තෙල් කළු කඩ සහ ත්‍රිරෝද රථ වල භූමිකාව

නීති විරෝධී ලෙස ඉන්ධන ගබඩා කර තබා ගැනීම හා විකිණීම කරන තැන් වටලන පොලිස් නිලධාරීන්ට ප්‍රදානය කරන ත්‍යාග මුදල් ප්‍රමාණ සම්බන්ධ පොලිස්පතිගේ චක්‍රලේඛයක් වත්පොතේ සංසරණය වෙනවා දැක්කා. බැලූ බැල්මට ඇත්ත එකක් වගෙයි පේන්නේ. ලංකාවේ ඉන්ධන වෙළඳපොළ අර්බුදයට විසඳුමක් විදිහට කළුකඩ පාලනය කරන්න උත්සාහ දරමින් සිටින බවක් පේනවා.

ඉතාම සංක්ෂිප්තව කිවුවොත් ලංකාවේ වත්මන් සමාජ හා දේශපාලන අර්බුදය ප්‍රධාන වශයෙන්ම වෙළඳපොළ බිඳවැටීම (market failure) නිසා ඇති වී තිබෙන අර්බුදයක්. වෙළඳපොළ බිඳවැටීමට හේතු වූ ආර්ථික අර්බුදය ගැන කලින් ඕනෑ තරම් කතා කරලා තිබෙනවා. ඉන්ධන වෙළඳපොළ කියා කියන්නේ ලංකාවේ වෙළඳපොළ බිඳවැටීම පිළිබඳ සංකේතාත්මක ප්‍රකාශනයයි. මේ සංකේතාත්මක බිඳවැටීමේ පූර්වගාමී සංසිද්ධිය ගෘහස්ථ ගෑස් වෙළඳපොළ බිඳවැටීම වුවත් දැන් ඒ ගැන ඇහෙන්නේ අඩුවෙන්.

ලංකාවේ බොහොමයක් ක්ෂුද්‍ර වෙළඳපොළවල් මෙන්ම ඉන්ධන වෙළඳපොළත් රාජ්‍ය ඒකාධිකාරයක් යටතේ ක්‍රියාත්මක වන (මෙහෙම කියන්නේ IOC එක අමතක වෙලා නෙමෙයි) වෙළඳපොළක්. වෙළඳපොළක් කියා කිවුවත් මේ වචනය යොදාගැනීමම වුනත් වැරදියි. තෙල් සමාගම් ජනසතු කිරීමෙන් පසුව ලංකාවේ ඉන්ධන වෙළඳපොළක් කියා එකක් නැති තරම්. සමාජවාදී මධ්‍යගත සැලසුමක් යටතේ රජය මගින් බොරතෙල් ආනයනය හා පිරිපහදු කිරීම, පිරිපහදු ඉන්ධන සෘජුවම ආනයනය කිරීම, රජය මගින් පත් කරන නියෝජිතයින් හරහා බෙදාහැරීම හා එසේ බෙදා හරින ඉන්ධන වෙනුවෙන් "ගාස්තුවක්" අය කිරීම තමයි කාලයක් තිස්සේම ලංකාවේ සිදු වුනේ. මේ අය කරන "ගාස්තුව" ඉන්ධන මිල ලෙස හඳුන්වන එකම වුනත් වැරදියි.

දශක ගණනාවකට කලින් ලෝකය විසින් අත් හැර දමනු ලැබූ ඔය සමාජවාදී මධ්‍යගත සැලසුම් ක්‍රමය තුළ හොරකම්, වංචා, දූෂණ, නාස්ති, අකාර්යක්ෂමතා නොවැලැක්විය හැකියි. ඒවා එම ක්‍රමයේම නෛසර්ගික ලක්ෂණ. එසේ වුවත්, සමාජවාදීන් විසින් දශක ගණනාවක් තිස්සේ ඔලු සෝදා තිබෙන ලංකාවේ සමාජය තුළින් මේ සමාජවාදී ක්‍රමයට එරෙහිව යාන්තමට ඇහෙන තරමේ හෝ හඬක් ඇහෙන්න පටන් අරන් තියෙන්නේ ඉතා මෑතක සිටයි. අරගලයට සම්බන්ධ වූ ඇතැම් කොටස් විසින් ඒ හඬ නගනවා. 

එහෙත්, අරගලය තුළ වුවත්, ලොකුවටම දූෂණයට විරුද්ධව කතා කරන ඇතැම් කණ්ඩායම් පෙනී සිටින්නේ හොරකම්, වංචා, දූෂණ, නාස්ති, අකාර්යක්ෂමතා තව දුරටත් ප්‍රවර්ධනය කරන සමාජවාදී මධ්‍යගත සැලසුමක් වෙනුවෙන්. ඒ අයගේ විසඳුම ක්‍රමය පවත්වා ගනිමින් ඔළුගෙඩි මාරු කිරීමයි. ඉතිහාසය පුරාම සමාජවාදීන් හැමදාම කිවුවේ කලින් ඔය වැඩේ හරියට සිදු නොවුනේ එය නියම සමාජවාදය නොවූ නිසා බව හා තමන් යෝජනා කරන හරි සමාජවාදය යටතේ වැඩේ ටක්කෙටම සිදුවන බවයි. නමුත් කවදාවත්ම ඔය කියන වැඩේ වුනේ නැහැ. විශාල ජීවිත හා දේපොළ හානි එක්ක ආර්ථිකයන් විනාශ මුඛයට යන එක තමයි අවසාන වශයෙන් සිදු වුනේ. 

ලංකාවේ ඉන්ධන වෙළඳපොළ සමාජවාදී මධ්‍යගත සැලසුම් ක්‍රමයක් යටතේ හොරකම්, වංචා, දූෂණ, නාස්ති, අකාර්යක්ෂමතා ප්‍රවර්ධනය වන ආකාරය පිළිබඳ හොඳම නිදර්ශනයක්. තෙල් සංස්ථාවෙන් පටන් ගත්තොත් එතැන හැම ආණ්ඩුවකම වගේ හෙංචයියන්ගෙන් පිරිලා. සමහර වෙලාවට තෙල් සංස්ථාවෙන් පඩි ලබමින් කරන්නේ බලයේ සිටින දේශපාලන පක්ෂයේ ප්‍රචාරක කටයුතු හෝ වෙනත් වැඩ. සේවකයෝ පමණක් නෙමෙයි වාහන ආදිය පවා මෙවැනි කටයුතු වලට යොදාගත් අවස්ථා දුලබ නැහැ. සමහර අය තෙල් සංස්ථාවෙන් වැටුප් ගත්තත් කරන දෙයක් නැහැ. 

කාලයකට පෙර මා දන්නා අයෙක් දේශපාලන සම්බන්ධතා මත එහි වෘත්තීය මට්ටමේ තනතුරකට පත් කෙරුණේ එම ධුරයේම වැඩ කරන වෙනත් අයෙකු සිටියදී. ඔහුට මේසයක් පුටුවක් හොයා ගන්නත් කාලයක් ගත වුනා. අවශ්‍ය වැඩේ කරන්න වෙනත් අයෙකු ඉන්න නිසා වැටුප් ලබා ගනු මිස කරන්න දෙයක් තිබුණේ නැහැ. පහළ මට්ටමේ තනතුරු වලනම් ඔය වගේ අය ඕනෑ තරම් ඉන්න ඇති.

වැඩක් නොකළත් මේ වගේ තැන් වල වෘත්තීය සමිතිනම් හරිම ප්‍රබලයි. ඒ නිසා වැටුප්, වරප්‍රසාද ගොඩක් ඉහළයි. ආයතනයේ ලාබ හා සේවක වැටුප්, වරප්‍රසාද අතර සම්බන්ධයක් නැහැ. මේ එකක්වත් ආණ්ඩුවේ වැරදි නිසා හෝ ආයතන පාලනය කරන අයගේ වැරදි නිසා සිදුවන දේ නෙමෙයි. සමාජවාදී මධ්‍යගත සැලසුම් ක්‍රමයක නෛසර්ගික ලක්ෂණ. එහෙම කියන එකෙන් මම කියන්නේ ආණ්ඩු වල කිසිම වැරැද්දක් නැහැ කියන එකවත්, ආයතන පාලනය කරන අය මාර අවංක, දක්ෂ පුද්ගලයෝ කියන එකවත් නෙමෙයි. ඒ අය හොරුනම්, ඒ අයට හොරකම් කරන්න අවස්ථාව සලසන්නේ මේ ක්‍රමයයි. ඒ අය හොරු නොවුනත් පසුව හෝ හොරුන් බවට පත් කරන්නේ මේ ක්‍රමයයි. ක්‍රමය තියාගෙන ඔළුගෙඩි මාරු කිරීම විසඳුමක් නොවන්නේ ඒ නිසා. 

තෙල් සංස්ථාව හැදෙන්නේ මධ්‍යගත සැලසුමක එක් කොටසක් විදිහට. ඒ විදිහට හදන ආයතනයක සේවකයෝ මූලික වශයෙන් රජයේ සේවකයෝ මිසක් එම ආයතනයේ සේවකයෝ නෙමෙයි. මධ්‍යගත සැලසුම හැදීම තුළත්, රජය මෙහෙයවීම තුළත් සිදු වෙන්නේ දේශපාලන මතවාදයක් ක්‍රියාත්මක වීම. අධ්‍යාපනය, මාධ්‍ය, කලාව ආදිය හරහා එම දේශපාලන මතවාදය ප්‍රවර්ධනය කිරීමත් මධ්‍යගත සැලසුමේම කොටසක්. මේ සන්දර්භය ඇතුළේ තෙල් සංස්ථාවේ සේවකයෙක් තෙල් සංස්ථාවේ පඩි ලබන අතර එහි වාහනයක් අරගෙන ආණ්ඩුවේ දේශපාලන ප්‍රචාරණ වැඩ සඳහා සහභාගී වීමේ වරදක් නැහැ. මොකද තෙල් සංස්ථාවේ වැඩ කළත් මේ අයගෙන් අපේක්ෂා කෙරෙන්නේ එහි සිට අර මධ්‍යගත සැලසුම ක්‍රියාත්මක කරන්න උදවු වෙන එකයි.

තෙල් සංස්ථාව මධ්‍යගත සැලසුමක එක කොටසක් මිසක් වෙනම ස්වාධීන ආයතනයක් නොවන නිසා එම ආයතනය පාඩු ලබනවද නැත්නම් ලාබ ලබනවද කියන එක හොයලා වැඩක් නැහැ. කොහොමටත් ඔය සමාජවාදී ක්‍රමයේදී ලාබය කියා කියන්නෙම පිටුදැකිය යුතු නරක දෙයක්නේ. වඩා වැදගත් වන්නේ සේවකයින්ට හොඳට සලකන එකයි. සේවක වැටුප් හා වරප්‍රසාද ඔවුන්ගේ ඵලදායීතාවය සමඟ ගැලපීම අත්‍යවශ්‍ය කරුණක් නෙමෙයි.

ලාබ අදාළ නොවන මධ්‍යගත සැලසුම ඇතුළේ වැදගත් දෙය ඉන්ධන නිපදවා බෙදා හැරීමයි. රට පුරා ඉන්ධන පිරවුම්හල් වලින් කෙරෙන්නේ මේ වැඩේ. පිරවුම්හල් කීයක් අවශ්‍යද, ඒවා තිබිය යුත්තේ මොන ස්ථාන වලද, ඒවා පාලනය කරන්නේ කවුද ආදී දේවල් සියල්ල තීරණය වන්නේ මධ්‍යගත සැලසුම තුළ මිස වෙළඳපොළ සාධක මත නෙමෙයි. ඒ කියන්නේ ආණ්ඩුව මෙහෙයවන අයයි. ඒ තියා ඉන්ධන ලබා දෙන ප්‍රමාණය හා එසේ ලබා දීමේදී අය කරන "ගාස්තුව" තීරණය කරන්නෙත් ආණ්ඩුවයි. මේ ගාස්තුව ඉන්ධන නිපදවීමේ හා බෙදා හැරීමේ පිරිවැය හා ගැලපෙනවද නැද්ද කියනත් එතරම් වැදගත් කරුණක් නෙමෙයි. වැදගත් වන්නේ ආණ්ඩුවේ අභිමතයයි. මධ්‍යගත සැලසුම් කියන ඒවා එහෙමයි. 

"ලෝක වෙළඳපොළේ මිල අනුව ඉන්ධන මිල තීරණය කරන්නනම් මොකටද ආණ්ඩුවක්?"

විදුලිබල මණ්ඩලය, ගුවන් සේවය, ආරක්ෂක හමුදා ආදියත් තෙල් සංස්ථාව වගේම එකම මධ්‍යගත සැලසුමක කොටස් පමණයි. ඒ නිසා, හදන තෙල් මේ අනෙකුත් රාජ්‍ය ආයතන වලට දෙන එක තෙල් සංස්ථාවේ වගකීමක් මිසක් ව්‍යාපාරික කටයුත්තක් නෙමෙයි. ඒ වෙනුවෙන් අය කළ යුතු ගාස්තුව තීරණය වන්නේත් මධ්‍යගත සැලසුම ඇතුළේ. ලැබිය යුතු මුදල් කලට වෙලාවට නොලැබේනම් ඒකත් ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. වැදගත් වන්නේ මධ්‍යගත සැලසුම අනුව විදුලිබල සැපයුම, ගුවන් සේවා ආදිය ක්‍රියාත්මක වීමයි.

ඔහොම කරගෙන යද්දී තෙල් ගේන්න සල්ලි නැතුව තෙල් සංස්ථාව හිර වුනොත් මොකද වෙන්නේ? ප්‍රශ්නයක් නැහැ. ඒකට තමයි රාජ්‍ය බැංකු තියෙන්නේ. ඒවාත් අර මධ්‍යගත සැලසුමේම කොටස් මිසක් ලාබ ලැබීම අරමුණු කර ස්ථාපිත කර තිබෙන ආයතන නෙමෙයි. ඒ නිසා, රාජ්‍ය බැංකු වලට පුළුවන් තෙල් සංස්ථාවට, විදුලිබල මණ්ඩලයට ණය දෙන්න. ඒ ණය ආපහු ගෙවනවද කියන එකත් ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. 

ඕක තමයි ලංකාවේ අදටත් තියෙන, සමාජවාදී රටවල තිබුණු, මධ්‍යගත සැලසුම් ආකෘතිය. මේක ඇතුළේ වෙළඳපොළ සංකල්ප වලට ඉඩක් නැහැ. මිල, ප්‍රමාණ, ලාබ පාඩු ආදී සියල්ල තීරණය කරන්නේ සැලසුම ක්‍රියාත්මක කරන පිරිස විසින්. හැබැයි මේ අය සාමාන්‍ය මිනිස්සු. සාමාන්‍ය මිනිස්සු තමන්ගේ වාසිය දිහා මුලින්ම බලන එක සාමාන්‍ය දෙයක්. වෙළඳපොළ ක්‍රමයක් යටතේ බැරි වුනත්, මධ්‍යගත සැලසුම් ආකෘතියක් ඇතුළේ ඒ අයට පෞද්ගලික වාසි ලැබිය හැකි ක්‍රම ඕනෑ තරම් තියෙනවා.

-තමන්ට අවශ්‍ය අයව තෙල් සංස්ථාව වගේ ආයතන වල සේවයට දමන්න පුළුවන්. ඒ අය තමන්ගේ හිතවතුන් නෑදෑයන් වෙන්න පුළුවන්. නැත්නම් ගාණක් අත යටින් අරගෙන වැඩේ කරන්නත් පුළුවන්.

-තමන්ට අවශ්‍ය අයට උසස්වීම් දීම හරහා වැටුප්, වරප්‍රසාද වැඩි කරන්න පුළුවන්. විදේශ චාරිකා වගේ වෙනත් වරප්‍රසාද දෙන්නත් පුළුවන්. ඒ වෙනුවෙන් මුදල් අල්ලස්, ලිංගික අල්ලස් ආදියේ සිට ආයතනය තුළ තමන් වෙනුවෙන් වැඩ කිරීම දක්වා දේවල් ලබා ගන්න පුළුවන්.

-තමන්ට අවශ්‍ය පරිදි සේවක කණ්ඩායමකගේම වැටුප් වැඩි කරන්න පුළුවන්.

-ඉන්ධන බෙදා හැරීමේ අවස්ථාව තමන්ට අවශ්‍ය අයට ලබා දෙන්න පුළුවන්. වෙනත් අයට නිදහසේ ව්‍යාපාරයට පිවිසීමේ අවස්ථාවක් නැහැ.

-තමන්ට අවශ්‍ය අවස්ථාවේ අවශ්‍ය පමණට මිල අඩු වැඩි කරන්න පුළුවන්. එය පාරදෘශ්‍ය ලෙස සිදු විය යුතු නැහැ.

-මිල දී ගැනීම් ආදිය කිරීමේදී තමන්ට අභිමත අයගෙන් ගන්න පුළුවන්.

ඔය හැම බලයක්ම ක්‍රමය විසින්ම ලබා දෙද්දී හොරකම්, වංචා, දූෂණ, නාස්ති, අකාර්යක්ෂමතා ප්‍රවර්ධනය වෙන එක අහන්නත් දෙයක් නෙමෙයිනේ. ඒවා වලක්වන්න ක්‍රමවේද හදන්න පුළුවන් තමයි. හැබැයි ඒ ක්‍රමවේද හරියට පිළිපදිනවද කියලා බලන්න තවත් පිරිසක් අවශ්‍යයි. අවුල ඒ පිරිසටත් හොරකම්, වංචා, දූෂණ කරන්න පුළුවන් වීමයි. ඒ නිසා, ඒ අය ගැන බලන්න තවත් අය අවශ්‍යයි. ඕකේ කෙළවරක් නැහැ. මේ සියල්ල නිදහස් වෙළඳපොළට බාධා කරමින් සමාජවාදී මධ්‍යගත සැලසුමක් ක්‍රියාත්මක කිරීමේ ප්‍රශ්නයි. ධනවාදයක් නැති කමේ ප්‍රශ්නය.

කොහොම වුනත් ධනවාදී නිදහස් වෙළඳපොළක් කියා කියන්නේ ස්වභාවික තත්ත්වයක්. මධ්‍යගත සැලසුමකට කවදාවත් කළ නොහැකි දේ නිදහස් වෙළඳපොළ අදිසි හස්තයට කළ හැකියි. එහි හොරකම්, වංචා, දූෂණ, නාස්ති, අකාර්යක්ෂමතා වලට ඉඩක් නැහැ. එවැනි අකාර්යක්ෂමතා සියල්ල තරඟය තුළ නැති වී යනවා. වෙළඳපොළ තරඟය ජයගත හැක්කේ වඩාත් කාර්යක්ෂම තරඟකරුවන්ට පමණයි.

කොයි තරම් සමාජවාදී රටක වුවත්, කොයි තරම් දැඩි ලෙස ක්‍රියාත්මක කරන මධ්‍යගත සැලසුමක් යටතේ වුවත්, කවර ආකාරයකින් හෝ නිදහස් වෙළඳපොළක් බිහිවීම වළක්වන්න බැහැ. මොකද නිදහස් වෙළඳපොළක් හරහා සිදු වන්නේ මධ්‍යගත සැලසුමකට විසඳිය නොහැකි මිනිසුන්ගේ සැබෑ ප්‍රශ්න ස්වභාවික ලෙස විසඳන යාන්ත්‍රණයන් බිහිවීමක්. පැරණි සෝවියට් දේශයේ එකල ජීවත් වූ අය එහි එකල එහි වූ කළුකඩ පිළිබඳ සාක්ෂි දරනවා. මේවා බලය යොදා පාලනය කරන්න යාම එතරම් සාර්ථක නැහැ. යම් හෙයකින් සමාජවාදී ආකෘතිය ඇතුළේම සිටිමින් කළුකඩ නැති කරන්න අවශ්‍යනම්, පළමුව කළ යුත්තේ කළුකඩ බිහිවීම මධ්‍යගත සැලසුමේ අඩුපාඩුවක් පිළිබිඹු කරන බව තේරුම් ගෙන එය සොයා පිළියම් යොදන එකයි.

ඉන්ධන විකුණන ද්වීතියික වෙළඳපොළවල් ලංකාවට අලුත් දෙයක් නෙමෙයි. නාගරික නොවන ගොඩක් පැති වල බෝතල් වල දමා පැට්‍රෝල් විකුණන කඩයක් අනිවාර්යයෙන්ම තියෙනවා. පැට්‍රෝල් බූලිය හා බෝතල් තියෙන්නේ කඩේ පිටුපස පැත්තේ හෝ මුදලාලිගේ ගෙදර වුවත්, මේ විදිහට පැට්‍රෝල් විකුණන එක ප්‍රසිද්ධ රහසක්. ළඟ පාතක පිරවුම්හලක් නැති ප්‍රදේශයකදී හදිසියේ මෝටර් සයිකලයේ තෙල් ඉවර වී නැවතුනොත් කාගෙන් හරි අහපු ගමන් බඩු තියෙන තැන කියනවා. බෝතලයක් අරගෙන ටැංකියට දාගත්තහම ළඟම තියෙන පිරවුම්හල දක්වා ඇද ගන්න පුළුවන්. නැත්නම් වෙන්නේ වාහනේ දාලා, බූලියක් හොයාගෙන පාරෙ යන වාහනේකට අත දාලා, පිරවුම්හලක් තියෙන තැනකට යන්නයි.

ඔය වැඩේ නීති විරෝධී ඇති. හැබැයි පොලීසිය ඔය වගේ දේවල් නවත්තන්න යන්නේ නැහැ. හදිසියේ රථවාහන පොලීසියේ රාළහාමිගේ මෝටර් සයිකලයේ තෙල් නැතුව නැවතුනත් එන්න වෙන්නේ ඔය කඩේට. මේ ද්වීතියික වෙළඳපොළ හරහා සිදු වුනේ රජයේ මධ්‍යගත සැලසුමට විසඳිය නොහැකිව තිබුණු ප්‍රශ්නයක් විසඳන එකයි.

දැන් තත්ත්වය මීට වඩා වෙනස් තමයි. පවතින තත්ත්වයත් එක්ක ත්‍රිරෝද රථ රියැදුරන් බොහෝ දෙනෙකුගේ වෛරයට පාත්‍ර වී සිටිනවා. කියන විදිහට මේ දවස්වල ත්‍රිරෝද රථ රියැදුරන්ගේ ප්‍රධාන ආදායම් මාර්ගය තෙල් විකුණන එක. පෝලිමේ ඉස්සරහට ගිහින් තෙල් ගහගෙන පෝලිමේ පිටුපසට එකතු වෙනවා කියලයි කතාවට කියන්නේ. නොම්මර තහඩුවේ අවසන් අංකය අනුව තෙල් බෙදීම, QR කෝඩ් ක්‍රමය ආදිය එක්ක වෙනසක් වෙලා වෙන්න පුළුවන්. ඒක ලිපියෙන් පෙන්වන්න යන කරුණට අදාළ නැහැ. 

ත්‍රිරෝද රථ රියැදුරන් එක්ක තියෙන වෛරය අලුත් දෙයක් නෙමෙයි. ලංකාවේ උගත් මධ්‍යම පාන්තිකයින්ගෙන් කොටසකට ත්‍රිරෝද රථ රියැදුරන් එක්ක ලොකු ඇරියස් එකක් තියෙනවා. මේ ගොඩේ ගොඩක් ඉන්නේ වාමාංශික මතධාරීන් වුවත්, ඒක එහෙමමත් නැහැ.

ලංකාවේ ත්‍රිරෝද රථ සේවා සැපයීම් කර්මාන්තය කියා කියන්නේ තරඟකාරී නිදහස් වෙළඳපොළකට බොහෝ කිට්ටු වෙළඳපොළක්. එමගින් ලංකාවේ ආර්ථික ක්‍රියාකාරිත්වය කාර්යක්ෂම කිරීම සඳහා සැපයෙන දායකත්වය ඉතාම විශාලයි. මේ කර්මාන්තයේ නියැලෙන්න ලොකු උගත්කමක් අවශ්‍ය නැහැ. නමුත්, රජයේ රැකියා කරන අතර අතිරේක ආදායමක් ලබා ගන්න හයර් දුවන අයත් ඉන්නවා. කර්මාන්තයට ඇතුළු වෙන්න විශාල බාධාවක් නැහැ. කර්මාන්තයෙන් පිටවෙන්නත් කිසිම බාධාවක් නැහැ. මේ කර්මාන්තයේ ඒකාධිකාරයක් නැහැ. මිල නියාමනයක් නැහැ. මේවා තමයි තරඟකාරී නිදහස් වෙළඳපොළක ලක්ෂණ. තෙල් කර්මාන්තයේ අනෙක් අන්තය.

ත්‍රිරෝද රථ සේවා සැපයීම් කර්මාන්තය නොතිබෙන්නට ඔය තරුණයින් ගොඩක් අය කරන්නේ බෝක්කු උඩ රස්තියාදු ගහන එක. ඔවුන්ට රැකියා දිය හැකි තරමේ ව්‍යවසායකයින් පිරිසක් ලංකාවේ නැහැ. එවැනි පිරිසකට හැදෙන්න ඉඩකුත් ලංකාවේ නැහැ. රජය ඒ සඳහා වන ඉඩ විවිධ ආකාර වලින් අහුරා දමා තිබෙනවා. ත්‍රිරෝද රථ සේවා සැපයීම් කර්මාන්තය මේ තත්ත්වය තුළ ස්වභාවිකව පැන නැගුනු විකල්පයක්. හැබැයි මේ කර්මාන්තය රැකියා විරහිත තරුණයින් තමන්ගේ දේශපාලන අභිලාෂ වෙනුවෙන් මෙහෙයවන්න බලාගෙන ඉන්න අයටනම් ප්‍රශ්නයක්.

කොහොම වුනත් නිදහස් වෙළඳපොළ එක්ක ඇරියස් තියෙන්නේ ලංකාවේ වාමාංශික පක්ෂ වලට පමණක් නෙමෙයි. ලෝකයට මොනවා කිවුවත්, ප්‍රධාන දේශපාලන පක්ෂ වල ඉන්න ගොඩක් අයත් මොකක් හෝ හේතුවක් හදාගෙන නිදහස් වෙළඳපොළ පාලනය කරන්න යටිහිතින් හරි කැමතියි. මේක ලංකාවට සුවිශේෂී තත්ත්වයකුත් නෙමෙයි. ඇමරිකාව වගේ රටක් ගත්තත් එහෙමයි. 

