වෙබ් ලිපිනය:

Showing posts with label සෞඛ්‍යය. Show all posts
Showing posts with label සෞඛ්‍යය. Show all posts

Tuesday, June 1, 2021

පිස්සු බල්ලන් පාලනය කිරීම


ලංකාවේ කාලයක් ක්‍රියාත්මක වූ බලු වෑන් ක්‍රමය ගැන කලින් ලිපියේ ලිවුවනේ. ඔය විදිහට බලු වෑන් වලින් උස්සලා හරි වෙනත් ක්‍රමයකට හරි බල්ලො මරන එක 2005දී නැවතිලා තියෙනවා. ඊට හේතුව මේ විදිහට බල්ලො මැරුවයි කියලා ලංකාවේ බලු ගහණය අඩු නොවන බව පැහැදිලි වීමයි. මෙය සංස්කෘතික කාරණයක්. ලෝකයේ වෙනත් ඇතැම් රටවල මේ විදිහට බල්ලො මරන එක සාර්ථක වෙලා තියෙනවා.

ඔය විදිහට බලු වෑන් වලින් උස්සලා බල්ලො මරන එක සිදු වුනේ ලංකාවේ ජලභිතිකා මර්දන වැඩ පිළිවෙළේ කොටසක් විදිහටයි. ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානයේ ආධාර යටතේ මේ වැඩ සටහන ආරම්භ වී තිබෙන්නේ 1975දී වුවත් මට වගේම ලංකාවේ තවත්  ගොඩක් අයට බලු වෑන් ගමට එන බව දකින්න ලැබෙන්න ඇත්තේ 1977 පමණ කාලයේදී වෙන්න ඇති. ඔය ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධාන ආධාර මුදල නිසා ලංකාවේ යම් කිසි පිරිසකට බල්ලො මරලා සල්ලි හෙවීමේ රැකියා අවස්ථාවත් ලැබෙන්න ඇති.

බටහිර වෛද්‍ය ක්‍රමය තුළ රෝගයට ප්‍රතිකාර කිරීම වගේම රෝගීන්ට ප්‍රතිකාර කිරීමද සිදු වෙනවා. එන්නත්කරන වැඩ සටහනකදී වෙන්නේ රෝගයට ප්‍රතිකාර කිරීම. ප්‍රතිකාර කියා කිවුවත් මෙයින් හැම විටම අදහස් වන්නේ බෙහෙත් දීමක්ම නෙමෙයි. මුව ආවරණ පැළඳීම, සමාජ දුරස්ථභාවය වගේ දේවල් කෝවිඩ් සඳහා ප්‍රතිකාර වනවා වගේම බලු වෑන් වලින් උස්සා බල්ලො මැරීම ජලභීතිකා රෝගය පාලනය කිරීමේ අරමුණින් කළ ප්‍රතිකාරයක්.

රෝගීන්ට ප්‍රතිකාර කිරීමේදී වගේම රෝගයකට ප්‍රතිකාර කිරීමේදීත් "සියල්ලන්ටම එකම බේත" න්‍යාය වැඩ කරන්නේ නැහැ. අවස්ථා දෙකේදීම සංස්කෘතික කරුණු ඇතුළු තවත් බොහෝ දේවල් වල බලපෑමක් තිබෙනවා. බලු වෑන් ක්‍රමය ලංකාවට හරි නොයන්නත් වෙනත් ඇතැම් රටවලට හරියන්නත් හේතු වුනේද මේ සංස්කෘතික වෙනස්කම්. ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය විසින් ලංකාවේ, ඉක්වදෝරයේ හා ටියුනීසියාවේ සිදු කළ නියාමක ව්‍යාපෘති හා පශ්චාත් අධ්‍යයනයන්හිදී මේ වෙනස්කම් නිවැරදිව හඳුනාගෙන තිබෙනවා.

අසූව දශකයේ මැද භාගයේදී ඔය අධ්‍යයනය කරන විට ලංකාවේ ගෙවල් වලින් 60%ක එක බල්ලෙක් හෝ ඉඳලා තියෙනවා. ඒ වගේම, ලංකාවේ මිනිස් ජනගහනයෙන් අටෙන් එකකට සමාන ගෘහස්ථ බලුගහණයක් ඉඳලා තියෙනවා. ලංකාවේ බලුගහණයෙන් 24%ක් අවුරුද්දකට වඩා අඩු වයසක සිට ඇති අතර බල්ලෙකුගේ සාමාන්‍ය වයස අවුරුදු 3-4ක් පමණ වී තිබෙනවා. ඒ වගේම ලංකාවේ ගෘහස්ථ බලුගහණයෙන් තුනෙන් දෙකක් පමණම පිරිමි සතුන් වෙද්දී බැල්ලියන් ඉඳලා තියෙන්නේ තුනෙන් එකක් පමණයි. මෙය සමීක්ෂණය කළ අනෙක් රටවලටත් පොදු තත්ත්වයක්.

ටියුනීසියාව වගේ රටවල මිනිස්සු තමන්ගේ බැල්ලියන්ගෙන් ඉපදෙන අනවශ්‍ය බලු පැටවුන් මරා දැමීම පුරුද්දක් ලෙස කර ඇතත් ලංකාවේ එවැන්නක් සිදු නොවන බව අපි හොඳින්ම දන්නා දෙයක්නේ. ලංකාවේ මිනිස්සු කරන්නේ තමන්ට අනවශ්‍ය බලු පැටවු, පූස් පැටවු පාරක් අයිනට හරි පන්සලකට හරි හොරෙන්ම ගිහිං දාන එකනේ. ඔය ඉරණමට ගොඩක් වෙලාවට මුහුණ දෙන්න වෙන්නේ ගැහැණු සතුන්ට. පිරිමි සතෙක්ව දෙන්න කාව හරි හොයා ගන්න එක අමාරු වැඩක් නෙමෙයිනේ.

ලංකාවේ ගෙවල් වල ඉන්න බල්ලන් ගෙවල් වලට ඇවිත් තියෙන්නේ කොහොමද? ලංකාවේ ගෘහස්ථ බලුගහණයෙන් 72%ක්ම කාගෙන් හෝ ඉල්ලා ගත්ත බලු පැටවු. මුදල් ගෙවා මිල දී ගෙන තියෙන්නේ 11%ක් පමණයි. ගෙදර බැල්ලියකගේ පැටවු ඉඳලා තියෙන්නේ 13%යි. ඉතිරි 4% පාරෙන් අහුලගෙන ගෙදර ගෙනාපු බලු පැටවු. 

ලංකාවේ බල්ලන් ඇති කිරීමේ සංස්කෘතිය මොන වගේ එකක්ද කියලා මෙයින් පැහැදිලි වෙනවනේ. බල්ලෙක් අවශ්‍ය කෙනෙක් ගොඩක් වෙලාවට කරන්නේ කොහේ හෝ ගෙදරක බැල්ලියක් පැටවු දැම්මට පස්සේ බලු පැටවෙක් ඉල්ල ගන්න එක. ඒ වගේම ගෙදර බැල්ලී පැටවු දැම්මම ගෙදර මිනිස්සු බලන්නේ ඔය පැටවු කාට හරි දීලා දාන්න. වැඩිම වුනොත් එක බලු පැටවෙක් ගෙදර තියා ගනියි. කාටවත් දී ගන්න බැරි වෙන බලු පැටවු එක්කෝ පාරකට නැත්නම් පන්සලකට. ඔය විදිහට පාරට විසිවන බලු පැටවෙක් ඉඳහිට නැවත කාගේ හෝ ගෙදරකට අරන් යනවා. ඉතිරි බැලු පැටවු නොමැරී ජිවත් වුනොත් දිගටම පාරේ!

කොහොම වුනත් මේක කාලයක් තිස්සේ පැවතුනු සමතුලිත පද්ධතියක්. ගෙවල් වලට අනවශ්‍ය බල්ලෝ පාරට වැටෙනවා. පාරට වැටුණු බල්ලෙක් ඉඳහිට ගෙදරකට එනවා. පාරේ ජීවිතය ගෙදරක ජිවිතේට වඩා අමාරුයි. ඒ වුනත් පාරේ ඉන්න බල්ලොත් අමරුවෙන් ජිවිතේ ගැට ගහගන්නවා. බලු වෑන් වලින් වැඩිපුරම ගේම දුන්නේ ඔය විදිහට පාරට වැටිච්ච බල්ලන්ටයි. හැබැයි ඔය පාරට වැටිච්ච බලු නඩ එක්ක දඩාවතේ ගිය ගෙවල් වල ඇති කරපු බල්ලෝත් බලු වෑන් වලට අහුවුනා.

බලු වෑන් ක්‍රමය හා සමස්තයක් ලෙස ජලභීතිකා රෝග මර්දන උපාය මාර්ගයක් විදිහට බල්ලො මැරීම අසාර්ථක වුනේ ඇයි? මිනිස්සු ගෙවල් වල බල්ලෝ තියා ගත්තේ තමන්ට අවශ්‍ය ප්‍රමාණයට. අනවශ්‍ය බලු පැටවු පාරට දැම්මා. බලු පැටවෙක් ඕනෑ වුන කෙනෙක් කාගෙන් හරි පැටවෙක් ඉල්ල ගත්තා. නැත්නම් පාරෙන් ඇහිඳ ගත්තා. බලු වෑන් වලින් බල්ලෝ උස්සන්න පටන් ගත්තට පස්සේ මිනිස්සු බලු පැටවු පාරට දමන එක අඩු වුනා. ඒ වගේම, පාරේ ඉන්න බලු පැටවු ඇහිඳගෙන ගෙදර ගේන එක වැඩි වුනා. ඒ නිසා, ගෘහස්ථ බලුගහණයේ අඩුවක් වුනේ නැහැ.

අන්තිමේදී බල්ලො මරන එක නැවැත්තුවත්, බල්ලො මරා සල්ලි හොයපු අයට රස්සා නැති වුනත්, ජලභීතිකා මර්දන වැඩ සටහන දිගටම ක්‍රියාත්මක වුනා. තවමත් ක්‍රියාත්මක වෙනවා. බල්ලො මැරීම වෙනුවට බැල්ලියන් වඳ කිරීම ආදේශ වුනා. ඒ වගේම බල්ලො එන්නත් කරන එක වේගවත් වුනා. බල්ලො මරන එක ලංකාවේදී සාර්ථක වුනේ නැතත් මේ අනෙකුත් ක්‍රියාමාර්ග සාර්ථක වී තිබෙනවා. 

Monday, May 31, 2021

බල්ලො මරා සල්ලි හෙවීම

බලු වෑන් එක කියන්නේ මොකක්ද කියලා තරුණ ළමයි දන්නේ නැතුව ඇති. බලු වෑන් වගේම අයිස්ක්‍රීම් වෑනුත් ලංකාවෙන් අතුරුදහන් වෙලා දැන් ගොඩක් කල්. හැත්තෑව දශකයේ අග භාගයේදී ළමා වයසේ සිටි අපට අයිස්ක්‍රීම් වෑන් එකක ලයිට් හා නලා හඬ හිත සනසවන එහෙත් බොහෝ විට පසුව බලාපොරොත්තු කඩ කරවන කරුණක් වූවා වගේම බලු වෑන් එක ගමට පැමිණීම නරක නිමිත්තක් වුනා. ගමට කියා කිවුවත් මේ අත්දැකීම නිතරම විඳින්න සිදුවුණු කාලයේ අප ජිවත් වුනු ප්‍රදේශය අර්ධ නාගරික ප්‍රදේශයක් ලෙස හැඳින්වීම වඩා නිවැරදියි.

බලු වෑන් එක ආවේ බල්ලෝ අල්ලන්නයි. ගම වටා හෙමිහිට කැරකෙන බලු වෑන් එක පාරේ දඩාවතේ යන බල්ලෙක් දැක්කහම පැත්තකට කරලා නවත්තනවා. ඊට පස්සේ බලු වෑන් එකේ සහායකයා වාහනෙන් බැහැලා බල්ලාව අල්ලගන්න ඇමක් විදිහට මස් කටුවක් වීසි කරනවා. මස් කට්ට කන්න එන බල්ලාව තොන්ඩුවක් විසි කරලා අල්ල ගන්න බලු වෑන් එකේ සහායකයා බල්ලාව වෑන් එකට දාගන්නවා. 

මේ වෑන් එක එහි පිටුපස මුළුමනින්ම ආවරණය කර තිබුණු ටිකක් අමුතු වෑන් එකක්. වෑන් එකට දමා ගන්න බල්ලන්ගේ ඉරණම ගැන අපි දැන ගෙන හිටියේ එක එක්කෙනා කියපු දේවල් විතරයි. මම අහල තිබුණු විදිහට බල්ලෝ යම් කිසි ප්‍රමාණයක් එකතු කර ගත්තට පස්සේ වාහනයේ ස්විච් එකක් ඔබලා ගෑස් එකක් යවලා බල්ලන්ව මරනවා. ඔය කතාවේ ඇත්ත නැත්ත තවමත් දන්නේ නැතත්, බල්ලන්ව අල්ලාගෙන ගියේ මරන්න කියන එක අපට ඒ දවස් වල ඉතාම පැහැදිලියි.


දඩාවතේ යන බල්ලෝ කියා කිවුවත් ඔය ගොඩක් බල්ලන්ට නිල හෝ නිල නොවන අයිතිකාරයෝ හිටියා. ගෙවල් වල බල්ලෝ පූසෝ හදන එක ඒ දවස් වල සාමාන්‍ය දෙයක්. ඔය සත්තු හිටියේ කූඩු වල නෙමෙයි. ඒ වගේම බල්ලන්ට දම්වැල් දාලා බැඳලා තිබුණෙත් නැහැ. උන් හිතේ හැටියට පාරේ තොටේ රස්තියාදු ගහනවා. නැත්නම් පැත්තක ඇණ බාගෙන ඉන්නවා. කෑම දෙන වෙලාවටනම් කොහේ හිටියත් එන්න ඉවක් මේ සත්තුන්ට තිබුණා. 


හැබැයි මේ බල්ලන්ට එන්නත් කර තිබුණේ නැහැ. කර පටි දමා තිබුණේ නැහැ. බල්ලන්ට වුවත් තිබුණේ ගෙදර අනෙකුත් සාමාජිකයන්ට තියෙනවා වගේ තැනක්. ඔවුන් ගෙදරම සාමාජිකයෝ මිසක් ගෙදර සාමාජිකයින්ට "අයිති" සත්තු වුනේ නැහැ. කැමතිනම් ගෙදර සිටීමේ හෝ කැමතිනම් දඩාවතේ යාමේ නිදහස ඔවුන්ට තිබුණා.

ඒත් බලු වෑන් එකටනම් මේ බල්ලෝ දඩාවතේ යන බල්ලෝ. එසේ නොවුනේ කර පටියක් පැළඳ සිටි බල්ලන් පමණයි. නමුත් බල්ලෙක්ට කර පටියක් තිබුනේ කලාතුරකින්. ඒ නිසා, බලු වෑන් එක එද්දී පාරේ හිටියා කියන්නේ අනිවාර්යයෙන්ම බඩු ෂුවර්! බලු වෑන් එක එන ආරංචියට බල්ලන්ටත් වඩා කලබල වෙන්නේ බල්ලන්ගේ අයිතිකාරයෝ. අයිතිකාරයෝ කියා කිවුවත් බල්ලන්ගේ ගෙවල් වල සාමාජිකයෝ. 

බලු වෑන් එක එන ආරංචිය ගම පුරා පැතිරෙන්නේ බලු වෑන් එකේ වේගයට වඩා ගොඩක් වැඩි වේගයකින්. ඊට පස්සේ ඉතිං ගෙදර බල්ලෝ ටික ඉන්න තැන් හොයන්න ගම පුරා දුවන්න ඕනෑ. උන්ව ගෙදර ගෙනහල්ලා වෑන් එක යනකම් පරිස්සම් කර ගන්න ඕනෑ. හරියටම මෙයින් දශකයකට පස්සේ ජවිපෙ තර්ජන වලට ලක් වූ අය ජවිපෙ අලුගෝසුවන්ගෙනුත්, එයින් පසුව ජවිපෙ සාමාජිකයින්ව හා එසේ සැක කරනු ලැබ සිටි අය නිල හා නිල නොවන හමුදා වල අලුගෝසුවන්ගෙනුත් ආරක්ෂා කර ගන්න ඔවුන්ගේ පවුල් වල අය මහන්සි වුන විදිහටම තමයි.

එක දවසක් වැඩේ පොඩ්ඩක් මිස් වුනොත් බල්ලාත් මිසිං.

"අක්කේ අපේ ටොමියව එහෙම දැක්කද? ඊයේ ඉඳලම ගෙදර ආවේ නැහැනේ..."

"මල්ලිලා ඊයේ ගෙදර හිටියේ නැද්ද? ඊයේ හවස බලු වෑන් එකනම් කැරකෙනවා දැක්කා..."

ඔන්න ඔහොම තත්ත්වයක් තමයි තිබුණේ. 

ඔය විදිහට බල්ලෝ අල්ලාගෙන ගිහින් මරන එක සිදු වුනේ ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානයේ ආධාර යටතේ ලංකාවේ ක්‍රියාත්මක වූ ජලභීතිකා රෝග මර්දන ව්‍යාපෘතියක කොටසක් ලෙසයි. මේ ව්‍යාපෘතියේ බල්ලන් ඉලක්ක කළ ක්‍රියාමාර්ග තුනක් තිබුණා. ජලභීතිකා රෝගයට එරෙහිව බල්ලන් එන්නත් කිරීම, බල්ලන් වඳ කර බලු උපත් පාලනය කිරීම හා දඩාවතේ යන බල්ලන් ඉහත කී ආකාරයෙන් මරා දැමීම මේ කොටස් තුනයි. ඊට අමතරව බල්ලන් විසින් සපා කනු ලබන මිනිසුන්ට ජලභීතිකා රෝග තත්ත්වය ඇති වීමට පෙර ඔවුන්ව එන්නත් කිරීමද සිදු වුනා. 

ව්‍යාපෘතිය ආරම්භ වී තිබෙන්නේ 1975 වසරේදී. එහෙත් ව්‍යාපෘතියේ මූලික වැඩ නිම වී බලු වෑන් ක්‍රමය හරියටම ක්‍රියාත්මක වුනේ 1977 වසරේදී පමණ වෙද්දී වෙන්න ඇති. මේ විදිහට බල්ලන් මැරීමෙන් බලු ගහණය අඩු නොවන බව ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානයේ අධ්‍යයන වලින්ම පෙනී යාමෙන් පසුව 2005දී ලංකාවේ දඩාවතේ යන බල්ලන් මරන එක නැවතුනා. ඇතැම් රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන වලින්ද මේ සඳහා බලපෑමක් සිදු වුනා කියා මම හිතනවා.

Graphs: WHO (Rab. Res. / 88.25)

Sunday, July 12, 2020

කෝවිඩ් නැත්තේ කොහේද?



මේ වන විට ලෝකය පුරා කෝවිඩ් ආසාදිතයින් මිලියන 13ක පමණ ප්‍රමාණයක් හඳුනාගෙන තිබෙනවා. සෑම දිනකම තවත් ලක්ෂ දෙකකට වඩා වැඩි රෝගීන් ප්‍රමාණයක් මේ ගණනට එකතු වෙනවා. ලංකාවත් මේ වෙද්දී කන්දකාඩුවෙන් පටන් ගත්  කොරෝනා පොකුර මර්දනය කර ගැනීම සඳහා වෙර දරමින් සිටිනවා. එය වැලිසර පොකුර පාලනය කළ තරම් පහසු වන එකක් නැහැ. එහෙත්, කළ නොහැක්කක් නෙමෙයි.

ලෝකයම කෝවිඩ් සමඟ සටන් කරමින් සිටින මේ මොහොතේ තවමත් කෝවිඩ් වලින් බේරී සිටින රටවල් තිබේද? ඒ මොනවාද?

උතුරු කොරියාව- මිලියන 25.6ක ජනගහණයක් සිටින උතුරු කොරියාව මුලින්ම කෝවිඩ් වසංගතය ආරම්භ වූ චීනයටත්, ඉන් පසුව වසංගතය පැතිරුණු දකුණු කොරියාවටත්, මේ වන විට වේගයෙන් කොරෝනා පැතිරෙන රුසියාවටත් මායිම් වී ඇති රටක් වුවත් නිල සංඛ්‍යාලේඛණ අනුව මෙතෙක් උතුරු කොරියාවෙන් කෝවිඩ් ආසාදිතයින් කිසිවකු හමු වී නැහැ. කවුරුත් දන්නා පරිදි උතුරු කොරියාව ඒකාධිපති සමාජවාදී පාලනයක් පවත්වා ගෙන යන ලෝකයෙන් වෙන්ව සිටින රටක්. දේශපාලනික හේතු මත ලෝකයෙන් වෙන්ව සිටීම මේ අවස්ථාවේදී උතුරු කොරියාවට වාසියක් වී ඇති බව පෙනෙනවා.

තුර්ක්මේනිස්ථානය- මිලියන 6ක ජනගහණයක් සිටින තුර්ක්මේනිස්ථානය මේ වන විට වේගයෙන් කොරෝනා පැතිරෙන ඉරානයට හා කසකස්ථානයට මායිම් වී ඇති මධ්‍යම ආසියානු රටක්. එහෙත්, නිල සංඛ්‍යාලේඛණ අනුව මෙතෙක් තුර්ක්මේනිස්ථානයෙන් කිසිදු කෝවිඩ් රෝගියෙකු හමු වී නැහැ. පැරණි සෝවියට් සංගමයේ සාමාජිකයෙකු වූ තුර්ක්මේනිස්ථානය සෝවියට් සංගමයේ බිඳ වැටීමෙන් පසුව මේ වන විට තුර්ක්මේනිස්ථානු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පක්ෂය ලෙස නම් කර ඇති තුර්ක්මේනිස්ථානු කොමියුනිස්ට් පක්ෂය යටතේ පාලනය වන, ලෝකයේ වඩාත්ම මර්දනකාරී රාජ්‍යයක් සේ සැලකෙන රටක්. උතුරු කොරියාව තරමටම නැතත් තුර්ක්මේනිස්ථානයද බොහෝ දුරට ලෝකයෙන් හුදෙකලාව සිටින රටක්. ඊට අමතරව ඉතා අඩු ජන ඝනත්වයක් ඇති රටක් වීමේ වාසියද තුර්ක්මේනිස්ථායට තිබෙනවා.

