අජිත් ධර්මා අප මේ වියුණුව පටන් ගත් කාලයේ සිටම අප සමඟ සංවාද කරන අයෙක්. අප සමඟ වැඩිපුරම සංවාද කර තිබෙන්නේ ඔහු විය හැකියි. මෑතක දී ඔහු තමන්ව මනෝරාජික සමාජවාදියෙකු ලෙස හඳුන්වා ගෙන තිබුණා. බොහෝ විට ඔහුගේ පැත්තෙන් මෙය අලුත් හඳුන්වා ගැනීමක් නොවෙන්න ඇති. එහෙත් මෙවැන්නක් මීට පෙර මගේ අවධානයට යොමු වී තිබුණේ නැහැ.
මනෝරාජික සමාජවාදය ගැන ලොකුවට කතා කරන්න මගේ අදහසක් නැහැ. කාමරයේ අලි ඉඳිද්දී අලින්ගේ ඇඟේ ඉන්න කටුස්සන් ගැන කතා කරන්න කාලය යොදවන එකේ තේරුමක් නැහැ. මෙයින් අදහස් කළේ මනෝරාජික සමාජවාදය කියන්නේ කතා කරන්නවත් නොවටිනා කටුස්සෙක් කියන එක නෙමෙයි. කතා කරන එක වඩා වැදගත් අලි කාමරයේ ඉන්නවා කියන එකයි.
මනෝරාජික සමාජවාදය ගැනත් මේ වෙලාවේ පොඩ්ඩක් කතා කළ යුත්තේ අජිත් ධර්මා නිසා නෙමෙයි. සමහර අය තවමත් සමගි පෙරමුණු මාදිලියේ මනෝරාජික සිහිනයක ඉන්න බව පෙනෙන නිසයි. සමගි පෙරමුණු කාලයේ මමත් කුඩා දරුවෙක්. අද ජීවත් වන වයස අවුරුදු පණහක කෙනෙකු වුවත් හැත්තෑ හතේදී අවුරුදු හයක දරුවෙක්. ගොඩක් අය සමගි පෙරමුණු කාලය ගැන හිතන්නේ පැරකුම් යුගය ගැන හිතන විදිහටමයි.
මිනිස්සුන්ට බොහෝ කලක සිට විවිධ මනෝරාජික අදහස් තිබුණා. ඒ ඇතැමුන්ට මනෝරාජික සමාජවාදී සමාජයක් පිළිබඳ අදහස්ද තිබුණා. මේ අදහස් වල ආරම්භය යම් තරමකින් ආගමිකයි. සංඝ සමාජය එක්තරා ආකාරයක සමාජවාදී සමාජයක්. "අගත අනගත චතුදිස සගස" කියන එකේ "අගත අනගත" කොටස මම ඉතාම කැමති කොටසක්. මෙහි "අනගත" කොටස සමාජවාදීන්ද ඇතුළු බොහෝ දෙනෙකුට මග ඇරෙනවා. ලංකාවේ වත්මන් ණය අර්බුදයට හේතුවත් එයයි. ඉපදෙන්නට ඉන්න අයගේ අයිතිවාසිකම් ගැන බොහෝ දෙනෙක් සංවේදී නැහැ.
සංඝ කියන එකේ අදහසම සාමූහිකත්වයක් කියන එකයි. මේ අදහස බෞද්ධ සම්ප්‍රදායට අනන්‍ය එකක් නෙමෙයි. කතෝලික ඇතුළු අනෙකුත් ආගමික සම්ප්‍රදායයන් ඇතුළේත් ඉතිහාසය පුරා මේ ආකාරයේ සාමූහිකත්වයන් ගොඩ නැගී තිබෙනවා. එවැනි සාමූහිකත්වයන් සියවස් ගණනාවක් පුරා ස්ථායී ලෙස පැවතී තිබෙනවා. මූලධර්මයක් විදිහට මේ ආකාරයේ ආගමික සාමූහිකත්වයක් ඇතුළේ පොදු දේපොළ මිසක් පෞද්ගලික දේපොළ නැහැ. සම්පත් වෙනුවෙන් එකිනෙකා අතර තරඟයක්ද නැහැ.