නිදහස් වෙළඳපොළ ප්‍රවර්ධනය වෙනවා කියන්නේ දේශපාලනඥයින් බලරහිත වෙනවා කියන එකයි. වෙළඳපොළ පාලනය කරන තරමට රජය බලවත් වෙනවා. ආණ්ඩුව බලවත් වෙනවා. රාජ්‍ය නිලධාරීන් බලවත් වෙනවා. හොරකම්, වංචා, දූෂණ, නාස්ති, අකාර්යක්ෂමතා වලට අවස්ථා වැඩි වෙනවා. ඒ නිසා, නිදහස් වෙළඳපොළ වෙනුවෙන් පීඩනයක් එල්ල විය යුත්තේ රජයට සෘජුව සම්බන්ධ නැති මහජනතාව වෙතිනුයි. ලංකාවේනම් ඒ අයට දැනටත් දේශපාලන බලයක් නැහැ. අරගලය ඇතුළේ පෞද්ගලික අංශයේ සේවය කරන, නිදහස් වෙළඳපොළ වෙනුවෙන් පෙනී සිටින, යම් පිරිසක් මුල් වරට දැකිය හැකි වුනා. නමුත්, ඒ පිරිස මේ වන විට අරගලය තුළ ප්‍රධාන කණ්ඩායම නෙමෙයි.

පසුගිය යහපාලන ආණ්ඩුව කාලයේදීත් ත්‍රිරෝද රථහිමියන්ට එරෙහි ශ්‍රී ලාංකික මධ්‍යම පාන්තිකයන්ගේ ඇරියස් එක උඩට මතු වුනා. එහිදී මතු කෙරුණු තර්කය වූයේ ත්‍රිරෝද හිමියන් කාලය කනවා කියන එකයි. අදහස මතු කළේ වාමාංශිකයින් විසින්ම පමණක් නෙමෙයි. 

ඕනෑම සේවා කර්මාන්තයක කාලය නාස්ති වීම අවම කර ගැනීම පිළිබඳ ගැටළුවක් තිබෙනවා. එයට හේතුව භාණ්ඩ නිෂ්පාදනයක් මෙන් සේවා නිෂ්පාදන ගබඩා කර තබාගත නොහැකි වීමයි. සේවා නිෂ්පාදනයකදී නිෂ්පාදනය හා පරිභෝජනය සිදුවන්නේ එකවිටයි. ඒ නිසා, එක්කෝ නිෂ්පාදනය සිදුවන තුරු පාරිභෝගිකයින්ට බලා ඉන්න වෙනවා. එහෙම නැත්නම් පාරිභෝගිකයෙකු එන තුරු නිෂ්පාදකයාට බලා ඉන්න වෙනවා. බොහෝ විට මේ දෙකම යම් පමණකින් සිදු වෙනවා.

සුපිරි වෙළඳසැලක මුදල් ගෙවීමේ කවුන්ටරයක් උදාහරණයකට ගන්න පුළුවන්. ඇතැම් විට පාරිභෝගිකයින්ට මුදල් ගෙවීම සඳහා අවස්ථාව ලැබෙන තුරු පෝලිමේ ඉන්න වෙනවා. තවත් අවස්ථා වල පාරිභෝගිකයෙකු එන තුරු මුදල් අයකැමිට බලා ඉන්න වෙනවා. මෙය තීරණය වන්නේ පැමිණෙන පාරිභෝගිකයින් ප්‍රමාණය හා කවුන්ටර ගණන මතයි. අනෙක් පැත්තෙන්, කවුන්ටරයක් නඩත්තු කිරීමේ පිරිවැය සහ පෝලිම දිග වැඩි වීමෙන් පාරිභෝගිකයින් අහිමි වී සිදුවන අලාභය අවම කෙරෙන ප්‍රශස්ත කවුන්ටර ගණන මතයි.

වෙනත් විදිහකින් කිවුවොත් මෙය තීරණය වන්නේ පාරිභෝගිකයාගේ හා සේවා සපයන්නාගේ කාලයේ සාපේක්ෂ ආවස්ථික පිරිවැය මතයි. සුපිරි වෙළඳසැල් උදාහරණයේදී සේවා සපයන්නාගේ මිනිත්තුවක  ආවස්ථික පිරිවැය සහ පාරිභෝගිකයාගේ මිනිත්තුවක ආවස්ථික පිරිවැය අතර විශාල වෙනසක් නැතත් වෙනත් ඇතැම් වෙළඳපොළවල මේ දෙක අතර විශාල පරතරයක් තිබෙනවා.

හොඳම උදාහරණය වෛද්‍ය චැනල් සේවා වෙළඳපොළයි. මෙහිදී සිදුවන රස්තියාදුව මා විස්තර කළ යුතු නැහැ. මේ වෙළදපොළ තුළ පාරිභෝගිකයා කොපමණ රස්තියාදු වුනත්, සේවා සපයන්නා රස්තියාදු වෙන්නේ නැහැ. එයට හේතුව පාරිභෝගිකයාගේ කාලයේ වටිනාකමට වඩා වෛද්‍යවරයාගේ කාලයේ වටිනාකම බොහෝ වැඩි වීමයි (එම වෙනසට හේතුව සෞඛ්‍ය සේවා හා වෛද්‍ය අධ්‍යාපනය රජයේ ඒකාධිකාරයකට යටත්ව තිබීම නිසා සිදුවන විකෘතියයි). ඒ නිසා වෛද්‍යවරයාගේ කාලය ඉතිරි කර ගැනීම පිණිස පාරිභෝගිකයින් රස්තියාදු කෙරෙනවා. මෙය පහළ ලින්ක් දමා තිබෙන පෙර ලිපි වල මීට වඩා විස්තරාත්මක ලෙස පැහැදිලි කර තිබෙනවා. 

ත්‍රිරෝද රථ වෙළඳපොළ මෙහි අනෙක් අන්තයයි. එහිදී සිදුවන්නේ පාරිභෝගිකයින්ගේ කාලය ඉතිරි කිරීම වෙනුවෙන් සේවා සපයන්නා රස්තියාදු වීමයි. ත්‍රිරෝද රථ රියැදුරකු විසින් රථගාලක "කාලය කන" සෑම මිනිත්තුවක් නිසාම ත්‍රිරෝද රථ පාරිභෝගිකයින්ගේ කාලය යම් පමණෙකින් ඉතිරි වෙනවා. වෙනත් විදිහකින් කිවුවොත්, ලංකාවේ ත්‍රිරෝද රථ හිමියන් විසින් කරන්නේ ප්‍රවාහන සේවා සපයන අතරම මුදල් අය කර තමන්ගේ කාලය තම පාරිභෝගිකයාගේ කාලය හා හුවමාරු කිරීමයි. එහෙමත් නැත්නම් ප්‍රවාහන සේවාව සමඟ පැකේජ කර කාලය විකිණීමයි.

දැන් ඔවුන් කරන්නේත් හරියටම මේ දෙයයි. පෝලිමේ මුලින් අයින් වී අගට එකතු වන ත්‍රිරෝද රථ රියැදුරන් විසින් විකුණන්නේ ඉන්ධන නෙමෙයි. ඉන්ධන යම් ප්‍රමාණයක්ද සමඟ පැකේජ කර  ඔවුන් විකුණන්නේ කාලයයි.

වත්මන් සන්දර්භය තුළ පැට්‍රෝල් ලීටරයක් වෙනුවෙන් රුපියල් 450ක් ගෙවන්නට වනවා කියන එකෙන් අදහස් වන්නේ එහි සැබෑ මිල එපමණක් වන බව නොවෙයි. පැට්‍රෝල් ලීටරයක් මිල දී ගැනීම සඳහා පෝලිමේ සිටිය යුතු කාලයේ ආවස්ථික පිරිවැයද මේ මිලට එකතු විය යුතුයි. එම මිල පුද්ගලයා අනුව වෙනස් වන දෙයක්. ඇතැම් අයට මේ මිල රුපියල් 1500ක්, රුපියල් 2000ක් හෝ ඊටත් වඩා වැඩි ගණනක් විය හැකියි. එවැනි අයෙකු පෝලිමේ නොසිට මිල දී ගත හැකිනම්, වැඩි මිලක් ගෙවා ඉන්ධන මිල දී ගැනීමට පැකිලෙන්නේ නැහැ,

ත්‍රිරෝද රථ රියැදුරන් වැනි, තමන්ගේ කාලයේ ආවස්ථික පිරිවැය අඩු අය මේ තත්ත්වය වෙළඳපොළ අවස්ථාවක් කරගෙන තිබෙනවා. එය ඉතා නිවැරදි වනවාක් මෙන්ම පවතින ප්‍රශ්නයට වෙළඳපොළ විසඳුමක්. මෙහිදී වක්‍ර ලෙස සිදු වන්නේ තෙල් පෝලිමේ කාලය නාස්ති කිරීම වඩා මිල අධික අයෙකු විසින් අඩු මිලට ත්‍රිරෝද රථ රියැදුරෙකුගෙන් කාලය මිල දී ගැනීමයි. ඇතැම් විට කළුකඩ තවදුරටත් ව්‍යාප්ත වන්නට ඉඩ සැලසීම මේ ප්‍රශ්නයට විසඳුමක් විය හැකියි. ආරක්ෂාව පිළිබඳ ප්‍රශ්නයක් ඇත්නම් ඉන්ධන ගබඩා කිරීමට සුදුසු ආරක්‍ෂිත ගැලුම් හඳුන්වා දිය හැකියි. ඒ සමඟම නිල වශයෙන් හෝ නොනිල ලෙස මිල පාලනය ඉවත් කළහොත් ඉන්ධන ප්‍රශ්නය විසඳෙනවා. 

මුලින්ම විශාල ප්‍රශ්නයක් වූ ගෑස් සිලින්ඩර වෙළඳපොළ හා සම්බන්ධව මේ වන විට යම් සමතුලිත තත්ත්වයක් දැකිය හැකියි. අවශ්‍ය අයෙකුට රුපියල් 8000ක් වැනි මිලක් ගෙවා "කළු කඩෙන්" ගෑස් සිලින්ඩර මිල දී ගැනීමේ අවස්ථාව තිබෙනවා. ගෑස් අත්‍යාවශ්‍ය, එහෙත් කාලයේ ආවස්ථික පිරිවැය වැඩි, අය පෝලිමේ නොසිට ඒ මිල ගෙවා කළු කඩෙන් ගෑස් මිල දී ගන්නවා. අනෙක් අය දර, දහයියා වැනි වෙනත් විකල්ප වලට මාරු වී සිටිනවා.

පැට්‍රෝල් මිල විශාල ලෙස වැඩි කළොත් සහ කළු කඩ වලට බාධා නොකළහොත් පැට්‍රෝල් කොයි තරම් හිඟ වුවත් පෝලිම් නැති වී වෙළඳපොළ සමතුලිතාවයක් ඇති වෙයි. ඉන්ධන අත්‍යාවශ්‍ය අය මිල කොපමණ වුවත් ඉන්ධන ලබා ගනියි. අනෙක් අය වැඩේ අතහැර දමයි. මේ මිල වැඩි කිරීම නිල වශයෙන්ම කළහොත් ඒ හරහා රජයට ආදායම් වැඩි කර ගන්නත් පුළුවන්. අවශ්‍යනම් එසේ එකතු කර ගන්නා අමතර මුදල උද්ධමනයෙන් බැටකන සමාජයේ පහළ ස්ථර වල සුබසාධනය වෙනුවෙන් යොදවන්න වුවත් පුළුවන්.

අදාළ පැරණි ලිපි:

තෙසක්රියක ගමනක්...

https://econometta.blogspot.com/2016/05/blog-post_48.html#comment-form

ත්‍රිරෝද රථ රියදුරන් කාලය කනවාද?

https://econometta.blogspot.com/2016/06/blog-post_76.html

ගුවන් තොටුපොළ කුලීරථ සේවා සපයන්නන්ගේ රස්තියාදුව හා චැනල් සෙන්ටර් වල රස්තියාදුව

https://econometta.blogspot.com/2016/06/blog-post_83.html

සේවා ආර්ථිකය ගැන තවදුරටත්...

https://econometta.blogspot.com/2016/06/blog-post_42.html

ත්‍රිරෝද රථ සාහිත්‍යය දඩ කොළ වලින් වැසී යයිද?

https://econometta.blogspot.com/2017/01/blog-post_4.html

මිනීමරු සීසර්ලා බිහි වෙන්නේ ඇයි?

https://econometta.blogspot.com/2020/06/blog-post_56.html

ලංකාවට වාහන වැඩිද?

https://econometta.blogspot.com/2018/06/blog-post_50.html

#ඉකොනොමැට්ටා 

දැනුම් කළමනාකරණයේ දේශපාලනය

පිරමිඩ් ක්‍රම ගැන මම මුලින්ම ඉගෙන ගත්තේ ඉතාම කුඩා වයසකදී. මේ දැනුම මට ලැබුණේ "ගණිත විනෝදය" ලෙස සිංහලට පරිවර්තනය කර තිබුණු යාකොව් පෙරල්මාන්ගේ පොතකින්. පසුව රාදුගා ප්‍රකාශකයෝ වුනු, ප්‍රගති ප්‍රකාශන මන්දිරය විසින් මුද්‍රණය කර අඩු මිලකට විකිණූ පොතක්.

කුඩා වයසකදී තර්ක ඥානය මුවහත් කළ හා ගණිතය කෙරෙහි උනන්දුවක් ඇති කළ ඉතාම හොඳ පොතක්. එහෙත් මේ වගේ "අහිංසක" සේ පෙනෙන පොතක් හරහා වුවත්, කොයි තරම් මොළ ශෝධනයක් කර තිබෙනවාද කියන එක තේරෙන්නේ දැනුයි. මේ පොතෙන් වුවත් අවසාන වශයෙන් කර තිබෙන්නේ ඉතා කුඩා කාලයේදීම දරුවන්ගේ ඔළුවට වෙළඳපොළ විරෝධී අදහස් දමා වෙළඳපොළ යකෙක් සේ පෙන්වීම බව පැහැදිලි වන්නේ අදාළ ගණිත ගැටළු ඉදිරිපත් කර තිබෙන ආකාරය දෙස දැන් බැලූ විටයි.

මේ ආකාරයෙන් විධිමත් අධ්‍යාපනය, මාධ්‍ය, කලාව, පොත්පත් ආදිය හරහා කුඩා කාලයේදීම කරන මොළ ශෝධනයන් එක්ක ලංකාවේ දරුවෙක් වැඩිහිටියෙක් වෙන්නේම වෙළඳපොළ විරෝධී, සමාජවාදියෙක් ලෙසයි. ධනවාදය යකෙක්, රකුසෙක් සේ දකින අයෙක් ලෙසයි. ඇමරිකන් හා බටහිර විරෝධියෙක් ලෙසයි. ලංකාවේ දිගටම ජීවත් වුනානම් පෞද්ගලිකව මට වුනත් මේ උගුලෙන් ගැලවෙන්න අවස්ථාවක් ලැබෙන්නේ නැහැ. 

හැබැයි ඒ එක්කම මතු වෙන තවත් ප්‍රශ්නයක් තිබෙනවා. මෙයට විකල්පය වන්නේ කුඩා කාලයේ සිටම වෙළඳපොළ හිතවාදී, ධනවාදී අදහස් වලින් ඔළු පුරවන එකද? එක විදිහක මොළ ශෝධනයක් නරක වෙන්නත්, වෙනත් විදිහක මොළ ශෝධනයක් හොඳ වෙන්නත් පුළුවන්ද?

ලංකාවේ ඉතා සුළු පිරිසක් සමස්තයක් ලෙස දැනුම ප්‍රතික්ෂේප කරන ස්ථාවරයක ඉන්නවා. ලංකාවේ කියා කිවුවේ ලංකාව කේන්ද්‍ර කරගත් කියන අදහසින් මිසක් ලංකාවේ පදිංචිව සිටින කියන අදහසින් නෙමෙයි. ඒ වගේම සුළු පිරිසක් කියා කිවුවේ අවතක්සේරු කිරීමක්, බාල කිරීමක් ලෙසත් නෙමෙයි. ඕනෑම නැවුම් අදහසක් ආරම්භයේදී තනි පුද්ගලයෙක්ගේ අදහසක්. ඉන් පසුව, සුළු පිරිසකගේ අදහසක්.

දැනුම සමස්තයක් ලෙස ප්‍රතික්ෂේප කිරීම කළ හැකි දෙයක් නෙමෙයි. එසේ කළොත්, වැටෙන්නේ මොන වගේ තැනකටද? ගල් යුගයට ආපහු ගියත් මූලික මට්ටමේ හෝ දැනුමක් කියා දෙයක් තිබෙනවා. මට අනුව, පුද්ගලයෙක් කියා කියන්නේම ඒ පුද්ගලයා විසින් සංස්කරණය කර ගෙන ගොඩ ගසා ගන්නා දැනුම. දැනුම එකතු කර ගැනීමක් නැත්නම් පුද්ගලයෙක්ද නැහැ.

දැනුම ප්‍රතික්ෂේප කිරීම කියන අදහස බිහි වන්නේ දැනුම් ආධිපත්‍යයන් ප්‍රතික්ෂේප කිරීම කියන අදහසේ දිගුවක් ලෙසයි. දැනුම් ආධිපත්‍යයන් ප්‍රතික්ෂේප කිරීම කියන අදහස ලංකාව තුළ ජනප්‍රිය කරන්නේ නලින් ද සිල්වා විසින්. එහෙත් ඔහු සමස්තයක් ලෙස දැනුම ප්‍රතික්ෂේප කරන්නේ නැහැ. ඔහුගේ මතවාදය තුළ, මට තේරෙන විදිහට, දැනුම් ආධිපත්‍යයන් ප්‍රතික්ෂේප වෙන්නේත් නැහැ. ඔහු ලංකාව තුළ "බටහිර දැනුම් ආධිපත්‍යයට" එරෙහිව සිංහල බෞද්ධ දැනුම් පද්ධතියක ආධිපත්‍යය වෙනුවෙන් පෙනී සිටිනවා. ලෝකය තුළ විවිධ දැනුම් පද්ධති වල "ප්‍රාදේශීය ආධිපත්‍යයන්" තිබීම වෙනුවෙන් (මගේ වචන වලින්) පෙනී සිටිමින් එක් දැනුම් පද්ධතියක් විසින් අනෙකුත් දැනුම් පද්ධති ගිල ගෙන ඒකාධිකාරයක් හදා ගැනීමට එරෙහි වෙනවා.

මට අනුව නලින් ද සිල්වා විසින් මෙතෙක් ඉදිරිපත් කර තිබෙන හොඳම ප්‍රවාදය නිවන පිළිබඳ ඔහුගේ අර්ථදැක්වීමයි. එය ථෙරවාද ත්‍රිපිටකය හා ගැලපේද යන්න මම ප්‍රශ්නයක් කර ගන්නේ නැහැ. නැති මනස නැති මනසක් බව නැති මනසින් අවබෝධ කර ගැනීම තුළ සියළුම දැනුම් ප්‍රතික්ෂේප කිරීමක් තිබෙනවා. හැබැයි එයින් පසුවත්, අනුපාදිශේෂ නිර්වාණය දක්වාම, එසේ ප්‍රතික්ෂේප කළ දැනුම ප්‍රයෝජනයට ගැනීමක් සිදු වෙනවා. පුද්ගලයෙකු නැති බව තේරුම් ගෙන ජීවත් වන "පුද්ගලයෙක්" ඉන්නවා. මනසක් නැති බව තේරුම් ගත් "මනසක්" තිබෙනවා. 

දැනුම සමස්තයක් ලෙස ප්‍රතික්ෂේප කිරීමෙන් පසුව ලෞකික වූ කිසිවක් ඉතිරි විය නොහැකියි. දැනුම සමස්තයක් ලෙස ප්‍රතික්ෂේප නොකරන තාක්, හැම මොහොතකම දැනුම එකතු කරන පුද්ගලයෙක්ද ඉන්නවා. මොහොතින් මොහොත වෙනස් වන පුද්ගලයා යනු මොහොතින් මොහොත සංස්කරණය කර ගන්නා දැනුමයි. දැනුම සංස්කරණය කර ගැනීමට එකතු කර ගැනීම මෙන්ම අත හැර දැමීමද ඇතුළත්. එහෙත් දැනුමේ සංරචක මිස සමස්තයක් ලෙස දැනුම අතහැර දැමීමක් සිදු වන්නේ නැහැ.

මරණය සේ අප හඳුනා ගන්නා දෙයින් පසුව දැනුම එක්රැස් කර තබාගත් අසුරණයක් ඒ දැනුමද සමඟ විනාශ වී යනවා. එය භෞතික සීමාවක්. මේ භෞතික සීමාව විසින් දැනුම එක් රැස් විය හැකි සීමාවක් සලකුණු වෙනවා. එහෙත්, දැනුම මෙවැනි අසුරණයකින් පිටතට සම්ප්‍රේෂණය කිරීම මගින් ඉහත ස්වභාවික සීමාව අතික්‍රමණය කළ හැකියි. එසේ එක් තැනක එක් රැස් කර තිබෙන දැනුමකින් අසුරණය පුරවා ගැනීම ටිකෙන් ටික සතෙන් සතේ එකතු කරනවාට වඩා කාර්යක්ෂමයි. මේ ක්‍රියාවලිය තුළ ස්වභාවිකවම දැනුම් ආධිපත්‍යයන් ඇති වෙනවා. හැම විටම වාගේ වැඩිහිටි පුද්ගලයෙකුව බිහි කරන්නේ කවර හෝ දැනුම් ආධිපත්‍යයක් විසින්.

නලින් ද සිල්වාගේ මතවාද බිහි වන්නේ සමාජවාදී අවකාශයක මාක්ස්වාදයට හා සමාජවාදයට එරෙහි විවේචනයක් ලෙසයි. මාක්ස්වාදය තුළ දැකිය හැක්කේ ප්‍රාග්ධනයේ ආධිපත්‍යය ප්‍රතික්ෂේප කිරීමක්. දැනුම් ආධිපත්‍යය ප්‍රතික්ෂේප කිරීම පිළිබඳ අදහස මතු වන්නේ ප්‍රාග්ධනයේ ආධිපත්‍යය ප්‍රතික්ෂේප කිරීම පිළිබඳ අදහසේ දිගුවක් ලෙසයි.

දැනුම සමස්තයක් ලෙස ප්‍රතික්ෂේප කිරීම විකාර අදහසක් වුවත්, දැනුමේ ආධිපත්‍යය ප්‍රතික්ෂේප කිරීම හෝ  ප්‍රාග්ධනයේ ආධිපත්‍යය ප්‍රතික්ෂේප කිරීම නරක අදහස් දෙකක් නෙමෙයි. ප්‍රශ්න මතු වන්නේ එයින් පසුවයි. මේ ප්‍රතික්ෂේප කිරීම් කළ යුත්තේ ඇයි? මේ ප්‍රතික්ෂේප කිරීම් කළ හැක්කේ කොහොමද? 

දේශපාලනිකව ගත්තොත්, කොන්දේසි විරහිතව නොවූවත්, මා පෙනී සිටින්නේ ධනවාදය, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය හා (බටහිර) විද්‍යාව යන පැකේජය වෙනුවෙනුයි. ඔය තුනටම බරපතල විවේචන තිබෙනවා. ඒ විවේචන ගැන මා නොදන්නවා නොවෙයි. ඒ වගේම ඒ විවේචන නොසලකා හරිනවාත් නෙමෙයි. ඒ විවේචන සියල්ල එලෙසම තිබියදී වුවද මගේ හේතු සහගත තෝරා ගැනීම ඉහත පැකේජයයි. එහෙත්, මේ කිසිවක් වෙනුවෙන් අනුරාගයක් මට නැහැ. හේතු ඇත්නම් ඔය තුනෙන් ඕනෑම එකක් අත හැර දමන්න මම පැකිලෙන්නේ නැහැ. 

ධනවාදය, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය හා (බටහිර) විද්‍යාව යන පැකේජයෙන් වඩාත්ම අර්බුදයට ගොස් තිබෙන්නේ විද්‍යාව කියා කියන්න පුළුවන්. විද්‍යාව හරහා අප ඇත්තටම ඉදිරියට යනවාද කියන එක කෙනෙකුට පහසුවෙන් ප්‍රශ්න කළ හැකි දෙයක්. මා පෞද්ගලිකව එසේ විශ්වාස කරනවා. එහෙත්, එය හුදෙක් විශ්වාසයක් පමණයි. එහෙත්, එම විශ්වාසයට පදනමක් තිබෙනවා. ඒ මගේ අනුභූතික නිරීක්ෂණ. 

මගේ අනුභූතික නිරීක්ෂණ හා වෙනත් අයෙකුගේ අනුභූතික නිරීක්ෂණ සමාන විය යුතු නැහැ. ඒ නිසාම, වෙනත් අය විද්‍යාව හරහා අප ඇත්තටම ඉදිරියට නොව පසුපසට යනවා කියා හිතනවානම් මට ඒ අදහසට අභියෝග කළ හැකි පදනමක් නැහැ. බටහිර විද්‍යාවට එරෙහි ඇතැම් අය වෙනත් විකල්ප දැනුම් වෙනුවෙන් පෙනී සිටිනවා. මා මෙවැනි විකල්ප දැනුම් අහේතුකව ප්‍රතික්ෂේප කරන්නේ නැතත්, සාමාන්‍ය මූලධර්මයක් ලෙස අහේතුකව පිළිගන්නේද නැහැ. බටහිර විද්‍යාවේ ක්‍රමවේදය මගේ තේරීම වන්නේ එම ක්‍රමවේදය තුළ වෙනත් විකල්ප ක්‍රමවේද හා දැනුම් පහසුවෙන් අවශෝෂණය කර ගැනීමේ පුළුල් හැකියාවක් තිබෙන නිසයි. අනෙක් විකල්ප දැනුම් කිසිවකට මේ හැකියාව මෙපමණකට නැහැ. 

ලෝකය ප්‍රගතිය කරා ගමන් කරන්නේය යන අදහස කෙනෙකු ප්‍රතික්ෂේප නොකරන්නේනම්, එම ප්‍රගතිය සිදු වන්නේ විද්‍යාවේ දියුණුව සමඟ කියන කරුණද පැහැදිලිව පෙනෙන දෙයක්. ධනවාදය වගේම මාක්ස්වාදී සමාජවාදයද විද්‍යාව වෙනුවෙන් පෙනී සිටිනවා. මාක්ස්වාදය ඉදිරියට ගියේම විද්‍යාවේ කොටසක් ලෙසයි. විද්‍යාව යනු සත්‍යයය යන අදහස අභියෝගයට ලක් වන තුරු මාක්ස්වාදය ප්‍රශ්න කෙරුණේ විද්‍යාවට සාපේක්ෂවයි. විද්‍යාවට ප්‍රමුඛතාවය ලැබුණු ලෝකයක ආගම් මිථ්‍යාවන් සේ ප්‍රතික්ෂේප කෙරුණා. 

