් අමතක වුනා. ආපහු ගෙදර ඇවිත් රාහු කාලේ ලබලා මිනිත්තු පහක් ගත වෙන තුරු පුටුවක වාඩි වෙලා ඉඳලා, වම් කකුල පෙරට තියලා, දොරෙන් ඉදිරිය බලා කෙළින්ම එළියට බහින්නේ නැතුව එදා මරු සිටි දිශාව වූ වයඹ දිශාවට හැරිලා ගෙදරින් එළියට බැස්සේ 7:35ට. මිනිත්තු පහක් වැඩිපුරත් හිටියේ යාන්තමින් රාහු කාලය අහු නොවී යන්න පුළුවන් නිසා. විභාගෙට යන්න ඉන්න නිසා පින්සෙන්ඩු වුනා මිසක් ගෙදර කවුරුවත් ගහන්න බණින්න ආවේ නැහැ.

මගේ වාසනාවට වගේ බස් නැවතුමට යන කොටම ආපු දුරගමන් බස් රථයක් අත දාපු ගමන් නැවැත්තුවා. බස් නැවතුමේ වෙන කවුරුවත්ම හිටියේ නැහැ. හැමෝම ගිහින්. සාමාන්‍යයෙන් බස් එකක් එනතුරු මිනිත්තු දහයක් පහළොවක් බලා ඉන්න වෙනවා. එවැනි ප්‍රමාදයක් සිදු නොවූ නිසාත්, බස් එක හැම තැනම නවත්වන එකක් නොවූ නිසාත් සෑහෙන තරම් ඉක්මණින් පාසැල ළඟට ගියා. ඊට පස්සේ හති දාගෙන විභාග ශාලාවට දිවුවා. අටට විභාග ශාලාවේ සිටිය යුතු වුනත් විභාගය පටන් ගන්නේ අටහමාරට. ඒ අතර, කොළ බෙදන එක විභාග අංකය (ඇඩ්මිෂන් කාඩ් එක) පරීක්ෂා කරන එක ආදිය කරනවා. මම යන කොට ඔය ඔක්කොම කරලා අන්තිමට ප්‍රශ්න පත්‍රයත් බෙදලා. හැමෝම තම තමන්ගේ ආසන වල වාඩි වෙලා නිසා කවුරුවත් නැති හිස් ආසනයක් ඈතදීම මගේ උකුසු ඇස් වලට නිරීක්ෂණය වුනා. කෙළින්ම එතැනට ගිහින් බලද්දී මගේ විභාග අංකය. ඉතිං හති ඇර ඇර විභාගය ලිවුවා.

ඔය වගේ මෝඩ වැඩ දිගින් දිගටමනම් කළේ නැහැ. අනිත් අයගේ විශ්වාස නිසා මම නිකම් පරිප්පු කන්න අවශ්‍ය නැහැ කියන එක කාලයක් යද්දී තේරුණා. 

අඥේයවාදය කියන්නේ මොකක්ද කියලා මම දැනගත්තේ "අඥේයවාදය යනු කුමක්ද?" නම් වූ පොතක් කියවලා. පොඩි පොතක්. සමහර විට පරිවර්තනයක්. මගේ ජීවිතයට සුවිශේෂී බලපෑමක් කළ පොතක් වුවත් කතෘ කවුද කියලාවත් මතක නැහැ. මම හිතන්නේ ඔය පොත කියවන්න ලැබුණේ සාමාන්‍ය පෙළ විභාගය ලියලා ගෙදර හිටපු කාලයේ. ඒ වන විට මම අහලා තිබුණු රසල් හා අසා නොතිබුණු හක්ස්ලි වගේ අය අඥේයවාදීන් බව ඔය පොත හරහා දැන ගැනීමෙන් පසුව ඒ අයගේ ඉංග්‍රීසි පොත් කිහිපකුත් හොයාගෙන කියවන්න උත්සාහ කළා. හරියටම තේරුම් ගන්න තරම් ඉංග්‍රීසි දැනුමක් තිබුණේ නැහැ. කොහොම වුනත්, ඔය කාලයේදී මම ද්‍රව්‍යවාදයෙන් ඔබ්බට ගියා. බෞද්ධ සාහිත්‍යය තුළ ගර්හාවට ලක් වන සංජය බෙල්ලට්ඨිපුත්ත විසින් කියන්නේත් තේරුමක් තියෙන කතාවක් බව වැටහුණා. ඉන් පසු, දිගටම මම මා ගැන හිතුවේ අඥේයවාදියෙක් විදිහටයි. 

විද්‍යාව කියා කියන්නේ ඉතා පුළුල් දැනුම් පද්ධතියක්. කවුරු වුනත් හොඳින්ම දන්නේ මේ දැනුම් පද්ධතියේ කිසියම් කොටසක් පමණයි. අලියාගේ කණ, කකුල්, වලිගය ආදිය මිස අලියාවම අතගාන්න අපි කාටවත් කාලය හෝ අවස්ථාවන් ලැබෙන්නේ නැහැ. අලියා ඒ තරම්ම ලොකු සද්දන්තයෙක්. භෞතික විද්‍යාවේ තන්තු න්‍යාය හෝ ක්වොන්ටෝම් න්‍යාය වගේ දේවල් මම හදාරලා නැහැ. ඒ වුනත්, ලෝකයේ හැම ප්‍රශ්නයකටම විසඳුම් හොයන්න ප්‍රවාදාත්මක භෞතික විද්‍යාව ඉහළටම හදාරා තිබීම අත්‍යාවශ්‍යයි කියලා මම හිතන්නේත් නැහැ. ඒ වගේම, අනෙක් හැම විද්‍යාවක්ම භෞතික විද්‍යාව පසුපස නොන්ඩි ගසමින් යනවා කියාත් මම හිතන්නේ නැහැ. තාරකා භෞතික විද්‍යාවට විශාල මෙහෙයක් කරලා, නේචර් වගේ ඉහළම ජර්නල ඇතුළු විමර්ශිත ජර්නල වල තාරකා භෞතික විද්‍යාව සම්බන්ධ වැදගත් පත්‍රිකා සිය ගණනක් පළ කරලා පසුව ආර්ථික විද්‍යාව මුල සිට හදාරන්න පැමිණි අය සිටියත් ඒ අය එවැනි දෙයක් කියන්නේ නැහැ. මේ කතාව භෞතික විද්‍යාව පිළිබඳ මගේ දැනුමේ අඩුපාඩු වහගන්න කියන කතාවක් නෙමෙයි. කොහොමටත් මම භෞතික විද්‍යා න්‍යාය ලොකුවට දන්නේ නැහැ. සමහර විට දන්නේම නැහැ වෙන්නත් පුළුවන්.

මගේ විද්‍යා දැනුම සීමිත දැනුමක්. මා වැඩිපුර ඇසුරු කර තිබෙන්නේ ආර්ථික විද්‍යාව, සංඛ්‍යානය වැනි විෂයයන් හා අදාළ පර්යේෂණ වල නියැලෙන අයයි. මේ හැම දෙනෙක්ම වගේ විද්‍යාවේ භාවිතය තුළදී අඥේයවාදීන්. මා හිතන විදිහට විද්‍යාව විසින් කරන්නේ දැනුමේ අවිනිශ්චිතතාවය පිළිගනිමින් එම අවිනිශ්චිතතාවය අවම කරන විසඳුම් සෙවීම මිස නිශ්චිත පරම විසඳුම් හොයන එක නෙමෙයි. විද්‍යාවේ වෙනත් කේෂේත්‍ර වල පර්යේෂණ කරන අය ඇතැම් විදිහට වෙනත් ආකාරයකට හිතනවා වෙන්න පුළුවන්. මා දන්නා සීමාවේනම් හැම විටම මේ අවිනිශ්චිතතාවය තිබෙනවා.

ගණිතය බොහෝ වෙලාවට නිශ්චිත පිළිතුරු සපයනවා. නමුත්, සංඛ්‍යානය බොහෝ වෙලාවට සපයන්නේ අවිනිශ්චිත පිළිතුරු. මෙය ගණිතය හා සංඛ්‍යානය අතර ප්‍රධාන වෙනසක්. දෙවියන් වහන්සේ දාදු කැට උඩ දමන්නේ නැතුව ඇති. හැබැයි මට ඒක දැනගන්න වෙන්නේත් දාදු කැටයක් උඩ දමලා. 

විද්‍යාවෙන් කවදාවත් කෝවිඩ් සඳහා සියයට සියයක් සාර්ථක බෙහෙතක් හොයා ගන්න බැහැ. අඩුම වශයෙන් සියයට සියයට නිරවද්‍යතාවයකින් යුතුව කෝවිඩ් රෝගියෙකු හඳුනා ගන්නවත් බැහැ. අවශ්‍යනම් කෝවිඩ් පරීක්ෂණයක ප්‍රතිඵල මත කෝවිඩ් රෝගය අර්ථදක්වන්න පුළුවන්. එවිට සිදුවන්නේ සියයට සියයක නිරවද්‍යතාවය ප්‍රකාශයට පත් කිරීමක්. මම විද්‍යාව තේරුම් ගන්නා ආකාරයට විද්‍යාව සහ ආගම් අතර වෙනස ආගම් වලින් නිශ්චිත පිළිතුරු යෝජනා කරද්දී විද්‍යාව විසින් එවැනි නිශ්චිත පිළිතුරු යෝජනා නොකිරීමයි. වෙනත් අයට වෙනත් අර්ථකථන තියෙන්න පුළුවන්.

පයිසර්-බයෝඑන්ටෙක් කෝවිඩ් එන්නතේ ඵලදායීතාවය 95.0%ක් බව හැමෝම වගේ අහලා ඇති. ඔය මාධ්‍ය හැම එකකම වගේ කියන්නේ. දැන් මේ අනුව, එන්නත ගත්තා කියා රෝගය හැදෙන එක වැලකෙනවද? අනිවාර්යයෙන්ම නැහැ. රෝගය හැදෙන එක වැලකෙන්නේ 95%ක සම්භාවිතාවකින් පමණක් බවත්, රෝගය වැළඳීමට 5%ක සම්භාවිතාවක් තිබෙන බවත් ගොඩක් අය කියයි. ඔය ටික ගොඩක් අයට තේරෙනවනේ. ඒ කියන්නේ එන්නත ගත්තත් රෝගය හැදෙන්න හෝ නොහැදෙන්න පුළුවන්. ඔය දෙකෙන් එකක් වන බවට කිසිම සහතිකයක් නැහැ. 

හරි. ඒක එහෙමයි කියමුකෝ. එහෙමනම් පයිසර්-බයෝඑන්ටෙක් කෝවිඩ් එන්නත ලබාගත් කෙනෙක්ට රෝගය වැළඳීමේ සම්භාවිතාව 95.0%ක් කියන එක නිශ්චිත කාරණයක්ද? මේ හා අදාළ විද්‍යාව ගැන වැඩි දැනුමක් නැති අය ඔව් කියලා කියයි. නමුත්, මේ හා අදාළ පර්යේෂණ පත්‍රිකාවක් බැලුවොත් පේනවා එන්නතේ සාර්ථකත්වය 90.3- 97.6% පරාසයේ විචලනය විය හැකි බව. 95.0%ක සාර්ථකත්වය කියන්නේ නිශ්චිත කාරණාවක් නෙමෙයි. එය 90% හෝ 97% වැනි ගණනක් වෙන්න පුළුවන්. මේ ගැන ටිකක් වැඩිපුර දන්නා කෙනෙක් ඔය පරාසය ඉදිරිපත් කරයි.

එහෙමනම්, පයිසර්-බයෝඑන්ටෙක් කෝවිඩ් එන්නත ලබාගත් කෙනෙක්ට රෝගය වැළඳීමේ සම්භාවිතාව 90.3- 97.6% පරාසයේ විචලනය විය හැකි අගයක් කියන එක නිශ්චිත කාරණයක්ද? 

පිස්සුද? ඒත් නෑ!

ඔය 90.3- 97.6% පරාසයට කියන්නේ 95% විශ්වාසී පරාසය කියලා. ඒ කියන්නේ, පයිසර්-බයෝඑන්ටෙක් කෝවිඩ් එන්නතේ සාර්ථකත්වය 90.3- 97.6% පරාසයේ අගයක් වෙන්න 95%ක සම්භාවිතාවක් තියෙනවා. ඒ කියන්නේ ඒ පරාසයෙන් පිටත අගයක් වෙන්නත් 5%ක සම්භාවිතාවක් තිබෙනවා. සාර්ථකත්වය 0% සිට 100% දක්වා ඕනෑම අගයක් වෙන්න පුළුවන්. වෙනත් විදිහකින් කිවුවොත් ඕනෑම දෙයක් වෙන්න පුළුවන්. 

කෝවිඩ් පරීක්ෂාවක් ගැන කියන්න තියෙන්නේත් ඔය ටිකමයි. අපි හිතමු පීසීආර් පරීක්ෂණයකින් කෝවිඩ් රෝගියෙකු හඳුනාගැනීමේ සම්භාවිතාව 70%ක් කියලා. ඒ කියන්නේ වැරදෙන්න 30%ක ඉඩක් තිබෙනවා. එහෙමනම්, හරියන්න 70%ක ඉඩක් තිබෙනවා කියන එක නිශ්චිත කාරණාවක්ද? පැහැදිලිවම නැහැ. හරියන්න 70%ක ඉඩක් තිබෙන්න කිසියම් ඉඩක් තිබෙනවා. එහෙත් එය 0-100% අතර ඕනෑම අගයක් වෙන්න පුළුවන්. ඔය ගොඩක් අය කතා කරන R0 අගය, කෝවිඩ් පැතිරෙන වේගය වගේ ඕනෑම දෙයක් හා අදාළව මේ අවිනිශ්චිතතාවය තිබෙනවා. අවිනිශ්චිතතාවයට හේතුව විද්‍යාව ඒ තරම් දියුණු නැති වීම නෙමෙයි. මේක විද්‍යාවේ ස්වභාවයමයි. අවිනිශ්චිතතාවයක් නැත්නම් ඒක ආගමක්. මේ කාරණා ගැනනම් මම ටිකක් හදාරා තිබෙන නිසා, ඇත්තටම මගේ මූලික විෂය ක්ෂේත්‍රය නිසා, වැඩි පැහැදිලි කිරීම් අවශ්‍යනම් කරන්න අමාරුවක් නැහැ. 

පයිසර්-බයෝඑන්ටෙක් කෝවිඩ් එන්නතේ සාර්ථකත්වය සෛද්ධාන්තිකව 0-100% අතර ඕනෑම අගයක් වෙන්න පුළුවන්. සෛද්ධාන්තිකව ධම්මික පැණියේ සාර්ථකත්වයත් 0-100% අතර ඕනෑම අගයක් වෙන්න පුළුවන්. ඒ කියන්නේ ඔය දෙකේ කිසිම වෙනසක් නැද්ද?

විද්‍යාව හා ව්‍යාජ විද්‍යාව අතර වෙනස තේරුම් ගන්නනම් සාර්ථකත්වය සෛද්ධාන්තිකව 0-100% අතර ඕනෑම අගයක් වෙන්න පුළුවන් පයිසර්-බයෝඑන්ටෙක් කෝවිඩ් එන්නත හා ඒ ආකාරයෙන්ම සාර්ථකත්වය සෛද්ධාන්තිකව 0-100% අතර ඕනෑම අගයක් වෙන්න පුළුවන් ධම්මික පැණිය අතර තිබෙන වෙනස කුමක්ද කියා වටහාගත යුතුයි. පයිසර්-බයෝඑන්ටෙක් කෝවිඩ් එන්නතේ සාර්ථකත්වය 0-100% අතර ඕනෑම අගයක් වෙන්න පුළුවන් වුනත් වඩාත්ම ඉඩ තිබෙන්නේ එම අගය 95.0%ක් වෙන්නයි. එම අගය 90.3- 97.6% පරාසයේ අගයක් නොවෙන්න තිබෙන සම්භාවිතාව 5%කට වඩා අඩුයි. නමුත්, ධම්මික පැණිය ගැන අප දන්නේ එහි සාර්ථකත්වය 0-100% අතර ඕනෑම අගයක් වෙන්න පුළුවන් කියන එක පමණයි. විද්‍යාව විසින් මෙහිදී අවසන් වශයෙන් කර තිබෙන්නේත්, මම හිතන විදිහට බොහෝ විට කරන්නේත් අපේ නොදැනුම තුළ තිබෙන ඓන්ද්‍රීය අවිනිශ්චිතතාවය නිසා අපට මුහුණ දෙන්න සිදුවන අවදානම අවම කරන එකයි. එහෙම නැතුව විද්‍යාව විසින් නිශ්චිත පිළිතුරු ලබා දෙන්නේ නැහැ.

