බදු කැපිල්ලේ වාසිය ගියේ කාටද?

දෙවසරකට පෙර ආණ්ඩුව විසින් සිදු කළ බදු අඩු කිරීම වත්මන් ආර්ථික අර්බුදයට හේතු වූ බව දැන් පොදුවේ පිළිගැනෙන කරුණක්. මේ වන විට එම බදු සංශෝධනය යම් පමණකින් ආපසු හරවා තිබෙනවා. එහෙත්, මුළුමනින්ම නෙමෙයි. බදු වැඩි කිරීම් වලින් පසුවද රජයේ ආදායම් අවශ්‍ය පමණ වැඩි වන එකක් නැහැ. ඒ ගැන අපි පසුව වෙනම කතා කරමු.

පහත තිබෙන්නේ 2020 බදු අඩු කිරීම් එක් එක් ආදායම් කාණ්ඩයට බලපෑ ආකාරයයි. මෙය සකස් කිරීමේදී සියලු වක්‍ර බදු හා රජය අය කරන ගාස්තු පරිභෝජනයට සමානුපාතික සේ සලකා තිබෙනවා. ආදායම් බදු අවම ආදායම් බදු සීමාවෙන් උඩ පිරිස් විසින් ගෙවූ බව උපකල්පනය කර තිබෙනවා. 

ජනප්‍රිය මතය කුමක් වුවත් ඉහළම ආදායම් කාණ්ඩයට බදු කැපිල්ලෙන් ලැබුණු වාසිය අනෙක් අයට ලැබුණු වාසියට වඩා අඩුයි. බදු කැපිල්ලෙන් වැඩිම ප්‍රතිලාභ ලැබුවේ මාසික ආදායම රුපියල් 41,667 සිට රුපියල් 250,000 දක්වා වූ පිරිසයි. කලින් සෘජු බදු ගෙවූ ඔවුන් දැන් ගෙවන්නේ වක්‍ර බදු පමණයි. බදු කැපිල්ල නිසා 2019දී 1,550,000ක් වූ බදු ගෙවන්නන් ප්‍රමාණය 2021 වන විට 412,000 දක්වා අඩු වුනා.

බදු කැපිල්ලට පෙර 2019 වසරේදී රටේ නිවාස ඒකක වලින් 70%ක් රජයෙන් ලබන ප්‍රතිලාභ වලට වඩා අඩුවෙන් බදු ගෙවමින් අනෙක් අයගේ වියදමෙන් සුබසාධනය වුනා. ඉතිරි 30% ශුද්ධ වශයෙන් රජයට බදු ගෙවුවා. බදු කැපිල්ලෙන් පසුව රටේ නිවාස ඒකක වලින් 90%ක්ම රජයෙන් ලබන ප්‍රතිලාභ වලට වඩා අඩුවෙන් බදු ගෙවමින් අනෙක් අයගේ වියදමෙන් සුබසාධනය වෙනවා. ශුද්ධ වශයෙන් රජයට බදු ගෙවන්නේ ඉහළම 10% පමණයි. 

උද්ධමනය කාටත් දැනෙන්නේ එක විදිහටද?

පසුගිය මැයි මාසයේදී කොළඹ පාරිභෝගික මිල දර්ශකය අනුව උද්ධමනය 39.1% මට්ටමේ පැවතුණා. ඇතැම් අය කියන්නේ "මහ පොළොවේ" පෙනෙන උද්ධමනය මීටත් වඩා වැඩි බවයි. නිසි ක්‍රමවේදයකට ගණනය නොකර මහ පොළොවෙන් හෝ වෙනත් විකල්ප ක්‍රම වලින් උද්ධමනය හොයා ගන්න යාම සාර්ථක ප්‍රවේශයක් නොවන බව මම කලින් පැහැදිලි කර තිබෙනවා. එසේ වුවත්, උද්ධමනය 39.1% යන්නෙන් අදහස් වෙන්නේ හැමෝටම උද්ධමනය දැනෙන්නේ එක විදිහට කියන එක නෙමෙයි.

උද්ධමනය ගණනය කරන්නේ රටේ සාමාන්‍ය පාරිභෝගිකයෙකුගේ පරිභෝජන රටාව මත පදනම්වයි. එහෙත්, කිසියම් තනි පුද්ගලයෙක් හෝ පවුලක් සැලකූ විට පරිභෝජන රටාව මේ සාමාන්‍ය රටාවට හරියටම සමාන වෙන්නේ නැහැ. කවදාවත් ගෑස් වලින් උයපු නැති ගෙදරකට ගෑස් මිල වැඩි වීම දැනෙන්නේ නැහැ. ඉන්ධන මිල ඉහළ යාම මුලින්ම දැනෙන්නේ වාහන තිබෙන අයට. පසුව බස් ගාස්තු වැඩි කළ විට එය දැනෙන්නේ බස් වල යන අයට. එකිනෙකාගේ පරිභෝජන රටා අනුව කෙනෙකුට දැනෙන උද්ධමනය වෙනස්.

පහළම ආදායම් ස්ථර වල අය තමන්ගේ ආදායමෙන් වැඩි කොටසක් වැය කරන්නේ ආහාර වලට. ආදායමක් නැතත් ණය වෙලා හරි මොනවා හෝ නොකා ජීවත් වෙන්න බැහැ. මිනිස්සු වෙන දේවල් කරන්න හිතන්නේ බඩ පිරුණට පසුවයි. ආදායම ඉහළ යද්දී මිනිස්සු ආහාර සඳහා වැය කරන වියදම්ද ඉහළ දමන නමුත් ලැබෙන අමතර රුපියලකින් ආහාර සඳහා වැය කරන මුදල එන්න එන්නම අඩු කරනවා. ඒ නිසා, ආදායම ඉහළ යද්දී ආහාර පරිභෝජනය සමානුපාතිකව ඉහළ යන්නේ නැහැ. ආහාර සඳහා වෙන් කරන ආදායම් කොටස එන්න එන්නම අඩු වෙනවා.

මේ විදිහට ආදායම් ඉහළ යද්දී ආහාර සඳහා වෙන් කරන ආදායම් කොටස එන්න එන්නම අඩු වන අතර ආහාර නොවන පරිභෝජන වියදම් එන්න එන්න වැඩි වෙනවා. හැබැයි යම් ආදායම් මට්ටමකින් පසුව මේකත් නවතිනවා. එවැනි ඉහළ ආදායම් මට්ටමකදී මිනිස්සු පරිභෝජනය තවත් වැඩි නොකර ආයෝජන වැඩි කරනවා. පහත රූප සටහනෙන් මෙය පැහැදිලිව දැකිය හැකියි.

ලංකාවේ පහළම ආදායම් ස්ථරය තමන්ගේ ආදායමෙන් 76.2%ක්ම ආහාර සඳහා වැය කරනවා. අනෙකුත් වියදම් 48.6%ක්. මේ දෙකේ එකතුව 124.8%ක්. ඒ කියන්නේ 24.8%ක් ණය වෙලා හෝ වෙනත් ක්‍රමයකින් ලැබෙන්න ඕනෑ. නමුත්, රටේ ඉහළම ආදායම් ස්ථරය ආහාර වෙනුවෙන් වැය කරන්නේ තමන්ගේ ආදායමෙන් 12.7%ක් පමණයි. අනෙකුත් පරිභෝජන වියදම් වෙනුවෙන් 58.9%ක් වැය කරනවා.එකතුව 71.6%යි. ඒ කියන්නේ ඉතිරි කොටස ආයෝජනය කරනවා කියන එකයි.

පසුගිය මාසයේ උද්ධමනය 39.1% වුවත් ආහාර උද්ධමනය 57.4% තරම් ඉහළ මට්ටමක තිබුණා. මෙහි බලපෑම පහළම ආදායම් කාණ්ඩයට ඉතා දරුණුවට දැනෙන බව පැහැදිලි විය යුතුයි. නමුත්, ඉහළම ආදායම් කාණ්ඩයට මෙය ලොකුවට දැනෙන්නේ නැහැ. ආහාර හා අනෙකුත් භාණ්ඩ හා සේවා පරිභෝජනය ක‍රන අනුපාතයේ වෙනස්කම් අනුව විවිධ ආදායම් කාණ්ඩ වලට උද්ධමනය බලපාන්නේ වෙනස් ආකාර වලින්. රටේ ජනගහණයෙන් 80%කටම උද්ධමනය 39.1%ට වඩා වැඩියෙන් දැනෙනවා. ඉහළම ආදායම් ලබන 20%ට උද්ධමනය දැනෙන්නේ එම ගාණට වඩා අඩුවෙන්.

උද්ධමනය දුප්පතාට වැඩියෙන් බලපානවා කියන එක මෙයින් පැහැදිලි විය යුතුයි. සෘජු බදු මෙන් නොව වක්‍ර බදු රටේ හැමෝටම ගෙවන්න වෙනවා. එහෙත් පහළම සමාජ තීරු වලට වුවත් වක්‍ර බදු නිසා සිදුවන හානිය උද්ධමනයේ හානියට වඩා අඩුයි.

බදු ගෙවන්නේ කවුද?

රටක බදු ප්‍රතිපත්තිය කුමක් විය යුතුද කියන එක දේශපාලනික කරුණක්. දේශපාලනික කරුණු වලට හැමෝටම එකඟ වෙන්න බැහැ. ඒ නිසා, ඒ වගේ දෙයක් ගැන සෘජුව අදහස් ප්‍රකාශ කරන්න මම කැමැති නැහැ. කොහොම වුනත්, මේ වගේ දෙයක් ගැන තමන්ගේ දේශපාලනික මතය හදාගන්න කලින් පවතින බදු ක්‍රමය මොන වගේ එකක්ද කියන එක ගැන හරි අවබෝධයක් අරගෙන ඉන්න ඕනෑ. 

පහත වගුවේ තියෙන්නේ එක් එක් ආදායම් කාණ්ඩය බදු ගෙවන ආකාරය හා ඒ වෙනුවෙන් ප්‍රතිලාභ ලබන ආකාරය පිළිබඳ සාරාංශයක්. මෙහි ආදායම් දශකයක් කියා කියන්නේ ලංකාවේ නිවාස ඒකක වලින් 10%ක්. ලංකාවේ මුළු නිවාස ඒකක ගණන මිලියන 5.7ක්. ඒ අනුව, එක ආදායම් දශකයකට පවුල් 570,000ක් ඇතුළත්. පළමු ආදායම් දශකයට අයත් වන්නේ දුප්පත්ම පවුල් 10%. දෙවැන්න ඊළඟ පවුල් 10%. පැහැදිලියිනේ.

මෙහි එක් එක් ආදායම් දශකයේ මධ්‍යන්‍ය ආදායම 2019දී ජන හා සංඛ්‍යාලේඛණ දෙපාර්තමේන්තුව විසින් සිදු කළ ආදායම් හා වියදම් සමීක්ෂණය හරහා හොයාගත් ගණන්. එක් එක් ආදායම් කාණ්ඩයේ බදු ගෙවීම් මගේ ඇස්තමේන්තු. මේ ඇස්තමේන්තු සර්ව සම්පූර්ණ නැහැ. අදහසක් ගැනීම සඳහා පමණයි. ගණනය කරපු ක්‍රමය මේකයි. අවම ආදායම් බදු සීමාව අනුව සෘජු බදු සියල්ල ගෙවන්නේ දහවන ආදායම් දශකයේ අය. වක්‍ර බදු හා අනෙකුත් ගාස්තු සියල්ල පරිභෝජනයට සමානුපාතික සේ සලකා ආදායම් කාණ්ඩ අතර බෙදා හැර තිබෙනවා. රජයේ වියදම් වල ප්‍රතිලාභ බෙදා හැරීමේදී සමෘද්ධි වියදම් පහළ 30% අතර බෙදාහැර අනෙකුත් වියදම් සියලු දෙනා අතර සම සේ බෙදා හැර තිබෙනවා. පොලී වියදම් හා ණය ගෙවීම් මෙහි ඇතුළත් නැහැ. මේ බදු වැඩි කරන්න පෙර 2021දී රජයේ ආදායම් හා වියදම්.

සාමාන්‍යයෙන් සාධාරණත්වය ගැන හිතනවානම් අඩු ආදායම් දශක වල බදු අනුපාතික අඩු විය යුතුයි. වැඩි ආදායම් දශක වල බදු අනුපාතික වැඩි විය යුතුයි. නමුත් මෙහි දැකිය හැක්කේ එහි අනෙක් පැත්ත. හැබැයි ඉහළම ආදායම් දශකය තමන්ගේ ආදායමෙන් 42%ක්ම බදු සේ ගෙවනවා. ඉහළ ධනවත් පංතියෙන් සැලකිය යුතු බදු ආදායමක් රටට එන්නේ නෑ කියන එක බොරුවක්.

ගොඩක් අය කියන්නේ ආණ්ඩුව තමන්ගෙන් හැම දෙයකින්ම බදු අය කරනවා කියලයි. නමුත් ඇත්තටම ශුද්ධ වශයෙන් බදු ගෙවන්නේ ඉහළම ආදායම් ලබන 10% පමණයි. අනෙක් හැමෝම ගෙවන බදු වලට වඩා ප්‍රතිලාභ රජයෙන් ලබාගන්නවා. පහළ ආදායම් ස්ථර වල ඉන්න 40% එහෙම ප්‍රතිලාභ ලබාගත්තට කමක් නැහැ. නමුත්, අතරමැද ඉන්න අයත් ඒ විදිහට ගෙවන බදු වලට වඩා ප්‍රතිලාභ ලැබිය යුතුද? 

ණය ගැනීමේ දෘෂ්ඨිවාදය

ධනවාදයට විසඳුම් දිය නොහැකි, මාක්ස්වාදයට විසඳුම් දිය හැකි ප්‍රශ්න මොනවාද කියන එකට තවමත් කිසිවකුගෙන් කිසිම පිළිතුරක් ඉදිරිපත් වී නැහැ. මෙය විවෘත ප්‍රශ්නයක්. ධනවාදය විවේචනය කරන හෝ සමාජවාදය වෙනුවෙන් පෙනී සිටින කෙනෙක් මුලින්ම මේ ප්‍රශ්නයට පිළිතුරක් ඉදිරිපත් කළ යුතුයි.

සමාජවාදය නිසා ඇති වූ ප්‍රශ්නනම් ඕනෑ තරම් තිබෙනවා. ලංකාවේ මේ දවස් වල කතා වෙන ක්ෂුද්‍ර මූල්‍ය ප්‍රශ්නයේ ඉඳලා ක්ෂුද්‍ර හෝ මහේක්ෂ ආර්ථික ප්‍රශ්න ඕනෑම එකක් අරගෙන විශ්ලේෂණය කළොත් ප්‍රශ්නයේ මුල සමාජවාදී ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති බව පැහැදිලිව පෙනෙනවා. සමාජවාදය හරහා නැවත වැඩවසම් යුගයකට නොගොස් ඉදිරියට යන්නනම් සමාජවාදී දෘෂ්ඨිවාදයෙන් නිදහස් විය යුතුයි.

බොහෝ සමාජවාදීන් හිතන විදිහට සමාජවාදයේ මූලික ඉලක්කය ආදායම් විෂමතා නැති කිරීම. ධනවාදය ආදායම් විෂමතා නැති කිරීම වෙනුවෙන් (ඒ හේතුව මතම) පෙනී සිටින්නේ නැහැ වගේම ආදායම් විෂමතා තිබීම ප්‍රශ්නයක් සේ හඳුනා ගන්නේ නැහැ. නැති ප්‍රශ්නයකට විසඳුමක් අවශ්‍ය වන්නේ නැහැ. මහ පොළොවේ කඳු පල්ලම් තියෙනවා. කඳු සමතලා කර පල්ලම් සියල්ල පුරවා මහ පොළොව සමතලා කළ යුතුයි කියා හිතන අයෙකුට කඳු පල්ලම් ප්‍රශ්නයක් විය හැකි වුවත් එසේ නොසිතන බොහෝ දෙනෙකුට කඳු පල්ලම් තිබීම ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි.

වෙනිසියුලාව, කියුබාව වැනි රටවල් සමාජවාදය හරහා සාර්ථක ලෙස ආදායම් විෂමතා අඩු කරගෙන තිබෙනවා. රටේ කිසිවෙකුට කන්න බොන්නවත් ආදායමක් නැති වූ විට ආදායම් විෂමතාත් නැති වී යනවා. කෙසේ වුවත් චීනය යන්නේ ඒ මාර්ගයේ නෙමෙයි. 2019දී ඩොලර් බිලියනපතියන් 324ක් සිටි චීනයේ බිලියනපතියන් ප්‍රමාණය 2020 වන විට 389ක් වෙලා. බිලියනපතියන් ප්‍රමාණය අතින් චීනය ඇමරිකාව පරදවන එක කාලය පිළිබඳ ප්‍රශ්නයක් පමණයි. රටවල් දියුණු වෙන්නේ ඒ රටවල් වල ඒකීය පුද්ගලයින් දියුණු වන තරමටයි. 

තමන් උපයන ආදායම පරිභෝජනය කර අවසන් නොකර එයින් කොටසක් පෞද්ගලික ප්‍රාග්ධනය ගොඩනගා ගැනීම වෙනුවෙන් ඉතිරි කර ගැනීම අධෛර්යමත් කරමින් පෞද්ගලික ප්‍රාග්ධනයට එරෙහි වීම හරහා සමාජවාදී දෘෂ්ඨිවාදය විසින් පරිභෝජනවාදයක් ප්‍රවර්ධනය කරනවා. අනෙක් පැත්තෙන් ආදායම් විෂමතා නැති කිරීම කියන අදහස හරහා ප්‍රවර්ධනය කරන්නේ රටේ හැමෝම එක මට්ටමෙන් පරිභෝජනය කළ යුතුයි කියන අදහසයි. මේ දෙකේ සම්ප්‍රයුක්ත ප්‍රතිඵලය වන්නේ පුළුවන් තරම් ණය වී පරිභෝජනය කරන්න මිනිස්සු පෙළඹෙන එකයි. එක පැත්තකින් ඔය වැඩේ වෙද්දී සූරාකෑම කියන අදහස හරහා යෝජනා කෙරෙන්නේ පුළුවන් තරම් අඩුවෙන් වැඩ කරන  ශරීර හොරුන් වෙන්නයි. රටේ වැඩි දෙනෙක් ඔය වගේ දෘෂ්ඨිවාදයක සිරකරුවන් වුණාම ඒ රට රටක් විදිහටම ණය බරේ ගිලෙන එක අහන්නත් දෙයක් නැහැ.

ශ්‍රමිකයෙක් මිනිත්තු 25කින් තමන්ගේ දවසේ වැටුපට සමාන ලාබයක් හොයන බවත් ඉතිරි කොටස අදාළ සමාගම විසින් සූරාකන බවත් වැනි අදහකින් යෝජනා කෙරෙන්නේ පුළුවන්කමක් ඇත්නම් මිනිත්තු 25ක් පමණක් මනන්සි වී වැඩ කර ඉතිරි කාලය හැකි පමණ හොර කළ යුතු බවයි. හැමෝම හැම විටම මේ විදිහට හොර කරන්නේ නැතත් ලංකාවේ බොහෝ දෙනෙක් පුළුවන් හැම වෙලාවකම මේ හොර කිරීම කරනවා. එය වැරැද්දක් නොවන බවට කාලයක් තිස්සේ ලංකාවේ මිනිස්සුන්ගේ ඔලු හදා තිබෙනවා.

වැඩ නොකළත්, ආදායමක් නැතත්, අනෙක් අය තරමටම පරිභෝජනය කළ යුතුයි. නැත්නම් සියල්ලන්ම සමාන වෙන්නේ නැහැ. වැඩ නොකරන නිසා පරිභෝජනය කරන්න අවශ්‍ය දේවල් රටේ හැදෙන්නේ නැහැ. වැඩ නොකර ඉන්න කැමති මිනිස්සු යොදා ගෙන අමාරුවෙන් නිෂ්පාදනයක් කරලා ලාබයක් අරගෙන සූරාකන්නෝ විදිහට ලේබල් වෙන්න ලංකාවේ මිනිස්සු බයයි. සමාජවාදී දෘෂ්ඨිවාදය විසින් ප්‍රාග්ධන හිමියන් වෙනත් අයට රැකියා සපයන එක අධෛර්යමත් කරන්නේ ඔය විදිහටයි. වෙනත් අයට රැකියා සැපයීමක් ලොකුවට සිදු නොවන වෘත්තීය ව්‍යාපාරයක් කළොත් පමණක්, ලංකාවේදී අපහාසාත්මක යෙදුමක් වන මුදලාලි ලේබල් එක වැදුනත්, අඩු ගානේ සූරාකන්නෙක් නොවී ඉන්න පුළුවන්.