කවර සීමාවන් තිබුණත්, අද පවා, විද්‍යාවේ ආධිපත්‍යය ප්‍රතික්ෂේප කරන අය විසින් වුවද විද්‍යාව ප්‍රතික්ෂේප කරන්නේ නැහැ. එසේ කරනවානම් කරන්නේ සියළු දැනුම් ප්‍රතික්ෂේප කරන අතළොස්සක් පමණයි. මේ හේතුව නිසා ලෝකයේ සියළු රාජ්‍යයන් අඩු වැඩි වශයෙන් විද්‍යාව වෙනුවෙන් පෙනී සිටිනවා.

මාක්ස්වාදය මත පදනම් වූ සමාජවාදියෙකුට කෙසේවත් විද්‍යාව අත හරින්න බැහැ. මාක්ස්වාදී රාජ්‍යයන් බොහෝ විට විද්‍යාව වෙනුවෙන් සෘජුව පෙනී සිටිනවා වගේම බොහෝ අවස්ථා වලදී ආගම් වලට එරෙහිවද සෘජුව පෙනී සිටිනවා. ඒ නිසා, සමාජවාදී ඒකාධිපතිත්වයක් තුළ බොහෝ විට විද්‍යාවේ ආධිපත්‍යයද නඩත්තු වෙනවා. විකල්ප දැනුම් විනාශ වීමක් හෝ විද්‍යාව තුළට අවශෝෂණය කර ගැනීමක් සිදු වෙනවා.

ධනවාදය තුළ යෝජනා කෙරෙන ප්‍රගතිය සඳහාද විද්‍යාව නැතුවම බැහැ. ඒ නිසා, ධනවාදී රාජ්‍යයකටද විද්‍යාව වෙනුවෙන් සෘජුව පෙනී සිටින්න සිදු වෙනවා. එහෙත් එය සිදු වන්නේ ප්‍රගතිය සඳහා විද්‍යාව ඉවහල් වීම හේතුවෙනුයි. එය එසේ වන්නේද යන්න පරීක්ෂාවට ලක් කෙරෙන යාන්ත්‍රනය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයයි. රටේ බොහෝ දෙනෙකු විසින් විද්‍යාව ප්‍රතික්ෂේප කරන සන්දර්භයක, ධනවාදී ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රාජ්‍යයකට විද්‍යාව වෙනුවෙන් සෘජුව පෙනී සිටිය නොහැකියි. එසේ නොවීම තුළින් ගම්‍ය වන්නේ ධනවාදී රටවල බොහෝ දෙනෙකු විද්‍යාව ප්‍රගතිය සඳහා ඉවහල් වන බව පිළිගන්නා බවයි.

මෙයින් වෙනස්ව බොහෝ බටහිර ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රාජ්‍යයන් කිසියම් ආගමක් වෙනුවෙන් සෘජුව පෙනී සිටින්නේ නැහැ. එහෙත්, ප්‍රජාත්නත්‍රවාදය තුළම, කිසියම් රටක බහුතර කැමැත්ත අනුව, රාජ්‍යයක් කිසියම් ආගමක් වෙනුවෙන් සෘජුව පෙනී සිටින තත්ත්වයක් ඇති විය හැකියි. විද්‍යාව එකම හෝ පරම සත්‍යය සේ නොපෙනෙන සන්දර්භයක එවැනි අවකාශයක් ඉතිරිව තිබීමේ කිසිදු වරදක් නැහැ. 

අප පුද්ගලයින් සේ ගොඩ නැගීමම දැනුම එකතු කර ගැනීමක් නිසා අප හැදෙන වැඩෙන දැනුම් ආධිපත්‍යයෙන් ස්වායත්තව අපට ගොඩ නැගිය නොහැකියි. දැනුම් එකතු කර නොගත්තොත් අප පුද්ගලයන් සේ පවතින්නේම නැහැ. දැනුම් තිබෙන තුරු, නොවැලැක්විය හැකි ලෙස, දැනුම් ආධිපත්‍යයන්ද තිබෙනවා. දැනුම් ආධිපත්‍යයක් තුළ ගොඩ නැගෙන පුද්ගලයෙක්ට ඒ දැනුම් ආධිපත්‍යයෙන් මිදෙන්න හෝ සවිඥානිකව ඒ තුළම රැදී සිටින්න තමන් සමඟම යම් අරගලයක් කරන්න සිදු වෙනවා. මේ සඳහා යම් පෙළඹවීමක් හෝ ඇති වන්නේ තමන් රැඳී සිටින දැනුම් ආධිපත්‍යය තුළම එම දැනුම් ආධිපත්‍යයට එරෙහිව කැරළි ගසන යම් පිරිසක්ද සිටීනම් පමණයි. සැබෑ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් කියා කියන්නේ මෙවැනි කැරළිකරුවන්ගේ හඬටද ඉඩක් ලැබෙන තැනක්.

පරම වූ දැනුමක් පිළිබඳ සහතිකයක් නැති සන්දර්භයක, රජය විසින් කිසියම් දැනුම් ආධිපත්‍යයක් නඩත්තු කිරීම ප්‍රශ්නයක් නොවන්නේ එම දැනුම් ආධිපත්‍යය පහසුවෙන් බිඳ දැමිය හැකි කවර හෝ යාන්ත්‍රණයක් ඇත්නම් පමණයි. එසේ නැත්නම්, ප්‍රගතියේ දිශාව මග හැරී ආපසු ගමන් කරන අවස්ථාවක, ඒ බව පහසුවෙන් දැනගන්න නොලැබෙන නිසා, බොහෝ දුර ආපසු යන්න සිද්ධ වෙන්න පුළුවන්. ඒකාධිපතිත්වයන්ගේ තිබෙන ප්‍රශ්නය මෙයයි. 

ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය පිළිබඳ අදහස් මාක්ස්වාදීන් විසින්ද අගය කරන අදහසක්. කොමියුනිස්ට් ප්‍රකාශනය තුළ, අතරමැදි සමාජවාදී රාජ්‍යයක් යෝජනා කරන්නේම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ඇති කිරීමේ අරමුණින්. එහෙත්, සමාජවාදීන් විසින් යෝජනා කරන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය බටහිර ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයම නෙමෙයි. බටහිර ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය තුළ සිදු වන්නේ අලුත්, වෙනස් අදහස් වලට මතු වන්නට හා සමාජය පුරා පැතිරෙන්නට ඉඩ දීමයි. ඒ හරහා, හොඳම අදහස බහුතර අදහස බවට පත් වනු දැකීමයි. මෙයින් වෙනස්ව, මාක්ස්වාදය විසින් යෝජනා කරන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ අවසන් ඉලක්කය වන්නේ ඔවුන් දකින "හොඳම" අදහස බහුතර අදහස බවට පත් වන තුරු දැනුම් ආධිපත්‍යය හරහා මොළ ශෝධනය කිරීමයි. අධ්‍යාපනයේ හා මාධ්‍ය වල රාජ්‍ය ඒකාධිකාරය මාක්ස්වාදීන්ට ඉතාම වැදගත් වන්නේ ඒ නිසයි.

දැන් චීනය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සේ සලකන්නේත්, ජවිපෙ වැනි පක්ෂ විසින් මෙතෙක් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සේ සැලකුවේත්, පෙසපෙ ඉතා පැහැදිලිව හා සෘජුව පෙනී සිටින්නේත් මේ ආකාරයේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් වෙනුවෙන්. මෙහිදී "නිවැරදි දෙය" යම් වූ දෙයක් තිබෙනවා. එය දන්නේ පක්ෂයයි. නිරවද්‍යතාවය තහවුරු කර ගැනීමේ මිනුම් දණ්ඩ මාක්ස්වාදී න්‍යායයි. පක්ෂය තුළ සිටින සියලු දෙනාටම (අඩු වශයෙන් සෛද්ධාන්තිකව) අධ්‍යාපනය හරහා මේ නිවැරදි දෙය පිළිබඳව දැන ගන්න ලැබෙනවා. ඒ අනුව, අධ්‍යාපනය හරහා පාක්ෂිකයන් නම් වූ පිරිසක් ගොඩනැගෙනවා.

සමාජවාදී පක්ෂයක පවතින ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය අනුව බිම් මට්ටමේ සාමාජිකයෙකුට එහි නායකත්වය කරා යන්න පුළුවන්. ඒ අතින් සමාජවාදීන්ගේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයද බටහිර ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට සමානයි. (ලංකාවේ දැන් පවතින ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයනම් වැඩවසම් ක්‍රමයට වඩා ලොකු වෙනසක් නැති ක්‍රමයක්! මැතිවරණ කියා කියන්නේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ එක් සුළු කොටසක් පමණයි.) හැබැයි මේ දෙකේ පැහැදිලි වෙනසක් තිබෙනවා. 

බටහිර ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය තුළ පක්ෂයක හෝ වෙනත් ආයතනික ව්‍යුහයක පහළ මට්ටමේ සාමාජිකයෙක් නායකත්වය කරා එන්නේ ඔහුගේ අදහස්ද සමඟයි. බොහෝ විට පුද්ගලයා එතැනම සිටියදී අදහස් නායකත්වය කරා එනවා. ඒ නිසා, නායකත්වයේ සිටින පුද්ගලයා කවුද කියන එක ප්‍රශ්නයක් වෙන්නේ නැහැ. නායකත්වයේ මුහුණ එකම වුනත් අදහස් වෙනස් වෙලා.

මෙයින් වෙනස්ව, සමාජවාදීන්ගේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය තුළ පහළ මට්ටමේ සාමාජිකයෙක් නායකත්වය කරා ආවත් ඔහු හෝ ඇය විසින් අලුත් අදහස් නායකත්වය කරා අරගෙන එන්නේ නැහැ. ඒ වෙනුවට, න්‍යාය සමඟ හොඳින්ම ගැලපෙන අදහස් තිබෙන පුද්ගලයා නායකත්වය කරා එන එකයි වෙන්නේ. නායකත්වයේ මුහුණ වෙනස් වුනත් අදහස් වෙනස් වෙලා නැහැ. (චීනය පවා මෑත කාලයේදී මේ ආකෘතියෙන් විතැන් වීමට උත්සාහ කරමින් සිටිනු දැකිය හැකියි.)

සමාජවාදීන්ගේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය තුළ පක්ෂ සාමාජිකයින් විසින් අධ්‍යාපනය ලැබීම ඉතාම වැදගත්. (ජවිපෙට අනෙක් මාක්ස්වාදීන් විසින් කළ බරපතල විවේචනයක් වුනේ ඔවුන්ගේ මේ අධ්‍යාපනය පංති පහකට සීමා වූ බවයි.) මෙහිදී පක්ෂ සාමාජිකයින් සියලු දෙනාම එකම ආකාරයට සිතන පිරිසක් බවට පත් කෙරෙනවා. නායකත්වය කරා යාම වැනි කරුණු වලදී ඔවුන්ට සමාන අවස්ථා ලැබෙන්න පුළුවන්. එහෙත්, පක්ෂයෙන් පිට සිටින, වෙනත් අදහස් දරන අයෙකුට ඒ සමාන අවස්ථාව එලෙසම ලැබෙන්නේ නැහැ. සමාජවාදී රාජ්‍යයක ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ගොඩ නැගීම කියා කියන්නේ පක්ෂයෙන් පිටත සිටින සියලු දෙනාටද, රාජ්‍ය බලයේ උදවුවෙන්, අවශ්‍ය "අධ්‍යාපනය" ලබා දීමයි. සියල්ලන්ටම එම අධ්‍යාපනය ලැබුණු පසු සියල්ලන්ටම සමාන අවස්ථා ලබා දීම ගැටලුවක් වන්නේ නැහැ. කියන්නේ එකම දෙයනම් කියන කට කාගෙ වුනත් වෙනස කුමක්ද?

මාක්ස්වාදය මත පදනම්ව, සන්නද්ධ විප්ලවයක් මගින් බලහත්කාරයෙන් රාජ්‍ය බලය පැහැර ගැනීමේ අරමුණින් හැදූ දේශපාලන පක්ෂයක් මැතිවරණ දේශපාලනයට පැමිණි විට ඔවුන්ට උභතෝකෝටිකයකට මුහුණ දෙන්න සිදුවනවා. රාජ්‍ය බලය ලබා ගැනීම සඳහා ඔවුන්ට බහුතර සහයෝගය අවශ්‍යයි. එහෙත්, පක්ෂ සාමාජිකයින් ප්‍රමාණය රටේ කුඩා සුළුතරයක්. පක්ෂයට පිටතින් සිටින අය පක්ෂ සාමාජිකයින් විසින් ලබා තිබෙන "අධ්‍යාපනය" ලබා නැහැ. (ඔවුන් ප්‍රමාණවත් තරමට මොළ ශෝධනය වී නැහැ.) ඔවුන් හිතන්නේ පක්ෂයේ රාමුව ඇතුළේ සිට නෙමෙයි. රාජ්‍ය බලය නැතිව පක්ෂයෙන් පිටත සිටින අයට අවශ්‍ය "අධ්‍යාපනය" ලබා දෙන එක කරන්න පුළුවන් දෙයකුත් නෙමෙයි. ඔවුන්ගේ සහයෝගය ගන්නනම් පක්ෂයට ඔවුන්ට ගැලපෙන සේ වෙනස් වෙන්නම සිදු වෙනවා. 

වටෙන් ගොඩෙන් නැතුව කෙළින්ම කතා කළොත් ජවිපෙ කියන්නෙත් සන්නද්ධ විප්ලවයක් මගින් බලහත්කාරයෙන් රාජ්‍ය බලය පැහැර ගැනීමේ අරමුණින් හැදූ දේශපාලන පක්ෂයක්. මැතිවරණ දේශපාලනයට පැමිණීමෙන් පසුවද බොහෝ කාලයක් ඔවුන් මේ අරමුණ අත හැර තිබුණේ නැහැ. ඒ වගේම, ඔවුන් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ලෙස හැම විටම දැක්කේ මා ඉහත විස්තර කළ මාක්ස්වාදීන්ගේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය මිසක් බටහිර ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය නෙමෙයි. ඔවුන්ට තිබුණේ මාක්ස්වාදී සමාජවාදය මත පදනම් වූ ප්‍රතිපත්ති.

එක්තරා අවස්ථාවකදී, මැතිවරණ දේශපාලනය තුළ, විශාල ජයග්‍රහණයක් ලබන්නට ජවිපෙ සමත් වුනා (චන්ද්‍රිකා සමඟ සභාගය). එහෙත්, එයට හේතුව වූයේ ලංකාවේ මිනිස්සු හදිසියේම ජවිපෙ ප්‍රතිපත්ති පිළිගැනීම නෙමෙයි. ඔවුන්ට ප්‍රධාන පක්ෂ දෙකම එපා වීමයි. 

මේ අවස්ථාවේ වුවද ජවිපෙ කටයුතු කළේ සාමාන්‍ය මාක්ස්වාදී සමාජවාදී පක්ෂයක් ලෙසයි. ඔවුන්ව තෝරාගත් මිනිස්සුන්ට අවශ්‍ය පරිදි ජවිපෙ වෙනස් වුනේ නැහැ. ඒ නිසා, මැතිවරණ දේශපාලනය තුළ ඉදිරියට පැමිණීමට තිබුණු අවස්ථාව ජවිපෙට අහිමි වී ගියා. කෙසේ වුවද, මේ අවස්ථාවේදී මහජන නියෝජිතයින් සේ පත් වුනු ඇතැම් පුද්ගලයින් මේ උභතෝකෝටිකය තේරුම් ගත්තා. පක්ෂය වෙනස් කර ගන්න බැරි නිසා විමල් වීරවංශ වැනි ඇතැම් අය පක්ෂය අත හැර රැල්ල හමන පැත්තට පාවෙලා ගියා. තවත් අය මේ විදිහටම රැල්ල එක්ක පාවී ගොස් පක්ෂය දිය වීමේ අවදානම හමුවේ ජවිපෙ ටිකක් වෙනස් වුනා. ඒ වෙනස් වීම මුල් ස්ථාවරයට නොගැලපුණු නිසා පක්ෂයේ සිටි මූලධර්මවාදීන් ටික පෙසප ලෙස ඉවත් වී ගියා. ජවිපෙ රුවල් බිඳුණු ඔරුවක් වගේ දෙපැත්තට වැනෙන්න ගත්තා. මැතිවරණ කිට්ටු වෙද්දී ජනමතය පැත්තට නැමුනා. අනපේක්ෂිත මැතිවරණ ප්‍රතිඵල හමුවේ ආපහු න්‍යාය පැත්තට නැමුනා.

ඔහොම දෙපැත්තට වැනි වැනී හිටපු ජවිපෙ දැන් නැවතත් ජනමතය ගැන හිතන්න පටන් අරගෙන තිබෙනවා. මේ වෙනස වෙන්නේ හරිනි ජවිපෙ සමඟ සම්බන්ධ වීමෙන් පසුවයි. පසුගිය කාලය පුරාම ජවිපෙ පක්ෂයට පිටින් සිටි විවිධ උගතුන්, බුද්ධිමතුන්, කලාකරුවන් පක්ෂය සමඟ සම්බන්ධ කර ගත්තත් ඒ කාටවත් ජවිපෙන් වෙනස් වූ ස්වාධීන දේශපාලන අනන්‍යතාවයක් තිබුණේ නැහැ. හරිනිට ඒ අනන්‍යතාවය වගේම අවශ්‍ය පෞරුෂයද තිබෙනවා. මම පෞද්ගලිකව හරිනිව ජවිපෙ මතවාදය සමඟ අනන්‍ය කර දකින්නේ නැහැ. ඇගෙන් නියෝජනය වන්නේ බටහිර ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය මත පදනම් වූ සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී අදහස්. අඩු වශයෙන් සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය කරා වෙනස් වීම මේ වෙලාවේ ජවිපෙ හමුවේ තිබෙන තෝරා ගැනීමක්.

සමාජවාදී පක්ෂයක් විදිහට ජවිපෙ/ජාජබ විද්‍යාව වෙනුවෙන් පෙනී සිටිනවා. ඒ වගේම, උගතුන් විසින් රට පාලනය කිරීම වෙනුවෙන්ද පෙනී සිටිනවා. තවත් විදිහකින් කිවුවොත් ජවිපෙ/ජාජබ පෙනී සිටින්නේ රජය මුල් වී (බටහිර) විද්‍යාවේ ආධිපත්‍යය පවත්වා ගැනීම වෙනුවෙන්. මේ කාරණයේදීත් ජවිපෙ/ජාජබට උභතෝකෝටිකයකට මුහුණ දෙන්න වෙනවා. ඒ, මේ පැකේජ් එක ගනිද්දී එහි කොටසක් ලෙස එන නූතන ආර්ථික විද්‍යාව අත හරින්න බැරි වීමයි. නූතන ආර්ථික විද්‍යාව හා මාක්ස්වාදය එකට පැකේජ් කරන්න බැහැ. සුනිල් හඳුන්නෙත්ති වැනි අයට ධනවාදය ගැන කතා නොකර වෙළඳපොළ ගැන කතා කරන්න සිදු වී තියෙන්නේ මෙවැනි පසුබිමක. 

මම මේ ටික ලියන්නේ සමච්චලයට නෙමෙයි. මෙය මම දකින හොඳ හැරවුමක්. හැබැයි ඒ එක්කම ජවිපෙ සාමාජිකයින් මෙන්ම නායකයින් බොහෝ දෙනෙකුට තවමත් සම්ප්‍රදායික ජවිපෙ මානසිකත්වයෙන් මිදෙන්න හැකි වී නැහැ. ජවිපෙ විසින් මුලින්ම කළ යුත්තේ තමන්ගේ සාමාජිකයින්ව යාවත්කාලීන කර ගැනීමයි. ජවිපෙ/ජාජබ විසින්ම හඳුනා ගන්නා පරිදි ඉදිරි මැතිවරණයකදී මුඛ්‍ය නිර්ණායකය වන්නේ රටේ ආර්ථිකය නිසා මෙය සෑහෙන බරක් තැබිය යුතු කරුණක්.

ධනවාදය වුවත් රජය මුල් වී ආධිපත්‍යවාදී ලෙස ක්‍රියාත්මක කිරීම වෙනුවෙන් මම පෙනී සිටින්නේ නැහැ. රජය විසින් සැලසුම්සහගතව ක්‍රියාත්මක කරන්න යන දෙයක් ධනවාදය වෙන්නෙත් නැහැ. හැබැයි රාජ්‍යමූලික සමාජවාදී ක්‍රමයක් ඇතුළේම වුනත්, වෙළඳපොළට ඉඩක් දීම එසේ නොදෙනවාට වඩා ගොඩක් සාර්ථක ක්‍රමයක්. චීනය කරන්නේ ඒකයි. 

ජවිපෙ/ජාජබට ප්‍රතිමුඛ වී සිටින චම්පිකගේ 43 බලකාය විසින්ද ජවිපෙ මෙන්ම උගතුන් විසින් රට පාලනය කිරීම වෙනුවෙන් පෙනී සිටිනවා. මේ කණ්ඩායම් දෙකම පෙනී සිටින්නේ බටහිර විද්‍යාව වෙනුවෙන්. උගතුන් සේ සැලකෙන්නේ විධිමත් අධ්‍යාපනයක් ලැබූ අයයි. නූතන ආර්ථික විද්‍යාව වෙනුවෙන් පෙනී සිටීමේදී ජවිපෙ/ජාජබට මුහුණ දෙන්න වන ගැටළුවට මුහුණ දෙන්න නොවීම 43 බලකායට තිබෙන සාපේක්ෂ වාසියක්. 

නලින් ද සිල්වාගේ මතවාද අනුව යමින් බටහිර විද්‍යාවේ ආධිපත්‍යයට විරුද්ධ වූ පිරිස් සිටියේ මේ ආණ්ඩුව සමඟයි. ඔවුන් ඇතැම් විට බටහිර විද්‍යා ආධිපත්‍ය විරෝධය බටහිර විද්‍යා විරෝධයක් දක්වා දිගු කළ අවස්ථා තිබුණා. මේ වෙද්දී මේ බලවේග ආණ්ඩුව සමඟ විරසක වී ඇති බවක් පේනවා. ඇත්තටම මේ ආණ්ඩුව බලයට ගෙනාවේම එක් සංවිධානයක් තුළ ගොනු නොවී විසිරී සිටි මේ මතවාදය සමඟ සිටි පිරිසකගේ උදවුවෙන්. මේ මැතිවරණ සන්දර්භය තුළ මේ පිරිස යම් අවස්ථාවක කවුරු හෝ වටා එකතු වෙයි. මේ කණ්ඩායමට තිබුණු හා තිබෙන ලොකුම අඩුපාඩුව ආර්ථිකය කළමනාකරණය සම්බන්ධව කිසිදු විකල්ප මතවාදයක් නැති වීමයි. 

නලින් ද සිල්වාට ආර්ථිකය සම්බන්ධව විකල්ප මතවාදයක් හදා ගන්න නොහැකි වී තියෙන්නේ ඔහු ආර්ථික විද්‍යාව නොදැන සිටීම නිසාම නෙමෙයි. විධිමත් ලෙස හදාරා නැති වෙනත් විෂයයන් ගැනද ඔහුට විකල්ප අදහස් තිබෙනවා. ඔහුගේ ප්‍රශ්නය ඔහු මාක්ස්වාදය පිළිබඳ කොයි තරම් දරුණු විවේචකයෙකු වුවත් ආර්ථිකය තේරුම් ගැනීමේදී මාක්ස්වාදයේ රාමුව තුළම හිර වී සිටීමයි. දැනුමේ ආධිපත්‍යය පිළිබඳ නලින් ද සිල්වාගේ ප්‍රවාදයත් මාක්ස්වාදී රාමුවේම තිබෙන ප්‍රාග්ධනයේ ආධිපත්‍යය පිළිබඳ ප්‍රවාදයේම දිගුවක්. ඔහු දැනුමේ ආධිපත්‍යය දකින්නේ මාක්ස්වාදීන් ප්‍රාග්ධනයේ ආධිපත්‍යය දකින රාමුවේම සිටයි. ඒ නිසා, මේ ආධිපත්‍යයට එරෙහි විය හැකි ප්‍රායෝගික ක්‍රමයක් ගැන සිතන එක ඔහුට අසීරු වී තිබෙනවා.

දැනුම් කළමනාකරණය ලංකාවේ සන්දර්භයේදී විශාල දේශපාලනික වැදගත්කමක් තිබෙන කරුණක්. ලිපිය පටන් ගත්තේ පිරමිඩ් ක්‍රම ගැන ලියන්න හිතාගෙනයි. එය වෙන ලිපියකට තියමු.

ආර්ථික අර්බුදයේ ඓතිහාසික සම්භවය (අටවන කොටස)

දැන් අපි මඳකට නැවතී මෙතෙක් කතාව ඉතා ඉක්මණින් සාරාංශගත කරමු. ඒ අතරම, විදේශ අංශයේ සිදු වූ දේවල් වෙතත්, ආර්ථික වර්ධන වේගය අඩු වැඩි වූ රටාවන් ගැනත් අවධානය යොමු කරමු. 

නිදහස ලබද්දී ලංකාවට රාජ්‍ය ණය ප්‍රශ්නයක් හෝ ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නයක් තිබුණේ නැහැ. නිදහස ලැබීමෙන් පසුව අනුගමනය කළ ජාතික සමාජවාදී ප්‍රතිපත්ති හා ප්‍රසාරණාත්මක කේන්සියානු ප්‍රතිපත්ති හේතුවෙන් රජයේ ආදායම් හා වියදම් අතර පරතරය ක්‍රමක්‍රමයෙන් පුළුල් වුනා. 

මුල්ම ආර්ථික වර්ධන ඇස්තමේන්තු තිබෙන හා මහ බැංකුව පිහිටුවීමෙන් පසු එළැඹුණු පළමු වසර වූ 1951 වසර වන විටත් රාජ්‍ය ණය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 16.3%ක් පමණයි. එයින් 13.6%ක් දේශීය ණය. විදේශීය ණය තිබුණේ 2.7%ක් පමණයි. 

ඒ වන විට ලංකාව සතු වූ විදේශ සංචිත ප්‍රමාණය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 26.2%ක පමණ ප්‍රමාණයක්. ඒ කියන්නේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 23.5%කට සමාන විදේශ වත්කම් අතිරික්තයක් ඒ වන විට ලංකාව සතුව තිබුණා. නිල විදේශ සංචිත ප්‍රමාණය පමණක් වුවත්, දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 22.3%ක්. රජයේ විදේශ ණය ප්‍රමාණය මෙන් 8.3 ගුණයක්. විදේශ ණය සියල්ල පියවා, රජයේ දේශීය ණය සියල්ලද ඩොලර් වලින්ම ගෙවුවත් තවත් නිල සංචිත විශාල ප්‍රමාණයක් ඉතුරුයි. නිල විදේශ සංචිත සැලකිල්ලට ගත් විට දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 6%ක වත්කම් අතිරික්තයක් ඒ වන විට රජය සතුව තිබුණා. 