හැබැයි අපට බොහෝ විට අවශ්‍ය වන්නේ නිශ්චිත පිළිතුරු මිසක් අවිනිශ්චිත පිළිතුරු නෙමෙයි. 95%ක සම්භාවිතාවකින් කෝවිඩ් වලක්වන ඔසුවකට වඩා 100%ක  සම්භාවිතාවකින් කෝවිඩ් වලක්වන ඔසුවකට අපි කැමතියි. අපි අවිනිශ්චිතතාවයට කැමති නැහැ. ඇත්තටම කියනවානම් විද්‍යාව අවශ්‍ය වන්නේත් අපි අවිනිශ්චිතතාවයට කැමති නැති නිසා. ඒ නිසා, භාවිතය තුළදී විද්‍යාවට සිදුවෙනවා මිනිස්සුන්ට නිශ්චිත පිළිතුරු සේ පෙනෙන පිළිතුරු සපයන්න. දැනුම් ආධිපත්‍යයක් ලෙස විද්‍යාවේ භූමිකාව විද්‍යාමාන වන්නේ මේ සන්දර්භය තුළයි.

මට කෝවිඩ් තිබෙනවද කියා සැකයක් ඇති වුනොත් මම පරීක්ෂාවක් කර ගන්න යනවා. අපි හිතමු මට ලැබුණු පරීක්ෂණ ප්‍රතිඵලය මේ වගේ එකක් කියලා.

"ඔබට කෝවිඩ් හැදී තිබීමේ සම්භාවිතාව 64.7-77.4% අතර අගයක් වීමට 95%ක සම්භාවිතාවක් තිබෙනවා!"

ඔය අණ්ඩර දෙමළයෙන් වැඩක් තියෙන්නේ කාටද? 

"ඒ කියන්නේ මට කෝවිඩ් හැදිලද? නැද්ද?"

ගොඩක් අය අහයි. මිනිස්සුන්ට අවශ්‍ය වන්නේ බයිනරි (ද්විමය) උත්තර. කෝවිඩ් හැදිලද නැද්ද? ඔයා මට කැමතිද නැද්ද? යුෂ්මතා වැරදිකරුද නිවැරදිකරුද? 

භාවිතය තුලදී විද්‍යාව සන්නිවේදනය කරන්න වෙන්නේ විද්‍යාව භාවිතා කරන අයට එයින් ප්‍රයෝජනයක් ලැබෙන ආකාරයට. මෙහිදී ගොඩක් වෙලාවට අවිනිශ්චිතතාවය ගැන නොකියා ද්විකෝටික බෙදීමක් කරලා නිශ්චිත පිළිතුරක් ඉදිරිපත් කරන්න සිදු වෙනවා. එක්කෝ පොසිටිව් නැත්නම් නෙගටිව්. 

දැන් වැඩේ පහසුයි. තමන් කෝවිඩ් පොසිටිව්ද නැත්නම් නෙගටිව් නෙගටිව්ද කියලා රෝගියා දන්නවා. පොසිටිව්නම් නිරෝධායනයට. නෙගටිව්නම් ගෙදර. 

අවිනිශ්චිත තොරතුරකින් මේ විදිහට නිශ්චිත ප්‍රතිඵලයක් ලබා දෙන්නේ කොහොමද? ඒ සඳහා කිසියම් රීතියක් උපයෝගී කර ගන්න වෙනවා. උදාහරණයක් විදිහට කෝවිඩ් වැළඳී තිබීමේ සම්භාවිතාව 95%ට වඩා වැඩිනම් පොසිටිව්. එම සම්භාවිතාව 5%ට අඩුනම් නෙගටිව්. ඒ කියන්නේ වැරදෙන්න තිබෙන සම්භාවිතාව 5%ක් පමණයි. එතකොට කෝවිඩ් වැළඳී තිබීමේ සම්භාවිතාව 5-95% අතරනම් මොකක්ද කියන්නේ? අවශ්‍යනම් චතුර්කෝටික පිළිතුරක් දෙන්න පුළුවන්.

"ඔබට කෝවිඩ් හැදිලත් නැහැ. හැදිලා නැත්තේත් නැහැ"

"ඔබට කෝවිඩ් හැදිලා වගේම ඔබට කෝවිඩ් හැදිලා නැහැ"

දාර්ශනික වැදගත්කමක් තිබෙනවා විය හැකි වුවත්, ඔය වගේ චතුර්කෝටික පිළිතුරකින් කාටවත් ප්‍රයෝජනයක් තියෙනවාද කියලා මම දන්නේ නැහැ. වඩා නිවැරදි පිළිතුරක් අවශ්‍යනම් අර මම කලින් යෝජනා කරපු පිළිතුර තියෙනවා.

"ඔබට කෝවිඩ් හැදී තිබීමේ සම්භාවිතාව 64.7-77.4% අතර අගයක් වීමට 95%ක සම්භාවිතාවක් තිබෙනවා!"

ද්විකෝටික පිළිතුරු වල බොහෝ විට ප්‍රයෝජ්‍ය වටිනාකමක් තිබෙනවා. විද්‍යාත්මක ක්‍රම හරහා ලබා ගන්නා අවිනිශ්චිත තොරතුරු ගොඩක් වෙලාවට භාවිතය තුළදී නිශ්චිත ද්විකෝටික පිළිතුරු විදිහට සන්නිවේදනය කරන්න හේතුව මේකයි. මෙහි ආධිපත්‍ය ස්වරූපයක් තිබෙනවා තමයි. නමුත්, අවශ්‍ය කෙනෙකුට විද්‍යාව තුළින්ම ඒ ආධිපත්‍ය බාධකය බිඳගෙන අවශ්‍ය පියවර ගණනක් පස්සට යන්න පුළුවන්. 

කෝවිඩ් පරීක්ෂාවකදී හෝ වෙනත් එවැනි පරීක්ෂණයකදී ලැබෙන තොරතුරු මත නෙගටිව් හෝ පොසිටිව් ගොඩකට දමන්න බැරිනම් බොහෝ විට කරන්නේ පරීක්ෂණය නැවත සිදු කරන එකයි. එවිට ආසාදිතයෙකු විය හැකි පුද්ගලයාට නිශ්චිත පිළිතුරු දෙකකින් එකක් ලැබෙනවා. අනෙක් අතට පරීක්ෂාව කරන පුද්ගලයාට ත්‍රිකෝටික බෙදීමක් හමු වෙනවා. එහෙත්, විද්‍යාව, අඩු වශයෙන් මා වැඩිපුර දන්නා ආර්ථික විද්‍යා හා සංඛ්‍යාන විෂයයන් හා අදාළව, ද්විකෝටික තර්කයක හෝ ත්‍රිකෝටික තර්කයක හිර වී නැහැ. සංඛ්‍යානමය විශ්ලේෂණයන් තුළ වියහැකියාවන් අනන්ත ප්‍රමාණයක් තිබෙනවා.

විද්‍යාවේ ප්‍රායෝගික භාවිතය තුළ කවදාවත්ම අවිනිශ්චිතතා මුළුමනින්ම නැති කරන්න බැහැ. ඔබට දැන් සනීපයි කියා රෝගියෙකු රෝහලෙන් ගෙදර යවන එකෙන් අදහස් වෙන්නේ මේ වන විට ඔබට රෝගය සුව වී තිබීමේ සම්භාවිතාව ඉතාම විශාලයි කියන එකයි. නිසි සේ සැලසුම් කළ පාලමක් නිසි දැනුමක් නැති මේසන් බාස් කෙනෙකු හැදූ පාලමක් මෙන් කඩා වැටෙන්නේ නැහැ කියන්නේ එසේ කඩා වැටීමේ සම්භාවිතාව ඉතා අඩුයි කියන එකයි. 

සුද්දන් පොටේටෝ චිප්ස් කද්දී අල හොදි එක්ක බත් කන එක මට ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. ඒත් මම හොදි හදන්න අර්තාපල් වෙනුවට නියඟලා අල ගන්නේ නැහැ. 


Thursday, December 24, 2020

නත්තලට එන්නතක්!


ලොකු සාද හෝ එකතු වීම් නැතිව, පවුලේ සාමාජිකයින් පමණක් එකතුව පවත්වන මෙවර නත්තල ඇමරිකානුවන්ට සරු නත්තලක් කියා මොන විදිහකින්වත් කියන්න බැහැ. මේ වන විට ඇමරිකානුවන්ගෙන් දහසකට එක් අයෙක් කෝවිඩ්-19 හේතුවෙන් මිය ගිහින්. මේ වන විටත් දිනකට තවත් මරණ තුන් දහසකට වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක් ඉහත ගණනට එකතු වෙනවා. කොහොම වුනත්, මෙවර නත්තලේදී නත්තල් සීයා අරගෙන එන වටිනාම තෑග්ග කෝවිඩ්-19 එන්නතක්.

කෝවිඩ්-19 සඳහා වන පයිසර්-බයෝඑන්ටෙක් එන්නතට පසුගිය 11 වනදාත්, මොඩර්නා එන්නතට පසුගිය 18 වනදාත් පවතින හදිසි තත්ත්වය යටතේ ඇමරිකාව තුළ භාවිතය සඳහා අවසර ලැබුණා. ඊයේ (දෙසැම්බර් 23) උදෑසන වන විට ඇමරිකානුවන් මිලියනයකට වැඩි ප්‍රමාණයක් විසින් මේ එන්නත් දෙකෙන් එකක පළමු මාත්‍රාව ලබා ගෙන තිබුණා. 

පයිසර්-බයෝඑන්ටෙක් හා මොඩර්නා එන්නත් දෙකේම ඵලදායීතාවය ආසන්න වශයෙන් 95% තරම් ඉහළ අගයක්. මුල් අදියරේදීම මෙතරම් ඉහළ ඵලදායීතාවයක් තිබෙන එන්නත් නිපදවා ගැනීමට හැකි වීම අපේක්ෂා කළාට වඩා ගොඩක් හොඳ තත්ත්වයක්. 70% තරමේ ඵලදායීතාවයක් ඇති එන්නතකට වුවත් මුල් අදියරේදී හදිසි භාවිතාව සඳහා අනුමැතිය ලැබිය හැකිව තිබුණා. ලෝක ඉතිහාසය තුළ මිනිස් වර්ගයා විසින් මෙතරම් සාර්ථක ලෙස හා මෙවැනි කෙටි කලකින් මෙවැනි දරුණු වසංගතයකට මුහුණ දිය හැකි සාර්ථක ක්‍රමයක් සොයාගත් මුල් අවස්ථාව මෙය විය හැකියි.

අවම වශයෙන් ලෝකයේ රටවල් ගණනාවක සමාගම් දෙසීයකට අධික ප්‍රමාණයක් කෝවිඩ්-19 සඳහා එන්නත් නිපදවීමේ කාර්යය තුළ සිටියා. ඉක්මන් හා සාර්ථක ප්‍රතිඵල ලැබෙන්න හේතු වුනේ මේ එන්නත් නිෂ්පාදකයින් අතර වූ තරඟයයි.

මේ විදිහට තරඟ නොකර කවුරුත් එකතු වී එක එන්නතක් නිපදවූවානම් මීට වඩා හොඳ නැද්ද?

පැහැදිලිවම නැහැ. එන්නතක් "සොයා ගැනීමේ" මූලික කටයුතු ටික කරන්න මහා විශාල පිරිසක් අවශ්‍ය වන්නේ නැහැ. ඒ වගේම, ඒ වැඩේට විශාල කාලයක් යන්නේත් නැහැ. සමහර විට අවශ්‍ය දැනුම හා පුහුණුව තිබෙන හත් අට දෙනෙකුගෙන් යුතු කණ්ඩායමකට සති කිහිපයක් තුළ කළ හැකි දෙයක්. මේ දැනුම හා පුහුණුව තිබෙන අය ලෝකයේ බොහෝ රටවල ඉන්නවා. ඒ හැමෝම එකතු වුනා කියලත් ඔය වැඩේ ඔයිට වඩා හොඳින් හෝ ඉක්මණින් කරන්න බැහැ. එහෙම වුනානම් වෙන්නේ දැන් තිබෙන දෙසිය ගණනක් වන විකල්ප වෙනුවට එක් විසඳුමක් පමණක් ඉතිරි වීමයි. එහි ඵලදායීතාවය ඉහළ මට්ටමක නොතිබෙන්න පුළුවන්.

එහෙමනම් එන්නතක් හදන්න අවුරුද්දකට කිට්ටු කාලයක් ගියේ ඇයි?

ඇත්තටම එන්නත් හදන්න සති කිහිපයකට වඩා කාලයක් ගත වී නැහැ. ඉතිරි කාලය අවශ්‍ය වන්නේ මේ එන්නත් වල සුරක්ෂිතතාව හා ඵලදායීතාවය පරීක්ෂා කර තහවුරු කරන්නයි. ඒ සඳහා නිශ්චිත අවම කාලයක් යනවා. එන්නත ලබා දී වසර දෙකකට පසුව එහි අතුරු ආබාධයක් නොඑන බව තහවුරු කරගන්නනම් අඩුම වශයෙන් වසර දෙකක් ඉන්නම වෙනවා. වැඩියෙන් මුදල් හා පිරිස් බලය යෙදෙවූවා කියා මේ කාලය අඩුකරන්න පුළුවන්කමක් නැහැ. 

අපි හිතමු වෙනත් කිසියම් විකල්ප ක්‍රමයකින් කෝවිඩ්-19 වැළැක්විය හැකි ක්‍රමයක් ඉක්මණින් හොයා ගත්තා කියලා. එහෙම හොයා ගත්තත් එහි සුරක්ෂිතතාව හා ඵලදායීතාවය පරීක්ෂා කර තහවුරු කර ගැනීම සඳහා ඔය වගේම කාලයක් ගතවෙනවා. එහෙම නැතුව එය කෝවිඩ්-19 වලක්වන බව නිශ්චිතව කියන්න පුළුවන්කමක් නැහැ. යම් කෙනෙකුට එවැනි නිසි පරීක්ෂාවකින් තොරව අදාළ විකල්ප ක්‍රමය පිළිබඳව විශ්වාසය තැබීමේ හැකියාව තිබෙනවා. එය සමාන කළ හැක්කේ කෝවිඩ්-19 සඳහා වන එන්නතක් එය "සොයා ගත්" වහාම නිසි පරීක්ෂාවකින් තොරව භාවිතා කිරීමටයි. 

උදාහරණයක් විදිහට මොඩර්නා එන්නත වැඩි දියුණු කළ වහාම, සායනික පරීක්ෂණ කිසිවක් සිදු නොකර කිසියම් රටක රජයක් මැදිහත් වී එය මහා පරිමාණයෙන් ඒ රටේ මිනිස්සුන්ට ලබා දුන්නා කියා හිතමු. එසේ කළානම් ඒ රට කෝවිඩ් වලින් සම්පූර්ණයෙන්ම වාගේ බේරෙන්න ඉඩ තිබුණා. හැබැයි එය එසේ විය හැකිව තිබුණු බව අප දන්නේ දැනුයි. යම් හෙයකින් මේ එන්නත ඵලදායී නොවූවානම් ඒ විදිහට එන්නත ලබා දුන්නා කියා කිසිම වැඩක් වෙන්නේ නැහැ. 

එන්නතක ඵලදායීතාවය කියා කියන්නේ කුමක්ද?

පයිසර්-බයෝඑන්ටෙක් හා මොඩර්නා එන්නත් දෙකේම ඵලදායීතාවය ආසන්න වශයෙන් 95% පමණ බව ගොඩක් අයට ඇහිලා ඇතිනේ. මෙයින් අදහස් වෙන්නේ කුමක්ද? එන්නත ලබාගත්තාට පසුවත් කෝවිඩ්-19 හැදෙන්න 5%ක ඉඩක් තිබෙනවා කියන එකද? 

පැහැදිලිවම නැහැ. එය අනිවාර්යයෙන්ම ඊට වඩා අඩු සම්භාවිතාවක්. 

එන්නතක් ලබා ගත්තත් නැතත් හැමෝටම කෝවිඩ්-19 හැදෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, එන්නතක් (හෝ වෙනත් විකල්පයක්) ලබා ගැනීමෙන් පසුව එය ලබාගත් බොහෝ දෙනෙකුට කෝවිඩ්-19 හැදුනේ නැතත්, එසේ කෝවිඩ්-19 හැදුනේ නැත්තේ අදාළ එන්නත හෝ වෙනත් විකල්පය නිසා කියා කියන්න බැහැ. 