අජිත්ගේ මනෝරාජික සමාජවාදී ලැයිස්තුවේ මුලින්ම තිබුණු නම් තුන පිළිවෙලින් රොබට් ඔවෙන්, තෝමස් මෝර් හා චාල්ස් ෆුරියේ. මේ තුන් දෙනා විසින්ම නියෝජනය කරන්නේ මාක්ස්ට වඩා පැරණි යුගයක්. මේ අය අතරින් තෝමස් මෝර්ව මම සලකන්නේ ප්‍රබන්ධකරුවෙක් විදිහටයි. ඔහුගේ "යුතෝපියා" යනු මූලික වශයෙන්ම ප්‍රබන්ධයක්. 1516 වසරේදී ප්‍රකාශයට පත් කෙරුණු මේ මේ ප්‍රබන්ධය තුළ "යුතෝපියා" ලෙස නම් කරන්නේ දකුණු ඇමරිකාවට පහළින් පිහිටි මනඃකල්පිත දිවයිනක හැදෙන පරමාදර්ශී සමාජයක්.
රොබට් ඔවෙන් හා චාල්ස් ෆුරියේ ජීවත් වුනේ තෝමස් මෝර් ජීවත් වූ කාලයෙන් සියවස් කිහිපයකට පසුවයි. මනෝරාජික සමාජවාදීන් ලෙස හැඳින්වුවත් මේ දෙන්නා ඔවුන්ගේ මනෝරාජික සමාජයන් මහ පොළොව මත ඇත්තටම ගොඩ නැගීමට උත්සාහයක් දැරූ අයයි. රොබට් ඔවෙන් විසින් ගොඩ නැගූ සමාජවාදී සමාජය පිහිටි තැනට ඇමරිකාවේ මා ජීවත් වන තැන සිට පැය කිහිපයකින් යා හැකියි. කෝවිඩ් නොවන්නට අප වසරකට කිහිප වරක් මෙම ප්‍රදේශය හරහා යනවා.
සමාජවාදී හෝ වෙනත් අදහස් මත පදනම් වූ මනෝරාජික සමාජ විශාල ප්‍රමාණයක් ඇමරිකාව තුළ වරින් වර ස්ථාපනය කර තිබෙනවා. බොහෝ විට මෙවැනි කාර්යයක් පටන් ගන්නේ ධනවතෙකු විසින් ඉඩම් මිල දී ගැනීමෙන්. වේල්සයේ ධනවත් රෙදි නිෂ්පාදකයෙකු හා මනෝරාජික සමාජවාදියෙකු වූ රොබට් ඔවෙන් විසින්ද මේ ආකාරයෙන් ඔහුගේ ධනය යොදවා ඇමරිකාවේ වත්මන් ඉන්දියානා ප්‍රාන්තයේ කොනක පිහිටි නිවු හාර්මනි නගරය මිල දී ගෙන එහි ඔහුගේ මනෝරාජික සමාජය ඇති කිරීමට උත්සාහ කළා.
රොබට් ඔවෙන් විසින් මිල දී ගන්න පෙරද නිවු හාර්මනි නගරය යුතෝපියාවක්. එහි සමාරම්භකයා වගේම ඉඩම් මිල දී ගෙන යුතෝපියාවක් පිහිටවූ මුල් අයිතිකරු යොහාන් ජෝජ් රැප්. කණ්ඩායමක් සමඟ ජර්මන් ලුතරන් පල්ලියෙන් කැඩී යන ඔහු හාර්මනි සොසයිටි නමින් අලුත් ආගමික නිකායක් හදනවා. 1814 වසරේදී පෙනිසිල්වේනියාවේ හාර්මනි ප්‍රදේශය හැර යන මේ කණ්ඩායම විසින් ඉන්දියානා ප්‍රාන්තයේ ඉඩම් මිල දී ගෙන නිවු හාර්මනි නමින් ඔවුන්ගේ යුතෝපියාව හදනවා. 1824දී තමන්ගේ ආගමික යුතෝපියාව ලෙස ගොඩ නැගූ නගරය රොබට් ඔවෙන්ට විකුණන හාර්මනි සොසයිටි සාමාජිකයින් නැවත පෙනිසිල්වේනියා ප්‍රාන්තයටම යනවා.