සොලමන් දූපත්- පැපුවා නිව්ගිනියාවට නැගෙනහිරින් පිහිටි 655,000ක පමණ ජනගහණයක් ජීවත් වන දූපත් රාජ්‍යයක්. කෝවිඩ් වසංගතය ආරම්භයේදීම දේශ සීමා වසා දමමින් රටට වෛරසය ඇතුළු වීම වලක්වා ගැනීමට සමත් වුනා. මේ වන තුරු වෛරසයෙන් බේරී සිටිනවා.

වන්වාතු- ජනගහණය 305,000ක් පමණ වන වන්වාතු සොලමන් දූපත් වලට නැගෙනහිරින් පිහිටි තවත් දූපත් රාජ්‍යයක්. පසුගිය මාර්තු අවසන් සතියේ සිට වන්වාතු දූපත් රාජ්‍යයද හදිසි තත්ත්වයක් දිගටම පවත්වා ගනිමින් කෝවිඩ් උවදුර රටට ඇතුළු වීම මෙතෙක්  වලක්වාගෙන සිටිනවා.

සමෝවා- ජනගහණය 202,000ක් වන පැසිෆික් සාගර මධ්‍යයේ පිහිටි දූපත් රාජ්‍යයක්. පෙබරවාරි මාසයේ සිටම රටට පැමිණෙන්නන් දැඩි ලෙස පාලනය කරමින් සිටිනවා. තවමත් කෝවිඩ් වලින් තොර රටක්.

කිරිබාස්- ලෝකයේ හරි මැද පිහිටි රටක් ලෙස සැලකිය හැකි කිරිබාස් දිවයින පැසිෆික් සාගරය මැද පිහිටි කුඩා දිවයිනක්. ජනගහණය 122,000ක් පමණ. හුදෙකලා භූගෝලීය පිහිටීමේ වාසිය ලබමින් කිරිබාස් දිවයින කෝවිඩ් සතුරාගෙන් තවමත් බේරී සිටිනවා.

මයික්‍රෝනීසියාව- ජනගහණය 105,000ක් පමණ සිටින, පැපුවා නිවුගිනියාවට උතුරෙන් පිහිටි සිංගප්පූරුවට වඩා මඳක් කුඩා දූපත් රාජ්‍යයක්. මාර්තු මැද පමණ සිට රටට ඇතුළු වන විදේශිකයින් අනිවාර්යයෙන්ම නිරෝධායනයට ලක් විය යුතු වූ අතර රටේ නිරෝධායන පහසුකම් ධාරිතාව සීමා වන අවස්ථා වලදී විදේශිකයින් පැමිණීමද සීමා කළා.

ටොංග- පැසිෆික් සාගරයේ ජාත්‍යන්තර දින රේඛාව ආසන්නයේ පිහිටි තවත් දූපත් රාජ්‍යයක්. ජනගහණය ලක්ෂයකට මඳක් වැඩියි. සිංගප්පූරුවට වඩා මඳක් විශාල රටක්. රටට ඇතුළු වීමට ඉඩ ලැබෙන්නේ කෝවිඩ් වලින් තොර වෙනත් රටක දින 14ක කාලයක් ස්වයං නිරෝධායනයට ලක් වීමෙන් පසුව පමණයි.

මාෂල් දිවයින්- පැසිෆික් සාගරය මැද හුදෙකලාව පිහිටි, ජනගහණය 58,000ක් වන දූපත් රාජ්‍යයක්. තවමත් කෝවිඩ් රකුසාගෙන් ගැලවී සිටිනවා.

පලාව්- ජනගහණය 18,000ක් පමණ. ලෝකයේ ජනගහණය අඩුම රටවල් හතරෙන් එකක්. තවමත් කෝවිඩ් වලින් තොර රටක්.

නවුරූ- මාෂල් දිවයින් වලට දකුණින් පිහිටි කුඩා දිවයිනක්. ජනගහණය 11,000ක් පමණයි. ලෝකයේ කුඩාම හා ජනගහණය අඩුම රටවල් තුනෙන් එකක්. තවමත් කෝවිඩ් වලින් බේරී සිටිනවා.

ටූවලූ- ජනගහනය 10,200ක් පමණයි. වතිකානුව හැරුණු විට ලෝකයේ ජනගහණය අඩුම රට. ලෝකයේ කුඩාම රටවල් හතරෙන් එකක්. කෝවිඩ් වෛරසය තවමත් මේ කුඩා රාජ්‍යයට ඇතුළු වීමට සමත් වී නැහැ.

බටහිර සහරාව- වර්ඩෝමීටර් අනුව බටහිර සහරාවෙන් මේ වන විට කෝවිඩ් රෝගීන් 10 දෙනෙකු හමු වී තිබෙනවා. එහෙත්, බටහිර සහරාව ලෙස හඳුන්වන රට කුමක්ද කියන එක මතභේදාත්මක කරුණක්. බටහිර සහරාව ලෙස පොදුවේ හැඳින්වෙන බිම්කඩෙන් තුනෙන් දෙකක් පමණ තිබෙන්නේ මොරොක්කෝවේ පාලනය යටතේ. මොරොක්කෝව විසින් සලකන්නේ බටහිර සහරාව මොරොක්කෝවේ කොටසක් ලෙසයි. සහරාවී අරාබි ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජය ලෙසින් හඳුන්වා ගන්නා බටහිර සහරාවේ නැගෙනහිර බිම් තීරුව පොලිසාරියෝ පෙරමුණ විසින් පාලනය කරනවා. බටහිර සහරාවෙන් මෙතෙක් හමු වී ඇති කෝවිඩ් රෝගීන් සියලු දෙනාම හමු වී තිබෙන්නේ මොරොක්කෝ පාලනය යටතේ ඇති බටහිර කොටසින්. නැගෙනහිර කොටසින් තවමත් කිසිදු කෝවිඩ් රෝගියෙකු හමු වී නැහැ.

Saturday, June 20, 2020

කොරෝනා උමග කෙළවර එන්නත් එළි


ලෝක මට්ටමෙන් සැලකූ විට කොරෝනා වසංගතය තවමත් එන්න එන්නම පැතිරෙනවා මිස පාලනය වී නැති බව ඉතාම පැහැදිලියි. ඊයේ (ජූනි 19) දිනය ඇතුළත හමු වූ අලුත් රෝගීන් ගණන වන 181,005 මෙතෙක් දිනකදී හඳුනාගත් වැඩිම රෝගීන් ප්‍රමාණයයි. ඊට පෙර දිනකදී වැඩිම රෝගීන් ප්‍රමාණයක් හඳුනා ගැනුණු ජූනි 17 දින හමු වුනේ රෝගීන් 146,111ක් පමණයි. ඊයේ හමු වූ රෝගීන් ගණන එම ගණනට වඩා 24%කින් වැඩියි.

මෙතෙක් ප්‍රධාන වශයෙන්ම බටහිර සංවර්ධිත රටවල ප්‍රශ්නයක්ව තිබූ කොරෝනා වසංගතය මේ වෙද්දී දකුණු ඇමරිකාවේ හා දකුණු ආසියාවේ ප්‍රශ්නයක් බවට රූපාන්තරණය වෙමින් පවතිනවා. ඊයේ දිනය ඇතුළත දකුණු ඇමරිකානු කලාපයේ බ්‍රසීලයෙන් රෝගීන් 55,209ක්ද, චිලී රටෙන් රෝගීන් 6,290 දෙනෙක්ද, මෙක්සිකෝවෙන් රෝගීන් 5,662ක්ද, පේරු රටෙන් රෝගීන් 3,537ක්ද, කොලොම්බියාවෙන් රෝගීන් 3,059ක්ද, ආජන්ටිනාවෙන් රෝගීන් 2,060ක්ද අලුතෙන් හමු වුනා. දකුණු ආසියාවේ ඉන්දියාවෙන් අලුත් රෝගීන් 14,721ක් හමු වෙද්දී, පකිස්ථානයෙන් රෝගීන් 4,944ක්ද, බංග්ලා දේශයෙන් රෝගීන් 3,243ක්ද අලුතෙන් හමු වුනා.

ලෝකයේ හැම රටක්ම වාගේ කොරෝනා වසංගතය පාලනය කිරීම සඳහා කවර හෝ ක්‍රියාමාර්ග ගත්තා. ඇතැම් රටවල් වඩා දැඩි ක්‍රියාමාර්ග ගනිද්දී වෙනත් ඇතැම් රටවල් එවැනි දැඩි ක්‍රියාමාර්ග ගත්තේ නැහැ. චීනය, ලංකාව වැනි රටවල් රෝගය පැතිරීම වැළැක්වීම සඳහා ඉතා දැඩි ක්‍රියාමාර්ග ගත් රටවල් සේ හඳුන්වන්න පුළුවන්. මේ දැඩි ක්‍රියාමාර්ග වල උදවුවෙන් මුලින්ම රෝගය පැතිරුණු චීනය රෝගය පාලනය කරගත් බව පැහැදිලි කරුණක්. රෝගය පාලනය කිරීමේදී ලංකාවද සාර්ථක ප්‍රතිඵල අත් කර ගත් රටක් ලෙස හැඳින්විය හැකියි.

චීනය හා ලංකාව විසින් අනුගමනය කළ ක්‍රමවේදයේ ප්‍රධාන දුර්වලතා දෙකක් තිබෙනවා. පළමුවැන්න, මේ තරම් දැඩි පාලනයකින් පසුවද කිසිදු රටක් රෝගයෙන් නිදහස් වී ඇති බවක් නොපෙනීමයි. ඊයේ දිනයේදීද චීනයෙන් අලුතින් රෝගීන් 27 දෙනෙක් හමු වී තිබෙනවා. ලංකාවෙන්ද තවමත් දිනපතා කිසියම් රෝගීන් ප්‍රමාණයක් හමු වෙනවා. යම් හෙයකින් මෙවැනි දැඩි පාලනයකින් කිසියම් රටක් කොරෝනා මුළුමනින්ම දුරු කළත්, ලෝකයේ අනෙක් රටවල රෝගය පැතිරෙන තාක් කල් කිසිදු තනි රටක් සුරක්ෂිත නැහැ. ලංකාව විසින් පවත්වා ගත් තරමේ දැඩි පාලනයක් ලෝකයෙන්ම කොරෝනා තුරන් වන තුරු දිගටම පවත්වා ගැනීම අසීරුයි. එක පැත්තකින් එවැනි දැඩි පාලනයක් ප්‍රායෝගික නොවන අතර අනෙක් පැත්තෙන් එවැනි දැඩි පාලනයක ආර්ථික බලපෑම කිසිදු රටකට දරා ගත නොහැකි තරම් විශාලයි. මෙය මේ ක්‍රමවේදයේ තිබෙන දෙවන දුර්වලතාවයයි.

අනෙක් අතට කිසිදු පාලනයක් නැතිව රෝගය පැතිරෙන්නට ඉඩ හැරීම ප්‍රසස්ථ ක්‍රමවේදයක් කියා කියන්න බැහැ. විශාල ලෙස රෝගය පැතිරුණු කිසිදු ප්‍රදේශයක තවමත් සාමූහික ප්‍රතිශක්තිය ඇති වීම සඳහා අවශ්‍ය මට්ටම කිට්ටුවකටවත් රෝගය පැතිරී නැහැ. සෑම රටකටම වගේ කිසියම් අදියරකදී රෝග ව්‍යාප්තිය පාලනය කිරීම ගැන හිතන්න සිදු වුනා.

සාමූහික ප්‍රතිශක්තිය කෙතරම් දුරස්ථ ඉලක්කයක්ද යන්නට උදාහරණයක් ලෙස ඇමරිකාවේ නිවුයෝර්ක් ප්‍රාන්තය පෙන්වන්න පුළුවන්. නිවුයෝර්ක් ජනගහණයෙන් 2.1%ක් මේ වන විට කොරෝනා ආසාදිතයින් සේ හඳුනාගෙන තිබෙන අතර නිවුයෝර්ක් ජනගහණයෙන් 0.16%ක් කොරෝනා ආසාදිතයින් ලෙස මිය ගොස් තිබෙනවා. සසම්භාවී රුධිර පරීක්ෂණ ප්‍රතිඵල අනුව නිවුයෝර්ක් ප්‍රාන්ත වැසියන්ගෙන් 14.9%ක ගේ සිරුරු වල ප්‍රතිදේහ ඇති බව පෙනෙනවා.

මාස දෙක තුනකට පසු කෝවිඩ්-19 වැළඳුනු ඇතැම් අයගේ සිරුරු වලින් ප්‍රතිදේහ හමු වී නැති බව වාර්තා වී තිබෙනාවක් මෙන්ම වරක් කෝවිඩ්-19 වැළඳුනු අයෙකුට නැවත වෛරසය ආසාදනය නොවන බව තහවුරු වී නැහැ. ඒ කරුණු නොසලකා, යම් හෙයකින් 60%ක් ආසාදනය වීමෙන් පසුව සාමූහික ප්‍රතිශක්තිය ඇති වන බව සැලකුවත්, නිවුයෝර්ක් ප්‍රාන්තය තුළ සාමූහික ප්‍රතිශක්තිය ඇති වීම සඳහා දැනට වෛරසය අසාදනය වී ඇති ප්‍රමාණය මෙන් හතර ගුණයක පිරිසකට වෛරසය ආසාදනය විය යුතුයි. එහිදී මරණ අනුපාතිකයද සමානුපාතිකව ඉහළ යනු ඇතැයි සැලකුවහොත් නිවුයෝර්ක් ජනගහණයෙන් 0.64%ක් කොරෝනා ආසාදිතයින් ලෙස මිය යනවා. මේ අනුපාතය ඇමරිකාවට යෙදුවොත් මිලියන 2.1ක පමණ මරණ ප්‍රමාණයක්. මෙය නීල් ෆර්ගසන් වාර්තාවේ ඇස්තමේන්තු කර තිබුණු මරණ ප්‍රමාණයට ආසන්නව සමානයි.

මේ වන විට ඇමරිකාවේ සිදු වී තිබෙන කෝවිඩ්-19 මරණ ප්‍රමාණය 121,000 ඉක්මවනවා. එම ප්‍රමාණයත් විශාල කම්පනයක් ඇති කරවන මරණ ප්‍රමාණයක්. මේ මරණ ප්‍රමාණය සිදු වී තිබෙන්නේ ඇමරිකාව රටේ ආර්ථිකයට විශාල හානියක් කර ගනිමින් රට වසා තිබියදී. ඇමරිකාව ගත් ක්‍රියාමාර්ග ලංකාව හෝ චීනය ගත් ක්‍රියාමාර්ග තරම් දැඩි නොවීම වෙනම කරුණක්. ඇමරිකාවේ ප්‍රාන්ත බොහොමයක් මේ වෙද්දී විවෘත කර හෝ විවෘත කෙරෙමින් තිබෙනවා. ඒ කොරෝනා ව්‍යාප්තිය යම් තරමකින් පාලනය වීමෙන් පසුවයි. එහෙත්, රට ක්‍රමයෙන් විවෘත වෙද්දී නැවතත් කොරෝනා ව්‍යාප්තිය වේගවත් වන බවක් පෙනෙන්න තිබෙනවා.

කොරෝනා නිසා ලෝකයේ හැම රටකටම මුහුණ දෙන්න සිදු වී තිබෙන්නේ ගෙදර ගියොත් අඹු නසී මග හිටියොත් තෝ නසී වගේ තත්ත්වයකටයි. රටවල් වහගෙන සිටීමේ ආර්ථික හා වෙනත් හානි සැලකූ විට එය කිසිදු රටකට දිගින් දිගටම කළ හැකි දෙයක් නෙමෙයි. එහෙත්, රටවල් විවෘත කිරීමේදී මරණ ප්‍රමාණ ඉහළ ගියොත් එය ආර්ථිකයටද බලපෑමක් කරනවා.

කෝවිඩ් ප්‍රශ්නයෙන් ලෝකයට ගොඩ යා හැක්කේ ප්‍රශ්නය ස්ථිර ලෙස විසඳුනොත් පමණයි. රටවල් වහගෙන සිටීම තාවකාලික විසඳුමක් මිසක් ස්ථිර විසඳුමක් නෙමෙයි. ප්‍රශ්නය ස්ථිර ලෙසම විසදෙන්නේ තත්ත්වයන් දෙකක් යටතේ පමණයි. පළමුවැන්න ස්වභාවික ලෙස සාමූහික ප්‍රතිශක්තිය ඇති වීම. දෙවැන්න කෘතීම ලෙස  සාමූහික ප්‍රතිශක්තිය ඇති කිරීම.

ස්වභාවික ලෙස සාමූහික ප්‍රතිශක්තිය ඇති වෙන තුරු රෝගය පැතිරුනොත් අඩු වශයෙන් ලෝක ජනගහණයෙන් 1%ක් පමණවත් මිය යා හැකියි. එයින් පසුවද සාමූහික ප්‍රතිශක්තිය ඇති වන බවට ස්ථිර විශ්වාසයක් නැහැ. වරක් රෝගය වැළඳුනු කෙනෙකුට නැවත නැවතත් වෛරසය අසාදනය නොවන බවට තවමත් කිසිදු සහතිකයක් නැහැ. ඒ නිසා, දැනට පෙනෙන්නට ඇති එකම ස්ථිර විසඳුම කෘතීම ලෙස  සාමූහික ප්‍රතිශක්තිය ඇති කිරීමයි. එය කළ හැක්කේ සාර්ථක එන්නතක් මගින්.

මේ වෙද්දී ලෝකයේ රටවල් ගණනාවක සමාගම් ගණනාවක් කෝවිඩ්-19 සඳහා එන්නත් වැඩි දියුණු කරමින් ඉන්නවා. මෙසේ එන්නත් වැඩි දියුණු කරමින් සිටින සමාගම් ගණන අවම වශයෙන් 237ක් නිසා මේ අතරින් කිහිපයක් හෝ සාර්ථක ලෙස කෝවිඩ්-19 පාලනය කිරීම සඳහා උදවු වනු ඇති බව පිළිබඳ සැකයක් නැහැ.

එන්නතක් වැඩි දියුණු කර භාවිතයට ගැනීමට පෙර පසු කළ යුතු පියවර ගණනාවක් තිබෙනවා.

පූර්ව සායනික පරීක්ෂණ අවදිය: මේ අවදියේ කරන්නේ මීයන්, වඳුරන් ආදී සතුන් යොදා ගෙන එන්නත පරීක්ෂා කිරීමයි. පරීක්ෂා කිරීමේ ඉලක්කය එන්නත ලබා දුන් පසු අපේක්ෂිත පරිදි ප්‍රතිදේහ හැදෙනවාද යන්නයි.

පළමු අදියරේ පරීක්ෂණ අවදිය: මෙහිදී ස්වේච්ඡාවෙන් ඉදිරිපත් වන පුද්ගලයින් කිහිප දෙනෙකුට එන්නත ලබා දී අපේක්ෂිත පරිදි ප්‍රතිදේහ හැදෙන බවත්, වෙනත් හානියක් නැති බවත් තහවුරු කර ගන්නවා. පරීක්ෂාවේ ප්‍රධාන අරමුණක් වන්නේ එන්නතේ හානිකර ප්‍රතිඵල ඇත්දැයි හඳුනා ගැනීමයි.

දෙවන අදියරේ පරීක්ෂණ අවදිය: මෙහිදී ස්වේච්ඡාවෙන් ඉදිරිපත් වන බාල, තරුණ, මහළු, ස්ත්‍රී, පුරුෂ ආදී වෙනස් කාණ්ඩ වල   පුද්ගලයින් සිය ගණනකට එන්නත ලබා දී අපේක්ෂිත පරිදි ප්‍රතිදේහ හැදෙන බවත්, වෙනත් හානියක් නැති බවත් තහවුරු කර ගන්නවා. පරීක්ෂාවේ ප්‍රධාන අරමුණක් වන්නේ පොදුවේ හානියක් නැතත් විශේෂිත කණ්ඩායම් වලට එන්නතේ හානිකර ප්‍රතිඵල ඇත්දැයි හඳුනා ගැනීමයි.

තෙවන අදියරේ පරීක්ෂණ අවදිය: අවසාන හා වැදගත්ම අදියර මෙයයි. පරීක්ෂාවේ ප්‍රධාන ඉලක්කය එන්නතේ ඵලදායීතාවය පරීක්ෂා කිරීමයි. මේ අදියර සඳහා සාමාන්‍යයෙන් දහස් ගණනක පිරිසක් යොදා ගන්නවා. මෙසේ සහභාගී කර ගන්නා පිරිස අහඹු ලෙස කණ්ඩායම් දෙකකට බෙදා එක් කණ්ඩායමකට පමණක් එන්නත ලබා දෙන අතර අනෙක් කණ්ඩායමට "බොරු එන්නතක්" ලබා දෙනවා. ඕනෑම එන්නතකින් එය ලබා ගන්නා හැම දෙනෙකුටම රෝගය වැළඳෙන එක නවත්වන්න බැරුවා වගේම, එන්නත නොගන්නා හැම කෙනෙකුටම රෝගය හැදෙන්නෙත් නැහැ. ඒ නිසා, එන්නතේ බලපෑමක් ඇත්දැයි හරියටම දැන ගන්න පුළුවන් වෙන්නේ මෙවැනි සසම්භාවී නියැදි පරීක්ෂණයකින් පමණයි. එන්නත ලබා ගත් කණ්ඩායමට රෝගය වැළඳෙන්නේ අනෙක් කණ්ඩායමට වඩා බොහෝ අඩුවෙන්නම් එයින් පෙනෙන්නේ එන්නත ඵලදායී බවයි. එවැනි වෙනසක් පෙනෙන්නට නැත්නම් එන්නතෙන් වැඩක් වී තිබෙන බව කියන්න බැහැ.