තෙවන අදියරේ සායනික පරීක්ෂා වලදී මොඩර්නා එන්නත 15,185 දෙනෙකුට ලබා දී තිබෙනවා. නොවැම්බර් 21 දින වන විට ඔවුන්ගෙන් 11 දෙනෙකුට කෝවිඩ්-19 ආසාදනය වී තිබෙන නමුත් ඉතිරි කිසිවෙකුට කෝවිඩ්-19 ආසාදනය වී නැහැ. මේ අනුව එන්නත ලබා ගෙන සති 9කට පමණ පසුව එය ලබාගත් අයගෙන් 99.9%ක්ම කෝවිඩ් වලින් බේරී සිටිනවා. 

ඉහත ප්‍රතිඵලය මත පදනම්ව මොඩර්නා එන්නත 99.9%ක් සාර්ථක බව කියන්න පුළුවන්ද? කිසිසේත්ම බැහැ. සමහර විට මේ එන්නත ලබා දුන්නේ ලංකාවේනම් එන්නත ලබාගත් කාටවත්ම කෝවිඩ් නොහැදෙන්න වුනත් ඉඩ තිබුණා. එන්නත ලබා ගත් බොහෝ දෙනෙකුට කෝවිඩ් නොහැදුනේ ඔවුන් වෛරසයට නිරාවරණය නොවූ නිසා හෝ ශරීරයේ ස්වභාවික ප්‍රතිශක්තිය හේතුවෙන් මිස එන්නත නිසා නොවෙන්න පුළුවන්. එහෙමනම්, එන්නතේ ඵලදායීතාවය හොයා ගන්නේ කොහොමද?

එන්නතක හෝ වෙනත් ඖෂධයක ඵලදායීතාවය හොයා ගන්න සසම්භාවී සායනික පරීක්ෂණ පවත්වන්නේ එන්නත ලබා නොගත්තත් බොහෝ දෙනෙකුට කෝවිඩ් වැළඳෙන්නේ නැති නිසයි. තෙවන අදියරේ මොඩර්නා සායනික පරීක්ෂණ සඳහා 30,350 දෙනෙකු යොදාගෙන තිබෙන අතර පයිසර්-බයෝඑන්ටෙක්  සායනික පරීක්ෂණ සඳහා 43,651 දෙනෙකු යොදා ගෙන තිබෙනවා. සසම්භාවී සායනික පරීක්ෂණයකදී කරන්නේ මේ අයගෙන් ආසන්න වශයෙන් බාගයකට නියම එන්නතත්, අනෙක් බාගයට බොරු එන්නතකුත් ලබා දෙන එකයි. බොරු එන්නත ලබාගත් කණ්ඩායමේ අයට කෝවිඩ් වැඩියෙන් හැදී ඇත්ත එන්නත ලබාගත් අයට අඩුවෙන් හැදෙනවානම් එයින් පැහැදිලි වන්නේ එන්නත වැඩ කරන බවයි.

මේ වගේ පරීක්ෂණයක් සාර්ථක වෙන්නනම් කරුණු කිහිපයක් ඉටු විය යුතුයි. සසම්භාවී සායනික පරීක්ෂණයක මූලික උපකල්පනයක් වෙන්නේ කණ්ඩායම් දෙක සමාන කණ්ඩායම් දෙකක් බවයි. දහ දෙනෙකුගේ පමණ කුඩා කණ්ඩායමක් අහඹු ලෙස පහේ ගොඩවල් දෙකකට දැම්මා කියා ඒ කණ්ඩායම් දෙක හරියටම සමාන වන්නේ නැහැ. එහෙත්, තිස් දහසක පමණ විශාල කණ්ඩායමක් අහඹු ලෙස ගොඩවල් දෙකකට බෙදූ විට එම කණ්ඩායම් දෙක අතර අසමානතා නැති තරම්. පරීක්ෂණය සඳහා යොදා ගන්නා කණ්ඩායම් දෙක සමාන සේ සැලකිය හැක්කේ විශාල පිරිසක් පරීක්ෂණය සඳහා යොදා ගන්නා තරමටයි. ඒ සඳහා සැලකිය යුතු කාලයක් හා මුදලක් වැය වෙනවා. ඒ වගේම, එන්නතේ අතුරු ආබාධ තිබිය හැකි නිසා මෙය අවදානම් කටයුත්තක්. 

සායනික පරීක්ෂණ සඳහා විශාල පිරිසක් යොදවා ගැනීමේ අවදානම අඩු කර ගැනීම සඳහා මුලින්ම තෝරාගත් සුළු පිරිසකට එන්නත ලබා දිය යුතුයි. ඊට පෙර, එහි සුරක්ෂිතතාව තහවුරු කර ගැනීම සඳහා වෙනත් පරීක්ෂණ කළ යුතුයි. මේ එක් එක් අදියරේ පරීක්ෂා සඳහා යම් අවම කාලයක් ගත වෙනවා. ඒ කාලය අඩු කරන්න බැහැ. කාලය අඩු කිරීම අවදානම වැඩි කිරීමක්.

සසම්භාවී සායනික පරීක්ෂණයක් සඳහා විශාල පිරිසක් යොදවා ගත්තත්, එය ලබාගත් පිරිස කෝවිඩ් ආසාදනය කරන වෛරසයට නිරාවරණය වුනේ නැත්නම් කොහොමටවත් කෝවිඩ් නොහැදෙන නිසා එන්නතේ ඵලදායීතාවය පරීක්ෂා කරන්න විදිහක් නැහැ. එහෙමයි කියලා පරීක්ෂණයට සහභාගී වුනු අයට කෝවිඩ් හැදීමේ ඉඩකඩ වැඩි කරන්න පුළුවන්කමකුත් නැහැ. ඒ නිසා, මේ කණ්ඩායමේ සැලකිය යුතු පිරිසක් සාමාන්‍ය තත්ත්වයන් යටතේ වෛරසයට නිරාවරණය වන තුරු බලා ඉන්න වෙනවා. 

මොඩර්නා සායනික පරීක්ෂණ සඳහා යොදාගත් අයගෙන් 15,185 දෙනෙකුට ඇත්ත එන්නත ලබා දුන්නා. ඉතිරි 15,165 දෙනෙකුට ලබා දුන්නේ බොරු එන්නතක්. ඇත්ත එන්නත ලබාගත් 11 දෙනෙකුට කෝවිඩ්-19 ආසාදනය වෙද්දී බොරු එන්නත ලබාගත් 185 දෙනෙකුට කෝවිඩ්-19 ආසාදනය වී තිබෙනවා. කණ්ඩායම් දෙක සමාන කණ්ඩායම් නිසා, එන්නත ලබා නොදුන්නානම් එය ලබාගත් කණ්ඩායමේද 185 දෙනෙකු ආසාදිතයින් විය හැකි බව අපට උපකල්පනය කරන්න පුළුවන්. ඒ අනුව, එම ප්‍රමාණය 11 දක්වා අඩු වී තිබෙන්නේ එන්නත නිසා බව උපකල්පනය කළ හැකියි. ඒ කියන්නේ එන්නත ලබා ගැනීම නිසා 185 - 11 = 174 දෙනෙකු කෝවිඩ් වලින් බේරිලා.

මේ ආකාරයේ සසම්භාවී සායනික පරීක්ෂාවක් නොකළේනම් අපට පෙනෙන්නේ එන්නත ලබාගත් 15,185 දෙනෙකුගෙන් 15,174 දෙනෙකුම එන්නත නිසා කෝවිඩ් වලින් බේරුණු බවයි. ඇමරිකාවේ කෝවිඩ් මේ තරමටම ප්‍රචලිතව නොතිබුණානම්, දැනට ලංකාවේ ප්‍රචලිතව ඇති මට්ටමේ තිබුණානම්, එන්තත ලබාගත් කිසිවෙකුට කොවිඩ් නොවැළඳෙන්න ඉඩ තිබුණා. ඒ වගේම නියැදිය මෙපමණ විශාල නොවී, නියැදියේ ප්‍රමාණය දහසක් පමණ වුනානම් බොහෝ විට එම නියැදියෙන් කොවිඩ් වැළඳුනු කිසිවෙකු හමු නොවෙන්න ඉඩ තිබුණා. 

එන්නත ලබාගත් 15,185 දෙනෙකුගෙන් 15,000කටම කෝවිඩ් නොවැළඳුනේ එන්නත නිසා නොව වෛරසයට නිරාවරණය නොවූ නිසා හෝ ස්වභාවික ප්‍රතිශක්තිය නිසා මිස එන්නත නිසා නොවන බව අප දන්නේ සසම්භාවී සායනික පරීක්ෂාවක් කළ නිසයි. එන්නත නොතිබුණත් කෝවිඩ්-19 හැදෙන්නට ඉඩ තිබුණේ ඉතිරි 185 දෙනාට පමණයි. ඒ 185 දෙනාගෙන් 11 දෙනෙකුට මොඩර්නා එන්නත අරගෙනත් කෝවිඩ් හැදිලා. ඒ නිසා, එන්නත නිසා රෝගය වැලකී තිබෙන්නේ 185 දෙනෙකුගෙන් 174 දෙනෙකුගේ පමණයි. මෙය ප්‍රතිශතයක් ලෙස 174/185 = 94%ක්. මොඩර්නා එන්නත ආසන්න වශයෙන් 95%ක් ඵලදායී බව කියන්නේ මේ පදමිනුයි. 

සැබෑ එන්නත හෝ බොරු එන්නත ලබාගෙන කාලය ගත වෙද්දී කණ්ඩායම් දෙකේම අය වැඩි වැඩියෙන් වෛරසයට නිරාවරණය වෙමින් සිටිනවා. එහිදී, කණ්ඩායම් දෙකේ වෛරස් ආසාදිතයින් ප්‍රමාණ අතර පරතරය එන්න එන්නම පුළුල් වෙමින් පවතිනවා. 


මේ ආකාරයෙන්ම පයිසර්-බයෝඑන්ටෙක් සායනික පරීක්ෂණ වලදී 21,823 දෙනෙකුට සැබෑ එන්නතත්, 21,828 දෙනෙකුට සේලයින් දියරය අඩංගු බොරු එන්නතකුත් ලබා දී තිබෙනවා. බොරු එන්නත ලබාගත් 162 දෙනෙකුට කොවිඩ්-19 වැළඳෙන විට ඇත්ත එන්නත ලබාගත් කණ්ඩායමෙන් කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් හමු වී තිබෙන්නේ 8 දෙනෙකු පමණයි. මේ අනුව, පයිසර්-බයෝඑන්ටෙක් එන්නත නිසා 162 දෙනෙකුගෙන් 154 දෙනෙකු කෝවිඩ්-19 වලින් බේරී තිබෙනවා. මෙය ප්‍රතිශතයක් ලෙස 154/162 = 95%ක්.


එන්නතක් ලබා ගැනීම පෞද්ගලික තීරණයක් වුවත් එය පෞද්ගලික යහපත වගේම පොදු යහපත සැලසෙන තීරණයක්. කිසියම් රටක හෝ ප්‍රදේශයක එන්නතක් ලබා ගන්නා පිරිස ඉහළ යන තරමට එන්නත ලබා නොගන්නා අයට රෝගය ආසාදනය වීමේ අවදානමත් විශාල ලෙස පහත වැටෙනවා. ඊයේ වෙද්දී ඇමරිකාව තුළ පයිසර්-බයෝඑන්ටෙක් හා මොඩර්නා  කෝවිඩ් එන්නත් 9,465,725ක් බෙදා හැර තිබුණු අතර ඇමරිකානුවන් 1,008,025 දෙනෙකු විසින් මේ එන්නතක පළමු මාත්‍රාව ලබා ගෙන තිබුණා. 

පයිසර්-බයෝඑන්ටෙක් එන්නත ලබාගත් අය දින 21කට පසුවත්, මොඩර්නා එන්නත ලබාගත් අය දින 28කට පසුවත් එන්නතේ දෙවන මාත්‍රාවක් ලබාගත යුතුයි. මේ එන්නතක් ලබා ගැනීමට අවශ්‍ය ඕනෑම කෙනෙකුට එය ලබා ගත හැකි තරමේ එන්නත් සැපයුමක් තවමත් නැතත් මාර්තු අවසානය පමණ වන විට බොහෝ ඇමරිකානුවන්ට එන්නතක මාත්‍රාවක් ලබා ගන්න පුළුවන් වෙයි. 

දැනට තිබෙන සීමිත එන්නත් ප්‍රමාණය වැඩි ප්‍රමුඛතාවයක් අවශ්‍ය අයට ලබා දෙන නිසා අපටනම් නත්තල් තෑගි විදිහට කෝවිඩ් එන්නත් ලැබෙන්නේ නැහැ. කොහොම වුනත්, සිංහල අවුරුදු තෑග්ගක් විදිහටවත් අපට කෝවිඩ් එන්නතක් ලැබෙයි. එතකන් ඉතින් අත්ත බිඳෙයි පය බුරුලෙන් තමයි!


Wednesday, April 22, 2020

අත බලා කොරෝනා හඳුනාගනු ලැබේ!


කෝවිඩ්-19 තර්ජනය හමුවේ බටහිර දැනුමේ සීමාවන් වඩා හොඳින් කැපී පෙනෙනවා. පහළ ස්ථර වල සිටි මෙම දැනුම විශ්වාසය මත ප්‍රයෝජනයට ගත් අයට එය බටහිර විද්‍යාව අසරණ වීමක් සේ පෙනෙනවා වෙන්න පුළුවන්. එහෙත්, මේ සීමාවන් කිසිවෙකු නොදැන සිටි දේවල් නෙමෙයි. බටහිර විද්‍යාවක යම් පුහුණුවක් ඇති අයෙකු කටයුතු කරන්නේ මේ සීමාවන් පිළිබඳ මනා අවබෝධයක් ඇතුවයි.

බටහිර විද්‍යා දැනුම කෙසේ වුවත්, කෝවිඩ්-19 සමඟ විකල්ප දැනුම් පිළිබඳ කතිකාවනම් පැහැදිලි ලෙසම දුර්වල වෙමින් තිබෙනවා. ලංකාව ගත්තත් කෝවිඩ්-19 තර්ජනය එතරම් ලොකුවට නොදැනෙන විට විකල්ප විසඳුම් ගැන කතා කළ බොහෝ දෙනෙක් තර්ජනය සැබෑවක් වෙද්දී පසු බසිමින් සිටින බව පේනවා. විකල්ප දැනුම් යටපත් වෙන්නේ බටහිර දැනුම් ආධිපත්‍යය නිසානම්, බටහිර දැනුමේ සීමාවන් පැහැදිලිව පෙනෙන මේ වෙලාව වෙනත් විකල්ප දැනුම් වල සාර්ථකත්වය පෙන්වන්න හොඳ අවස්ථාවක්.

ලංකාව හා අදාළව ගත්තොත් මේ වෙලාවේ තිබෙන ප්‍රමුඛතම අවශ්‍යතාවය වන්නේ කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් හඳුනා ගැනීමයි. එහිදී බුද්ධි අංශ ඇතුළු ඇතැම් කණ්ඩායම් විසින් පුද්ගල සම්බන්ධතා හා හැසිරීම් පිළිබඳව සොයා බලමින් කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් වීමේ වැඩි අවදානමක් ඇති පිරිස් තෝරා ගැනෙනවා. විවිධ ක්‍රම වලින් වැඩි අවදානමක් තිබෙන අයව හඳුනා ගැනීම ලෝකයේ හැම රටක්ම වාගේ මේ වෙලාවේ කරන දෙයක්. එය විකල්ප ක්‍රමවේදයක් නෙමෙයි. ඒ ආකාරයෙන් හෝ වෙනත් ආකාරයකින් වැඩි අවදානමක් ඇති අයෙකු සේ හඳුනා ගැනෙන අයෙකු කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයෙකු බව නිශ්චිතව තීරණය කෙරෙන්නේ පීසීආර් පරීක්ෂාවන් එකක් හෝ වැඩි ගණනක් කිරීමෙන්. මෙය ලෝකයේ හැම රටක් විසින්ම මේ වෙලාවේ අනුගමනය කරන ක්‍රමවේදයයි.

දෙවියෙකුගෙන් හෝ අමනුෂ්‍යයෙකුගෙන් ලබා ගන්නා දැනුමකින්, කේන්ද්‍ර පරීක්ෂා කිරීමෙන්, හස්ත රේඛා පරීක්ෂාවකින් හෝ නාඩි පරීක්ෂාව වැනි වෙනත් ක්‍රමයකින් දැනට හඳුනාගෙන නැති කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයන් හඳුනා ගැනීමේ හැකියාවක් කාට හෝ තියෙනවද? මෙය සියයට සියයක් නිවැරදිව කරන්න අවශ්‍ය නැහැ. කිසියම් හෝ සාර්ථකත්වයක් පෙන්වීම ප්‍රමාණවත්.

