වෙබ් ලිපිනය:

Showing posts with label නීතියේ පාලනය. Show all posts
Showing posts with label නීතියේ පාලනය. Show all posts

Monday, December 20, 2021

ගෑස් සමාගම් වලට එරෙහි නාගානන්දගේ සටන


පෙර ලිපියේ අවසානයේ සඳහන් කළ පරිදි, විනිවිද පදනමේ මහලේකම් නාගානන්ද කොඩිතුවක්කු විසින් ලිට්‍රෝ හා ලාෆ්ස් ගෑස් සමාගම්, පාරිභෝගික අධිකාරියේ හා ප්‍රමිති කාර්යංශයේ වගකිවයුත්තන්, පාරිභෝගික ආරක්ෂණ හා වෙළඳ ඇමතිවරු, රජයේ තක්සේරුකරු, පොලිස්පති, නීතිපති ඇතුළු වගඋත්තරකරුවන් දහ දෙනෙකුට එරෙහිව මූලික අයිතිවාසිකම් පෙත්සමක් ගොනු කර තිබෙනවා. නඩුව තවදුරටත් අභියාචනාධිකරණයේ විභාග වන නමුත් රුවන් ප්‍රනාන්දු හා සම්පත් විජේරත්න විනිසුරුවරුන් විසින් දැනටමත් අතරමැදි තීන්දු කිහිපයක් ලබා දී තිබෙනවා.

දැනටමත් ලබා දී ඇති අතරමැදි තීන්දු අනුව වගඋත්තරකරුවන් වන ලාෆ්ස් හා ලිට්‍රෝ ගෑස් සමාගම් වලට මින් පසුව ගෑස් සිලින්ඩර වෙළඳපොළට නිකුත් කළ හැක්කේ ප්‍රමිති කාර්යාංශයේ උපදෙස් අනුගමනය කරමින් ගෑස් සංයුතිය සිලින්ඩර වල ප්‍රදර්ශනය කිරීමෙන්, එම කාර්යාංශයේ උපදෙස් පරිදි අවශ්‍ය ප්‍රමාණයට එතිල් මර්කැප්ටන් එකතු කිරීමෙන් හා පාරිභෝගික අධිකාරිය විසින් නියෝග කරන වර්ණ සහිත ඇසුරුමක් යෙදීමෙන් පසුවයි. එමෙන්ම දැනට විකුණා තිබෙන විවෘත නොකළ ගෑස් සිලින්ඩර ආපසු ලබා ගෙන ඒ වෙනුවට අලුත් ගෑස් සිලින්ඩර ලබා දිය යුතුයි. විවෘත කර ඇති ගෑස් සිලින්ඩර ආපසු ලබා ගෙන ඒ වෙනුවට අලුත් ගෑස් සිලින්ඩර ලබා දීම සඳහා වැඩ පිළිවෙලක් පාරිභෝගික අධිකාරිය විසින් ඉතා ඉක්මණින් සකස් කළ යුතුයි.

උසාවි නිවාඩු කාලයෙන් පසු, ජනවාරි 26 දින නඩුව නැවත විභාගයට ගන්නවා. එහිදී සලකා බලන්නට නියමිත නාගානන්දගේ අනෙකුත් ඉල්ලීම් අතර ගෑස් ප්‍රමිතිය වෙනස් කිරීම නිසා ජීවිත හා දේපොළ හානි සිදු වූ පාරිභෝගිකයින්ට අදාළ ගෑස් සමාගම් විසින් වන්දි ලබා දීමට නියෝග කිරීම, බරපතල අපරාධ වරදක් කර ඇති එම ගෑස් සමාගම් වලට දඬුවම් පැමිණවීම, විශ්වාසය කඩකිරීම හා නොසැලකිල්ල පිළිබඳව ප්‍රමිති කාර්යාංශයේ සභාපති සිද්ධිකා සේනාරත්න, පාරිභෝගික අධිකාරියේ සභාපති ඩීඑම්එස් දිසානායක, වෙළඳ ඇමති බන්දුල ගුණවර්ධන හා පාරිභෝගික කටයුතු පිළිබඳ රාජ්‍ය ඇමති ලසන්ත අලගියවන්න යන අයට එරෙහිව අපරාධ පරීක්ෂණයක් කර නඩු පවරන මෙන් පොලිස්පතිට නියෝග කිරීම, රජයේ තක්සේරුකරු විසින් ඉහත වගඋත්තරකරුවන්ගේ වරදින් සිදු වී ඇති ජීවිත හා දේපොළ හානි පිළිබඳව පූර්ණ පරීක්ෂණයක් සිදු කර උසාවියට විස්තරාත්මක වාර්තාවක් ඉදිරිපත් කරන මෙන් නියෝග කිරීම ඇතුළු තවත් ඉල්ලීම් ගණනාවක් තිබෙනවා.

නාගානන්ද කොඩිතුවක්කු පසුගිය ජනාධිපතිවරණයට තරඟ කරන බව බොහෝ කලින් දැනුම් දුන්නා. එහෙත් එය සිදු වුනේ නැහැ. පෙනෙන හැටියට කිසියම් පිරිසක් ඔහුව රැවටීමකට ලක් කළා. නාගානන්ද ඔවුන්ට රැවටුනා.