අනුමැතිය ලැබීම: තෙවන අදියරේ පරීක්ෂණ ප්‍රතිඵල ලැබීමෙන් පසුව කිසියම් එන්නතක් තම රටේ භාවිතයට යෝග්‍යද යන්න එක් එක් රටේ අදාළ පාලනාධිකාරිය විසින් අනුමත කළ යුතුයි. මහා පරිමාණයෙන් එන්නත් හදන්නේ මෙසේ අනුමැතිය ලැබීමෙන් පසුවයි.

සාමාන්‍යයෙන් ඉහත අදියර සියල්ල පසු කිරීමට වසර දෙක තුනක් යන නමුත් කෝවිඩ්-19 වසංගත තර්ජනය හමුවේ බොහෝ සමාගම් වගේම රජයයන් විසින්ද මේ ක්‍රියාවලිය වේගවත් කිරීම සඳහා විවිධ පියවර ගෙන තිබෙනවා. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස මේ වන විට එන්නත් කිහිපයක් තෙවන අදියර දක්වාත්, තවත් කිහිපයක් දෙවන අදියර දක්වාත් පැමිණ තිබෙනවා.

විශේෂයෙන්ම ඉහත තෙවන අදියර ඉතා වියදම් අධික නිසා කිසියම් සමාගමක් විසින් එම වියදම අපතේ යාමේ අවදානම ගන්නේ දෙවන අදියරේ ප්‍රතිඵල හොඳනම් පමණයි. ඒ වගේම, අනුමැතිය ලැබෙන තුරු එන්නත් නිෂ්පාදනය වෙනුවෙන් මුදල් යට කරන්නේ නැහැ. එහෙත්, එන්නත් නිපදවීමේ තරඟයේ ඉදිරියෙන් සිටින තෝරාගත් සමාගම් කිහිපයකට ඇමරිකානු රජයේ මැදිහත්වීම මත මේ අවදානම් නොතකා වේගයෙන් ඉදිරියට යන්න ඉඩ ලැබී තිබෙනවා.

ලබන ජනවාරිය වන විට ඇමරිකානුවන් සඳහා එන්නත් මිලියන 300ක් නිෂ්පාදනය කර ගැනීම ඉලක්ක කරමින් ඇමරිකානු කොංග්‍රසය ඩොලර් බිලියන 10කට ආසන්න මුදලක් එන්නත් සංවර්ධනය වෙනුවෙන් වෙන් කර තිබෙනවා. මේ වැඩ සටහන යටතේ තරඟකාරී පදනමකින් එන්නත් පහක් තෝරා ගෙන තිබෙනවා. ඒ අතරින් එන්නත් තුනක පරීක්ෂණ කටයුතු මේ වන විට සෑහෙන ප්‍රගතියක් පෙන්වා තිබෙනවා.

මේ වන විට එන්නත් තරඟයේ ඉදිරියෙන්ම සිටින එක්සත් රාජධානිය පදනම් කරගත් බහුජාතික සමාගමක් වන ඇස්ට්‍රසිනිකා සමාගමේ හා ඔක්ස්ෆර්ඩ් සරසවියේ AZD1222 එන්නත මේ වන විට තෙවන අදියරට ගොස් තිබෙනවා. එංගලන්තයේ 10,260ක පිරිසක් යොදා ගනිමින් පසුගිය මාසයේදී තෙවන අදියරේ පරීක්ෂණ ආරම්භ වුනා.

ඇස්ට්‍රසිනිකා සමාගමට පසුගිය මැයි මාසයේදී ඇමරිකානු රජයෙන් රුපියල් බිලියන 1.2ක ආධාර මුදලක් ලබා දී තිබෙන අතර එන්නත් මිලියන 300ක් එම සමාගම විසින් ඇමරිකාවට ලබා දීමට එකඟ වී තිබෙනවා. එක්සත් රාජධානිය විසින්ද එම සමාගමට පවුම් මිලියන 65.5ක් ලබා දී එන්නත් මිලියන 100ක් ඇණවුම් කර තිබෙන අතර තවත් එන්නත් මිලියන 400ක් යුරෝපයට ලබා දීමටත්, එන්නත් බිලියනයක් ඉන්දියාවට ලබා දීමටත් එම සමාගම එකඟ වී තිබෙනවා. සමාගම සතුව එන්නත් බිලියන දෙකක් නිපදවීමේ ධාරිතාවක් තිබෙනවා.

මේ එන්නත් වලින් කොටසක් සැප්තැම්බර් සිට එක්සත් රාජධානියටත්, ඔක්තෝබර් සිට ඇමරිකාවටත් ලැබෙනු ඇතැයි අපේක්ෂිතයි. එමෙන්ම, මෙම එන්නත ලබා ගැනීමෙන් පසුව වසරක කාලයක් කෝවිඩ්-19 සඳහා ප්‍රතිශක්තිය ලැබෙනු ඇතැයි අපේක්ෂිතයි.

ඇමරිකානු සමාගමක් වන මොඩර්නා සමාගමේ mRNA1273 එන්නත මේ වන විට දෙවන අදියරේ සිටිනවා. මේ වෙනුවෙන් ඇමරිකානු රජය විසින් පසුගිය අප්‍රේල් මාසයේදී ඩොලර් මිලියන 483 ක මුදල් ප්‍රදානයක් කළා. එළැඹෙන ජූලි මාසයේදී ඇමරිකානුවන් 30,000ක් යොදා ගනිමින් තෙවන අදියරට යාමට මොඩර්නා සමාගම සැලසුම් කර තිබෙනවා. ලබන ජනවාරිය වන විට මොඩර්නා සමාගමේ එන්නත් සූදානම්ව තිබෙනු ඇතැයි අපේක්ෂිතයි.

ඇමරිකාව පදනම් කරගත් බහුජාතික සමාගමක් වන පයිසර් සමාගමේ හා ජර්මනියේ බයෝඑන්ටෙක් සමාගමේ BNT162 එන්නතද මේ වන විට දෙවන අදියරට පැමිණ තිබෙනවා. මේ එන්නතද ලබන වසර මුල වන විට සූදානම්ව තිබෙනු ඇතැයි අපේක්ෂිතයි.

කෝවිඩ්-19 එන්නත් තරඟය තුළ චීනයද කරට කර තරඟ කරමින් සිටිනවා. එක පැත්තකින් මේ එන්නත් තරඟය සීතල යුද්ධය කාලයේදී පැවති තත්ත්වය මෙන් තමන් තාක්ෂනය අතින් ඉදිරියෙන් සිටින බව පෙන්වීමේ තරඟයක්. අනෙක් අතින් ඉතා දැඩි සීමා කිරීම් මගින් වසංගතය පාලනය කරගෙන සිටින චීනයට ප්‍රශ්නයෙන් ගැලවීම සඳහා හැකි ඉක්මණින් එන්නතක් වැඩි දියුණු කර ගැනීමේ දැඩි අවශ්‍යතාවයක් තිබෙනවා.

එන්නත් වැඩි දියුණු කිරීමට අත ගසා සිටින සමාගම් අතරින් අඩක් පමණම චීන සමාගම්. ඒ අතරින් චීන රජයට අයත් ආයතන හා සමාගම් පහක් පමණ මේ වන විට සැලකිය යුතු ප්‍රගතියක් පෙන්වා තිබෙනවා.

ඒ අතරින් කැනඩාව හා චීනය ඒකාබද්ධව කෑන්සිනෝ සමාගම විසින් නිපදවූ Ad5-nCoV එන්නත මේ වන විට දෙවන අදියරට පැමිණ තිබෙනවා. තවත් චීන සමාගමක් වන සිනෝවැක් බයෝටෙක් සමාගම ළඟදීම බ්‍රසීලයේ තෙවන අදියරේ පරීක්ෂණ සිදු කිරීමට සූදානම්ව මේ වන විට ගිවිසුම් අත්සන් කර තිබෙනවා. එම සමාගම විසින් වසරකට එන්නත් මිලියන 100ක් පමණ නිපදවීමට සැලසුම් කර තිබෙනවා.

උමග කෙළවර එළියක් පෙනෙන්නට තිබීම සතුටට කරුණක් වුවත්, උමග කෙළවර දක්වා ඉතිරි දුරද අතුරේ ගමනක්. විශේෂයෙන්ම ඇමරිකාව මේ වන විට සිටින්නේ අනෙකුත් බටහිර සංවර්ධිත රටවලට වඩා අවදානම් තැනකයි. මුලින් වෛරසය වේගයෙන් පැතිරුණු රටේ උතුරේ සීතල පළාත් වල රෝග ව්‍යාප්තිය තුනී වෙමින් යද්දී රටේ දකුණේ උණුසුම් පළාත් වල මේ වන විට රෝගය සීඝ්‍රයෙන් ව්‍යාප්ත වෙමින් තිබෙනවා.

කෝවිඩ් රටෙන් තුරන් කළ නොහැකි වුවත් දකුණු ආසියාවේ අනෙකුත් රට වලට සාපේක්ෂව ඉතා හොඳින් රෝග ව්‍යාප්තිය කළමනාකරණය කර ගෙන සිටින ලංකාවට එහි වාසිය ගන්නනම් එන්නතක් වැඩි දියුණු වන තුරු තවත් මාස හයකවත් කාලයක් ප්‍රවේශම් වෙන්න සිදු වෙනවා. එය කළ නොහැකි දෙයක් නෙමෙයි.

Friday, June 19, 2020

සැමන් වලින් කොරෝනා?


රටවල් වල කාලයක් තිස්සේ තිබෙන ප්‍රවේණිගත ප්‍රශ්න තනි පුද්ගලයෙක්ට විසඳන්න බැහැ. එහෙත්, බොහෝ දේශපාලනඥයින් පෙන්නන්නේ තමන් සතුව වෙනත් අය ලඟ නැති මැජික් එකක් තිබෙන බවයි. මේ වගේ අයට මිනිස්සු යම් කොටසක් රැවටෙනවා. මෙය ලංකාව වගේ "පොඩි රටවල්" වලට වගේම ඇමරිකාව වගේ "ලොකු රටවල්" වලටත් පොදු දෙයක්.

මිනිස්සු මැජික් බලාගෙන නායකයින්ව පත් කර ගත්තට පස්සේ ඒ නායකයින්ට මොනවා හරි මැජික් ටිකක් නොපෙන්වා ඉන්න බැරි වෙනවා. මොනවා හරි දේවල් ටිකක් කරන කොට එයින් සමහර දේවල් ඉබේටම හරියනවා. එහෙම හරි ගියාම ඒ හරි ගියේ තමන්ගේ නායකත්වය නිසා බව මේ අයට පෙන්නන්න පුළුවන්. අවුල වෙන්නේ හරි නොගියහමයි.

කොහොමටත් ආණ්ඩු මුල් වෙලා කරන ගොඩක් දේවල් හරියන්නේ නැහැ. ඒ වගේ වෙලාවට ආණ්ඩු විසින් බොහෝ විට කරන්නේ වැරැද්ද පටවන්න කෙනෙක් හොයා ගන්න එක. හරි ගියොත් බුවා. වැරදුනොත් එබුවා.

කොරෝනා පටන් ගත්තේ චීනයෙන්. සාමාන්‍යයෙන් ආණ්ඩුවක් කවදාවත් කරන්න නොහිතන මට්ටමේ ක්‍රියාමාර්ග අරගෙන චීනය කොරෝනා පාලනය කර ගත්තත් ඒ වන විට කොරෝනා ලෝකය පුරාම පැතිරිලා. මෙයට චීනය විසින් මුලින් තොරතුරු වසන් කිරීමත් යම් තරමකට හෝ හේතු වුනා. එහෙත් චීනය එහි වැරැද්ද දැම්මේ අනෙක් රටවල පාලකයින් මතයි. චීනයට අනුව රෝගය ව්‍යාප්ත වුනේ චීනය ගත් දැඩි ක්‍රියාමාර්ග අනෙක් රටවල් විසින් නොගත් නිසයි.

චීනය කොරෝනා අවසන් කළා කිවුවත් වැඩි කාලයක් ඒ සතුට සමරන්න වුනේ නැහැ. දැන් නැවතත් චීනයෙන් කොරෝනා රෝගීන් හමු වෙනවා. පසුගිය සතිය ඇතුළත චීනයෙන් 11, 57, 49, 40, 44, 28, 32 ලෙස අලුත් කොරෝනා රෝගීන් හමු වී තිබෙනවා. චීන ආණ්ඩුව මෙවර අලුත්ම කතාවක් කියමින් වැරැද්ද පැටෙවුවේ යුරෝපයෙන් ආනයනය කළ සැමන් මතයි.

බෙයිජිං නගරයේ කොරෝනා රෝගීන් හමු වූ ප්‍රදේශයේ මාළු වෙළඳසැලක සැමන් කපන මාළු කපන මාළු ලෑල්ලකින් කොරෝනා වෛරසය හමුවීමෙන් පසුව චීනය විසින් යුරෝපයෙන් සැමන් මාළු ආනයනය කිරීම නවත්වා ඇති බව රොයිටර් වාර්තා කර තිබුණත්, චීනයේ රෝග නිවාරණ හා පාලන මධ්‍යස්ථානය විසින් ප්‍රකාශයක් නිකුත් කරමින් සඳහන් කර තිබුණේ ආනයනික සැමන් මාළු වලින් කොරෝනා පැතිරුණු බවක් තහවුරු වී නැති බවයි.


ලෝක සැමන් වෙළඳපොළේ ඉහළින්ම සිටින අපනයනකරුවන් පස් දෙනා වන්නේ නෝර්වේ, චිලී, ස්වීඩනය, ඩෙන්මාර්කය හා පෝලන්තය යන රටවල්. සැමන් අපනයන වෙළඳපොළෙන් 72.6%ක්ම එම රටවල් සතුයි. පෝලන්තය විසින් සැකසුම් කර අපනයනය කරන්නේත් නෝර්වේ හා ස්වීඩන් රටවලින් ආනයනය කරන සැමන් මාළු.

ලෝකයේ ප්‍රධානම සැමන් ආනයනකරු ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයයි. එහෙත්, ඇමරිකාව සැමන් අපනයනය කරන රටවල් අතරද හත් වන තැන සිටිනවා. ඇමරිකාව වගේම චීනයත් වැඩිපුරම සැමන් ආනයනය කරන්නේ චිලී රටෙන්. චීනය හා ඇමරිකාව මේ එක් එක් රටවලින්ද සැමන් ආනයනය කරනවා. දෙරටේම සැමන් නිෂ්පාදකයින් ආනයනික තරඟයට මුහුණ දෙනවා. චීනය විසින් කොරෝනා සැක මතු කර තිබුණේ නෝර්වේ රටෙන් ආනයනය කළ සැමන් මාළු හා සම්බන්ධවයි.



සැමන් වාරය පටන් ගන්නේ ජූලි මාසයේ සිටයි. චීනය විසින් පසුව නිවැරදි කළත්, සැමන් වාරය ඔන්න මෙන්න කියා තිබියදී පැතිරුණු මේ කතාව සැමන් වෙළඳපොළට බලපෑමක් කරනු නිසැකයි.

කෙසේ වුවත්, මේ කතාවට හෝ සම්බන්ධ ශීත කළ සැමන් මාළු මිසක් ලංකාවේ වෙළඳසැල් වල ඇති ටින් කළ මාළු නෙමෙයි. ලංකාවේ වෙළඳසැල් වල දැකිය හැකි ටින් මාළු වලට තවමත් ගොඩක් අය සැමන් කියා කිවුවත් බොහෝ විට ඒවායේ තිබෙන්නේ මැකරල් වැනි වෙනත් මාළු වර්ග මිස සැමන් මාළු හෝ නෙමෙයි.

Friday, June 12, 2020

කොරෝනා කොයිබටද?


මා කොරෝනා වෛරසය ගැන මෙහි ලියන්නේ ජනවාරි මාසයේ සිටයි. ඒ වෙද්දී මේ රෝගය කෝවිඩ්-19 ලෙස නම් කර තිබුණේ නැහැ. ආසාදිතයින් ප්‍රමාණය 7,815ක් වන විට මරණ සිදු වී තිබුණේ 170ක් පමණයි. එය 2.2%ක මරණ අනුපාතයක්. මේ අඩු මරණ අනුපාතය නිසා ඒ දවස් වල බොහෝ දෙනෙක් රෝගය බරපතල ලෙස සැලකුවේ නැහැ. ජනවාරි 30 දින මා මෙසේ ලිවුවා.

"අසල්වැසි ඉන්දියාවෙන් සහ පිලිපීනයෙන්ද නව කොරෝනා රෝගීන් හමු වීමත් සමඟ මේ වන විට චීනයෙන් පිටත රටවල් හා ප්‍රදේශ 20ක් කරා වෛරසය ව්‍යාප්ත වී තිබෙනවා."

"මෙය භයානක වන්නේ මරණ අනුපාතිකය නිසා නෙමෙයි. වෛරසය ව්‍යාප්ත වන වේගය නිසයි.". 

මුල් කාලයේදී චීනයේ වෛරසය පැතිරෙද්දී බොහෝ අය චෝදනා කළේ ඇමරිකාවටයි. මෙය චීනයට එරෙහිව ඇමරිකානු මාධ්‍ය මගින් මවන බොරු බියක් බව ප්‍රචාරය වුනා. නිල වශයෙන් චීනයත් එසේ කිවුවා. එය එසේ නොවන බව පෙන්වා දෙමින් රෝගයේ භයානකකම ගැන මා පෙබරවාරි 6 දින අවධාරණය කළේ මෙලෙසයි.

"කොරෝනා භීෂණය මාධ්‍ය මගින් හදපු එකක් කියා ඇතැම් අය කිවුවත් එය නිවැරදි නැහැ. එය සැබෑ ප්‍රශ්නයක්. නව කොරෝනා වෛරසය වැළඳුනු අයගෙන් මිය යන්නේ 2%කට මඳක් වැඩි ප්‍රමාණයක් පමණක් බව ඇත්ත. නමුත්, කොරෝනා වෛරසය භයානක වන්නේ මරණ අනුපාතය නිසා නෙමෙයි. පැතිරෙන වේගය නිසයි.

රෝගය පැතිරීම වලක්වන්න චීනය කොයි තරම් උත්සාහ කළත් තවමත් දවසෙන් දවසම තත්ත්වය දරුණු වෙන එකයි වෙන්නේ. සෑම දවසකම පෙර දවසේ මැරුණු ගණනට වඩා වැඩි ගණනක් මිය යනවා. නිල සංඛ්‍යාලේඛන අනුව මේ වන විට මිය ගොස් ඇති ගණන 638ක්. වෛරසය වැළඳුනු ගණන 31,481ක්."

ඉන් පසුව, චීනයෙන් පිටත දකුණු කොරියාව, ඉතාලිය හා ඉරානය යන රටවල වෛරසය පැතිරෙන්න පටන් ගත්තා. පෙබරවාරි 24 දින මා මෙසේ ලිවුවා.

"මේ වන විට කෝවිඩ්-19 වෛරසය ආසාදනය වූ පුද්ගලයින් ගණන 79,731 දක්වාත්, කෝවිඩ්-19 මරණ ගණන 2,627 දක්වාත් ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. මේ ආසාදිතයින් අතරින් 97%ක් හමු වී තිබෙන්නේත්, මරණ වලින් 99%ක් පමණම සිදුව තිබෙන්නේත් චීනයේ. ඒ අනුව, මෙතෙක් කෝවිඩ්-19 වෛරසය බොහෝ දුරට චීනයට සීමා වෙලයි තිබුණේ.

මේ වෙද්දී ඉහත තත්ත්වය වෙනස් වී තිබෙන බවත්,  චීනයේ වෛරස් බිය ක්‍රමයෙන් තුනී වෙද්දී චීනයෙන් පිටත වේගයෙන් වෛරසය පැතිරෙමින් තිබෙන බවත් පෙනෙන්නට තිබෙනවා. එසේ කෝවිඩ්-19 වේගයෙන් පැතිරෙන ප්‍රධාන රටවල් තුනක් වන්නේ එකිනෙකට ආසන්නව නොපිහිටි දකුණු කොරියාව, ඉතාලිය හා ඉරානයයි."


මාර්තු මැද වන විට කොරෝනා යුරෝපයේ ප්‍රශ්නයක් වී තිබුණා. ඒ වන විටත් ඇමරිකාවේ වෛරසය එතරම් දුරට පැතිරී තිබුණේ නැහැ. මේ මාර්තු 14 වන විට පැවති තත්ත්වයයි.

"මේ වන විට කොරෝනා චීනාගේ ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. දැනට ජීවත්ව සිටින හැත්තෑ දහසකට අධික සුව නොවූ කොරෝනා රෝගීන්ගෙන් පනස් අට දහසක්ම ඉන්නේ චීනයෙන් පිටතයි. එයින් රෝගීන් තිස් දහසක් සිටින්නේ දෙවන වටයේදී රෝගය ව්‍යාප්ත වූ දකුණු කොරියාව, ඉතාලිය හා ඉරානය යන රට වල වුවත්, ඉතිරි විසි අට දහස සිටින්නේ ලෝකය පුරාම අනෙකුත් රටවලයි."