මේ වන විට ලංකාවේ සිදු කර තිබෙන කෝවිඩ්-19 පරීක්ෂා 7,393කින් ආසාදිතයින් 321 දෙනෙකු හඳුනාගෙන තිබෙනවා. ඒ අනුව, ලංකාවේදී පීසීආර් පරීක්ෂණයකට ලක් වූ අයගෙන් 4.34%ක් කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින්. කිසියම් හෝ විකල්ප දැනුමකින් කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් 10%ක් සිටිය හැකි කණ්ඩායමක් තෝරා ගත හැකිනම් එය දැනට අනුගමනය කරන ක්‍රමවේදයට වඩා හොඳ විකල්පයක් ලෙස සලකන්න පුළුවන්. 100%ක් නිවැරදිව ආසාදිතයන් හඳුනාගත යුතු නැහැ. දැනට පවතින තත්ත්වයන් යටතේනම් 90%ක්ම වැරදුනා වුනත් කමක් නැහැ.

මා මේ 10% ගැන කියන්නේ දැනට ලංකාවේ පවතින තත්ත්වයට සාපේක්ෂවයි. නිවු යෝර්ක් වගේ තැනක අහඹු නියැදියක් ගත්තත් මේ 10% සීමාව ඉක්මවන්න පුළුවන් නිසා එය පවතින තත්ත්වය අනුව වෙනස් විය යුතු ඉලක්කයක්. ශ්‍රීමත් බණ්ඩාරනායක මාවත වගේ කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් විශාල පිරිසක් එක වර හමු විය හැකි තවත් තැන් ලංකාවේ තියෙනවද? කිසියම් දෙවියෙකු හෝ වෙනත් අමනුෂ්‍යයෙකු සමඟ සන්නිවේදනය කර එවැනි තැන් ගැන දැන ගැනීමේ හැකියාවක් තිබෙන කවුරු හෝ කෙනෙක් ඉන්නවද?

මේ වැඩේට පුහුණුවක් අවශ්‍ය වෙන්න පුළුවන්. අදාළ විකල්ප දැනුම් පද්ධතියේ කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් හඳුනාගත හැකි නිශ්චිත දැනුමක් නොතිබුණා වෙන්න පුළුවන්. එවැනි නිශ්චිත හැකියාවක් බටහිර දැනුම් පද්ධතිය තුළත් තිබුණේ නැහැ. එහෙත් බටහිර ක්‍රමවේදය යොදාගෙන කෝවිඩ්-19 රෝගීන් හඳුනාගත හැකි ක්‍රමයක් ඉතා ඉක්මණින් සකස් කර ගත හැකි වුනා. ඒ වැඩේ වෙනත් විකල්ප ක්‍රමවේදයකින් වඩා කාර්යක්ෂමව කරන්න පුලුවන්ද? එසේ නොහැකිනම් කිසියම් හෝ සාර්ථකත්වයක් සහිතව කරන්න පුලුවන්ද? අත බලා හෝ කේන්ද්‍ර සටහන පරීක්ෂා කර කෝවිඩ්-19 හැදෙන්න ඉඩ තිබෙන හා නොතිබෙන අය යම් නිරවද්‍යතාවයක් සහිතව වෙන් කළ හැකිද? මෙහිදීත් 100%ක් සාර්ථක වීම කිසිසේත්ම අවශ්‍ය නැහැ.

කවුරුවත් මෙවැන්නක් නොකළා කියා විකල්ප ක්‍රමවේදයක කිසිදු  ප්‍රයෝජනයක් නැති බව තහවුරු වෙන්නේ නැහැ. එහෙත්,  කිසිවෙකු ඉදිරියට නොපැමිණියහොත් අවම වශයෙන් මේ වගේ වෙලාවක ප්‍රයෝජනයට ගත හැකි කිසිදු විකල්ප දැනුමක් කිසිවකු ළඟ නැති බව තහවුරු වෙනවා.

මේ වෙලාවේ සියලුම විකල්ප දැනුම් පද්ධතිත්, බටහිර දැනුම විවේචනය කරන අයත් බැණ බැණ හෝ බටහිර දැනුම පසුපසම නොන්ඩි ගසමින් හෝ බඩ ගාගෙන යන්න සිදු වී ඇති තරම් අසරණ වෙලාද?

Sunday, April 19, 2020

බටහිර අසරණ වීම


පසුගිය කාලයේ ඇතැම් අය නිතර කියූ කතාවක් වුනේ කෝවිඩ්-19 හමුවේ බටහිර අසරණ වී ඇති බවයි. සමහර අය දැකපු විදිහට බටහිර රටවල් අසරණ වෙලා. සමහර අය දැකපු විදිහට බටහිර විද්‍යාව අසරණ වෙලා. සමහර අය දැකපු විදිහට බටහිර ආර්ථික ක්‍රමය බිඳ වැටිලා. තවත් සමහර අයට අනුව ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ක්‍රමය අසාර්ථක බව පැහැදිලි වෙලා. ඔය උප කුලක වලින් එකක සිටි ගොඩක් අය තවත් උප කුලක එකක හෝ කිහිපයකත් ඉන්නවා. එහෙම නැති අයත් ඉන්නවා.

බටහිර රටවල් ගැන, විශේෂයෙන්ම ඇමරිකාව ගැන, ලිපි කිහිපයකින්ම කතා කරලා තිබෙන නිසා බටහිර විද්‍යාව කියන කරුණට එමු. මෙහිදී බටහිර විද්‍යාව කියා කියන්නේ ලංකාවේ මේ වන විට බොහෝ දෙනෙක් එම යෙදුම යොදන අර්ථයෙන්. මේ කණ්ඩායම විසින් අවධාරණය කරන ප්‍රධාන කරුණක් වන්නේ බටහිර විද්‍යාව නොවන වෙනත් දැනුම් පද්ධති තිබෙන බවයි. මේ කරුණ හා අදාළව මගේ ප්‍රතිවිරෝධයක් නැහැ.

බටහිර විද්‍යාව කියා කියන්නේ තනි දැනුම් පද්ධතියක් හෝ නොවෙනස් වන දැනුම් පද්ධතියක් නෙමෙයි. ඒ වගේම පැහැදිලි ඉරක් ඇඳ වෙනත් දැනුම් පද්ධති වලින් නිශ්චිත ලෙස වෙන් කළ හැකි දැනුම් පද්ධතියකුත් නෙමෙයි. එසේ වුවත්, වෙනත් දැනුම් පද්ධති වල ඇති ඇතැම් සංකල්ප ප්‍රායෝගිකව බටහිර විද්‍යාව සමඟ ගලපන්න බැහැ. උදාහරණයක් විදිහට කිසියම් නොපෙනෙන දෙවි කෙනෙකු හරහා දැනුම ලබා ගැනීම බටහිර විද්‍යාවේ විධික්‍රමයක් නෙමෙයි. එය වෙනත් දැනුම් පද්ධති වල විධික්‍රමයක්.

අසරණ වීම කියන වචනයේ තේරුම ගත්තොත් එය වඩා ගැලපෙන්නේ දෙවි කෙනෙකු හරහා දැනුම ලබා ගැනීම මූලික විධික්‍රමය සේ සලකන දැනුම් පද්ධතියකටයි. දැනුමේ සම්භවය මේ දෙවියා නිසා දෙවියා පිටු පෑවොත්, දෙවියාව සම්බන්ධ කරගන්න බැරි වුනොත්, එහෙමත් නැත්නම් දෙවියාත් අසරණ වෙලානම් දැනුම් පද්ධතිය පහසුවෙන්ම බිඳ වැටෙනවා.

බටහිර විද්‍යාවේ දැනුම නිර්මාණය කිරීම කියන කරුණේදී මේ අසරණ වීම මේ ආකාරයෙන් සිදු වෙන්න ඉඩක් නැහැ. එහෙත්, වෙනත් අය නිර්මාණය කරන බටහිර විද්‍යා දැනුම තමන්ගේ ප්‍රයෝජනය සඳහා යොදාගන්න බලාගෙන ඉන්න අය හා සම්බන්ධව මේ යෙදුමේ යම් තේරුමක් තිබෙනවා. දැනුම අලුතින් නිර්මාණය කරන අයට ඒ වැඩේ කරගන්න බැරි වුනොත්, එහෙමත් නැත්නම් ඒ අය සතු දැනුම වෙනත් අය වෙත සම්ප්‍රේෂණය නොවුනොත් ධුරාවලියේ පහළ ඉන්න අය අසරණ වෙන්න පුළුවන්. ඒ අතින් බැලුවොත්නම් දෙවියන්ගෙන් දැනුම ලබා ගන්න බලා ඉන්න අයගේ ප්‍රශ්නයම මෙහිත් තිබෙනවා.

බටහිර විද්‍යාවත් වෙනත් දැනුම් පද්ධති වගේම යම් මූලික විශ්වාස මත පදනම් වූ එකක් තමයි. ඒ නිසා, ඒ කරුණ මත පදනම්ව බටහිර විද්‍යාව වෙනත් දැනුම් පද්ධති වලින් වෙන් කරන්න බැහැ. ඒ වගේම, විධික්‍රමයක් ලෙස දෙවියන්ගෙන් දැනුම ලබා ගත හැකි බව කවුරු හෝ කියනවානම් එය නිශ්චිත ලෙස ප්‍රතික්ෂේප කිරීමේ හැකියාවකුත් අපට නැහැ. එහෙමනම් මේ හැම දැනුම් පද්ධතියකටම සමාන තැනක් හිමි විය යුතුද?

බටහිර විද්‍යාවට තිබෙන විවේචනයක් වන්නේ එය අනෙකුත් දැනුම් පද්ධති අතර ආධිපත්‍යයක් උසුලන බවයි. මේ පිළිබඳවත් මගේ කිසිදු ප්‍රතිවිරෝධයක් නැහැ. එහෙත්, මේ කතාව කියන බොහෝ දෙනෙක් සමඟ මා එකඟ නොවන තැනක් තිබෙනවා. ඒ බටහිර විද්‍යාව ආධිපත්‍යයක් උසුලන්නේ ඇයි කියන තැනේදී. මම දකින විදිහටනම් මෙය ස්වභාවිකව සිදුව ඇති දෙයක්. බටහිර විද්‍යාවේ අඩුපාඩු කොයි තරම් තිබුණත් වෙනත් කිසිදු දැනුම් පද්ධතියක් බටහිර විද්‍යාව සමඟ තරඟ කළ හැකි මට්ටමක නැහැ.

සමහර අයට සමහර විට දෙවියන්ගෙන් දැනුම ලබා ගන්න පුළුවන් කමක් ඇති. එහෙත්, එක්කෝ ඒ අයට සන්නිවේදන සීමාවන් තිබෙනවා. එහෙම නැත්නම් ඔය දැනුම ලබා දෙන දෙවියන්ටත් ඒ තරම් ලොකු දැනුමක් නැහැ. සෛද්ධාන්තිකව දෙවියන්ගෙන් දැනුම ලබා ගැනීමේ හැකියාවක් තිබෙන්න පුළුවන් වුනත්, ඒ විදිහට ලබා ගන්නා දැනුමක් බටහිර විද්‍යාව වෙනුවට යොදා ගත හැකි ප්‍රායෝගික විකල්පයක් සේ සලකන්න කිසිදු හේතුවක් පෙනෙන්නේ නැහැ. වෙනත් සියලු සම්ප්‍රදායික දැනුම් පද්ධති වලටත් මෙය අදාළයි.

දැන් අපි කෝවිඩ්-19 කියන නිශ්චිත කරුණට එමු. කෝවිඩ්-19 කියා කියන්නේම බටහිර දැනුම් පද්ධතිය තුළ හැදුනු සංකල්පයක්. වෙනත් දැනුම් පද්ධතියක් තුළ කෝවිඩ්-19 ගැන කතා කරනවානම් එය අනිවාර්යයෙන්ම එය බටහිර දැනුම් පද්ධතියේ කර උඩ යාමක් (piggybacking).

දැනට වසර 250කට පෙර බටහිර රටවල මේ රෝගය මේ ආකාරයටම පැතිරුණානම් මෙය වෛරස් රෝගයක් ලෙස හඳුනා ගැනෙන්නේ නැහැ. එසේනම්, බොහෝ දෙනෙකු විසින් නිරීක්ෂණය කළ හැකිව තිබුණේ හුස්ම ගැනීම අසීරු වී බොහෝ දෙනෙකු මිය යන බවයි. එයට හේතුව දෙවි කෙනෙකු කෝප වීම කියා හිතා ප්‍රතිකාර ලෙස විවිධ පුද පූජා පැවැත්වීමත් සුලබව සිදු විය හැකිව තිබුණා.

බටහිර විද්‍යාව තුළ මුලින් රෝග පතුරුවන විෂබීජ පිළිබඳ දැනුමත්, පසුව වයිරස් පිළිබඳ දැනුමත්, ඊටත් පසුව සාර්ස් වෛරසය පිළිබඳ දැනුමත් වැඩි දියුණු වුණා. කෝවිඩ්-19 නම් වූ රෝගයක් හඳුනා ගැනෙන්නේ මේ දැනුම මත පදනම්වයි. මෙහිදී අදාළ රෝගය පතුරුවන නිශ්චිත වෛරසයක් හඳුනා ගැනෙනවා. නිශ්චිත කියා කීවත් රෝගය පතුරුවන වෛරස සියල්ලම එකිනෙකට හරියටම සමාන නැහැ. නිශ්චිත කියා කියන්නේ මේ වෛරස වල දැකිය හැකි පොදු ගුණ කාණ්ඩයකටයි.

කෝවිඩ්-19 පතුරුවන SARS-CoV2 ලෙස හඳුන්වන වෛරසය කියන්නේ බටහිර විද්‍යාවේ අර්ථදැක්වීමක්. එය මීට පෙර සාර්ස් රෝගයට හේතු වූ SARS-CoV වෛරසයට සැහෙන තරමකින් සමානයි. ඒ නිසා, SARS-CoV2 වෛරසය අර්ථදක්වා තිබෙන්නේ එම වෛරස වලට පොදු, එහෙත් SARS-CoV වැනි වෙනත් වෛරස වල දැකිය නොහැකි පොදු ගුණ ආශ්‍රයෙනුයි. කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයෙක් කියා කියන්නේ මේ SARS-CoV2 වෛරසය ශරීරගත වූ අයෙක්. එහෙත්, SARS-CoV2 වෛරසය ශරීරගත වූ ඇතැම් අයට කිසිදු රෝග ලක්ෂණයක් ඇති නොවෙන්න පුළුවන්. කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් ලෙස හඳුන්වන කුලකයට එවැනි අයත් ඇතුළත්.

බටහිර විද්‍යාවේ කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයෙකු හඳුනා ගැනෙන්නේ මේ අර්ථදැක්වීම මත පදනම්වයි. ඒ අනුව, මේ වන විට බොහෝ දෙනෙක් දන්නා පීසීආර් පරීක්ෂණයකින් කරන්නේ කිසියම් පුද්ගලයෙකුගේ උගුරෙන් හා/හෝ නාසයෙන් ලබාගන්නා ජීව ද්‍රව්‍ය සාම්පලයක SARS-CoV2 වෛරස යම් අවම ප්‍රමාණයක් තිබේදැයි හඳුනාගත හැකිද කියා පරීක්ෂා කිරීමයි. එම පරීක්ෂණයකින් කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයෙකු යම් නිරවද්‍යතාවයක් සහිතව හඳුනාගත හැකියි. එහෙත්, පරීක්ෂණ ප්‍රතිඵල හැම විටම නිවැරදි නැහැ.

මේ විදිහට පීසීආර් පරීක්ෂණයකින් රෝගීන් හඳුනා ගැනීමේ අරමුණ කුමක්ද? රෝගියෙකු හඳුනා ගත්තා කියා කළ හැකි නිශ්චිත ප්‍රතිකාරයක් තවමත් නැහැ. එහෙත්, පීසීආර් පරීක්ෂණයකින් හඳුනා ගැනෙන ඇතැම් රෝගීන් මිය යාමට ඇති ඉඩකඩ අඩු කර ගන්න පුළුවන්. ඔවුන්ට ඇති විය හැකි අනෙකුත් සංකූලතා අඩු කර ගන්නත් පුළුවන්.

කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයෙකු සුව වන්නේ සිරුරේ හැදෙන ස්වභාවික ප්‍රතිශක්තියෙන්. වෛරසය ශරීරගත වූ ඇතැම් අය සුව වන තුරුම කිසිදු රෝග ලක්ෂණයක් පෙන්වන්නේ නැහැ. ප්‍රතිදේහ පරීක්ෂාවකින් මෙවැනි අය හඳුනාගත හැකියි. කැලිෆෝර්නියාවේ සිදු කර තිබෙන එක් පරීක්ෂණයකට අනුව හඳුනාගත් සෑම කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයෙකුටම හඳුනා නොගත් 50-85 අතර ප්‍රමාණයක් ඉන්නවා. මේ ප්‍රතිඵලය විවාදිත එකක් වුවත් එවැනි සෑහෙන පිරිසක් සිටින්නට ඉඩ තිබෙනවා.

කෝවිඩ්-19 මර්දනය සඳහා බටහිර විද්‍යාවේ ක්‍රමවේදය වන්නේ පුද්ගලයෙකුගෙන් පුද්ගලයෙකුට වෛරසය සම්ප්‍රේෂණය වීමට තිබෙන ඉඩකඩ අඩු කිරීමයි. ලංකාව, චීනය, ස්වීඩනය, ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය, එක්සත් රාජධානිය, ජර්මනිය, අයිස්ලන්තය, දකුණු කොරියාව වැනි ලෝකයේ විවිධ රටවල් වෛරසය සම්ප්‍රේෂණය වීම පාලනය කිරීමට එකම උපක්‍රම භාවිතා නොකළත් මේ හැම රටක්ම විශ්වාසය තබා තිබෙන්නේ බටහිර දැනුම මතයි. SARS-CoV2 වෛරසය ශරීරයට ඇතුළු වීම නිසා කෝවිඩ්-19 රෝගය ඇති වන බවත්, SARS-CoV2 වෛරසය පුද්ගලයෙකුගෙන් පුද්ගලයෙකුට පැතිරෙන බවත්, SARS-CoV2 වෛරසය පුද්ගලයෙකුගෙන් පුද්ගලයෙකුට පැතිරීම පාලනය කිරීම මගින් රෝගය පාලනය කළ හැකි බවත් මේ හැම රටක්ම විශ්වාස කරනවා. ඒ වගේම පීසීආර් පරීක්ෂණ මගින් වෛරසය ආසාදනය වී තිබෙන බොහෝ දෙනෙකු හඳුනාගත හැකි බවත් විශ්වාස කරනවා. මේ සියල්ල සිදු වන්නේ බටහිර විද්‍යාවේ දැනුම් පද්ධතිය තුළයි.

කෝවිඩ්-19 කියා කියන්නේ වෙනත් විකල්ප දැනුම් පද්ධති වලට එම දැනුම් පද්ධති වලින් කළ හැකි දේ පෙන්වීමට මගඟු අවස්ථාවක්. එය කරන අයෙක් තමන් කොයි තරම් දුරකට බටහිර විද්‍යාවෙන් ස්වායත්තද කියන එක පැහැදිලිව කිව යුතුයි. බටහිර විද්‍යාවේ දැනුමක් වෙනත් දැනුම් පද්ධතියක යොදා ගැනීමේ වරදක් නැහැ. එහෙත්, බටහිර විද්‍යාව සමඟ එකට යන්නේත් වෙන්ව යන්නේත් කොයි තැන් වලදීද කියා කිව යුතුයි.

පළමු ප්‍රශ්නය වන්නේ යොදා ගන්නා කවර හෝ දැනුම් පද්ධතිය විසින් කෝවිඩ්-19 නම් වූ SARS-CoV2 වෛරසය හරහා බෝවෙන ලෙඩක් තිබෙන බව පිළිගන්නේද යන්නයි. එසේ නැත්නම් ඔවුන් මේ රෝගය අර්ථ දක්වන ආකාරය පැහැදිලිව සඳහන් කළ යුතුයි. දෙවන ප්‍රශ්නය කෝවිඩ්-19 නම් වූ SARS-CoV2 වෛරසය හරහා පැතිරෙන රෝගය හෝ වෙනත් හේතුවක් නිසා හැදෙන වෙනත් රෝගය හඳුනාගන්නා නිර්ණායකය කුමක්ද කියන එකයි. ප්‍රතිකාර ප්‍රශ්නය තෙවන ප්‍රශ්නයයි.

තවමත් දිනපතා ලංකාවෙන් කෝවිඩ්-19 රෝගීන් කිහිප දෙනෙකු හඳුනා ගැනෙනවා. එසේ හඳුනා ගැනෙන්නේ පීසීආර් පරීක්ෂණ වලින්. මේ පරීක්ෂණ 100%ක් නිවැරදි නැහැ.

දැන් ලංකාවේ බොහෝ රෝගීන් හමුවන්නේ නිරෝධායන මධ්‍යස්ථාන වලින්. කිසියම් අයෙකු නිරෝධායන මධ්‍යස්ථාන වෙත යොමු කෙරෙන්නේ බුද්ධි අංශ ඇතුළු නිලධාරීන් පිරිසක් විසින් කරන පරීක්ෂාවන් හරහා. මේ පරීක්ෂාවන් සෑහෙන තරම් නිවැරදියි. කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් විය හැකි බොහෝ දෙනෙකු නිරෝධායන මධ්‍යස්ථාන වලින් හමු වෙන්නේ ඒ නිසයි.

මේ නිරෝධායන මධ්‍යස්ථාන වල සිටින අය අතරින් සැබෑ කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින්, එසේ නැත්නම් වෙනත් අයුරකින් අර්ථ දක්වන ආසාදිතයින්, කලින් හඳුනාගත හැකි විකල්ප දැනුමක් තියෙනවද? අදාළ පුද්ගලයින්ගේ නාඩි පරීක්ෂා කර, කේන්ද්‍ර පරීක්ෂා කර හෝ කිසියම් දෙවි කෙනෙකුගෙන් විමසා මෙය කළ හැකිද?

කරන්න තියෙන්නේ ඉතා සරල දෙයක්. නිරෝධායන මධ්‍යස්ථාන වල සිටින අඩු වශයෙන් 1000ක පමණ පිරිසකගේ කවර හෝ දෙයක් පරීක්ෂා කර ඔවුන් ආසාදිතයින් හා නිර්-ආසාදිතයින් ලෙස වර්ග කිරීමයි. ප්‍රතිඵල 100%ක් නිවැරදි විය යුතු නැහැ. යම් තරමක සාර්ථකත්වයකින් හෝ මෙය කළ හැකිනම් සාමාන්‍ය පුද්ගලයින් අතර සිටින ආසාදිතයින් හඳුනා ගැනීම සඳහා එම ක්‍රමය යොදාගත හැකියිනේ.

දැන් ලංකාවේ පවතින වාතාවරණය තුළ ඔය වගේ වැඩක් කරන්න ඉදිරිපත් වෙන කෙනෙකුට අවස්ථාවක් නොලැබෙන්න හේතුවක් නැහැ.

Tuesday, April 14, 2020

කොරෝනා හඳුනා ගැනීම


කොරෝනා එහෙමත් නැත්නම් කෝවිඩ්-19 වලට එරෙහි අරගලය තුළ ලංකාව ඇතුළේ වගේම ලෝක මට්ටමේදීත් කොරෝනා හඳුනා ගැනීමේ සංකල්පීය ප්‍රශ්නයක් තිබෙනවා. ඇත්තටම මේක වෙනත් ඕනෑම සංකල්පයකට අදාළ පොදු ප්‍රශ්නයක්. මේ වෙලාවේ කොරෝනා හා අදාළව මේ ප්‍රශ්නය ගැන කතා කළාම ප්‍රශ්නය පැහැදිලි කරන්න ලේසියි. ඒ වගේම කොරෝනා රෝගීන් හඳුනා ගැනීම සඳහා කරන පරීක්ෂණ ගැන කතා කරන්නනම් මුලින්ම මේ සංකල්පීය ප්‍රශ්නය තේරුම් අරගෙන ඉන්න වෙනවා.

කොරෝනා එහෙමත් නැත්නම් කෝවිඩ්-19 කියන්නේ මොකක්ද? කොරෝනා එහෙමත් නැත්නම් කෝවිඩ්-19 රෝගියෙක් කියන්නේ කවුද?

ගොඩක් අය දන්නා විදිහට කොරෝනා කියන්නේ ලෙඩක්. ලෙඩක් කියන්නේ මොකක්ද කියන එකත් අපට ප්‍රශ්න කරන්න පුළුවන්. ඒ තරම් දුරට නොගිහින් අපි දැනට කොරෝනා වලින් නවතිමු. ලේඛකයාගේ පහසුවට මේ ලිපියේ කොරෝනා කියා කෙටියෙන් හඳුන්වන කෝවිඩ්-19 ලෙස ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය විසින් නම් කර තිබෙන මේ රෝගය කුමක්ද?

රෝගයක් අර්ථ දැක්වෙන්නේ කිසියම් දැනුම් පද්ධතියක්, සංස්කෘතියක් ඇතුළේ. සිංහල ක්‍රමයට මේ ලෙඩේ දෙය්යන්නේ ලෙඩක් කියා හඳුන්වන බව ඇතැම් අය කියනවානේ. ඒ කතාවට මම එකඟ නැහැ. කොරෝනා හෝ කෝවිඩ්-19 කියන ලෙඩේ තිබෙන්නේ ලංකාවේ බොහෝ දෙනෙක් දැන් බටහිර දැනුම් පද්ධතිය ලෙස හඳුන්වන දැනුම් පද්ධතිය තුළයි. ඒ ලෙඩේ වෙනත් දැනුම් පද්ධතියක නැහැ. තියෙනවානම් තියෙන්නේ හරියටම ඒ ලෙඩේම නොවන වෙනත් ලෙඩක්.

කොහොම වුනත් මේ කතාව වෙනත් දැනුම් පද්ධති පිළිබඳ කතාවකුත් නෙමෙයි. මේ සාකච්ඡාව සඳහා ඒ තරම් දුර යන්න අවශ්‍ය නැහැ. මා සාකච්ඡාව ගෙන යන්නේ තනිකරම බටහිර දැනුම් පද්ධතිය තුළ සිටයි.

මේ අවුරුද්ද පටන් ගන්නා තුරුම කෝවිඩ්-19 කියා ලෙඩක් තිබුණේ නැහැ. මම මෙයින් අදහස් කරන්නේ කෝවිඩ්-19 කියා කියන නම ගැන නෙමෙයි. වෙනත් නමකින් හෝ මීට පෙර මේ ලෙඩේ තිබුණේ නැහැ. කලින් නොතිබුණු ලෙඩක් මේ විදිහට හදිසියේ හැදෙන්න ගත්තේ කොහොමද? මේ කතා කරන්නේ ලෙඩේ ආවේ සර්පයින්ගෙන්, වවුලන්ගෙන්, විද්‍යාගාරයකින් හෝ උල්කාපතයකින්ද කියන එකත් නෙමෙයි. ඒ මොන ආකාරයකින් හෝ ලෝකයට අලුත් ලෙඩක් ඇති වීම පිළිබඳ සංකල්පීය ප්‍රශ්නයක්.

චීනයේදී මුලින්ම නිරීක්ෂණය කරනු ලැබුවේ සාර්ස් වැනි ශ්වසන පද්ධතිය ආසාදනය කරන මාරාන්තික රෝගයක් පැතිරෙන බවයි. බටහිර වෛද්‍ය විද්‍යාව හා වසංගත විද්‍යාව තුළ ඒ වන විට සාර්ස් ලෙස හැඳින්වුණු වෛරස් රෝගයක් පිළිබඳ දැනුමක් තිබුණා. සාර්ස් රෝගය 2002දී චීනයේ සිට පැතිරුණු වෛරස් රෝගයක්. 2004 සිට ලෝකයේ සාර්ස් රෝගීන් සිටියේ නැහැ. ඉන් පසුව මැද පෙරදිග කේන්ද්‍රීයව මර්ස් නම් වූ රෝගයක්ද පැතිරුණා. සාර්ස් වලට වගේම මර්ස් වලටද හේතු වුනේ කොරෝනා වර්ගයේ වෛරසයක්. මේ රෝගය හඳුනා ගැනෙන්න පෙර කොරෝනා වර්ගයේ වෛරස පිළිබඳ දැනුමක් තිබුණා.

පසුව කෝවිඩ්-19 සඳහා හේතු වන වෛරසය හොයා ගත්තා. එයත් කොරෝනා වෛරසයක්. කෝවිඩ්-19 රෝගියෙකු ලෙස හඳුනා ගැනෙන්නේ මෙම වෛරසය ශරීරගත වී ඇති අයයි. අදාළ වෛරසය නම් කර තිබෙන්නේ SARS-CoV-2 ලෙසයි. පහසුවට කොරෝනා වෛරසය යන පොදු නම මා යොදන්නේ මේ විශේෂිත වෛරසයටයි.

මේ වන විට නව කොරෝනා වෛරසයේ ජෙනෝමය මුළුමනින්ම හඳුනාගෙන තිබෙනවා. ඕනෑම ජීවියෙකුගේ භෞතික සැකැස්ම පිළිබඳ තොරතුරු ජෙනෝමය තුළ සටහන්ව තිබෙනවා. වෛරසයක් ජීවියෙකු ලෙස සැලකෙන්නේ නැතත් ජීවීන් සතු ඇතැම් ලක්ෂණ වෛරස් වලටත් තියෙනවා. ජීවය කියන එකත් තවත් සංකල්පයක්.

ජෙනෝමයක් හැදී තිබෙන්නේ භෂ්ම යුගල ලෙස හඳුන්වන මූලික ඒකක වලින්. ජෙනෝමයක තිබෙන භෂ්ම යුගල ගණන වැඩි වන තරමට ජීවයක සංකීර්ණතාව ඉහළ යනවා. මිනිස් ජෙනෝමයක භෂ්ම යුගල බිලියන තුනකටත් වඩා තිබෙනවා. එහෙත්, SARS-CoV-2 වෛරසයක තිබෙන්නේ භෂ්ම යුගල තිස් දහසක පමණ ප්‍රමාණයක් පමණයි.

මිනිස් ජෙනෝමයක තිබෙන බිලියන තුනකට අධික භෂ්ම යුගල වලින් 99%කටත් වඩා ප්‍රමාණයක් සියලුම මිනිසුන්ට පොදුයි. මිනිසුන් එකිනෙකා අතර තිබෙන සියලුම වෙනස්කම් වලට හේතු වෙන්නේ ඉතිරි 1%කට අඩු භෂ්ම යුගල වල ඇති විවිධත්වයයි. ඒ නිසා, මිනිස් ජෙනෝමයේ තිබෙන පොදු "මිනිස් ගුණ" හඳුනාගැනීම අපහසු නැහැ.

කොහොම වුනත්, මේ පොදු මිනිස් ගුණ කියා කියන්නේ ජෙනෝමයේ ඉතිරි 99%ම නෙමෙයි. එයින් විශාල කොටසක් වෙනත් ජීවීන්ටත් පොදුයි. උදාහරණයක් විදිහට මිනිසුන්ගේ හා චිම්පන්සීන්ගේ ජෙනෝම වල භෂ්ම යුගල වලින් 96%ක්ම සමානයි.

කෝවිඩ්-19 හදන SARS-CoV-2 වෛරස සියල්ලම එකිනෙකට සමාන නොවුනත්, එම වෛරස SARS-CoV-2 වෛරස ලෙස හඳුනාගත හැකි පොදු ලක්ෂණ තිබෙනවා. ඒ වගේම, සාර්ස් හා මර්ස් රෝග වලට හේතු වූ කොරෝනා වෛරස වලට හා මේ වෛරසයට පොදු වෙනත් ලක්ෂණද තිබෙනවා. කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් හඳුනා ගන්නා පීසීආර් පරීක්ෂණ පදනම් වෙන්නේ  SARS-CoV-2 වෛරස වල ජෙනෝමයේ දැකිය හැකි පොදු ලක්ෂණ මතයි.

කෝවිඩ්-19 රෝගය වගේම SARS-CoV-2 වෛරසයද හඳුනා ගැනුණේ ඉතා මෑතකදී. ඒ නිසා, ඒ වන විට රෝගියෙකු SARS-CoV-2 ආසාදිතයෙකුදැයි හඳුනාගත හැකි පරීක්ෂණ කිසිවක් තිබුණේ නැහැ. එහෙම තියෙන්න විදිහක් නැහැනේ. පරීක්ෂණ ක්‍රමවේදයක් හදන්නනම් මුලින්ම SARS-CoV-2 ජෙනෝමය හඳුනාගත යුතුයි. ඉන් පසු, එම ජෙනෝමයේ සියළුම SARS-CoV-2 වෛරස වලට පොදු එහෙත් SARS-CoV-2 වෛරස වලට පමණක් අනන්‍ය කොටස් හඳුනා ගත යුතුයි.