ලංකාවේ ධනවත් ව්‍යාපාරිකයන්ගේ දරුවන් පිටරට වලට සංක්‍රමණය වන බව ප්‍රතිචාරයක සඳහන් වී තිබුණා. මේ අය තමන් ලංකාවේදී එක්රැස් කරගත් ප්‍රාග්ධනය අරගෙන වෙනත් රටකට සංක්‍රමණය වන්නේ එම රට වලදී ශ්‍රමිකයන් වන්න මිසක් ප්‍රාග්ධනයේ ප්‍රතිලාභ වලින් ජීවත් වෙන්න නෙමෙයි. ඔය කියන ලංකාවේ ධනවත් ව්‍යාපාරිකයන් ධනවතුන්ව සිටින්නේ ලංකාව ඇතුළේ. මේ වගේ අයෙකු සතු ප්‍රාග්ධනය තවත් වර්ධනය වන්නේත්, එහි ප්‍රතිලාභ වෙනත් අයට ගලා යන්නේත් වෙනත් අයගේ ශ්‍රමය යොදා ගන්නා රැකියා වැඩි වැඩියෙන් බිහිවන තරමටයි. එහෙත් එහෙම කරන්න යන අයෙකුට සූරාකන්නෙක් විදිහට ලේබල් වෙන්න වෙනවා. ඒ නිසා ලංකාවේදී ප්‍රාග්ධනය තිබෙන කෙනෙකුට සල්ලි හොයන්න හොඳම විකල්පය වෙන රටක හදන දෙයක් ආනයනය කරලා විකුණන එකයි. ශ්‍රමය සූරාකනවා කියා කතාවක් අහන්න වෙන්නේ රටේ මිනිස්සුන්ට රස්සා දෙන්න ගියහමනේ. ආනයන හරහා වක්‍රව චීනෙක්ට හරි ඉන්දියානුවෙක්ට හරි රස්සාවක් දුන්නහම ඔය ප්‍රශ්නේ නැහැ. 

ලංකාවේ සමාජවාදී දෘෂ්ඨිවාදය විසින් එක පැත්තකින් මිනිස්සු පරිභෝජනවාදීන් කරනවා. මිනිස්සු සමානම් ලොකු මිනිස්සු පරිභෝජනය කරන තරමටම පොඩි මිනිස්සුත් පරිභෝජනය නොකර කොහොමද? අනෙක් පැත්තෙන් ශ්‍රමය සූරාකන්න දෙන්නත් බැහැනේ. ඒ නිසා වැඩ කරන්න ඕනෑ  පුළුවන් තරම් අඩුවෙන්. ඔය දෙකම එක පාර කරගන්නනම් ණය ගන්නම  වෙනවා.

ණය ගන්න එකත් ලේසි නැහැ. ලංකාවේ සමාජවාදී දෘෂ්ඨිවාදය විසින් කාලයක් තිස්සේ ප්‍රවර්ධනය කරලා තියෙන්නේ සුබසාධන ආර්ථිකයක්. රජයේ ආදායමට වඩා වියදම ගොඩක් වැඩියි. ඒ නිසා රජය පවතින්නේත් ණය මත. රටේ ඉතිරි කිරීම් වලින් විශාල කොටසක් රජය විසින් ණය විදිහට ගන්න නිසා ණය වෙළඳපොළේ තිබෙන්නේ විශාල විකෘතියක්. සැපයුම ඉල්ලුමට කිට්ටුවෙන්වත් යන්නේ නැහැ. ඒ නිසා පොලී අනුපාතික ඉතාම ඉහළයි. දැන්නම් සල්ලි අච්චු ගැසීම හරහා පොලී අනුපාතික තාවකාලිකව පහළින් තියාගෙන ඉන්නවා.

අනෙක් පැත්තෙන් කොමියුනිස්ට් ප්‍රකාශනයේ යෝජනා කරපු විදිහටම බැංකු අංශයේ තිබෙන්නේ රාජ්‍ය ඒකාධිකාරයක්. පුරෝගාමී රාජ්‍ය බැංකු ටික අකාර්යක්ෂම වුනහම පෞද්ගලික බැංකු වලට ඊට වඩා ටිකක් කාර්යක්ෂම වීමෙන් ප්‍රමාණවත් ලාබයක් ලබන්න පුළුවන්. ඕනෑවට වඩා කාර්යක්ෂම වෙන්න අවශ්‍ය නැහැ. ලංකාවේ බැංකුවකින් ණයක් ගන්න එක මුළුමනින්ම ව්‍යාපාරික තීරණයක් නෙමෙයි. තවත් ගොඩක් දේවල් වෙන්න ඕනෑ. පහළම ස්ථර වල ඉන්න අයට බැංකු කියන්නේ මුදල් ඉතිරි කළ හැකි තැන් මිසක් පහසුවෙන් ණය ලබාගත හැකි තැන් නෙමෙයි.

බැංකුවකින් ණය ගන්න බැරි අයට ණය ගන්න වෙන්නේ වෙනත් අවිධිමත් අංශයකින්. එහෙම ණය දෙන කෙනෙක් මුහුණ දෙන අවදානම ඉතාම වැඩියි. එක පැත්තකින් විධිමත් අංශයේ වුවත් පොලී අනුපාතික ඉතාම වැඩියි. රජයට ණය දීලා අවදානමක් නැතුව සැලකිය යුතු පොලියක් ලබාගන්න පුළුවන්කම තියෙද්දී ණය ගෙවාගන්න ආදායමක් නැති බව පැහැදිලිව පෙනෙන්න තිබෙන කෙනෙකුට ණයක් දිය හැක්කේ සැලකිය යුතු විශාල පොලියක් ලැබෙනවානම් පමණයි. එවැනි පොලියක් අය කළත් අවදානම ඊටත් වඩා වැඩියි. ඒ නිසා, අවදානම අඩුකරගන්න ඇපයක් තියා ගන්න වෙනවා. ණය නොගෙවුවොත් ගිවිසුම අනුව ඇපයට තබාගත් භාණ්ඩය ආපසු ගන්න වෙනවා. ඒකේ කිසිම වැරැද්දක් නැහැ.

තමන් ගත්ත ණය ආපහු ගෙවාගන්න බැරි වුනාම වෙන කෙනෙක් ඉදිරිපත් වෙලා ණය ගෙවන්න ඕනෑද? අනපේක්ෂිත අකරතැබ්බයක් නිසා ණය ගෙවන්න බැරි වුනානම් ඒ වගේ සහනයක් දුන්නට කමක් නැහැ. නැත්නම් වෙන්නේ රජයෙන් ඔය ණය පියෙවුවට පස්සේ ඊළඟ පාර ඔයිටත් වඩා ලොකු ණයක් ගන්න එකයි. එක පාරක් දෙපාරක් ඇණගන්න කෙනෙක් හැමෝම සමාන ලෙස පරිභෝජනය කළ යුතු නැති බවත්, තමන්ට පරිභෝජනය කළ හැක්කේ තමන් උපයන දෙය බවත් ඉගෙන ගනියි. ගෙදර ශීතකරණය ණයට හිලවු වුනා කියලා ඒ ගෙදර මිනිස්සු මැරෙන්නේ නැහැ.

හෝම්ලස් මිනිස්සු

ඇමරිකාවේ නිවාස අහිමි ජනතාව අපේ බ්ලොග් එක කියවන සමහර අයගේ විශේෂ අනුකම්පාවට ලක් වන පිරිසක්. ලංකාවේ නිවාස අහිමි අයට නිවාස ලබා දෙන්න ඇමතිලා හිටියත් ඇමරිකාවේ එහෙම නැති නිසා මේ විශේෂ අනුකම්පාව ඇති වෙනවා වෙන්න පුළුවන්.

ඇමරිකාවේ නිවාස අහිමි ජනගහණය පිළිබඳව වාර්ෂික සමීක්ෂණයක් සිදු කරනවා. ඇමරිකාවේ නිවාස හා නාගරික සංවර්ධන අමාත්‍යාංශය විසින් සිදු කරන මේ සමීක්ෂණයේදී වසරේ නිශ්චිත දිනක රැය ගෙවන්නට සුදුසු ස්ථිර වාසස්ථානයක් නැති පුද්ගලයින් ප්‍රමාණය ඇස්තමේන්තු කෙරෙනවා. එය බොහෝ විට සිදු කරන්නේ ජනවාරි මාසයේ අවසන් සතියේදී. පසුගිය 2019 වසරේදී මෙසේ ඇස්තමේන්තු සකස් කළ දිනයේ නිවාස අහිමිව සිටි පිරිස 567,715ක්. එයින් 43%ක්ම සිටින්නේ කැලිෆෝර්නියා හා නිවු යෝර්ක් ප්‍රාන්ත වලයි.

කිසියම් දිනක මෙවැනි ගණන් ගැනීමක් කරන විට විවිධ හේතු මත නිවාස අහිමි පුද්ගලයෙකු බවට පත්ව සිටින අය හමු වෙනවා.
- ලැව් ගිණි, සුළි සුළං ආදී කිසියම් ස්වභාවික ආපදාවක් නිසා තාවකාලික නවාතැනක සිටින අය
- පවුල් ප්‍රශ්න නිසා නිවසින් පිටව ගොස් සිටින අය; උදාහරණයක් විදිහට ගෙදරින් පැන යන දරුවන්
- මානසික රෝග, මත්පැන් හා මත්ද්‍රව්‍ය භාවිතය වැනි හේතු නිසා නිවසින් බැහැරව රැය පහන් කරන අය
- මුදල් ප්‍රශ්න නිසා පාරට වැටී සිටින අය

මේ බොහෝ දෙනෙක් බෝඩ් අල්ලා පාරේ හිඟා කන අය නෙමෙයි. සමහර විට ස්ථිර වාසස්ථානයක් හොයා ගන්නා තුරු හෝටලයක හෝ වෙනත් අයෙකුගේ නිවසක ඉන්න කෙනෙක් වෙන්න පුළුවන්. කිසියම් හේතුවක් නිසා එදා රැය බස් නැවතුමක හෝ වෙනත් පොදු ස්ථානයක පහන් කරන කෙනෙක් වෙන්න පුළුවන්. එහෙත් බෝඩ් අල්ලා පාරේ හිඟා කන අයත් මේ අතර ඉන්නවා.

පසුගිය දවස් වල අප කතා කළ රට ගිය ඇත්තෝ කතාවේ සිරිල් සපරමාදු හෝම්ලස් තත්ත්වයට පත් වෙන්නේ ඔහුගේ පුතා ඔහුව අපාර්ට්මන්ට් එකේ තබා පැන ගිය දවසේ නෙමෙයි. ඔහුගේ දුවගේ නිවසේ සිට ඔහු පුතාගේ අපාර්ට්මන්ට් එකට එන දවසේයි. සිරිල් සපරමාදු පුතාගේ අපාර්ට්මන්ට් එකට නොපැමිණ හෝටලයක නැවතුණත් ඔහු හෝම්ලස් පුද්ගලයෙක්. නිවසක් ලෙස හඳුන්වන, මිනිස් වාසයට සුදුසු, නිශ්චිත ස්ථිර වාසස්ථානයක් නැත්නම් එය හෝම්ලස් වීමක්.

ගණනය කළ රැයේ නිවාසයක් අහිමි තත්ත්වයට පත් වී සිටි 567,715 දෙනෙකුගෙන් 396,045 දෙනෙක් තනි පුද්ගලයින්. ඉතිරි පිරිස, එනම් 171,670 දෙනෙක්, නිවාස අහිමිව සිටි පවුලක සාමාජිකයින්.

නිවාස අහිමි අයගෙන් 63%ක්, එනම් 356,422ක්, කවර හෝ සුදුසු වාසස්ථානයක රැය ගෙවන අය වුවත් ඉතිරි පිරිස මිනිස් වාසයට යෝග්‍ය තත්ත්වයන් ඇති තැනක රැය නොගෙවූ අයයි. එම ප්‍රමාණය 211,293ක්. මෙසේ මිනිස් වාසයට යෝග්‍ය තත්ත්වයන් ඇති තැනක රැය නොගෙවූ වැඩි දෙනෙක්, එනම් 196,514ක්, තනි පුද්ගලයින්. එවැනි තැනක රැය ගෙවූ පවුල් වල සාමාජිකයින් ප්‍රමාණය 14,779ක්. ආසන්න වශයෙන් නිවාස නිවාස අහිමි පවුල් පන්දහසක් පමණ. මේ අයගෙන් බොහෝ දෙනෙක්ද කිසියම් හේතුවක් නිසා තාවකාලිකව නිවාස අහිමි වී සිටින අයයි.

මිනිස් වාසයට යෝග්‍ය තත්ත්වයන් ඇති තැනක රැය නොගෙවූ පිරිස අතරින් 119,487ක් සුදු ජාතිකයින් වන අතර 56,381ක් කළු ජාතිකයින්. අඩකටත් වඩා, එනම් 108,432 දෙනෙක් කැලිෆෝර්නියානුවන්.

නිවාස අහිමි ඇමරිකානුවන් අතරින් 96,141 දෙනෙක් ප්‍රවේණිගත නිවාස අහිමි පුද්ගලයින් ලෙස සැලකෙන අයයි. මේ අර්ථකථනයට වැටෙන්නේ පසුගිය වසර තුනෙන් අවම වශයෙන් වසරක කාලයක් එක දිගට හෝ වරින් වර නිවාස අහිමි තත්ත්වයට පත්ව සිටි අයයි. ඒ අය අතරින් 60,941 දෙනෙක් මිනිස් වාසයට නුසුදුසු තැනක රැය පහන් කරන අය. බොහෝ දෙනෙක් හෝම්ලස් පුද්ගලයින් සේ හඳුනා ගන්නා සිරිල් සපරමාදු චරිතයේ අවසන් කාලයේ සිටින තත්ත්වයට පත් වී සිටින අය ඉන්නේ මේ ගොඩේ.

ගණනය සිදු කරන රැයේ කවර හේතුවක් නිසා හෝ නිවාස අහිමිව සිටි මුළු පිරිස ඇමරිකාවේ ජනගහණයෙන් 0.17%ක් වුවත්, ඒ අය අතරින් සිරිල් සපරමාදු ඔහුගේ පුතාගේ නිවසේ සිටියාක් මෙන් වාසයට සුදුසු නිවසක සිටින අය හා තාවකාලිකව නිවාසයක් අහිමිව සිටින පිරිස ඉවත් කිරීමෙන් පසුව, ප්‍රවේණිගත නිවාස අහිමි තත්ත්වයේ සිටි පිරිස මුළු ජනගහණයෙන් 0.02%කට අඩුයි. තාවකාලිකව හෝ වාසයට යෝග්‍ය නොවන තැනක රැය පහන් කළ පිරිසද එකතු කළ විට ජනගහණයෙන් 0.06%ක්.

ඇමරිකාවේ නිවාස අහිමි පිරිස් පිළිබඳව පසුගිය සැප්තැම්බරයේදී ධවල මන්දිරයේ ආර්ථික උපදේශක සභාව විසින් සකස් කළ අලුත්ම වාර්තාවක ඇමරිකාවේ නිවාස අහිමි වූවන්ගේ ප්‍රශ්නයට ප්‍රධාන හේතු හතරක් හඳුනාගෙන තිබෙනවා.

- නිවාස වෙළඳපොල අධි නියාමනය: ප්‍රාන්ත ආණ්ඩු හා ප්‍රාදේශීය ආණ්ඩු විසින් වාණිජ හා නේවාසික ගොඩනැගිලි ඉදි කළ හැකි කලාප තීරණය කිරීම, ගෙවල් කුලී සීමාවන්, නිවාස ප්‍රතිසංස්කරණය පිළිබඳ රෙගුලාසි, බලශක්ති හා ජල භාවිතය කාර්යක්ෂම කිරීම සඳහා වන නීති, උපරිම ජන ඝනත්ව සීමාවන්, ඓතිහාසික ස්ථාන ආරක්ෂා කිරීම, තෙත්බිම් සුරැකීම ඇතුළු පාරිසරික රෙගුලාසි, වාහන නැවැත්වීම සඳහා අවම ඉඩකඩ ආදී විවිධ ආකාර වලින් නිවාස ඉදි කිරීමේ කර්මාන්තය "ඕනෑවට වඩා" නියාමනය කිරීමේ අවසන් ප්‍රතිඵලය නිවාස මිල ඉහළ ගොස් කිසියම් පිරිසකට එම මිල දරා ගත නොහැකි වීමයි. නියාමනයේ බර ඉහළ යන තරමට නිවාස ඉදි කිරීමේ පිරිවැය හා නිවාස මිල අතර පරතරය ඉහළ ගොස් ඇති බව පෙනෙනවා. වාර්තාවේ ඇස්තමේන්තු අනුව අධි නියමනයේ බර නොවන්නට සැන් ෆ්‍රැන්සිස්කෝ නගරයේ නිවාස අහිමි ජනගහණය 54%කින් අඩු වෙනවා. ඇමරිකාවේ ප්‍රධාන නගර දහයක නිවාස අහිමි ජනගහණය 71,709කින් හෙවත් 31%කින් අඩු වෙනවා.

- පොදු ස්ථාන වල නිදා ගැනීම පාලනය නොකිරීම: එළිමහනේ රැය ගෙවීම අසීරු ප්‍රදේශ වල නිවාස අහිමි පුද්ගලයින් දැකිය හැක්කේ අඩුවෙන්. එයට හේතුව එම ප්‍රදේශ වල එළිමහනේ රැය ගෙවීමට කාලගුණය බාධාවක් වීමයි. එහෙත්, කාලගුණය මේ සඳහා බලපාන එකම සාධකය නෙමෙයි. ඕලන්ඩෝ, ලාස් වේගාස් හා සැන් ෆ්‍රැන්සිස්කෝ නගර තුනේම සාමාන්‍ය ජනවාරි උෂ්ණත්වය ෆැරන්හයිට් අංශක 50-60 අතර වුවත් ජනගහණය දස දහසකට නිවාස අහිමි ප්‍රමාණය 2, 19, 60 ලෙස සැලකිය යුතු තරම් වෙනස් වීමෙන් පෙනෙන්නේ කාලගුණයට අමරතව වෙනත් සාධක මේ සඳහා බලපාන බවයි.

- නිවාස අහිමි පිරිස් සඳහා නිවාස සැපයීම: නිවාස අහිමි පුද්ගලයන්ගේ ප්‍රශ්නයට විසඳුමක් ලෙස ඔවුන්ට නිවාස සැපයීමෙන් තාවකාලිකව නිවාස අහිමි පුද්ගලයන් ප්‍රමාණය අඩු වී ප්‍රශ්නය යටපත් වන නමුත් දිගුකාලීනව එයින් සිදු වන්නේ තවත් බොහෝ පිරිසකට නිවාස අහිමි තත්ත්වයට පත් වීමට දිරි දීමක්. ඒ නිසා දිගුකාලීනව මෙයින් සිදු වන්නේ නිවාස අහිමි පුද්ගලයන්ගේ ප්‍රශ්නය වඩාත් උග්‍ර වීමයි.

- පුද්ගල සාධක: නිවාස අහිමි පුද්ගලයින්ගෙන් 111,122ක් (20%ක්) මානසික ආබාධ වලින් පෙළෙන අයයි. තවත් 86,647ක් (16%ක්) දරුණු ලෙස මත්ද්‍රව්‍ය භාවිතයට ඇබ්බැහි වී සිටින අයයි. සමාජ සම්බන්ධතා බිඳ වැටීම තවත් හේතුවක්. 2017 වසරේදී නිවාස අහිමි අය සඳහා ඇති වාසස්ථාන කරා පැමිණි අයගෙන් 51%ක්ම කෙළින්ම නිවසක සිට පැමිණි අයයි.