"ආසාදිතයින් ප්‍රමාණය අනුව බැලුවොත් ඇමරිකාව සිටින්නේ අටවන තැනයි. එහෙත්, ජනගහණයේ අනුපාතයක් ලෙස ඇමරිකාවේ කෝවිඩ්19 ආසාදිතයින් ප්‍රමාණය තවමත් මිලියනයකට 7.1ක් පමණයි. 

ඇමරිකාවේ දැනට පවතින තත්ත්වය මෙසේ වුවත්, ඉදිරි සති කිහිපය ඇතුළත කෝවිඩ්19 ආසාදිතයින් ප්‍රමාණය විශාල ලෙස ඉහළ යා හැකි බව පෙනෙන්නට තිබෙනවා."


ඉන් පසුව ඇමරිකාව ක්‍රමයෙන් කොරෝනා ලැයිස්තුවේ උඩට ආවා. මාර්තු 26 දින මා ලිවුවේ මෙලෙසයි.

"මෙය ලියන මොහොත වන විටත් හඳුනාගත් කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් ප්‍රමාණය අනුව ඉහළින්ම සිටින්නේ චීනයයි. දෙවැනි තැන ඉතාලියත්, ඉන් පසුව ඇමරිකාවත් ඉන්නවා. ජෝන් හොප්කින්ස් සරසවියේ සංඛ්‍යාලේඛණ මෙහෙමයි.

චීනය - 81,667
ඉතාලිය - 74,386
ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය - 68,572

හෙට දවස අවසන් වන විට ඇමරිකාව මෙහි උඩින් සිටින රටවල් දෙකම පසුකර මුල් තැනට පැමිණීමට විශාල ඉඩක් තිබෙනවා. යම් හෙයකින් එය එසේ නොවුනොත් අනිද්දා දිනයේ එය අනිවාර්යයෙන්ම වෙයි."



මේ වෙද්දී ඇමරිකාවේ ඇමරිකාවේ කොරෝනා රෝගීන් ප්‍රමාණය මිලියන දෙක ඉක්මවා ඇති බවත් මරණ ප්‍රමාණය ලක්ෂය ඉක්මවා ඇති බවත් (116,000) කවුරුත් දන්නා දෙයක්. චීනයෙන් පසුව කොරෝනා ප්‍රධාන වශයෙන්ම ප්‍රශ්නයක් වුනේ ඇමරිකාවට හා යුරෝපයට.


කොරෝනා රුසියාව, ඉන්දියාව හා බ්‍රසීලය යන රටවල ප්‍රශ්නයක් වන බව මා කිවුවේ දැනට මාස දෙකකටත් පෙරයි. ඒ අප්‍රේල් 10 වෙනිදා. ඒ වන විට එම රටවල් හිටියේ ලැයිස්තුවේ ගොඩක් පහළින්.

"කිසියම් රටක කෝවිඩ්-19 පැතිරීම ආරම්භ වූ අවදියේදී ඝාතීය වර්ධනයක් දකින්න ලැබෙනවා. ඇමරිකාවේ හා යුරෝපීය රටවල් බොහොමයකම මේ තත්ත්වය දකින්න ලැබුණා. රුසියාව, ඉන්දියාව හා බ්‍රසීලය ඇතුළු ලොකු ජනගහණයක් සිටින හා ප්‍රමාද වී කෝවිඩ්-19 තර්ජනයට මුහුණ දුන් රටවල මේ වන විට මේ ඝාතීය වර්ධන තත්ත්වය දැකිය හැකියි."

අප්‍රේල් 18 මා මේ කරුණ නැවත අවධාරණය කළා.

"මේ වෙද්දී වේගයෙන්ම කෝවිඩ්-19 පැතිරෙන ජනගහණය වැඩි රටවල් වන්නේ රුසියාව, බ්‍රසීලය හා ඉන්දියාවයි."

මැයි අවසානය වන විට මේ රටවල් අතරින් රුසියාව හා බ්‍රසීලය ලැයිස්තුවේ උඩට එන්න පටන් ගෙන තිබුණා. මේ මා මැයි 28 දින තැබූ සටහනයි.

"මා සති ගණනාවකට පෙර කියූ පරිදිම බ්‍රසීලය හා රුසියාව ලැයිස්තුවේ උඩට ඇවිත් තිබෙනවා. ඉදිරි මාසය තුළ ඉන්දියාවත් ක්‍රමයෙන් ලැයිස්තුවේ ඉහළට එයි. එය කාලය පිළිබඳ ප්‍රශ්නයක් පමණයි. ලංකාවටත් අමාරු දවස් පැමිණෙනු ඇත්තේ තව පහු වෙලා."

ඉන් පසුව, මා නැවත කොරෝනා ගැන ලියන්නේ අදයි. මේ වන විට ඇමරිකාවට පසුව කොරෝනා ලැයිස්තුවේ ඉහළින්ම සිටින රටවල් වන්නේ බ්‍රසීලය, රුසියාව හා ඉන්දියාවයි. බ්‍රසීලය, රුසියාව, ඉන්දියාව හා චීනය බ්‍රික් රටවල් ලෙසද හැඳින්වෙනවා. චීනයෙන් පටන් ගත් කොරෝනා මේ වෙද්දී ඉතිරි බ්‍රික් රටවල ප්‍රශ්නයක් වෙලා.

තවමත් ඇමරිකාවේ කොරෝනා රෝගීන් ප්‍රමාණය ඇමරිකාවට පසුව වැඩිම රෝගීන් ප්‍රමාණයක් සිටින බ්‍රසීලය, රුසියාව, ඉන්දියාව හා එක්සත් රාජධානිය යන රටවල් හතරේම එකතුවට වඩා වැඩියි. මරණ ගණන බැලුවත් එහෙමයි. ඇමරිකාවේ රෝගය පැතිරීම මන්දගාමී වී තිබුණත් තවමත් දවසකට රෝගීන් විසිදහසක්වත් අළුතෙන් හමු වෙනවා. ඒ නිසා, දැනට මතුපිටින් පෙනෙන්නට ඇති ආකාරයට රෝගීන් ප්‍රමාණය අනුව වෙන රටක තත්ත්වය ඇමරිකාවට වඩා දරුණු වීම දුරස්ථ කාරණයක්.

රුසියාවේ ආසාදිතයින් ලක්ෂ පහකට වඩා සිටියත්, ඒ ප්‍රමාණය හදුනාගෙන තිබෙන්නේ මිලියන 14ක පිරිසක් පරීක්ෂා කිරීමෙන් පසුවයි. එහෙත්, බ්‍රසීලයේ තත්ත්වය වෙනස්. ආසාදිතයින් ලක්ෂ අටක් හමු වී තිබෙන්නේ පරීක්ෂා කරනු ලැබූ මිලියන 1.36ක් අතරින්. ඉදිරි කාලයේදී පරීක්ෂණ ප්‍රමාණය ඉහළ යද්දී බ්‍රසීලයේ ආසාදිතයින් ප්‍රමාණය වේගයෙන් ඉහළ යයි. තව සති තුනකින් හෝ හතරකින් බ්‍රසීලය ලැයිස්තුවේ උඩට එන්න බැරිකමක් නැහැ.


දැනට ඉන්දියාවෙන් හඳුනාගෙන තිබෙන ආසාදිතයින් ප්‍රමාණය ඇමරිකාවේ ආසාදිතයින් ප්‍රමාණයෙන් 15%ක් පමණක් වුනත් ඉන්දියාව ඇමරිකාව මෙන් හතර ගුණයක ජනගහණයක් සිටින රටක්. යම් කාලයක් ගත විය හැකි වුවත් ඉන්දියාව අවසානයේදී ඇමරිකාව හා බ්‍රසීලය පහු කර ලැයිස්තුවේ උඩටම එන්න පුළුවන්. සමහර විට අගෝස්තු මාසය පමණ වෙද්දී විය හැකියි. රුසියාව පහු කරන්නනම් වැඩි කාලයක් ගත වන එකක් නැහැ.



ඉන්දියාවේ ආසාදිතයින් ඉහළ යාමට සමානුපාතිකව පකිස්ථානයේ හා බංග්ලාදේශයේත් ආසාදිතයින් ඉහළ යාමට ඉඩ ඇති බවයි පෙනෙන්නේ. ඉතා ඉක්මණින්ම, බොහෝ විට මේ මාසය අවසන් වන විට, කෝවිඩ් දකුණු ඇමරිකාවේ හා දකුණු ආසියාවේ ප්‍රශ්නයක් බවට පත් වෙයි.

Saturday, May 30, 2020

මරණ බය හමුවේ අහිතකර පුරුදු



ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානයට අනුව ලංකාවේ සිදුවන මරණ වලින් 10%කට හේතුව දුම් පානයයි. ලංකාවේ දුම් පානය බොහෝ දුරට පිරිමින්ගේ පුරුද්දක්. ලංකාවේ පිරිමින් අතර දුම් පානය 2005දී වූ 40.5% මට්ටමේ සිට ක්‍රමයෙන් පහත වැටෙමෙන් ඇතත් 2018 වන විටත් පිරිමින්ගෙන් 28.4%ක් දුම්පානයෙන් ඈත්ව සිටියේ නැහැ.

ලංකාවේ දුම් පානය කරන්නන්ගෙන් 91%ක් සිගරැට් උරන්නන්. ඉතිරි ප්‍රමාණයෙන් වැඩි පිරිසක් බීඩි උරන්නන්. ලංකාවේ සිගරැට් වෙළඳපොළ බොහෝ දුරට ලංකා දුම්කොල සමාගමේ ඒකාධිකාරයක්. 2019 වසරේදී දුම්කොළ සමාගමේ පිරිවැටුම රුපියල් බිලියන 141.3ක්. එම මුදලින් රුපියල් බිලියන 120.4ක් ලබා ගෙන තිබෙන්නේ රජය විසිනුයි. බදු ගෙවීමෙන් පසුව සමාගමේ ලාබය රුපියල් බිලියන 17.3ක්. එම ලාබය බොහෝ දුරට රටෙන් පිටට යන මුදලක්. ලංකා දුම්කොළ සමාගමේ කොටස් වලින් 92.5%ක්ම අයිති බීඒටී හා පිලිප් මොරිස් බහුජාතික සමාගම් වලටයි. ඉතිරි කොටස් වලින්ද සැලකිය යුතු අයිතියක් විදේශිකයන් හෝ විදේශික සමාගම් සතුයි.

රජය විසින් හා දුම්කොල සමාගමේ කොටස් හිමිකරුවන් විසින් ලබා ගෙන ඇති ආදායම් මුළු පිරිවැටුමෙන් අඩු කළ විට විකිණූ සිගරැට් වල පිරිවැය සොයාගැනීම අමාරු නැහැ. සේවක පඩි නඩි, දුම්කොළ ඇතුළු අමුද්‍රව්‍ය වල වියදම හා විදුලි බිල ඇතුළු අනෙකුත් වියදම් සඳහා වැයවන මුළු පිරිවැය වන්නේ රුපියල් බිලියන 3.7ක පමණ මුදලක් පමණයි. දුම්කොළ සමාගමේ ඒකාධිකාරයේ උදවුවෙන් දුම්කොළ සමාගම හා රජය විසින් එකතු කර ගන්නා මුදල දුම්වැටි නිපදවීමට යන නිෂ්පාදන වියදමට සාපේක්ෂව හතළිස් ගුණයකට ආසන්න විශාල මුදලක්.

එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවර්ධන වැඩ සටහනේ මෑතකාලීන අධ්‍යයනයකට අනුව ලංකාවේ දුම්පානයේ අවාසිය වසරකට රුපියල් බිලියන 213.8ක්. මේ මුදලින් රුපියල් බිලියන 15.3ක් දුම්වැටි භාවිතය ආශ්‍රිත රෝග වෙනුවෙන් වැය වන මුදල්. ඉතිරි රුපියල් බිලියන 198.5 දුම්වැටි නිසා සිදුවන අකල් මරණ හා රෝග නිසාත්, ඵලදායීතාවය අඩු වීම නිසාත් රටේ නිෂ්පාදිතය පහළ යාමේ අවාසියයි.

අවාසියේ වැඩි කොටස වන රුපියල් බිලියන 179.3ක් දුම්වැටි ආශ්‍රිත රෝග නිසා වයස 70ට පෙර මිය යන අයගේ අඩු වූ ජීවිත කාලයන්හි වටිනාකමයි. මේ අවාසිය අදාළ අයගේ පවුල් වලට සිදුවන අවාසියක්. දුම්වැටි භාවිතය ආශ්‍රිත රෝග වෙනුවෙන් වැය වන මුදලෙන් රජයට වැය වන මුදල රුපියල් බිලියන 8.3ක් පමණයි. ඉතිරියෙන් රුපියල් බිලියන 5.9ක් රෝගීන්ගේ අතින් යන වියදම්. රුපියල් බිලියන 1.1ක් රක්ෂණ ගිවිසුම් හරහා පියවෙන වියදම්.

දුම්පානය නිසා සමස්තයක් ලෙස රටට විශාල පාඩුවක් වුනත්, රජයට සිදුවන්නේ විශාල වාසියක්. දුම්කොළ සමාගම විසින් කරන ප්‍රධාන කාර්යය දුම්වැටි නිපදවා විකිණීම නොව, කොමිස් මුදලක් ලබමින් රජයට ආදායම් එකතු කර දීම බව කිවුවොත් එය වඩා නිවැරදියි. දුම්වැටි අලෙවිය හරහා රජය විසින් උපයන බිලියන 120.4ක මුදල දුම්වැටි ආශ්‍රිත රෝග වෙනුවෙන් රජය වැය කරන රුපියල් බිලියන 8.3 මෙන් පහළොස් ගුණයකට ආසන්නයි.

කොරෝනා තර්ජනය දුම්පානය කරන්නන්ට වඩා අහිතකර ලෙස බලපෑමත්, කොරෝනා තර්ජනය හමුවේ රජය විසින් ගත් විවිධ ක්‍රියාමාර්ගත් නිසා 2020 පළමු කාර්තුව තුළ දුම්කොළ සමාගමේ අලෙවි ආදායම 13%කින් පහත වැටී තිබෙනවා. දෙවන කාර්තුව තුළ කොරෝනා බලපෑම මීට වඩා වැඩි විය යුතුයි.

මධ්‍යසාර හා මත්ද්‍රව්‍ය තොරතුරු මධ්‍යස්ථානය විසින් මැයි 1-10 අතර ලංකාවේ දිස්ත්‍රික්ක 25ම ආවරණය කරමින් සිදු කර ඇති සමීක්ෂණයකට අනුව, දුම්පානය කරන්නන්ගෙන් 20%ක් කෝවිඩ් තර්ජනය හමුවේ දුම්පානය අතහැර තිබෙනවා. තවත් 68%ක් දුම් පානය සීමා කර තිබෙනවා. ඔවුන්ගෙන් 51%ක්ම පවසා ඇත්තේ කෝවිඩ් තර්ජනය අවසන් වීමෙන් පසුවද මේ තත්ත්වය එලෙසම පවත්වා ගැනීමට අදිටන් කරගෙන සිටින බවයි.

තෙවසරකට පෙර දුම්වැටි විරෝධී දිනයේදී ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය විසින් ලංකාවේ දුම්කොළ හා මධ්‍යසාර පිළිබඳ ජාතික අධිකාරියට සම්මානයක් ලබා දෙමින් එහි ක්‍රියාකාරකම් අගය කළා. එහෙත් එම වසර තුළද ලංකාවේ දුම්වැටි අලෙවිය, ඒ හරහා රජය ඉපැයූ බදු ආදායම මෙන්ම දුම්කොල සමාගමේ ලාබද පෙර වසරට වඩා ඉහළ ගියා. කාලයක් තිස්සේ රජයට කළ නොහැකි වූ හෝ කරන්නට අවශ්‍ය නොවූ කාර්යයයක් කොරෝනා වෛරසය විසින් සිදු කර තිබෙනවා.

හෙට (මැයි 31)  මේ වසරේ ලෝක දුම්වැටි විරෝධී දිනයයි.

Friday, May 22, 2020

ජීවිතයක වටිනාකම හරියටම කීයද?


ජීවිතයක වටිනාකම මිල කළ නොහැකියි වගේ කතා නිතර කියැවෙනවා. මේ කතාව ඇත්තද? ඕනෑම දෙයකට නියම මිලක් තියෙනවානම් ජීවිතයක වටිනාකමට මිලක් තියෙන්න විදිහක් නැද්ද?

වෙනත් හැම දේකටම වගේම ජීවිතයකටත් මිලක් තිබෙනවා. ටිකක් අමාරු වුනත් ඒ මිල ඇස්තමේන්තු කළ හැකි ක්‍රමවේදත් තිබෙනවා. ඒ ක්‍රමවේද අනුසාරයෙන් සිදු කළ ඇස්තමේන්තුත් තිබෙනවා. මහජන සෞඛ්‍යය, වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර, නියාමන ක්‍රියාමාර්ග ආදිය සම්බන්ධ තීරණ ගන්නා අවස්ථා වලදී මෙවැනි ඇස්තමේන්තු ප්‍රයෝජනයට ගැනෙනවා.

කෝවිඩ්-19 හා අදාළව අනුගමනය කරන විවිධ ක්‍රියාමාර්ග වලදීද ජීවිතයක වටිනාකම සැලකිල්ලට ගන්න වෙනවා. රටක් ලොක් ඩවුන් කර තබා ගැනීමෙන් කෝවිඩ්-19 මරණ ප්‍රමාණය අඩු කර ගන්න පුළුවන්. එහෙත්, ඒ වෙනුවෙන් වෙනත් පාඩු රැසක් සිදු කර ගන්න වෙනවා. ඒ වෙනත් පාඩු මුදලින් මැනිය හැකියි කියා අපි හිතමු. එසේනම්, ඒ පාඩුව අඩුවන මරණ වල වාසිය සමඟ සැසඳිය හැක්කේ කෙසේද? මෙය කරන්නනම් රට ලොක්ඩවුන් කිරීම නිසා ඉතිරිවන ජීවිත වල වටිනාකම පිළිබඳ කිසියම් හෝ අදහසක් තිබිය යුතුයි.

ජීවිතයක වටිනාකම ඇස්තමේන්තු කළ හැකි ප්‍රධාන ක්‍රම දෙයක් තිබෙනවා. පළමුවැන්න පුද්ගලයෙකුගෙන් කෙළින්ම අසා දැන ගන්නා සෘජු ක්‍රමයයි. දෙවැනි ක්‍රමය පුද්ගලයෙකුගේ ක්‍රියාකාරකම් නිරීක්ෂණය කර විශ්ලේෂණය කරන වක්‍ර ක්‍රමයයි.

මේ ක්‍රම දෙකේදීම පළමුව කරන්නේ කිසියම් පුද්ගලයෙකු තමන් මරණයට පත් වීමේ සම්භාවිතාව කිසියම් ප්‍රමාණයකින් අඩු කර ගැනීම වෙනුවෙන් ගෙවන්නට සූදානම්ව සිටින උපරිම මිල සොයා සොයා ගැනීමයි. ඉන් පසුව ඒ අනුසාරයෙන් ජීවිතයක වටිනාකම ඇස්තමේන්තු කළ හැකියි.

උදාහරණයක් විදිහට ඔබට කෝවිඩ්-19 හැදුනොත් මිය යන්න 1%ක ඉඩක් තිබෙනවා කියා හිතමු. ඒ ඉඩකඩ නැති කර ගැනීම වෙනුවෙන් ඔබ උපරිම වශයෙන් කොපමණ මුදලක් ගෙවන්න ලෑස්තිද? මේ මිල රුපියල් මිලියනයක්නම් එයින් අදහස් වන්නේ ජීවත් වීමේ ඉඩකඩ 1%කින් වැඩි කර ගැනීමේ වටිනාකම රුපියල් මිලියනයක් බවයි. ඒ අනුව, මිය යාමේ ඉඩකඩ 100%කින් අඩු කර ගැනීමේ වටිනාකම රුපියල් මිලියන 100ක් කියා කිව හැකියි. මේ විදිහට ඇස්තමේන්තු කරන අගය සංඛ්‍යානමය ජීවිතයක වටිනාකම (value of a statistical life) ලෙස හැඳින්වෙනවා.

සෘජු ක්‍රමයේදී කරන්නේ නියැදි සමීක්ෂණයක් මගින් එක් එක් පුද්ගලයා තමන්ගේ ජීවිත අවදානම යම් ප්‍රතිශතයකින් අඩු කර ගැනීම වෙනුවෙන් ගෙවන්න සූදානම් මුදල සෘජුවම අසා දැන ගැනීමයි.

වක්‍ර ක්‍රමය ඊට වඩා තරමක් සංකීර්ණයි. මෙහිදී කරන්නේ පුද්ගලයින්ගේ ක්‍රියාකාරකම් නිරීක්ෂණය කිරීමයි. උදාහණයක් විදිහට කවුරු හෝ කෙනෙක් සල්ලි බෙදනවා. මේ සල්ලි ගන්න ගොස් පෑගී මැරෙන්න යම් සම්භාවිතාවක් තිබෙනවා. අපි හිතමු මේ සම්භාවිතාව 1/1000ක් කියා. රුපියල් 5000ක් වෙනුවෙන් මේ අවදානම ගන්නා කෙනෙක් තමන්ගේ ජීවිතයේ වටිනාකම ලෙස දකින්නේ රුපියල් 1000x5000 = රුපියල් මිලියන 5ක මුදලක්.