මේ වන විට අවම වශයෙන් ලෝකයේ රටවල් හත අටක සමාගම් ගණනාවක් විසින් පීසීආර් පරීක්ෂණ ගණනාවක් වැඩි දියුණු කර තිබෙනවා. මේ පරීක්ෂණ සියල්ලම වගේ එකිනෙකින් වෙනස්. එසේ වෙනස් වන්නේ SARS-CoV-2 වෛරසය හඳුනා ගැනීම සඳහා උපයෝගී කර ගන්නා හඳුනා ගැනීමේ ලක්ෂණය හෝ ලක්ෂණ මතයි. ඒ අනුව, මේ පරීක්ෂණ වල නිරවද්‍යතාවයද එකිනෙකින් වෙනස් වෙනවා. මේ කතා කරන්නේ පීසීආර් කුලකයට අයත් පරීක්ෂණ ගැන පමණයි. වෙනත් මූලධර්ම මත පදනම් වූ පරීක්ෂණ අපි දැනට පැත්තකින් තියමු. ඒවා කොහොමටත් වෙනස්.

කිසිම වෛද්‍ය පරීක්ෂණයක් 100%ක් නිවැරදි නැහැ. ඕනෑම පරීක්ෂණයකින් රෝගියෙකු සේ හඳුනා ගැනෙන අයගෙන් යම් කොටසක් ඇත්තටම රෝගීන් නෙමෙයි. ඒ වගේම රෝගීන් නොවන සේ හඳුනා ගැනෙන අයගෙන් කොටසක් ඇත්තටම රෝගීන්. පරීක්ෂණයකින් සැබෑ රෝගීන් නිවැරදිව හඳුනා ගැනෙන ප්‍රතිශතය එම පරීක්ෂණයේ සංවේදීතාව ලෙසත්, රෝගීන් නොවන්නන් එසේ නොවන සේ හඳුනා ගැනෙන ප්‍රතිශතය එම පරීක්ෂණයේ නිශ්චිතතාව ලෙසත් හැඳින්වෙනවා.

ඕනෑම වෛද්‍ය පරීක්ෂණයක සංවේදීතාව හා නිශ්චිතතාව 100%ට වඩා අඩුයි. මෙය බටහිර වෛද්‍ය විද්‍යාවේ හා පොදු වශයෙන් බටහිර විද්‍යාවේ අවම දැනුමක් මිස බොහෝ දෙනෙක් නොදන්නා දෙයක් නෙමෙයි. ඒ නිසා, කිසියම් වෛද්‍ය පරීක්ෂණයකදී ව්‍යාජ ආසාදිතයින් හා ව්‍යාජ නිර්-ආසාදිතයින් කිසියම් ප්‍රමාණයක් හඳුනා ගැනෙනවා. මේ ව්‍යාජ ආසාදිත හා ව්‍යාජ නිර්-ආසාදිත ප්‍රතිශත අඩු හා සංවේදීතාව හා නිශ්චිතතාව වැඩි වෛද්‍ය පරීක්ෂණයක් හොඳ වෛද්‍ය පරීක්ෂණයක්.

චීනයේ වුහාන්හි මේ අලුත් රෝගය පැතිරෙන්න පටන් ගත් අලුතම ඒ වන විට තිබුණු දැනුම මත පදනම්ව මෙය කොරෝනා වර්ගයේ වෛරසයක් හේතුවෙන් බෝවන රෝගයක් බව සැක කෙරුණා. එවැනි සැකයක් ඇති වූ පසු ඊළඟ ඉදිරි පියවර වන්නේ එවැනි වෛරසයක් ඇති බව තහවුරු කර ගැනීම හා එම වෛරසය නිවැරදිව හඳුනා ගැනීමයි. කෙටි කලකින් වෛරසයක ජෙනෝමය මුළුමනින්ම හඳුනාගත හැකි තාක්ෂණයක් අප සතුව තිබෙනවා.

චීනය විසින් ඉතා ඉක්මණින් අලුත් වෛරසයේ ජෙනෝම කේත හොයාගෙන අනෙකුත් රටවල් සමඟ එම දැනුම බෙදාගත්තා. මීට පෙර සාර්ස් රෝගය පැතිරෙද්දී චීනය එසේ කර තිබුණේ නැහැ. ජෙනෝම කේත දැනගත් විට මුලින්ම වෛරසය හඳුනා ගැනීමේ පරීක්ෂා වැඩි දියුණු කරන්නත්, ඉන් පසුව ප්‍රතිශක්තිකරණ එන්නත් වැඩි දියුණු කරන්නත් අවස්ථාව සැලසෙනවා.

දැන් මෙහිදී අප වෛරසය හඳුනා ගැනීම කියා කියන්නේ කුමක්ද? මිනිසුන් එකිනෙකාගෙන් වෙනස් වනවා වගේම වෛරස්ද එකිනෙකින් වෙනස්. වෛරසයක් හඳුනා ගැනීම කියා කියන්නේ මේ රෝගය බෝ කරන වෛරස් සියල්ලටම තිබෙන පොදු ලක්ෂණ හඳුනා ගැනීමයි. ඒ අතරම, මේ රෝගය බෝකරන වෛරස් අනෙක් වෛරස් වර්ග වලින් අනන්‍යව හඳුනා ගැනීමටත් හැකි විය යුතුයි.

වෛරසය හඳුනා ගැනීම සඳහා උපයෝගී කර ගන්නා නියැදි ප්‍රමාණය වැඩි වූ තරමට ඉහත කාර්යය වඩා නිවැරදිව කළ හැකියි. එහෙත්, මේ වගේ වෙලාවක වැඩේ කල් දමන්නත් බැහැ. කොහොම හරි චීනයෙන් එකතු කරගත් නියැදි මත පදනම්ව මුලින්ම වෛරසය හඳුනා ගනු ලැබුණා. ඒ නියැදි වලින් හමු වූ වෛරස 99.98%ක් පමණම එකිනෙකට සමානයි. ඒ වගේම 79%ක් පමණ සාර්ස් රෝගයට හේතු වූ වෛරසයට සමානයි.

අලුත් වෛරසයේ ජෙනෝමය පිළිබඳ තොරතුරු අතට ලැබීමෙන් පසුව ලෝකයේ විවිධ රටවල් විසින් එහි විවිධ කොටස් ඉලක්ක කර ගනිමින් වෛරසය හඳුනා ගැනීමේ පරීක්ෂාවන් වැඩි දියුණු කරන්න පටන් ගත්තා. උදාහරණයක් විදිහට ඇමරිකාවේ රෝග නිවාරන හා පාලන මධ්‍යස්ථානය විසින් වැඩි දියුණු කළ පරීක්ෂාවේදී මෙහි තැන් (සලකුණු) තුනක් හඳුනා ගැනීම ඉලක්ක කළා. එයින් පළමු සලකුණු දෙකෙන් SARS-CoV-2 වෛරසය අනන්‍ය ලෙසත්, තෙවන සලකුණෙන් සාර්ස්, මර්ස් වෛරසද ඇතුළත් වෛරස් කුලකයත් හඳුනා ගැනුණු අතර නියැදිය මිනිස් සිරුරකින් ලබාගත් බව තහවුරු කර ගැනීමේ සිවු වන පරීක්ෂාවක්ද සිදු කෙරුණා.

පරීක්ෂාව සඳහා උපයෝගී කර ගන්නේ සැක සහිත පුද්ගලයින්ගේ නාසයෙන් හා උගුරෙන් ලබාගත් නියැදි දෙකක්. පළමුව මේ නියැදි දෙක මිශ්‍ර කිරීමෙන් පසුව හඳුනා ගැනීමේ පහසුව සඳහා පෝෂණ මාධ්‍යයක් තුළ වෛරසය වර්ධනය වෙන්නට හරිනවා. ඉන් පසුව, පෙර කී සලකුණු තුන පරීක්ෂා කර බලනවා. අදාළ සලකුණු තුනෙන් එකක්වත් හඳුනා ගැනුනේ නැත්නම් සහ හතර වන පරීක්ෂණයෙන් මෙය සැබෑ නියැදියක් බව තහවුරු වී ඇත්නම් රෝගියා ආසාදිතයෙකු නොවන බව තහවුරු කරනවා. මුල් සලකුණු දෙකෙන් අඩු වශයෙන් එකක් හඳුනා ගත හැකිනම් රෝගියා කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයෙකු ලෙස හඳුනා ගැනෙනවා.  මුල් සලකුණු දෙකෙන් එකක්වත් හඳුනා ගත නොහැකි වුවත් තෙවන සලකුණ හමු වූයේනම් කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයෙකු වීමේ ඉඩක් ඇති (presumptive positive) පුද්ගලයෙකු ලෙස හඳුනා ගැනෙනවා.

අපි හිතමු මේ පරීක්ෂණය හෝ මෙවැනි වෙනත් පරීක්ෂණයක කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයෙකු හඳුනා ගැනීමේ මූලධර්මය හරියටම හරි කියා. එසේ වුවත්, රෝගියාගේ නාසයෙන් හා උගුරෙන් නියැදි එකතු කර ගන්නා අවස්ථාවේදී පසුව වර්ධනය කර ගත හැකි තරම් ප්‍රමාණවත් වෛරස් ප්‍රමාණයක් "අහු විය" යුතුයි. වෛරසය ශරීරගත වූ මුල්ම දවස් වල වගේම වෛරසය පෙනහළු දක්වා ගමන් කිරීමෙන් පසුවත් නාසයෙන් හා උගුරෙන් එකතු කර ගන්නා නියැදි වලින් ප්‍රමාණවත් තරම් වෛරස් හමු නොවෙන්න පුළුවන්. මේ හේතුවත් වෛරසය හඳුනා ගන්නා ක්‍රමවේදයේම තිබෙන වෙනත් අඩුපාඩුත් නිසා කිසියම් පීසීආර් පරීක්ෂාවක සංවේදීතාව අඩු වෙන්න පුළුවන්.

පොදුවේ කිසියම් පරීක්ෂාවක සංවේදීතාව ඉහළ දමන්න උත්සාහ කරන විට එහි නිශ්චිතතාව අඩු වීම සාමාන්‍ය තත්ත්වයයි. නිශ්චිතතාව වැඩි කරන විට සංවේදීතාව අඩු වෙනවා. ඒ නිසා, මේ දෙක අතර සමතුලිතතාවයක් පවත්වා ගත යුතුයි. කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයෙකු නොවන අයෙකු ආසාදිතයෙකු සේ හඳුනා ගැනීමේ හානියට සාපේක්ෂව කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයෙකු ආසාදිතයෙකු නොවන සේ හඳුනා ගැනීමේ හානිය අඩුද වැඩිද? එය තීරණය වන්නේ පවතින සංදර්භය තුළයි.

සාමාන්‍යයෙන් මෙවැනි පරීක්ෂාවක් සඳහා අනුමැතිය ලබා දෙන්නේ එහි නිශ්චිතතාව හා සංවේදීතාව ඇතුළු තාක්ෂණික කරුණු පිළිබඳ පුළුල් අධ්‍යයනයකින් පසුව පමණයි. පවතින තත්ත්වය යටතේ එවැනි  පුළුල් අධ්‍යයනයක් සඳහා ඉඩක් ලැබී නැහැ. චීනය වගේම ඇමරිකාව විසින්ද මුලින්ම වැඩි දියුණු කළ පරීක්ෂා වල විශාල ප්‍රශ්න තිබුණා. ඇතැම් පරීක්ෂා වල සංවේදීතාව තිබුණේ 60-70% මට්ටමේ. දැන් වුනත්, කිසියම් පීසීආර් පරීක්ෂාවකින් සැබෑ ආසාදිතයින්ගෙන් සැලකිය යුතු ප්‍රතිශතයක් හඳුනා ගැනෙන්නේ නැහැ. මේ ප්‍රතිශතය හරියටම දන්නේ නැහැ. ඒ වගේම, එම ප්‍රතිශතය එහෙමත් නැත්නම් පරීක්ෂාවක සංවේදීතාව, විවිධ රටවල සමාගම් රැසකින් හදා තිබෙන හැම පීසීආර් පරීක්ෂාවකටම පොදු නැහැ.

පීසීආර් පරීක්ෂාවකින් සැබෑ ආසාදිතයින්ගෙන් සැලකිය යුතු ප්‍රතිශතයක් හඳුනා ගැනෙන්නේ නැතිවා වගේම එසේ හඳුනා ගැනෙන යම් ප්‍රතිශතයක් සැබෑ ආසාදිතයින්ගෙන් නොවන්නත් පුළුවන්. මේ ප්‍රතිශතය කුඩා එකක් වෙන්න පුළුවන්. එහෙත්, අපි හරියටම දන්නේ නැහැ.

මේ අවිනිශ්චිතතා සියල්ල මධ්‍යයේ අපි කෝවිඩ්-19 රෝගියෙකු ලෙස කෙනෙක්ව නම් කරන්නේ පීසීආර් පරීක්ෂාවක ප්‍රතිඵලය මතයි. ඒ, මේ සියලු සීමාවන් මැද වුවත් එසේ කිරීම නොකිරීමට වඩා ප්‍රතිඵලදායක නිසයි. පරීක්ෂා කිරීම් අඩු කළ යුතු බවක් හෝ පරීක්ෂා කිරීම තේරුමක් නැති බවක් මේ ලිපියෙන් කිසිසේත්ම අදහස් කෙරෙන්නේ නැහැ. එහෙත්, මේ පරීක්ෂණ ප්‍රතිඵල මත පදනම් වී අපට දකින්නට ලැබෙන සංඛ්‍යාලේඛණ ඇසුරින් බරපතල නිගමන වලට පැමිණෙන්න කලින් මේ දේවල්ද දැන සිටිය යුතුයි.

(Image: https://www.flickr.com/photos/niaid/albums/72157712914621487/with/49531042877)

Sunday, March 1, 2020

ප්‍රතිපරිසිද්ධික තත්ත්වය හා පිරියම් ඵලය


ප්‍රතිපරිසිද්ධික තත්ත්වය කියන එක කලින් ලිපියෙන් පැහැදිලි කළානේ. ඒ නිසා, අද අපි තවත් අළුත් යෙදුමක් ගැන කතා කරමු. පිරියම් ඵලය හෙවත් ප්‍රතිකාරයක බලපෑම (Treatment Effect). හැම විටම නොවූවත්, බොහෝ විද්‍යාත්මක පර්යේෂණ වල ඉලක්කය පිරියම් ඵලයයි. මෙහි පිරියම එහෙමත් නැත්නම් ප්‍රතිකාරය කියන වචනය වෛද්‍ය ශබ්දකෝෂයෙන් ගත් වචනයක් වුවත්, මේ වන විට විවිධ ආකාරයන්හි ප්‍රතිකාර හා අදාළව පොදුවේ යෙදෙන වචනයක්. පිරියම් ඵලය සෙවීම කියන එකෙන් අදහස් වෙන්නේ කවර හෝ ප්‍රතිකාරයක් හේතුවෙන් කිසියම් නීරීක්ෂණය කළ හැකි තත්ත්වයක් වෙනස් වන ආකාරය ඇස්තමේන්තු කිරීමයි.

මුලින්ම වෛද්‍ය ප්‍රතිකාරයක් ගැනම සලකමු. මෙට්ෆොර්මින් නිසා රුධිරයේ සීනි මට්ටම පාලනය වෙනවාද? දැන් මෙහිදී ප්‍රතිකාරය වන්නේ කිසියම් පුද්ගලයෙකුට හෝ පුද්ගල කණ්ඩායමකට නිශ්චිත මෙට්ෆොර්මින් මාත්‍රාවක් (අපි හිතමු මිලිග්‍රෑම් 500ක් කියා) ලබා දීමයි. එම ප්‍රතිකාරයේ බලපෑම එහෙමත් නැත්නම් පිරියම් ඵලය අපට මැන ගන්න හැකි වන්නේ අදාළ ප්‍රතිපරිසිද්ධික තත්ත්වයට සාපේක්ෂවයි. තනි පුද්ගලයෙක් හා අදාළව ගත්තොත්, මෙහිදී අවම වශයෙන් නිරීක්ෂණ තුනක් අවශ්‍ය වෙනවා.