මේ වාර්තාවේ විශ්ලේෂණ සිදු කර තිබෙන්නේ ආර්ථික විද්‍යා මූලධර්ම මත පදනම්ව වුවත් එම විශ්ලේෂණ තුළින් පිළිබිඹු වන්නේ ඇමරිකාවේ නිවාස අහිමි වූවන්ගේ ප්‍රශ්නය පිළිබඳ රිපබ්ලිකන් පාක්ෂිකයන්ගේ මතය කියා කිව හැකියි. ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂයට නැඹුරුවක් ඇති අය මෙය දකින්නේ නිවාස අහිමි පිරිස් වලට "දඬුවම් කර" ප්‍රශ්නය විසඳීමේ ක්‍රමවේදයක් ලෙසයි.

ධනවාදයේ ඊළඟ යාමය හා බුෆේ කෑම

ආර්ථික විද්‍යාව උගන්වන විට කියා දෙන පළමු කරුණක් වන්නේ "මිනිසුන්ගේ ආශාවන් අසීමිත වුවත් එම ආශාවන් සැපිරීම සඳහා තිබෙන සම්පත් ප්‍රමාණය සීමිතයි" කියන එක. මේ කරුණ බොහෝ විට නිවැරදියි. එහෙත්, හැම විටම නෙමෙයි. ආශාවන් සංතෘප්ත වන කිසියම් අවස්ථාවක් තියෙනවා.

අපි බොහෝ දෙනෙකුට ජීවිතයේ සෑහෙන කාලයක් හිතේ හැටියට කන්න ලැබී නැහැ. ඒ කියන්නේ බඩගින්නේ හිටියා කියන එකම නෙමෙයි. බඩගින්න නිවා ගන්න තිබුණේ සීමිත තේරීම් ටිකක් පමණයි කියන එකයි. එහෙම අත්දැකීමක් කවදාවත් නොලැබූ අය ඇති. එහෙත්, ලංකාවේ මා දැන සිටි හැම දෙනෙක්ම හිටියේ මේ බෝට්ටුවේ. මම හිතන්නේ අදටත් ලංකාවේ මධ්‍යම පාන්තිකයින්ට පවා කෑම කියන්නේ නොසංසිඳුණු ආශාවක්.

ලංකාවේ ආහාර මිල හා ඇමරිකාවේ ආහාර මිල අතර විශාල වෙනසක් නැහැ. එහෙත්, ආදායම් මට්ටම් අතර විශාල වෙනසක් තියෙනවා. ලංකාවේ ඉහළ මධ්‍යම පන්තිකයෙකුට වුවත් ආහාර සඳහා යන වියදම ඇඟට දැනෙනවා. නමුත්, ඇමරිකාවේ සාපේක්ෂව අඩු ආදායමක් ලබන කෙනෙකුට වුවත් ආහාර සඳහා යන වියදම සීමාකාරී සාධකයක් නෙමෙයි. මෙයින් මා කියන්නේ ඇමරිකාවේ කුසගින්නේ සිටින කිසිවෙකුත් නැහැ කියන එක නෙමෙයි. එවැනි අයත් යම් ප්‍රමාණයක් ඉන්නවා.

මා හැදුනේ වැඩුණේ මුහුදුබඩ පළාතක නෙමෙයි. බොහෝ විට අපේ සත්ත්ව ප්‍රෝටීන් ප්‍රභව වුනේ බිත්තර, කරවල හාල්මැස්සන් සහ ටින් මාළු. අලුත් මාළු හෝ මස් ආහාරයට ගත්තානම් ඒ අතරින් පතර දවසකයි. බොහෝ විට කළේ බතක් තම්බාගෙන අල පරිප්පු වගේ දෙයක් එක්ක හෝ වෙන මොනවා හරි එළවළුවක් එක්ක කන එකයි. නිතර මැල්ලුම් කෑවේ වත්තෙන් ඕනෑ වෙලාවක මොනවා හෝ පලා කොළයක් හොයාගන්න පුළුවන් වූ නිසා මිස ගුණ ගැන සලකා නෙමෙයි.

පාසැලේ හවස පන්ති හෝ වෙනත් අතිරේක ක්‍රියාකාරකමක් තිබුණු දවසට අපි ගෙදරින් බත් එකක් බැඳගෙන යනවා. පන්තියේ අනිත් ළමයිනුත් බත් එකක් ගේනවා. අපි මේ බත් මුල් ලෙහාගෙන කන්නේ එකටයි. බොහෝ විට බත් එකේ තිබෙන දේවල් හුවමාරු කර ගන්නවා. කන්තෝරු වල වැඩ කරන අයටත් මේ පුරුද්ද තියෙනවා.

ඔය විදිහට පාසැලට හෝ කන්තෝරුවට ගෙනියන බත් පැකට් එකෙන් කුස පුරවනවාට අමතරව තවත් දේවල් කරනවා. බත් එකේ තියෙන්නේ මොනවද කියන එකෙන් සමාජ තත්ත්වය පෙන්වනවා. ගෙදරදී සම්බෝලයි බතුයි කන එක ප්‍රශ්නයක් නොවුණත් පාසැලේදී හෝ කන්තෝරුවේදී ඒ වගේ දුප්පත් බත් මුලක් දිග අරින කෙනෙක් එසේ කරන්නේ ලැජ්ජාවෙන්. කුකුළු මස් වගේ දෙයක් තිබෙනවානම් එය ආඩම්බරයට කරුණක්. එය කෙනෙකුගේ සමාජ තත්ත්වය පිළිබිඹු කරනවා.

ගෙදරකට ඉඳහිට දවසක කුකුළු මස් ගෙනා විට අහල පහළ ගෙවල් වලටත් දීසියක් යවනවා. ඒ අයත් ඒකම කරනවා. මෙහි බෙදා හදාගෙන කෑමේ හොඳ ගුණය තිබෙනවා තමයි. නමුත්, ඒ එක්කම අපිත් කුකුළු මස් කනවා කියා අනෙකාට පෙන්වීමකුත් මෙහි තිබෙනවා.

පාසැල් වල හා කන්තෝරු වල බත් මුල් බෙදාගෙන කන කණ්ඩායම් වලට බොහෝ විට එකතු වෙන්නේ එකම විදිහේ බත් මුල් අරගෙන එන අයයි. ඉඳහිට දවසක බත් මුල දුප්පත් වීම ප්‍රශ්නයක් නොවුනත් හැමදාම දුප්පත් බත් මුලක් ගේන කෙනෙකුට කණ්ඩායමේ ඉන්න අමාරුයි. වඩා පෝසත් බත් මුලක් ගේන කෙනෙකුටත් එහෙමයි.

ආහාර යනු ඕනෑම කෙනෙකුට හිතේ හැටියට අවශ්‍ය පමණ කන්න නොලැබෙන සුඛෝපභෝගී පරිභෝජනයක්ව පවතින තාක් කෙනෙකුගේ බත් මුලෙන් සමාජ තත්ත්වය නිරූපණය වීමක්ද වෙනවා. එය තව දුරටත් කුසගින්න නිවන දෙයක් පමණක් නෙමෙයි.

අඳින ඇඳුම්, පාවිච්චි කරන වාහනය වගේ දේවල් වලින් සමාජ තත්ත්වය පිළිබිඹු කරන්නෙත් ඔය පදනමින්මයි. කැමති ඇඳුමක් මිල දී ගන්න එක ඕනෑම කෙනෙකුට පහසුවෙන් කළ හැකි දෙයක්නම් කාටවත් තමන්ගේ ඇඳුමෙන් සමාජ තත්ත්වය පෙන්නන්න බැහැ. ඒ නිසා, තමන්ට පහසු මොන ඇඳුමක් ඇන්දත් එහි අවුලක් නැහැ. කැමති විදිහක වාහනයක් මිල දී ගන්න එක ඕනෑම කෙනෙකුට කළ හැකි දෙයක්නම් කෙනෙක් වාහනයක් ගන්නේ තමන්ගේ ප්‍රවාහන අවශ්‍යතාවය සපුරා ගන්න පමණයි.

කාලයක් ගිහින් කඩෙන් කෑම කන්න හරි පිටින් බත් මුලක් මිල දී ගන්න හරි පටන් ගත්තට පස්සේ ගෙදරදී නොලැබෙන යම් තේරීමක් ලැබෙනවා. චිකන්, බීෆ්, මාළු, බිත්තර නැත්නම් නිකම්ම එළවළු කෑම එකක්. ඔය තේරීම් අතරත් සත්ත්ව ප්‍රෝටීන් එකකට වඩා නැහැ. චිකන්, බීෆ්, මාළු කියා කීවත් යාන්තම් රහ බලන්න මිසක් හිතේ හැටියට කන්න ඔය දේවල් ලැබෙන්නේ නැහැ.

පස්සේ පස්සේ ලංකාවේ චීන අවන්හල් බෝ වුනානේ. ඒවායේනම් චිකන් ඩෙවල් වගේ දීසි තිබුණා. සාපේක්ෂව මිල අධිකයි. මස් ටිකක් වැඩිපුර තිබුණත් ඒවා එන්නෙත් තත්කාලි, මාළු මිරිස් මහ ගොඩක් එක්කයි. හතර පස් දෙනෙක් එක්ක ගියොත් බොහොම ඉක්මණට මස් කෑලි ටික වාෂ්ප වෙනවා. ඉතුරු වෙන්නේ තත්කාලී මාළු මිරිස් ටික විතරයි.

මම හිතන්නේ ඒ දවස් වල බුෆේ තිබුණේ ප්‍රධාන පෙළේ හෝටල් වල විතරයි. ඒවායින්නම් හිතේ හැටියට කන්න බාධාවක් තිබුණේ නැහැ. නමුත්, මිල ඉතාම අධිකයි. මට මතක හැටියට සාමාන්‍ය හෝටලේක කෑම වේලක් රුපියල් විස්සක් විසිපහක් වගේ වූ කාලයක ලොකු හෝටලේක බුෆේ එක දාහකට වඩා වැඩියි. නමුත්, තිබුණු තේරීම් ප්‍රමාණය දිහා බැලුවහම මිලේ වැරැද්දක් පෙනෙන්නේ නැහැ. තේරීම් ප්‍රමාණය ඉතා විශාලයි. කැමති තරමක් බෙදාගෙන කන්නත් පුළුවන්.

මේ බුෆේ ක්‍රමය ඇමරිකාවේ ජනප්‍රියයි. විශේෂයෙන්ම චීන, ඉන්දියානු, තායි වගේ අවන්හල් බොහෝ විට බුෆේ ක්‍රමයට කෑම සපයනවා. ඇමරිකන් ආහාර බුෆේ ක්‍රමයට දෙන තැනුත් තිබෙනවා. විවිධ ආහාර වර්ග ගණනාවක් වෙන වෙනම තිබෙන තැනුත් තියෙනවා.මේ වගේ තැනකට ගියාම කැමති දෙයක්, කැමති ප්‍රමාණයක් කන්න පුළුවන්.

වැදගත්ම කරුණ මේ වගේ බුෆේ ආහාර වේලක මිලයි. බොහෝ විට එම මිල ඉතා අඩු මිලක්. තනි කෑම වේලක් ඇණවුම් කළොත් බොහෝ විට ඊට වඩා වැඩි වියදමක් යනවා. එහෙම වෙන්නේ කොහොමද?

මේක නිෂ්පාදනයේ එක අදියරකදී සිදු වන දෙයක්. ලංකාවේදී ආහාර වේලක් පිළියෙළ කරන්න අවශ්‍ය අමුද්‍රව්‍ය සඳහා වැය කළ යුතු මුදලට සාපේක්ෂව එම ආහාර පිළියෙල කිරීම සඳහා අවශ්‍ය වන ශ්‍රමය ගොඩක් ලාබයි. නමුත්, ඇමරිකාවේ තත්ත්වය එහි විලෝමයයි. ලංකාවේ අවන්හල් හිමියෙක් උත්සාහ කරන්නේ හැකි තරම් අමුද්‍රව්‍ය ඉතිරි කර ගන්න වුවත් ඇමරිකාවේ අවන්හල් හිමියෙක් උත්සාහ කරන්නේ හැකි තරම් ශ්‍රමය ඉතිරි කර ගන්නයි.

එක් එක් ඇණවුම වෙනුවෙන් වෙන වෙනම ආහාර පිළියෙල කරන්න ගියොත් විශාල මිනිස් ශ්‍රමයක් අවශ්‍ය වෙනවා. ඇමරිකාවේදී මිනිස් ශ්‍රමය මිල අධිකයි. කෑම වර්ග ගණනාවක් එකවර හදා පාරිභෝගිකයාට කැමති දෙයක් තෝරා ගන්න සැලැස්වූ විට ශ්‍රමය වෙනුවෙන් යන විශාල මුදලක් ඉතිරියි. ඒ නිසා කෑම වේලක් අඩුවට දෙන්න පුළුවන්.

හැබැයි එන පාරිභෝගිකයෝ ඇරියස් අල්ලන්න බලාගෙන එන බඩගිණි කාරයෝනම් මේ වැඩේ හරියන්නේ නැහැ. ඇමරිකාවේ එවැනි තත්ත්වයක් නැති නිසා මේ ක්‍රමය වැඩ කරනවා. කාටවත් අනවශ්‍ය තරමට කෑම බෙදාගෙන නාස්ති කරන්න උවමනාවක් නැහැ. බෙදාගත්ත ප්‍රමාණය මදිනම් නැවත නැවත බෙදාගන්න බාධාවක් නැහැනේ.

දැන් මේ වගේ බුෆේ එකකට එන අයට තමන් කැමති දේ කැමති පමණ බෙදාගෙන කන්න නිදහස තිබෙනවා. ගාණ දරාගන්න අමාරු ගාණක් නෙමෙයි. මෙනුපත බලා කිසියම් දීසියක් ඇනවුම් කළොත් බොහෝ විට වැඩි මිලක් ගෙවන්න වෙනවා.

කවුරුත් ගෙවන්නේ එකම මිල වුවත් එක් එක් කෙනා කන්නේ තමන්ගේ බඩගින්නේ ප්‍රමාණයට හා රුචිකත්වය අනුවයි. බුෆේ එකෙන් කරලා තියෙන්නේ සමානාත්මතාවය ඇති කිරීමක්. එය ධනවාදය තුළ ඇති වූ නෛසර්ගික සමතුලිතතාවයක්. එක එක්කෙනා කන ප්‍රමාණය ගණන් බලා වෙන වෙනම මිල නියම කිරීමට සාපේක්ෂව මේ ක්‍රමය කාර්යක්ෂමයි.

ඇමරිකාවේ කෘෂිකාර්මික අංශයේ ඉහළ කාර්යක්ෂමතාවය නිසා ශ්‍රමයේ මිල එක්ක බැලුවහම අමු ආහාර වල මිල ඉතා අඩුයි. ඒ නිසා ශ්‍රමය නාස්ති කිරීමේ පාඩුවට වඩා ආහාර නාස්ති කිරීමේ පාඩුව අඩුයි. ඔය වැඩේ වෙන්නේ බුෆේ වලදී පමණක් නෙමෙයි. නිෂ්පාදන කාර්යක්ෂමතාවය එක සීමාවක් පැන්නට පස්සේ ඕනෑම වෙළඳපොලක ඔය වගේ දෙයක් වෙන්න පුළුවන්. හැබැයි ඒ සීමාවට යන එක දුෂ්කර ගමනක්!

පූර්ව කෝවිඩ් ලෝකය

මිනිසුන්ගේ කුදු මහත් අවශ්‍යතා අතරින් ප්‍රමුඛම අවශ්‍යතාවය ආහාර කියා කියන්න පුළුවන්. ඕනෑනම් තවත් පියවරක් පසුපසට ගිහින් මිනිස්සුන්ගේ ලොකුම ආශය ජීවත් වීමට ඇති ආශාව කියා කියන්න පුළුවන්. ජීවත් වෙන්න කෑම අවශ්‍ය වන නිසා ඒ එක්කම කෑම සඳහා වන අවශ්‍යතාවය මතු වෙනවා. ඉතිහාසය පුරා මිනිස්සු කෑම හොයා ගන්න බොහෝ අරගල කර තිබෙනවා.

ස්වභාවිකව හමු වෙන ආහාර වලින් පමණක් මිනිස්සුන්ට නඩත්තු වෙන්න පුළුවන් කාලයක් තිබුණා. ආහාර එකතු කරන්නෝ විදිහට එහෙමත් නැත්නම් දඩයක්කාරයෝ හැටියට මිනිස්සු ගත කරපු ඒ යුගයේදී බොහෝ මිනිස්සුන්ට එක්කෝ ආහාර නැති කමින් එහෙමත් නැත්නම් වෙනත් සතෙකුගේ ආහාරයක් වීමෙන් ජීවිතය අඩු වයසකදී අවසන් කරන්න සිදු වුනා. ඒ නිසා, ඒ කාලයේදී මිනිස් ජනගහණය ලොකුවට වර්ධනය වුනේ නැහැ. මේ තත්ත්වය තීරණාත්මක ලෙස වෙනස් වුනේ මිනිස්සු කෘෂිකාර්මික ජීවිතයකට පුරුදු වීමෙන් පසුවයි. ඒ එක්කම මිනිසුන්ගේ ජනගහණ වර්ධන වේගයත් යම් තරමකින් ඉහළ ගියා.

මුල් කාලයේදී කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදන සඳහා අවශ්‍ය වුනේ මිනිස් ශ්‍රමය හා ඉඩම් පමණයි. ඉඩම් සීමාකාරී සාධකයක් නොවූ නිසා සීමාකාරී සාධකය වුනේ මිනිස් ශ්‍රමයයි. මිනිස් ශ්‍රමය නිපදවන්න ආහාර අවශ්‍ය වුනා. ආහාර නිපදවන්න මිනිස් ශ්‍රමය අවශ්‍ය වුනා. මිනිස් ශ්‍රමය හා ආහාර අතර ශක්ති සංස්ථිතිය චක්‍රීය ලෙස සිදු වෙද්දී නිෂ්පාදන අතිරික්තයක් ලොකුවට තිබුණේ නැහැ. ඇතැම් කාල වල ඇතැම් ප්‍රදේශ වල නිෂ්පාදන අතිරික්තයක් නොතිබුණා නෙමෙයි. ඒ බොහෝ විට වාසිදායක කාලගුණ තත්ත්වයන් පැවති විටයි.

කෘෂි කර්මාන්තය සඳහා යන්ත්‍ර සූත්‍ර භාවිතය ආරම්භ වීමත් සමඟම නිෂ්පාදන කාර්යක්ෂමතාවය සැලකිය යුතු ලෙස ඉහළ ගියා. මෙයට සමාන්තරව කෘෂිකාර්මික ඉඩම් සීමාකාරී සාධකයක් වෙන්න පටන් ගත්තා. අවසාන ප්‍රතිඵලය වුනේ නිෂ්පාදිතය ශ්‍රමිකයා, ඉඩම් හිමිකරු සහ අනෙකුත් නිෂ්පාදන සාධක වල හිමිකරු අතර බෙදී යා යුතු වීමයි. දැන් පවතින තත්ත්වය මෙවැන්නක්.

කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදිත ප්‍රමාණය වැඩි කරන්නනම් ශ්‍රමය, ඉඩම් හා යන්ත්‍ර සූත්‍ර කියන නිෂ්පාදන සාධක තුනෙන් එකක් හෝ වැඩි ගණනක් වැඩි කළ යුතුයි. එහිදී, මේ එක් එක් සාධකයක් වෙනුවෙන් අමතර මිලක් ගෙවිය යුතු වෙනවා. ඉහළ දැමිය යුත්තේ කවර සාධකයද කියන එක තීරණය වන්නේ මේ එක් එක් සාධකය වැඩි කළ විට ලැබෙන ප්‍රතිඵල හා ඒ වෙනුවෙන් ගෙවිය යුතු මිල මතයි. මෙහිදී මා යන්ත්‍ර සූත්‍ර කීමේදී අදහස් කරන්නේ ඉඩම් හැර නිෂ්පාදනය සඳහා යොදා ගැනෙන අනෙකුත් සියලු ආකාර වල ප්‍රාග්ධනයයි.