නාගානන්ද නීතියේ ආධිපත්‍යය වෙනුවෙන් දැඩි ලෙස පෙනී සිටිනවා. බටහිර ධනවාදී, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රටවල් පාලනය වන්නේ නීතියේ ආධිපත්‍යය යටතේ. එහෙත්, ලංකාවේ නීතියේ ආධිපත්‍යය හොඳින් ස්ථාපනය වී නැහැ. මේ පිළිබඳව බොහෝ ලාංකිකයින්ට පැහැදිලි අවබෝධයක්ද නැහැ. ධනවාදය, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය වගේම නීතියේ ආධිපත්‍යයද ලංකාවේ ඓන්ද්‍රීය ලෙස වර්ධනය නොවූ, ඉංග්‍රීසීන් විසින් පැල කරනු ලැබූ සංකල්ප වීම ඊට හේතුව විය හැකියි. 

නීතියේ ආධිපත්‍යය තුළින් පමණක් ලංකාව ගොඩ දමන්න බැහැ. එහෙත්, නීතියේ ආධිපත්‍යය නැතිව ලංකාව ගොඩ දමන්නත් බැහැ. එය අනිවාර්ය, එහෙත් ප්‍රමාණවත් නැති, අවශ්‍යතාවයක්. ලංකාව ගොඩ දමන්න ධනවාදය මත පදනම් වූ, පුළුල් ආර්ථික දැක්මක් හා වැඩ පිළිවෙලක් අවශ්‍යයි. ඊට අමතරව ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය හා නීතියේ ආධිපත්‍යය ස්ථාපනය කිරීමද අවශ්‍යයි. 

නාගානන්ද කොඩිතුවක්කු ආර්ථිකය ගැන කතා කරන තැනක් මගේ අවධානයට යොමු වී නැහැ. ඔහු හැම දෙයක් ගැනම කතා කරන්න අවශ්‍යත් නැහැ. නීතියේ ආධිපත්‍යය පිළිබඳව ඔහු ජනගත කරන මතය පිළිබඳව මට කිසිදු ගැටළුවක් නැහැ. 

ලංකාවේ සන්දර්භයේ නාගානන්ද සුවිශේෂී පුද්ගලයෙක්. එහෙත් ඇමරිකාවේ නාගානන්ද වැනි පුද්ගලයින් විශාල ප්‍රමාණයක් ඉන්නවා. මහජන නියෝජිතයින් සේ සමාජය තුළින් මතු වන්නේ එවැනි අයයි.

ලංකාවේ ගෑස් වෙළඳපොළේ ප්‍රශ්නය ගැන මම පෙර ලිපියේ තරමක් විස්තරාත්මක ලෙස කතා කළා. මේ වෙළඳපොළ තරඟකාරී හෝ නිදහස් වෙළඳපොළක් නෙමෙයි. කර්මාන්තය තරඟකාරී නොවීමට එක් ප්‍රධාන හේතුවක් වන්නේ රජය මේ ව්‍යාපාරය තුළ සිටීමයි. දෙවන හේතුව රජය විසින් මිල නියාමනය කිරීමයි. කෙසේ වුවද, එම සාධක දෙක ඉවත් වුවද මේ කර්මාන්තයේ පූර්ණ තරඟකාරිත්වයක් ඇති වන එකක් නැහැ. එයට හේතු ගණනාවක් තිබෙනවා.

ධනවාදය තුළ හැම නිදහස් වෙළඳපොළකම පූර්ණ තරඟකාරීත්වයක් ඇති වන්නේ නැහැ. එවැන්නක් බලෙන් ඇති කිරීමෙන් කාර්යක්ෂමතාවය අඩු වනවා මිස යහපතක් වෙන්නේත් නැහැ. කිසියම් කර්මාන්තයක පූර්ණ තරඟකාරීත්වයක් ඇති වන්නේ ඕනෑම කෙනෙකුට ඉතා කෙටි කලකින් එම කර්මාන්තයට ඇතුළු විය හැකිනම් පමණයි. එමෙන්ම ඕනෑම කෙනෙකුට අවශ්‍ය වූ විට කර්මාන්තය හැර යන්නත් හැකි විය යුතුයි. මේ සඳහා අදාළ තාක්ෂනය සරල එකක් විය යුතුයි. අවශ්‍ය මූලික ප්‍රාග්ධනය ඉතා අඩු විය යුතුයි. බොහෝ කර්මාන්ත හා අදාළව මේ අවශ්‍යතා වලින් එකක් හෝ කිහිපයක් සම්පූර්ණ වෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, ධනවාදී රටක වුවත් කතිපයාධිකාර හැදෙනවා.

ලංකාවේ ගැස් කර්මාන්තයෙන් රජය ඉවත් වී මිල නියාමනය කිරීමෙන්ද ඉවත් වුනොත් කර්මාන්තය මීට වඩා තරඟකාරී වෙයි. එහෙත්, එය පූර්ණ තරඟකාරී වෙළඳපොළක් වෙන එකක්නම් නැහැ. කතිපයාධිකාරී වෙළඳපොළක් ඇති විට සැපයුම්කරුවන්ට කාටලයක් සේ ක්‍රියා කර සුපිරි ලාබ ඉපැයීමේ හැකියාවක් තිබෙනවා. ඒ නිසා, මෙවැනි වෙළඳපොළක් රජයේ යම් නියාමනයකට ලක් වීමේ වැරැද්දක් නැහැ. ඊට අමතරව ගෑස් කර්මාන්තය රජය විසින් නියාමනය කිරීම සාධාරණීකරනය කෙරෙන තවත් හේතු තිබෙනවා. හැබැයි මේ නියාමනය කියන එකෙන් අදහස් කරන්නේ මිල නියාමනය නෙමෙයි.