අක්කර 20,000ක් පමණ වූ ඉඩම් හා ගොඩනැගිලි මිල දී ගැනීමට රොබර්ට් ඔවෙන් විසින් ඩොලර් 150,000ක මිලක් ගෙවා තිබෙනවා. ඔහු මේ හරහා අපේක්ෂා කළේ ඔහුගේ න්‍යායාත්මක සමාජවාදය ප්‍රායෝගිකව ගොඩ නැගිය හැකි එකක් බව පෙන්වා දීමයි. ඒ වෙනුවෙන් ඔහු සෑහෙන වැඩ කොටසක් කළත් රොබර්ට් ඔවෙන්ගේ සමාජවාදී පරීක්ෂණය අසාර්ථක වෙන්න අවුරුදු දෙකක්වත් ගියේ නැහැ. අවුරුදු තුනක් යන්නත් කලින් රොබර්ට් ඔවෙන් ඔහු ඇමරිකාවේ හදපු යුතෝපියාව අත ඇරලා ආපහු තමන්ගේ රටටම ගියා.
චාල්ස් ෆුරියේගේ අදහස් මත පදනම්ව ෆුරියේ ව්‍යාපාරය හරහා ඒකරාශි වී සිටි ඔහුගේ අනුගාමිකයන් විසින්ද අසාර්ථක වූ ඔවෙන්ගේ නිවු හාර්මනි පරීක්ෂණයෙන් දශක කිහිපයකට පස්සේ යුතෝපියානු සමාජවාදී සමාජ ගණනාවක් ස්ථාපනය කළා. වත්මන් ටෙක්සාස් ප්‍රාන්තයේ ලා රියුනියන් එවැන්නක්.
සමාජවාදී වේවා ආගමික වේවා මනෝරාජික අදහස් තිබෙන ගොඩක් අයගේ තේරීම වෙන්නේ ඇමරිකාව වගේ නිදහස් රටක්. මෑතකාලීනව ඕෂෝගේ අනුගාමිකයින් විසින් ඔවුන්ගේ යුතෝපියාව හදන්න තෝරා ගත්තේත් ඇමරිකාව. ඉන්දියාව හෝ ලංකාව වගේ රටක ඔය වගේ දෙයක් ගැන හිතන්නවත් බැහැ. ඇමරිකාවේ තවමත් යුතෝපියාවන් තුළ ජීවත් වන ප්‍රජාවන් ඉන්නවා.
සමාජවාදී වේවා ආගමික වේවා මනෝරාජික අදහස් තිබෙන ගොඩක් අයගේ තේරීම වෙන්නේ ඇමරිකාව වගේ නිදහස් රටක්. මෑතකාලීනව ඕෂෝගේ අනුගාමිකයින් විසින් ඔවුන්ගේ යුතෝපියාව හදන්න තෝරා ගත්තේත් ඇමරිකාව. ඉන්දියාව හෝ ලංකාව වගේ රටක ඔය වගේ දෙයක් ගැන හිතන්නවත් බැහැ. ඇමරිකාවේ තවමත් යුතෝපියාවන් තුළ ජීවත් වන ප්‍රජාවන් ඉන්නවා.
ෆුරියේවාදීන් විසින් 1840 දශකයේදී ඇමරිකාව තුළ ලා රියුනියන් වැනි ඔවුන්ගේ පැලන්ස්ටරි (phalansteries/phalanxes) හතළිහක් පමණ හදා තිබෙනවා. මේවායින් බොහොමයක්ම වසර දෙක තුනක් යද්දී බිඳ වැටී තිබෙනවා. 1850 වන විට සියල්ලම බිඳ වැටී අවසන්.