ඔය වගේ පෝලිමකට එකතු නොවන බොහෝ දෙනෙක් තමන්ගේ ජීවිතය පිළිබඳ අවදානම් ගන්නා වෙනත්  අවස්ථා ඕනෑ තරම් තිබෙනවා. මෝටර් රථයක් පදවාගෙන ගමනක් යන කෙනෙක් අනතුරකට ලක් වී මිය යන්න යම් ඉඩක් තිබෙනවා. එහෙත්, බොහෝ දෙනෙක් ඒ අවදානම ගන්නවා. මසුන් මරන්න මුහුදු යන අය අනතුරකට ලක් වීමේ අවදානමක් තිබෙනවා. එහෙත්, ලැබෙන ආදායම වෙනුවෙන් බොහෝ දෙනෙක් එම අවදානම ගන්නවා.

සාමාන්‍යයෙන් මුහුදු රස්සාව කරන කෙනෙක් මුහුද ගොඩක් රළු දවසක මුහුදු නොයා ගෙදර ඉන්නවා. ඒ වගේ කෙනෙක් මුහුදු යන හා නොයන දවස් නිරීක්ෂණය කිරීමෙන් ලැබෙන මාළු වෙනුවෙන් ගන්නා ජීවිත අවදානම ඇස්තමේන්තු කරන්න පුළුවන්. ඉන් පසු ඒ අනුසාරයෙන් සංඛ්‍යානමය ජීවිතයක වටිනාකම ඇස්තමේන්තු කරන්න පුළුවන්.

ඇමරිකාව වැනි බටහිර රටවල සංඛ්‍යානමය ජීවිතයක වටිනාකම පිළිබඳව පර්යේෂකයින් බොහෝ දෙනෙකු විසින් ඇස්තමේන්තු හදා තිබෙනවා. ඒ නිසා, ඇමරිකානුවෙකුගේ ජීවිතයක වටිනාකම පිළිබඳව බොහෝ දෙනෙකු එකඟ වන අගය පරාසයක් තිබෙනවා. මේ අගය ආසන්න වශයෙන් ඇමරිකන් ඩොලර් මිලියන 9ක් පමණ වෙනවා.

ලංකාව වැනි සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල සංඛ්‍යානමය ජීවිතයක වටිනාකම පිළිබද පර්යේෂණ අධ්‍යයන සිදුව තිබෙන්නේ ඉතා අඩුවෙන්. එක් මෑතකාලීන ඇස්තමේන්තුවකට අනුව ලංකාවේ සංඛ්‍යානමය ජීවිතයක වටිනාකම ඇමරිකන් ඩොලර් 654,000ක් හෙවත් රුපියල් මිලියන 125ක් පමණ වෙනවා.

මේ ආකාරයට ඇස්තමේන්තු කරන සංඛ්‍යානමය ජීවිතයක වටිනාකම සාමාන්‍ය අගයක්. මෙවැනි ඇස්තමේන්තුවක් බොහෝ විට යොදා ගැනෙන්නේ රටටම බලපාන පොදු තීරණයක වාසි අවාසි සැසඳීම සඳහා බැවින් ජීවිතයක වටිනාකම පුද්ගලයාගෙන් පුද්ගලයාට වෙනස් වීම විශාල ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. එහෙත්, කාලයත් සමඟ බොහෝ දේ වෙනස් වී මේ ඇස්තමේන්තුවත් වෙනස් වෙන නිසා වරින් වර එය යාවත්කාලීන විය යුතුයි.

Reference 
Viscusi, W. K., & Masterman, C. J. (2017). Income elasticities and global values of a statistical life. Journal of Benefit-Cost Analysis, 8(2), 226-250.


Tuesday, May 19, 2020

වැරදුනේ කොතැනද?


සමගි පෙරමුණු ආණ්ඩුවේ 1972-76 පස් අවුරුදු සැලැස්ම ගැන පෙර ලිපියේ කෙටි සඳහනක් තිබෙනවා. ඇතැම් විට මේ පස් අවුරුදු සැලැස්මේ පසුබිම, අරමුණු, ඉලක්ක හා ප්‍රතිඵල ගැන සමාලෝචනයක් කරන්න මෙය සුදුසුම කාලයක්. සැලැස්ම සාර්ථක නොවූ බවට හොඳම සාක්ෂිය 1977දී ජේආර් ලැබූ හයෙන් පහේ මැතිවරණ ජයග්‍රහණයයි. ඒ සමඟම මධ්‍යගත සැලසුමක් මත පදනම් වූ සංවෘත මිශ්‍ර ආර්ථිකයක් පිළිබඳ අදහස නැවත දශක ගණනාවක් යන තුරු හිස එසැවිය නොහැකි ලෙස ලංකාවෙන් ප්‍රතික්ෂේප වුනා. මේ දැවැන්ත ප්‍රතික්ෂේප වීම හේතුවෙන් අවධානයෙන් ගිලිහී ගිය ඇතැම් සාධනීය කරුණුද ඉහත කී පස් අවුරුදු සැලැස්මේ තිබුණා.

බොහෝ දෙනෙක් සිතා සිටින පරිදි 1977දී ලංකාවේ ධනවාදී ආර්ථික ක්‍රමයක් තහවුරු වුනේ නැහැ. ආර්ථිකයේ යම් විවෘත වීමක් සිදු වුනා. රජය විසින් සිදු කළ ඇතැම් කටයුතු පෞද්ගලික අංශය වෙත විතැන් වුනා. සමගි පෙරමුණු යුගයට සාපේක්ෂව මේ වෙනස්කම් ධනවාදයේ දිශාවට සිදු වූ පරිවර්තන ලෙස හඳුන්වන්න පුළුවන්. එහෙත්, මධ්‍යගත සැලසුම්, මිශ්‍ර ආර්ථිකයක් හා ආරක්ෂණවාදී ප්‍රවේශයක් කියන පැකේජ් එකේ බොහෝ කොටස් අද දක්වාම එලෙසම තිබෙනවා. මේ සීමාකාරී තත්ත්වයන් හා ධනවාදය අතර ලංකාවේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති තවමත් දෝලනය වෙමින් තිබෙනවා.

නිදහසින් පසු ලංකාව මේ වන විට සෑහෙන දුරක් පැමිණ තිබෙනවා. රට තවම තිබෙන්නේ නමසිය හතළිස් අටේ කියා කිසිවෙකුට කියන්න බැහැ. එසේ වුවත්, මේ අවුරුදු 72 ඇතුළත රටවල් ගණනාවක් ලංකාව පසුකර ඉදිරියට ගිහින් තිබෙනවා. ඒ කියන්නේ සාපේක්ෂ පදනමක ලංකාව පසුපසට ගිහින් තිබෙනවා. එහෙමනම්, ලංකාවට වැරදුනු මොනවා හෝ තැන් තිබිය යුතුයි. ඒ තැන් මොනවාද?

අතීතයේ සිදු වූ වැරදි අඩුපාඩු දැන් හඳුනා ගත්තා කියා අතීතය වෙනස් කරන්න බැහැ. නමුත්, අතීතයෙන් පාඩම් ඉගෙනගෙන අනාගතය වෙනස් කර ගත හැකියි. අතීතයේ කළ වැරදි නැවත නැවතත් සිදු කළ යුතු නැහැ.

සංවර්ධනයේ ඉලක්කය මිනිසුන්ගේ ජීවන තත්ත්වය ඉහළ දැමීමයි. ඒ පිළිබඳ කිසිදු විවාදයක් නැහැ. ආදායම් මට්ටම් ඉහළ ගිය පමණින්ම ජීවන තත්ත්වය උසස් වෙන්නේ නැහැ. ඒ සඳහා තවත් බොහෝ දේ සිදු විය යුතුයි. නමුත්, මේ තවත් බොහෝ දේ බොහෝ විට සිදු වන්නේ ආදායම් මට්ටම ප්‍රමාණවත් ලෙස ඉහළ ගොස් ඇත්නම් පමණයි. ඒ නිසා, පුද්ගලයෙකුගේ හෝ රටක ආදායම් මට්ටම යනු ඒ පුද්ගලයින්ගේ හෝ පොදුවේ රටේ ජීවන තත්ත්වය පිළිබඳ සියයට සියයක සහසම්බන්ධයක් නැති වක්‍ර නිර්ණායකයක්ද වෙනවා.

මෙයින් වෙනස්ව පුද්ගලයෙකුගේ අධ්‍යාපනය හා සෞඛ්‍යය ඔහුගේ හෝ ඇයගේ ජීවන තත්ත්වය පිළිබඳ සෘජු නිර්ණායකයක් සේ සලකන්න පුළුවන්. ඒ පදනම මත අධ්‍යාපනය හා සෞඛ්‍යය ආදායම් මට්ටමට වඩා වැදගත්. එහෙත්, කරුණු දෙකක් නිසා ආදායම් මට්ටම අතහැර අධ්‍යාපනය හා සෞඛ්‍යය ගැන කතා කරන්න බැහැ. පළමුව, හොඳ අධ්‍යාපන හා සෞඛ්‍ය මට්ටමක් පවත්වා ගන්නනම් හොඳ ආදායම් මට්ටමක් අවශ්‍ය වෙනවා. දෙවනුව, හොඳ අධ්‍යාපන හා සෞඛ්‍ය මට්ටමක් ඇති විට වැඩි ආදායමක් ඉපැයීමේ ශක්‍යතාවයක් ඇති වෙනවා. මේ හේතු දෙක නිසා අධ්‍යාපනය හා සෞඛ්‍යය දියුණු විය යුත්තේ ආදායම් මට්ටම ඉහළ යාමට සමාන්තරවයි. අධ්‍යාපනය හා සෞඛ්‍යය නොසලකන ආදායම් ඉහළ යාමකට හෝ ආදායම් මට්ටම නොසලකා හරින අධ්‍යාපන හා සෞඛ්‍ය සංවර්ධනයකට දිගුකාලීන පැවැත්මක් නැහැ. එය අකාර්යක්ෂමයි.

ලෝකයේ හැම රටක්ම වාගේ කිසියම් තරමකින් අධ්‍යාපනය හා සෞඛ්‍යය සුබසාධනය කරනවා. එසේ කරන්නට හේතු තිබෙනවා.

දෙදෙනෙකු අතර සිදුවන අන්තර්ක්‍රියා බොහොමයක වාසිය හා අවාසිය තිබෙන්නේ ඒ දෙදෙනාටයි. එහෙත්, ඇතැම් විට පැත්තක සිටින තෙවන පාර්ශ්වයකටද බලපෑමක් වෙනවා. උදාහරණයක් විදිහට ඔබ ඔබේ මුදලින් දුම්වැටියක් මිල දී ගෙන උරනවා. එයින් ඔබට දිගුකාලීන සෞඛ්‍ය හානියක් සිදු වෙනවා. ඔබ ඒ බව දන්නවා. හානියේ ප්‍රමාණය ගැන නිසි තක්සේරුවක් ඔබට තිබෙනවා. ඒ බව දැන දැන ඔබ දුම්වැටිය උරනවානම් එය ඔබේ ස්වාධීන නිදහස් තීරණයක්. මට එයට මැදිහත් වෙන්න අයිතියක් නැහැ. එහෙත්, ඔබ පොදු ස්ථානයක වාතයට එකතු කරන සිගරැට් දුම මට ආශ්වාස වෙනවානම් එය මගේ ප්‍රශ්නයක්. ඔබ වත්තේ පුළුස්සන වියලි කොළ ගොඩක දුම මගේ වත්තට එනවානම් එය මගේ ප්‍රශ්නයක්.

මේ ආකාරයෙන් කිසියම් පුද්ගලයෙකු විසින් කරන කටයුත්තකින් පැත්තක සිටින අයෙකුට බලපෑමක් සිදු වන අවස්ථා බාහිරත්ව ලෙස හඳුන්වනවා. මා මෙලෙස පරිවර්තනය කරන්නේ externalities කියන ඉංග්‍රීසි වචනයයි. ඇතැම් විට නිවැරදි සිංහල වචනය වෙනත් එකක් විය හැකියි.

තෙවන පාර්ශ්වයකට බාහිරත්වයක බලපෑම නරක බලපෑමක් වෙන්න පුළුවන් වගේම හොඳ බලපෑමක් වෙන්නත් පුළුවන්. බලපෑම නරක එකක්නම් එය සෘණාත්මක බාහිරත්වයක් (negative externality) ලෙසත්, බලපෑම හොඳ එකක්නම් එය ධනාත්මක බාහිරත්වයක් ලෙසත් (positive externality) ලෙසත් හැඳින්වෙනවා. ඉහත කී දුම්වැටි උදාහරණය සෘණාත්මක බාහිරත්වයක්. ඔබේ තාප්පයේ ඔබේ වියදමින් ඔබ අඳින ආකර්ශනීය චිත්‍රයකින් ධනාත්මක බාහිරත්වයක් ඇති කරවන්න පුළුවන්.

බාහිරත්ව ඇති තත්ත්වයක් යටතේ කිසියම් පුද්ගලයෙකු විසින් අවස්ථාව අනුව ගන්නා හොඳම තීරණය පොදුවේ සමාජයක් ලෙස සැලකූ විට හොඳම තීරණය නොවෙන්න පුළුවන්. මේ වගේ වෙලාවක පොදු සමාජය පෞද්ගලික තීරණයකට බලපෑමක් කිරීම එසේ නොකිරීමට වඩා කාර්යක්ෂමයි. උදාහරණයක් විදිහට පොදු තැනක දුම්පානය කරන කෙනෙකුගෙන් දඩ මුදලක් අය කර ඒ මුදල අක්‍රිය දුම්පානය නිසා රෝගී වන අය වෙනුවෙන් යෙදවීම වඩා කාර්යක්ෂමයි වගේම වඩා සාධාරණයි. ඒ වගේම කෙනෙක් පෞද්ගලික ඉඩමක තිබෙන පාරට පෙනෙන තමන්ගේ තාප්පයේ තමන්ගේ වියදමෙන් අඳින චිත්‍රය නිසා සතුටු වන අයගෙන් ඒ සතුට වෙනුවෙන් මුදලක් අය කර චිත්‍රයේ පිරිවැය දැරූ පුද්ගලයාට දෙන එකේත් වැරැද්දක් නැහැ.

හැබැයි මේ වගේ මැදිහත්වීමක් කළ යුත්තේ ඉතාම පරිස්සමෙන්. මොකද කිසියම් කටයුත්තකින් පුද්ගලයෙකු ලබන සතුට හෝ අසතුට සෘජුව නිරීක්ෂණය කළ නොහැකි නිසා බාහිරත්ව ඇති බව පැහැදිලිව පෙනෙන විටෙක පවා එම බාහිරත්වයේ ප්‍රමාණය හරියටම මැන ගැනීම පහසු නැහැ. නිවැරදි කිරීමක් කාර්යක්ෂම වෙන්නනම් බාහිරත්වයේ ප්‍රමාණය හරියටම මැන ගන්න වෙනවා.

උදාහරණයක් විදිහට පොදු අරමුදල් යොදවා හදන පිට්ටනියක් ගැන හිතමු. දැන් මේ පිට්ටනිය හැදූ පසු ඕනෑම කෙනෙක්ට ගිහින් එහි ක්‍රීඩා කරන්න පුළුවන්. පිට්ටනියක් තිබෙනවානම් එහි ක්‍රීඩා කිරීම සඳහා මුදල් ගෙවන්න කැමති විශාල පිරිසක් ඉන්නවා. ක්‍රීඩා කිරීමේ සතුට ගෙවන මුදලට වඩා වැඩියි. නමුත්, පිට්ටනියක් නැති නිසා කිසිවෙකුට ඒ විකල්පය නැහැ. පිට්ටනියක් තිබුණානම් මුදල් ගෙවා එහි ක්‍රීඩා කිරීමට ඉඩ ඇති කිසිවෙකුට අලුතෙන් පිට්ටනියක් හැදීම වෙනුවෙන් ආයෝජනය කිරීමේ හැකියාවක් නැහැ. ඔය වගේ වෙලාවක පොදු අරමුදල් යොදවා පිට්ටනියක් හදන එක නරක දෙයක් නෙමෙයි. මුලදී සියල්ලන්ටම පාඩුවක් සිදු වුනත් පිට්ටනිය හැදුනු පසු මුදල් නොගෙවා ක්‍රීඩා කරන්න ලැබෙන නිසා ඒ පාඩුව සමනය වෙනවා.

සමහර විට ඔය පිට්ටනිය තමන්ට කවදාවත් යන්න නොලැබෙන පිට්ටනියක් වෙන්න පුළුවන්. ඒත් ප්‍රශ්නයක් නැහැ. එහි ක්‍රීඩා කරන කණ්ඩායම් දිහා රූපවාහිනියෙන් හෝ බලා සතුටු වෙන්න පුළුවන්. ඒ නිසා, හැමෝටම යන්න නොලැබෙන පිට්ටනියක්, පාරක් හෝ ස්මාරකයක් වෙනුවෙන් වුවත් පොදු මුදල් යෙදෙවීම වරදක් කියා එකවරම කියන්න බැහැ. ක්ෂණික ගිලන් රථ සේවයක් වගේ දෙයක් වෙනුවෙන් යොදවන මහජන මුදල් වලින් ඕනෑම කෙනෙකුට කොයි වෙලාවක හරි වාසියක් වෙන්න පුළුවන්.

හැබැයි මේ වගේ කටයුත්තක් වෙනුවෙන් මහජන මුදල් වැය කිරීම සාධාරණ හා කාර්යක්ෂම වන සීමාවක් තිබෙනවා. අපි හිතමු ඉකොනොමැට්ටා බ්ලොග් එකේ පස් වන සංවත්සරය සැමරීම සඳහා මහජන මුදල් යොදවා ගාලු මුවදොර පිටියේ ස්මාරකයක් හැදුවා කියා. ඕක දකින සමහර අයට සතුටක් ඇති වෙයි. තවත් සමහර අයට අසතුටක් ඇති වෙයි. අපි හිතමු වැඩි දෙනෙකුට ඇති වෙන්නේ සතුටක් කියලා. ඔබට මේ ස්මාරකය එහි තිබීමෙන් සතුටක් ඇති වෙනවානම් ඒ සතුට වෙනුවෙන් ඔබ වැය කරන්න කැමති නිශ්චිත උපරිම මුදලක්ද තිබෙනවා. ස්මාරකය නිසා රටේ සියල්ලන්ටම ලැබෙන සතුට මුදලින් ඇස්තමේන්තු කිරීමෙන් පසුව, ඒ වෙනුවෙන් වැය කළ මහජන මුදල් බදු ලෙස අය කර ගැනීමේදී ඔවුන්ට අහිමි වන සතුට ඉක්මවනවානම් මේ ස්මාරකය හැදීම මහජන යහපත සඳහා හේතු වෙනවා. ඒ නිසා එය කාර්යක්ෂමයි. එසේ නොවන්නේනම් එය මහජන මුදල් නාස්ති කිරීමක්.

අධ්‍යපනය පොදු අරමුදල් යොදවා සුබසාධනය කිරීමේ ආර්ථික විද්‍යා පදනම වන්නේත් එයින් සැලසෙන පෞද්ගලික යහපතට අමතරව පොදු යහපතක්ද සැලසෙනවා කියන එකයි. ඔබේ අධ්‍යාපන මට්ටම ඉහළ යද්දී ඔබේ ආදායම් ලැබීමේ හැකියාව ඉහළ යනවා. ඒ හරහා හා වෙනත් ආකාර වලින් ඔබට යහපතක් සැලසෙනවා. එයට අමතරව ඔබ දැනුම් තේරුම් ඇති අයෙකුව සිටීමෙන් ඔබ අවට සිටින අනෙකුත් අයටද යහපතක් සැලසෙනවා. ඔබට අකුරු කියවිය හැකිනම් එසේ කළ නොහැකි අයෙකුට පාරක් තොටක් හොයා ගන්න උදවු කිරීමේ අවස්ථාව ඔබට ලැබෙනවා. ඔබ විදේශ භාෂාවක් ඉගෙනගෙන ඇත්නම් විදේශ සංචාරකයෙකුට වුවත් ඔබෙන් පාරක් තොටක් අහගන්න පුළුවන්. විශේෂයෙන්ම සාමූහික නිෂ්පාදන කටයුත්කදී සියළු දෙනාම එක සේ දැනුවත් වූ විට 2 + 2 = 5 තත්ත්වයන් ඇති වෙන්න පුළුවන්.

අධ්‍යාපනය වෙනුවෙන් යමෙක් කළ යුතු ආයෝජනය තනිකරම පෞද්ගලික ආයෝජනයක්නම් ඔබ ආයෝජනය කරන්නේ ඔබට එයින් අනාගතයේදී ලැබෙන පෞද්ගලික ප්‍රතිලාභ දෙස බලාගෙනයි. ලැබෙන අනාගත වාසි අද කරන ආයෝජනයට වඩා වැඩිනම් ඔබ අධ්‍යාපනය වෙනුවෙන් මුදල් වැය කරනවා. එසේ නැත්නම් නැහැ. ඔබ ඔබේ අධ්‍යාපනය වෙනුවෙන් අද වැය කරන මුදල් නිසා පැත්තක ඉන්න වෙනත් අයටද වාසි ලැබෙනවා කියන කරුණට මෙහිදී ඔබේ අවධානය යොමු වන්නේ නැහැ. වෙනත් අයට වාසි ලැබෙන්න ඔබ ඔබේ මුදල් වැය කළ යුත්තේ ඇයි?