ලංකාවේ ගෑස් පාරිභෝගිකයින් බොහෝ දෙනෙක් මහ ලොකු පෝසත්තු නෙමෙයි. ගොඩක් ගෙවල් වල තියෙන්නේ එක ගෑස් සිලින්ඩරයක් පමණයි. මේ සිලින්ඩරය වෙනුවෙන් මුලදීම ඔවුන් මුදල් ගෙවනවා. ගිවිසුම අනුව නීතියෙන් එය තැන්පතුවක් වෙන්න පුළුවන්. ඉන් පසුව, මේ පාරිභෝගිකයින් විසින් දිගින් දිගටම කරන්නේ තමන් දැනටමත් මිල දී ගෙන තිබෙන හිස් සිලින්ඩරයට ගෑස් පුරවා ගන්න එකයි. එහිදී සිලින්ඩරය මාරු වීම වැදගත් කරුණක් නෙමෙයි.

මේ පාරිභෝගිකයින් බොහෝ දෙනෙක් දන්නේ සිලින්ඩරයේ "ගෑස්" තිබෙන බව පමණයි. ඒ ගෑස් ප්‍රොපේන්ද, බියුටේන්ද, නැත්නම් ඔය දෙකේ මිශ්‍රණයක්ද කියන එක ඒ අය දන්නේ නැහැ. ගෑස් එක ලිපට සම්බන්ධ කළාම පත්තු වෙනවානම් එච්චරයි. 

මේ විදිහට සල්ලි දීලා ගෙදර අරගෙන යන සිලින්ඩරේ පුපුරලා මැරෙන්න පුළුවන් කියලා දන්නවානම් ඔය ගොඩක් අය ගෑස් සිලින්ඩරේ මිල දී ගන්නේ නැහැ. මෙතෙක් කාලයක් එසේ වී නැති බව මේ ගොඩක් අය අත්දැකීමෙන් දන්නවා. අලුතෙන් ගෑස් සිලින්ඩරයක් ගන්නේ ඒ විශ්වාසය මත පදනම්ව. සල්ලි ගෙවන්නේ ගෑස් වලට විතරක්ම නෙමෙයි. ගෑස් සිලින්ඩරේ පුපුරලා විනාශයක් සිදු නොවන බවට වන සහතිකයද වෙනුවෙන්. එය ලිඛිත ගිවිසුමක කොටසක් වීම හෝ නොවීම වැදගත් කරුණක් නෙමෙයි. 

මෙවැනි තත්ත්වයක් යටතේ ගෑස් සමාගම් විසින් හිටිවනම ගෑස් සිලින්ඩරයේ සංයුතිය වෙනස් කිරීම සාපරාධී වගකීම් කඩකිරීමක්. තමන් විකුණන භාණ්ඩය කලින් එකම නොවේනම්, එය පාරිභෝගිකයන්ට නිරීක්ෂණය කිරීමේ හැකියාවක්ද නැත්නම්, ඒ බව ඔවුන්ට දැනුම් නොදීම පැහැදිලි වංචාවක්. ඒ වංචාව නිසා ජීවිත හා දේපොළ හානි සිදු වීමට ඉඩ ඇති නිසා මෙය වංචාවකට අමතරව අපරාධයක්ද වෙනවා.

අපි හිතමු අදාළ සමාගම් විසින් එහි සංයුතිය ප්‍රදර්ශනය කළාම කියලා. මෙයද ප්‍රමාණවත් නැහැ. අසූවයි විස්ස පණහයි පණහ කළා කිවුවා කියලා බොහෝ දෙනෙක්ට එහි අතුරු ප්‍රතිඵල ගැන තේරුම් ගන්න අමාරුයි. අනෙක් අතට ඔය කියන සංයුතිය ඒ විදිහටම තියෙනවද කියලා ගෙදර ගිහින් පරීක්ෂා කරන්න විදිහකුත් නැහැ. 

මේ වගේ අවස්ථාවක යම් නියාමනයක් අනිවාර්යයෙන්ම සිදු විය යුතුයි. එයින් නිදහස් ගනුදෙනුවක් වෙන්න තිබෙන ඉඩකඩ වැඩි වෙනවා මිසක් නිදහස් ගනුදෙනුවකට කිසිදු බාධාවක් වෙන්නේ නැහැ. රජය විසින් අහඹු නියැදි පරීක්ෂාවක් කරලා ගෑස් සංයුතිය කියන මට්ටමේම තිබෙන බව තහවුරු කළොත් එයින් වෙන්නේ භාණ්ඩය ගැන පාරිභෝගිකයා සතු දැනුම ඉහළ යන එක පමණයි. ඊට අමතරව, ගෑස් සිලින්ඩරයක් පිපිරීමේ හෝ ලීක් වීමේ අවදානම (සම්භාවිතාව) ආදිය පිළිබඳවද සැපයුම්කරු විසින් නිශ්චිත ලෙස පාරිභෝගිකයාව දැනුවත් කළ යුතුයි. එය සිදු නොවේනම් නියාමකයා විසින් එය සිදු වන බවට වග බලාගත යුතුයි. අවශ්‍ය ප්‍රමිතිය පවත්වා නොගැනීම නිසා පාරිභෝගිකයාට හානියක් සිදු වුවහොත් සැපයුම්කරු විසින් හානි පූරණය කළ යුතුයි.