බ්‍රිතාන්‍යයින් ලංකාවට පැමිණ තේ වැවුවේ ලංකාවෙන් අඩු වියදමකින් ඉඩම් හොයා ගන්න පුළුවන් වූ නිසයි. ඉන්දියාවෙන් ලංකාවට ශ්‍රමිකයින් ගෙනාවේ ඉන්දියාවේ ශ්‍රමය වඩා ලාබ වූ නිසයි. ඒ යුගයේ මෙන් බලය යොදා භූමිය අත්පත් කරගෙන කෘෂිකාර්මික ඉඩම් ප්‍රසම්පාදනය කර ගැනීම දැන් කිසිම රටකට කළ හැකි දෙයක් නෙමෙයි. ඒ නිසා, කෘෂි කර්මාන්තයෙන් ලාබ ගන්නනම් එක්කෝ ඉඩම් ඇති තැනකට ලාබ ශ්‍රමය රැගෙන එන්න වෙනවා. එසේ නැත්නම්, ලාබ ශ්‍රමය ඇති තැනකින් වැඩි මිලක් හෝ ගෙවා ඉඩම් හොයා ගන්න වෙනවා.

රටක ආර්ථිකය ටිකෙන් ටික ඉදිරියට යන කොට ශ්‍රමයේ මිලත් ටිකෙන් ටික ඉහළ යනවා. ඇමරිකාවේ ඒක පුද්ගල ආදායම ඩොලර් 60,000ක් පමණ වෙනවා. ඉන්දියාවේනම් මේ අගය ඩොලර් 2000ක් පමණයි. තිස් ගුණයක පමණ වෙනසක්. අපි හිතමු ඇමරිකාවේ ශ්‍රමිකයෙකුට දවසකට ඩොලර් සීයක් ගෙවිය යුතුයි කියා. ඉන්දියාවේ ශ්‍රමිකයෙකුටනම් ඩොලර් පහක් පමණ ගෙවීම ප්‍රමාණවත්. එහෙමනම්, ඇමරිකාවේ කෘෂිකාර්මික අංශයේ ව්‍යවසායකයෙක් මිල වැඩි ඇමරිකානු ශ්‍රමිකයෙක් වෙනුවට මිල අඩු ඉන්දියානුවෙක්ව ආදේශ නොකරන්නේ ඇයි? එසේ නොකර ඉන්දියාවේ අඩු ශ්‍රමය යොදා ගෙන නිපදවන අර්තාපල් රාත්තලක මිලට වඩා අඩුවෙන් ඇමරිකාවේ පාරිභෝගිකයෙකුට අර්තාපල් රාත්තලක් සපයන්නේ කොහොමද?

ඇමරිකානු ශ්‍රමිකයා වෙනුවට ඉන්දියානු ශ්‍රමිකයා ආදේශ කරන්නනම් එක්කෝ ඉන්දියානු ශ්‍රමිකයාව ඇමරිකාවට ගේන්න වෙනවා. එහෙම නැත්නම්, ගොවිපොළ ඉන්දියාවට ගෙනියන්න වෙනවා.

මෙතැනදී ඇමරිකාවේ ධනවාදයට ඇමරිකාවේ දේශපාලනය සම්මුඛ වෙනවා. අර ඉන්දියානුවාව ඇමරිකාවට ගෙනත් වහලෙකුට වගේ සලකන්න බැහැ. එහෙම කරපු යුගය අවසන් වෙලා ගොඩක් කල්. ඉන්දියානු ශ්‍රමිකයා ඇමරිකාවට පැමිණි වහාම ඔහුත් ඇමරිකානුවෙක් වෙනවා. ඇමරිකානුවෙකුගේ ශ්‍රමය වෙනුවෙන් ගෙවන මිලම ඔහුටත් ගෙවන්න වෙනවා. සමහර විට පොඩ්ඩක් අඩුවෙන් වෙන්න පුළුවන්. මේ වැඩෙන් ලැබෙන විශේෂ වාසියක් නැහැ.

කන්ද මහමත් ළඟට එන්නේ නැත්නම් මහමත්ට කන්ද ළඟට යන්න බැරිද? ඉන්දියාව ඉඩම් සුලභ රටක් වෙලා ඇමරිකාව ඉඩම් හිඟ රටක් වුනානම් සමහර විට එහෙම වෙන්න ඉඩ තිබුණා. නමුත්, ඇමරිකාව කියන්නේ ඉන්දියාව වගේ තුන් ගුණයක් ලොකු එහෙත් ඉන්දියාවේ මෙන් හතරෙන් එකක ජනගහණයක් සිටින රටක්. ඇමරිකාවට සාපේක්ෂව ඉන්දියාවේ ඉඩම් හිඟයි. ලෝකයේ ශ්‍රමය ලාබ ගොඩක් රටවල් වලට සාපේක්ෂව ඇමරිකාව ඉඩම් ප්‍රශ්නයක් නැති රටක්. අනෙක් අතට ඉඩම් හා ලාබ ශ්‍රමය දෙකම තියෙන රටක් තිබුණත් ඒ ඉඩම් ඇමරිකාවට නිදහසේ ප්‍රයෝජනයට ගන්න පුළුවන්කමක් නැහැ. ඒ නිසා ඒ වැඩෙත් හරියන්නේ නැහැ.

ඔය දෙකම කරන්න බැරිනම්, ඉන්දියාවේ ලාබ ශ්‍රමය එක්ක ඇමරිකාව තරඟ කරන්නේ කොහොමද?

වගා කරන තැන වෙනස් කරන්නත් බැරිනම්, ශ්‍රමය වෙනුවෙන් ගෙවන මිල අඩු කරන්නත් බැරිනම් තරඟකාරීත්වය පවත්වාගන්න ඉතිරිව තිබෙන්නේ තවත් එක විකල්පයක් පමණයි. ඒ නිෂ්පාදන ඒකකයක් සඳහා අවශ්‍ය වන ශ්‍රමය අඩු කර ගැනීම.

අපි ගත්ත උදාහරණයේදී ඉන්දියාවේ ශ්‍රමිකයෙකුට ඩොලර් පහක් පමණක් ගෙවීම ප්‍රමාණවත්. ඒ අනුව, අර්තාපල් කිසියම් නිශ්චිත ප්‍රමාණයක් හදන්න ශ්‍රමිකයින් 30ක් අවශ්‍යනම් ඩොලර් 150ක් යනවා.

ඇමරිකාවේ ශ්‍රමිකයෙකුට දවසකට ඩොලර් සීයක් ගෙවිය යුතුයි. එහෙත්, ඉන්දියාවේ ශ්‍රමිකයින් 30ක් යොදවා හදන අර්තාපල් ප්‍රමාණයම ඇමරිකාවේ එක ශ්‍රමිකයෙකුට හදන්න පුළුවන්නම් ප්‍රශ්නය විසඳිලා.

තාක්ෂනය යොදා ගනිමින් මේ වැඩේ කරන්න පුළුවන්. අදාළ යන්ත්‍ර සූත්‍ර ආදිය වෙනුවෙනුත් පිරිවැයක් දරන්න වෙනවා. නමුත්, ඒ පිරිවැය ඩොලර් 50ට වඩා අඩුවෙන් තියා ගන්න පුළුවන්නම් ඉන්දියාවෙන් අර්තාපල් ආනයනය කරනවාට වඩා ඇමරිකාවේම හදා ගන්න එක වාසියි.

ඇමරිකාවේ සාපේක්ෂව ඉඩම් හිඟයක් නොතිබීමත්, ඇමරිකානු කෘෂිකාර්මික ශ්‍රමය වෙනුවට වඩා ලාබ ශ්‍රමය ආදේශ කරන්න බැරි වීමත් නිසා දිගින් දිගටම සිදු වී තිබෙන්නේ ඇමරිකාවේ කෘෂි නිෂ්පාදන තාක්ෂණයේ කාර්යක්ෂමතාවය වැඩි කිරීම වෙනුවෙන් දිගින් දිගටම ආයෝජන සිදු වීමයි. මෙහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස නිෂ්පාදිතය දිගින් දිගටම ඉහළ යාම සීමා වී තිබෙන්නේ ආහාර සඳහා වන ඉල්ලුම එක්තරා මට්ටමකදී යම් තරමකින් සංතෘප්ත වන නිසයි.

ඉල්ලුම වැඩි නොවෙද්දී සැපයුමත් සීමා වෙනවා. එහෙත්, ඒ අතරම නිෂ්පාදන තාක්ෂණයේ කාර්යක්ෂමතාවයද වැඩි වන නිසා ඇමරිකාවේ කෘෂි කර්මාන්තයට අවශ්‍ය වන ශ්‍රමිකයින් ප්‍රමාණය එන්න එන්නම අඩු වෙනවා. අඩු වන රැකියා වෙනුවට වෙනත් ක්ෂේත්‍ර වල රැකියා අවශ්‍ය වෙනවා. එසේ නැත්නම් ඇමරිකාවේ විශාල රැකියා වියුක්තියක් ඇති වෙනවා. මේ වෙනත් ක්ෂේත්‍ර වන්නේ නිෂ්පාදන හා සේවා අංශයි.

හැබැයි නිෂ්පාදන අංශයේ රැකියා කෘෂිකාර්මික අංශය මුහුණ නොදෙන වෙනත් ගැටළුවකට මුහුණ දෙනවා. කෘෂිකාර්මික ව්‍යවසාය මෙන් නිෂ්පාදන කර්මාන්ත ලාබ ශ්‍රමය තිබෙන තැනකට විතැන් කරන්න අමාරු නැහැ. ලංකාවේ තිබෙන ඇඟලුම් කම්හලක් ඇමරිකාවට ගෙනාවොත් ලංකාවේ ශ්‍රමිකයෙකුට ගෙවන මුදල මෙන් විසි තිස් ගුණයකවත් වැටුපක් ගෙවන්න වෙනවා. ඒ නිසා, කර්මාන්ත රටින් පිටතට ගෙන යාම වඩා වාසිදායකයි. අවසාන ප්‍රතිඵලය වන්නේ ඇමරිකානුවන්ට නිෂ්පාදන අංශයේ රැකියාත් අහිමි වීමයි.

මේ දෙ අංශයේම රැකියා අහිමි වෙද්දී ඇමරිකානුවන්ට ඉතිරි වෙන්නේ සේවා අංශයේ රැකියා. සේවා නිෂ්පාදන ශ්‍රමමූලික වීමත්, එසැණම පරිභෝජනය කරනු මිස ගබඩා කර තබාගෙන පසුව ආනයනය කළ නොහැකි නිසාත් නිෂ්පාදන අංශයේ රැකියා වලට මෙන් සේවා අංශයේ රැකියා වලට ලාබ ශ්‍රමය සමඟ තරඟ කරන්න වෙන්නේ නැහැ. කෝල් සෙන්ටර් ආදිය හරහා යම් ආදේශ වීමක් සිදු වුනත්, ඉතා මෑතක් වන තුරුම ඇමරිකාවේ කෘෂිකාර්මික හා කාර්මික නිෂ්පාදන අංශ වලට අවශ්‍ය නොවන ශ්‍රමය අවශෝෂණය කර ගන්න සේවා අංශයට හැකි වුනා.

කෝවිඩ් පැතිරෙන්න ආසන්න කාලයේ ඇමරිකාවේ ආර්ථිකය මූලික වශයෙන්ම සේවා ආර්ථිකයක්. ඇමරිකාවේ කෘෂිකාර්මික හා කාර්මික අංශ වලට අවශ්‍ය නොවූ ශ්‍රමය අවශෝෂණය කර ගත්තේ සේවා ආර්ථිකයයි. රටේ ආර්ථිකය වර්ධනය වුණෙත් බොහෝ දුරට සේවා ආර්ථිකය වර්ධනය වීමට සමාන්තරවයි. ඒ වුනත්, ශක්තිමත් හා කාර්යක්ෂම කෘෂි ආර්ථිකයක්ද ඇමරිකාවේ දිගටම තිබුණා. ඇමරිකාවේ කෘෂි ආර්ථිකයට ශ්‍රමය වෙනුවෙන් වැඩි මිලක් ගෙවීමෙන් පසුවත් ශ්‍රමය ලාබ අනෙක් රටවල් සමඟ තරඟකාරී වෙන්න පුළුවන්කම තිබුණා.

ඇමරිකාවේ කෘෂිකාර්මික අංශයට සාපේක්ෂව බැලුවොත් නිෂ්පාදන හා සේවා අංශ තරඟකාරී නැහැ. ලංකාවේ අර්තාපල් කිලෝවක් හෝ කුකුළු මස් කිලෝවක් හදන්න යන මිලට වඩා අඩුවෙන් ඇමරිකාවේදී ඒ දේවල් හදාගන්න පුළුවන් වුනත් ලංකාවේ මහන ඇඟළුමක් ඇමරිකන් ශ්‍රමය යොදවා ඒ මිලට හදන්න බැහැ. ලංකාවේ කරණවෑමියෙක් කොණ්ඩය කපන මිලට ඇමරිකානුවෙකුට කොණ්ඩය කපා ගන්න බැහැ. හැබැයි මේ දේවල් ඇමරිකාව ඇතුළේ කරගන්න බැරිකමක් නැහැ. මිල වැඩිකම පමණයි ප්‍රශ්නයකට තියෙන්නේ.

ඇමරිකානුවෙකුට කොණ්ඩය කපා ගන්න අවශ්‍ය වූ විට ලංකාවට යන්න බැහැ. ඒ වැඩේ කරගන්න වෙන්නේ ඇමරිකාවේදීමයි. ඒ නිසා, ඇමරිකාවේදී මේ සේවය සපයන අයෙක් ලංකාවේ කරණවෑමියෙක් තරමටම කාර්යක්ෂම නොවීමේ අවුලක් නැහැ. මෙහිදී මා කාර්යක්ෂම කියන එක අර්ථ දක්වන්නේ නිෂ්පාදන පිරිවැයට සාපේක්ෂවයි.

එහෙත්, නිෂ්පාදන අංශයේ ශ්‍රමිකයෙකුට වෙනත් රටක ලාබ ශ්‍රමය එක්ක තරඟ කරන්න වෙනවා. චීනයේ හෝ ලංකාවේ ලාබ ශ්‍රමය හමුවේ ඇමරිකානුවන්ගේ රැකියා නැති වෙනවා. අනෙක් අතට කෘෂිකාර්මික අංශය වඩා කාර්යක්ෂම වෙද්දී ඒ හේතුව නිසාත් ශ්‍රම අවශ්‍යතාවය අඩු වී රැකියා අහිමි වෙනවා.

අවසන් ගැලවුම්කරු සේවා අංශය වුවත්, ඇමරිකාවේ සේවා අංශය ලෝකයේ වෙනත් රටවල ලාබ ශ්‍රමය හා සැසඳූ විට අකාර්යක්ෂමයි. අකාර්යක්ෂමතාවය ඇති විට ලාබ සොයන ධනවාදය කාර්යක්ෂම විය හැකි ආකාර ගැන හිතනවා. සේවා නිෂ්පාදන එසැණින් පරිභෝජනය කළ යුතු නිසා පාරිභෝගිකයා සිටින ඇමරිකාවෙන්ම මිස ලාබ ශ්‍රමය තිබෙන වෙනත් රටකින් ශ්‍රමය ලබා ගන්න බැහැ. කෝල් සෙන්ටර් වගේ සීමිත අංශ කිහිපයකදී පමණක් එය කළ හැකියි. එහෙත්, ඉන්දියාවේ රියැදුරකුට ඉන්දියාවේ සිට ඇමරිකාවේ වාහනයක් එළවන්න බැහැ. ඉන්දියාවේ ලාබ ශ්‍රමය ඇමරිකාවට රැගෙන ආවොත් එය තව දුරටත් ලාබ ශ්‍රමයක් නොවන නිසා ඒ වැඩේ හරියන්නෙත් නැහැ. එහෙමනම්, සේවා අංශයේ කාර්යක්ෂමතාවය වැඩි කර ගන්නේ කොහොමද?

ඇමරිකාවේ සේවා අංශය තුළ දැන් සිදු වන්නේ කෘෂිකාර්මික අංශය තුළ කලකට සිදු වූ ආකාරයේ පරිවර්තනයක්. ස්වයංකරණය හරහා ඇමරිකාවේ සේවා අංශය කාර්යක්ෂම වෙනවා. ඇමරිකාවේ සේවා අංශයේ පිරිවැය ලාබ ශ්‍රමය ඇති රටවල් හා තරඟ කළ හැකි තරමට කාර්යක්ෂම වෙනවා. එයට සමාන්තරව ඇමරිකානුවන්ගේ රැකියා අහිමි වෙනවා.

කෘෂිකාර්මික අංශය කාර්මීකරණය වෙද්දී මාංශ පේශි ශක්තිය වෙනුවට යාන්ත්‍රික ශ්‍රමය ආදේශ වුනා. එහෙත්, යන්ත්‍ර සූත්‍ර ක්‍රියා කරන්න මිනිස්සු අවශ්‍ය වුනා. මිනිස් මොළයට ආදේශකයක් තිබුණේ නැහැ. ඒ නිසා, සේවා අංශයේ හිතන්න අවශ්‍ය රැකියා වලට ස්වයංකරණය තර්ජනයක් වුනේ නැහැ. නමුත්, දැන් තත්ත්වය වෙනස්. ස්වයංක්‍රීය වාහනයක්  මිනිස් රියැදුරෙකු රහිතව වඩා දක්ෂ ලෙස හා අනතුරු රහිතව ධාවනය වෙනවා. රොබෝ යන්ත්‍ර යොදාගෙන සුපිරි වෙළඳසැලක භාණ්ඩ ඇසිරීම හෝ බිම පිරිසිදු කිරීම අවම වැටුප් ගෙවා ශ්‍රමිකයෙකු නඩත්තු කරනවාටත් වඩා ලාබයි. යන්ත්‍රයකට මිනිස්සුන්ගේ ලිංගික අවශ්‍යතා හා ආගමික අවශ්‍යතා ආදිය පවා සපයන්න පුළුවන්.

ඇමරිකාව වගේ රට වල මිනිස් ශ්‍රමය දැන් අලුත් අභියෝගයකට මුහුණ දී තිබෙනවා. අවම වැටුප් යටතේ වුවත් මිනිස් ශ්‍රමය අකාර්යක්ෂමනම් විසඳුම කුමක්ද? ජීවිතය පවත්වා ගැනීමට අවම පරිභෝජන මට්ටමක් පවත්වා ගත යුතුයි. ඒ වෙනුවෙන් අවම වියදමක් දැරිය යුතුයි. මිනිස් ශ්‍රමයේ වටිනාකම ඒ වියදම දැරිය නොහැකි තරමට පහත වැටුනොත් වෙන්නේ කුමක්ද?

යන්ත්‍රයක් නඩත්තු කරන්න යන වියදම එයින් කළ හැකි කාර්යයේ වටිනාකමට වඩා අඩුනම් අපි කරන්නේ එම යන්ත්‍රය අත හැර දමන එකයි. එහෙත්, මිනිස්සුන්ව එසේ අත හැර දමන්න බැහැ. අනෙක් අතට නුපුහුණු මූලික මිනිස් ශ්‍රමය ප්‍රයෝජනයක් නැති තරමටම වැටිලා. වෙනත් විදිහටකට කිවුවොත්, රටක මිනිස්සු සියලු දෙනාගේම සියලු පරිභෝජන අවශ්‍යතා සඳහා අවශ්‍ය වන භාණ්ඩ හා සේවා සියල්ල හදන්න ඒ රටේ මිනිස්සුන්ගෙන් කොටසකගේ පමණක් ශ්‍රම දායකත්වය ප්‍රමාණවත්නම්, ඉතිරි මිනිසුන්ගේ අතිරික්ත ශ්‍රමයට කරන්නේ මොකක්ද?

ධනවාදය තුළ නිෂ්පාදන කාර්යක්ෂමතාවය ටිකෙන් ටික ඉහළ ගිහින් යම් අවස්ථාවක මේ තත්ත්වය ඇති විය යුතුයි. ඉතිහාසයේ පළමු වරට දැන් එවැනි තත්ත්වයක් ඇති වී හෝ ඇති වෙමින් තිබෙනවා. කෝවිඩ්-19 පැතිරුණේ එහෙම අවස්ථාවකයි.

දැන් ඉතිං නැගිටියවු!

ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානයට අනුව 2018 වසරේදී කුසගින්නෙන් පෙළුණු පුද්ගලයින් ගණන මිලියන 821.6ක්. එයින් මිලියන 513.9 ක් ආසියාවේත්, මිලියන 256.1ක් අප්‍රිකාවේත්, මිලියන 42.5ක් දකුණු ඇමරිකාවේත් (කැරිබියන් දූපත්ද ඇතුළුව) ජීවත්ව සිටි අයයි. මේ ගණන් තුන එකතු කර මුල් ගණනින් අඩු කළ විට උතුරු ඇමරිකාවේ, යුරෝපයේ හා ඕස්ට්‍රේලියාවේ කුසගින්නෙන් පෙළෙන ජනගහණය හොයා ගන්න පුළුවන්. ආහාර සුරක්ෂිතතාවය පිළිබඳ ප්‍රශ්නය මේ වන විට බොහෝ දුරට ආසියාවේ, අප්‍රිකාවේ හා දකුණු ඇමරිකාවේ ප්‍රශ්නයක්.

මෑතක් වන තුරුම සැබෑ ලෝක ඉතිහාසය බඩගින්නෙන් සිටි මිනිසුන් පිළිබඳ කතාවක්. ඉතිහාසය පිළිබඳ සුරංගනා කතා කියන අය මොනවා කිවුවත්, ලෝක ජනගහණයෙන් වැඩි පිරිසකට බඩ පිරෙන්න ආහාරයක් ලැබෙන්නේ වැඩිම වුනොත් සියවසකට පෙර සිටයි. අදටත් ලෝක ජනගහණයෙන් දහයකට එක් අයෙකුට කුසට අහරක් නැතත් දැන් පවතින තත්ත්වය අතීතයට සාපේක්ෂව ගොඩක් හොඳ තත්ත්වයක්.

ලෝකයේ හැම දෙනෙක්ටම කුස පිරෙන්න ප්‍රමාණවත් තරම් ආහාර නිෂ්පාදනයක් ලෝකයේ සිදු නොවුණු කාලයක, ප්‍රාග්ධනය කියන්නේ ප්‍රධාන වශයෙන්ම වගා කළ හැකි ඉඩම් වූ කාලයක, ප්‍රධානම ශක්ති ප්‍රභවය මිනිසුන්ගේ මාංශ පේශි ශක්තිය වූ කාලයක, ශ්‍රමය සූරාකෑම කියන අදහසට තේරුමක් තිබුණා. ඒ කාලය මේ වෙද්දී මතකයේ රැඳුණු අතීතයක් පමණයි පමණයි කියා මා නොකියන්නේ ලෝකයේ ඇතැම් තැන් වන තවමත් මේ වගේ තත්ත්වයක් නැහැ කියා සහතිකයෙන්ම කියන්න බැරි නිසයි. එහෙත් ඇමරිකාව හා අදාළවනම් මේ කතාව මේ විදිහට කියන්න බැරිකමක් නැහැ.

කාලයක් යද්දී කෘෂිකාර්මික ආර්ථිකයන් කාර්මික ආර්ථිකයන් බවට පත් වුනා. විශාල පිරිසකගේ ශ්‍රමය යොදවා සිදු කළ කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදනය ඊට වඩා අඩු පිරිසකට කරන්න පුළුවන් වුනා. ඒ යන්ත්‍ර සූත්‍ර වල උදවුවෙන්. ඉතුරු වූ ශ්‍රමය කාර්මික අංශයට විතැන් වුනා. තවත් කාලයක් යද්දී කාර්මික ආර්ථිකයේ ඵලදායීතාවයද කෙමෙන් ඉහළ යද්දී කාර්මික නිෂ්පාදන සඳහා තව දුරටත් අවශ්‍ය නොවූ ශ්‍රමය සේවා අංශය වෙත විතැන් වුනා.

මේ වෙද්දී ඇමරිකාවේ කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදිතය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 1%කට අඩුයි. සෘජුව කෘෂිකාර්මික රැකියා වල නිරත වන්නේද ජනගහණයෙන් 1%කට අඩු පිරිසක්. එහෙත් ඒ ඇමරිකාවේ කෘෂිකාර්මික අංශය දිය වී ගොස් ඇති නිසා නෙමෙයි.

ඇමරිකානු වෙළඳපොළ ආහාර ආනයනයට හා අපනයනයට මුළුමනින්ම වාගේ විවෘත රටක්. ඕනෑම රටක හැදෙන දෙයක් ඇමරිකාවේදී මිල දී ගත හැකියි. එසේ වුවත්, සමස්තයක් ලෙස ඇමරිකාව ආහාර අතින් ස්වයංපෝෂිත රටක්. ආනයන කිසිවක් නැතත් ඇමරිකානුවන්ට කුසගින්නේ ඉන්න වෙන්නේ නැහැ.

මා මෙයින් කියන්නේ ආනයනික ආහාර ඇමරිකාවට අනවශ්‍ය බව නෙමෙයි. ඇමරිකාවේ කෝපි, කොකෝවා, කුළුබඩු හා මාළු ඉල්ලුම වැඩි වශයෙන්ම සැපිරෙන්නේ ආනයන වලින්. අලුත් පළතුරු හා පළතුරු යුෂ ඉල්ලුමෙන් අඩකට ආසන්න ප්‍රමාණයක්, අළුත් හා සකස් කළ එළවළු ඉල්ලුමෙන් පහෙන් එකක් පමණ හා සීනි හා වයින් ඉල්ලුමෙන් තුනෙන් එකක් පමණත් සැපිරෙන්නේ ආනයන වලින්.

එළවළු හා පළතුරු ඇමරිකාවට විශාල ලෙස ආනයනය කළත් එපමණම ප්‍රමාණයක් ඇමරිකාව විසින් අපනයනයද කරනවා. ඒ ඇමරිකාවේ හා ලෝකයේ වෙනත් ඇතැම් රටවල වැවිය හැකි එළවලු හා පළතුරු වර්ග වෙනස් නිසයි. ඇමරිකාවේ නිපදවන සහල්, තිරිඟු හා සෝයා බෝංචි වලින් අඩක් පමණ හා ඌරු මස් වලින් පහෙන් එකක් පමණද අපනයනය කෙරෙනවා. සමස්තයක් ලෙස ඇමරිකාව වෙළඳ හිඟයක් ඇති රටක් වුවත්, කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදන පමණක් සැලකූ විට ඇමරිකාවේ කාලයක් තිස්සේම වෙළඳ අතිරික්තයක් තියෙනවා.

ඇමරිකානුවන්ට කන්න අවශ්‍ය ආහාර හදන්න අවශ්‍ය වෙන්නේ ඇමරිකානු ජනගහණයෙන් 1%කට අඩු පිරිසකගේ ශ්‍රමය පමණයි. ඒ නිෂ්පාදන තාක්ෂණයේ දියුණුවයි. ආහාර නිෂ්පාදනය සඳහා අවශ්‍ය නොවන ශ්‍රමය යෙදවෙන්නේ වෙනත් කටයුතු සඳහායි. ඒ අතරින් නිෂ්පාදන කර්මාන්තද ඇමරිකානු දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 18%ක් පමණයි. ඇමරිකානු ආර්ථිකය බොහෝ දුරට සේවා අංශය මත රැඳී තිබෙන ආර්ථිකයක්. රැකියා වලින් 80%ක් පමණම සේවා අංශයේ රැකියා.

රටක නිෂ්පාදන කාර්යක්ෂමතාවය ක්‍රමයෙන් ඉහළ යද්දී ප්‍රාථමික ශ්‍රමයට තිබෙන ඉල්ලුම ක්‍රමයෙන් අඩු වී යනවා. පළමු අදියරේදී ප්‍රාථමික ශ්‍රමය යොදා කළ වැඩ වෙනුවට යන්ත්‍ර ආදේශ වෙනවා. එහෙත්, මේ යන්ත්‍ර ක්‍රියා කරවීම සඳහා ශ්‍රමය අවශ්‍ය වෙනවා. එය යම් මට්ටමක පුහුණු ශ්‍රමයක්. ඉන් පසුව ස්වයංකරණය හරහා නිෂ්පාදන කාර්යක්ෂමතාවය තවත් ඉහළ යන විට එම ශ්‍රමයද අවශ්‍ය නැති වෙනවා. කාර්මික අංශයේ ශ්‍රම අවශ්‍යතා අඩු වෙද්දී රැකියා හිඟයක් ඇති නොවුනේ සේවා අංශය විසින් එම ශ්‍රමය අවශෝෂණය කරගත් නිසයි. එහෙත්, මේ වෙද්දී ඇමරිකාවේ සේවා අංශයද වේගයෙන් ස්වයංකරණය වෙනවා.

ජනප්‍රිය අදහසක් වන්නේ ධනවාදය කියන්නේ පරිභෝජනවාදයක් කියන එක. ධනවාදය අනෙකාගේ පරිභෝජන අවශ්‍යතා සපිරීම වෙනුවෙන් පෙනී සිටිනවා. එහෙත්, පරිභෝජනවාදය කියන එකෙන් අදහස් වෙන්නේ කුමක්ද? මේ වචනය බොහෝ විට යෙදෙන්නේ නිශේධනාත්මක අරුතකින්. කුසගින්නේ සිටින කෙනෙක් වෙතට ආහාර සපයන යාන්ත්‍රණයක් පරිභෝජනවාදීද?

මට හෝ මගේ පවුලේ අයට මේ වෙද්දී කුසගින්න කියන එක ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. ඇමරිකාවේ ජීවත් වන තවත් බොහෝ දෙනෙක් වගේම ආහාර වෙනුවෙන් මා වැය කරන්නේ මගේ ආදායමෙන් කුඩා ප්‍රතිශතයක්. ඒ වගේම, විනෝදාංශයක් ලෙස වත්තේ මොනවා හෝ වැවුවත් ආහාර නිෂ්පාදනය වෙනුවෙන් මා ශ්‍රමය වගුරුවන්නේ නැහැ. නමුත්, එයින් අදහස් වෙන්නේ මගේ ආහාර වේල සැපයීම සඳහා කොහේ හෝ ඇමරිකාවේ ගොවිපොළක කිසියම් පිරිසක් ඉතා අසීරු තත්ත්වයන් යටතේ වෙනත් කරන්න දෙයක් නැති කමට අකැමැත්තෙන් ශ්‍රමය වගුරුවනවා කියන එක නෙමෙයි. එහෙම දෙයක් වෙන්නේ නැහැ.

දැනටත් කුසගින්නේ සිටින මිලියන 821.6ක පිරිස වගේම මමත් ඕනෑ තරම් කුසගින්නේ සිට තිබෙනවා. කුසගින්නේ නොසිටි බොහෝ අවස්ථා වලත් හිතේ හැටියට කන්න ලැබී නැහැ. ඒ වගේ තත්ත්වයක ඉන්න කෙනෙක්ගේ පළමු ඉලක්කය කවදා හෝ හිතේ හැටියට කන්න පුළුවන් ජීවන තත්ත්වයක් ළඟා කර ගැනීමයි. අනෙක් දේවල් එන්නේ ඉන් පසුවයි. අසීමිත ලෙස සම්පත් තිබේනම් මිනිස්සු කොයි තරම් ආහාර පරිභෝජනය කරයිද?

මිනිස්සුන්ගේ ආදායම් තත්ත්වය ඉහළ යද්දී ආහාර පරිභෝජනයද ඉහළ යනවා. මා කුඩා කාලයේ ලංකාවේ ගම් වල සිටි බොහෝ දෙනෙක් කෙසඟ සිරුරු තිබුණු අයයි. ගොඩක් පත්තර කාටුන් වල සාමාන්‍ය පුද්ගලයෙකු ලෙස නිරූපණය වුනේ මේ කෙට්ටු මනුස්සයාවයි. මහතට හිටියානම් ඒ එක්කෝ මුදලාලි කෙනෙක්. නැත්නම් දේශපාලනඥයෙක්. සමහර කාටුන් චරිත තවමත් තියෙන්නේ මේ ආකෘතිය ඇතුළේ.

දශක ගණනකට පෙර මාධ්‍ය හරහා මා දැන සිටි ඇමරිකානුවා බොහෝ ස්ථුල පුද්ගලයෙක්. සමහර විට ඇත්තටමත් එය එසේ වෙන්න ඇති. දැන් ලංකාවේ බොහෝ දෙනෙකුත් කෙසඟ පුද්ගලයින් නෙමෙයි.

ආහාර සඳහා වන ඉල්ලුම නැති නොවන ඉල්ලුමක්. රටක මිනිස්සු බොහෝ දෙනෙක් කුසගින්නේ ඉන්නවා කියන්නේ ආහාර සඳහා විශාල නොසන්සිඳුණු ඉල්ලුමක් තියෙනවා කියන එකයි. ධනවාදී ක්‍රමයක් ඇති විට මෙය කෙනෙකුට ලාබ ලැබීමේ අවස්ථාවක්. එහෙත්, එසේ ලාබ ලබන්න හැකි වන්නේ පුළුවන් තරම් වැඩිම මිලකට ආහාර විකිණීමෙන් නෙමෙයි. එසේ කරන්න ගියොත් අඩු මිලට විකුණන කෙනෙක්ට වෙළඳපොළ අල්ලාගෙන ඒ ලාබ තමන් වෙත ආකර්ශනය කර ගන්න පුළුවන්. ඒ නිසා, නිෂ්පාදකයින්ට ලාබ ලබන්නනම් හැකි තරම් අඩු මිලකට ආහාර නිෂ්පාදනය කරන්න සිදු වෙනවා. මේ කටයුත්තේදී අකාර්යක්ෂම නිෂ්පාදකයින් ටිකෙන් ටික හැලී ගිහින් වඩා කාර්යක්ෂම නිෂ්පාදකයින් පමණක් ඉතිරි වෙනවා. ඇමරිකාවේ කෘෂිකාර්මික ක්ෂේත්‍රය 1% මට්ටමෙනුත් පහළට වැටෙන්න එක් හේතුවක් වන්නේ මේ විදිහට කෘෂිකාර්මික ක්ෂේත්‍රයේ නිෂ්පාදන ඵලදායීතාව විශාල ලෙස ඉහළ යාමයි.

නිෂ්පාදන ඵලදායීතාව ඉහළ යාමට සමාන්තරව ආහාර මිල පහළ යනවා. එවිට ආහාර පරිභෝජනය ඉහළ යනවා. නමුත්, කොයි තරම් දුරකටද?

මිල පහළ ගියා කියා පරිභෝජනය අසීමිත ලෙස ඉහළ යන්නේ නැහැ. මුලදී කෙසඟ සිරුරු වල මස් ලියලනවා. ඒත් ඕනෑවට වඩා මස් ලියලන්න ගත්තහම මෙය තමන්ට අවාසිදායක බව තේරෙන්න ගන්නවා. පරිභෝජනය ස්වභාවිකවම සීමා වෙනවා. දැන් ඇමරිකාවේ ස්ථුලතාවයෙන් අදහස් කෙරෙන්නේ අඩු සමාජ ආර්ථික තත්ත්වයක් මිස ධනය හා බලය නෙමෙයි. ඉහළ සමාජ ආර්ථික තත්ත්වයක් ඇති අය කෙසඟ සිරුරු ඇති, බොහෝ විට තමන්ගේ කැමැත්තෙන් කුසගින්නේ සිටින අයයි.

නිෂ්පාදන ඵලදායීතාව එක්තරා මට්ටමකට පැමිණ නිෂ්පාදනය ඉහළ ගොස් ප්‍රමාණවත් තරමින් මිල අඩු වූ විට රටක ආහාර සඳහා වන සමස්ත ඉල්ලුම සෑහෙන තරමකින් සංතෘප්ත වෙනවා. තව දුරටත් මිල පහළ ගියා කියා පරිභෝජනය සැලකිය යුතු ලෙස ඉහළ යන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, කෘෂිකාර්මික අංශය දියුණු කර ආර්ථිකය තව දුරටත් ඉදිරියට ගෙනියන්න බැහැ. (මම මේ කියන්නේ ඇමරිකාව ගැන මිස කෘෂිකාර්මික අංශයේ ඇමරිකාවේ වැනි නිෂ්පාදන ඵලදායීතාවයක් නැති රටවල් ගැන නෙමෙයි.)

ආහාර වලින් පටන් ගත්තේ කෘෂිකාර්මික අංශය හා අදාළව මේ තත්ත්වය ඉතා පැහැදිලි නිසයි. නමුත්, වෙනත් ඕනෑම ආකාරයක පරිභෝජන අවශ්‍යතාවයක් හා අදාළවත් මේ කතාව නිවැරදියි. ඔබට අවශ්‍ය තරම් මුදල් තිබේනම් කොයි තරම් ලොකු ගෙයක් හදනවද? මෝටර් රථ කීයක් මිල දී ගන්නවද? විදේශ සංචාර කීයක යෙදෙනවද?

මුදල් නැති කමින් කුසගින්නේ සිටින කෙනෙක් සිහින දකින්නේ බඩ පැලෙන්න කන්න ලැබෙන අනාගතයක් ගැනයි. එහෙත්, එවැනි අනාගතයක් ඇත්තටම එළැඹුණු විට එය එසේ වෙන්නේ නැහැ. ගෙවල්, මෝටර් රථ, විදේශ සංචාර පිළිබඳව වුනත් එහෙම තමයි.

අවම වශයෙන් ඇමරිකාව වැනි රටවල ඇතැම් විශේෂිත කණ්ඩායම් හැර අනෙක් සියලුම මිනිස්සුන්ට අවශ්‍ය පමණ ආහාර පරිභෝජනය කළ හැකි තරමට නිෂ්පාදන ඵලදායීතාව ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. එහෙත්, සෑම පරිභෝජන අවශ්‍යතාවයක් හා අදාළවම එවැනි තත්ත්වයක් ඇති වී නැහැ. ඒ නිසා, ආදායම් ඉහළ යාමට සමාන්තරව පරිභෝජනයද ඉහළ යනවා.

මේ විදිහට කිසියම් භාණ්ඩයක් හෝ සේවාවක් සඳහා වල ඉල්ලුම අසීමිතව ඉහළ යා හැකිද? පවතින තත්ත්වයන් යටතේ බොහෝ වෙළඳපොළවල් හා අදාළව එය එසේ නොවන බවක් පැහැදිලිව පෙනෙන්නට නැතත්, නිෂ්පාදන කාර්යක්ෂමතාවය යම් මට්ටමක් ඉක්මවීමෙන් පසුව එය එසේ වෙන්න පුළුවන්. ඇමරිකාවේ ආහාර ඉල්ලුම හා අදාළව දැනටමත් දැකිය හැක්කේ මේ තත්ත්වයයි.

ඇමරිකාව වගේ බටහිර රටකදී, අන්තිම සටනට සැරසී, දැන් ඉතින් නැගිට ගොස්, ව්‍යායාම කර ඇඟේ කැලරි දහනය කර ගන්න සිදු වී තිබෙන්නේ සාදුකින් පෙළෙනවුන්ට නෙමෙයි. ස්ථුලතාවයෙන් පෙළෙන අයටයි.

(Image: Creator: monkeybusinessimages/Getty Images

Credit: Getty Images/iStockphoto

Copyright: monkeybusinessimages/Getty Images)

අපිටත් කෙහෙල්!

මොරීසියෝ කැතලාන්ගේ කෝටි දෙකේ කෙසෙල් ගෙඩි කලා නිර්මාණය පිළිබඳව පසු කම්පන තරංග තවමත් පැතිරෙනවා. ටේප් කළ කෙසෙල් ගෙඩි මේ වෙද්දී වෙළඳ දැන්වීම් කිහිපයකටම යොදාගෙන තිබෙනවා. ටේප් කළ කෙසෙල් ගෙඩි මුද්‍රණය කළ ටී ෂර්ට්, කෝප්ප, ගමන් මලු ආදිය දැනටමත් වෙළඳපොළට ඇවිත්.

මියාමි නගරයේ සනීපාරක්ෂක කම්කරුවන් ඇඳුම් වල කෙසෙල් ගෙඩි ටේප් කරගෙන තමන් අවම වැටුප් ලබමින් අමාරුවෙන් ජීවිතය ගැට ගහ ගනිද්දී ටේප් කළ කෙසෙල් ගෙඩියක් ඩොලර් 120,000කට විකිණෙන එක ගැන විරෝධතා දක්වනවා. කෙහෙල් ගෙඩියක් ටේප් කර ගත්තොත් අපේ වටිනාකමත් වැඩි වෙයිද කියා ප්‍රශ්න කරනවා.