අපි හිතමු ඔබ මේ ආකාරයට නොසිතා අධ්‍යාපනය වෙනුවෙන් තරමක් වැඩි ආයෝජනයක් කළා කියා. මේ වැඩෙන් ඔබට අනාගතයේදී සිදු වන්නේ අවාසියක්. නමුත්, රටේ හැම කෙනෙක්ම ඔබ විදිහටම සිතා අධ්‍යාපනය වෙනුවෙන් වැඩි ආයෝජනයක් කළොත්? දැන් ඒ අනිත් අය විසින් සිදු කළ අමතර ආයෝජන වල වාසිය ඔබටත් එනවා. ඒ නිසා, අවසානයේදී ඔබට ශුද්ධ ලෙස වාසියක් මිසක් අවාසියක් වෙලා නැහැ. හැබැයි ඔය වාසිය ඔය විදිහට ලැබෙන්නේ හැමෝම අධ්‍යාපනය වෙනුවෙන් වැඩි ආයෝජනයක් කළොත් පමණයි. එසේ නැත්නම් ඔබට වෙන්නේ අවාසියක්. අනිත් අය ගැන ඔබට සහතිකයක් නැති නිසා ඔබ වැඩේට අත ගහන්නේ නැහැ. අනිත් අය හිතන්නෙත් ඒ විදිහටමයි.

අධ්‍යාපන ආයෝජන සිදුවන්නේ තනිකරම පෞද්ගලික තීරණ මතනම් එම ආයෝජන සිදු වන්නේ ප්‍රසස්ථම මට්ටමට වඩා තරමක් අඩුවෙන්. අධ්‍යාපනය වෙනුවෙන් කිසියම් පොදු ආයෝජනයක් කිරීම මේ ප්‍රශ්නයට විසඳුමක්. නමුත්, එය ප්‍රසස්ථ වන නිශ්චිත සීමාවක් තිබෙනවා. එම මට්ටම ඉක්මවා ගියහොත් අධ්‍යාපනය වෙනුවෙන් සිදු කරන පොදු ආයෝජන වලින් එම ආයෝජන වලට සරිලන වාසියක් ලැබෙන්නේ නැහැ.

ලංකාව නිදහස ලබන කාලයේදී එසේ නිදහස ලැබූ වෙනත් රටවල වගේම ලංකාවේද අධිරාජ්‍ය විරෝධය උපරිම මට්ටමක තිබීම පහසුවෙන් තේරුම් ගත හැකි කරුණක්. ඒ කාලයේදී සමාජවාදී රටවල් අධිරාජ්‍ය විරෝධය හා ජාතීන්ගේ නිදහස හා ස්වාධීනත්වය වෙනුවෙන්ද පෙනී සිටි නිසා ලංකාව වැනි රටවල අධිරාජ්‍ය විරෝධී හා ජාතිකවාදී අදහස් ව්‍යාප්ත වීමට සමාන්තරව සමාජවාදී අදහස්ද ව්‍යාප්ත වුනා. අධ්‍යාපන හා සෞඛ්‍ය ආයෝජන සුබසාධනය කිරීම හරහා මානව සංවර්ධනයට වැඩි ප්‍රමුඛතාවයක් දෙන්න නිදහස් ලංකාව යොමු වීම කෙරෙහි මේ සමාජවාදී අදහස් වලින්ද සැලකිය යුතු බලපෑමක් සිදු වෙන්න ඇති.

ලංකාව දිගින් දිගටම වගේ මානව සංවර්ධනය අතින් සමාන ආදායම් මට්ටමක සිටි වෙනත් රටවලට වඩා ඉදිරියෙන් සිටියා. එයට අධ්‍යාපන හා සෞඛ්‍ය ආයෝජන සුබසාධනය කිරීම විශාල පිටිවහලක් වී ඇති බව කිසිදු සැකයක් නැති කරුණක්. එහෙත්, එයින් අදහස් වන්නේ මේ තත්ත්වය පැවතිය හැකිව තිබුණු හොඳම තත්ත්වය බව නෙමෙයි.

ඕනෑම දෙයක නියම මිලක් තිබෙනවා. ඒ මිලට වඩා මිලක් ගෙවන්න වෙනවානම් කොයි තරම් වටිනා දෙයක් වුවත් මිල දී ගන්න එකේ තේරුමක් නැහැ. අධ්‍යාපන හා සෞඛ්‍ය ආයෝජන සුබසාධනය කිරීම වෙනුවෙන් ගෙවන මිලත් එවැන්නක්. මානව සංවර්ධනය වෙනුවෙන් ආයෝජන ඉහළ දමද්දී භෞතික සංවර්ධනය වෙනුවෙන් සිදු කළ හැකි ආයෝජන සීමා වෙනවා. ඒ නිසා, මේ දෙක අතර නිසි සමතුලිතතාවයක් පවත්වාගත යුතුයි. මානව සංවර්ධනය වෙනුවෙන් අඩුවෙන් ආයෝජනය කිරීම වගේම වැඩියෙන් ආයෝජනය කිරීමත් දිගුකාලීනව හානිකරයි.

මානව සංවර්ධනය වෙනුවෙන් නිසි පමණ ආයෝජනය නොකර භෞතික සංවර්ධනය වෙනුවෙන් ඕනෑවට වඩා ආයෝජනය කළ විට දිගුකාලීනව භෞතික සම්පත් වැඩි වුනත්, ඒ භෞතික සම්පත් කාර්යක්ෂම ලෙස භාවිතා කළ හැකි මානව සම්පත් ප්‍රමාණවත් තරම් නැති නිසා නිෂ්පාදිතය අඩු වෙන්න පටන් ගන්නවා. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස භෞතික සම්පත් සංචිත තිබෙන මට්ටමේ පවත්වා ගැනීම අසීරු වෙන්න පටන් ගන්නවා.

මෙහි අනිත් පැත්තත් එහෙමයි. භෞතික සංවර්ධනය වෙනුවෙන් නිසි පමණ ආයෝජන සිදු නොකර මානව සංවර්ධනය වෙනුවෙන් ඕනෑවට වඩා ආයෝජනය කළ විට දිගුකාලීනව මානව සම්පත් සංචිත වැඩි වුනත්, ඒ වැඩි වූ මානව සම්පත් කාර්යක්ෂම ලෙස භාවිතා කිරීමට අවශ්‍ය භෞතික සම්පත් හිඟ නිසා නිෂ්පාදිතය අඩු වෙන්න පටන් ගන්නවා. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස මානව සම්පත් සංචිත තිබෙන මට්ටමේ පවත්වා ගැනීම අසීරු වෙන්න පටන් ගන්නවා. ලංකාවේ ආර්ථිකය අකාර්යක්ෂම වෙන්න මේ දෙවන හේතුව බොහෝ දුරට දායක වී තිබෙනවා.

සැබෑවක්ද ප්‍රබන්ධයක්ද කියා මා හරියටම නොදන්නා ජනප්‍රිය කතාවකට අනුව ගහකට යවා ගන්නවත් ගමක කොල්ලෙක් නැති වෙයි කියන පදනමින් ලංකාවේ ඇතැම් දේශපාලනඥයින් නිදහස් අධ්‍යාපනය සේ හඳුන්වන, සියල්ලන්ට පොදුවේ ලැබෙන සුබසාධිත අධ්‍යාපනයට එරෙහි වී තිබෙනවා. මේ කතාව මොන අදහසකින් කියපු එකක් වුනත් එහි ආර්ථික විද්‍යා අරුතක් තිබෙනවා. රටට අවශ්‍ය වන්නේ පොල් කඩන්න දන්න මිනිස්සුනම් රටේ සියල්ලන්ටම උපාධි මට්ටමේ අධ්‍යාපනයක් ලබා දෙන එකේ තේරුමක් නැහැ. උපාධි මට්ටමේ අධ්‍යාපනයකින් වැඩක් වෙන්නනම් මානව සංවර්ධනයට සමාන්තර භෞතික සංවර්ධනයක්ද සිදු විය යුතුයි.

ඕනෑවට වඩා කලින් මානව සංවර්ධනය වෙනුවෙන් ඕනෑවට වඩා ආයෝජනය කරමින් සුබසාධිත ආර්ථිකයක් පවත්වා ගැනීම (premature welfarism) ලංකාවේ අනාගත සංවර්ධනයට හානිකර වී ඇති බව සංවර්ධන ආර්ථික විද්‍යාඥයින් කිහිප දෙනෙකු විසින්ම පෙන්වා දී තිබෙන කරුණක්. මෙය දැන් සිදු වී අවසන් නිසා ඒ හානිය ආපසු හරවන්න බැහැ. ඒ නිසා දැන් කළයුත්තේ පවතින තත්ත්වය වාසියට හරවා ගන්න එකයි.

අවසාන ප්‍රතිඵලය කවරක් වුවත් සමගි පෙරමුණු ආණ්ඩුවේ පස් අවුරුදු සැලැස්ම ඉහත අඩුපාඩුව නිවැරදිව හඳුනාගෙන විසඳුම් සෙවීම සඳහා දැරූ අවංක උත්සාහයක්. විසඳුම් සෙවූ ක්‍රමවේදයේ වරදින් හා ක්‍රියාත්මක කිරීමේ අඩුපාඩු නිසා වසර පහ අවසානයේ රටේ ආර්ථිකය කබලෙන් ලිපට වැට්ටවීම හැර වෙනත් දෙයක් සිදු නොකළත්, මේ සැලසුමේ ඉලක්කය වුනේ රටේ මානව සම්පත් සංවර්ධනයට ගැලපෙන පරිදි භෞතික සම්පත් සංචිත වැඩි කර ගැනීම හා එයට සමාන්තරව ආර්ථික වර්ධන වේගය වැඩි කර ගැනීමයි.

සමගි පෙරමුණු උපක්‍රමය අසාර්ථක වීමෙන් පසුව විදේශ ණය වලින් භෞතික සම්පත් හිඟය පුරවා ගැනීමේ විකල්පය වෙත ලංකාව මාරු වුනා. අද දක්වා වසර 43ක් ලංකාව විසින් මේ උපාය මාර්ගය අනුගමනය කරමින් සිටිනවා. එහෙත් මේ උපාය මාර්ගයේද පැහැදිලි නෛසර්ගික අඩුපාඩු තිබෙනවා. ඒ අඩුපාඩු කාලයක් තිස්සේ සමුච්ඡය වී දැන් ලංකාව නැවතත් මේ ක්‍රමයට තවත් ඉදිරියට යා නොහැකි සන්ධිස්ථානයකට පැමිණ තිබෙනවා.

(Image: https://www.agefotostock.com/age/en/Stock-Images/Rights-Managed/GBP-CPA0002087)

Thursday, May 7, 2020

නෙගටිව් පොසිටිව් මාරු වීම


ගාණක් හදද්දී ධන සෘණ මාරු කරගත්තොත් සෑහෙන අවුලක් වෙනවා. විදුලිය එක්ක වැඩ කරද්දී  වුනත් ඔය ප්‍රශ්නය තියෙනවා. තවත් නොයෙක් හේතු නිසා වයර් මාරු වීම් වෙලා විවිධ අවුල් ඇති වෙනවා. මේ දවස් වල අහන්න ලැබෙන සමහර දේවල් වලට අපෙත් වයර් මාරු වෙනවා.

මේ වෙද්දී ලංකාවේ කොරෝනා රෝගීන් ගණන 823ක්. හෙට වෙද්දී ඔය ගණන 850ක්වත් වෙන්න පුළුවන්. තව දාහතක් හොයා ගත්තොත් 850ක් වෙනවනේ. හැබැයි සමහර විට හෙට වෙද්දී ගණන 800ක් වෙන්න වුනත් බැරි නැහැ. දැනට පොසිටිව් වෙලා ඉන්න 23ක් නෙගටිව් කියලා හෙට වෙද්දී හොයා ගත්තොත් ගාණ 800 වෙනවනේ.

ලෝකේ අනෙක් රටවල පීසීආර් පරීක්ෂණ කරලා කොරෝනා ආසාදිත අය හා ආසාදිත නැති අය ලෙස ගොඩවල් දෙකකට වෙන් කරනවා. ලංකාවේනම් ඌණ ආසාදිත කියලා තුන් වන කොටසකුත් ඉන්නවා. චතුර්කෝටික කතාවක් වගේ. වෛරසය ආසාදනය වී ඇත්තේද නැති නැත්තේද නැති අයද? මැරිච්ච අය අතරේත් සම්පූර්ණයෙන් මැරිච්ච නැති අය ඉන්නවද?

පීසීආර් පරීක්ෂණයකින් කරන්නේ කොරෝනා වෛරසය හඳුනාගැනීමයි. තාක්ෂණික කරුණු ගැන උනන්දුවක් දක්වන අය කියවන අය අතර ඉන්න නිසා මේ වෛරසය කුමක්ද කියලා මුලින්ම බලමු.

වෛරස් වර්ග කාණ්ඩ හතකට වර්ග කෙරෙනවා. ඒ අතරින් කොරෝනා වෛරසය කියා පොදුජන වහරේ හැඳින්වෙන SARS-COV2 වෛරසය අයත් වන්නේ "පොසිටිව්-සෙන්ස් සිංගල්-ස්ට්‍රැන්ඩඩ් ආර්එන්ඒ වෛරස්" කැටගරියටයි. වාසගමේ කෑලි තුනෙන් මේ වයිරස් කාණ්ඩයේ ලක්ෂණ තුනක් විස්තර කෙරෙනවා.

මුලින්ම අපි ආර්එන්ඒ කියන කොටස ගනිමු. මේ වෛරසය හැදී තිබෙන ජානමය ද්‍රව්‍යය ආර්එන්ඒ. අපි හැදිලා තියෙන්නේ වගේම වෙනත් ඇතැම් වයිරස්ද හැදී තිබෙන්නේ ඩීඑන්ඒ වලින්. ආර්එන්ඒ අනුවක හා ඩීඑන්ඒ අනුවක මූලික වෙනස්කම් කිහිපයක් තිබෙනවා. මේ එක් එක් අණුවක් හැදී තිබෙන්නේ මූලික රසායන හතරක් කිසියම් රටාවකට වැලක් සේ සම්බන්ධ වීමෙන්.

ඇඩිනින් adenine (A)
සයිටොසින් cytosine (C)
ගුඇනින්  guanine (G)
තයිමීන් thymine (T) හෝ යුරසිල් uracil (U)

මේ රසායන වරහන් තුළ ඇති ඉංග්‍රීසි අකුරු වලින් කෙටියෙන් හඳුන්වනවා. ආර්එන්ඒ අණුවක් හා ඩීඑන්ඒ අණුවක් වෙනස් වන ප්‍රධාන කාරණයක් වන්නේ ඩීඑන්ඒ අණුවක තිබෙන තයිමීන් වෙනුවට ආර්එන්ඒ අණුවක යුරසිල් තිබීමයි. අදාළ වර්ග හතර වැලක් සේ සම්බන්ධව තිබෙනවා.

නිකමට හිතාගන්න වෙසක් එකට දමන පාට හතරක බල්බ් තිබෙන බල්බ් වැලක් කියා. ඩීඑන්ඒ අණුවක තිබෙන පාට තුනක්ම ආර්එන්ඒ අණුවකත් තිබෙනවා. හතරවන පාට පමණක් වෙනස්. මේ බල්බ් සම්බන්ධ වී තිබෙන්නේ සීනි හා පොස්පේට් රසායන වලින් හැදුණු වයර් එකකටයි. වයර් එකේ ප්ලග් බේස් එකට ගහන පැත්තක් තියෙනවා කියා හිතන්න. ඒ වගේ මේ දාමයේත් අන්ත දෙකක් තිබෙනවා. ඒවා හඳුන්වන්නේ 5' අන්තය හා 3' අන්තය ලෙසයි. මේ අනුව, බල්බ් වැලේ රටාව 5' 3' දිශාවට හෝ 3' 5' දිශාවට කියවන්න පුළුවන්.

අපි හිතමු 5' 3' දිශාවට රටාව මේ වගේ කියා.

A C G A T A G C C T

මේ රටාව 3' 5' දිශාවට කියෙවුවොත් රටාව මේ වගේ.

T C C G A T A G C A

සාමාන්‍යයෙන් DNA හෝ RNA අණුවක් ගොඩනැගෙන්නේ 5' අන්තයේ සිට පටන් අරගෙනයි. ඒ කියන්නේ 5' 3' දිශාවට. මිනිස් ජෙනෝමයක මේ වගේ "බල්බ්" බිලියන තුනකටත් වඩා තිබෙනවා. අපේ ජානමය සැකැස්ම ලියැවී තියෙන්නේ ඒ "බල්බ්" වල වර්ණ රටාවේ. SARS-CoV-2 බල්බ් වැල අපේ ජෙනෝමයට සාපේක්ෂව ඉතා කෙටියි. එහි තිබෙන්නේ බල්බ් තිස් දහසක පමණ ප්‍රමාණයක්.

දැන් අපි සිංගල්-ස්ට්‍රැන්ඩඩ් කියන කොටසට එමු. මේ විදිහට හඳුන්වන්නේ ඩබල්-ස්ට්‍රැන්ඩඩ් වෛරස්ද තිබෙන නිසයි. එය ඉහත කී ආකාරයේ බල්බ් වැල් දෙකක එකතුවක්. අපේ DNA එක හැදී තිබෙන්නේත් මේ වගේ බල්බ් වැල් දෙකකින්. එක වැලක තිබෙන හැම බල්බ් එකක්ම අනෙක් වැලේ බල්බ් එකක් එක්ක සම්බන්ධ වී තිබෙනවා. මේ විදිහට වැල් දෙකේ බල්බ් සම්බන්ධ වන රටාවක් තිබෙනවා.

- A හැම විටම T (හෝ U) සමඟ සම්බන්ධ වෙනවා.
- C හැම විටම G සමඟ සම්බන්ධ වෙනවා.

අපි මුලින් ගත් රටාව සමඟ සම්බන්ධ වන අනෙක් බල්බ් වැල දෙස බලමු.

A C G A T A G C C T
T G C T A T C G G A

උඩින් තිබෙන්නේ මුල් රටාව. දෙවනුව තිබෙන්නේ ඒ සමඟ සම්බන්ධ වන රටාව. ඔබට පෙනෙනවා ඇති මේ රටා දෙකෙන් එකක් දන්නවානම් අනිත් එක පහසුවෙන් හදාගන්න පුළුවන් බව. එකක් කිසියම් මූර්තියක් කියා හිතුවොත් අනිත් එක අච්චුව වගේ. අච්චුවෙන් මූර්තියේ පිටපත් ඕනෑ තරම් හදාගන්න පුළුවන්. ඒ වගේම මූර්තියෙන් ඕනෑ තරම් අච්චු හදාගන්නත් පුළුවන්.

මේ වැල් දෙකේ තවත් විශේෂත්වයක් වන්නේ ඒ දෙක හැම විටම ප්‍රතිවිරුද්ධ දිශාවන්ට පිහිටන පරිදි සම්බන්ධ වීමයි. පළමු රටාව යන්නේ 5' 3' දිශාවටනම් දෙවන රටාව යන්නේ 3' 5' දිශාවටයි.

SARS-COV2 වැනි සිංගල්-ස්ට්‍රැන්ඩඩ් වෛරසයක මේ වගේ කොටස් දෙකක් නැහැ. කොටස් දෙකක් තිබෙන විට පිටපත් වීමේදී සිදුවන දෝෂ පහසුවෙන් පරීක්ෂා කර නිවැරදි කරගත හැකියි. තනි වැලකින් හැදුනු වෛරසයකට එය කිරීම අසීරු නිසා පිටපත් හැදීමේදී වැරදි වැඩිපුර සිදු වෙනවා.

සිංගල්-ස්ට්‍රැන්ඩඩ් වෛරසයක එකට සම්බන්ධ වූ වැල් දෙකක් නැති නිසා තිබෙන එක 5' 3' දිශානුගත (පොසිටිව් සෙන්ස්) එකක් හෝ 3' 5' දිශානුගත එකක් (නෙගටිව් සෙන්ස්) විය හැකියි. SARS-COV2 වෛරසය පොසිටිව් සෙන්ස් එකක්.

මේ වගේ සිංගල්-ස්ට්‍රැන්ඩඩ් ආර්එන්ඒ වෛරසයක් "බෝ වෙන්නේ" මිනිස් (හෝ වෙනත් සත්ත්ව) සෛල වල තිබෙන ජීව ද්‍රව්‍ය අරගෙනයි. පොසිටිව් සෙන්ස් වෛරසයක් මුලින්ම එහි නෙගටිව්-සෙන්ස් අච්චු රාශියක් හදනවා. ඉන් පසු මේ එක් එක් අච්චුව පොසිටිව් සෙන්ස් වෛරස් හදන්න පටන් ගන්නවා. ඔය වැඩේ වැල වගේ වෙනවා.

පීසීආර් පරීක්ෂණයකින් කරන්නේත් මීට සමාන දෙයක් කෘතීම ලෙස කර මුල් සාම්පලයේ තිබෙන ආර්එන්ඒ අණු වලින් තවත් අනු විශාල ප්‍රමාණයක් හදන එකයි. එය කරන්නේ වෛරසය තිබෙන්නට ඉඩ ඇති ජීව ද්‍රව්‍ය සාම්පලයක් පෝෂක මාධ්‍යයක දමා නිශ්චිත කාලාන්තර වල උෂ්ණත්වය වෙනස් කිරීම මඟින්, උදාහරණයක් විදිහට මිනිත්තු 20ක් සෙන්ටිග්‍රේඩ් අංශක 50 උෂ්ණත්වයේ තබා, මිනිත්තු 3ක් සෙන්ටිග්‍රේඩ් උෂ්ණත්වය අංශක 95 දක්වා ඉහළ දමා ඉන්පසුව මිනිත්තුවක් තුළ සෙන්ටිග්‍රේඩ් අංශක 40 දක්වා සිසිල් කිරීම එක් චක්‍රයක් කියමු. මේ තාප චක්‍රය අවසන් වන විට එක් RNA අනුවකින් පිටපත් ගණනක් (අපි කියමු 50ක් කියා) හැදිලා. දෙවන චක්‍රය අවසන් වන විට එකකින් පිටපත් 50x50 = 2500ක් හැදිලා. ඔය විදිහට හැම තාප චක්‍රයක් අවසානයේදීම වෛරසය ඝාතීය ලෙස වර්ධනය වෙනවා.