රජයට නියාමකයෙකු ලෙස කළ හැකි හා කළ යුතු කාර්ය භාරයක් තිබෙනවා. මේ කාර්යය නිදහස් ගනුදෙනු වලට තිබෙන ස්වභාවික බාධාවන් ඉවත් කර නිදහස් ගනුදෙනු වලට ඉඩ සැලසීම මිසක් නිදහස් ගනුදෙනු වලට බාධා කිරීම නෙමෙයි.

Tuesday, March 30, 2021

උඩ කරනම් ගහන රාළහාමිත් වින්දිතයෙක්!


රථවාහන පොලීසියේ රාළහාමිගේ උඩ කරනම් වීඩියෝව ගොඩක් අය දකින්න ඇති. රාළහාමිගේ වැඩ තහනම් වෙලා වගේ කතාවකුත් දැක්කා. පහර කෑ පුද්ගලයා ජෝජ් ෆ්ලොයිඩ් තරම් අවාසනාවන්ත වුනේ නැහැ. හැබැයි ජෝජ් ෆ්ලොයිඩ්ගේ ගෙල හිර කරපු පොලිස් නිලධාරියා විසින් කළේ පොලිස් අත්පොතේ තිබුණු, තමන්ගේ පොලිස් පුහුණුවේ කොටසක් වූ දෙයක්. හෙළ බොජුන් ඉස්සරහ රාළහාමි ගහන උඩ කරනම්නම් පොලිස් පොතේ තියෙනවා වෙන්න බැහැ. රාළහාමි ක්‍රියාවෙන් වගේම කතාවෙනුත් හරිම සංවරයි! පහර කෑ මනුස්සයා අපේ රජය තියෙද්දීත් වරදක් කළ නිසා රාළහාමිට කේන්ති ගියාද දන්නේ නැහැ. කරපු වැරැද්ද මොකක් වුනත් රාළහාමිගේ හෙළ බොජුන් සත්කාරයනම් මාරයි!

ලංකාවේ පොලිස් නිලධාරීන්ට උඩ කරනම් බිම කරනම් ගහන එකේ ඉඳලා පන්දාහේ කොළ ගිලින එක දක්වා ගොඩක් රාජකාරී කරන්න තිබෙනවා. ඔය අතරේ සමහර වෙලාවට පොලිස් රාජකාරිත් කරනවා. නිවාඩු වෙලාවට බෙලි කපලා බෑග් වල පැක් කරන එක වගේ වැඩත් කරනවා.

ලංකාවේ පොලිස් සේවය මධ්‍යගත එකක්. ඒ නිසා පස්සර බස් අනතුර සිදු වූ තැන වගේ තැන් වල සේවයේ යොදවන්න පොලිස් නිලධාරීන් නැතත් ප්‍රභූ ආරක්ෂාවට ඕනෑ තරම් පොලිස් නිලධාරීන් ඉන්නවා. පොලිස් සේවයේ නිරත නිලධාරීන්ගෙන් කොපමණ ප්‍රතිශතයක් ප්‍රභූ ආරක්ෂක සේවයේ යෙදී සිටිනවාද කියන එක හොඳ ප්‍රශ්නයක්.

පොලිස් සේවය විමධ්‍යගත වී තිබුණානම් බොහෝ විට පස්සර ප්‍රශ්නය වගේ ප්‍රශ්න වලට විසඳුම් ලැබෙනවා. මම කියන්නේ පළාත් සභා වලට පොලිස් බලතල දීම වැනි ජාතිවාදී අරමුණකින් කරන විමධ්‍යගත කිරීමක් ගැන නෙමෙයි. මහජන ආරක්ෂාව සැපයීම වගේ දේවල් ප්‍රාදේශීය සභා මට්ටමටම යනවානම් වඩාත් හොඳයි. දැන්නම් ප්‍රාදේශීය සභා පළාත් සභා ආදී සියල්ලම දේශපාලනඥයින් පුහුණු කරන ඇකඩමි විතරයිනේ.

පොලීසිය පහළම මට්ටමකින් පාලනය වන ඒකකයක් වූ විට අදාළ ප්‍රදේශයේ ජනතාවට අවශ්‍ය සේවය ලබා දෙන්න පොලීසියට සිදු වෙනවා. මධ්‍යගත පොලීසියකට සේවය කරන නිලධාරීන්ට වෙන්නේ ලොක්කෝ කියන විදිහට උඩ කරනම් බිම කරනම් ගහන්නයි. සමහර වෙලාවට නැන්ද මාමලා බලන්න තෑගි බෝග අරගෙන යන්නත් වෙනවා.