1. පූර්ව ප්‍රතිකාර තත්ත්වය
2. පශ්චාත් ප්‍රතිකාර පරිසිද්ධික තත්ත්වය
3. පශ්චාත් ප්‍රතිකාර ප්‍රතිපරිසිද්ධික තත්ත්වය

පූර්ව ප්‍රතිකාර තත්ත්වය - ප්‍රතිකාරය ලබා දීමට පෙර නිශ්චිත මොහොතකදී (අපි හිතමු 2020 මාර්තු 1 උදේ 8ට) රුධිරයේ සීනි මට්ටම

පශ්චාත් ප්‍රතිකාර පරිසිද්ධික තත්ත්වය - උදේ අටට මෙට්ෆොර්මින් මිලිග්‍රෑම් 500ක් ලබා දීමෙන් පැය හයකට පසුව (2020 මාර්තු 1 හවස 2කට) රුධිරයේ සීනි මට්ටම

පශ්චාත් ප්‍රතිකාර ප්‍රතිපරිසිද්ධික තත්ත්වය  - උදේ අටට මෙට්ෆොර්මින් අඩංගු නැති, එහෙත් එසේ පෙනෙන ව්‍යාජ පෙත්තක් ලබා දීමෙන් පැය හයකට පසුව (2020 මාර්තු 1 හවස 2කට) රුධිරයේ සීනි මට්ටම

දැන් මෙහිදී අපට දැනගන්නට අවශ්‍ය වෙන්නේ උදේ අටට මෙට්ෆොර්මින් මිලිග්‍රෑම් 500ක් ලබා දීමෙන් පැය හයකට පසුව ඒ හේතුව නිසා රුධිරයේ සීනි මට්ටම කෙතරම් වෙනස් වුනාද කියන එකයි.

පශ්චාත් ප්‍රතිකාර පරිසිද්ධික තත්ත්වය හා පූර්ව ප්‍රතිකාර තත්ත්වය සසඳා මෙය හොයා ගන්න බැරිද?

සරලව අපි මෙහෙම කියමු. උදේ අටට රුධිරයේ සීනි පරීක්ෂා කිරීමෙන් පසුව මෙට්ෆොර්මින් මිලිග්‍රෑම් 500ක් ලබා දෙනවා. ඉන් පසු, හවස දෙකට නැවත රුධිරයේ සීනි පරීක්ෂා කරනවා. සීනි අඩු වෙලා. එහෙමනම් සීනි අඩු වුනේ මෙට්ෆොර්මින් නිසා නෙමෙයිද?

එය එසේ වෙන්න හෝ නොවෙන්න පුළුවන්. පැය හය ඇතුළත සීනි අඩු වුනේ මෙට්ෆොර්මින් නිසාද නැත්නම් වෙනත් හේතුවක් නිසාද කියා කවුද දන්නේ?

මේක හරියටම දැනගන්නනම් අපට පශ්චාත් ප්‍රතිකාර ප්‍රතිපරිසිද්ධික තත්ත්වය ගැනත් දැනුමක් තිබිය යුතුයි. මෙය පරීක්ෂා කිරීම සඳහා අපිට මිලිග්‍රෑම් 500ක මෙට්ෆොර්මින් පෙත්තක් විදිහටම සකස් කළ එහෙත් කිසිම සක්‍රිය රසායනිකයක් අඩංගු නැති බොරු පෙත්තක් ලබා දී පැය හයකට පසුව සීනි ප්‍රමාණය මනින්න පුළුවන්. මුල් අවස්ථාවේදී සීනි අඩු වුනේ මෙට්ෆොර්මින් නිසානම්, මේ දෙවන අවස්ථාවේදී සීනි අඩු නොවිය යුතුයි. දෙවන අවස්ථාවේදීත් සීනි අඩු වෙලානම් සීනි අඩු වීමට හේතුව මෙට්ෆොර්මින් වෙන්න බැහැ. ඒ අනුව, අපට පශ්චාත් ප්‍රතිකාර පරිසිද්ධික තත්ත්වය හා පූර්ව ප්‍රතිකාර තත්ත්වය සසඳා පිරියම් ඵලය හොයා ගන්න බැරි වුනත් පශ්චාත් ප්‍රතිකාර පරිසිද්ධික තත්ත්වය හා පශ්චාත් ප්‍රතිකාර ප්‍රතිපරිසිද්ධික තත්ත්වය සසඳා පිරියම් ඵලය හොයා ගන්න පුළුවන්.

ඇත්තටම එහෙම කරන්න පුලුවන්ද? පොඩ්ඩක් කල්පනා කරලා බැලුවොත් තේරෙයි මේ කතාවේ අවුලක් තිබෙන බව. පශ්චාත් ප්‍රතිකාර පරිසිද්ධික තත්ත්වය හා පශ්චාත් ප්‍රතිකාර ප්‍රතිපරිසිද්ධික තත්ත්වය සසඳා පිරියම් ඵලය හොයා ගන්න පුළුවන් තමයි. නමුත්, ඒ සෛද්ධාන්තිකව. ප්‍රායෝගිකව මේ වැඩේ කරන්න බැහැ. එකම කාලාන්තරය තුළ එකම පුද්ගලයාට මිලිග්‍රෑම් 500ක මෙට්ෆොර්මින් පෙත්තක් දෙන එකත්, ඒ වෙනුවට ඒ විදිහටම හදපු බොරු පෙත්තක් දෙන එකත් යන දෙකම කරන්න බැහැ. කළ හැක්කේ ඔය දෙකෙන් එකක් පමණයි. ඒ නිසා, කිසියම් පුද්ගලයෙකු යොදාගෙන අපට පර්යේෂණාත්මකව හොයා ගන්න පුළුවන් වෙන්නේ පශ්චාත් ප්‍රතිකාර පරිසිද්ධික තත්ත්වය හෝ පශ්චාත් ප්‍රතිකාර ප්‍රතිපරිසිද්ධික තත්ත්වය කියන දෙකෙන් එකක් පමණයි. ඒ නිසා, ඔය දෙකේ වෙනස වන පිරියම් ඵලය තනි පුද්ගලයෙකු හා අදාළව අපට කවදාවත්ම හරියටම හොයා ගන්න බැහැ.

මෙය වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර වලට පමණක් අදාළ තත්ත්වයක් නෙමෙයි. පැලයකට හොඳින් වර්ධනය වෙන්න ජලය අවශ්‍යද? දැන් මෙහි ප්‍රතිකාරය වන්නේ පැලයට දිනපතා වතුර දැමීමයි. වතුර නිසා පැලයේ වර්ධනයට සිදු වන බලපෑම පිරියම් ඵලයයි. එය මනින්න වෙන්නේ වතුර සහිතව පැලයේ වර්ධනයේත්, වතුර රහිතව එම පැලයේම වර්ධනයේත් වෙනස ලෙසයි. නමුත්, අපට මේ දෙකම එකවර නිරීක්ෂණය කළ නොහැකියි.

සමාජ විද්‍යා පර්යේෂණ ගැටළු බොහොමයක්ද මූලික ආකෘතිය අනුව මීට සමානයි. ලංකාවට 1948දී නිදහස නොලැබී දිගටම ඉංග්‍රීසින් විසින් පාලනය කළානම් අද ලංකාවේ තත්ත්වය වඩා හොඳ විය හැකිව තිබුණාද? ජවිපෙ විසින් 1988/89 කැරැල්ල ජයගෙන ලංකාවේ සමාජවාදය පිහිටෙව්වානම් අද ලංකාවේ තත්ත්වය වඩා හොඳ විය හැකිව තිබුණාද? පසුගිය ජනාධිපතිවරණයෙන් ගෝඨාභය ජය නොගෙන සජිත් දිනුවානම් අද ලංකාවේ තත්ත්වය වඩා හොඳ විය හැකිව තිබුණාද?

මේ සෑම අවස්ථාවකදීම අපට නිරීක්ෂණය කරන්න හැකි වී තිබෙන්නේ පූර්ව ප්‍රතිකාර තත්ත්වය හා පශ්චාත් ප්‍රතිකාර පරිසිද්ධික තත්ත්වය පමණයි. ඒ දෙකේ වෙනස පිරියම් ඵලය නෙමෙයි. පිරියම් ඵලය හොයා ගත හැක්කේ පශ්චාත් ප්‍රතිකාර ප්‍රතිපරිසිද්ධික තත්ත්වයත් නිරීක්ෂණය කළ හැකිව තිබුණානම් පමණයි.

එහෙමනම් මේ අවුල ලෙහා ගන්නේ කොහොමද? එය අපි වෙන දවසකට ඉතුරු කරමු.

Saturday, February 29, 2020

ප්‍රතිපරිසිද්ධික තත්ත්වය හා විද්‍යාත්මක ක්‍රමය


ප්‍රතිපරිසිද්ධික තත්ත්වය වගේ කැරකිලා යන වචනයක් මාතෘකාවට දැම්මහම මාර සීරියස් පෝස්ට් එකක් කියලා තේරෙනවා ඇතිනේ. ඔව්, එහෙම එකක් තමයි. දැන් අපේ බ්ලොග් එක කියවන පාඨකයින් පිරිසත් සීරියස් පාඨකයින් පිරිසක් නිසා සීරියස් මාතෘකා ගැන කතා කරන එක ඒ තරම් ප්‍රශ්නයක් වෙන්න විදිහක් නැහැනේ. අනිත් එක ඔය සීරියස් වගේ පේන ගොඩක් දේවල් හිතන තරම්ම සීරියසුත් නැහැ.

සීරියස් වගේ පේන ඒ කෑල්ල දැනට පැත්තකින් තියලා දෙවන කෑල්ලට එමුකෝ. විද්‍යාත්මක ක්‍රමය කියන එකනම් ගොඩක් අයට තේරෙන දෙයක්නේ. අඩු ගානේ මොන විදිහකට හරි තේරෙන දෙයක්. එහෙම තේරෙන දේ ගැන කතා කරන්නත් ගොඩක් අය කැමතියි. ඒ විතරක් නෙමෙයි ඒ ගැන නොත්රෙන අයට උගන්නන්නත් කැමතියි.

ගොඩක් අය කියන විදිහට, අපිත් විවිධ තැන් වලදී ඉගෙනගෙන තියෙන විදිහට, විද්‍යාත්මක ක්‍රමය කියා කියන්නේ පරීක්ෂණ, නිරීක්ෂණ හා නිගමන මත තීන්දු තීරණ ගැනීම. මේ කියන පරීක්ෂණ හැම එකක්ම එකම විදිහේ ඒවා නොවුනත්, විද්‍යාත්මක ක්‍රමය ගැන කතා කරන්න කැමති ගොඩක් අය කතා කරන්න වැඩිපුරම කැමති පාලිත පරීක්ෂණ ගැනයි. ඔය පාලිත පරීක්ෂණ ගැන පාසැල් වල තරමක් පහළ පන්ති වලදී ඉඳලම අපි ඉගෙන ගන්නවා.

"විද්‍යාත්මක ක්‍රමය" මාතෘකාව යටතේ තිබෙන සිංහල විකිපීඩියා පිටුවට අනුව, "ඉතාලි ජාතික භෞතිකඥයකු වු ෆ්‍රැන්සිස්කෝ රේඩි නැමැත්තා තමයි මුලින්ම විද්‍යාත්මක ක්‍රමය අනුගමනය කරමින් පරීක්ෂණයක් සැලසුම් කරන ලද්දේ". රේඩිගේ විද්‍යාත්මක පරීක්ෂණය ඔය විකිපීඩියා පිටුවේ විස්තර කර තිබෙන්නේ මෙහෙමයි.

"පුරාණයේ වසර සිය ගණනක් පුරා මිනිසුන් විශ්වාශ කළේ අජීවී ද්‍රව්‍ය වලින් ඕනෑම අවස්ථාවක ජීවීන් හට ගත හැකි බවයි. ස්වයංසිද්ධ ජනන වාදය ලෙස හැඳින්වෙන්නේ මෙම විශ්වාසයයි. උදාහරණයක් විදිහට ගතහොත් දිරාපත් වන රෙදිපිළි, පිදුරු වැනි දේ වලින් මීයන් කැරපොත්තන් වැනි ජීවීන් බිහිවන බවයි. මේ මතය බිඳ හෙලීමට හැකි වුනේ රේඩි විසින් අරඹන ලද විද්‍යාත්මක පරීක්ෂණ වැඩිදුරටත් දියුණු කිරීමෙනි.

රේඩි පරීක්ෂණ මෙහෙයවුයේ දිරාපත්වන රෙදි කෑලි ඇසුරෙන් නම් නොවේ. කුණු වන මස් වලින් පණුවන් බිහිවන බවට තිබූ මතය බිඳහෙලීමටයි ඔහු පරීක්ෂණ සැලසුම් කළේ. ඔහු ගොඩ නැගූ කල්පිතය තමා වටපිටාවේ සිටින මැස්සන් කුණු වන මස් මත බිත්තර දැමීමෙන් පණුවන් ඇතිවේ යන්න.

එය පරීක්ෂා කිරීමට බඳුන් දෙකකට කුණු වන මස් දමා එකක් වාතයට විවෘතවත් අනෙක මුද්‍රා තබාත් දින කීපයක් තිබෙන්නට හරින ලදී. එවිට විවෘත බඳුනේ පමණක් පණුවන් හටගෙන ඇතිබව නිරීක්ෂණය කිරීමෙන් ඔහුගේ මතය සනාථ විය."

දැන් මෙහි විස්තර කර තිබෙන පරීක්ෂණය මගින් ස්වයංසිද්ධ ජනන වාදය ප්‍රතික්ෂේප කරන්න පුළුවන්ද? ස්වයංසිද්ධ ජනන වාදය කියා කියන්නේ අජීවී ද්‍රව්‍ය වලින් "ඕනෑම අවස්ථාවක" ජීවීන් හට ගත හැකියි කියන එකනම් එය පහසුවෙන් ප්‍රතික්ෂේප කරන්න පුළුවන්. ඇත්තටම එය ප්‍රතික්ෂේප කරන්න ඔය වගේ පාලිත පරීක්ෂණයක් කරන්න අවශ්‍ය වෙන්නේත් නැහැ. කිසියම් අජීවී ද්‍රව්‍යයකින් කිසියම් අවස්ථාවක ජීවීන් හට නොගන්නා බව පෙන්වීම ප්‍රමාණවත්. අජීවී ද්‍රව්‍ය වලින් "ඕනෑම අවස්ථාවක" ජීවීන් හට ගත හැකියි කියා හිතූ මිනිස්සුත් ඉන්න ඇති. එහෙත්, මම හිතන විදිහට වැඩිපුර ඉන්න ඇත්තේ අජීවී ද්‍රව්‍ය වලින් "ඇතැම් තත්ත්වයන් යටතේදී" ජීවීන් හට ගත හැකියි කියා හිතූ අයයි.

අපි හිතමු ස්වයංසිද්ධ ජනන වාදය කියා කියන්නේ අජීවී ද්‍රව්‍ය වලින් "ඇතැම් තත්ත්වයන් යටතේදී" ජීවීන් හට ගත හැකියි කියා කියන එක කියා. මේ මතය ප්‍රතික්ෂේප කරන එකනම් එතරම් පහසු නැහැ. ඒ වගේම ඉහත පරීක්ෂණය වැනි පරීක්ෂණයකින් "වටපිටාවේ සිටින මැස්සන් කුණු වන මස් මත බිත්තර දැමීමෙන් පණුවන් ඇතිවේ" කියන විකල්ප ප්‍රවාදය තහවුරු වෙන්නේත් නැහැ.

මේ විකිපීඩියා පරීක්ෂණය නැවත නැවත සිදු කර එකම ප්‍රතිඵලය ලබා ගත හැකියි කියා අපි හිතමු. එම ප්‍රතිඵලය අතීතයේ සිදු කළ, වර්තමානයේ සිදු කරමින් පවතින, හා අනාගතයේ සිදු කෙරෙන්නට ඉඩ තිබෙන මේ ආකාරයේ සියලුම පරීක්ෂණ වලට සාධාරණීකරණය කළ හැකිය යන විශ්වාසය මත පවා එයින් තහවුරු වන්නේ විවෘත භාජනයක ඇති කුණු වූ මස් මත කවර ආකාරයකින් හෝ ඉහඳ පණුවන් හැදෙන බව හා මුද්‍රා තැබූ භාජනයක එසේ පණුවන් නොහැදෙන බව පමණයි.

කාට හෝ අවශ්‍යනම් තර්ක කරන්න පුළුවන් මුද්‍රා තැබූ භාජනයේ පණුවන් නොහැදුනේ ප්‍රමාණවත් වාතාශ්‍රය නැති කම නිසා මිසක් මැස්සන් නොවැසීම නිසා නොවන බව. මේ පරීක්ෂණයෙන් එවැනි විකල්ප ප්‍රවාදයක් ප්‍රතික්ෂේප වෙන්නේ නැහැ.