ආපහු අපි අර පරණ බල්බ් කතාවට යමු. දැන් මේ බල්බ් වැලෙන් අච්චුවක් හදන එක අපි අතින් කරනවානම් අපිට එහි රටාව දෙස බලා A නම් T, G නම් C ආදී ලෙස ගැලපෙන බල්බ් තෝර තෝර එකින් එක අමුණන්න වෙනවනේ. අපි කියමු ඊළඟට අවශ්‍ය වෙන බල්බ් පිළිවෙළ මෙහෙමයි කියලා.

 A T C G

දැන් අපි වැලට අමුණන්න බල්බ් හොයා හොයා ඉන්න කොට හරියටම ඔය පිළිවෙලටම සම්බන්ධ වූ බල්බ් හතරක කෑල්ලක් හම්බ වුනොත් ඒ කෑල්ල අරගෙන අමුණනවා මිසක් එකින් එක වෙන වෙනම අමුණන්නේ නැහැනේ. වෛරස් පිටපත් හැදෙන කොටත් ඔය වැඩේම වෙනවා. ගැලපෙන කෑල්ලක් තිබුණොත් පටස් ගාලා කෑල්ල පිටින්ම ගන්නවා.

පීසීආර් පරීක්ෂණයේදී කරන්නේ ඔය වගේ කෑලි හදලා මිශ්‍රණයට එකතු කරන එකයි. හදන්න ඕනෑ මොන වගේ කෑල්ලක්ද කියන එක මුලින්ම තීරණය කරන්න ඕනෑ. අපි හිතමු මේ වගේ රටාවක්.

 A T C G A T C G C G  A T

පළමුව මේ රටාව තියෙන්නේ SARS-CoV-2 වෛරසයේ පමණක් විය යුතුයි. අනෙක් වෛරස් වල එම රටාව නැති විය යුතුයි. දෙවනුව හැම SARS-CoV-2 වෛරසයකම වගේ මේ රටාව තියෙන්නත් ඕනෑ. එක්‌ එක්‌ SARS-CoV-2 වෛරසයේ රටාව 100%ක්ම සමාන නැති බව මම කලින් ලිපි වල විස්තර කරල තියෙනවනේ. දැන් වෛරසයේ පිටපතක් අලුතින් හැදෙන හැම වෙලාවකම වගේ මේ එකතු කරපු කෑල්ලක් භාවිතයට ගැනෙනවා. මේවට කියන්නේ ප්‍රයිමර්ස් කියලා.

මිශ්‍රණයට පොසිටිව් ප්‍රයිමර්ස් හා නෙගටිව් ප්‍රයිමර්ස් දෙවර්ගයම එකතු කරනවා. එක වර්ගයක් අවශ්‍ය වෙන්නේ වෛරසයෙන් අච්චු හදන විට. අච්චු වලින් වෛරස් හදන කොට අනිත් වර්ගය අවශ්‍ය වෙනවා.

දැන් මම තවත් කරුණක් කියන්නම් බල්බ් වැල හදාගන්න රටාවක් හොයන කොට ඒක හම්බ වුනත් ඒ හම්බ වුන කෑල්ලේ අග අවශ්‍ය නොවන පාටක එක බල්බ් එකක් තියෙනවා. දැන් මොකද කරන්නේ? කෑල්ලම නොගෙන තනි තනි බල්බ් අමුණනවද නැත්නම් අර බල්බ් එක අයින් කරලා කෑල්ල ගන්නවද? තනි තනි බල්බ් අමුණන එක තේරුමක් නැහැනේ. අන්තිම බල්බ් එක අයින් කරන එක වඩා කාර්යක්ෂමයි. අර මම කියපු ප්‍රයිමර් වලත් මේ වගේ අමතර කොටසක් තිබෙනවා. ප්‍රයිමර් එක සම්බන්ධ වෙන කොට ඒ කෑල්ල කැඩිලා මිශ්‍රණයට එකතු වෙනවා. අපි මේ කෑල්ලට කියමු රිපෝටර් ප්‍රෝබ් එක කියලා.

දැන් අපි සැක සහිත ආසාදිතයෙකුගේ නාසයෙන් හෝ උගුරෙන් ගන්න ජීවද්‍රව්‍ය සාම්පලයක් පීසීආර් පරීක්ෂණ උපකරණයකට දමලා තාප චක්‍ර ක්‍රියාත්මක කරන වාරයක් පාසා සාම්පලයේ තිබුණු හැම වයිරසයකින්ම පිටපත් ගණනක් හැදෙනවා. මේ විදිහට මුල් සාම්පලයේ තුබුණු ආර්එන්ඒ අණු ටික ඝාතීය ලෙස වර්ධනය වෙනවා. පිටපතක් හැදෙන හැම වෙලාවකම රිපෝටර් ප්‍රෝබ් එකක් මිශ්‍රණයට එකතු වෙනවා. මේ විදිහට එකතුවන රිපෝටර් ප්‍රෝබ් ප්‍රමාණය එක සීමාවක් පැන්න ගමන් සංඥාවක් නිකුත් කරනවා. එය සිදු වන විට වයිරසයේ පිටපත් ඉතා විශාල ගණනක් හැදිලා.

රෝගියාගෙන් ගත්ත මුල් සාම්පලයේ RNA පිටපත් විශාල ප්‍රමාණයක් තිබුණානම් තාප චක්‍ර 20ක් පමණ යන කොට සංඥාව එනවා. පිටපත් ගණන අඩුයිනම් සංඥාව එන්නේ චක්‍ර 30ක් වගේ ගණනක් ගියහම. රෝගියාගේ වෛරල් ලෝඩ් එක වැඩි වූ තරමට අඩු චක්‍ර ගාණකින් සංඥාව ලැබෙනවා. පීසීආර් පරීක්ෂණයක් කරන කෙනෙකුට ප්‍රතිඵලය සේ ලැබෙන්නේ මේ චක්‍ර ගණනයි. එය C(t) අගය ලෙස හැඳින්වෙනවා. චක්‍ර 40ක් වැනි නිශ්චිත ප්‍රමාණයකට පසුව සංඥාව ආවේ නැත්නම් ආසාදනය වී නැති බව නිගමනය කරනවා.

පීසීආර් පරීක්ෂණ හදා තියෙන්නේ මුලින් ලබා ගන්නා ජීව ද්‍රව්‍ය සාම්පලයේ අඩු වශයෙන් RNA පිටපත් කිසියම් අවම ගණනක් (100ක් කියමු) තිබෙනවානම් චක්‍ර 40 යනකොට සංඥාව ලැබෙන ආකාරයටයි. බොහෝ විට ආසාදිතයෙකුගේ ජීව ද්‍රව්‍ය සාම්පලයක RNA පිටපත් ඊට වඩා විශාල ප්‍රමාණයක් තියෙනවා. නමුත්, වෛරසය ආසාදනය වූ මුල් දවස් වලත්, ආසාදනය පාලනය වීමෙන් පසුවත් ජීවද්‍රව්‍ය සාම්පල වල RNA පිටපත් අවශ්‍ය අවම ප්‍රමාණය නොතිබෙන්න පුළුවන්. ඒ නිසා, පරීක්ෂණ ප්‍රතිඵලය සෘණ වෙන්න පුළුවන්.

සාමාන්‍යයෙන් පීසීආර් පරීක්ෂණයකින් වරක් හෝ කෙනෙක් පොසිටිව් ලෙස හඳුනාගත්තානම් එයින් අදහස් වෙන්නේ අදාළ පුද්ගලයා ඇත්තටම පොසිටිව් කියන එකයි. දෙවන වර පරීක්ෂා කරන විට සිරුරේ වෛරසය පාලනය වී තියෙන්න පුළුවන්. නමුත්, නෙගටිව් කියන එකෙන් හරියටම නෙගටිව් බව ස්ථිරව කියන්න බැහැ. නැවත පරීක්ෂා කරන විට වෛරසය වර්ධනය වී පොසිටිව් වෙන්න පුළුවන්. මෙය පීසීආර් පරීක්ෂණ සම්බන්ධව පිළිගත් කරුණක්.

එහෙම තියෙද්දී වරක් කෝවිඩ්-19 ආසාදනය වූ අයෙක් සේ හඳුනාගත් අයෙක් පසුව එසේ නොවූ අයෙකු සේ නම් කිරීම ගැටළු සහගත කරුණක්. ඇතැම් විට ඌණ ආසාදිත කියන එකෙන් අදහස් කෙරෙන්නේ පොසිටිව් සංඥාව ආවේ අන්තිම හරියේදී කියන එක වෙන්න ඇති. ඒ කියන්නේ වෛරල් ලෝඩ් එක අඩුයි. එයට හේතුව සුව වෙන්න ආසන්නව සිටීම වෙන්න පුළුවන්. එවිට දෙවන වර නෙගටිව් වෙන්න පුළුවන්. හැබැයි එවැනි කෙනෙක්ගේ පළමු පරීක්ෂණය වැරදි බව නිගමනය කරන්න බැහැ.

ඇත්තටම ආසාදනය නොවූ කෙනෙක් වැරදියට පොසිට්ව් සේ හඳුනා ගැනෙන්න ඉඩ තිබෙන තවත් ක්‍රම දෙකක් තිබෙනවා. පළමු ක්‍රමය පරීක්ෂාව කරන කෙනා විසින් අත් වැරැද්දකින් සාම්පල් මිශ්‍ර කර ගැනීම. දෙවන ක්‍රමය යොදාගත් පරීක්ෂණ කට්ටල දෝෂ සහගත වීම. ඔය දෙකෙන් කොයි එක වුනත් එයින් අදහස් වෙන්නේ කෝවිඩ්-19 පරීක්ෂා කරන ක්‍රමවේදයේ වෙනත් රටවල නැති විශේෂ අවුලක් තිබෙන බවයි. නමුත්, ඔය දෙකම සිදු වී නැත්නම්, එයින් අදහස් වෙන්නේ කෝවිඩ්-19 හැදී සුව වී ඇති බවයි. එය එසේ නොවන බව තහවුරු කළ හැක්කේ ප්‍රතිශක්තිකරණ ප්‍රතිදේහ පරීක්ෂාවක් කිරීමෙන් පමණයි. දෙවන කෝවිඩ්-19 පරීක්ෂණයක් කර එවැනි නිගමනයකට එන්න බැහැ.

Friday, May 1, 2020

දැන් ඉතිං නැගිටියවු!


ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානයට අනුව 2018 වසරේදී කුසගින්නෙන් පෙළුණු පුද්ගලයින් ගණන මිලියන 821.6ක්. එයින් මිලියන 513.9 ක් ආසියාවේත්, මිලියන 256.1ක් අප්‍රිකාවේත්, මිලියන 42.5ක් දකුණු ඇමරිකාවේත් (කැරිබියන් දූපත්ද ඇතුළුව) ජීවත්ව සිටි අයයි. මේ ගණන් තුන එකතු කර මුල් ගණනින් අඩු කළ විට උතුරු ඇමරිකාවේ, යුරෝපයේ හා ඕස්ට්‍රේලියාවේ කුසගින්නෙන් පෙළෙන ජනගහණය හොයා ගන්න පුළුවන්. ආහාර සුරක්ෂිතතාවය පිළිබඳ ප්‍රශ්නය මේ වන විට බොහෝ දුරට ආසියාවේ, අප්‍රිකාවේ හා දකුණු ඇමරිකාවේ ප්‍රශ්නයක්.

මෑතක් වන තුරුම සැබෑ ලෝක ඉතිහාසය බඩගින්නෙන් සිටි මිනිසුන් පිළිබඳ කතාවක්. ඉතිහාසය පිළිබඳ සුරංගනා කතා කියන අය මොනවා කිවුවත්, ලෝක ජනගහණයෙන් වැඩි පිරිසකට බඩ පිරෙන්න ආහාරයක් ලැබෙන්නේ වැඩිම වුනොත් සියවසකට පෙර සිටයි. අදටත් ලෝක ජනගහණයෙන් දහයකට එක් අයෙකුට කුසට අහරක් නැතත් දැන් පවතින තත්ත්වය අතීතයට සාපේක්ෂව ගොඩක් හොඳ තත්ත්වයක්.

ලෝකයේ හැම දෙනෙක්ටම කුස පිරෙන්න ප්‍රමාණවත් තරම් ආහාර නිෂ්පාදනයක් ලෝකයේ සිදු නොවුණු කාලයක, ප්‍රාග්ධනය කියන්නේ ප්‍රධාන වශයෙන්ම වගා කළ හැකි ඉඩම් වූ කාලයක, ප්‍රධානම ශක්ති ප්‍රභවය මිනිසුන්ගේ මාංශ පේශි ශක්තිය වූ කාලයක, ශ්‍රමය සූරාකෑම කියන අදහසට තේරුමක් තිබුණා. ඒ කාලය මේ වෙද්දී මතකයේ රැඳුණු අතීතයක් පමණයි පමණයි කියා මා නොකියන්නේ ලෝකයේ ඇතැම් තැන් වන තවමත් මේ වගේ තත්ත්වයක් නැහැ කියා සහතිකයෙන්ම කියන්න බැරි නිසයි. එහෙත් ඇමරිකාව හා අදාළවනම් මේ කතාව මේ විදිහට කියන්න බැරිකමක් නැහැ.

කාලයක් යද්දී කෘෂිකාර්මික ආර්ථිකයන් කාර්මික ආර්ථිකයන් බවට පත් වුනා. විශාල පිරිසකගේ ශ්‍රමය යොදවා සිදු කළ කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදනය ඊට වඩා අඩු පිරිසකට කරන්න පුළුවන් වුනා. ඒ යන්ත්‍ර සූත්‍ර වල උදවුවෙන්. ඉතුරු වූ ශ්‍රමය කාර්මික අංශයට විතැන් වුනා. තවත් කාලයක් යද්දී කාර්මික ආර්ථිකයේ ඵලදායීතාවයද කෙමෙන් ඉහළ යද්දී කාර්මික නිෂ්පාදන සඳහා තව දුරටත් අවශ්‍ය නොවූ ශ්‍රමය සේවා අංශය වෙත විතැන් වුනා.

මේ වෙද්දී ඇමරිකාවේ කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදිතය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 1%කට අඩුයි. සෘජුව කෘෂිකාර්මික රැකියා වල නිරත වන්නේද ජනගහණයෙන් 1%කට අඩු පිරිසක්. එහෙත් ඒ ඇමරිකාවේ කෘෂිකාර්මික අංශය දිය වී ගොස් ඇති නිසා නෙමෙයි.

ඇමරිකානු වෙළඳපොළ ආහාර ආනයනයට හා අපනයනයට මුළුමනින්ම වාගේ විවෘත රටක්. ඕනෑම රටක හැදෙන දෙයක් ඇමරිකාවේදී මිල දී ගත හැකියි. එසේ වුවත්, සමස්තයක් ලෙස ඇමරිකාව ආහාර අතින් ස්වයංපෝෂිත රටක්. ආනයන කිසිවක් නැතත් ඇමරිකානුවන්ට කුසගින්නේ ඉන්න වෙන්නේ නැහැ.

මා මෙයින් කියන්නේ ආනයනික ආහාර ඇමරිකාවට අනවශ්‍ය බව නෙමෙයි. ඇමරිකාවේ කෝපි, කොකෝවා, කුළුබඩු හා මාළු ඉල්ලුම වැඩි වශයෙන්ම සැපිරෙන්නේ ආනයන වලින්. අලුත් පළතුරු හා පළතුරු යුෂ ඉල්ලුමෙන් අඩකට ආසන්න ප්‍රමාණයක්, අළුත් හා සකස් කළ එළවළු ඉල්ලුමෙන් පහෙන් එකක් පමණ හා සීනි හා වයින් ඉල්ලුමෙන් තුනෙන් එකක් පමණත් සැපිරෙන්නේ ආනයන වලින්.

එළවළු හා පළතුරු ඇමරිකාවට විශාල ලෙස ආනයනය කළත් එපමණම ප්‍රමාණයක් ඇමරිකාව විසින් අපනයනයද කරනවා. ඒ ඇමරිකාවේ හා ලෝකයේ වෙනත් ඇතැම් රටවල වැවිය හැකි එළවලු හා පළතුරු වර්ග වෙනස් නිසයි. ඇමරිකාවේ නිපදවන සහල්, තිරිඟු හා සෝයා බෝංචි වලින් අඩක් පමණ හා ඌරු මස් වලින් පහෙන් එකක් පමණද අපනයනය කෙරෙනවා. සමස්තයක් ලෙස ඇමරිකාව වෙළඳ හිඟයක් ඇති රටක් වුවත්, කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදන පමණක් සැලකූ විට ඇමරිකාවේ කාලයක් තිස්සේම වෙළඳ අතිරික්තයක් තියෙනවා.

ඇමරිකානුවන්ට කන්න අවශ්‍ය ආහාර හදන්න අවශ්‍ය වෙන්නේ ඇමරිකානු ජනගහණයෙන් 1%කට අඩු පිරිසකගේ ශ්‍රමය පමණයි. ඒ නිෂ්පාදන තාක්ෂණයේ දියුණුවයි. ආහාර නිෂ්පාදනය සඳහා අවශ්‍ය නොවන ශ්‍රමය යෙදවෙන්නේ වෙනත් කටයුතු සඳහායි. ඒ අතරින් නිෂ්පාදන කර්මාන්තද ඇමරිකානු දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 18%ක් පමණයි. ඇමරිකානු ආර්ථිකය බොහෝ දුරට සේවා අංශය මත රැඳී තිබෙන ආර්ථිකයක්. රැකියා වලින් 80%ක් පමණම සේවා අංශයේ රැකියා.

රටක නිෂ්පාදන කාර්යක්ෂමතාවය ක්‍රමයෙන් ඉහළ යද්දී ප්‍රාථමික ශ්‍රමයට තිබෙන ඉල්ලුම ක්‍රමයෙන් අඩු වී යනවා. පළමු අදියරේදී ප්‍රාථමික ශ්‍රමය යොදා කළ වැඩ වෙනුවට යන්ත්‍ර ආදේශ වෙනවා. එහෙත්, මේ යන්ත්‍ර ක්‍රියා කරවීම සඳහා ශ්‍රමය අවශ්‍ය වෙනවා. එය යම් මට්ටමක පුහුණු ශ්‍රමයක්. ඉන් පසුව ස්වයංකරණය හරහා නිෂ්පාදන කාර්යක්ෂමතාවය තවත් ඉහළ යන විට එම ශ්‍රමයද අවශ්‍ය නැති වෙනවා. කාර්මික අංශයේ ශ්‍රම අවශ්‍යතා අඩු වෙද්දී රැකියා හිඟයක් ඇති නොවුනේ සේවා අංශය විසින් එම ශ්‍රමය අවශෝෂණය කරගත් නිසයි. එහෙත්, මේ වෙද්දී ඇමරිකාවේ සේවා අංශයද වේගයෙන් ස්වයංකරණය වෙනවා.

ජනප්‍රිය අදහසක් වන්නේ ධනවාදය කියන්නේ පරිභෝජනවාදයක් කියන එක. ධනවාදය අනෙකාගේ පරිභෝජන අවශ්‍යතා සපිරීම වෙනුවෙන් පෙනී සිටිනවා. එහෙත්, පරිභෝජනවාදය කියන එකෙන් අදහස් වෙන්නේ කුමක්ද? මේ වචනය බොහෝ විට යෙදෙන්නේ නිශේධනාත්මක අරුතකින්. කුසගින්නේ සිටින කෙනෙක් වෙතට ආහාර සපයන යාන්ත්‍රණයක් පරිභෝජනවාදීද?

මට හෝ මගේ පවුලේ අයට මේ වෙද්දී කුසගින්න කියන එක ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. ඇමරිකාවේ ජීවත් වන තවත් බොහෝ දෙනෙක් වගේම ආහාර වෙනුවෙන් මා වැය කරන්නේ මගේ ආදායමෙන් කුඩා ප්‍රතිශතයක්. ඒ වගේම, විනෝදාංශයක් ලෙස වත්තේ මොනවා හෝ වැවුවත් ආහාර නිෂ්පාදනය වෙනුවෙන් මා ශ්‍රමය වගුරුවන්නේ නැහැ. නමුත්, එයින් අදහස් වෙන්නේ මගේ ආහාර වේල සැපයීම සඳහා කොහේ හෝ ඇමරිකාවේ ගොවිපොළක කිසියම් පිරිසක් ඉතා අසීරු තත්ත්වයන් යටතේ වෙනත් කරන්න දෙයක් නැති කමට අකැමැත්තෙන් ශ්‍රමය වගුරුවනවා කියන එක නෙමෙයි. එහෙම දෙයක් වෙන්නේ නැහැ.

දැනටත් කුසගින්නේ සිටින මිලියන 821.6ක පිරිස වගේම මමත් ඕනෑ තරම් කුසගින්නේ සිට තිබෙනවා. කුසගින්නේ නොසිටි බොහෝ අවස්ථා වලත් හිතේ හැටියට කන්න ලැබී නැහැ. ඒ වගේ තත්ත්වයක ඉන්න කෙනෙක්ගේ පළමු ඉලක්කය කවදා හෝ හිතේ හැටියට කන්න පුළුවන් ජීවන තත්ත්වයක් ළඟා කර ගැනීමයි. අනෙක් දේවල් එන්නේ ඉන් පසුවයි. අසීමිත ලෙස සම්පත් තිබේනම් මිනිස්සු කොයි තරම් ආහාර පරිභෝජනය කරයිද?