ජාතික සමාජවාදී ප්‍රතිපත්ති නිසා නිදහසින් පසුව ලංකාවේ ආර්ථිකය වර්ධනය වුනේ ඉතා සෙමින්. ඒ නිසා රටේ ආදායම් වැඩි වුනේත් ඉතා සෙමින්. ආදායම් ලොකුවට වර්ධනය නොවූ නිසා ආදායම් බදු ලැබීම් ඉහළ ගියේ නැහැ. ආනයන ආදේශනය නිසා ආනයන අපනයන බදු ආදායම් ඉහළ ගියේත් නැහැ. ඇත්තටම ටිකෙන් ටික පහළ ගියා. ඒ වගේම, සුබසාධනවාදී ප්‍රවේශය නිසා වියදම් ඉහළ ගියා. මේ දෙකේ සම්ප්‍රයුක්ත ප්‍රතිඵලය ලෙස අයවැය හිඟය ඉහළ ගියා. 1965 වන විට ලංකාවේ රාජ්‍ය ණය දදේනි අනුපාතයක් ලෙස 54.9% දක්වා ඉහළ ගිහින්. දේශීය ණය 45.7%ක් හා විදේශීය ණය 9.1%ක් ලෙස.

ඉහත සංඛ්‍යා ලෙස බැලූ විට වසර 14ක කාලයක් තුළ රජයේ දේශීය ණය, විදේශීය ණය මෙන්ම සමස්ත රාජ්‍ය ණයද දදේනි අනුපාතයක් ලෙස තෙගුණය ඉක්මවා ඉහළ ගොස් ඇති බව පේනවා. නමුත්, මෙයින්ද සම්පූර්ණ චිත්‍රය පෙනෙන්නේ නැහැ. 1951 වන විට දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 22.3%කට වූ සමාන වූ නිල විදේශ සංචිත ප්‍රමාණය 1965 වන විට දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 4.3% දක්වා පහත වැටිලා. ඒ කියන්නේ යම් හෙයකින් නිල සංචිත එලෙසම පවත්වා ගත්තේනම් විදේශ ණය තවත් 18%කින් වැඩි වෙලා. ඒ කියන්නේ රජයේ විදේශ ණය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 27.1%ක් වෙලා. සමස්ත රාජ්‍ය ණය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 72.9%ක් වෙලා. 

ඔය තරම් විනාශයක් වෙන්න අවුරුදු පහළොවක් ගත වුනෙත් නැහැ. මේ කාලයෙන් වැඩි කාලයක් ලංකාව ආණ්ඩු කළේ ජාතික සමාජවාදීන්.

නිදහසින් පසු මුල් කාලයේ ලංකාව ඉතා ඉක්මණින් විදේශ සංචිත ටික නාස්ති කර ගත්තා. විදේශ සංචිත ටිකෙන් ටික අඩු වී විදේශ ණය ඉහළ ගියා. 1963 වන විටත් රටේ විදේශ ණය ප්‍රමාණයට වඩා විදේශ වත්කම් තිබුණා. 1964 වෙද්දී සංචිත වලට වඩා ණය වැඩි වුනා. රට බංකොලොත් වුනා. 

ලංකාවට විදේශ විණිමය නැති වී, ආනයන කරන්න බැරි තත්ත්වයකට වැටී, බංකොලොත් වුනේ අද ඊයේ නෙමෙයි. 1964 වෙද්දී ත් රට බංකොලොත්. ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත යන්න වීමේ ඉතිහාසයත් ඒ කාලය දක්වා දිවෙන්නක්. 1965 ජූනි 15 වෙනිදා ලංකාව පළමු වරට SDR මිලියන 30ක ණයක් ලබා ගැනීම සඳහා ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල සමඟ ගිවිසුම්ගත වුනා. ප්‍රශ්නය විසඳා ගත්තා. 

ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල පිහිටුවා තිබෙන්නේ ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්න වලට විසඳුමක් ලෙසයි. අදාළ අවස්ථාවේ ප්‍රශ්නය විසඳුනත්, ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත ගියා කියලා ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්න වලට හේතු වන ප්‍රශ්න විසඳෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, ලංකාවටත් දිගින් දිගටම නැවත නැවත ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්න වලට මුහුණ දෙන්න සිදු වුනා. නැවත නැවත ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත යන්න සිදු වුනා. 

පසුගිය වසර 55ක ලංකාවේ ආර්ථික ඉතිහාසය ගෙවුම් ශේෂ අර්බුද එක්ක ඔට්ටු වන ඉතිහාසයක්. ප්‍රතිඵල මොනවා වුනත්, සිරිමාවෝගේ සමඟි පෙරමුණු විසඳුම, ජේආර්ගේ විවෘත ආර්ථික විසඳුම, චන්ද්‍රිකාගේ පෞද්ගලීකරණ විසඳුම, රාජපක්ෂ විසඳුම, යහපාලන විසඳුම ආදී සියලු විසඳුම් තුළ මේ ගෙවුම් ශේෂ අර්බුදයෙන් ගොඩ යාමට දැරූ වෙනස් හා විවිධ ප්‍රවේශයන් දැකිය හැකියි. දැන් ඉදිරිපත් වී තිබෙන IMF විසඳුම හා කබ්රාල් විසඳුමත් එවැනිම ප්‍රවේශයන් දෙකක්. 

මුලින්ම 1965දී ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත යන විටත් ලංකාවේ විනිමය අනුපාතය මහ බැංකුව පිහිටුවන විට තිබුණු මට්ටමේම නොවෙනස්ව තිබුණා. විනිමය අනුපාතය ස්ථිරව තියෙද්දී රුපියල් සැපයුම වැඩි කරනවා කියන්නේ රට ඇතුළේ ඩොලර් හෝ පවුම් ඉල්ලුම වැඩි කරනවා වගේම වැඩක්. මේ රුපියල් ස්ථිර අනුපාතයකට ඩොලර් හෝ පවුම් වලට හුවමාරු කළ හැකි නිසා අලුතෙන් මුද්‍රණය කරන රුපියල් වලින් ආනයන ඉල්ලුම වැඩි කෙරෙනවා. රුපියල් ඩොලර් හෝ පවුම් වලට මාරු වෙද්දී සංචිත අඩු වෙනවා.

මේ කාලය රන් සම්මතය ක්‍රියාත්මක වූ කාලයක්. ඒ අනුව, රුපියලේ විදේශ වටිනාකම තීරණය වුනේ මහ බැංකුවේ වූ සංචිත ප්‍රමාණය මතයි. සල්ලි අච්චු ගැසීම නිසා රුපියලේ වටිනාකම අඩු වී, ආනයන වැඩි වී, සංචිත පහළ බහිද්දී රුපියලේ සැබෑ වටිනාකම හා ගැලපෙන පරිදි රුපියල 7%කින් පමණ අවප්‍රමාණය කරන්න සිදු වුනා. එහෙත්, රජය ආදායම් ඉක්මවා වියදම් කරන එක නැවතුනේ නැති නිසා රුපියලේ වටිනාකම එන්න එන්නම අඩු වුනා. එය දිගින් දිගටම අවප්‍රමාණය කරන්න සිදු වුනා. 1972 වන විට රාජ්‍ය ණය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 71.2%ක් දක්වා ඉහළ ගිහින්. නිල සංචිත දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 2.4% දක්වා පහත වැටිලා. 1951 පැවති සංචිත හා සංසන්දනය කළ විට මෙය සමාන කළ හැක්කේ රාජ්‍ය ණය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 91.1%ක් දක්වා ඉහළ යාමටයි. මේ වන විට ලංකාව පස් වන වරටත් ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත ගිහින්. 

ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නයට විසඳුමක් ලෙස සමගි පෙරමුණු රජය දැඩි ලෙස ආනයන සීමා කළා. මෙයින් රාජ්‍ය ණයද සීමා වීමක් වුනත් ආර්ථික වර්ධනය කෙරෙහි සිදු වුනේ අහිතකර බලපෑමක්. නිල විණිමය අනුපාතය කෘතීම ලෙස පහළින් තියා ගත් නිසා විදේශ ණය වල රුපියල් අගය අඩුවෙන් පෙනීමක්ද සිදු වුනා. කොහොම වුනත් සමගි පෙරමුණු පරීක්ෂණය අවසන් වුනේ ලංකාව තුළ ජාතික සමාජවාදය මුළුමනින්ම පරාජය වීමෙන්. 

හැත්තෑ හතේ වෙනසින් පසුව රුපියල "අවශ්‍ය පමණ" අවප්‍රමාණය කරනු ලැබුවා. එහෙත්, කේන්සියානු ප්‍රසාරණය කෙරෙහි විශ්වාසය තබමින් සල්ලි අච්චු ගැසීම නිසා රුපියල දිගින් දිගටම අවප්‍රමාණය වුනා. ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නත් දිගින් දිගටම ආවා. ජවිපෙ විසින් රට පුරා තේ කම්හල් ගිණි තබමින්, ට්‍රාන්ස්ෆෝමර පුපුරුවමින් ආර්ථිකය අකර්මන්‍ය කළ 1987-89 කාලයේදී ආර්ථික වර්ධනය වාර්තාගත පහළ මට්ටමකට වැටුණා. 1989දී රාජ්‍ය ණය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 108.7%ක් දක්වා ඉහළ ගියා. එයින් 62%ක්ම විදේශ ණයයි. 

කෙසේ වුවත්, දිගුකාලීනව ලංකාවේ ආර්ථික වර්ධනය ඉහළ දැමීමට ජේආර් ජයවර්ධන ආණ්ඩුවේ විවෘත වෙළඳ ප්‍රතිපත්තිය උදවු වුනා. එහි ප්‍රතිලාභ දිගින් දිගටම ලැබුණා. තවමත් ලැබෙමින් පවතිනවා. ඒ වගේම, සිවිල් යුද්ධය ආරම්භ වන තුරු, රට තුළට විදේශ ප්‍රාග්ධනයද ගලා ආවා. ජවිපෙ විසින් එක දිගට වසර තුනක් සැලසුම්සහගතව ලංකාවේ ආර්ථිකය විනාශ කිරීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස දදේනි වර්ධනය පහත වැටීම නිසා විදේශ ණය, එතෙක් මෙතෙක් වාර්තාගත ඉහළම අගය වූ, දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 62%ක් දක්වා ඉහළ ගිය 1989දීත් ලංකාව ණය පැහැර හැරීමේ අර්ථයෙන් බංකොලොත් වුනේ නැහැ. (ශුද්ධ වත්කම් අනුව බලනවානම් ලංකාව 1964 සිටම බංකොලොත් බව මා කලින් පෙන්වා දුන්නා.)

ඒ අවස්ථාවේදී ලංකාව දහ වෙනි වරටත් ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ සහාය ලබාගෙන ගොඩ ගියා. මේ කාලයේදී පාඩු ලබන රාජ්‍ය ව්‍යවසාය පෞද්ගලීකරණය කිරීම වේගවත් වුනා. ඊට සමාන්තරව රාජ්‍ය ණය, ණය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙහි අනුපාතයක් ලෙස, තරමක් පහළ ගොස් ස්ථාවර වුනා. නැවතත් ලංකාවට ගෙවුම් ශේෂ අර්බුදයකට මුහුණ දෙන්න සිදු වුනේ එල්ටීටීඊ සංවිධානය විසින් කටුනායක ගුවන් තොටුපොළට පහර දී ආර්ථිකයේ විදේශ අංශය බිඳ වැට්ටවීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස වාර්තාගත ඉතිහාසයේ පළමු වරට ආර්ථිකය සංකෝචනය වුනු 2001 වසරේදීයි. මේ අවස්ථාවේදී විසඳුමක් ලෙස රුපියල පා කරනු ලැබුවා. ඉහත හැම අවස්ථාවකදීම ලංකාව ගෙවුම් ශේෂ අර්බුද වලින් ගොඩ ගියා.

දැන් ලංකාව මුහුණ දෙන ගෙවුම් ශේෂ අර්බුදයට පදනම වැටෙන්නේ සිවිල් යුද්ධය අවසන් වීමෙන් පසුව 2010 වසරේ සිටයි. මේ අර්බුදය හදාගත් අර්බුදයක්. ඒ වගේම, පහසුවෙන් විසඳාගත හැකි අර්බුදයක්. එය සැලසුම් සහගතව විසඳුවේ නැත්නම් ආර්ථිකය "කඩා වැටී" ස්වභාවික ලෙසම විසඳෙයි. කඩා වැටීම කියා කිවුවත් මෙයින් අදහස් වන්නේ හැම දෙයකම අවසානය නෙමෙයි. විණිමය අනුපාතයේ යම් නිවැරදි වීමක් පමණයි. මේ ගැන කතා කරන එක ඉදිරි කොටසට ඉතිරි කරමු.

ආර්ථික අර්බුදයේ ඓතිහාසික සම්භවය (හත්වන කොටස)

නිදහසෙන් පසු එක් එක් කාල වකවානු තුළ ලංකාවේ රාජ්‍ය ණය එකතු වූ ප්‍රමාණයත්, දදේනි ඉහළ ගිය ප්‍රමාණයත් පිළිබඳ සැසඳීමක් අපි පෙර කොටසෙහි සිදු කළා. 1990 පමණ වන තුරු රාජ්‍ය ණය ඉහළ ගිය අනුපාතයට දදේනි ඉහළ ගියේ නැහැ. ඒ නිසා, දදේනි අනුපාතයක් ලෙස රාජ්‍ය ණය දිගින් දිගටම ඉහළ ගියා. සමගි පෙරමුණු ආණ්ඩුව බිඳ වැටී ලංකාවේ දේශපාලනය තුළ ජාතික සමාජවාදය තීරණාත්මක ලෙස පරාජය වුනාට පස්සේ ක්‍රමක්‍රමයෙන් මේ තත්ත්වයේ වෙනසක් ඇති වුනා. මේ සැසඳීම තුළම අපට ලංකාවේ ආර්ථිකයේ නිදන්ගත ප්‍රශ්නය වගේම ප්‍රශ්නයට විසඳුමත් හමු වෙනවා.

සාපේක්ෂව පහසුවෙන් විසඳිය හැකි හා අප මේ වියුණුව හරහා තරමක් වැඩිපුර කතා කර තිබෙන ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නය ගැන කතා කරන එක අපි ඉදිරියට තියමු. ලංකාවේ ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නය අද තිබෙන භයානක අඩියට වැටුණේ රාජපක්ෂ දශකය තුළදී. එහෙත්, රාජ්‍ය ණය ප්‍රශ්නය එම කාලයේ ඇති වූ ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. 2004 වසර අවසාන වන විට එකතු වී තිබුණු රාජ්‍ය ණය ප්‍රමාණයේ අද වටිනාකම රුපියල් බිලියන 11,816ක්. රාජපක්ෂ දශකය තුළ මෙයට එකතු වුනේ තවත් රුපියල් බිලියන 2,880ක් පමණයි. ප්‍රතිශතයක් ලෙස ගත්තොත් 24.4%ක්. 

ඉහත රාජ්‍ය ණය ඉහළ යාමට සාපේක්ෂව 2004-2014 කාලය තුළ ලංකාවේ දදේනි රුපියල් බිලියන 7,231 සිට රුපියල් බිලියන 13,438 දක්වා 85.8%කින් ඉහළ ගියා. දැන් රුපියල් වලින් (2021 සැප්තැම්බර්) බිලියන 6,207ක වැඩි වීමක්. සමහර අය කියන විදිහට රාජපක්ෂ දශකය තුළ ණය වැඩි වුනත් වත්කම් වැඩි වෙලා නැහැ. එහෙත්, මේ ගණන් අනුව බැලුවොත් ණය වැඩි වූ ප්‍රමාණය මෙන් 215% ගුණයකින් රටේ දදේනි ඉහළ ගොස් තිබෙනවා.

මෙයින් අප කියන්න හදන්නේ ඔය කාලය තුළ හොරකම්, වංචා, දූෂණ කිසිවක් සිදු නොවූ බව නෙමෙයි. යම් හෙයකින් එවැනි දේ සිදු වුනානම් එහිදී වෙන්නේත් කාගේ හෝ ආදායම් ඉහළ යාමක්. ඒ නිසා, එවැනි ආදායම් වුවත් දදේනි තුළ තියෙන්න පුළුවන්. ඒ වගේම, මේ විදිහට මේ කාලය තුළ දදේනි ඉහළ ගියේ එම කාලය තුළ ගත් ණය වල උදවුවෙන් කියන එකත් මෙයින් අදහස් වන්නේ නැහැ. පරණ ණය වලින් කළ ආයෝජන වල ප්‍රතිඵල ලැබුණේ මේ කාලයේ වෙන්න පුළුවන්. අපට පෙන්වන්න අවශ්‍ය කරුණ පෙන්වන්න මේ කිසි දෙයක් ප්‍රශ්නයක් වන්නේ නැහැ. 

වැදගත් කරුණ මේකයි. රාජපක්ෂ දශකය තුළ මොන විදිහකින් හෝ අද වටිනාකම අනුව රුපියල් බිලියන 6,207කින් දදේනි ඉහළ ගියා. ඒ කියන්නේ රටේ කාගේ හෝ ආදායම් එපමණකින් ඉහළ ගියා. එහෙත්, ඒ කාලයේ ඉහළ ගිය රාජ්‍ය ණය වල අද වටිනාකම රුපියල් බිලියන 2,880ක් පමණයි. එහෙමනම් වැරැද්ද කුමක්ද?

මෙහි වැරැද්ද රජය ණය වී කළ දේවල් වලින් රටේ ආදායම් ඉහළ යද්දී ඒ ආදායම් රජයේ ආදායම් නොවීමයි. රජයට එළදෙනගේ ඉස්සරහ පැත්ත. කිරි, ගොම ටික රජයෙන් පිට වෙන කාට හරි!

ප්‍රශ්නය තේරුම් ගත්තට පස්සේ පිළිතුරත් පැහැදිලි වෙනවා. කරන්න තියෙන්නේ රජය ණය වී කළ වියදම් වලින් ප්‍රතිලාභ ලැබූ අයගෙන් ණය ආපසු ගෙවීම සඳහා අවශ්‍ය අරමුදල් එකතු කර ගන්න එකයි. තේරෙන බාසාවෙන් කිවුවොත් බදු වැඩි කරන එකයි! යහපාලන ආණ්ඩුව යම් තරමකින් හෝ කරන්න හැදුවේ ඔය වැඩේ. 

හැබැයි යහපාලන ආණ්ඩුව බදු අය කරපු ක්‍රමයේත් ප්‍රශ්නයක් තිබුණා. ඔවුන් මේ බදු අය කළේ ණය වල ප්‍රතිලාභ ලැබූ අයගෙන්ම නෙමෙයි. රජය ගත් ණය ආපසු ගෙවීම සඳහා බදු ගෙවීමේ වගකීම තියෙන්නේ අදාළ කාලය තුළ දදේනි ඉහළ යද්දී තමන්ගේ ආදායම වැඩි කරගත් අයටයි. ඒ වගේම, ඒ අයගෙන් බදු අය නොකර, මේ ආණ්ඩුව දැන් කරන ආකාරයට, සල්ලි අච්චු ගසා "උද්ධමන බදු" අය කරද්දී වෙන්නේත් පැත්තක සිටින පිරිසකගේ බඩට වදින එකයි. 

ණය ගෙවීම සඳහා බදු අය කළ යුත්තේ ඉහළ ආදායම් ලබන අයගෙනුයි. මෙය ධනවතුන්ගේ දේ උදුරාගෙන දුප්පතුන්ට බෙදන්න කරන සමාජවාදී යෝජනාවක් නෙමෙයි. ණය වල ප්‍රතිලාභ ලබා ගත් අය මත ණය ගෙවීමේ බරද පැටවිය යුතු බවට වන වෙළඳපොළ මූලික අදහසක්. එම බර වෙනත් අය මත පැටවීම සාධාරණ නැහැ. මෙය ප්‍රායෝගිකව කළ හැකි ආකාරය ඉදිරි ලිපියකින් දීර්ඝ ලෙස සාකච්ඡා කරමු. 

ආර්ථිකයෙන් දේශපාලනයට ආවොත්, ලංකාව ගොඩ ගැනීම සඳහා වන ජාතික ප්‍රතිපත්තියක් තුළ පෞද්ගලික අංශයට කළ හැකි දේ කිරීමෙන් රජය ඉවත් විය යුතු බව මා පෙර ලිපියක හේතු සහිතව විස්තර කළා. දැන් මා මේ පළමු මූලධර්මයට දෙවන මූලධර්මයක්ද එකතු කරනවා. රජයේ සියලු වියදම් පියවා ගැනීම සඳහාත්, ණය ගෙවීම සඳහාත් අවශ්‍ය අරමුදල් බදු වැඩි කර උපයාගත යුතුයි. එසේ කිරීම සාධාරණ හා නිවැරදි වන්නේ ඇයි කියන එකත් දැන් මා පැහැදිලි කර අවසන්. මේ මූලධර්ම දෙකටම එකඟ නොවන දේශපාලන ව්‍යාපාරයකට ලංකාව ගොඩ දමන්න බැහැ.

රජයේ සියලු වියදම් පියවා ගැනීම සඳහාත්, ණය ගෙවීම සඳහාත් අවශ්‍ය අරමුදල් බදු වැඩි කිරීම හරහා උපයා නොගන්නේනම් එක්කෝ දිගින් දිගටම ණය ගන්න වෙනවා. මෙය කොයි වෙලාවක හෝ අර්බුදයට යන ක්‍රමයක් බව කාට වුවත් පැහැදිලි විය යුතුයි. දෙවන ක්‍රමය සල්ලි අච්චු ගැසීමයි. එහි ප්‍රතිඵලද නැවත නැවත විස්තර කළ යුතු නැහැ. රජයේ සියලු වියදම් පියවා ගැනීම සඳහාත්, ණය ගෙවීම සඳහාත් මේ විකල්ප හැර වෙනත් කවර හෝ විකල්පයක් කවරෙකු හෝ සතුව තිබේද?

ආර්ථික අර්බුදයේ ඓතිහාසික සම්භවය (හයවන කොටස)

ලංකාවේ වත්මන් ආර්ථික අර්බුදයට හේතු වූ නිදන්ගත ප්‍රශ්නය දිගින් දිගටම රාජ්‍ය අයවැය හිඟයක් නඩත්තු කිරීම. ඒ අයවැය හිඟයට නිදහසින් පසු රට පාලනය කළ හැම ආණ්ඩුවක්ම සම්මාදම් වී තිබෙනවා. කොපමණකින්ද කියන එක පිළිබඳ ඇස්තමේන්තුවක්ද සිවුවන කොටසෙහි මා ඉදිරිපත් කළා. රුපියල් ට්‍රිලියන 17 ඉක්මවන ලංකාවේ රාජ්‍ය ණය කන්දරාවෙන් තුනෙන් එකක්ම 1977-1989 කාලයේ එකතු වූ ණයයි. 2004-2014 කාලයේදී එකතු වී තිබෙන රාජ්‍ය ණය ප්‍රමාණය 1977-1989 කාලයේ එකතු වූ ප්‍රමාණයෙන් බාගයක් පමණ ප්‍රමාණයක්. 

ඒ වගේම, මේ ආණ්ඩු ජාතික සමාජවාදී ආණ්ඩු, කේන්සියානු ආණ්ඩු හා ලිබරල් ජාත්‍යන්තරවාදී ආණ්ඩු ලෙස මා වර්ග කළා. මේවා ඉරි ඇඳ වෙන් කරන්න අසීරු දළ වර්ග කිරීම්. බොහෝ ආණ්ඩු එහි ප්‍රමුඛ ආර්ථික දැක්ම අනුව එක ගොඩකට දැම්මත් වෙනත් ගොඩක ලක්ෂණත් යම් පමණකින් හෝ දකින්න පුළුවන්. ලංකාවේ ආණ්ඩු වලට ලිබරල් ජාත්‍යන්තරවාදී ලක්ෂණ එකතු වනු දැකිය හැක්කේ චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායකගෙන් පසුවයි. ඊට පෙර ආණ්ඩු අඩු වැඩි වශයෙන් ජාතික සමාජවාදී ආණ්ඩු හෝ  කේන්සියානු ආණ්ඩු. රාජ්‍ය ණය අර්බුදයක් රටේ ඇති කළේ මේ දෙවර්ගයේ ආණ්ඩු විසිනුයි.

ජාතික සමාජවාදී ආණ්ඩු හා කේන්සියානු ආණ්ඩු රාජ්‍ය අයවැය හිඟයට දායක වුනේ එකම ආකාරයෙන් නෙමෙයි. රාජ්‍ය මූලික නිෂ්පාදනයට මුල් තැන දුන් ජාතික සමාජවාදී ආණ්ඩු ඒ හරහා අකාර්යක්ෂමතාවයන් දිරි ගන්වා ආදායම් අහිමි කරගත්තා. අයවැය හිඟයට මූලික හේතුව වූයේ මේ අකාර්යක්ෂමතාවයයි. මෙයින් වෙනස්ව කේන්සියානු ආණ්ඩු රාජ්‍ය මූලික ආයෝජන හරහා රටේ ආදායම් වැඩි කර ගැනීම ඉලක්ක කරමින් ආදායම් ඉක්මවා වියදම් කළා. ජාතික සමාජවාදී ආණ්ඩු යටතේ අයවැය හිඟයක් පැවතීම ඔවුන් විශ්වාස කළ ක්‍රමයේ ප්‍රශ්නයක් හා අතුරු ඵලයක් මිස එම ආණ්ඩු වලට අවශ්‍ය වූ දෙයක් නෙමෙයි. එහෙත්, කේන්සියානු ආණ්ඩු යටතේ අයවැය හිඟය පුළුල් වීම ඔවුන්ගේ සැලසුමේම කොටසක්. එම ආණ්ඩු අයවැය හිඟය ප්‍රශ්නයක් සේ සැලකුවේ නැහැ. 