ඔය පරීක්ෂණය ගැනම වෙනත් ආකාරයක විස්තරයක් රුහුණු සරසවියේ ජ්‍යෙෂ්ඨ කථිකාචාර්යවරයෙකු වන පියල් කාරියවසම්ගේ විදුසර ලිපියක දැකිය හැකියි.

"අතීතයේ පැවැති මතයක්‌ වූයේ නරක්‌ වීමට ලක්‌ වන මස්‌වලින් ම එම මස්‌ මත ඉහඳ පණුවන් සෑදෙන බවයි. මෙය එසේ නො වන බවත් නරක්‌ වූ මස්‌ මත මැස්‌සන් බිත්තර දැමීම නිසා ඒවායෙන් ඉහඳ පණුවන් ඇති වන බව ප්‍රැන්සිස්‌කෝ රීඩි යෝජනා කළේ ය. ඔහු ඒ බව ඔප්පු කොට පෙන්වීම සඳහා පාලක ඇටවුමක්‌ සකස්‌ කළේ ය. එක සමාන කට පළල් වීදුරු බෝතල දෙකක්‌ ගෙන ඒ දෙකට ම මස්‌ කැබැල්ල බැගින් දමන ලදී. එක්‌ බෝතලයක පමණක්‌ කට දැල් කොටු සහිත රෙදි කැබැල්ලකින් වසන ලදී. එමගින් වාතය හුවමාරු වීමට ඉඩ දෙන නමුත් මැස්‌සන් ඇතුළු වීම වළක්‌වන ලදී. කට විවෘත ව තැබූ බෝතලයට වාතයට අමතරව මැස්‌සන්ට ද ඇතුළු වීමට හැකියාව පැවතිණි. දින කිහිපයකට පසු බෝතල දෙක නිරීක්‌ෂණය කළ විට කට විවෘත ව තැබූ බෝතලයේ ඇති මස්‌ මත පමණක්‌ ඉහඳ පණුවන් දැකගන්නා ලදී. මේ අනුව නරක්‌ වන මස්‌ මත ඉහඳ පණුවන් ඇති වන්නේ මැස්‌සන් බිත්තර දැමීම නිසා බව ඔප්පු විය. මේ පරීක්‌ෂණයේ දී රෙදි කැබැල්ලෙන් කට වැසූ බෝතලය පාලිත ඇටවුමකි. (පාලක ඇටවුම). මන්ද මැස්‌සා නැමැති විචල්‍යයේ බලපෑමට යටත් නො වූ ඇටවුම එය වන බැවිනි. මෙවැනි පාලිත ඇටවුමක්‌ සකස්‌ කළ නිසා මස්‌ මත ඉහඳ පණුවන් ඇති වීම මැස්‌සන් බිත්තර දැමීම නිසා ම සිදු වූවක්‌ බව තහවුරු විය."

මේ පරීක්ෂණයේදී විකිපීඩියා පරීක්ෂණයේදී මෙන් එක් බෝතලයක් මුද්‍රා තියන්නේ නැහැ. ඒ වෙනුවට කරන්නේ එහි කට දැල් කොටු සහිත රෙදි කැබැල්ලකින් වැසීමයි. එවිට, මැස්සන්ට ඇතුළු විය නොහැකි වුවත් වාතය හුවමාරු වීම නොවැලැක්වෙන නිසා එක් භාජනයක පණුවන් හැදෙන්නත් අනෙත් භාජනයේ පණුවන් නොහැදෙන්නත් හේතු විය හැකි කරුණු අතරින් තවත් කරුණක් බැහැර කළ හැකි වෙනවා. ඒ අනුව, වාතාශ්‍රය ලැබුණත් මැස්සන්ට කිට්ටු වෙන්න බැරිනම් නරක් වූ මස් වල පණුවන් නොහැදෙන බව කෙනෙකුට තර්ක කළ හැකියි. එය පෙර තර්කයට වඩා ප්‍රබල තර්කයක්.

එහෙත්, මේ විස්තර කර තිබෙන පරීක්ෂණයෙන් වුවත් "මස්‌ මත ඉහඳ පණුවන් ඇති වීම මැස්‌සන් බිත්තර දැමීම නිසා ම සිදු වූවක්‌ බව" තහවුරු වෙන්නේ නැහැ. එයින් වෙන්නේ "මැස්සන් මස්‌ මත බිත්තර නොදමා වුවත් මස්‌ මත ඉහඳ පණුවන් ඇති විය හැකි බව" තහවුරු නොවීම පමණයි. ඒ අනුව, නරක්‌ වීමට ලක්‌ වන මස්‌වලින් ම එම මස්‌ මත ඉහඳ පණුවන් සෑදෙන බව තහවුරු කිරීමට තරම් ප්‍රමාණවත් සාක්ෂි නැති බව අපට කියන්න පුළුවන්.

පහතින් තිබෙන්නේ ඉහත විදුසර ලිපියේ විස්තර කෙරී ඇති තවත් විද්‍යාත්මක පරීක්ෂණයක්.

"උදාහරණයක්‌ ලෙසට යම් කිසි පොහොර වර්ගයක්‌ ශාක වර්ධනයට ඇති කරන බලපෑම සොයා බලන පරීක්‌ෂණයක්‌ සලකා බලමු. මේ සඳහා පෝච්චිවල සිටුවාගත් ශාක පැළ යොදාගැනීමට පිළිවන.

පෝච්චි කිහිපයක්‌ බැගින් අයත් වන සේ කාණ්‌ඩ කිහිපයක්‌ වෙන් කරගෙන එක්‌ එක්‌ කාණ්‌ඩයට පොහොර වර්ගයෙන් යම් සාන්ද්‍රණ මට්‌ටම් බැගින් ලබා දීමට පිළිවන. එහෙත් තවත් එක්‌ කාණ්‌ඩයකට අයත් වන පෝච්චි සමූහයට පෝෂණ ද්‍රාවණය කොහෙත් ම ලබා දෙන්නේ නැත. මේ පෝෂණ ද්‍රාවණය ලබා නො දෙන කාණ්‌ඩය සෘණ පාලිත කාණ්‌ඩය වේ. ශාකවල සිදු වන වර්ධනයේ වෙනස්‌කම් මේ සෘණ පාලිත කාණ්‌ඩයට සාපේක්‌ෂව සොයාබැලීමක්‌ මෙහි දී සිදු කරනු ලබයි. එමෙන් ම ශාකවල සිදු වූ වර්ධනයේ වෙනස්‌කම් පෝෂණ ද්‍රව්‍යයේ බලපෑම නිසා ම සිදු වූවක්‌ බව තහවුරු කිරීමට ද මේ සෘණ පාලිත කාණ්‌ඩය උපකාරී වේ."

මේ ආකාරයේ විද්‍යාත්මක පරීක්ෂණයක අරමුණ වන්නේ කිසියම් ප්‍රතිඵලයකට හේතු වූ සාධක මොනවාද යන්න සොයා බැලීමයි. මේ උදාහරණයේදීනම් කිසියම් පෝෂණ ද්‍රව්‍යයක් ශාක වල වර්ධනයට හේතු වන්නේද කියන කරුණ තහවුරු කර ගැනීම පරීක්ෂණයේ අරමුණයි. එහිදී පාලිත පරීක්ෂණයක් මගින් කෙරෙන්නේ පාලිත හා පරීක්ෂණාත්මක පෝච්චි අතර කිසියම් නිශ්චිත සාධකයක් පමණක් (මෙහිදී අදාළ පෝෂණ ද්‍රව්‍යය) වෙනස් කරමින් අනෙකුත් සියලුම තත්ත්වයන් සමානව පවත්වා ගැනීමයි. ඔය වැඩේ හරියටම කළා කියා අපි හිතමු. දැන් අපට මේ මල් පෝච්චි දෙක සසඳා නිගමනයකට පැමිණිය හැකිද?

ඉහත පරීක්ෂණයේ මල් පෝච්චි දෙකම අපට නිරීක්ෂනය කළ හැකියි. මෙසේ නිරීක්ෂණය කළ හැකි තත්ත්වයන් අප පරිසිද්ධික තත්ත්වයන් ලෙස හඳුන්වනවා. නමුත්, මෙවැනි පරිසිද්ධික තත්ත්වයන් සසඳා අප‍ට හේතු ඵල සම්බන්ධතා පිළිබඳ නිගමන වලට එළඹෙන්න බැහැ.

අ. පැලයකට කිසියම් පෝෂණ ද්‍රව්‍යයක් ලබා නුදුන් විට එහි වර්ධනය බාල වෙනවාද?

ආ. පැලයකට කිසියම් පෝෂණ ද්‍රව්‍යයක් ලබා දුන් විට එහි වර්ධනය වේගවත් වෙනවාද?

මේ අප‍ට පිළිතුරු අවශ්‍ය වන ප්‍රශ්න දෙකක්. ප්‍රශ්න දෙකට ලැබිය හැකි සෛද්ධාන්තික පිළිතුරු සමමිතික වෙන්න හෝ නොවෙන්න පුළුවන්. ඒ නිසා, මේ එක් එක් ප්‍රශ්නයට පිළිතුර සොයා බැලිය යුත්තේ එකම ආකාරයට නෙමෙයි. අපි පළමු ප්‍රශ්නය ගනිමු.

පැලයකට කිසියම් පෝෂණ ද්‍රව්‍යයක් ලබා නුදුන් විට එහි වර්ධනය බාල වෙනවාද?

ප්‍රශ්නයේ ස්වභාවය අනුව, සාමාන්‍ය තත්ත්වය වන්නේ පැලයකට අදාළ පෝෂණ ද්‍රව්‍යය ලැබීමයි. අපට කිසියම් ක්‍රමයකින් මේ පෝෂණ ද්‍රව්‍යය පැලයට ලැබෙන එක වලක්වා එහි වර්ධනය නිරීක්ෂණය කළ හැකියි. එහිදී අප නිරීක්ෂණය කරන්නේ පරිසිද්ධික තත්ත්වයක් (factual situation). නමුත්, එහිදී නිරීක්ෂණය කළ හැකි වර්ධනය අඩු, වැඩි හෝ සාමාන්‍ය වර්ධනයක්ද යන්න නිගමනය කරන්නේ කොහොමද?

මේ සඳහා අපට කිසියම් සංසන්දනය කිරීමක් කරන්න වෙනවා. පෝෂණ ද්‍රව්‍යය නොලබා වැඩෙන පැලයේ වර්ධනය අප විසින් සංසන්දනය කළ යුත්තේ පෝෂණ ද්‍රව්‍යය ලබා වැඩෙන එම පැලයේම වර්ධනය සමඟයි. මේ දෙක අතර වෙනසක් ඇත්නම් ඒ වෙනසට හේතුව අදාළ පෝෂණ ද්‍රව්‍යයයි. නමුත්, පැලය වර්ධනය වෙන්න ඉඩ ඇරියේ පෝෂණ ද්‍රව්‍යය එයට ලැබීම වළක්වමින්නම්, විකල්ප තත්ත්වය නිරීක්ෂනය කිරීමේ හැකියාවක් අපට සෛද්ධාන්තිකවම නැහැ. එවැනි, නිරීක්ෂණය කළ නොහැකි විකල්ප තත්ත්වයක් ප්‍රතිපරිසිද්ධික තත්ත්වයක් (counterfactual situation) ලෙස හැඳින්වෙනවා.

අපි හිතමු අපේ ප්‍රශ්නය ඉහත දෙවන ප්‍රශ්නය කියා. එනම්, පැලයකට කිසියම් පෝෂණ ද්‍රව්‍යයක් ලබා දුන් විට එහි වර්ධනය වේගවත් වෙනවාද?

මෙය සොයා බැලීමේදී පරිසිද්ධික තත්ත්වය හා ප්‍රතිපරිසිද්ධික තත්ත්වය මාරු වෙනවා. පරිසිද්ධික තත්ත්වය යටතේදී පැලයට අප විසින් අමතර පෝෂක ලබා දෙනවා. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස පැලයේ වර්ධනය වේගවත් වෙනවාද කියා අපට නිගමනය කරන්න පුළුවන් වෙන්නේ එම පැලයම අදාළ පෝෂක රහිතව වර්ධනය වන ආකාරය සමඟ සංසන්දනය කිරීමෙන් පමණයි. නමුත්, එය සෛද්ධන්තිකවම නිරීක්ෂණය කළ නොහැකි ප්‍රතිපරිසිද්ධික තත්ත්වයක්.

ප්‍රතිපරිසිද්ධික තත්ත්වයන් අපට සෛද්ධාන්තික ලෙසම නිරීක්ෂනය කළ නොහැකියි. ඒ නිසා, අපට විද්‍යාත්මක ක්‍රමය යොදාගෙන නිගමන වලට එළැඹෙන්න වෙන්නේ කිසියම් අමතර උපකල්පන ප්‍රමාණයක් යටතේ පමණයි. මේ උපකල්පන කියා කියන්නේ අපේ විශ්වාස. අවශ්‍යනම් ඇදහීම් කියා කියන්නත් පුළුවන්.

පාලිත පරීක්ෂණයක මූලධර්මය වන්නේ අපට නිරීක්ෂනය කළ නොහැකි ප්‍රතිපරිසිද්ධික තත්ත්වයක් සමාකරණය කිරීමට (simulate) එම ප්‍රතිපරිසිද්ධික තත්ත්වයට ආසන්නයැයි අප විශ්වාස කරන වෙනත් පරිසිද්ධික තත්වයක් ආදේශ කර ගැනීමයි. පෝෂක සහිතව වර්ධනය වන පැලයම අදාළ පෝෂක රහිතව වර්ධනය වන ආකාරය අපට එකවර නිරීක්ෂණය කළ නොහැකි නිසා අප කරන්නේ අදාළ පෝෂක රහිතව වර්ධනය වෙන වෙනත් පැලයක් නිරීක්ෂණය කිරීමයි. ඉන් පසුව අප එම පරිසිද්ධික තත්ත්වය අප නොදන්නා ප්‍රතිපරිසිද්ධික තත්ත්වය වෙනුවට ආදේශ කරගෙන නිගමන වලට එළැඹෙනවා.

අප මෙය කරන්නේ විශ්වාසය මතයි. පරීක්ෂණාගාර තත්ත්වයන් හා පාලිත තත්ත්වයන් සමානව තබා ගන්න අවශ්‍ය වෙන්නේ එසේ තබා නොගත්තොත් අපේ ඉහත කී විශ්වාසය පහසුවෙන් බිඳ වැටෙන නිසයි. අදාළ තත්ත්වයන් සමාන සේ පෙනේනම් අඩු වශයෙන් ප්‍රතිපරිසිද්ධික තත්ත්වය වෙනුවට පරිසිද්ධික තත්ත්වය ආදේශ කර ගැනීම වැරදි බව පැහැදිලිව කියන්න හේතුවක් නැති නිසා අපට හිත හදාගෙන අපේ පාලිත පරීක්ෂනය ගැන සතුටු විය හැකියි.

විද්‍යාත්මක ක්‍රමය වන්නේ ඔබේ පරීක්ෂණ සාම්පලය පාලිත සාම්පලය සමඟ සසඳා නිගමන වලට එළැඹීම නෙමෙයි. අප ඇත්තටම අපේ පරීක්ෂණ සාම්පලය සැසඳිය යුත්තේ පාලිත තත්ත්වයන් යටතේ නිරීක්ෂණය කළ හැකිව තිබුණු එම සාම්පලයම සමඟයි. ඒ වෙනුවට පාලිත සාම්පලය ආදේශ කර ගන්නේ එසේ වෙනස් තත්ත්වයන් යටතේ නිරීක්ෂණය කළ හැකිව තිබුණු එම සාම්පලයම නිරීක්ෂණය කිරීමේ හැකියාවක් අපට නොමැති නිසා ආදේශකයක් ලෙස පමණයි. විද්‍යාත්මක පරීක්ෂණ හරහා නිගමන වලට එළැඹෙන අය මේ මූලික උපකල්පනය අමතක නොකළ යුතුයි.

(Image: https://www.khanacademy.org/science/high-school-biology/hs-biology-foundations/hs-biology-and-the-scientific-method/a/experiments-and-observations)

වෙබ් ලිපිනය:

දවස් පහේ නිවාඩුව

මේ සති අන්තයේ ලංකාවේ බැංකු දවස් පහකට වහනවා කියන එක දැන් අලුත් ප්‍රවෘත්තියක් නෙමෙයි. ඒ දවස් පහේ විය හැකි දේවල් ගැන කතා කරන එක පැත්තකින් තියලා...