ඇතැම් අය කෙසෙල් ගෙඩි ටේප් කරගෙන සෙල්ෆි ගසා සමාජ මාධ්‍ය වල පළ කරන රැල්ලකුත් ඇති වෙලා. බ්රූක් ශීල්ඩ්ස් විසින් ඇගේ මුහුණේ කෙසෙල් ගෙඩියක් ටේප් කරගෙන ඉන්ස්ට්‍රාග්‍රෑම් ඡායාරූපයක් පළ කර තිබෙනවා. බ්රූක් ශීල්ඩ්ස් ගැටිස්සි කාලයේ රඟ පෑ බ්ලූ ලැගූන් චිත්‍රපටය අසූව දශකයේ මුල කාලයේ ලංකාවේත් නැගලා ගිය "ඇඩම්ස් ඔන්ලි" චිත්‍රපටියක්.

කෙහෙල් ගෙඩියක් ටේප් කර ගත්තා කියා සනීපාරක්ෂක කම්කරුවෙකුගේ වටිනාකම වැඩි වෙන්නේ නැහැ. මේ වෙලාවේ එවැන්නක් කළ විට වෙනදා නොලැබෙන අවධානයක්නම් ලැබෙනවා. ඒ වගේම, ටේප් කළ කෙසෙල් ගෙඩි මුද්‍රණය කළ ටී ෂර්ට්, කෝප්ප, ගමන් මලු ආදියටත් මේ වෙලාවේ තාවකාලිකව පොඩි වෙළඳපොළක් හැදී තිබෙනවා.

කෙහෙල් ගෙඩියක් ටේප් කරන එක ඕනෑ කෙනෙකුට කරන්න පුළුවන්. එහෙත්, එහෙම කළා කියලා ඩොලර් 120,000කට විකුණන්න බැහැ. ඒ මිලට විකුණන්න පුළුවන් වුනේ මේ කෙහෙල් ගෙඩි ටේප් කළේ මොරීසියෝ කැතලාන් නිසායි. ඔහු මේ කලා කෘතියේ පිටපත් තුනක්ම අලෙවි කළා. පිටපත් දෙකක් ඩොලර් 120,000කට අලෙවි වීමෙන් පසුව තෙවන පිටපතේ මිල ඩොලර් 150,000 දක්වා ඉහළ දැම්මා.

ඩේවිඩ් ඩටූනා විසින් ලෙලි ගසා කෑවේ බිලී සහ බියට්‍රිස් කොක්ස් විසින් මුදල් ගෙවා වෙන් කරගෙන තිබුණු දෙවන පිටපතයි. ඔවුන් ඇමරිකානුවන්. පළමු පිටපත මිල දී ගෙන තිබෙන්නේ ප්‍රංශ ජාතික සේරා ඇන්ඩල්මන් විසින්. අවසන් පිටපත මිල දී ගැනීමට කෞතුකාගාර දෙකක් ඉදිරිපත් වී තිබෙනවා.

මෙවැනි ඉහළ මිලක් ගෙවා මිල දී ගත්තත් කෙසෙල් ගෙඩියක් දින කිහිපකට වඩා නරක් නොවී තියා ගන්න බැහැ. ඒ නිසා, මේ "විකටයා" කලා කෘතිය මිල දී ගන්නා අයට දින දෙක තුනකට වරක් කඩේ ගිහින් අලුත් කෙහෙල් ගෙඩියක් මිල දී ගෙන ඇවිත් පරණ කෙහෙල් ගෙඩියට මාරු කරන්න පඩි ගෙවා පුද්ගලයෙක්ව තියන්න වෙයි.

ඇමරිකාවේ සුපර් මාර්කට් එකකට ගියාම ඩොලර් දහයකට අඩුවෙන් ඩක් ටේප් රෝලක් එක්ක කෙහෙල් ඇවරියක්ම මිල දී ගන්න පුළුවන්. කෙහෙල් ඇවරිය හා ඩක් ටේප් රෝලට විනාඩි දහයක පමණ ශ්‍රමය එකතු කළාම කැතලාන්ගේ වගේම කලා කෘති හත අටක්ම හදා ගන්න පුළුවන්. එක ළඟ තිබ්බොත් කාටවත් වෙනස හොයා ගන්නත් බැරිවෙයි. නමුත්, එහෙම හදන විකටයෙක්ව ඩොලර් දහයකටවත් විකුණන්න බැහැ. පුළුවන්නම් හැමෝම වැඩේට බහියි.

ධනවාදී ක්‍රමයක් යටතේ, නිදහස් වෙළඳපොළක මිල කියා කියන්නේ ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිත වන තැන. මිල කියා කියන්නේ භාණ්ඩයක වටිනාකම නෙමෙයි. වටිනාකම කියා කියන්නේ පුද්ගලයාගෙන් පුද්ගලයාට වෙනස් වෙන දෙයක්. ඩොලර් 120,000කට හෝ වැඩි මිලකට කැතලාන්ගේ විකටයා පිටපත් තුනක් අලෙවි වුනා කියන්නේ විකටයාව අඩු වශයෙන් එපමණකට මිල කරන, විකටයාගේ අඩු වශයෙන් එපමණ වටිනාකමක් දකින පාරිභෝගිකයින් තිදෙනෙකු සිටින බවයි.

විකටයා පිටපතක සමතුලිත වෙළඳපොළ මිල මෙපමණ වැඩි එහි සැපයුම පිටපත් තුනකට සීමා කර තිබෙන නිසයි. පිටපත් දහයක් වෙළඳපොළට දැම්මානම් මිල මෙතරම් ඉහළ යන්නේ නැහැ. එසේනම් වෙළඳපොළ මිල වෙන්නේ දහවන ගැනුම්කරු මෙයට දෙන වටිනාකමයි. විකටයා මිල දී ගත් ගැනුම්කරුවන් තිදෙනාට, ලංකාවේ ඇතැම් පොත් ප්‍රකාශකයින් විසින් කරනවායැයි කියන ආකාරයට, කැතලාන් විසින් මෙහි අමතර පිටපත් හදා විකුණන්නේ නැති බවට විශ්වාසයක් තිබෙනවා. ඒ නිසා, මින් පසු විකටයෙකු අවශ්‍ය අයෙකුට මේ තිදෙනාගෙන් අයෙකුට මුදල් ගෙවා එහි පිටපතක් මිල දී ගන්න වෙනවා. බොහෝ විට වැඩි මුදලකට.

කලා කෘතියක් මිල දී ගැනීමේදීත්, සමාගමක කොටස් මිල දී ගැනීමේදීත් බොහෝ විට වෙන්නේ එක සමාන දෙයක්. අවස්ථා දෙකේදීම ගැනුම්කරුවෙකු විසින් මුදල් ගෙවන්නේ අනාගතයේ මිල වැඩි වෙන්න තිබෙන ඉඩකඩ දෙස බලාගෙනයි. විකටයා  තෙවන පිටපත ඩොලර් 150,000කට විකිණෙනවා කියන්නේ මුල් ගැනුම්කරුවන් දෙදෙනාගේ වත්කම් වල වෙළඳපොළ අගය මේ වන විටත් ඩොලර් 30,000 බැගින් ඉහළ ගොස් තිබෙනවා.

ටික කලකට පෙර අප ඇතුළු බොහෝ දෙනෙකු විසින් කතා කළ ඔක්ස්ෆෑම් ධනපතියන්ගේ වත්කම් වල සාමාන්‍ය ස්වභාවයත් මෙයයි. ලෝකයේ බිලියනපතියන් බොහෝ දෙනෙකුගේ වත්කම් වැඩි ප්‍රමාණයක් කොටස් හිමිකම් වුවත්, ඒ වත්කම් වලින් 0.5%ක් පමණ කලා කෘති බව පැවසෙනවා. කලා කෘති වල වගේම කොටස් හිමිකම් වලත් වටිනාකම තීරණය වෙන්නේ ඒවා දැනට අයිති කාටද කියන එක මතයි.

ඒ නිසා, කොක්ස් ජෝඩුව තමන් ඩොලර් 120,000ක් ගෙවා මිල දී ගත් විකටයාව මියාමි නගරයේ සනීපාරක්ෂක කම්කරුවෙකුට නොමිලේ දුන්නොත් ඒ වහාම එහි වටිනාකම ඩොලර් දෙක තුනකට අඩු වෙනවා. ඒ කම්කරුවාට කෙහෙල් ගෙඩිය ලෙලි ගහලා කන එක ඇර විකටයාව තියාගෙන වෙන කරන්න පුළුවන් දෙයක් නැහැ. විකටයා වෙනුවෙන් වැඩි වටිනාකමක් ලබා ගන්නනම් නැවත එයට ලොකු වටිනාකමක් දෙන අයෙකු හොයාගෙන එය විකුණන්න වෙනවා.

බිල් ගේට්ස්ගේ මයික්‍රෝසොෆ්ට් කොටස් හිමිකම් හෝ මාක් සකර්බර්ග්ගේ ෆේස්බුක් කොටස් හිමිකම් තුන්වන ලෝකයේ දුප්පතුන් අතර බෙදා දුන්නොත් වෙන්නෙත් ඕකම තමයි. අයිතිය ඒ ආකාරයට වෙනස් වුවහොත්, ඒ වහාම ඔය වත්කම් වල අගය බිංදුවටම වැටෙනවා.

ලංකාවේ ෆෝර්බ්ස් බිලියනපතියන් නැද්ද?

ඊයේ ලිපියෙන් මා කතා කළේත් ජෙෆ් බෙසෝස් ගැනයි. මෙහිදී ජෙෆ් බෙසෝස් සුවිශේෂී වන්නේ ඔහු ලෝකයේ ලොකුම ධනවතාව සිටින නිසා නෙමෙයි. ඔහු ලෝකයේ ලොකුම ධනවතා වී සිටින ආකාරය නිසයි. මා පෙන්වා දෙන කරුණ හා අදාළව, ඇමරිකාවේ ලොකුම ධනවතුන් බොහෝ දෙනෙක් ජෙෆ්ගේ ගොඩට දමන්න පුළුවන්.

ලෝකයේ ජීවත්වන ධනවතුන් සේ හඳුනාගත හැකි අයගෙන් කොටසක් එසේ ධනවතුන්ව සිටින්නේ ඔවුන් ධනවතුන්ගේ දරුවන්ව ඉපදී උරුමයෙන් ධනවතුන් වූ නිසයි. ඒ ආකාරයට උපතින් විශාල ප්‍රාග්ධනයකට උරුමකම් කී අයෙකුට තෝරා ගත හැකි මාර්ග තුනක් තිබෙනවා.

කොයි තරම් විශාල ධනයක් වුවත් පරිභෝජනය කර කෙටි කලකින් විනාශ කර දැමිය හැකි නාස්තිකාර පුතුන් ඉන්නවා. යමෙක් හත්මුතු පරම්පරාවකට සෑහෙන ධනයක් එකතු කර දරුවන්ට උරුම කළත් අවුරුදු කිහිපයකින් ඒ ධනය මුළුමනින්ම විනාශ කරගෙන හිඟමනට වැටුණු අය ගැන බොහෝ දෙනෙක් අසා ඇති. පැරණි ආගමික සාහිත්‍යයේ වුවත් ඒ වගේ අය ගැන අහන්න ලැබෙනවා.

දෙවන ක්‍රමය වන්නේ ඒ ධනය නාස්ති නොකර ප්‍රාග්ධනයේ ප්‍රතිලාභ දිගටම ලබා ගැනීමයි. එසේ කරන අයෙකුට, තමන්ගේ වාසනාවට උරුම වූ ධනය එලෙසම තබා ගනිමින් දිගින් දිගටම ආදායම් ඉපදවිය හැකියි. ඒ සඳහා සුවිශේෂී දක්ෂතාවයක් හෝ මහන්සියක් අවශ්‍ය වන්නේ නැහැ.

තුන්වන ආකාරය එසේ ලැබුණු ධනය තමන්ගේ දක්ෂතාවයෙන් හා මහන්සියෙන් විශාල ලෙස වර්ධනය කර ගැනීමයි.

උරුමයෙන් විශාල ප්‍රාග්ධනයකට හිමිකම් කී ඇතැම් අයගේ දරුවන් නාස්තිකාර පුතුන් වුවත් බොහෝ දෙනෙක් එවැන්නන් නෙමෙයි. ඒ වගේම, බොහෝ විට සුවිශේෂී ව්‍යවසායකත්වයක් තිබුණු කෙනෙකුගේ දරුවකු එවැනිම ව්‍යවසායකයෙකු වෙන්නේ නැහැ. බිංදුවෙන් පටන්ගෙන ඩොලර් බිලියනපතියෙකු විය හැකි අය ඉන්නේ ජනගහණයේ මිලියනයකට එක්කෙනෙක් දෙන්නෙක් පමණයි. එවැන්නෙකුගේ දරුවෙකුත් එවැන්නෙකුම වෙන්න විශාල ඉඩක් නැහැ.

උරුමයෙන් ධනවතුන් වූ බොහෝ දෙනෙක් කරන්නේ ඒ ධනය නාස්ති නොකර ප්‍රාග්ධනයේ ප්‍රතිලාභ දිගටම ලබා ගැනීමයි. ප්‍රාග්ධනයේ ප්‍රතිලාභ ව්‍යවසායකත්වයේ ප්‍රතිලාභ තරම් විශාල නැහැ. ඒ නිසා, එවැන්නෙකුගේ ධනය වර්ධනය වන්නේ අඩු වේගයකින්. ඒ වගේම බොහෝ විට ධනවතෙකු මිය ගිය විට ඔහුගේ හෝ ඇයගේ ධනය කිහිප දෙනෙකු අතර බෙදී යනවා. ඒ නිසා, උරුමයෙන් ධනවතුන් වූ අයත් ධනවතුන් ලැයිස්තුවක සිටින නමුත් ව්‍යවසායකත්වය මත ධනවතුන් වන අය ඔවුන් පසු කර ක්‍රමයෙන් ලැයිස්තුවේ උඩට එනවා.

ජෙෆ් බෙසෝස්, බිල් ගේට්ස්, ලැරී එලිසන් හෝ මාක් සකර්බර්ග් වැනි ඇමරිකන් හා ලෝක ධනවතුන් අතර ඉහළින්ම සිටින බොහෝ දෙනෙක් උපතින් විශාල ධනවතුන් වූ අය නෙමෙයි. තමන්ගේ ව්‍යවසායකත්වය මත ඉහළට පැමිණි අයයි. ඔවුන්ගේ ධනයෙන් පිළිබිඹු වන්නේ ඔවුන් විසින් ඇමරිකාවේ හා ලෝකයේ ආර්ථිකයට එකතු කර ඇති අගයයි. ඇමරිකානු ධනවාදය තුළ ව්‍යවසායකත්වය ඇති අයෙකුට තමන් විසින් ආර්ථිකයට එකතු කරන අගයට සමාන මුදලක් තමන්ගේ පෞද්ගලික ධනය සේ එක්රැස් කරගන්නට ඉඩ සැලසෙනවා.

රටක ආණ්ඩුව විසින් ආර්ථිකය පාලනය කරන තරමට ව්‍යවසායකත්වය ඇති අයෙකුට තමන් විසින් ආර්ථිකයට එකතු කරන අගය තමන් වෙත තබා ගැනීමට බාධා කෙරෙනවා. එවැනි පසුබිමක වුවත් ඇතැම් අය පොදු යහපත හෝ පරාර්ථය සලකා නව නිර්මාණ බිහි කරනවා. නව අදහස් ලෝකයට දායාද කරනවා. පැරණි සෝවියට් දේශයේ එවැනි අය සිටියා. වෙනත් රටවලත් ඉන්නවා. නමුත්, තමන්ගේ ව්‍යවසායකත්වයේ ප්‍රතිලාභ තමන්ටම නොලැබෙන පසුබිමකදී ව්‍යවසායකත්වය තිබෙන හැම කෙනෙක්ම පොදු යහපත ගැන සිතා එසේ ක්‍රියා කරන්නේ නැහැ. එය මිනිස් ස්වභාවයයි.

ඒ වගේම, ඇතැම් තත්ත්වයන් යටතේදී රටේ ආර්ථිකයට සුවිශේෂී අගය එකතු කිරීමක් නොකරන කෙනෙක් වුවත් බිංදුවෙන් පටන් ගෙන විශාල ධනවතෙක් වෙන්න පුළුවන්. හොරකම්, වංචා ආදියේ සිට ආණ්ඩුවේ හිතවතෙකු වීමෙන් ලබන අනියම් වාසි දක්වා විවිධ ක්‍රම වලින් මේ ආකාරයට ධනවත් වන අය සිටිනවා. නමුත්, එවැන්නන් නිසා රටක ආර්ථිකය ඉදිරියට යන්නේ නැහැ. ඒ වගේ කෙනෙක් කරන්නේ වෙනත් කෙනෙකු සතු ධනය හෝ ධනය උපයන මාර්ග තමන් සතු කර ගැනීම පමණයි. අලුතින් ධනය නිර්මාණය කිරීමක් එහි නැහැ.

ජෙෆ් බෙසෝස්ගේ ධනය ඔහු විසින් අලුතින් නිර්මාණය කළ ධනයක් මිස වෙනත් අයෙකුගෙන් පැහැරගත් ධනයක් නෙමෙයි. ඔහු විසින් නිර්මාණය කළ වේදිකාව හරහා කලින් සිදු නොවූ ගනුදෙනු විශාල ප්‍රමාණයක් සිදු වුනා. දැනටත් සිදු වෙනවා. ගනුදෙනුවක් සිදු වන හැම විටකම ආර්ථිකයට අගය එකතු වීමක් සිදු වෙනවා. ඔහු නිසා වෙනත් අයගේ ධනය පැහැර ගැනීමක් සිදු වුනානම් ඒ සම්ප්‍රදායික පොත් වෙළෙන්දන් විසින් උපයන්නට නියමිතව තිබුණු ධනයෙන් කොටසකුයි. නමුත්, එය සාධනීය දෙයක්. ඇමසන් හරහා සිදු වුනේ අකාර්යක්ෂම අතරමැදියන් වෙනුවට වඩා කාර්යක්ෂම අතරමැදියෙකු ආදේශ වීමයි. ඔහුගේ වත්කම් කියා කියන්නේ එසේ කාර්යක්ෂමතාවය ඉහළ යාම නිසා ආර්ථිකයට එකතු වූ අගයයි. ධනවාදී ආර්ථිකයකට අගය එකතු කරන අයෙකුට එහි ප්‍රතිලාභ තමන් සතු කරගත හැකියි.

ලංකාවට ජෙෆ් බෙසෝස්ලා අවශ්‍යයි කියන එකෙන් මා කියන්නේ ලංකාවේ ආර්ථිකයට අගය එකතු කළ හැකි මිනිසුන් අවශ්‍ය බව මිස කෙසේ හෝ ධනය උපයන අය අවශ්‍ය බව නෙමෙයි. රටේ ටික දෙනෙකු බිංදුවෙන් පටන්ගෙන ධනවතුන් වූ පමණින්ම රට ඉදිරියට යන්නේ නැහැ. රට ඉදිරියට යන්නේ ආර්ථිකයට අගය එකතු කළ හැකි මිනිසුන් නිසා. එවැනි මිනිසුන් ඉදිරියට ගත හැක්කේ ඔවුන්ට තමන්ගේ ව්‍යවසායකත්වයේ ප්‍රතිලාභ තමන් වෙත රඳවා ගන්න පහසුකම් සලසන තරමටයි. එය කරද්දී රටේ ආදායම් විෂමතාවය ඉහළ යන්න පුළුවන්. නමුත්, එය රටට හානිකර දෙයක් නෙමෙයි.

ලංකාවේ බොහෝ ධනවතුන් ධනවතුන්ව සිටින්නේ ඔවුන්ට උරුමයෙන් විශාල ධනයක් ලැබීම නිසයි. මේ බොහෝ දෙනෙකු වාර්ෂිකව තමන් සතු ප්‍රාග්ධනය වෙනුවෙන් ලබන ප්‍රතිලාභ අනුපාතිකය බැඳුම්කර පොලී අනුපාතිකයටත් අඩුයි. ඔවුන් බොහෝ දෙනෙක් තමන් සතු ප්‍රාග්ධනය වෙනුවෙන් ලබන දෙයක් මිස ඊට වඩා දෙයක් උපයන්නේ නැහැ. ලංකාවේ කොටස් වෙළඳපොළේ ආයෝජනය කරනවාට වඩා රාජ්‍ය සුරැකුම්පත් වල ආයෝජනය කරන එක ලාබයි.