මේ වන විට ලංකාවේ ඇති වී තිබෙන ආර්ථික අර්බුදයට ආසන්න හේතුව අයවැය හිඟය නෙමෙයි. එය විදේශ අංශයේ ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නයක්. ඒ ප්‍රශ්නයට අප තවමත් අවතීර්ණ වී නැහැ. මේ ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නය ඇති වුනේ අයවැය හිඟය හිඟය නිසා ඇති වූ හා ඇති වන්නට නියමිතව තිබුණු ප්‍රශ්න වලට විසඳුම් සෙවීමේ ප්‍රවේශ තුළයි. ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නය සාපේක්ෂව මෑතකාලීන ප්‍රශ්නයක්. ඒ නිසාම, රාජ්‍ය ණය ප්‍රශ්නයට සාපේක්ෂව, විසඳා ගන්න පහසු ප්‍රශ්නයක්. එහෙත්, රාජ්‍ය ණය ප්‍රශ්නය විසඳා ගන්නා තුරු නැවත නැවත ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නය මතු විය හැකියි.

ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්න පැත්තකින් තිබ්බොත් ලංකාවේ සාමාන්‍ය මිනිසුන්ට මෙතෙක් රාජ්‍ය ණය ප්‍රශ්නය දරුණුවට දැනී නැහැ. රාජ්‍ය ණය හෝ රාජ්‍ය අයවැය හිඟය ඒ හේතුව නිසාම ප්‍රශ්නයක් වන්නේ නැහැ. ප්‍රමාණවත් තරම් දේශීය ඉතිරි කිරීම් තිබේනම් රජයට රට ඇතුළේම භාණ්ඩාගාර බිල්පත් අලෙවි කර අවශ්‍ය අරමුදල් හොයා ගන්න පුළුවන්. බොහෝ රටවල සිදු වන්නේ එයයි. එහෙත්, රට ඇතුළෙන් ප්‍රමාණවත් අරමුදල් සොයා ගත නොහැකිනම් මේ වෙනුවෙන් විශාල පොලියක් ගෙවන්න සිදු වෙනවා. ගෙවන්න සිදු වන පොලිය ඕනෑවට වඩා වැඩිනම් (විදේශ ණය ගැනීමට පෙර) මහ බැංකුවට භාණ්ඩාගාර බිල්පත් අලෙවි කළ හැකියි. එය උද්ධමනයට හේතු වනවා තමයි. එහෙත් උද්ධමනය හරහා වෙන්නේත් වක්‍ර ලෙස බද්දක් අය කරනවා වගේම වැඩක්. උද්ධමනය දරාගත හැකි මට්ටමක තිබෙන තුරු මේ ක්‍රමයටත් අයවැය හිඟය පියවා ගන්න පුළුවන්. 

නිදහසින් පසු ලංකාවේ ඉතිහාසය තුළ කේන්සියානු ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති වල උච්ඡතම අවස්ථාව සේ සැලකිය හැක්කේ 1980 වසරයි. එම වසරේදී අයවැය හිඟය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 19.2% දක්වා ඉහළ ගියා. උද්ධමනය 26.1% දක්වා ඉහළ ගියා. මිනිස්සුන්ට ජීවත් වීම බොහෝ අසීරු වුනත්, ආණ්ඩුව වැටුණේ නැහැ. ආණ්ඩුවේ ජනප්‍රියත්වය තවත් වසර ගණනාවක් යන තුරු එලෙසම තිබුණා. එයට එක් හේතුවක් වුනේ 1970-1977 ජාතික සමාජවාදී ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති යටතේ මිනිස්සුන්ට විඳින්න සිදු වූ පීඩාවන් පිළිබඳ මතකයන් ඒ වන විටද ගිලිහී නොතිබීමයි. පැවති තත්ත්වය ඊට සාපේක්ෂව හොඳ තත්ත්වයක් ලෙස බොහෝ දෙනෙක් දකින්න ඇති. ගාණ කීය වුනත් කඩේ බඩු තිබුණා!

උද්ධමනය ඉහළ යාම හැම දෙනෙකුටම නරක නැහැ. එහිදී යම් පිරිසකගේ ආදායම් ඉහළ යනවා. 1980දී පීඩාවට පත් වුනේ මාස් පඩි ලබාගත් රජයේ සේවකයෝ. ඔවුන් ජූලි වර්ජනයට පෙළඹුණේ ඒ නිසා. ජූලි වර්ජනය නිසා රැකියා අහිමි වූ ඇතැම් රාජ්‍ය සේවකයින් කරන්න දෙයක් නැති කමට පටන් ගත් ඇතැම් ව්‍යාපාර අද වන විට දැවැන්ත ව්‍යාපාර බවට පත් වී තිබෙනවා. 

කොහොම වුනත්, ලංකාවට දරාගත හැකි කේන්සියානු ප්‍රසාරණයක සීමාව 1980 වසරේදී ලකුණු වුණා. ඉන් පසු වසර වලදී අයවැය හිඟය හා උද්ධමනය පාලනය කිරීමද ලංකාවේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති වල ඉලක්කයක් වුනා. ඒ වගේම, මේ දෙකම යම් තරමකින් හෝ පාලනය වුනා. පසුකාලීනව පොලී අනුපාතික පහළින් තබා ගැනීමද ප්‍රමුඛතාවයක් බවට පත් වුනා. ජාතික සමාජවාදී ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති වලට නැවත අවස්ථාවක් ලැබුණේ නැහැ. ලිබරල් ජාත්‍යන්තරවාදී ප්‍රතිපත්ති කේන්සියානු ප්‍රතිපත්ති වල විකල්පය බවට පත් වුනා. මා පළමු ලිපියේ සඳහන් කළ පරිදිම මේ හැම දෙයක්ම සිදුවුනේ ඒවා සිදු වුනු ඓතිහාසික තත්ත්වයන් තුළයි. එක දෙයක් සිදු වන්නේ ඊට පෙර සිදු වූ දේවල් වල ප්‍රතිඵලයක් විදිහටයි. 

ලංකාවේ දේශපාලනය තුළ ජාතික සමාජවාදය අසාර්ථක වී මුළුමනින්ම ප්‍රතික්ෂේප වීමෙන් පසුව අපට දැකිය හැක්කේ රාජ්‍යමූලික ප්‍රසාරනාත්මක ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති හා පෞද්ගලික අංශයට මුල් තැන දෙන ලිබරල් ජාත්‍යන්තරවාදී ප්‍රතිපත්ති අතර සිදු වන දෝලනයක්. චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායකගෙන් පටන් ගත් දෙවැනි ක්‍රමයේ වත්මන් ප්‍රකාශකයා රනිල් වික්‍රමසිංහ. වත්මන් සන්දර්භය තුළ පළමු ක්‍රමය බැසිල් රාජපක්ෂ-ජයසුන්දර-කබ්රාල් ක්‍රමය ලෙස හඳුන්වන්න පුළුවන්. එහෙත් එම ක්‍රමය ජේආර් ජයවර්ධනගේ ක්‍රමයෙන් වෙනස් වන නිශ්චිත තැනක් තිබෙනවා. ඒ විදේශ විණිමය ප්‍රතිපත්තියයි. සජිත්, චම්පික වගේ අය ඔය විකල්ප දෙක අතර ස්ථානගත වෙන්න තැනක් හොයමින් සිටින බව පේනවා. ජවිපෙ විසින් රට තුළ කලක සිටම ප්‍රතික්ෂේප වී තිබෙන ජාතික සමාජවාදී රාමුව ඇතුළට වෙළඳපොළ සංකල්ප ඇතුළු කර ගෙන පිළිසකර කර ගැනීමේ අසාර්ථක උත්සාහයක නිරතව සිටිනවා.

ලිබරල් ජාත්‍යන්තරවාදී නිදහස් වෙළඳපොළක් මත පදනම් වූ ප්‍රතිපත්තියකට ලංකාව මේ වෙද්දී මුහුණ දෙන අසමතුලිතතා වඩා පහසුවෙන් සමතුලිත කළ හැකියි. හැබැයි ඒ වෙනුවෙන්, කේන්සියානුවාදීන් විසින් ඉලක්ක කරන ආර්ථික වර්ධනය කැප කරන්න වෙනවා. ආර්ථික විද්‍යාඥයෙක් ලෙස බැලුවොත් පළමු ක්‍රමය වඩා කාර්යක්ෂමයි. හැබැයි ලංකාව කේන්ද්‍ර කරගෙන ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති හැදීමේදී එම ප්‍රවේශය තුළ මතු වන ප්‍රශ්න තිබෙනවා. 

ලාංකිකයෙකුට කැමති වෙලාවක සංචාරය හෝ ස්ථිර පදිංචිය පිණිස ඇමරිකාවට පැමිණීමටත්, එසේ පැමිණ තමන් කැමති රැකියාවක් කරන්නත් නිදහස තිබෙනවානම් ලිබරල් ජාත්‍යන්තරවාදී නිදහස් වෙළඳපොළක් වෙනුවෙන් කොන්දේසි විරහිතව පෙනී සිටින්න පුළුවන්. එහෙත් එවැනි තත්ත්වයක් නැති බව අපි දන්නවා. ඒ නිසා, ජාත්‍යන්තරවාදී නිදහස් වෙළඳපොළක් තුළ ලංකාවේ භූමි මායිම් ඇතුළේ ජීවත් වීමට සිදුව ඇති කෙනෙකුට සිදුවන යහපත හා අයහපත ගැන විශේෂ සැලකිල්ලක් දක්වන්න ලංකාව කේන්ද්‍ර කරගත් ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයෙකුට සිදු වෙනවා. එසේ නොකරන මතවාදයකට ලංකාව තුළ දේශපාලන බලය ලබා ගන්නත් බැහැ. කෙටියෙන් කිවුවොත් ලංකාවේ රජයකට ආර්ථිකය කෙරෙහි කිසිදු මැදිහත්වීමක් නොකර වෙළඳපොළටම ඉඩ දී බලා ඉන්න බැහැ. වෙනත් කිසිදු රටක් එසේ කරන්නේත් නැහැ.

ජයවර්ධන ආණ්ඩුව කාලයේ විශාල අයවැය පරතරයක් ඇති වුනේ රට විවෘත කරපු නිසා නෙමෙයි. රට විවෘත කිරීමේ සාධනීය ප්‍රතිඵල ඉතා පැහැදිලියි. අයවැය පරතරයට හේතු වුනේ කඩිනම් මහවැලි ව්‍යාපෘතිය වැනි රාජ්‍යමූලික ආයෝජන. මේ පරතරයෙන් සැලකිය යුතු කොටසක් පියවුනේ විදේශ ණය වලින්. 

කේන්සියානු තර්කනය අනුව මුලින් රජය මුල් වී වියදම් කළත් එහිදී සිදු කරන ආයෝජන වල ප්‍රතිලාභ වලින් ඒ වියදම් පියවන්න පුළුවන්. ඒ අනුව බැලුවොත් රජය ණය වෙන එක ඒ හේතුව නිසාම ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. අනූව දශකයේ ආරම්භයේ සිට පැවති තත්ත්වය දෙස බැලුවොත්, රාජ්‍ය ණය ඉහළ යද්දී රටේ ආදායම් මට්ටමද සමාන්තරව ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. විචලනය වීම් සිදු වුනත්, දදේනි අනුපාතයක් ලෙස රාජ්‍ය ණය ප්‍රමාණය ස්ථාවරව තිබෙන්නේ ඒ නිසා. ආදායම් ඉපැයීම් නොසලකා හරිමින් අපට කේන්සියානු තර්කනය එකවර බැහැර කරන්න බැහැ.

රාජපක්ෂ දශකය තුළ ලංකාවේ දදේනි හතර ගුණයකින් වැඩි වුනා කියන එක රාජපක්ෂවාදීන් විසින් කියන කතාවක්. මේ කතාව බොරුවක් බවත්, විණිමය අනුපාතය පාලනය කිරීම හරහා පෙන්වා තිබෙන මායාවක් බවත්, මීට කලින් පැහැදිලි කර තිබෙනවා. හැබැයි ඔය හතර ගුණයේ කතාව පැත්තකින් තිබ්බත් ඔය වසර දහය තුළ ලංකාවේ දදේනි 86%කින් ඉහළ ගියා. මේ කාලය තුළ රාජ්‍ය ණය ඉහළ ගියේ ඊට වඩා ගොඩක් අඩුවෙන්. ආර්ථික වර්ධනය ගැන රාජපක්ෂවාදීන් කියන ජනප්‍රිය කතාව බොරු අතිශයෝක්තියක් වනවාක් මෙන්ම රාජපක්ෂ ණය පිළිබඳව රාජපක්ෂ විරෝධීන් කියන කතාවත් බොරු අතිශයෝක්තියක්. ඒ කාලයේ රාජ්‍ය ණය ඉහළ ගියත් ඊට වඩා වැඩියෙන් දදේනි ඉහළ ගියා.

ඉහත සංඛ්‍යාලේඛණ ඇතුළේත් විණිමය අනුපාතය පාලනය කිරීම නිසා ඇති වූ විකෘතියක් තිබෙනවා. ඒ ගැන පසුව කතා කරමු. හැබැයි ඒ විකෘතිය සැලකිල්ලට ගත්තත් ඔය කාලයේ ගත්ත ණයට වඩා සිදු වූ ආර්ථික වර්ධනය වැඩියි. පහත වගුවේ පෙන්වා තිබෙන්නේ එක් එක් කාල වකවානු වල ලංකාවේ දදේනි වෙනස් වූ ප්‍රමාණය 2021 සැප්තැම්බර් මූර්ත රුපියල් වලින්. ඒ කියන්නේ උද්ධමනය නිසා මුදලේ වටිනාකම වෙනස් වීමේ බලපෑම ඉවත් කරලා. රාජ්‍ය ණය ලෙස පෙන්වා තිබෙන්නේ අදාළ කාල වකවානු වල ගත් ණය වලට පොලී එකතු වී, විණිමය අනුපාතය සමඟ අගය වෙනස් වීමෙන් පසුව, 2021 සැප්තැම්බර් වන විට වටිනාකම.

පරණ අවුරුද්දේ අන්තිම ලිපිය විදිහට මෙය පළ කරන්න හිතාගෙන හිටියත් දන්නෙම නැතුව මැදියම් රැය පහුවෙලා. ඒ අනුව, මෙය 2022 වසරේ පළ කෙරෙන පළමු ලිපිය වෙනවා. ලංකාවට වගේම ලෝකයටත් මේ එළඹෙන වසර අභියෝගාත්මක වසරක්. අවංකවම ඉදිරි වසර දෙස ශුභවාදීව බලන එක ලේසි නැහැ. පුරෝකථනයක් ලෙස නොවුනත්, අඩු වශයෙන් ප්‍රාර්ථනාවක් ලෙස පාඨක ඔබ සැමට සුබ නව වසරක්!

ආර්ථික අර්බුදයේ ඓතිහාසික සම්භවය (පස්වන කොටස)

ඩොලර් අගය අනුව බැලුවත්, දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයේ ප්‍රතිශතයක් ලෙස ගත්තත්, ලංකාව කියන්නේ විශාල අයවැය හිඟයක් නඩත්තු කරන එකම රට නෙමෙයි. ලැයිස්තුවේ ලංකාවට උඩින් තවත් රටවල් ගණනාවක් ඉන්නවා. එහෙමනම්, අයවැය හිඟය ලංකාවට ප්‍රශ්නයක් වෙන්නත්, අනෙක් රටවලට ප්‍රශ්නයක් නොවෙන්නත් හේතුව කුමක්ද? 

මෙයට වඩා විස්තරාත්මක පිළිතුරක් ඉදිරි කාලයේදී සපයන තුරු දැනට කෙටි පිළිතුරක් දෙන්නම්. පළමුව, මේ අනෙක් රටවල් වලටත් අයවැය හිඟය ප්‍රශ්නයක් තමයි. වෙනස වෙනත් රටවලට අයවැය හිඟය ලංකාවට තරම් ප්‍රශ්නයක් වී නොතිබීමයි.

පළමුව, වසංගතය හමුවේ බොහෝ රටවල 2020දී අයවැය හිඟයක් ඇති වුනත්, මේ අනෙකුත් රටවල් බොහොමයක් ලංකාව මෙන් වසර 65ක පමණ කාලයක් එක දිගට අයවැය හිඟයක් පවත්වා ගෙන නැහැ. කැනඩාව, ජර්මනිය හා රුසියාව යන රටවල 2020දී අයවැය හිඟයක් පැවතුනත් පෙර වසරේදී පැවතුනේ අයවැය අතිරික්තයක්. චීනය, ස්පාඤ්ඤය, ඔස්ට්‍රේලියාව වැනි රටවල අයවැය හිඟයක් පවතින්නේ 2008 සිටයි. ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ හා එක්සත් රාජධානියේ 2001 පමණ සිටයි. ජපානයේ 1993 පමණ සිටයි. ඉන්දියාව, ප්‍රංශය වගේ දිගුකාලයක් තිස්සේ අයවැය හිඟයක් නඩත්තු කරන රටක් ගත්තත් අයවැය හිඟ නඩත්තු කිරීමේ ඉතිහාසය ලංකාවේ තරම් පරණ නැහැ. මේ කාරණයේදීත් ලංකාවට අනෙක් බොහෝ රටවලට නැති දිගු ඉතිහාසයක්නම් තිබෙනවා!

දෙවනුව, විශාල අයවැය හිඟයක් නඩත්තු කරන අනෙකුත් බොහෝ රටවල් වලට ලංකාවට සාපේක්ෂව ඉතා අඩු පොලියකට ණය ලබා ගැනීමේ හැකියාවක් තිබෙනවා. මෙය පළමු කරුණ සමඟද සම්බන්ධ දෙයක්. පසුගිය වසරේ අයවැය හිඟය ඉහළ මට්ටමක පැවතුනු රටවල් කිහිපයක දස අවුරුදු බැඳුම්කරයක ඵලදා අනුපාතය පහත පරිදියි. 

රටක අයවැය හිඟය ඉහළ මට්ටමක තිබුණත් අඩු පොලියට ණය ලබා ගැනීමේ හැකියාව තිබේනම් ලංකාව මෙන් විෂම ණය චක්‍රයක පැටලෙන්නේ නැහැ. ඇතැම් රටවල රජයයන් සෘණ පොලී අනුපාතික වලට පවා ණය ගන්නවා. අයවැය හිඟය ඉහළ මට්ටමක තිබෙන වෙනත් රටවල රජයන්ට අඩු පොලියට ණය ගන්න හැකි වෙන්නත් ලංකාවේ රජයට එසේ කළ නොහැකි වෙන්නත් හේතු දීර්ඝ ලෙස සාකච්ඡා කළ යුතුයි.

පොලී අනුපාතික තීරණය වන්නේ ණය (බැඳුම්කර) වෙළඳපොලේ ඉල්ලුම හා සැපයුම අනුවයි. මෙය ලංකාවට වගේම ලෝකයේ වෙනත් රටවලටත් පොදු කාරණාවක්. දේශීය ණය ඉල්ලුම එන්නේ පෞද්ගලික අංශයේ ව්‍යවසායකයින්ගෙන් හා රජයෙන්. නිවාස ඒකක වලින්ද ණය ඉල්ලුමක් එන්න පුළුවන්. රජයක අයවැය හිඟය ඉහළ යද්දී රජයේ ණය ඉල්ලුමත් ඉහළ යනවා. ඒ අනුව, සැපයුම වෙනස් නොවුනොත්, පොලී අනුපාතිකද ඉහළ යනවා.

දේශීය ණය සැපයුම තීරණය වන්නේ පෞද්ගලික ඉතිරි කිරීම් අනුපාතය මත. මේ ඉතිරි කිරීම් කරන්නේ නිවාස ඒකක විසින් හෝ ව්‍යාපාර විසින්. රජයේ අයවැය අතිරික්තයක් ඇත්නම් එයද ණය සැපයුමට එකතු වෙනවා. ලංකාව දිගින් දිගටම අයවැය හිඟයක් නඩත්තු කරන නිසා මෙය බලපාන්නේ ණය ඉල්ලුමටයි. මීට අමතරව විදේශ අංශයද ණය වෙළඳපොළේ ඉල්ලුමට හා සැපයුමට බලපෑම් කරනවා.

ලංකාවේ පෞද්ගලික බැඳුම්කර වෙළඳපොළ එතරම් විශාල එකක් නෙමෙයි. ඒ නිසා, සෘජු ණය ඉල්ලුම බොහෝ දුරට එන්නේ රාජ්‍ය අංශයෙන්. පෞද්ගලික අංශයේ ණය ඉල්ලුම එන්නේ වාණිජ බැංකු හරහා වක්‍ර ලෙසයි. වෙනත් කරුණු අතර, ලංකාවේ ඉහළ පොලී අනුපාතික වලින් පෙනෙන්නේ ණය වෙළඳපොළේ ඉල්ලුම හා සැපයුම අතර වෙනත් බොහෝ රටවලට සාපේක්ෂව වැඩි අසමතුලිතතාවයක් තිබෙන බවයි. 

රුපියල් ට්‍රිලියන 17 ඉක්මවන ලංකාවේ රාජ්‍ය ණය කන්දරාවෙන් තුනෙන් එකක්ම 1977-1989 කාලයේ එකතු වූ ණය බව මා පෙර ලිපියෙන් පෙන්වා දුන්නා. මෙය මා මීට පෙරද පැහැදිලි කර තිබෙන කරුණක්. 2004-2014 කාලයේදී එකතු වී තිබෙන රාජ්‍ය ණය ප්‍රමාණය 1977-1989 කාලයේ එකතු වූ ප්‍රමාණයෙන් බාගයක් පමණ ප්‍රමාණයක්. 

කෙසේ වුවද, නිදහස ලැබූ තැන් පටන් 1977 දක්වා වූ කාලය තුළද රාජ්‍ය ණය සැලකිය යුතු ලෙස ඉහළ ගිය බව අප අමතක නොකළ යුතුයි. දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයේ ප්‍රතිශතයක් ලෙස 1951 වසර වන විටද 16.1% මට්ටමේ පැවති ලංකාවේ රාජ්‍ය ණය ප්‍රමාණය 1976 වසර වන විට 58.5% දක්වා ඉහළ ගොස් තිබුණා. 1989 වන විට මෙම අගය 108.7% මට්ටම දක්වා ඉහළ ගියා. ඒ වන තෙක් ආර්ථික වර්ධනයට මුල් තැන දුන් ලංකාවේ ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයින්ට ආර්ථික ස්ථායීතාවය නොසලකා හරින්න බැරි තත්ත්වයක් ඇති වුනේ ඉන් පසුවයි.

නිදහස ලැබූ තැන් සිට 1994 පමණ දක්වා ලංකාවේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති වල ප්‍රමුඛ ඉලක්කය වුනේ ආර්ථික වර්ධනයයි. මේ කාර්යයයේදී ශ්‍රීලනිප ආණ්ඩු හා සභාග විසින් රජයේ මධ්‍යගත සැලසුම් යටතේ සෘජු ලෙසම නිෂ්පාදනය ඉහළ දැමීමට උත්සාහ කළා. ඒ වෙනුවෙන්, ආරක්ෂණවාදී ජාතික සමාජවාදී ප්‍රතිපත්ති අනුගමනය කළා. සුබසාධන වියදම්ද ඉහළ මට්ටමක පවත්වා ගත්තා. ආදායම ඉක්මවා වියදම් කිරීමට හා ණය ගැනීමට පැකිළුනේ නැහැ. විදේශ ආධාර වලට අමතරව, ණය සේ ලබා ගන්නා ප්‍රාග්ධනය ආයෝජනය කිරීමද මධ්‍යගත සැලසුම් වල කොටසක් වුනා.

එජාප ආණ්ඩු හා සභාග විසින් සෘජු ලෙසම නිෂ්පාදනය ඉහළ දැමීම වෙනුවට සෘජු ලෙස රජය මැදිහත් වී යටිතල පහසුකම් සංවර්ධනය කිරීම හරහා වක්‍ර ලෙස නිෂ්පාදනය ඉහළ නංවා ගැනීම සිය ප්‍රතිපත්තිය කරගත්තා. පසුව රාජපක්ෂ දශකය තුළ ක්‍රියාත්මක වූයේද, දැන් බැසිල් රාජපක්ෂ විසින් හඹා යන්නේද මේ ක්‍රමයයි. මෙහිදීද ණය සේ ලබා ගන්නා ප්‍රාග්ධනය ආයෝජනය කිරීම මධ්‍යගත සැලසුම් වල කොටසක් වුනා. සුබසාධන වියදම් ඉහළ මට්ටමක පවත්වා ගැනීම ප්‍රතිපත්තියේ කොටසක් නොවූවත්, පැවති දේශපාලන වාතාවරණය තුළ සුබසාධන වියදම් දැනෙන තරමකින් කප්පාදු කළ හැකි වූයේ නැහැ. මේ ක්‍රමය තුළද ආදායම ඉක්මවා වියදම් කිරීමට හා ණය ගැනීමට පැකිලීමක් තිබුණේ නැහැ වගේම විශාල අභිරුචියක් පෙනෙන්නට තිබුණා. ආදායම ඉක්මවා වියදම් කිරීම හා අයවැය හිඟය පියවීමට ණය ගැනීම ඉහත වෙනස් මාදිලි දෙකේම වූ පොදු ලක්ෂණයන්ගෙන් එකක්.

අයවැය හිඟය පුළුල් වෙද්දීත්, දදේනි අනුපාතයක් ලෙස රාජ්‍ය ණය ඉහළ යද්දීත්, ණය ලබා ගැනීම සඳහා ගෙවිය යුතු පොලී අනුපාත ඉහළ ගියා. එය බාධාකාරී මට්ටමට යද්දී සල්ලි අච්චු ගසා අයවැය හිඟය පියවා ගැනීමට පෙළඹීම නිසා අයවැය හිඟය පුළුල් වෙද්දී උද්ධමනයද ඉහළ ගියා. උදාහරණයක් ලෙස අයවැය හිඟය දදේනි අනුපාතයක් ලෙස 19.2% මට්ටමට ඉහළ ගිය 1980 වසරේදී 91-දින භාණ්ඩාගාර බිල්පත් පොලී අනුපාතික 13% මට්ටම දක්වා ඉහළ දමන්න සිදු වුනා. ඒ වන විට ලංකාවේ පොලී අනුපාතික කවදාවත් මෙවැනි ඉහළ මට්ටමකට ගොස් තිබුණේ නැහැ. එයින් පසුවද හිඟය පියවා ගත හැකි තරම් අරමුදල් එකතු නොවූ නිසා විශාල ලෙස සල්ලි අච්චු ගහන්න සිදු වුනා. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස උද්ධමනය 26.1% මට්ටමට ගියා. ජූලි වර්ජනය සංවිධානය වූයේ මේ පසුබිමේ. ජූලි වර්ජනය මර්දනය කෙරුණු අතර ආණ්ඩුවට පැවතීමට මර්දනයද දිගටම පවත්වා ගන්න සිදු වුනා.