පොලිස් දෙපාර්තමේන්තුවෙන් පඩි ගත්තත් ගොඩක් පොලිස් රාළහාමිලාට සේවය කරන්න වෙන්නේ දේශීය ආදායම් දෙපාර්තමේන්තුව වෙනුවෙන්. විශේෂයෙන්ම රථවාහන පොලීසියේ නිලධාරීන්ට. මේ අය තමන්ට දෙන ටාගට් කවර් කළ යුතුයි. මාසේ අන්තිමට ටාගට් කවර් කරලා නැත්නම් උඩ කරනම් රාළහාමිගේ ලොක්කා උඩ කරණම් රාළහාමිට කතා කරන්නෙත් ඔය වීඩියෝ එකේ ඇහෙන වචන වලින්ම තමයි.

ලංකාවේ රථවාහන පොලිස් නිලධාරීන් සාමාන්‍යයෙන් ඉන්නේ නොපෙනෙන තැනක හැංගිලා. එහෙම කරන්නේ වරදක් කරන්න පොළඹවා දඩ කොළයක් දෙන්නයි. අරමුණ දඩය මිසක් වරද සිදු වීම වැළැක්වීම නෙමෙයි. ඇමරිකාවේනම් ඔය වැඩේ වෙන්නේ අනෙක් පැත්තට. පොලිස් නිලධාරියෙක් බොහෝ විට පෙනෙන්නම ඉන්නවා. නිලධාරියාව දැක්කට පස්සේ ගොඩක් අය ක්ෂණිකව වේගය අඩු කරනවා. ඉලක්කය වන්නේ අනතුරු වැළැක්වීම මිසක් දඩ ගහන එක නෙමෙයි. දඩ ගහන්නේ අනතුරු අඩු කරගන්න.

ලංකාවේ රථවාහන පොලිස් නිලධාරීන්ට ටාගට් දෙන්නේ භාණ්ඩාගාරයට අරමුදල් එකතු කරලා දෙන්න මිසක් අනතුරු අඩු කරන්න නෙමෙයි. දඩ කොළ ලියලා ටාගට් කවර් කරන්නනම් වැරදි අඩු කරලා හරියන්නේ නැහැ. වැරදි දිගටම සිදු වෙන්න ඕනෑ. සුරාබදු නිලධාරීන් වගේ අය ගත්තත් ඔහොමයි. හොර මත්පැන් මත්ද්‍රව්‍ය නැති වුනොත් ටාගට් කවර් කරන්න වෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා ඒ වැඩ කරන අයත් එක්ක සහජීවනයක් පවත්වා ගන්න වෙනවා. නැත්නම් කොහොමද මාසෙ අන්තිමට ටාගට් කවර් කරන්නේ?

රථවාහන පොලිස් නිලධාරීන් රියැදුරන්ට වේගයෙන් යන්න ඉඩ සලසමින් හැංගිලා ඉඳිද්දී ලයිට් ගහලා වාහන වල වේගය පාලනය කරන්නේ පාරේ අනෙක් පැත්තෙන් එන වාහන වල රියැදුරන්. අනෙක් පැත්තෙන් වෙන්නේ අඳුරන වාහනයක් වෙන්න අවශ්‍ය නැහැ. මේවා ලංකාවේ වාහන එළැවීමේ ආචාර ධර්ම. ඇමරිකාවේනම් රියැදුරෙක් පාරේ පිස්සු කෙළින කොට අනෙක් රියැදුරන් විසින් කරන්නේ පොලීසියට දැනුම් දෙන එකයි. 

ලංකාවේ හා ඇමරිකාවේ සාමූහිකත්වයේ වෙනස ඕකයි. ලංකාවේ සාමූහිකත්වය ක්‍රියාත්මක වන්නේ වරදකරුවන්ව ආරක්ෂා කරන්න. ඇමරිකාවේ සාමූහිකත්වය ක්‍රියාත්මක වන්නේ වරදකරුවන්ගෙන් සමාජය ආරක්ෂා කරන්න. 

එක පැත්තකින් මේ වෙනසට හේතු වී තිබෙන්නේ ලංකාවේ නීතිය හා සාමාන්‍ය මිනිස්සු අතර තිබෙන දුරස්ථ භාවයයි. නීතිය උන්ගේ. පොලීසියත් උන්ගේ. පොලීසිය ප්‍රාදේශීය පොලීසියක් වුනානම් එය අපේ පොලීසියක් මිසක් උන්ගේ පොලීසියක් වෙන්නේ නැහැ. නීතිය මිනිස්සුන්ගේ තේරීමක් වුනානම් එය අපේ නීතියක් මිසක් උන්ගේ නීතියක් වෙන්නේ නැහැ. වැරැද්ද එංගලන්තයට පටවන්න පුළුවන් වුනත් අවුරුදු හැත්තෑ තුනකට පස්සේත් එංගලන්තයටම බැණ බැණ ඉන්න එකේනම් අවුලක් තියෙනවා.

උඩ කරනම් රාළහාමි විශාල පීඩනයකින් ඉන්න බව පැහැදිලියි. මාසේ අන්තිම වෙද්දී රථවාහන පොලීසියේ නිලධාරීන්ගේ ආතතිය වැඩි වෙන එක අසාමාන්‍ය දෙයක් නෙමෙයි. ආණ්ඩුව පිස්සුවෙන් වගේ සල්ලි හොයන මේ දවස් වල පොලිස් නිලධාරීන්ගේ ටාගට් සමහර විට වැඩි කරලා ඇති. ඔය මහ පාර මැද්දේ හෙළ බොජුන් සත්කාර භුක්ති විඳින මනුස්සයා වගේම උඩ කරනම් ගහන රථවාහන පොලීසියේ රාළහාමිත් වින්දිතයෙක්!