බෞද්ධ සංඝ සමාජය වැනි සාමූහිකත්වයන් සාර්ථක ලෙස සියවස් ගණනාවක් තිස්සේ පැවතී තිබෙනවා. එහෙත්, සමාජවාදය හෝ වෙනත් මනෝරාජික න්‍යායයන් මත පදනම් වූ සාමූහිකත්වයන් එසේ ස්ථායී ලෙස වැඩි කලක් පැවතී නැහැ. බෞද්ධ සංඝ සමාජයේ සාමූහිකත්වය ඔවෙන්වාදීන්ගේ හෝ ෆුරියේවාදීන්ගේ සාමූහිකත්වයන් මෙන් සංවෘත පද්ධතියක් නෙමෙයි. එවැන්නක් ස්ථායී ලෙස පවතින්නේ බාහිර සමාජය සමඟ පවත්වාගන්නා සහජීවනය තුළයි. සංඝ සමාජයට අයිති භෞතික සම්පත් කිසිවක් එම සමාජය තුළ නිර්මාණය කර ගත් දේවල් නොවන නිසා සාමූහිකයේ කිසිදු සාමාජිකයෙකුට එම භෞතික සම්පත් වල පෞද්ගලික අයිතියක් නොතිබීම ඉතාම තර්කානුකූලයි.
මෙයින් වෙනස්ව ඔවෙනියානු හා ෆුරියේවාදී සාමූහිකයක් සංවෘත පද්ධතියක්. සාමූහිකය සඳහා අවශ්‍ය සම්පත් එම සාමූහිකය තුළම නිර්මාණය කර ගත යුතුයි. ඔවෙන්ගේ හා ෆුරියේගේ අනුගාමිකයින්ගේ (ෆුරියේවාදීන් විසින් පැලන්ස්ටරි හදන විට ෆුරියේ මිය ගිහින්) පරීක්ෂණ වලින් පෙනී ගියේ පොදු දේපොළ ක්‍රමය මත පදනම් වූ සංවෘත සාමූහිකත්වයක් ස්ථායී ලෙස පවත්වා ගැනීම අසීරු බවයි.
ෆුරියේට ඔහුගේම න්‍යායික පදනමක් තිබුණා. එය පසුකාලීන මාක්ස්වාදයට වඩා ගොඩක් වෙනස්. ෆුරියේවාදය මත පදනම් වූ පැලන්ස්ටරි වල අතිරික්තය බෙදුවේ නිශ්චිත අනුපාතයකටයි (pp. 77).
ශ්‍රමය වෙනුවෙන් 5/12ක්
ප්‍රාග්ධනය වෙනුවෙන් 4/12ක්
කුසලතා වෙනුවෙන් 3/12ක්
ප්‍රාග්ධනය වෙනුවෙන් 4/12ක් කියන එකෙන් අදහස් වෙන්නේ මා විසින් පෙර විස්තර කර තිබෙන කොබ්-ඩග්ලස් නිෂ්පාදන ශ්‍රිතයේ α = 1/3 ලෙස ඔහු විසින් සලකා ඇති බවයි.
මනෝරාජික සමාජවාදී අදහස් දරුණුවටම විවේචනය කළේ මාක්ස් හා පසුකාලීන මාක්ස්වාදීන් විසිනුයි. මාක්ස්වාදීන්ගේ මූලිකම ලියවිල්ලක් වන කොමියුනිස්ට් ප්‍රකාශනයේද රොබට් ඔවෙන්ගේ හා චාල්ස් ෆුරියේගේ මනෝරාජික සමාජවාදී අදහස් සෘජුවම විවේචනයට ලක් වෙනවා. දැනට ඇති. ඉදිරි ලිපියකින් වැඩි විස්තර කතා කරමු.
Reference:
Hillquit, M. (1910). History of socialism in the United States. Funk & Wagnalls Company.