මිනිස්සුන්ගේ ආදායම් තත්ත්වය ඉහළ යද්දී ආහාර පරිභෝජනයද ඉහළ යනවා. මා කුඩා කාලයේ ලංකාවේ ගම් වල සිටි බොහෝ දෙනෙක් කෙසඟ සිරුරු තිබුණු අයයි. ගොඩක් පත්තර කාටුන් වල සාමාන්‍ය පුද්ගලයෙකු ලෙස නිරූපණය වුනේ මේ කෙට්ටු මනුස්සයාවයි. මහතට හිටියානම් ඒ එක්කෝ මුදලාලි කෙනෙක්. නැත්නම් දේශපාලනඥයෙක්. සමහර කාටුන් චරිත තවමත් තියෙන්නේ මේ ආකෘතිය ඇතුළේ.

දශක ගණනකට පෙර මාධ්‍ය හරහා මා දැන සිටි ඇමරිකානුවා බොහෝ ස්ථුල පුද්ගලයෙක්. සමහර විට ඇත්තටමත් එය එසේ වෙන්න ඇති. දැන් ලංකාවේ බොහෝ දෙනෙකුත් කෙසඟ පුද්ගලයින් නෙමෙයි.

ආහාර සඳහා වන ඉල්ලුම නැති නොවන ඉල්ලුමක්. රටක මිනිස්සු බොහෝ දෙනෙක් කුසගින්නේ ඉන්නවා කියන්නේ ආහාර සඳහා විශාල නොසන්සිඳුණු ඉල්ලුමක් තියෙනවා කියන එකයි. ධනවාදී ක්‍රමයක් ඇති විට මෙය කෙනෙකුට ලාබ ලැබීමේ අවස්ථාවක්. එහෙත්, එසේ ලාබ ලබන්න හැකි වන්නේ පුළුවන් තරම් වැඩිම මිලකට ආහාර විකිණීමෙන් නෙමෙයි. එසේ කරන්න ගියොත් අඩු මිලට විකුණන කෙනෙක්ට වෙළඳපොළ අල්ලාගෙන ඒ ලාබ තමන් වෙත ආකර්ශනය කර ගන්න පුළුවන්. ඒ නිසා, නිෂ්පාදකයින්ට ලාබ ලබන්නනම් හැකි තරම් අඩු මිලකට ආහාර නිෂ්පාදනය කරන්න සිදු වෙනවා. මේ කටයුත්තේදී අකාර්යක්ෂම නිෂ්පාදකයින් ටිකෙන් ටික හැලී ගිහින් වඩා කාර්යක්ෂම නිෂ්පාදකයින් පමණක් ඉතිරි වෙනවා. ඇමරිකාවේ කෘෂිකාර්මික ක්ෂේත්‍රය 1% මට්ටමෙනුත් පහළට වැටෙන්න එක් හේතුවක් වන්නේ මේ විදිහට කෘෂිකාර්මික ක්ෂේත්‍රයේ නිෂ්පාදන ඵලදායීතාව විශාල ලෙස ඉහළ යාමයි.

නිෂ්පාදන ඵලදායීතාව ඉහළ යාමට සමාන්තරව ආහාර මිල පහළ යනවා. එවිට ආහාර පරිභෝජනය ඉහළ යනවා. නමුත්, කොයි තරම් දුරකටද?

මිල පහළ ගියා කියා පරිභෝජනය අසීමිත ලෙස ඉහළ යන්නේ නැහැ. මුලදී කෙසඟ සිරුරු වල මස් ලියලනවා. ඒත් ඕනෑවට වඩා මස් ලියලන්න ගත්තහම මෙය තමන්ට අවාසිදායක බව තේරෙන්න ගන්නවා. පරිභෝජනය ස්වභාවිකවම සීමා වෙනවා. දැන් ඇමරිකාවේ ස්ථුලතාවයෙන් අදහස් කෙරෙන්නේ අඩු සමාජ ආර්ථික තත්ත්වයක් මිස ධනය හා බලය නෙමෙයි. ඉහළ සමාජ ආර්ථික තත්ත්වයක් ඇති අය කෙසඟ සිරුරු ඇති, බොහෝ විට තමන්ගේ කැමැත්තෙන් කුසගින්නේ සිටින අයයි.

නිෂ්පාදන ඵලදායීතාව එක්තරා මට්ටමකට පැමිණ නිෂ්පාදනය ඉහළ ගොස් ප්‍රමාණවත් තරමින් මිල අඩු වූ විට රටක ආහාර සඳහා වන සමස්ත ඉල්ලුම සෑහෙන තරමකින් සංතෘප්ත වෙනවා. තව දුරටත් මිල පහළ ගියා කියා පරිභෝජනය සැලකිය යුතු ලෙස ඉහළ යන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, කෘෂිකාර්මික අංශය දියුණු කර ආර්ථිකය තව දුරටත් ඉදිරියට ගෙනියන්න බැහැ. (මම මේ කියන්නේ ඇමරිකාව ගැන මිස කෘෂිකාර්මික අංශයේ ඇමරිකාවේ වැනි නිෂ්පාදන ඵලදායීතාවයක් නැති රටවල් ගැන නෙමෙයි.)

ආහාර වලින් පටන් ගත්තේ කෘෂිකාර්මික අංශය හා අදාළව මේ තත්ත්වය ඉතා පැහැදිලි නිසයි. නමුත්, වෙනත් ඕනෑම ආකාරයක පරිභෝජන අවශ්‍යතාවයක් හා අදාළවත් මේ කතාව නිවැරදියි. ඔබට අවශ්‍ය තරම් මුදල් තිබේනම් කොයි තරම් ලොකු ගෙයක් හදනවද? මෝටර් රථ කීයක් මිල දී ගන්නවද? විදේශ සංචාර කීයක යෙදෙනවද?

මුදල් නැති කමින් කුසගින්නේ සිටින කෙනෙක් සිහින දකින්නේ බඩ පැලෙන්න කන්න ලැබෙන අනාගතයක් ගැනයි. එහෙත්, එවැනි අනාගතයක් ඇත්තටම එළැඹුණු විට එය එසේ වෙන්නේ නැහැ. ගෙවල්, මෝටර් රථ, විදේශ සංචාර පිළිබඳව වුනත් එහෙම තමයි.

අවම වශයෙන් ඇමරිකාව වැනි රටවල ඇතැම් විශේෂිත කණ්ඩායම් හැර අනෙක් සියලුම මිනිස්සුන්ට අවශ්‍ය පමණ ආහාර පරිභෝජනය කළ හැකි තරමට නිෂ්පාදන ඵලදායීතාව ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. එහෙත්, සෑම පරිභෝජන අවශ්‍යතාවයක් හා අදාළවම එවැනි තත්ත්වයක් ඇති වී නැහැ. ඒ නිසා, ආදායම් ඉහළ යාමට සමාන්තරව පරිභෝජනයද ඉහළ යනවා.

මේ විදිහට කිසියම් භාණ්ඩයක් හෝ සේවාවක් සඳහා වල ඉල්ලුම අසීමිතව ඉහළ යා හැකිද? පවතින තත්ත්වයන් යටතේ බොහෝ වෙළඳපොළවල් හා අදාළව එය එසේ නොවන බවක් පැහැදිලිව පෙනෙන්නට නැතත්, නිෂ්පාදන කාර්යක්ෂමතාවය යම් මට්ටමක් ඉක්මවීමෙන් පසුව එය එසේ වෙන්න පුළුවන්. ඇමරිකාවේ ආහාර ඉල්ලුම හා අදාළව දැනටමත් දැකිය හැක්කේ මේ තත්ත්වයයි.

ඇමරිකාව වගේ බටහිර රටකදී, අන්තිම සටනට සැරසී, දැන් ඉතින් නැගිට ගොස්, ව්‍යායාම කර ඇඟේ කැලරි දහනය කර ගන්න සිදු වී තිබෙන්නේ සාදුකින් පෙළෙනවුන්ට නෙමෙයි. ස්ථුලතාවයෙන් පෙළෙන අයටයි.

(Image: Creator: monkeybusinessimages/Getty Images
Credit: Getty Images/iStockphoto
Copyright: monkeybusinessimages/Getty Images)

Wednesday, April 29, 2020

කොරෝනා කාලේ හොයපුවා...

ගූගල් සෙවුම් යන්ත්‍රය යොදාගෙන මිනිස්සු හොයන දේවල් වලින් කාලයෙන් කාලයට කිසියම් රටක මිනිස්සු උනන්දු වන දේවල් ගැන අදහසක් ගන්න පුළුවන්. මේ දවස් වලනම් ඉතිං කොරෝනා වලට වඩා වැදගත් වෙනත් දෙයක් නැහැනේ. පහත පළමු රූප සටහනේ තියෙන්නේ කොරෝනා ගැන ලංකාවේ මිනිස්සුන්ගේ උනන්දුව ඉහළ ගිය ආකාරයයි.


ලංකාවෙන් මුලින්ම කොරෝනා රෝගියෙක් හමු වීමෙන් පසුව කොරෝනා ගැන හොයන්න ඇති වුනු උනන්දුව පසුව නැති වෙලා ගිහින් දෙවන රෝගියා හමු වූ තැන් පටන් නැවත උනන්දුව වැඩි වූ ආකාරය මෙහි පැහැදිලිව පෙනෙනවා. මුලින්ම නව කොරෝනා වෛරසය ලෙස හැඳින්වුණු මේ රෝගය පසුව කෝවිඩ්-19 ලෙස නම් කිරීමෙන් පසුව මිනිස්සු ගූගල් හරහා කෝවිඩ් පිළිබඳව විපරම් කරන්න පටන් ගත්තා. එහෙත්, තවමත් ලංකාවේ වැඩිපුර ප්‍රචලිත කොරෝනා කියන යෙදුම බව ගූගල් සෙවුම් අනුව වුවත් පෙනෙනවා.


කොරෝනා වැඩි වෙද්දී රට පුරා ඇඳිරි නීතිය දැම්මා. ඒ වෙලාවේ මිනිස්සුන්ගේ ප්‍රධානම ප්‍රශ්නය වුනේ කන්නේ කොහොමද කියන එකයි. ඒ එක්ක මිනිස්සු කෑම ගැන හොයන එක ඉහළ ගියා. එහෙත්, ඉතා ඉක්මණින් මිනිස්සුන්ට ආහාර ලබා ගත හැකි ක්‍රමවේද හැදුනා. ඒ නිසා කෑම ගැන හොයන එක අඩු වෙලා ගියා. දෙවන රූප සටහන මේ බැව් පෙන්වනවා.


කොරෝනා නිසා ලංකාවේ පාසැල්, සරසවි වැහුණා. ඒ එක්ක අධ්‍යාපනය ගැන තිබුණු උනන්දුව පහත වැටී තිබෙන ආකාරය තුන්වන රූප සටහනෙන් පෙනෙනවා.


ලංකාව කියන්නේ ගූගල් සෙවුම් යන්ත්‍රය හරහා සෙක්ස් ගැන හොයලා කප් ගහපු රටක්. කොරෝනා කාලයේ මේ තත්ත්වයේ වෙනසක් වුනාද? හතරවන රූප සටහනෙන් පෙනෙන පරිදි පොඩියට වුනත් සෙවුම් වැඩි වීමකුයි සිදු වී තියෙන්නේ.


කොරෝනා අස්සේ මැතිවරණය ගැන වූ උනන්දුව කොහොමද? නාම යෝජනා දෙන දවස් වල මැතිවරණය ගැන මිනිස්සු උනන්දු වෙලා තියෙනවා. ඒත් දැන්නම් මැතිවරණය ගැන කිසිම උනන්දුවක් පෙනෙන්න නැහැ.

Tuesday, April 28, 2020

පාත් කළ කන්ද

මේ වෙද්දී හඳුනා ගෙන සිටින මිලියන තුනකට අධික කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින්ගෙන් මිලියනයකටත් වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක් ඇමරිකානුවන්. තනි රටක් ලෙස බැලුවොත් වැඩිම මරණ ගණන වාර්තා වී තිබෙන්නේ ඇමරිකාවෙන්. ඒ වගේම වැඩිම පිරිසක් සුව වූ බව වාර්තා වී තිබෙන්නේත් ඇමරිකාවෙන්. කොහොම වුනත් ඇමරිකාවේ විශාල ජනගහණය ගැන නොසලකා මේ එක දෙයක් ගැනවත් විශ්ලේෂණය කරන්න යාම තේරුමක් නැති දෙයක්.

ඇමරිකාව කෝවිඩ්-19 ඉදිරියේ දණ ගහලද? සමහර අයනම් එහෙම කියනවා. එහෙත්, ඇමරිකාව කිසි විටෙකත් කෝවිඩ්-19 ඉදිරියේ දණ ගැහුවේ නැහැ. කෝවිඩ්-19 වලට බයෙන් හැංගුනෙත් නැහැ. හැබැයි එහෙම කියලා නිරායුධව සතුරා ඉදිරියට පැනලා නිස්කාරණේ විනාශයක් කර ගත්තේත් නැහැ. ඇමරිකාව සතුරාට මුහුණ දුන්නේ ඉතාම සැලසුම් සහගත ලෙසයි. ඒ සැලසුම් වල සාර්ථකත්වය මේ වන විට පැහැදිලිව පෙනෙන්නට තිබෙනවා.

මෙහිදී මා ඇමරිකාව කියා කියන්නේ රටේ ජනාධිපති හෝ වෙනත් තනි පුද්ගලයෙක් නෙමෙයි. ඇමරිකාව සම්බන්ධව කිසිදු තනි පුද්ගලයෙකුට තීරණ ගන්න බැහැ. ඒ වගේම රටේ හැම පුද්ගලයෙක්ම එකාවන්ව එකතු වී තීරණ ගත්තා කියා කිවුවොත් එයත් විශාල බොරුවක්. එහෙම දෙයක් වුනෙත් නැහැ. එහෙත්, ප්‍රශ්නයේ ස්වභාවය පිළිබඳව නිවැරදිව අවබෝධ කර ගත හැකි වූ විශාල පිරිසක් රටේ හිටියා. ඒ අයට ප්‍රශ්නයේ ස්වභාවය පිළිබඳව වගේම එයට මුහුණ දිය යුතු ආකාරය පිළිබඳවත් තනි තනිව හිතා නිගමන වලට එන්න පුළුවන් වුනා.

මේ නිගමන වලට පැමිණුනේ එකම දැනුම් රාමුවක් මත සාක්ෂි මත පදනම්ව නිසා එසේ තනි තනිව නිගමන වලට පැමිණුනු අයට බොහෝ දේ පිළිබඳව පොදු එකඟතාවන්ට පැමිණෙන්නත් පුළුවන් වුනා. ඇමරිකානු ක්‍රමය තුළ ඔවුන්ට ඒ දේවල් ක්‍රියාත්මක කරන්නත් පුළුවන් වුනා.

අලුත් තොරතුරු ලැබෙන විට ඇතැම් විට කලින් ගත් තීන්දු තීරණ වෙනස් කරන්න සිදු වුනා. එහෙත්, එහිදී වුවත් බොහෝ දෙනෙකුට එකඟ වෙන්න අපහසු වුනේ නැහැ. කවුරුත් තීන්දු ගත්තේ සාක්ෂි මත පදනම්ව වීම එයට හේතුවයි. පැවති තත්ත්වය තනි තනිව විශ්ලේෂණය කර ගැනීමට තරම් විෂය දැනුමක් නොතිබුණු අය එවැනි දැනුමක් තිබුණු අය කෙරෙහි විශ්වාසය තබන අතරම තම තමන්ගේ විෂය දැනුම පුළුල් කර ගත්තා. විෂය දැනුමක් තිබුණු අය එයට උදවු කළා.

ඇමරිකානු ක්‍රමය තුළ ප්‍රමුඛතාවය ලැබුණේ හැකි තරම් විශාල පිරිසකට කරුණු ඇති සැටියෙන් දැන ගන්නට ඉඩ සැලැස්වීමට මිස බොරු කියා බය තුනී කරන්නට හෝ වැඩියෙන් බය කර පාලනය කරන්නට නෙමෙයි. මේ දෙකෙන්ම අවසාන වශයෙන් වෙන්නේ හානියක්. කරුණු ඇති සැටියෙන් දැන ගත් විට ඕනෑම කෙනෙකුට තමන්ට වඩාත්ම හොඳ තීරණය ගන්න පහසු වෙනවා.

ඇමරිකාව කෝවිඩ්-19 ප්‍රශ්නය මාසයකින් දෙකකින් කෙළවර නොවන ප්‍රශ්නයක් බව මුලදීම නිවැරදිව හඳුනා ගත්තා. ඒ නිසා, හැකි ඉක්මණින් අවසන් කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයත් සුව කර වසංගතය රටෙන් තුරන් කිරීම වැනි කළ නොහැකි ඉලක්ක පසුපස ඇමරිකාව හඹා ගියේ නැහැ. ඇමරිකාවට දැනටත් එවැනි ඉලක්කයක් නැහැ. වසංගතයට මුහුණ දෙන්නට අනිවාර්යයෙන්ම සිදු වන බව ඇමරිකාව නිවැරදිව ගණනය කළා.


එහෙත්, සාමූහික ප්‍රතිශක්තිය ඇති වී ප්‍රශ්නය ස්වභාවිකව විසඳෙන තුරු කිසිවක් නොකර බලා සිටීමේ ප්‍රතිපත්තියක ඇමරිකාව සිටියේත් නැහැ. මුල් අවස්ථාවේ පෙනෙන්නට තිබුණු කරුණු මත පදනම්ව එක්සත් රාජධානිය විසින් ආරම්භයේදී එම විකල්පය සලකා බැලුවත්, වසංගතය පිළිබඳ වැඩිමනත් තොරතුරු ලැබෙද්දී ඉතා ඉක්මණින් ඔවුන්ගේ ස්ථාවරයද වෙනස් කර ගත්තා. ඇමරිකාවේ ස්ථාවරය වුනේ රටේ සෞඛ්‍ය පද්ධතියට දරාගත හැකි මට්ටමට රෝග ව්‍යාප්තිය පාලනය කර ගැනීමයි.


කිසිවක් නොකර සිටියේනම් සාමූහික ප්‍රතිශක්තිය ඇති වී ප්‍රශ්නය ස්වභාවිකව විසඳෙන විට ඇමරිකානුවන්ගෙන් 60-70%ක් පමණවත් ආසාදනය වී සිටිය යුතුයි. එහෙත්, මේ වන විටත් කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් සේ හඳුනාගෙන තිබෙන්නේ ඇමරිකානුවන්ගෙන් 0.3%ක් පමණයි. හඳුනා නොගත් ආසාදිතයින් පිළිබඳව තවමත් තිබෙන්නේ සීමිත දැනුමක්. මේ ප්‍රමාණය හඳුනාගත් ආසාදිතයින් ප්‍රමාණය මෙන් දහ ගුණයක් වුවත්, තවමත් ඇමරිකානුවන්ගෙන් 97%කටම වෛරසය ආසාදනය වී නැහැ. ඇමරිකානුවන් 57,000කට අධික පිරිසක්  මිය ගොස් තිබෙන්නේ එවැනි තත්ත්වයක් යටතේදීයි.

ඇමරිකාවේ මරණ ගණන මෙපමණකින් සීමා කර ගත හැකි වූයේ රටේ සෞඛ්‍ය පද්ධතියට දරා ගත නොහැකි තරමට රෝගය ව්‍යාප්ත නොවූ නිසයි. එසේ වූවානම්, මරණ ගණන ගණන් කරන්න වෙන්නේ මිලියන වලින්. දැනට සිදුව ඇති මරණ රෝගීන්ට අවශ්‍ය සත්කාරක සේවාවන් ලබා දීමෙන් පසුව සිදුව ඇති මරණයි.

වසංගත වක්‍රය සමතලා කිරීම (Flattening the Curve) ලෙස හැඳින්වුණු ඇමරිකානු උපාය මාර්ගයේ ඉලක්කය වුනේ දිනකට හමුවන අලුත් රෝගීන් ප්‍රමාණය නිශ්චිත උපරිම සීමාවකට පහළින් තබා ගැනීමයි. මේ සීමාව රටේ සෞඛ්‍ය පද්ධතියේ ධාරිතාව නො ඉක්මවන සීමාවක්. මේ වන විට ඇමරිකාව විසින් මේ ඉලක්කය සපුරාගෙන තිබෙනවා.

දැනට ඇමරිකාවේ රෝග ව්‍යාප්තිය පාලනය වී තිබෙන සීමාව රටේ සෞඛ්‍ය පද්ධතියේ ධාරිතාවට වඩා බොහෝ පහළ  සීමාවක්. රෝගීන්ගෙන් 30%ක් පමණම හඳුනා ගැනුණු නිවුයෝර්ක් ප්‍රාන්තයේදී හෝ දෙවන හා තෙවන වැඩිම ආසාදිතයින් ප්‍රමාණ වාර්තා වී ඇති නිවු ජර්සි හා මැසචුසෙට්ස් ප්‍රාන්ත වල පවා සෞඛ්‍ය පද්ධතියේ ධාරිතාව ඉක්මවා යාමක් සිදු වී නැහැ. අනෙක් බොහෝ ප්‍රාන්ත වල රෝගීන් ප්‍රමාණය සෞඛ්‍ය පද්ධතියේ ධාරිතාව කිට්ටුවකටවත් ඇවිත් නැහැ.


වෙබ් ලිපිනය:

දවස් පහේ නිවාඩුව

මේ සති අන්තයේ ලංකාවේ බැංකු දවස් පහකට වහනවා කියන එක දැන් අලුත් ප්‍රවෘත්තියක් නෙමෙයි. ඒ දවස් පහේ විය හැකි දේවල් ගැන කතා කරන එක පැත්තකින් තියලා...