Friday, February 5, 2021

අපි කොයි තරම් නිදහස්ද?


රටවල් වලට, විශේෂයෙන්ම ලෝක දේශපාලනයේ පර්යන්තයේ පිහිටි ලොකු ආර්ථික ශක්තියක් නැති කුඩා රටවල් වලට, ස්වාධීන තීරණ ගන්න කොයි තරම් නිදහසක් තියෙනවද? මේක පසුගිය දවස් වල ලංකාවේ ටිකක් කතා වුනු මාතෘකාවක්. ස්වාධීන තීරණ ගැනීමේ හැකියාව බලය කියන සාධකය මත වෙනස් වෙනවා කියන එක පැහැදිලියි.

මේ කතාව රටවල් වලට වගේම ඒකීය පුද්ගලයින්ටත් අදාළයි. පුද්ගලයෙකුට ස්වාධීන තීරණ ගන්න තිබෙන හැකියාව එම පුද්ගලයාට බලය පැතිරවිය හැකි හා එමගින් පාලනය කළ හැකි සීමිත අවකාශයකට සීමා වෙනවා. එතැනින් එහාට ස්වාධීන කැමැත්තක් නැහැ. 

මිනිහෙක්ට මොන විදිහක හෝ නිදහස් කැමැත්තක් නැති වෙන්න බැරිද? මේ වගේ ප්‍රශ්න දර්ශනයේ ප්‍රශ්න. මේ වගේ ප්‍රශ්න වලට නිශ්චිත පිළිතුරු හොයන එක පහසු නැහැ. සමහර විට කරන්නම බැහැ. 

මිනිසෙකුට කිසිම නිදහස් කැමැත්තක් නැති විය හැකි බව ප්‍රතික්ෂේප කිරීම අසීරු වුවත් වුවත්, පූර්ණ නිදහස් කැමැත්තක් නැති බවනම් ඉතාම පැහැදිලියි. මෙය පෙන්වා දෙන එක අපහසු නැහැ. අපි හිතමු එක් පුද්ගලයෙකුට පූර්ණ නිදහස් කැමැත්තක් තිබෙනවා කියලා. එහෙමනම් ඒ පුද්ගලයාට එම පූර්ණ නිදහස් කැමැත්ත ක්‍රියාත්මක කරමින් වෙනත් අයෙකුගේ නිදහස් කැමැත්තට බාධා කරන්න පුළුවන්. ඒ නිසා, දෙවැන්නෙකුට කිසිසේත්ම පූර්ණ නිදහස් කැමැත්තක් තියෙන්න විදිහක් නැහැ. ඒ නිසා, පූර්ණ නිදහස් කැමැත්තක් තිබිය හැක්කේ උපරිම වශයෙන් එක් අයෙකුට පමණයි. අනෙක් අයගේ නිදහස් කැමැත්ත හැම විටම ඒ පූර්ණ නිදහස් කැමැත්ත තිබෙන පුද්ගලයාගේ නිදහස් කැමැත්තට යටත් සීමිත නිදහස් කැමැත්තක්. හැබැයි එවැනි පූර්ණ නිදහස් කැමැත්තක් තිබෙන කෙනෙක් අනිවාර්යයෙන්ම සිටිය යුතු නැහැ.

අපි හිතමු එසේ පූර්ණ නිදහස් කැමැත්තක් වගේම ඒ කැමැත්ත ක්‍රියාත්මක කිරීමේ බලයක්ද තිබෙන කෙනෙක් ඉන්නවා කියලා. එහෙමනම්, ඇත්තටම අනෙක් ඕනෑම කෙනෙකුගේ නිදහස් කැමැත්ත කියන එක මායාවක් පමණයි. මොකද වෙනත් ඕනෑම කෙනෙකු තමන්ගේ නිදහස් කැමැත්ත ලෙස ක්‍රියාත්මක කරන්නේත් පූර්ණ නිදහස් කැමැත්තක් තිබෙන පුද්ගලයාගේ කැමැත්ත. ඒක එහෙමද නැද්ද කියලා දැන ගන්න පුළුවන් වෙන්නේත් පූර්ණ නිදහස් කැමැත්තක් තිබෙන පුද්ගලයාගේ කැමැත්තට යටත්ව පමණයි.

ඒ කියන්නේ එක දෙයක් පැහැදිලියි. එක්කෝ අපට සීමිත නිදහස් කැමැත්තක් තිබෙනවා. එහෙම නැත්නම් කිසිසේත්ම නිදහස් කැමැත්තක් කියා දෙයක් නැහැ. අපේ නිදහස් කැමැත්ත කියා අපි හිතාගෙන ඉන්න දෙය වෙනත් කෙනෙකුගේ කැමැත්තට යටත්. 