උතුරේ කැරැල්ලට හා ජවිපෙ දෙවන කැරැල්ලට හේතු වූ සාධක සංකීර්ණ වුවත් ආර්ථික සාධකද නොසලකා හරින්න බැහැ. අයවැය හිඟය පුළුල් වීමට සමාන්තරව උද්ධමනය හා පොලී අනුපාතිකද ඉහළ යාම පැහැදිලිව නිරීක්ෂණය කළ හැකි දෙයක්. බඩු මිල ඉහළ යන වේගයෙන් සමාජයේ පහළ ස්ථර වල ආදායම් ඉහළ යන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, ඔවුන්ට ජීවත් වීම වඩ වඩා අසීරු වෙනවා. එහෙත්, සමාජයේ ඉහළ ස්ථර වලට මෙය එලෙසම දැනෙන්නේ නැහැ. පොලී අනුපාතික ඉහළ නිසා ඔවුන්ගේ ආයෝජන සඳහා ලැබෙන ප්‍රතිලාභද ඉහළ යනවා. බඩු මිල ඉහළ යද්දී වියදම් වැඩි වන නමුත් ආදායම්ද සමානුපාතිකව ඉහළ යන නිසා ඔවුන්ට එතරම් ප්‍රශ්නයක් නැහැ. මේ හරහා රාජ්‍ය අයවැය හිඟය විසින් රටේ ආදායම් විෂමතාවන් පුළුල් කර සමාජ අසහනය වැඩි කරනවා.

ඇතැම් අය පෙන්වා දී ඇති පරිදි මේ දවස් වල ලංකාවේ තත්ත්වය පහත අයුරින්ද විස්තර කළ හැකියි.

"මිල වැඩි උනත් මිනිස්සුන්ට අවුලක් නැහැ වගේ හැම තැනම මිනිස්සු කාල බීල ආතල් එකේ ඉන්නේ හරී පුදුමයි. කොළඹ අධි සුඛෝපභෝගී වන් ගෝල් ෆේස් ශොපිං මෝල් එකට යන්න බැරි තරම් සෙනග.

එතකොට නුවරඑළිය දේශීය සංචාරකයන්ගෙන් පිරී ගිහින්. ග්‍රෙගරි පාර්ක් එක ෆුල්. නුවරඑළිය ටවුන් එක ෆුලි කම්පැක්ට්. දවල් හෝටන් ප්ලෙන්ස් පාරේ ගියා ජැග්රෝ එකට. සේම්, ෆුඩ් සිට් එකේ පෝලිම. ග්‍රෙගරි පාක් එකත් ෆුල්. ග්‍රෑන්ඩ් ඉන්දියන් එකට කන්න යන්න බැරි උනේ ඉඩ නෑ ඒකේ.

සුපර් මාර්කට් වල මිනිස්සු තරගෙට බඩු ගන්නවා. කොහේ තියෙන සල්ලි ද මන්දා.

කොළඹ මීගමුව නුවර හික්කඩුව වගේ ගොඩක් සුපිරි රෙස්ටෝරන්ට් වල X'mas night dinner ටේබල් ෆුල්.

ඒ විතරක් නෙවෙයි 31st evening gala dinner සේරම වගේ දැනටම ෆුලි රිසර්වුඩ්. එක ෆයිව් ස්ටාර් හොටෙල් එකකවත් Evening Gala dinner table එකක් රිසර්ව් කරන්න 25 වෙද්දි අමාරුයි. අපි මාර කට්ටක් කෑවේ දෙසැ. 27 වෙනිදා get together dinner party එකක් දාන්න ලංකාවෙ යාලුවෝ එක්ක.

ඒ වගේම Book My Show ගිහින් Spider Man - No way home ටිකට්ස් චෙක් කරන්න. දවස් කිහිපයක් ඉස්සරහා ශෝ ටයිම් වල පවා ටිකට්ස් සෝල්ඩ් අවුට්.

ඒ වගේම ඉන්ෆිනිටි ප්ලේ කරපු පෝර්ට් සිටි එකේ ඉවෙන්ට් එක, හවුස් ෆුල්.

පේන විදියට නම් ඉහළ සහ මැද පන්තියේ අය සතුටින් ඉන්නවා. සල්ලි වියදම් කරනවා. හයිවේ පාවිච්චිය 200% කින් විතර වැඩිවෙලාලු මේ දවස් වල, රෙස්ටුරන්ට් තියෙන සර්විස් ඒරියා වලට කිට්ටු කරන්න බෑ සෙනග."

මේ විස්තර කිරීම් බොරු කියා මම කියන්නේ නැහැ. ඔය තත්ත්වයන් පෞද්ගලිකව මටත් කලින්ම නිරීක්ෂණය වී තිබුණා. මේ වගේ තැන් දිහා බලලා ලංකාව ගැන නිගමන වලට එන අයට මග හැරෙන දේවල් කිහිපයක් තිබෙනවා. පළමුව, ඔය කියන තැන් සියල්ල මිනිසුන්ගෙන් පිරෙන්න කොපමණ මිනිස්සු අවශ්‍යද? ඒ ප්‍රමාණය ලංකාවේ ජනගහණයෙන් කොපමණද? ගණන් හදා බැලුවොත් මේ ප්‍රමාණය රටේ ජනගහණයෙන් ඉතා සුළු ප්‍රතිශතයක්. ඒ පිරිස දෙස බලා සාධාරණ (generalized) නිගමන වලට එළඹෙන එක ඇතැම් පක්ෂ වල රැළි වලට සහභාගී වන සෙනඟ දෙස බලා මැතිවරණ ප්‍රතිඵල පුරෝකථනය කරනවා වගේ වැඩක්. දෙවනුව, රට පුරා මැතිවරණ රැළි වලට යන පිරිස් වගේම මේ හැම තැනකටම යන්නේ එකම පිරිසක්. ඒ නිසා, ඔය තැන් වල ඉන්න මුළු සෙනඟ ඒ එක් එක් තැන සිටින ප්‍රමාණයන්ගේ එකතුවට සමාන නැහැ.

සමස්තයක් ලෙස ගත් විට සල්ලි අච්චු ගසා පරිභෝජනය ඉහළ නංවා ඒ හරහා නිෂ්පාදනය වැඩි කර ගැනීමේ කේන්සියානු උපාය මාර්ගය තුළ වෙන්නේ ඔය වගේ වැඩක්. අච්චු ගහපු සල්ලි ටික සීමිත පිරිසක් අතේ කැරකෙනවා. ඒ අයගේ පරිභෝජනය ඉහළ යනවා. හැබැයි ඒ නිසා ඉල්ලුම ඉහළ ගිහින් බඩු මිල වැඩි වෙනවා මිසක් නිෂ්පාදනය වැඩි වෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, බහුතර පිරිස කබලෙන් ලිපට වැටෙනවා.

මතු සම්බන්ධයි.

ආර්ථික අර්බුදයේ ඓතිහාසික සම්භවය (සිවුවන කොටස)

පසුගිය (2021) සැප්තැම්බර් මාසය අවසාන වෙද්දී ලංකාවේ රාජ්‍ය ණය ප්‍රමාණය රුපියල් බිලියන 17,051.7ක්. ආණ්ඩු මාරුව සිදු වූ 2019 වසර අවසාන වන විට මෙම ණය ප්‍රමාණය වූයේ රුපියල් බිලියන 13,031.5ක් පමණයි. මේ අනුව මාස 21ක කාලයක් තුළ ලංකාවේ රාජ්‍ය ණය ප්‍රමාණය රුපියල් බිලියන 4,020.2කින් ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. 

ආණ්ඩුව බලයට පත් වී දෙවසරක් ගත වෙන්නටත් පෙර රුපියල් ට්‍රිලියන හතරකින් රාජ්‍ය ණය ඉහළ යාමට හේතුව මේ ආණ්ඩුව බලයට පත් වීමෙන් පසුව රජය විසින් ආදායම ඉක්මවා විශාල ලෙස වියදම් කිරීම, එසේ නැත්නම් වියදම් අඩු කර නොගෙන ආදායම් අඩු කර ගැනීම, බව පැහැදිලි කරුණක්. එහෙත්, ණය මෙතරම් ඉහළ ගියේ ඒ හේතුව නිසා පමණක්ද? 

පරණ ණය ආපසු ගෙවීම සඳහා අලුතෙන් ණය ගත් විට ඒ හේතුව මත ණය ප්‍රමාණය වෙනස් වන්නේ නැහැ. එහෙත් පරණ ණය වල පොලිය ගෙවීම සඳහා අලුතෙන් ණය ලබා ගත් විට ණය ඉහළ යනවා. ඩොලරයේ අගය වෙනස් වීම වැනි හේතු මත දැනට තිබෙන ණය වල වෙළඳපොළ වටිනාකම වෙනස් වූ විටද ණය  ප්‍රමාණය වෙනස් වෙනවා. මෙය ණය අඩු වීමක් හෝ වැඩි වීමක් වෙන්න පුළුවන්. 

පසුගිය වසර තුළ රජය ආදායම ඉක්මවා රුපියල් බිලියන 687.4ක් වියදම් කළා. පොලී ගෙවීම සඳහා තවත් රුපියල් බිලියන 980.3ක් වෙන් කළ යුතු වුනා. ඒ අනුව, අයවැය හිඟය රුපියල් බිලියන 1,667.7ක් වුනා. මීට අමතරව තිබුණු ණය වල වෙළඳපොළ වටිනාකම රුපියල් බිලියන 418.0කින් වැඩි වුනා. ඒ අනුව, ණය ප්‍රමාණය රුපියල් බිලියන 2,065.7කින් ඉහළ ගියත් වියදම් කළ හැකි මුදල් සේ රජයට ලැබුණේ එයින් රුපියල් බිලියන 687.4ක් පමණයි.

මේ වසරේ මුල් මාස නවය තුළ තවත් රුපියල් බිලියන 1,954.5කින් රාජ්‍ය ණය ඉහළ ගොස් ඇතත් එයින් රුපියල් බිලියන 606.3ක් වැඩි වී තිබෙන්නේ තිබුණු ණය වලම වටිනාකම වෙනස් වීමෙන්. අයවැය හිඟය රුපියල් බිලියන 1,328.2ක් පමණයි. මේ ප්‍රමාණයෙන් රුපියල් බිලියන 819.5ක් පමණ පොලී වියදම් බව ඇස්තමේන්තු කළ හැකියි. පළමු මාස හත තුළ පමණක් පොලී වියදම් වෙනුවෙන් රුපියල් බිලියන 637.4ක් වැය වී තිබීම සැලකූ විට අගෝස්තු හා සැප්තැම්බර් මාස වලදී අඩු වශයෙන් තවත් රුපියල් බිලියන 182.1ක් පමණ පොලී සේ නොගෙවුවා වෙන්න බැහැ. ඒ අනුව, රජයට ලැබී ඇති වියදම් කළ හැකි මුදල් ප්‍රමාණය වැඩිම වුනොත් රුපියල් බිලියන 508.7ක් පමණ. 

මුළු කාලයම සැලකුවොත් රුපියල් ට්‍රිලියන 4 ඉක්මවා රාජ්‍ය ණය ඉහළ යද්දී රජයට වියදම් කළ හැකි සේ අතට ලැබී තිබෙන්නේ එයින් 30% නොඉක්මවන කොටසක් පමණයි. ඒ නිසා, මේ මුළු මුදලම ආයෝජනය කළත් උපරිම වශයෙන් වත්කම් හැදෙන්න පුළුවන් වැඩි වූ ණය වලින් 30% නොඉක්මවන ප්‍රමාණයකින් පමණයි. 

රජය ණය ගන්නේ ආයෝජනය කරන්නම නොවන බව අපි දන්නවා. ප්‍රාග්ධන වියදම් රජයේ මුළු වියදම් වලින් 20-30% අතර ප්‍රතිශතයක්. ඒ අනුව, රජයට අයිති වත්කම් ඉහළ ගිහින් තියෙන්නේ ණය ඉහළ ගිය ප්‍රමාණයෙන් 5-10%ක් පමණක් බව කවුරු හෝ කියනවානම් එය ඉතාම සාමාන්‍ය තත්ත්වයක්. ඉතිරි 90% හෝ 95% කාගේ හෝ සාක්කුවකට ගිය බවක් හෝ නාස්ති වී ගිය බවක් එයින් අදහස් වන්නේ නැහැ.

මේ ටික පැහැදිලි කළේ කාගෙවත් මඩ හෝදන්න නෙමෙයි. බලයට පත් වෙන්න මොන බොරු කිවුවත්, බලයට පත් වෙන කාට වුනත් ඔය යථාර්තයට මුහුණ දෙන්න සිදු වන බව පැහැදිලි කරන්න. හෙට බලය ගන්න කවුරු හෝ කෙනෙක් ආදායම ඉක්මවා එක සතයක්වත් වියදම් නොකළත්, ලංකාවේ රාජ්‍ය ණය වසරකට රුපියල් ට්‍රිලියන දෙකකින් පමණ වැඩි වෙන එක කෙසේවත් වලක්වන්න බැහැ. ඒ රුපියල් ට්‍රිලියන දෙකෙන් එක සතයක්වත් රජයට වැය කළ හැකි මුදල් නොවන නිසා, ණය වැඩි වූ පමණින්  කෙසේවත් අලුතෙන් වත්කම් හැදෙන්නේ නැහැ.

මේ ආණ්ඩුව බලයට පත් වීමෙන් පසුව ආදායම් අඩු කරගෙන වියදම් වැඩි කර ගත්තේ ඔය වගේ තත්ත්වයක් තියෙද්දී. ඊට සාපේක්ෂව යහපාලන ආණ්ඩුව අයවැය තුලනය කරගත්තා. අපි 2017 වර්ෂය ගනිමු. රජයේ ආදායම රුපියල් බිලියන 1,839.6යි.  පොලී ගෙවීම් හැර වියදම රුපියල් බිලියන 1,837.5යි. ඒ කියන්නේ රජය රුපියල් බිලියන 2.1ක් ඉතිරි කරලා. සංසන්දනාත්මකව බැලුවොත් සොච්චමක් තමයි. හැබැයි ඒත් කීයක් හරි ඉතිරියක්නේ. පණස් ගණන් වලින් පස්සේ ලංකාවේ ආණ්ඩුවක් කවදාවත් ඔය විදිහට ආදායම් හා වියදම් තුලනය කර ගෙන නැහැ.

දැන් ඔය විදිහට රජයේ ආදායම් හා වියදම් ගලපන්න යහපාලන ආණ්ඩුවට බදු වැඩි කරන්න වුනා. රජයේ වියදම් කපන්න වුනා. ඔය වැඩ වලින් ආර්ථික වර්ධනය අඩාල වෙනවා තමයි. අඩාල වුනාත් තමයි. නමුත් එහෙම නොකර ගිය වේගෙන් වාහනේ එලෙවුවානම් වාහනේ හැප්පිලා දැන් ගොඩක් කල්. රාජ්‍ය මූලනය යම් තරමකින් පාලනය කර ගත් නිසා රට බංකොලොත් වුනේ නැහැ. හැබැයි ආණ්ඩුවට ගෙදර යන්න වුනා. 

ඔය තරම් අමාරුවෙන් විශාල කාලයකට පස්සේ අයවැය තුලනය කරගත් 2017 වසරේදීත් රුපියල් බිලියන 904කින් රාජ්‍ය ණය ඉහළ ගියා. මොකද රජයේ වසරේ ආදායම් හා වියදම් තුලනය කරගත්තත් පරණ ණය වෙනුවෙන් පොලී ගෙවන්න ණය ගන්න වෙනවා. මේ මුදල රුපියල් බිලියන 735.6ක්. ඉතිරි කරගත් රුපියල් බිලියන 2.1 ඔය වැඩේට ගෑවෙන්නවත් මදි. ඊට අමතරව ඩොලරය ඉහළ යාම ආදී හේතු නිසා තිබුණු ණය ප්‍රමාණයේ වෙළඳපොළ වටිනාකම ඉහළ යාමෙන්ද ණය ඉහළ ගියා. 

රාජ්‍ය ණය අඩු කර ගන්නනම් පළමුව වසරේ ආදායම් වියදම් වලට වඩා වැඩි කර ගත යුතුයි. දෙවනුව, ආදායම් හා වියදම් අතර වෙනස වසර තුළ ගෙවිය යුතු පොලී වියදම් වලට වඩා වැඩි විය යුතුයි. තෙවනුව විණිමය අනුපාතය ඉහළ යාම ආදී වෙනත් හේතු නිසා වැඩි වන ණය ප්‍රමාණය වෙනුවෙන්ද මුදලක් එකතු කර ගත යුතුයි. නුදුරු අනාගතයේදී ඔය සියල්ල කර ණය අඩු කරන එක කිසිවෙකුට නොකළ හැකි දෙයක්. පුළුවන් කෙනෙක් ඉන්නවානම් ගණන් හිලවු සමඟ පෙන්වන්න!

රාජ්‍ය අංශය තුළ සිදුවන දූෂණ, වංචා, නාස්ති වැළැක්විය යුතුයි. එය අවිවාදිත කරුණක්. හැබැයි එහෙම කළා කියලා අයවැය හිඟය අයවැය අතිරික්තයක් කරන්න බැහැ. අයවැය හිඟය අයවැය අතිරික්තයක් කර ගන්නා තුරු වසරින් වසර ණය ඉහළ යනවා. ණය ඉහළ යන විට පොලී වියදම්ද ඉහළ යනවා. අයවැය හිඟය ඉහළ යනවා. ණය තවත් වැඩියෙන් ඉහළ යනවා. ණය වැඩි වීම පාලනය කර ගැනීම කෙසේ වෙතත් ණය වැඩි වන වේගය හෝ පාලනය කරන්නනම් කෙසේ හෝ රජයේ වියදම් කප්පාදු කර ආදායම් වැඩි කර ගන්නම වෙනවා. 

පෙර ලිපියේ කතා කළ රාජ්‍ය ව්‍යවසාය වල බරින් නිදහස් වීම මේ සඳහා කළ යුතු එක දෙයක් පමණයි. එය අනිවාර්යයෙන් කළ යුතු දෙයක් වුවත් එය කිරීම ප්‍රමාණවත් නැහැ. තවත් බොහෝ දේ කළ යුතුයි. මේ කිසිවක් දේශපාලනිකව ආකර්ශනීය දේවල් වෙන එකක් නැහැ.

රාජ්‍ය ණය ප්‍රශ්නයට හේතුව නිදහස ලැබූ තැන් පටන්ම දේශපාලනිකව ආකර්ශනීය දේවල් කළ දේශපාලන පක්ෂ බලයට පත් වීමයි. එක පැත්තකින් මෙය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ ප්‍රශ්නයක්. එයින් අදහස් වන්නේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ වැරැද්දක් කියන එක නෙමෙයි. ඇත්තටම මෙය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට හොඳින් ක්‍රියාත්මක විය හැකි පසුබිමක් ලංකාවේ නොතිබීමේ ප්‍රශ්නයක්. 

යුරෝපීයයන් පැමිණෙන්නට පෙර ලාංකිකයින් පුරුදුව සිටියේ රජෙකු යටතේ පාලනය වන්නටයි. රාජ්‍ය පාලනය කෙරෙහි සාමාන්‍ය මිනිස්සු මැදිහත් වුනේ නැහැ. යුරෝපීයයන් පැමිණීමෙන් පසුව සිදු වුනේ රජා මාරු වීමක්. ලංකාවේ රජු හෝ රැජින වෙනුවට එංගලන්තයේ රජු හෝ රැජින. බොහෝ ලාංකිකයින්ට ඉංග්‍රීසින් එළවීම හරහා කරගන්න අවශ්‍ය වී තිබුණේ ඉංග්‍රීසි රජා වෙනුවට තමන්ගේම රජෙක් පත් කර ගන්නයි. ඔවුන් බොහෝ දෙනෙක් තවමත් කරන්නේ එයයි. ලංකාව ජනරජයක් වන්නේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව අනුව පමණයි.

අප කොයි තරම් යෝජනා කළත් රජය මත යැපෙන්න බලාගෙන ඉන්න ලංකාවේ ජනතාවට රජයෙන් නිදහස් වෙන්න උවමනාවක් හෝ හැකියාවක් නැහැ. මාක්ස්වාදී සමාජවාදී පක්ෂයක් වන පෙරටුගාමී සමාජවාදී පක්ෂය විසින් ආණ්ඩුවෙන් පිටත ආණ්ඩුවක් හැදීම පිළිබඳ අදහස ඉදිරිපත් කර තිබුණා. ටික කලකට පෙර පාඨකයෙක් අපෙන් අසා තිබුණු ප්‍රශ්නයක් වුනේද ප්‍රායෝගිකව රජයෙන් නිදහස් වන්නේ කොහොමද කියන එකයි. ඒ අවස්ථාවේදී අප එම ප්‍රශ්නයට සෘජු හෝ විස්තරාත්මක පිළිතුරක් ලබා දුන්නේ නැහැ. මේ ප්‍රශ්නය ලංකාවේ ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. ඇමරිකාව ඇතුළු හැම රටකම වගේ රජය එන්න එන්නම බලවත් වෙනවා. ඒකීය පුද්ගලයෙකුට රජයෙන් ස්වායත්තව ජීවත් වීම එන්න එන්නම වඩ වඩා අසීරු වෙනවා.

වත්මන් ලෝකය තුළ රජය පහසුවෙන් මිනිස් ජීවිත වලට බලපෑම් කරන ප්‍රධානම ක්‍රමය මුදල් පාලනය කිරීමයි. ගනුදෙනු සඳහා රුපියල් භාවිතා කරන තුරු ලාංකිකයෙකුට ලංකාවේ රජයෙන් ගැලවුමක් නැහැ. ගනුදෙනු සඳහා ඩොලර් භාවිතා කරන තුරු ඇමරිකානුවෙකුට ඇමරිකාවේ ෆෙඩරල් රජයෙන් ගැලවුමක් නැහැ. ඇත්තටම ජාත්‍යන්තර ගනුදෙනු කරන වෙනත් රට වලටද ඇමරිකාවේ ෆෙඩරල් රජයෙන් ගැලවුමක් නැහැ. මිනිස් කණ්ඩායමකට රජයෙන් සෑහෙන තරමකින් නිදහස් වී රජය දුර්වල කළ හැකි එක් ක්‍රමයක් වන්නේ ගනුදෙනු අඩු නොකරන අතරම ජාතික මුදල් ඒකකය අත හැරීමයි.

ඇමරිකාවේ හා වෙනත් රටවල අඩු වශයෙන් ක්‍රම තුනකට මෙය සිදු වෙමින් පවතිනවා. බිට්කොයින් ආදී ක්‍රිප්ටෝ-මුදල්  ජනප්‍රිය වීම එක පැත්තකින් සිදු වෙනවා. අනෙක් පැත්තෙන් ප්‍රාදේශීය මුදල් ඒකක ජනප්‍රිය වෙමින් තිබෙනවා. තෙවන ක්‍රමය සමාජවාදී ක්‍රමයක් සේ සැලකිය හැකි කාල-බැංකු ක්‍රමයයි. 

රජය විසින් කරන්නේ ජනතාව සූරාකෑමක්නම් මෙවැනි ක්‍රමයකින් රජයෙන් නිදහස් වීමේ වාසියක් තිබෙනවා. එහෙත්, ලංකාවේ සිදු වන්නේ එයම නෙමෙයි. බොහෝ දෙනෙකුට රජයෙන් තොර පැවැත්මක් නැහැ. රජය විසින් ආදායම් ඉක්මවා කරන වියදම් රටේ විශාල පිරිසක් අතර බෙදී යනවා. ණය වී තිබෙන්නේ රජය වුවත් ණයට කා තිබෙන්නේ පාලකයින් අතළොස්සක් පමණක් නෙමෙයි. ඒ වගේම, මෙය මෑතකාලීනව සිදු වූ දෙයක්ද නෙමෙයි.

පහත වගුවේ තිබෙන්නේ 2021 සැප්තැම්බර් අවසානය වන විට ලංකාවේ රාජ්‍ය ණය ප්‍රමාණය වූ රුපියල් බිලියන 17,051.7ට නිදහසින් පසු රට පාලනය කළ එක් එක් ආණ්ඩු දායක වී ඇති ආකාරයයි. 

ආර්ථික අර්බුදයේ ඓතිහාසික සම්භවය (තෙවන කොටස)

"අපි රට භාර ගන්න සූදානම්!"

ලාංකිකයෝ අත් දෙකම උස්සලා සුද්දට කිවුවා. සුද්දා ලාංකිකයන්ට රට භාර දීලා ගියා. ජාතික සමාජවාදය වෙනුවෙන් සෘජුවම පෙනී සිටි ශ්‍රීලනිප මුල් වූ සන්ධානත්, ජාතික සමාජවාදී අදහස් අභ්‍යන්තරීකරණය කරගත් එජාපය හෝ එජාපය මුල් වූ සන්ධානත් මාරුවෙන් මාරුවට බලයට පත් වුනා. පසුගිය දෙවසර අත හැරියොත්, එදා මෙදා තුර බලයේ සිටි හැම ආණ්ඩුවක් යටතේම රට ඉදිරියට ගියා. එහෙත්, ආර්ථිකය වර්ධනය වෙද්දී එයට සමාන්තරව සාර්ව-ආර්ථික අසමතුලිතතාවයන්ද වර්ධනය වුනා. හැටේ දශකයේ මැද වෙද්දීම ලංකාව විශාල අර්බුදයකට ගිහින්. 

රජයකට වසර හතර පහක් පාඩුවට දුවන්න පුළුවන්. එම කාලය තුළ, කලින් ඉතිරි කර ගත් සංචිත යොදා ගෙන පණ ගැට ගහගන්න පුළුවන්. නමුත්, සංචිත ඉවර වෙද්දී ඔය ක්‍රමය අර්බුදයට යනවා. වසර පහළොවක් පමණ පාඩුවට දුවද්දී ලංකාවේ රජයටත් සිද්ධ වුනේ ඔය සන්තෑසිය. නමසිය හැට පහ වෙද්දීම ලංකාවට ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත යන්න වුනා. ලංකාව මුහුණ දුන් ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නයට මුහුණ දෙන්න ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල උදවු කළා. ප්‍රශ්නය විසඳුනා.

ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල පිහිටුවීමේ අරමුණ වුනේම ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්න වලට මුහුණ දෙන සාමාජික රටවලට උදවු කිරීමයි. අරමුදලේ උදවුවෙන් ලංකාව ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නය විසඳා ගත්තත්, ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්න ඇති වීමට හේතු වූ නිදන්ගත රෝග තත්ත්වය සුව කර ගත්තේ නැහැ. ඒ නිසා, ලෙඩේ නැවත නැවත හැදුනා. නැවත නැවත ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත ගොස් ලෙඩේ සුව කර ගන්න සිදු වුනා. දාසය වතාවක්ම මෙය සිදු වුනා. නැවතත් සිදු වෙයි. 