ලංකාවේ ධනවතුන් අතර පහළ සිට උඩට පැමිණි අයත් ඉන්නවා. ඒ බොහෝ දෙනෙක්ගේ ආරම්භය බැලුවොත් එහි තියෙන්නේ පැවති කවර හෝ රජයක් එක්ක සම්බන්ධ වෙමින් උඩට යාමකුයි. එහෙම නැත්නම් කැසිනෝ, ජැක්පොට්, අශ්වරේස් වගේ දෙයකින් උපයපු දෙයක්. ඒ ඇතැම් අය සතුව කිසියම් ව්‍යවසායකත්වයක්ද තිබෙනවා තමයි. නමුත්, බොහෝ ඇමරිකානු ව්‍යවසායකයින් වගේ අලුත්ම දේවල් කර උඩට පැමිණි අය දකින්න නැති තරම්. එය ලංකාවේ මිනිස්සුන්ගේ අදක්ෂතාවයක් කියා කියන්න බැහැ. බොහෝ විට සිදු  වී තිබීමට ඉඩ තිබෙන්නේ කවර හෝ හේතුවක් නිසා එවැනි ව්‍යවසායකත්වයක් ඇති අයට උඩට මතුවෙන්න අවකාශ නැති වීමයි.

ව්‍යවසායකත්වය කියන එක පැත්තකින් තබා (ඇමරිකන් ඩොලර්) බිලියනපතින් වීම ගැන බැලුවත් ලංකාවේ එවැන්නන් හෝ බිහි වී නැහැ. සතියකට පෙර ප්‍රකාශයට පත් කෙරුණු ෆෝර්බ්ස් බිලියනපති ලැයිස්තුවේ සිටින ගණනින් 2,153ක් වන බිලියනපතියන් අතර  කිසිදු ශ්‍රී ලාංකිකයෙකු නැහැ. මීට පෙර එවැන්නෙකුව සිටි එකම පුද්ගලයා මේ වන විට බන්ධනාගාරගතව සිටින රාජ් රාජරත්නම් පමණයි.

අලුත්ම ලැයිස්තුවේ සිටින බිලියනපතියන්ගෙන් 607ක්ම ඇමරිකානුවන්. ඔවුන්ගෙන් තුනෙන් දෙකක්ම උරුමයෙන් ධනවතුන් වූ අය නෙමෙයි. ඒ වගේම මේ අයගෙන් 11%ක්ම සංක්‍රමණිකයින් වීමත් කැපී පෙනෙන දෙයක්. මෙයින් කියන්නේ ඇමරිකාවේ ජනගහණය මිලියනයකට බිලියනපතියන් 1.85ක් සිටිනවා කියන එකයි. ඇමරිකාව ධනවත් රටක්ව පවතින්නේ ඇමරිකානුවන් අතර ධනවතුන් වැඩි නිසයි.

රටේ ජනගහණයට සාපේක්ෂව ඇමරිකාවටත් වඩා බිලියනපතියන් සිටින රටවල් ගණනාවක්ම තිබෙනවා. උදාහරණයක් විදිහට මා ධනවාදී රටක් සේ නොසලකන සිංගප්පූරුව පෙන්වන්න පුළුවන්. මිලියන 5.87ක ජනගහණයක් ජීවත්වන කුඩා නාගරික රාජ්‍යයක් වන සිංගප්පූරුවේ බිලියනපතියන් 22ක් ඉන්නවා. එය ජනගහණය මිලියනයකට බිලියනපතියන් 3.75ක්. සිංගප්පූරු ජාතිකයෙකුගේ ඒක පුද්ගල ආදායම ඇමරිකානුවෙකුගේ ඒක පුද්ගල ආදායමට ආසන්න ගණනක් වෙන්න මෙයත් හේතුවක්.

සිංගප්පූරුවේ වගේම ලංකාවෙන් බාගයක තරමේවත් ජනගහණයක් නැති නවසීලන්තය, අයර්ලන්තය, ස්ව්ට්සර්ලන්තය, ස්වීඩනය, නොර්වේ, ඊශ්‍රායලය වගේ රටවල් ගණනාවක බිලියනපතියන් රැසක් ඉන්නවා. ස්විට්සර්ලන්තයේ බිලියනපතියන් ගණන 33ක්. එය ජනගහණය මිලියනයකට බිලියනපතියන් 3.83ක්. ස්විට්සර්ලන්තය ඒක පුද්ගල ආදායම අනුව දෙවන තැන සිටින රටයි. ඒක පුද්ගල ආදායම අනුව තෙවන තැන සිටින නොර්වේ රාජ්‍යයේ ජනගහණය මිලියනයකට බිලියනපතියන් 2.78ක් (15ක්) ඉන්නවා. අයර්ලන්තයේ මේ ගණන ජනගහණය මිලියනයකට බිලියනපතියන් 1.86ක් (9ක්). ස්වීඩනයේ ජනගහණය මිලියනයකට බිලියනපතියන් 3.28ක් (31ක්).

කුඩා දේශීය වෙළඳපොළක් ඇති රටක ජීවත් වීම බිලියනපතියෙකු වෙන්න බාධාවක් නෙමෙයි. හොංකොං වල ජනගහණය මිලියනයකට බිලියනපතියන් 9.48ක් ඉන්නවා. රටවල් ධනවත් වෙන්නේ ඒ රටවල් වල ජීවත් වන මිනිස්සු ධනවත් වීම නිසයි. නමුත්, රටක ජීවත් වන හැම පුද්ගලයෙක්ම එකවර ධනවත් වෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා කෘතීම ලෙස වැලැක්වූයේ නැත්නම් රටවල් ධනවත් වන විට ඒ රටවල්වල ආදායම් විෂමතාවයන් වැඩි වෙනවා. ආදායම් විෂමතා නැති කිරීම රටක ඉලක්කය කරගත් විට සිදුවන්නේ රටක ආර්ථික වර්ධනයට තිරිංග වැටෙන එකයි.

ඇමරිකාව හැරුණු විට ලෝකයේ වැඩිම බිලියනපතියන් ප්‍රමාණයක් ඉන්නේ චීනයේ, ජර්මනියේ හා ඉන්දියාවේ. මේ ගණන් පිළිවෙලින් 324ක්, 114ක් හා 106ක්. නමුත් චීනය හා ඉන්දියාව කියන්නේ ජනගහණය අනුව ලෝකයේ විශාලම රටවල් දෙක නිසා ඒ රටවල් දෙකේ ජනගහණය මිලියනයකට සිටින බිලියනපතියන් ගණන පිළිවෙලින් 0.23ක් හා 0.07ක් පමණයි. මේ රටවල් දෙකේ ඒක පුද්ගල ආදායම් පෙර කී රටවල මට්ටමේ නැත්තේ ජනගහණයට සාපේක්ෂව ඒ රටවල ධනවතුන් ප්‍රමාණය අඩු නිසයි.

වෙනත් විදිහකින් කිවුවොත් ඉන්දියාවේ බිලියනපතියන් ගණන ජනගහණය මිලියන 13.4කට එක් අයෙක් පමණයි. හැබැයි ජනගහණය මිලියන 21.44කට එක බිලියනපතියෙක්වත් නැති ලංකාවේ තත්ත්වයට වඩා ඉන්දියාවේ තත්ත්වය හොඳයි. චීනයේ තත්ත්වයනම් ගොඩක්ම හොඳයි.

වැඩිපුර සමාජවාදී චීනයද ලංකාවද කියන එක වෙනම කතා කළ යුතු කරුණක්. චීනය ලංකාව මෙන් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රටක් නෙමෙයි. බොහෝ ධනවාදී රටවල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රටවල් වුවත් මේ දෙක දෙකක්. ධනවාදය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය එක්ක ගැටෙන අවස්ථා පවා ඕනෑ තරම් තිබෙනවා. චීනයේ බිලියනපතියන් එන්න එන්නම වැඩිවන එකෙන් පෙනෙන්නේ චීනය ලංකාවේ ඇතැම් දේශපාලන පක්ෂ මෙන් රටේ ආදායම් විෂමතා නැති කිරීමේ ඉලක්කය පස්සේ පන්නන්නේ නැතිව ආර්ථිකය වර්ධනය කිරීමේ ඉලක්කය පසුපස හඹා යන්න පටන් ගෙන එහි සාර්ථක ප්‍රතිඵල නෙලා ගනිමින් සිටින ආකාරයයි. චීනයේ අධ්‍යාපනය  හා සෞඛ්‍යය වැනි අංශ පවා කලක සිටම ලංකාවට වඩා නිදහස්.

ලංකාව ආදායම් විෂමතා නැති කිරීමේ ඉලක්කය පස්සේ කාලයක් තිස්සෙම ඕනෑවට වඩා පන්නල තියෙන රටක්. දැන් හෝ කළ යුත්තේ ආදායම් ඉපැයීමේ ශක්‍යතාවයක් තිබෙන අයට, විශේෂයෙන්ම ආදායම් මට්ටම අතින් පහළින්ම සිටින කණ්ඩායම් වල එවැනි අයට, ආර්ථිකයට අගයක් එකතු කරමින් ධනවතුන් වෙන්න තිබෙන බාධා අවම කරන එක මිසක් ආදායම් විෂමතා නැති කිරීමේ ඉලක්ක පස්සේ පන්නා රටේ ආර්ථික වර්ධනය අඩාල කරන එක නෙමෙයි.

(Image: https://www.cbsnews.com/pictures/richest-people-in-world-forbes/)

ලංකාවේ ජෙෆ් බෙසෝස්ලා නැත්තේ ඇයි?

පසුගිය ලිපියෙන් අපි මේ මොහොතේ ලෝකයේ ලොකුම ධනවතා වන ජෙෆ් බෙසෝස්ගේ වත්කම් ගැන කතා කළා. එම වත්කම් ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 134.4ක්. 2017 වසර ඇතුළත ලංකාවේ නිපදවූ සමස්ත භාණ්ඩ හා සේවා ප්‍රමාණයේ වෙළඳපොල මිල, එහෙමත් නැත්නම් එම වසරේ සියළුම ලාංකිකයින් විසින් ඉපැයූ ආදායම් එකතුව ලෙස සැලකිය හැකි රටේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය වූයේ ඩොලර් බිලියන 87.17ක් පමණයි.

ජෙෆ් මේ තරම් ධනවතෙක්ව සිටින්නේ ඔහුගේ දෙමවුපියන් විශාල ධනවතුන්ව සිටි නිසා නෙමෙයි. ඔහු ඉපදෙන විට ඔහුගේ ජීව විද්‍යාත්මක පියා පැයකට ඩොලර් 1.25ක වැටුපට තාවකාලික රැකියා කළ අවුරුදු 19ක ගැටවරයෙක්. පාසැල් සිසුවියක වූ ජෙෆ්ගේ මව ගැබ් ගනිද්දී ඇයගේ වයස අවුරුදු 16ක් පමණයි. ජෙෆ්ගේ ජීව විද්‍යාත්මක පියා වන ටෙඩ්ගේ වයස අවුරුදු 18ක් පමණයි.

හොඳ පියෙකු හෝ සැමියෙකු නොවූ ටෙඩ් ජෙෆ් හා ඔහුගේ මව ජැකීව අතහැර යන විට ජෙෆ්ට අවුරුද්දක්වත් නැහැ. ඉන්පසු කවදාවත් නැවත ජෙෆ්ව හෝ ජැකීව හමු නොවන ටෙඩ් මිය යන්නේත් ඇමරිකානු සම්මත අනුව බැලුවොත් "නිර්ධන පාංතිකයෙක්" ලෙසයි. ටෙඩ්ගේ ජාන හැර ඔහුගෙන් ජෙෆ්ට උරුම වූ දෙයක් නැහැ.

ජෙෆ්ගේ ජීවිතය විශාල ව්‍යසනයක් නොවන්නේ ඔහුගේ මව ජැකීට හමුවන ඇගේ දෙවන සැමියා මයික් නිසයි. ජෙෆ්ගේ නීත්‍යානුකූල පියා වන්නේත්, ඔහුගේ ව්‍යාපාරයේ මුල්ම ආයෝජකයෙකු වන්නේත් මයික්. නමුත්, මයික් කියන්නේත් ගැටවර වියේදී සූට්කේසයක් පමණක් අතින් ගෙන කියුබාවේ සිට ඇමරිකාවට පැමිණි සරණාගතයෙකු මිස ධනවතෙක් නෙමෙයි. ජෙෆ් සමඟ ජැකීව භාර ගන්නා විට ඔහු ශිෂ්‍යත්ව මුදලකින් ඉගෙන ගන්නා සරසවි සිසුවෙක් පමණයි.

ජෙෆ් බෙසෝස් ලෝකයේ ලොකුම ධනවතා වන්නේ ඔහුගේ දෙමවුපියන් ධනවතුන් වූ නිසා නෙමෙයි. ඔහු ඉපදෙන්නේ ලෝකයේ වෙනත් බොහෝ අය වගේම උරුමයෙන් ලත් ප්‍රාග්ධනයක් නැතුවයි. ඒ නිසා, ලෝකයේ ලොකුම ධනවතා දෙසට ඇඟිල්ල දිගු කර ධනවාදය කියන්නේ දුප්පතුන් තවත් දුප්පත් කරන, පෝසතුන් තවත් පෝසත් කරන ක්‍රමයක් කියා කියන්න බැරි බව පැහැදිලි විය යුතුයි. වෙනත් බොහෝ ධනවතුන්ගේ ජීවිත කතා පිටුපසත් ඔය වගේම කතා තිබෙනවා.

ප්‍රාග්ධනයේ හිමිකරුවකුව නොඉපදුනු ජෙෆ් කුඩා කල සිටම ඉගෙනීමේ දක්ෂ දරුවෙක්ව සිට ඇති බව පෙනෙනවා. ඔහුගේ දක්ෂකමින් ඔහු ප්‍රින්ස්ටන් සරසවියට ඇතුළු වෙනවා. කෙසේ වුවත්, කුඩා කල සිටම ඉගෙනීමේ දක්ෂතා දක්වන ළමුන් සියළු දෙනාම ජෙෆ් මෙන් ධනවතුන් වන්නේ නැහැ.

ප්‍රින්ස්ටන් සරසවියේ තමන්ගේ කණ්ඩායමේ සිටි දක්ෂතම සිසුවා ලෙස ජෙෆ් විසින්ම හඳුන්වා තිබෙන යසන්ත ශ්‍රී ලාංකිකයෙක්. දින කිහිපයකට පෙර වාර්තා වූ පරිදි එංගලන්තයේ පදිංචි ශ්‍රී ලාංකික සංක්‍රමණිකයෙකුගේ දියණියක් මෙන්සා සාමාජිකත්වය ගැනීම සඳහා මුහුණ දුන් පරීක්ෂණයේදී අයින්ස්ටයින්ගේ IQ ලකුණු මට්ටමද ඉක්මවා ලකුණු ලබාගෙන තිබෙනවා. විවිධ විභාග වලදී ලෝකයේ ප්‍රමුඛ රටවල් අතර ඉදිරියටම පැමිණෙන්නට තරම් දක්ෂතා දක්වන ශ්‍රී ලාංකිකයින් එතරම්ම දුලබ නැහැ. එසේ වුවත් ශ්‍රී ලාංකිකයෙකු ලෝකයේ ධනවතුන් අතර ඉදිරියට එන්න සමත් වී නැහැ. වඩාත්ම ධනය ඉපැයූ ශ්‍රී ලාංකික සම්භවයක් ඇති පුද්ගලයා සේ සැලකිය හැකි රාජ් රාජරත්නම් එය කර තිබෙන්නේත් නිසි අයුරින් නෙමෙයි.

බොහෝ ලාංකිකයින්ගේ ඉලක්කය වන්නේ අධ්‍යාපනය ලබා, ලොකු වැටුපක් ලැබෙන රැකියාවක් හොයාගෙන, එසේ ලැබෙන ආදායමින් සුවපහසු ජීවිතයක් ගත කිරීමයි. මේ ක්‍රමයේ ලොකු වැරැද්දක් නැහැ. උපතින් ප්‍රාග්ධනයකට උරුමකම් නොලබා ඉපදෙන බොහෝ දෙනෙක්ට මුලින්ම ආදායම් ලබාගත හැකි මාර්ගය තමන්ගේ ශ්‍රමය විකිණීමයි. අධ්‍යාපනය කියන්නේ ශ්‍රමය විකිණිය හැකි මිල ඉහළ දමාගත හැකි මාර්ගයක්.

ප්‍රින්ස්ටන් සරසවියෙන් පිටවන ජෙෆ් මුලින්ම යන්නේත් ඉහත කී මාර්ගයේම තමයි. සරසවියෙන් පිටවී වසර හත අටක් යනතුරුම ඔහු කරන්නේ වෙනත් තැන් වල රැකියා කිරීමයි. ඔහු දිගටම මෙසේ තැන් තැන් වල රැකියා කරමින් සිටියානම් ඔහුට සාමාන්‍ය මධ්‍යම පාන්තික ජීවිතයක් වෙනුවෙන් ආදායමෙන් වැඩි මුදලක් වෙන් කරමින් හා විශ්‍රාම දිවිය වෙනුවෙන් යම් මුදලක් ඉතිරි කරමින් ඔහුගේ නීත්‍යානුකූල පියා ගත කළ ආකාරයේ ජීවිතයක් ගෙවන්න තිබුණා. ඔහු එසේ කළානම් අද ඔහු ගැන මෙතරම් කතා කෙරෙන එකක් නැහැ. මේ ලිපිය ලියැවෙන එකකුත් නැහැ.

ජෙෆ්ගේ ජීවිතයේ තීරණාත්මක මොහොත වන්නේ ඔහු රැකියාවෙන් ඉවත් වී, එතෙක් ඉතිරි කරගත් ප්‍රාග්ධනය යොදවා සිය ගරාජයේ සිට අළුත් ව්‍යාපාරයකට අත ගසන මොහොතයි. අද වන විට මේ ව්‍යාපාරයේ වටිනාකම ඩොලර් බිලියන 796.14ක්. 1997 මැයි මාසයේදී ඇමසන් සමාගම පොදු සමාගමක් බවට පත් වන විට එහි වටිනාකම ඩොලර් බිලියන 0.43ක්. එතැන් සිට වර්ධනය පමණක් සැලකුවත් වසර 22ක් ඇතුළත 1,850 ගුණයක වර්ධනයක්. සෑම වසරකම ඇමසන් සමාගමේ වටිනාකම 40%කින් පමණ ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. ඇමසන් සමාගමේ වටිනාකම ඉහළ යාමට සාපේක්ෂව එහි ලොකුම කොටස් හිමිකරුවා වන ජෙෆ් බෙසෝස්ගේ වත්කම්ද ඉහළ ගොස් තිබෙනවා.

ඇමසන් සමාගමේ වටිනාකම ඉහළ යන්නේ ඇමසන් කොටසක මිල වසරෙන් වසර ඉහළ යන නිසයි. 1997 මැයි මාසයේදී ඇමසන් කොටසක මිල ඩොලර් 18ක් පමණයි. එම වසරේදී ඇමසන් කොටසක්  මිල දී ගත් අයෙකුගේ කොටසක් තෙවරක් විභේදනය කරනු ලැබ ඇති නිසා මුල් ඇමසන් කොටසක් සමාන වන්නේ වත්මන් කොටස් 12කටයි. ඒ අනුව, වත්මන් කොටසක මිල 1997දී ඩොලර් 1.50ක් පමණයි. මේ වන විට ඇමසන් කොටසක් විකිණෙන්නේ ඩොලර් 1620.80 බැගිනුයි. ඒ කියන්නේ 1997දී ඩොලර් 900ක් ගෙවා ඇමසන් කොටස් 50ක් මිල දී ගත් අයෙක්ට අද එම කොටස් විකුණා ඩොලර් මිලියනයකට ආසන්න මුදලක් ලබාගත හැකි බවයි.

ඇමසන් කොටස් මිල මේ ආකාරයට වසරින් වසර ඉහළ යන්නේ ඇයි?