මේ වගේ දාර්ශනික ගැටළුවක් තිබීම අපේ එදිනෙදා ජීවිත වලට ප්‍රශ්නයක්ද? පැහැදිලිවම නැහැ. අපට තිබෙන නිදහස් කැමැත්ත සැබෑ නිදහස් කැමැත්තක්ද නැද්ද කියන ගැටළුව ගැන අඥේයවාදීව සිටින අතරම ඔය ප්‍රශ්නයට පිළිතුර කුමක් වුවත් කළ යුතු හොඳම දෙය අපට තිබෙන හෝ ඇත්තටම නොතිබෙන එහෙත් තිබෙනවාක් සේ පෙනෙන නිදහස් කැමැත්ත ක්‍රියාත්මක කරන එක කියන නිගමනයට අපට පහසුවෙන්ම එන්න පුළුවන්. ඒ කොහොමද?

අපට යම් තරමක හෝ නිදහස් කැමැත්තක් ඇත්තටම තිබෙනවානම් කළ යුතු හොඳම දෙය ඒ නිදහස් කැමැත්ත ක්‍රියාත්මක කරන එකයි. අපට දැනෙන නිදහස් කැමැත්ත ක්‍රියාත්මක කිරීමේ හැකියාව හරහා සිදු වන්නේ වෙනත් අයෙකුගේ කැමැත්තක් ක්‍රියාත්මක වීමනම්, අපට එයින් ගැලවෙන්න විදිහක් කොහොමටවත් නැත්නම්, ඒත් කළ යුතු හොඳම දෙය ඒ නිදහස් කැමැත්ත සේ පෙනෙන දෙය ක්‍රියාත්මක කරන එකයි. 

ඒකීය පුද්ගලයින් සේ අප විසින් හැම විටම කළ යුතු හොඳම දෙය අපේ නිදහස් කැමැත්ත ක්‍රියාත්මක කිරීමනම් මේ කතාව වෙනත් අයටත් පොදු විය යුතුයි. ඒ නිසා, අපට වෙනත් අයට ඔවුන්ගේ නිදහස් කැමැත්ත ක්‍රියාත්මක කිරීමට තිබෙන අයිතියත් පිළිගන්න වෙනවා. ගොඩක් වෙලාවට මේකේ අවුලක් නැතත් එක් අයෙකුගේ නිදහස් කැමැත්ත ක්‍රියාත්මක කිරීමේදී තවත් අයකුගේ නිදහස් කැමැත්ත ක්‍රියාත්මක කිරීමට බාධා වන අවස්ථාවක මේ වැඩේ අවුලක් ඇති වෙනවා. දෙකෙන් එකක් මිසක් දෙකම කරන්න බැහැ. එක් අයෙකුට පරාජය භාර ගෙන අනෙක් තැනැත්තාගේ නිදහස් කැමැත්තට ඉඩ දෙන්න සිදු වෙනවා.

මේ ප්‍රශ්නයට හැම විටම හරියන (universal) විසඳුමක් නැහැ. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය කියා කියන්නේ මේ වගේ අවස්ථාවකදී හැමෝම කතාබහ කරලා එකඟත්වයක් ඇති කර ගැනීම. නමුත්, හැම තත්ත්වයක් යටතේදීම ඒ ආකාරයට කතා බහ කරලා විසඳුමක් ඇති කර ගත හැකි බවට සහතිකයක් නැහැ. ඒ වගේ වෙලාවක ක්‍රියාත්මක වන්නේ කාගේ නිදහස් කැමැත්තද කියන එක අවසාන වශයෙන් තීරණය වන්නේ බලය කියන සාධකය මත.

ඒකාධිපති ක්‍රමයකදී වෙන්නේ එක් පුද්ගලයෙකුගේ නිදහස් කැමැත්ත අනෙක් සියලු දෙනා විසින්ම පිළිගැනීමක් හෝ එම නිදහස් කැමැත්තට අනෙක් හැම දෙනෙක්ම යටත් වීමක්. තමන්ගේ නිදහස් කැමැත්ත අමතක කර ඒකාධිපතියාගේ නිදහස් කැමැත්ත ක්‍රියාත්මක වීමට ඉඩ හැරීම අනෙක් හැම දෙනෙකුගේම නිදහස් කැමැත්තනම් මෙහි පරස්පරයක් ඇති වන්නේ නැහැ. 

"මොනවද අපි ඕඩර් කරන්නේ?"

"ඔයා කැමති දෙයක්!"

"අද අපි කොහෙද යන්නේ?"

"ඔයා කැමති දිහාවක යමු!"

ආදරය මත ගොඩ නැගෙන ලෝකයක් වගේ සුන්දර කතා කියන්න පුළුවන් වුනත් ඔය වැඩෙන් වෙන්නේත් තමන්ගේ නිදහස් කැමැත්ත වෙනුවට වෙනත් කෙනෙකුගේ කැමැත්ත පිළිගැනීම. මේ වගේ ක්‍රමයක තර්කානුකූල දිගුව වන්නේ අනෙක් හැම දෙනෙක්ම ඒකාධිපතියෙකුගේ නිදහස් කැමැත්ත පිළිගැනීමයි. ප්‍රායෝගිකව මේ වගේ දෙයක් සැබෑ ලෝකයේ වෙන්නේ නැහැ. බොහෝ දෙනෙකුට අකැමැත්තෙන් තමන්ගේ කැමැත්ත ඒකාධිපතියෙකුගේ කැමැත්තට යටපත් කරන්න සිදු වෙන එකයි වෙන්නේ.