දැන් නැවතත් ලංකාව ලෙඩ වෙලා. මේ ලෙඩේ සුව කරන්න බැරි ලෙඩක් නෙමෙයි. සුව කරන්න අමාරු ලෙඩේ නැවත නැවත මතු වීමට හේතුවන නිදන්ගත රෝග තත්ත්වයයි. නිදහස ලබා අවුරුදු පහළොවක් යද්දීත් ලංකාවට මේ නිදන්ගත රෝග තත්ත්වය ඇති වෙලා. එය සුව කරන්නනම් සමාජවාදී දෘෂ්ඨිවාදය කියන පිළිකාව ඉවත් කළ යුතුයි. ඒ වැඩේ ඩොලර් ප්‍රශ්නය විසඳන තරම් ලේසි නැහැ. මේ පිළිකාව ලංකාවේ සමාජ දේහය පුරා පැතිරී ඇති භයානක පිළිකාවක්.

"මම ධනවාදියෙක්!" කියා බය නැතිව කියන අය දැන් දැන් අතරින් පතර දකින්න පුළුවන්. ලංකාවට ගොඩ යන්න පුළුවන් වෙන්නේ ඒ පිරිස රටේ බහුතරය වූ දවසටයි. බොහෝ විට ඊට කලින් වේදනාකාරී "ඔළුගෙඩි මාරු කිරීමේ පරීක්ෂණ" එකක් හෝ කිහිපයක් ලංකාවේ සිදු වෙයි. තවමත් ගෙවා නැති විශාල මිලක් ගෙවන්න සිදු වෙයි.

ලංකාවේ ආණ්ඩු කළ ජාතික සමාජවාදය වෙනුවෙන් සෘජුවම පෙනී සිටි හා ජාතික සමාජවාදී අදහස් අඩු වැඩි වශයෙන් අභ්‍යන්තරීකරණය කරගෙන සිටි ආණ්ඩු සියල්ල යටතේ ලංකාවේ ආර්ථිකය වර්ධනය වූ බව මා කලින් පැවසුවා. එය කවුරුත් දන්න දෙයක්. පැහැදිලි නැති කරුණ වන්නේ මේ ආකාරයෙන් ආර්ථිකය වර්ධනය වුනේ එම ආණ්ඩු වලින් කළ කී දේවල් නිසාද කියන එකයි. ඇත්තටම වුනේ මීට වඩා වැඩි ආර්ථික වර්ධනයක් ලබා ගන්න තිබුණු හැකියාව අහිමි වීම කියා මා කිවුවොත් එය කී දෙනෙක් පිළිගනීද?

නෛසර්ගිකවම කවදාවත් රජයකට වෙළඳපොළ යාන්ත්‍රනයේ කාර්යක්ෂමතාවය අභිභවනය කළ නොහැකියි. රජයක් විසින් කරන බොහෝ කටයුතු පෞද්ගලික අංශය විසින් නොකරන නිසා මේ කරුණ සංසන්දනාත්මකව පෙන්වා දෙන්න අසීරුයි. එහෙත්, පෞද්ගලික අංශයට කළ හැකි දේවල් රජය විසින් කරන අවස්ථා දෙස බැලීමෙන් මේ කරුණ තහවුරු කර ගත හැකියි. 

නිදහස ලැබෙන තුරු හෝ ආසන්න කාලයක් දක්වා ලංකාවේ ක්‍රියාත්මක වූයේ පෞද්ගලික අංශයට මුල් තැන ලැබුණු ආර්ථික ප්‍රතිපත්තියක්. එහෙත්, ලංකාව ඒ වන විට කාර්මීකරණය වී තිබුණේ නැහැ. ලංකාවේ සම්ප්‍රදායික කෘෂිකාර්මික ආර්ථිකය තුළ ප්‍රමුඛතාවය ලැබී තිබුණේ වී ගොවිතැනටයි. ලංකාවේ කෘෂිකාර්මික ක්ෂේත්‍රය තුළ ආයෝජනය කර ලාබ ලැබීමේ අපේක්ෂාව පෙරදැරි කරගත් ව්‍යවසායකයෙකු විසින් රටේ කවදාවත් වගා නොකළ බෝගයක් අලුතින් වගා කිරීමේ අවදානම ගන්න කලින් රට පුරා සාර්ථක ලෙස වැවෙන වී ගොවිතැන වෙත අවධානය යොමු නොකළේනම් එය පුදුමයක්. 

ලංකාවේ පැවති ඉංග්‍රීසි ආණ්ඩුව ලෝකය පුරා පැතිරී තිබුණු විශාල අධිරාජ්‍යයක එක් කොටසක් පමණයි. ආණ්ඩුවේ ඉහළ තට්ටුවේ සිටි ඉංග්‍රීසින්ට ලංකාව මුල් කරගත් ජාතික අභිලාශ තිබුණේ නැහැ. ඔවුන්ට තිබුණු අභිලාශය ලංකා කොලනිය පාඩු නැතුව දුවවන එක පමණයි. ඒ නිසා, ඔවුන්ගේ අභිලාශ හා ලංකාවේ කෘෂිකාර්මික අංශයේ ආයෝජනය කරන්න කැමැත්තෙන් සිටි ව්‍යවසායකයෙකුගේ අභිලාශ ආතර ලොකු වෙනසක් තියෙන්න හේතුවක් නැහැ. තිබුණේත් නැහැ.

ඉංග්‍රීසි ආණ්ඩුව ලංකාවේ වී ගොවිතැන දියුණු කරන්න උත්සාහ කළා. එහෙත්, එය අසීරු බව ඔවුන්ට වැටහුනා. ඉංග්‍රීසින් විසින් ඉංග්‍රීසි අධිරාජ්‍යයේම වෙනත් ප්‍රදේශ වල වී ගොවිතැන දියුණු කළා. ලංකාවේ වී ගොවිතැන ගැන පමණක් දැන සිටි සම්ප්‍රදායික ගොවීන් මෙන් නොව ඉංග්‍රීසින්ට කලාපයේ අනෙකුත් තැන් වල වී ගොවිතැන සමඟ ලංකාවේ වී ගොවිතැන සංසන්දනාත්මකව බැලීමේ හැකියාව තිබුණා. 

ලංකාවේ වී ගොවිතැන වගේම ඉන් පසු හඳුන්වා දුන් කෝපි වගාවද අසාර්ථක වුවත්, තේ හා රබර් වගාවන් සාර්ථක වුනා. තේ, රබර් අපනයනය කර ලැබෙන ආදායමෙන් පහසුවෙන්ම වී ආනයනය කළ හැකි වුනා. විදේශ විනිමය හිඟයක් ඇති වුනේ නැහැ. මුදල් ඒකකය අවප්‍රමාණය වුනෙත් නැහැ.

පෞද්ගලික ව්‍යවසායකයන් විසින්, වැඩිපුරම යුරෝපීය සම්භවයක් තිබුණු අය විසින්, තේ රබර් ආදිය වවා අපනයනය කළා. පසුව මේ කර්මාන්ත හරහා දේශීය ධනවතුන්ද බිහි වුනා. මිනිරන් ආදී අවශේෂ කර්මාන්තද වූ බව මා අමතක කරන්නේ නැහැ. මෙය සාරාංශගත ලිපියක් පමණයි. හාල් පරිප්පු ආදිය වැඩි වශයෙන්ම ආනයනය කරන්න සිදු වුනේ "ආනයනික" කෘෂිකාර්මික ශ්‍රමිකයන්ගේ පරිභෝජනය වෙනුවෙන්. බොහෝ දුරට මේ කාර්යයයේ නිරතව සිටියේ ඉන්දීය සම්භවයක් තිබුණු ව්‍යවසායකයින්. ඉන්දීය "කුලී කරුවන්" රටට පැමිණීම හා ආනයන ඉහළ යාම (විශේෂයෙන්ම වී හෝ සහල් ආනයනය) අතර සෘජු හා පැහැදිලි සම්බන්ධයක් දැකිය හැකියි.

රටෙන් අපනයනය කරන දේවල් වලින් වගේම රටට ආනයනය කරන දේවල් වලින්ද ඉංග්‍රීසි ආණ්ඩුව බදු අය කළා. රජයේ ප්‍රධාන ආදායම වුනේ මේ විදිහට ආනයන හා අපනයන මත අය කළ බදු. ඒ බදු ගෙවුවේ විශාල ව්‍යාපාරිකයින් විසිනුයි. මීට අමතරව ඉංග්‍රීසි ආණ්ඩුව ආදායම් බදුද අය කළා. ඒ හැර, රටේ දුප්පතුන්ගෙන් වක්‍ර බදු අය කළේ නැහැ. ඇහැට නොපෙනෙන උද්ධමන බදු අය කළේත් නැහැ. රජය නඩත්තු කළේ ධනවතුන් විසින්. නිදහස ලැබීමෙන් වසර ගණනාවකට පසු රාජ්‍ය ආදායම් දෙස බැලුවත් මේ තත්ත්වය දැකිය හැකියි.

මාක්ස්වාදීන් වේවා, මාක්ස්වාදයට විරුද්ධ මතයක සිටි අය වේවා, "අපි රට භාර ගන්න සූදානම්!" කියා නිදහසින් පසු ලංකාව පාලනය කිරීමට අත ගැහුවේ එක්කෝ එංගලන්තයට ගොස් ඉගෙනගත් අය. එහෙම නැත්නම් එංගලන්තයේ සංචාරය කර එංගලන්තය දැක තිබුණු අය. ලංකාව නිදහස ලබන විට සාමාන්‍ය එංගලන්ත වැසියෙක් සාමාන්‍ය ලාංකිකයෙකුට වඩා වැඩි පෝසතෙක්. එංගලන්තයේ ආයෝජනය කළ හැකි ප්‍රාග්ධනයක් තිබුණු විශාල පිරිසක් හිටියා. ඊට සාපේක්ෂව ලංකාවේ එවැනි අය හිටියේ අඩුවෙන්. අද වන විටද මේ සාපේක්ෂ වෙනස එලෙසම දැකිය හැකියි.

නිදහස ලැබූ තැන් සිට අද දක්වාම ලංකාවේ ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයින් රටේ ප්‍රගතියට ලොකුම බාධාව සේ දකින්නේ ප්‍රාග්ධනය හිඟකමයි. ඒ අනුව, නැති ප්‍රාග්ධනය කොහෙන් හෝ හොයා ගැනීමට විශාල මහන්සියක් දරනවා. මේ පිළිබඳව මා දරන්නේ වෙනස් අදහසක්. ඒ ගැන කතා කිරීම පසුවට තබමු.

ලංකාවේ ප්‍රශ්නය ආදායම් ඉක්මවා වියදම් කිරීම බව අමුතුවෙන් විස්තර කළ යුතු දෙයක් නෙමෙයි.එය හැමෝම වගේ දන්නවා. හැමෝම වගේ පිළිගන්නවා. ලංකාවේ ප්‍රශ්නය කියා කිවුවත් මෙය ලංකාවේ රජයේ ප්‍රශ්නයක් මිසක් සාමාන්‍ය මිනිසුන්ගේ ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. සාමාන්‍ය මිනිසෙකු තමන්ගේ ආදායම ඉක්මවා වියදම් කරනවානම් එය රජය විසින් එසේ කිරීමේ අතුරු ඵලයක් ලෙස සිදු වන දෙයක්. සැබෑ ප්‍රශ්නය රජයේ අයවැය හිඟයයි.

ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නයද රජයේ අයවැය හිඟය නිසා ඇති වූ අතුරු ප්‍රතිඵලයක් පමණයි. නිදහස ලබා අවුරුදු පහළොවක් ඉක්මවද්දී ලංකාවේ ගෙවුම් ශේෂ අර්බුදය ඉස්මතු වී ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත යන්න සිදු වුනා. මෙය දිගින් දිගටටම සිදු වෙනවා. අනාගතයේදීත් සිදු වෙයි. ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත ගොස් හෝ නොගොස් මේ මොහොතේ මුහුණ දෙන ප්‍රශ්නය විසඳා ගත් පමණින් නැවත නැවතත් ගෙවුම් ශේෂ අර්බුද පැමිණීම වැළකෙන්නේ නැහැ. ඒ සඳහා අයවැය තුලනය කරගත යුතුයි. 

අද වන විට ලංකාවේ රාජ්‍ය අයවැය හිඟයට ප්‍රධානම හේතුවද රාජ්‍ය අයවැය හිඟයමයි. මෙය 2022 අයවැය ඇස්තමේන්තු දෙස බැලීමෙන් පමණක්ම වුවත් පහසුවෙන් තේරුම් ගත හැකියි.

වසර තුළ ආපසු ගෙවිය යුතු ණය වාරික - රුපියල් බිලියන 1,531යි.

පොලී වියදම් - රුපියල් බිලියන 1,115යි.

අනෙකුත් වියදම් - රුපියල් බිලියන 2,797යි.

අගය වෙනස් වීම සඳහා ප්‍රතිපාදනද සමඟ වියදම් එකතුව - රුපියල් බිලියන 5,461යි.

ආදායම් හා ලැබීම් - රුපියල් බිලියන 2,261යි.

ණය ගැනීමේ අවශ්‍යතාවය - රුපියල් බිලියන 3,200යි.

ඇස්තමේන්තු කර තිබෙන ආදායම් හා ලැබීම් අතිශයෝක්තියක්. මේ ඉලක්කය කිසිසේත්ම ළඟා කර ගත නොහැකි ඉලක්කයක්. අපි ඒ බව අමතක කර මේ ආදායම උපයා ගත්තා කියා හිතමු. එසේ වුවද, රජයේ සමස්ත ආදායමම වුවත් වසර තුළ ආපසු ගෙවිය යුතු ණය වාරික හා පොලී වියදම් ගෙවීම සඳහා ප්‍රමාණවත් නැහැ. 

මේ ආණ්ඩුවට වගේම ඉදිරියේදී බලයට පත් වන කවර හෝ ආණ්ඩුවකටත් අලුතෙන් තවත් ණය ගනිමින් තිබෙන ණය වාරික හා පොලී වියදම් ගෙවීම හැර වෙනත් විකල්පයක් නැහැ. කෙසේ හෝ වියදම් කපා හැර, ආදායම් අඩු කරගෙන ප්‍රාථමික අයවැය හිඟය තුලනය කර ගත්තත්, ණය ප්‍රමාණය එන්න එන්නම වැඩි වෙන එක නියතයක්. මොකද ණය ගෙවන්න ණය ගැනීමේදී ණය වැඩි නොවෙතත්, පොලී ගෙවන්න ණය ගැනීමේදී ණය වැඩි වෙනවා. ණය වැඩි වෙද්දී පොලී වියදම්ද වැඩි වෙනවා. ඊට අමතරව විනිමය අනුපාතය පිරිහෙද්දී විදේශ ණය වල රුපියල් අගයද ඉහළ යනවා. 

රාජ්‍ය මූල්‍යනය මේ තරම් නරක අඩියකට වැටුණු පසු ප්‍රශ්නය වසරකින් දෙකකින් විසඳන්න බැහැ. මේ තත්ත්වය ආපසු හරවන්නනම් සැලකිය යුතු කාලයක් සැලකිය යුතු තරමේ ප්‍රාථමික අතිරික්තයක් පවත්වාගෙන යන්නම වෙනවා. එය පහසුවෙන් කළ හැකි දෙයක් නෙමෙයි. ඒ සඳහා හැකි ඉක්මණින් ආකෘතිමය ප්‍රතිසංස්කරණ ගණනාවක් ගන්න වෙනවා. මේ ප්‍රතිසංස්කරණ ගැන බොහෝ දෙනෙක් බොහෝ වර කතා කර තිබෙනවා. ඒවා රහස් නෙමෙයි. ඇතැම් අය ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ කොන්දේසි කියා කියන්නෙත් මේ නොකරම බැරි ප්‍රතිසංස්කරණ වලට.

මොන තරම් කැපවීම් කලත් අයවැය තුලනය කර ගන්න අවුරුදු තිහ හතළිහක් යනවා. මේක අවුරුදු හැත්තෑ හතරක ප්‍රශ්නයක්. අයවැය තුලනය කර ගන්න තුරු දිගින් දිගටම ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්න ඇතුළු වෙනත් ප්‍රශ්න ඇති වෙන එකත් වලක්වා ගන්න බැහැ. හැබැයි ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නය අයවැය ප්‍රශ්නයට සාපේක්ෂව විසඳන්න පහසු ප්‍රශ්නයක්. එම ප්‍රශ්නය වුවද ක්ෂණිකව, ස්ථිර ලෙස විසඳිය නොහැකි වුවත් වසර දහයකින් පහළොවකින් විසඳා ගන්න පුළුවන්.

ආර්ථිකයේ අසමතුලිතතා සමතුලිත කර ගැනීම සඳහා අපට ආර්ථිකය සමතුලිතව තිබුණු තැනකට ආපසු යන්න වෙනවා. නිදහස ලබන විට ඒ සමතුලිතතාවය තිබුණා. එහෙත්, මෙසේ ආපසු යාමේදී නිදහසෙන් පසුව අප විසින් ලබා ගෙන තිබෙන වෙනත් බොහෝ ජයග්‍රහණ නැති කර ගන්න බැහැ. මේ අසමතුලිතතාවය ප්‍රශ්නයක් වුවත් නිදහස ලැබූ තැන් සිට රට එක තැන තිබී නැහැ. අසමතුලිතතා මධ්‍යයේ වුවත්, ලංකාව මේ කාලය තුළ හිටපු තැනින් බොහෝ දුරක් ඉදිරියට ගිහින්. 

සුබසාධනවාදය හා ආදායම් විෂමතා අඩු කිරීමේ උත්සාහයන් අයවැය හිඟයට දායක වී ඇතත් එය එකම හේතුව නෙමෙයි. නිදහසට පෙරද පහළ ආදායම් ස්ථර වල පිරිස් සුබසාධනය කෙරුණා. අධ්‍යාපනය හා සෞඛ්‍යය වෙනුවෙන් රජය විශාල වියදමක් දැරුවා. එහෙත්, අයවැය තුලනය වුනා. ඇත්තටම දැන් වෙලා තියෙන්නේ සුබසාධනයද අවශ්‍ය පමණ හෝ අවශ්‍ය පරිදි සිදු නොවීමයි. 

නිදහසින් පසු සාර්ව-ආර්ථික ඉතිහාසය දෙස ආපසු හැරී බැලුවොත් අපට අයවැය හිඟය පුළුල් වීමට හේතු වූ කරුණු ගණනාවක් එකින් එක හඳුනාගත හැකියි. එසේ හඳුනාගෙන අවුරුදු 74ක් කරන්න බැරි වූ ඇතැම් දේවල් අත හැර දැමිය හැකියි. මේ මුළු කාලය තුළම කාටවත් හරියකට කරන්න බැරි වූ දේවල් පුද්ගලයින්ගේ ප්‍රශ්න නොව ක්‍රමයේ ප්‍රශ්න බව හඳුනා ගෙන අත හැර දමන්න තවත් ප්‍රමාද විය යුතු නැහැ. මේ ලැයිස්තුව තුළ පැහැදිලිව හඳුනාගත හැකි එක් දෙයක් වන්නේ රාජ්‍ය පාලනය යටතේ ඇති ව්‍යවසායයි.

රාජ්‍ය ව්‍යවසායයන්හි පාඩු පිළිබඳ සංයුක්ත නිදර්ශන ඕනෑ තරම් පෙන්විය හැකියි. කෝප් කමිටුවේ ගණන් බැලීම් අනුව රජයට  පවරාගත් තැන් සිට පසුගිය මාර්තු අවසානය දක්වා ශ්‍රී ලන්කන් ගුවන් සමාගමේ සමුච්ඡිත අලාභය පමණක් රුපියල් බිලියන 372ක්. පෞද්ගලික ව්‍යවසායකයෙකුගේ කළමනාකරණය යටතේ ලාබ ලබමින් තිබූ මෙම ආයතනය නැවත රජයට පවරා ගත්තේ ඇයි කියන එක රහසක් නෙමෙයි. මෙහි වරද පහසුවෙන් රාජපක්ෂ පවුල් පාලනය පිට පැටවිය හැකියි. වෙනත් කණ්ඩායමක් විසින් අදාළ ආයතනය පාලනය කළේනම් මෙවැන්නක් සිදු නොවන බව යමෙකුට කිව හැකියි.

බොහෝ දෙනෙකු හිතන විදිහට රාජ්‍ය අංශය මේ තරම් අකාර්යක්ෂම වී තිබෙන්නේ හැත්තෑ හතේදී ඊනියා නිදහස් ආර්ථිකය හඳුන්වා දීමෙන් පසුවයි. දේශපාලකයා හා රාජ්‍ය සේවකයා දූෂිතයෙකු වී තිබෙන්නේද එයින් පසුවයි. අප අවධානය හෙළන්නේ මෙවැනි සංයුක්ත නිදර්ශන දෙස නෙමෙයි. යම් හෙයකින් රාජපක්ෂ පවුල් පාලනය තුළ හෝ හැත්තෑ හතෙන් පසුව නාස්තිය, දූෂණය හා හොරකම් ඉහවහා ගියේනම් එය සිදුව ඇත්තේ ක්‍රමයේ ප්‍රශ්නයක් නිසා මිස පුද්ගලයින්ගේ ප්‍රශ්නයක් නිසා නෙමෙයි. පුද්ගලයින් වෙනස් කිරීමෙන් යම් සාධනීය වෙනසක් කළ නොහැකි බවක් මෙයින් අදහස් වන්නේ නැහැ.

රාජ්‍ය ප්‍රතිපත්තියක් ලෙස පෞද්ගලික අයිතිය යටතේ පැවති ව්‍යවසාය රජය සතු කර ගැනීම පටන් ගත්තේ පනස් හයේ වෙනසින් පසුවයි. සිරිමාවෝ බණ්ඩාරනායකගේ ආණ්ඩු යටතේ මේ වැඩේ ජයටම සිදු වුනා. ඊට අමතරව රජය අලුත් ව්‍යවසාය ගණනාවකටද අත ගැසුවා. ඉන් පසුව, අනූව දශකයේ සිට රාජ්‍ය ව්‍යවසාය පුද්ගලීකරණය කිරීමේ ප්‍රවණතාවක් දැකිය හැකි වුවත් රාජපක්ෂ දශකය තුළ නැවතත් ජාතික සමාජවාදය කරා නැඹුරු වීමක් සිදු වුනා. දේශපාලකයින් හොරුන් නොවූ බව කියන හැත්තෑ හතට පෙර යුගයේ රාජ්‍ය ව්‍යවසාය ලාබ ලැබුවාද?

පහත වගුවේ පෙන්වා දී තිබෙන්නේ ලංකාව පෞද්ගලික ව්‍යවසාය රජය සතු කරන්න පටන් ගැනීමෙන් පසුව ගත වුනු 1954-1984 අතර වසර තිහක කාලය තුළ සමස්තයක් ලෙස රාජ්‍ය ව්‍යවසායයන්හි ආදායම්, වියදම් හා ලාභ-අලාභයි. හොරකම්, දූෂණ චෝදනා නැති, ඉහළ අධ්‍යාපනයක් ලබා ඇති සමාජවාදීන් මුදල් ඇමති ධුරය දැරූ කාල වකවානු වලදීත් රාජ්‍ය ව්‍යවසාය පාඩුවට මිස ලාබයට දුවා නැහැ.

හොරකම්, දූෂණ, නාස්ති ආදිය රාජ්‍ය ව්‍යවසාය පාඩු ලබන්නට හේතුවක් බව බොරුවක් නෙමෙයි. එය පැහැදිලි කරුණක්. මේ හොරකම්, දූෂණ, නාස්ති නැවැත්විය හැකිනම් රාජ්‍ය ව්‍යවසායයන්හි පාඩු අඩු කළ හැකි බවත් ඇත්තක්. එහෙත්, එසේ හොරකම්, දූෂණ, නාස්ති අඩු කිරීම ගැන කතා කරන්න සිදු වී තිබීමම පෞද්ගලික අංශයට කළ හැකි දේ රජය විසින් කිරීමේ ප්‍රතිඵලයක්. හේතුව ඉතා පැහැදිලි, තේරුම් ගන්න අමාරු නැති කරුණක්. පෞද්ගලික ව්‍යාපාරයකට පාඩුවට දුවන්න බැහැ. පාඩු ලබන පෞද්ගලික ව්‍යාපාර වැසී යනවා. එහෙත්, රජයට දිගින් දිගටම පාඩු ලබන ව්‍යාපාර නඩත්තු කළ හැකියි. එම පාඩුව දරන්නේ පැත්තක ඉන්න පිරිසක්. වක්‍ර බදු හරහා රුපියල් බිලියන 372ක ශ්‍රී ලන්කන් පාඩුව ගෙවන ශ්‍රී ලාංකිකයින්ගෙන් අති මහත් බහුතරය ජීවිතේටම ගුවන් යානයක් දැක තිබෙන්නේ අහසේ පමණයි.

හැම රාජ්‍ය ආයතනයක්ම පාඩු නොලබන බව කාට හෝ කියන්න පුළුවන්. වෙන්න පුළුවන්. නමුත්, පෞද්ගලික අයිතිය යටතේ තිබුණානම් ඔය කිසිම ආයතනයක් පාඩු ලබන්නේ නැහැ. ඒ වගේම, කිසියම් ආයතනයක් කිසියම් වසරකදී ගිණුම්කරණ ලාබයක් ලැබුවා කියන එකෙන් එම ආයතනය පාඩු නොලැබූ බවක් අදහස් වන්නේ නැහැ. ගිණුම්කරණ ලාබය රුපියල් වලින් විශාල මුදලක් වෙන්න පුළුවන්. එපමණකින්ද මේ කතාව වෙනස් වෙන්නේ නැහැ. 

කිසියම් ව්‍යවසායකයෙක් විසින් ආයතනයක් වෙනුවෙන් ආරම්භයේදී යොදවන ප්‍රාග්ධනයක් තිබෙනවා. ඇතැම් විට පසුව තවතවත් ප්‍රාග්ධනය යොදවනවා. ආයතනයක ගිණුම්කරණ ලාබයට අමතරව මෙසේ යෙදවූ ප්‍රාග්ධනය වෙනුවෙන් ලැබිය යුතු ප්‍රතිලාභද නොලැබේනම්, එහි ගිණුම්කරණ ලාබයක් ඇතත් ආර්ථික ලාභයක් නැහැ. 

නිදහසේ සිට අයවැය හිඟයක් දිගටම නඩත්තු කරන ලංකාවේ රජය රාජ්‍ය ව්‍යවසාය වෙනුවෙන් ආයෝජනය කර තිබෙන හැම ආන්තික රුපියලක්ම ණයට ගත් රුපියල්. හැම ආන්තික ඩොලරයක්ම ණයට ගත් ඩොලර්. මේ රුපියල් හා ඩොලර් වෙනුවෙන් පොලී ගෙවිය යුතුයි. ඊට අමතරව ඩොලර් ණය වල රුපියල් වටිනාකමද වසරින් වසර ඉහළ යනවා. ගිණුම්කරණ ලාබයක් ආර්ථික ලාබයක් වීමටනම් මේ පොලී වියදම් හා ඩොලරයේ මිල ඉහළ යාමේ බලපෑමද ආවරණය කෙරෙන තරමට එම ගිණුම්කරණ ලාබ විශාල විය යුතුයි. එසේ නැත්නම් ඇත්තටම සිදුව තිබෙන්නේ පාඩුවක්.

තමන් යටතේ ඇතැම් ආයතන පාලනය වූ කාල වකවානු වල දිගින් දිගටම පාඩු ලැබූ එම ආයතන ලාබ ලැබූ බව ඇතැම් අය කියනවා. මේ කතාව පට්ට පල් බොරුවක් කියා මම කියන්නේ නැහැ. එසේ වූ පමණින්, මගේ තර්කය අවලංගු වන්නේද නැහැ. කෙසේ වුවද, මේ කියන ලාබ පිළිබඳවද මට ප්‍රශ්න තිබෙනවා. 

මෙය මෙසේ දිගින් දිගටම පාඩු ලැබූ ආයතන වල පාඩුව ලාබ වලට හැරවූ බව කියන අයට කරන අභියෝගයක්. ඔබ එසේ කරන්නට සමත් වුනානම්, කරුණාකර අදාළ ආයතනය පාඩු ලැබූ වසර වල හා ලාබ ලැබූ වසර වල විස්තරාත්මක ගිණුම් සමඟ පාඩු ලාබ බවට හැරවූ ආකාරය පැහැදිලි කරන්න. එවිට ඔබ සංඛ්‍යාලේඛණ විජ්ජාවක් කර නැති බව කාට වුවත් පැහැදිලි වෙයි. ඒ වගේම, කවර හෝ පාඩු ලබන ආයතනයක් ලාබ ලබන ආයතනයක් බවට පත් කළ හැකි ක්‍රමයක් ඔබ දැන සිටිනවානම්, ජනතාවට ආදරයක් ඇති කෙනෙකු ලෙස ඔබ ඒ රහස සඟවාගෙන නොසිට ඉදිරිපත් කළ යුතුයි. අවසාන අරමුණ ජනතාවට සේවයක් කිරීමනම් ඔබේ යෝජනාව වෙනත් අයෙකු විසින් ක්‍රියාත්මක කිරීම ඔබට ප්‍රශ්නයක් වෙන්න බැහැ. 

රජය ව්‍යාපාර කිරීමේ පාඩුව මෙපමණක් නෙමෙයි. රාජ්‍ය ව්‍යවාසයයක් සතු ඒකාධිකාරී බලය ප්‍රයෝජනයට ගනිමින් පාරිභෝගිකයන්ගෙන් අසාධාරණ මිලක් අය කළ හැකියි. ඒ නිසා, ඇතැම් විට රාජ්‍ය ව්‍යවාසයයක් ලාබ ලැබුවත් ඒ ලාබ නියම ක්‍රමයට උපයන ලාබ නෙමෙයි. උදාහරණයක් ලෙස තෙල් සංස්ථාවේ අකාර්යක්ෂමතාවය නඩත්තු කරන අතරම ඉන්ධන මිල ඉහළ දමා පාඩු අඩු කර ගන්න පුළුවන්. විදුලිබල මණ්ඩලයේ අකාර්යක්ෂමතාවය නඩත්තු කරන අතරම විදුලි බිල ඉහළ දමා පාඩු අඩු කර ගන්න පුළුවන්. පෞද්ගලික අංශයේ ඒකාධිකාරයකට වුවද මෙය කළ හැකි වුවත් රජයට නියාමනය හරහා ඒකාධිකාර ඇති වීම වැළැක්විය හැකියි. 

පෞද්ගලික අංශයේ ක්‍රියාකාරිත්වය ඉහළ මට්ටමට තිබෙන කර්මාන්තයක වුවද රාජ්‍ය ව්‍යවසායයක් පැත්තකින් ක්‍රියාත්මක වෙද්දී සමස්තයක් ලෙස එම කර්මාන්තයම අකාර්යක්ෂම වෙනවා. රාජ්‍ය ආයතනය පාඩුවට දුවන විට පෞද්ගලික ආයතනයට එසේ පාඩු ලබමින් දුවන්න බැරි නිසා වෙළඳපොළෙන් ඉවත් වෙන්න වෙනවා. රාජ්‍ය ආයතනය සුපිරි ලාබ ලබන විට පෞද්ගලික අංශයේ තරඟකරුවන්ද සුපිරි ලාබ ලැබීමට පෙළඹෙනවා. ඇතැම් අවස්ථා වල පෞද්ගලික අංශයේ තරඟකරුවන්ට රාජ්‍ය අංශය අභිබවා තරඟයෙන් ඉස්මතු විය හැකි නමුත් ඇතැම් විට සිදු වන්නේ පෞද්ගලික අංශයද රජයේ ක්‍රමයට අනුගත වීමයි. ලංකාවේ ටෙලිකොම් කර්මාන්තය පළමු කාණ්ඩයටත්, වාණිජ බැංකු දෙවන කාණ්ඩයටත් උදාහරණයි.

සමස්තයක් ලෙස ගත් විට රාජ්‍ය අංශය ව්‍යවසායයන් බදා ගෙන සිටීමෙන් සිදුවන ලොකුම හානිය කර්මාන්තයේ වර්ධනය ඇණ හිටීමයි. අනූව දශකයට පෙර දුරකථන සම්බන්ධතාවක් ලබා ගැනීමට අවශ්‍ය වූ අයෙකුගෙන් ඇහුවොත් මේ ගැන කියයි. මේ හේතුව මත ලංකාවේ රජය විසින් අහිමි කරගත්, නොපැවති සමාගම් වලින් ලබා ගත හැකිව තිබුණු බදු ආදායම ඉතා විශාලයි. මේ පාඩුව, රාජ්‍ය ව්‍යවසාය වල සමස්ත සමුච්ඡිත අලාබයට එකතු කර එයට පොලී වියදම් හා ඩොලරයේ මිල ඉහළ යාමේ බලපෑම එකතු කළ විට වත්මන් ණය කන්දට රාජ්‍ය අංශයේ ව්‍යවසාය නිසා සිදුව ඇති බලපෑම තේරුම් ගත හැකි වෙයි.

ඔළුගෙඩි මාරු කිරීමෙන් මේ ප්‍රශ්නය විසඳෙන්නේ නැහැ. පෞද්ගලික අංශයට කළ හැකි දේ රජය විසින් බදාගෙන සිටීම දිගින් දිගටම අසාර්ථක වී ඇති ක්‍රමයක්. එය නැවත නැවත අත් හදා බලමින් ලංකාව මුහුණ දෙන නිදන්ගත ප්‍රශ්නයෙන් ගොඩ යන්න බැහැ. ලංකාවේ ගොඩදමන්නනම්, ඉදිරියේදී අප විසින් කතා කරන්නට අපේක්ෂා කරන වෙනත් බොහෝ දේ අතර, රජය ව්‍යාපාර කිරීමෙන් ඉවත් විය යුතුයි. ඒ වෙනුවෙන් සෘජුව පෙනී නොසිටින පුද්ගලයෙකුට හෝ දේශපාලන පක්ෂයකට රට ගොඩ දමන්න බැහැ. 

කෙසේ වුවද, මෙයට විසඳුමක් ලෙස රාජ්‍ය ව්‍යවසායයන් විදේශිකයින්ට විකුණා දැමීම තුළ වෙනත් අතුරු ප්‍රශ්න ඇති වෙනවා. ඩොලර් හිඟයට තාවකාලික පිළියමක් ලෙස රජය සතු වත්කම් විදේශිකයින්ට විකුණා දැමීමත්, පුද්ගලීකරණය හරහා නිෂ්පාදන කාර්යක්ෂමතාවය ඉහළ නංවා ගැනීමත් එකට පටලවා ගත යුතු නැහැ.

ආර්ථික අර්බුදයේ ඓතිහාසික සම්භවය (දෙවන කොටස)

වැඩවසම් ආකෘතියක ක්‍රියාත්මක වූ ග්‍රාමීය ස්වයංපෝෂිත ආර්ථිකයක් තිබුණු ලංකාව ඉංග්‍රීසීන් විසින් ලෝකයට සම්බන්ධ කළා. එහෙත්, අඩු වශයෙන් ආරම්භයේදී, මේ ආකාරයෙන් ලෝකයට සම්බන්ධ කළේ ලංකාව මිස ලාංකිකයින් නෙමෙයි. ලාංකිකයින්, විශේෂයෙන්ම උඩරට පළාත් වල ජීවත් වූ සිංහලයින්, තවදුරටත් ලෝකය සමඟ ලොකු සම්බන්ධයක් නොමැතිව පරණ ග්‍රාමීය ස්වයංපෝෂිත ආර්ථිකය ඇතුළේම ජීවත් වුනා. මේ ආර්ථිකය 88/89 කාලය දක්වාම ලංකාවේ බොහෝ ගම් වල තිබුණා. එහෙත්, අනූව දශකයේ මැද භාගය වෙද්දී එවැනි ස්වයංපෝෂිත ආර්ථිකයක් ඉතිරිව තිබුණේ මීමුරේ වැනි ගම් සුළු ප්‍රමාණයක පමණයි. අසූව දශකය ලංකාවේ ධනවාදයේ එක් අදියරක් සම්පූර්ණ කළ කාලයක්.

ඉංග්‍රීසි පාලන කාලය තුළ ලංකාව ලෝකය සමඟ සම්බන්ධ කළ ප්‍රධානම කණ්ඩායම යුරෝපයෙන් සංක්‍රමණය වූ වැවිලිකරුවන්. ඊට අමතරව ඉන්දීය උපමහාද්වීපයේ විවිධ ප්‍රදේශ වලින් පැමිණ ජාත්‍යන්තර (කලාපීය) වෙළඳාමෙහි නිරත වූ ව්‍යවසායකයින්ද මේ කටයුත්තට දායක වුනා. ලංකාවේ ධනවාදය දියුණු කළේ මේ සංක්‍රමණිකයන් විසින්. ඔවුන් පාරම්පරික ලාංකිකයින් නෙමෙයි. පාරම්පරික ලාංකිකයින් ඔවුන්ව අනුගමනය කරමින් ලෝකය සමඟ සම්බන්ධ වුනේ ඉතා සෙමෙන්. 

මට මතක තිබෙන කාලයේ මා දන්නා මගේ ඥාතීන්, මිතුරන් ජීවත් වූ ඇතැම් ගම් බොහෝ දුරට ස්වයංපෝෂිත ගම්. එවැනි ගමක ජීවත් වූ අයෙකුට ගමෙන් පිට සිදුවන දෙයක ලොකු බලපෑමක් තිබුණේ නැහැ. යම් හෙයකින් මෙවැනි ගමක් හා බාහිර ලෝකය අතර සම්බන්ධය බිඳී ගිය මොහොතක මෙවැනි ගමක වැසියන්ට ලොකු අපහසුතාවයන්ට මුහුණ දෙන්න වුනේ නැහැ. ඇත්තටම 88/89 සමයේ එසේ සිදු වූ කාල වකවානු තිබුණා. එහෙත් බාහිර උදවු නැතිව ගම් වල මිනිස්සු කොහොම හරි ජීවත් වුනා.

මම හිතන විදිහට මේ තත්ත්වය තීරණාත්මක ලෙස වෙනස් වෙන්න පටන් ගත්තේ ඇඟලුම් කර්මාන්තය රට පුරා පැතිරීම හා ගම් වල තරුණයන් උතුරේ යුද්ධය සමඟ සම්බන්ධ වීම සමඟයි. මේ සමඟම, කලින් අතේ සල්ලි නොගැවසුණු, ඇඟ වෙහෙසා මොනවා හෝ වවාගෙන කෑ, තරුණ තරුණියන් අතේ සල්ලි ගැවසෙන්න පටන් ගත්තා. ගමේ ආර්ථිකය තීරණාත්මක ලෙස වෙනස් වුනා. අද ලංකාවේ ගමක් බාහිර ලෝකයෙන් හුදෙකලා වුනොත් ඒ ගමේ වැසියන්ට ජීවත් වෙන්න ක්‍රමයක් නැහැ. ඇමරිකාවේ වගේම ලංකාවේ ගමක වුවත්, වෙළඳපොළ මිනිසුන්ගේ සාමාන්‍ය ජීවිතයේම කොටසක්. වෙළඳපොළ හරහා ලංකාවම එකිනෙකා හා සම්බන්ධ වෙලා. ලංකාව වගේම ලාංකිකයින්ද ලෝකය සමඟද සම්බන්ධ වෙලා.

මතුපිටින් බැලුවොත් ඉංග්‍රීසි ආණ්ඩුව හැදෙන්නට පෙර රට පාලනය කළ රජෙකුට විශාල බලයක් තිබුණා. සිරිත් විරිත් වලට ගරු කරමින් වුවත් තමන්ගේ අභිමතය පරිදි වැසියෙකුගේ හිස ගසා දැමීමට හෝ වෙනත් ආකාරයක කුරිරු වධබන්ධයකට ලක් කිරීමට රජුට හැකි වුනා. තමන්ට මනාප කාන්තාවක් අන්තඃපුරයට ගෙන්වා ගත හැකි වුනා. එහෙත්, ප්‍රායෝගිකව පර්යන්ත ගමක ජන ජීවිතයට හෝ ග්‍රාමීය ආර්ථිකයට රජුගෙන් බලපැමක් සිදු නොවුණු තරම්. ඉඩම් අයිතිය රජු සතු වුවත් ගැමියෙකුට කැලය කොටා ගිණි ලා හේනක් හදාගන්න එය බාධාවක් වුනේ නැහැ. අනූව දශකය පමණ දක්වාම මේ ක්‍රමයේ නෂ්ඨාවශේෂ ලංකාවේ දැකිය හැකිව තිබුණා. මා අයත්වන්නේ එම නෂ්ඨාවශේෂ ඇසින් දුටු අවසන් පරම්පරාවට විය යුතුයි.

අද වන විට ලංකාවම වෙළඳපොළට සම්බන්ධයි. ගනුදෙනු හැමදාමත් සිදු වුනත්, ගනුදෙනු සඳහා මහා පරිමාණයෙන් මුදල් භාවිතා කිරීම හා මුදල් භාවිතයෙන් තොර ජීවිතයක් ගැන සිතිය නොහැකි මට්ටමකට රටම පත් වීම සාපේක්ෂව අලුත් දෙයක්. අනූව දශකයේ සම්පූර්ණ වූයේ මේ පරිවර්තනයයි. ජාතික රාජ්‍ය ආකෘතිය තුළ ධනවාදය මේ අදියරට පැමිණීමත් සමඟ රජය සතු මුදලේ අගය පාලනය කිරීමේ හැකියාව හේතුවෙන් මුළු රටම රජයේ ග්‍රහණයට නතු වීමද නොවැලැක්විය හැකියි. එම තත්ත්වය තුළ රජය හමුවේ වැසියා විශාල අසරණ භාවයකට පත් වෙනවා. රජය කරන වරදකින් පීඩාවට පත් වන වැසියෙකුට පුද්ගලයෙකු ලෙස තනිව කළ හැකි දෙයක් නැතිව යනවා.

නිදහස ලබද්දී ලංකාවේ මෙවැනි තත්ත්වයක් ඇති වී තිබුණේ නැහැ. ඒ වගේම, රජය කටයුතු කළේ විනයකට යටත්වයි. දැන් වගේම ඒ කාලයේත් රජයට වියදම් තිබුණා. මේ වියදම් පියවා ගැනීම සඳහා රජය ආදායම් එකතු කළා. බොහෝ විට එය කළේ විනිවිද භාවයක් ඇතුවයි. සල්ලි අච්චු ගසමින් ඇහැට නොපෙනෙන "උද්ධමන බදු" එකතු කළේ නැහැ. 

ඉහත රූප සටහනෙහි පෙන්වා තිබෙන්නේ පසුගිය වසර දෙසීයක කාලය තුළ ලංකාවේ රාජ්‍ය ආදායම් හා වියදම්. වියදම ආදායම ඉක්මවූ අවුරුදු රතු පාටින්ද, ආදායම වියදම ඉක්මවූ අවුරුදු කොළ පාටින්ද පෙන්වා තිබෙනවා. ස්ථම්භයේ උස වියදම් හා ආදායම් අතර අනුපාතයයි.

ලංකාවට නිදහස ලැබෙන තුරු බොහෝ වසර වලදී රජයේ වියදම් ආදායම නොඉක්මවූ බව මේ ප්‍රස්ථාරය දෙස බැලූ විට පැහැදිලිව පෙනෙනවා. එයින් අදහස් වන්නේ අයවැය අතිරික්තයක් පැවති බවයි. ඉංග්‍රීසි ආණ්ඩුව මෙසේ එකතු වූ අතිරික්තය ඉතිරි කරමින් ආයෝජනය කළා. ඒ ආයෝජන වලින්ද ආදායම් ලැබුණා. කවර හෝ හේතුවක් නිසා කිසියම් වසරක් තුළ රජයේ ආදායම වියදමට වඩා අඩු වී අයවැය හිඟයක් ඇති වූ විට මෙසේ කලින් ඉතිරි කරගත් අරමුදල් ප්‍රයෝජනයට ගත හැකි වුනා.

විදේශ අංශයේ පැවතියේද මෙවැනිම තත්ත්වයක්. අපනයන වෙනුවෙන් වැය කළේ ආනයනය කර ඉපැයූ විදේශ විණිමයයි. ඉතිරිය විදේශ සංචිත සේ එකතු වුනා. ආනයන වෙනුවෙන් අපනයන ආදායම් ඉක්මවා වියදම් කරන්නට සිදු වූ වසර වලදී ප්‍රයෝජනයට ගත්තේ මෙසේ කලින් ඉතිරි කරගත් සංචිතයි. මුල් කාලයේදී ලංකාවේ භාවිතා වූ සල්ලි කියන්නේත් ආනයන භාණ්ඩයක්. අපනයන වල හිලවුවට ඉන්දියාවෙන් කාසි ආනයනය කළා. ඒ හැර සල්ලි අච්චු ගසමින් වියදම් කළේ නැහැ. ඒ නිසා, විශාල කාලයක් අපහසුවකින් තොරව විණිමය අනුපාතය ස්ථිරව පවත්වා ගන්න පුළුවන් වුනා.

නිදහසින් පසු මේ තත්ත්වය වෙනස් වුනා. ප්‍රස්තාරය දෙස බැලූ විට වෙනස ඉතා පැහැදිලිව පෙනෙනවා. කේන්සියානු ප්‍රතිපත්ති අනුගමනය කළ එජාප ආණ්ඩු වගේම ජාතික සමාජවාදී ප්‍රතිපත්ති අනුගමනය කළ වාමාංශික ආණ්ඩු විසින්ද එක සේ ආදායම් ඉක්මවා වියදම් කළා. ප්‍රස්ථාරයේ රතු තීරු මිස කොළ තීරු දකින්නට නැත්තේ ඒ නිසා. 

දිගින් දිගටම අයවැය හිඟයන් මිස අතිරික්ත නැති වූ විට ටික කලකින් ඉතිරි කරගත් දේ අවසන් වෙනවා. එයින් ලැබුණු පොලී ආදායම්ද අහිමි වෙනවා. ඉන් පසු ණය ගන්න සිදු වෙනවා. ඒ ණය වෙනුවෙන් ගෙවන්න සිදුවන පොලී මුදල් වැය ශීර්ෂයට එකතු වෙනවා. අයවැය හිඟය තවත් ඉහළ යනවා. එය පියවන්න වැඩියෙන් ණය ගන්න වෙනවා. විෂම චක්‍රයක් හැදෙනවා. 

රාජ්‍ය අංශයේ මෙවැනි විෂම චක්‍රයක් හැදෙද්දී විදේශ අංශයේද එවැනිම විෂම චක්‍රයක් හැදුනා. එයට හේතු වූයේ 1950දී මහ බැංකුව පිහිටුවීමෙන් පසුව රජයේ අයවැය හිඟය පියවීමට සල්ලි අච්චු ගැසීමේ විකල්පය කරාද යොමුවීම හේතුවෙන්. රජය විසින් අච්චු ගසා වියදම් කරන සල්ලි ආර්ථිකයට එකතු වෙන්නේ පෙර මෙන් සල්ලි ආනයනය කරන විට සිදු වන ආකාරයෙන් නෙමෙයි. සල්ලි ආනයනය කිරීමට භාණ්ඩ අපනයනය කළ යුතුයි. ඒ නිසා, මුදල් සැපයුම වැඩි වෙන්නේ නිෂ්පාදනය වැඩි වුනොත් පමණයි. සල්ලි අච්චු ගැසීමේදී එවැනි සීමාවක් නැහැ. 

රජය විසින් අච්චු ගහන සල්ලි මිනිස්සුන්ගේ අතට ගිය විට භාණ්ඩ සඳහා වන ඉල්ලුම ඉහළ යනවා. එහිදී ආනයන ඉහළ යනවා. එහෙත් එයට අනුරූපව අපනයන ඉහළ යාමක් සිදු වන්නේ නැහැ. සල්ලි ආනයනය කළ කාලයේ මෙවැනි ප්‍රශ්නයක් හෝ ප්‍රශ්නයක් ඇති වීමේ ඉඩක් තිබුණේ නැහැ. 

අපනයන ආදායම් ඉක්මවා ආනයන වියදම් ඉහළ ගිය විට එකතු කරගෙන තිබෙන සංචිත අඩු වෙනවා. මෙය දිගින් දිගටම සිදු වන විට සංචිත දිගින් දිගටම අඩු වෙනවා. 

ඉහත කරුණට අමතරව නිදහසින් පසු ලංකාවේ විදේශ සංචිත පිරිහෙන්න තවත් කරුණක් බලපෑවා. නිදහසට පෙර වසරින් වසර ලංකාවට විදේශික ව්‍යවසායකයන් පැමිණුනා. ඔවුන් පැමිණුනේ ප්‍රාග්ධනයද අරගෙනයි. නිදහසින් පසු ලංකාවේ ආණ්ඩු විසින් අනුගමනය කළ ප්‍රතිපත්ති නිසා මේ අයුරින් රටට විදේශිකයින් පැමිණීම අඩුවුනා පමණක් නොව රටේ සිටි විදේශිකයින් හා සංක්‍රමණිකයන්ගෙන් පැවත ආ අය රටින් පිටව යාමද වුනා. එසේ ගියේ ඔවුන් සතු වූ ප්‍රාග්ධනය මෙන්ම ව්‍යවසායකත්වයද  අරගෙනයි. 

නිදහසින් පසු රටේ සිටි විදේශිකයන්ගේ දේපොළ රජය සතු කර ගනිමින් රටේ සිටි ආයෝජකයින්ට රටින් පිටව යාමට සැලසූ ලංකාවට දශක කිහිපයක් යද්දී ආයෝජකයින් රටට ගෙන්වා ගැනීම විශාල අභියෝගයක් වී තිබීමත්, විදේශ විණිමය හොයන්නට රටේ දේපොළ විදේශිකයන්ට විකුණන්නට වී තිබීමත් දෛවයේ සරදමක්.

රජයක් දිගින් දිගටම ආදායම ඉක්මවා වියදම් කරමින් හිඟය පියවීමට සල්ලි අච්චු ගැසීම මත්ද්‍රව්‍යයකට ඇබ්බැහි වුනා වගේ වැඩක්. හිඟය පාලනය කරන්න අවශ්‍ය වුවත් එය කරන එක පහසු වැඩක් නෙමෙයි. අයවැය හිඟය පියවන්න විදේශ ණය ගැනීමෙන් ආනයන අපනයන පරතරය හමුවේ සංචිත පහළ යාමේ අමතර ප්‍රශ්නයද තාවකාලිකව විසඳා ගත හැකි වුවත් එයින් සිදු වන්නේ දිගුකාලීන ගෙවුම් ශේෂ උගුලකද හිර වීමයි. 

නිදහස ලබන විට විශාල විදේශ සංචිත ප්‍රමාණයක් රටේ ඉතිරිව තිබුණත් දිගින් දිගටම අපනයන ආදායම් ඉක්මවා ආනයන වෙනුවෙන් වියදම් කිරීම නිසා 1964 වන විට ලංකාවේ විදේශ සංචිත රටේ විදේශ ණය ප්‍රමාණයට වඩා අඩු මට්ටමකට වැටුණා. මේ දවස් වල ලංකාවේ විදේශ සංචිත ගැන බොහෝ දෙනෙක් කතා කරනවා. එහෙත්, ඇත්තටම, එනම් ශුද්ධ පදනමකින්, ලංකාව සතුව විදේශ සංචිත තිබුණේ 1963 වන තුරු පමණයි. නිදහස ලබා වසර පහළොවක් ඇතුළත ලංකාවේ බලයේ සිටි ආණ්ඩු රටේ විදේශ සංචිත ටික ඉවර කළා. එතැන් සිට අද දක්වාම අප කතා කරන්නේ ණයට ගත් සංචිත ගැන මිසක් උපයාගත් සංචිත ගැන නෙමෙයි.

ප්‍රමාණවත් සංචිත තිබෙන තුරු ලංකාවට විණිමය අනුපාතය ස්ථිරව තබා ගත හැකි වුවත් සංචිත අවසන් වීමෙන් පසුව එය කළ හැකි වූයේ නැහැ. ඒ නිසා, රුපියල අවප්‍රමාණය කරන්න සිදු වුනා. ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත ගොස් ණය ගන්න සිදු වුනා. හැටේ දශකයේ මැද සිට දිගින් දිගටම මේ වැඩේ කරන්න සිදු වුනා. 

සමගි පෙරමුණු රජය දැඩි ලෙස ආනයන පාලනය කළේත්, හැත්තෑ හතේදී ජේආර් බලයට පත් වීමෙන් පසුව රුපියල විශාල ලෙස අවප්‍රමාණය කළේත් ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නයට විසඳුමක් ලෙසයි. මේ පිළියම් වලින් තාවකාලිකව ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නය විසඳුනත් දිගින් දිගටම නැවත නැවතත් ප්‍රශ්නය මතු වුනා. ඒ රෝගයට මිස රෝග නිධානයට පිළියම් නොකෙරුණු නිසයි. රෝග නිධානය වූ අයවැය හිඟය පවතින තුරු ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්න වරින් වර මතු වීම නොවැලැක්විය හැකියි.

මතු සම්බන්ධයි.