නීතියේ පාලනය කියන්නේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය කියන එකම නෙමෙයි. එය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ සීමාවන් නිසා ඇති වන ප්‍රශ්න අඩු කර ගත හැකි ක්‍රමයක්. මෙහිදී වෙන්නේ ඒකාධිපතියෙකු වෙනුවට නීතිය ආදේශ වීම. බලය කියන සාධකය තවමත් එලෙසම තිබෙනවා. දැන් එය ඒකාධිපතියාගෙන් නීතිය වෙත මාරු වෙලා.

සමහර වෙලාවට ඒකාධිපතිත්වයක් යටතේ වුවත් නීතියේ පාලනයක් තියෙන්න පුළුවන්. ලී ක්වාන් යූ ක්‍රමයේ තිබුණේ ඒ වගේ එකක්නේ. මේ වගේ ක්‍රමයකදී නීතිය හදන්නේ ඒකාධිපතියාගේ කැමැත්ත පරිදි වුනත්, ඒකාධිපතියාට අවශ්‍ය විදිහට නීතිය නැමීමක් වෙන්නේ නැහැ. සමහර විට නීතියේ පාලනයක් නැති ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයකට වඩා නීතියේ පාලනයක් තිබෙන ඒකාධිපතිත්වයක් හොඳ වෙන්න වුනත් පුළුවන්. මොකද තිබෙන තත්ත්වය රටේ මිනිස්සු කැමතිම තත්ත්වය නොවුනත්, එම තත්ත්වය කුමක්ද කියා පැහැදිලි නිසා අවිනිශ්චිතතාවය අඩුයිනේ.

සමහර ඒකාධිපතිත්ව ක්‍රියාත්මක කරන්නේ තනි පුද්ගලයෙක් විසින් නෙමෙයි. කල්ලියක් හෝ දේශපාලන පක්ෂයක් විසින්. නීතිය කියා කියන්නේ මේ කල්ලියේ සාමාජිකයින්ගේ කැමැත්ත. අනෙක් අතට කොයි රටක වුනත් රටේ හැම මිනිහෙක්ම නීති හදන්න එක විදිහට දායක වෙන්නේ නැහැ. බොහෝ විට ප්‍රායෝගිකව ඔය වැඩේට සම්බන්ධ වෙන්නේ කිසියම් සීමිත පිරිසක්. ඔය කණ්ඩායම විශාල වන තරමට හා ඕනෑම කෙනෙකුට කණ්ඩායමට සම්බන්ධ විය හැකි තරමට විවෘත වූ තරමට කිසියම් රටක ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය හොඳ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් කියා කියන්න පුළුවන්.

මිනිස්සු ජාති, ආගම්, දේශපාලන පක්ෂ විදිහට නොහිතා ස්වාධීනව තමන්ගේ නිදහස් තීරණ ක්‍රියාත්මක කරන තරමට ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් වඩා ශක්තිමත් වෙනවා. ඒ කියන්නේ මේ වගේ දේවල් නොසලකා හැරිය යුතුයි කියන එක නෙමෙයි. තමන්ගේ ජාතියේ, ආගමේ හෝ දේශපාලන පක්ෂයේ සාමූහික කැමැත්ත සමඟ තමන්ගේ පෞද්ගලික කැමැත්ත අතිපිහිත වන්නේනම් පමණක් සාමූහික මතය සමඟ සිටිය යුතුයි කියන එක. අවසානයේදී සාමූහික තීරණය පිළිගන්න එක වෙනම කරුණක්. හැබැයි එය කළ යුත්තේ තමන්ගේ අදහස ඉදිරිපත් කරලා සාකච්ඡාවට ලක් වෙන්න ඉඩ ඇරීමෙන් පසුව පමණයි.

ලෝකයේ හොඳ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් තිබෙන රටවල් මොනවාද? සෑම අවුරුද්දකම වාගේ "දී ඉකොනොමිස්ට්" සඟරාවේ ආර්ථික බුද්ධි අංශය විසින් පිළියෙල කරන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී දර්ශක සහිත වාර්තාව 2020 වසර සඳහාත් පළ කරලා තිබෙනවා. මෙහි රටවල් 167ක් අතරින් නියම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රටවල් ලෙස හඳුනාගෙන තිබෙන්නේ රටවල් 23ක් පමණයි. ඇමරිකාව වගේම ලංකාවත් වර්ග කර තිබෙන්නේ අඩුපාඩු සහිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් තිබෙන රටවල් ලෙසයි. 

ලකුණු 98.1%ක් අරගෙන ලැයිස්තුවේ උඩින්ම ඉන්නේ නෝර්වේ රාජ්‍යය. පහළින්ම ඉන්නේ ලකුණු 10.8%ක් පමණක් අරගෙන තිබෙන උතුරු කොරියාව. ඇමරිකාව ඉන්නේ 25 වන ස්ථානයේ. ලකුණු 79.2%යි. ලංකාව ලකුණු 61.4%ක් අරගෙන 68 වන ස්ථානයේ ඉන්නවා. 



වෙබ් ලිපිනය:

දවස් පහේ නිවාඩුව

මේ සති අන්තයේ ලංකාවේ බැංකු දවස් පහකට වහනවා කියන එක දැන් අලුත් ප්‍රවෘත්තියක් නෙමෙයි. ඒ දවස් පහේ විය හැකි දේවල් ගැන කතා කරන එක පැත්තකින් තියලා...