ඇමසන් කොටසක මිල මේ ආකාරයට දහස් ගුණයකටත් වැඩියෙන් ඉහළ ගොස් තිබෙන්නේ එම කොටස් වලට තිබෙන ඉල්ලුම දිනෙන් දින ඉහළ යන නිසයි. කොටස් ඉල්ලුම ඉහළ යන්නේ ඇමසන් කොටස් වල ආයෝජනය කර ආදායම් ඉපැයීමේ හැකියාව බොහෝ දෙනෙකු විසින් දකින නිසයි. පොදු සමාගමක් වන ඇමසන්හි කොටස් ඕනෑම කෙනෙකුට මිල දී ගන්න බාධාවක් නැහැ.

සමාගම් කොටසක් කියා කියන්නේ වත්කමක්. වත්කමක් කියන්නේ අනාගතයේ ආදායමක් ඉපදවීමේ විභවයක් ඇති දෙයක්. ගෙයක්, ඉඩමක් හෝ වාහනයක් යමෙකුගේ වත්කමක් විය හැකියි. සමාගම් කොටසක් හා අදාළව මෙසේ අනාගතයේ ලැබෙන ආදායම සමාගමේ ලාභාංශයි. සමාගම් ලාබ ලබද්දී එම ලාබ සියල්ලම හෝ කොටසක් කොටස් හිමිකරුවන් අතර ලාභාංශ ලෙස බෙදා දෙනු ලබනවා.

කෙසේ වුවත්, මෙහිදී ඇමසන් සමාගම විශේෂයි. එම සමාගම සමාගම පිහිවීමෙන් පසුව ගත වූ සියවස් කාලකට කිට්ටු කාලය තුළ සමාගමේ කොටස් හිමිකරුවන්ට ලාභාංශ සේ කිසිදු මුදලක් ගෙවා නැහැ. වෙනත් අයුරකින් කිවුවොත් ඇමසන් සමාගමේ ලොකුම කොටස් හිමිකරු වන ජෙෆ් බෙසෝස් ඇතුළු කිසිවෙකුට ඔවුන් ඇමසන් කොටස් වල ආයෝජනය කළ මුදල් වෙනුවෙන් ලාභාංශ සේ මේ වන තුරුත් කිසිදු ප්‍රතිලාභ මුදලක් ලැබී නැහැ.

වත්කම් හා ආදායම් කියන්නේ කරුණු දෙකක්. වත්කම් තිබූ පමණින් හෝ වත්කම් වල මිල වැඩි වූ පමණින් යමෙකුගේ ආදායම් වැඩි වෙන්නේ නැහැ. උදාහරණයක් ලෙස කඩවත නගරය ආසන්නයේ පරම්පරාවෙන් උරුම වූ අක්කර කිහිපයක මුඩු ඉඩමක් හිමි අයෙක් ගැන හිතමු. කඩවත පැත්තේ ඉඩම් මිල වසරින් වසර ඉහළ යද්දී මේ ඉඩම අයිතිකරුගේ වත්කමත් ඉහළ යනවා. එසේ වුවත් එම ඉඩමෙන් අයිතිකරුට කිසිදු ආදායමක් ලැබෙන්නේ නැහැ. ආදායමක් ලබාගන්නනම් ඉඩම විකිණිය යුතුයි. නමුත්, ඉඩම නොවිකුණා තියා ගත්තොත් වසර කිහිපයකින් පසුව වඩාත් ඉහළ මුදලකට විකිණිය හැකියි.

ඇමසන් කොටස් මිල දී ගන්නා අයකුගේ තත්ත්වයත් ඔය වගෙයි. ඔවුන්ට තමන්ගේ කොටස් හිමිකම නිසා මෙතෙක් කිසිදු ආදායමක් ලැබී නැහැ. ඉදිරි වසර කිහිපය ඇතුළත ඇමසන් සමාගම ලාභාංශ ගෙවන්න සූදානමින් සිටින බවක් පෙනෙන්නත් නැහැ. නමුත්, ඇමසන් කොටසක මිල ඉදිරි කාලයේදීත් ඉහළ යන්න ඉඩ තිබෙන බව පෙනෙන නිසා කොටස් හිමිකම තවදුරටත් පවත්වා ගැනීම වාසිදායකයි.

ඇමසන් සමාගම එය පිහිටුවීමෙන් පසු වසර අටක් යන තුරුම ලාභ ලැබුවේ නැහැ. මෙසේ මුලදී පාඩු ලබමින් පවත්වාගෙන ගිය ඇමසන් සමාගම මෑතක් වන තුරුම විශාල ලාභ ලැබුවේ නැහැ. සමාගම මෙතෙක් ලැබූ ලාභ මුදල් සියල්ලම අනාගතය වෙනුවෙන් එම සමාගමේ ව්‍යාපාරික කටයුතු වලම නැවත ආයෝජනය කර තිබෙනවා. කොටස් හිමිකරුවන්ට ලාභාංශ සේ කිසිදු මුදලක් ගෙවා නැත්තේ ඒ නිසයි.

ඇමසන් සමාගමේ ප්‍රධාන විධායක නිලධාරියා එහි ප්‍රධාන කොටස් හිමිකරු වන ජෙෆ් බෙසෝස්මයි. ඔහුගේ මූලික වැටුප ඩොලර් 81,840ක් පමණයි. ඇමසන් සමාගමේ බොහෝ සේවකයින්ගේ මූලික වැටුප් ඊට වඩා වැඩියි. සමාගමක ප්‍රධාන විධායක නිලධාරියා ලෙස උපයන මූලික වැටුප හා වෙනත් දීමනා සැලකිය හැක්කේ ප්‍රාග්ධනයේ ප්‍රතිලාභ ලෙස නොව ශ්‍රමයේ ප්‍රතිලාභ ලෙසයි.

පසුගිය වසර අවසානයේදී ඇමසන් සමාගමේ වටිනාකම ඩොලර් බිලියන 750.99ක්. මේ තක්සේරුව පදනම් වන්නේ ඒ වන විට පැවති ඇමසන් කොටසක මිල මතයි. මිල වෙනස් වන විට සමාගමේ වටිනාකම වෙනස් වෙනවා. ද්වීතියික වෙළඳපොළේ ඇමසන් කොටස් වලට තිබෙන ඉල්ලුම හා සැපයුම වෙනස් වෙද්දී කොටස් මිල වෙනස් වෙනවා.

ඇමසන් කොටස් මිල වැඩි වන විට ජෙෆ් බෙසෝස්ගේ වත්කම ඉහළ යනවා. එසේ වුවත්, ඒ හේතුව නිසා ඔහුගේ ආදායම ඉහළ යන්නේ නැහැ. පුද්ගලයෙකුගේ වත්කම් හිමිකම් හා ආදායම් අතර පැහැදිලි සම්බන්ධයක් තිබුණත් එය සෘජු සම්බන්ධයක් නෙමෙයි. ගෙවල් තුනක හිමිකරුවෙකු වන කොටුව දුම්රියපොළේ හිඟන්නා උපයන ආදායම මෙන්  කිහිප ගුණයක ආදායමක් තමන්ටම කියා නිවසක් නැති රන්ජන් රාමනායක වැනි අයෙක් උපයනවා විය හැකියි.

ඇමසන් සමාගම මෙතෙක් එහි කොටස් හිමිකරුවන්ට කිසිදු ලාභාංශ මුදලක් ගෙවා නැති බව අමතක කර 1997 මැයි මාසයේදී ඇමසන් සමාගම පොදු සමාගමක් බවට පත් වන විට එහි වටිනාකම ඩොලර් බිලියන 0.43ක් වූ බවත්, 2018 වසර අවසානය වන විට එම වටිනාකම ඩොලර් බිලියන 750.99ක් වූ බවත් සැලකූ විට අදාළ කාලය තුළ එම සමාගමේ වටිනාකම ඩොලර් බිලියන 750කට වඩා වැඩියෙන් ඉහළ ගොස් ඇති බව පෙනෙනවා. එසේනම්, අදාළ කාලය තුළ ලාභාංශ නොගෙවුවත් සමාගම එපමණ ලාභ ලබා තිබෙනවාද?

පසුගිය වසර 24ක පමණ කාලය මුළුල්ලේම ඇමසන් සමාගම උපයා තිබෙන ලාභය ඩොලර් බිලියන 19.625ක් පමණයි. එයින්ද අඩකටත් වඩා උපයා තිබෙන්නේ පසුගිය 2018 වසර ඇතුළතයි. 2017 අවසන් වන විට ඇමසන් සමාගම විසින් උපයාගෙන තිබුණු සමස්ත ලාභය ඩොලර් බිලියන 8.636ක් පමණයි. එයින් වැඩි කොටසක් උපයාගෙන තිබෙන්නේත් 2016 හා 2017 දෙවසර ඇතුළතයි. 2015 වසර අවසානය දක්වා වූ වසර විස්සකට වැඩි කාලය තුළ ඇමසන් සමාගම විසින් උපයා තිබුණේ ඩොලර් බිලියන 2.545ක් පමණයි. ඉතා පැහැදිලිවම ඇමසන් සමාගමේ වත්මන් වටිනාකම වන ඩොලර් බිලියන 796.14ක මුදලින් එම සමාගම විසින් ලබා ඇති ලාභ නිරූපණය වන්නේ නැහැ.

ලාභාංශ ගෙවන්නේත් නැති, විශාල ලාභයක් උපයන්නේත් නැති සමාගමක කොටස් වලට මෙපමණ ඉල්ලුමක් ඇති වී කොටස් මිල ඉහළ ගොස් සමාගමේ වටිනාකම විශාල ලෙස ඉහළ ගොස් තිබෙන්නේ එම සමාගමේ අනාගතය පිළිබඳව ආයෝජකයින්ගේ තිබෙන විශ්වාසය නිසයි. පළමුව, ජෙෆ් බෙසෝස් ඇතුළු ඇමසන් සමාගමේ වත්මන් කොටස් හිමිකරුවන් සමාගම ලබන ලාභ ලාභාංශ සේ ඉවත් කර නොගෙන නැවත එහිම ආයෝජනය කරන්නේ එසේ කිරීමෙන් අනාගතයේ වැඩි ප්‍රතිලාභයක් ලැබිය හැකි බව ඔවුන් දකින නිසයි. ඇමසන් කොටස් ද්වීතියික වෙළඳපොළෙන් මිල දී ගන්නේත් ක්ෂණික ආදායමක් ලබනු වෙනුවට අනාගතයේ වැඩි ප්‍රතිලාභයක් ලැබෙන තුරු බලා ඉන්න සූදානම් ඉවසීමක් තිබෙන අයයි. එසේ නැතුව සමහර අය කියන විදිහේ "පරිභෝජනවාදීන්" නෙමෙයි.

ඇමසන් සමාගම කියන්නේ අදහසක්. එම අදහස මෘදුකාංගයක් බවට පත් වී ලෝකය පුරා විසිරී සිටින පොත් වෙළෙන්දන්ට හා පාරිභෝගිකයින්ට හමුවිය හැකි පොදු තැනක් ලැබෙනවා. සෛද්ධාන්තිකව මේ වගේ අදහසක් ලංකාවේ සිටින කෙනෙක්ට පහළ වෙන්න බැරිකමක් නැහැ. ලංකාවේ කාට හෝ ජෙෆ් බෙසෝස්ට පෙර මේ අදහස පහළ වුණානම් එය ක්‍රියාත්මක කරන්න අවශ්‍ය වන ප්‍රාග්ධනය ලංකාවේදී හොයා ගන්න අපහසු තරම් විශාල මුදලක් නෙමෙයි. අපි නිකමට හිතමු ජෙෆ් බෙසෝස් වෙනුවට ලංකාවේ කවුරු හෝ විසින් මෘදුකාංගයක් ලියලා වැඩේ පටන් ගත්තා කියලා.

මෘදුකාංග ලියන්න ඇමරිකානුවන් තරමටම දක්ෂ අය ලංකාවේ ඉන්නවා. මුල් කාලයේත් හිටියා. ඒ වගේ කෙනෙක් ඇමසන් වගේ වෙබ්සයිට් එකක් ලංකාවේ ඉඳලා හදලා ලෝකය පුරා ඉන්න පොත් වෙළෙන්දන් හා පාරිභෝගිකයින් සම්බන්ධ කරගත්තානම් කලක් යද්දී ඒ වගේ සමාගමක් ඇමරිකාවේ කොටස් වෙළඳපොළක ලැයිස්තුගත කරන එක මහා ලොකු වැඩක් නෙමෙයි.

පසුගිය වසර ඇතුළත ඇමසන් සමාගම විසින් ඩොලර් බිලියන 232.9ක භාණ්ඩ අලෙවියක් සිදු කර තිබෙනවා. එම භාණ්ඩ සඳහා ගෙවා තිබෙන්නේ ඩොලර් බිලියන 139.16ක් පමණයි. ඒ අනුව ඇමසන් සමාගම විසින් පසුගිය වසර ඇතුළත ඩොලර් බිලියන 93.73ක අගය එකතු කිරීමක් කර තිබෙනවා. පසුගිය වසරේ ලංකාවේ සියලුම දෙනා විසින් කර තිබෙන අගය එකතු කිරීම එහෙමත් නැත්නම් රටේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය ඩොලර් බිලියන 87.17ක් පමණයි. ඒ කියන්නේ ජෙෆ් බෙසෝස් වගේ එක මනුස්සයෙක් ලංකාවේ හිටියනම් ලංකාවේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය වගේම ඒක පුද්ගල ආදායමත් දෙගුණයක් වෙලා. ඒ වගේ හතර දෙනෙක් හිටියානම් ලංකාවේ ඒක පුද්ගල ආදායම පස් ගුණයක් වෙලා.

රටක් ධනවත් රටක් වෙන්නේ ඒ රටේ ඉන්න ආර්ථිකයට වැඩි අගය එකතු කිරීමක් කළ හැකි පුද්ගලයින් ටික දෙනෙක් නිසයි. ජෙෆ් බෙසෝස් වගේ ගොඩක් අය ඇමරිකාවේ ඉන්න නිසා ඇමරිකාව ධනවත් රටක්. ලංකාවේ ඒ වගේ මිනිස්සු නැති නිසා ලංකාව ධනවත් රටක් නෙමෙයි.

ඔක්ස්ෆෑම් සංඛ්‍යාලේඛණය අනුව, ලෝකයේ ධනවත්ම පුද්ගලයින් අට දෙනෙකුගේ වත්කම් වල එකතුව, ලෝක ජනගහණයෙන් වත්කම් පදනම මත දුප්පත්ම මිනිසුන් බිලියන 3.6කගේ වත්කම් වල එකතුවට සමානයි. නමුත්, ඔය අට දෙනාගේ වත්කම් හෙට බිංදුවට බැස්සත්, දහ ගුණයකින් වැඩි වුනත්, ඒ හේතුව නිසා ඔය කියන බිලියන 3.6කගේ වත්කම් වෙනස් වෙන්නේ නැහැ. ඇමරිකානු ධනවාදය තුළ මිනිහෙක්ට පෝසතෙක් වෙන්න තිබෙන අවස්ථා ඔය බිලියන 3.6 ජීවත්වන රටවල නැති බව හොඳින් හොයා බැලුවොත් පැහැදිලි වෙයි.

අපි හිතමු ජෙෆ් බෙසෝස් ලාංකිකයෙක් වෙලා ඇමසන් සමාගම ලංකාවේ සමාගමක් වුනා කියා. එහෙම වුනානම්, ලංකාවේ දළ ජාතික නිෂ්පාදිතය අද මෙන් දෙගුණයක්. හැබැයි එයින් අඩක්ම ඇමසන් සමාගමේ. ඒ කියන්නේ රටේ ආදායම් විෂමතාවය අදට වඩා ගොඩක් වැඩියි. හොඳ වෙලාවට ඇමසන් සමාගම ලංකාවේ සමාගමක් නොවූ නිසා ඒ ප්‍රශ්නය නැහැ. යන්තම් හරි ඉහළ වත්කම් තිබෙන ඉතිරි ටික දෙනාගේත් වත්කම් ඒ විදිහට නොතිබුණානම් ලංකාව ආදායම් විෂමතාවයක් නැති රටක්.

ධනවාදී ක්‍රමයක් යටතේ ආදායම් විෂමතාවය වැඩි වෙනවා කියන එක ඇත්තක්. හැබැයි ඒක වෙන්නේ පිරිසක් වඩා වැඩි වේගයෙන් පෝසත් වන නිසා මිසක් දුප්පතුන් තවත් දුප්පත් වන නිසා නෙමෙයි. දුප්පතුන් අඩු වේගයකින් පෝසත් වන නිසයි. ඇමසන් වගේ අදහස් රටේ හැම දෙනාටම එකවර පහළ වෙන්නේ නැහැ. ධනවාදී ක්‍රමයක් යටතේ සිදුවෙන්නේ ඒ වගේ අදහසක් පහළ වූ අයෙක්ට තමන්ගේ අදහස ක්‍රියාත්මක කර ධනය උපයන්න පහසුකම් සලසන එකයි.

ඇමරිකාවේ සම්ප්‍රදායික පොත් වෙළඳසැල් වලින් අලුත් පොත් වගේම පාවිච්චි කරපු පොතුත් මිල දී ගන්න පුළුවන්. මිල බොහෝ විට අලුත් පොතක මිලෙන් 2/3ක් පමණ වෙනවා. මේ වගේ පොතක් පොත් සාප්පුව විසින් මිල දී ගන්නේ එහි මිලෙන් 1/3ක පමණ මුදලකට.

මමනම් පෞද්ගලිකව පොත් එකතු කරන්න කැමති කෙනෙක්. ඒකත් තණ්හාවක් තමයි. එහෙම නොකරන කෙනෙකුට කියවපු පොතකින් වැඩක් නැහැ. අනික් අතට පුසුඹ ගහන අලුත් පොතකට දෙන ගානට වඩා අඩු මිලක් ගෙවා කලින් කෙනෙක් කියවපු පොතක් කියවන එකෙත් අවුලක් නැහැ. සම්ප්‍රදායික පොත් සාප්පුවක් හරහා මේ වගේ ගනුදෙනුවක් සිදුවන විට පොතේ මිලෙන් 1/3ක් පමණ පොත් සාප්පුවට යනවා. ඇමසන් හරහා ඔය වැඩේ සිදුවන විට ඇමසන් සමාගම ඒ තරම් ලොකු ලාභ ආන්තිකයක් තියා ගන්නේ නැහැ.

පොතක් ඇමසන් එකෙන් ගන්න කෙනෙක් එසේ කරන්නේ වෙනත් තැනකින් ඊට වඩා අඩු මිලකට එය ගන්න හැකියාවක් නැත්නම් පමණයි. ඒ වගේම ඇමසන් හරහා පොතක් විකුණන කෙනෙක් එසේ කරන්නේත් වෙනත් අයුරකින් වැඩි මිලකට ඒ පොත විකිණිය නොහැකි නිසයි. මේ ගනුදෙනුව හරහා ඇමසන් සමාගම ලාබයක් ලැබුවත් ඒ නිසා ගනුදෙනුවේ පාර්ශ්ව දෙකෙන් එකකටවත් පාඩුවක් වෙන්නේ නැහැ. දෙන්නටම වෙන්නේ වාසියක්. ඇමසන් සමාගමේ ලාභ කියන්නේ ඔවුන් නිර්මාණය කරන ධනයක් මිස කාගෙන්වත් හූරාකන දෙයක් නෙමෙයි.

ජෙෆ් බෙසෝස් ලාංකිකයෙක් වුනා කියා අපි නැවතත් හිතමු. එහෙම වුනානම්, ඇමසන් සමාගම ලංකාවේ තිබුණානම්, එහි සේවය කරන්නේත් ලාංකිකයෝ. ඔවුන්ගේ වැටුප් විදිහට සමාගමේ ලාභ ආන්තිකයෙන් කොටසක් වැය වෙනවා. ගොඩනැගිලි කුලී, විදුලි බිල් ආදිය ලෙස තවත් මුදලක් වැය වෙනවා. රජය බදු ලෙස ලාභයෙන් කොටසක් ගන්නවා. ඔය ආදී වශයෙන් සමාගමේ ලාබ වලින් සෑහෙන ප්‍රමාණයක් විවිධ අයගේ ආදායම් බවට පත් වෙනවා.

ජෙෆ් බෙසෝස් වගේ ධනවතෙක් වෙන්න ඔහුට වගේ සිරා අදහසක් පහළ වෙන්න අවශ්‍යම නැහැ. ඒ වගේ අදහසක් කෙනෙක්ට පහළ වූ විට එම අදහස ගැන විශ්වාසය තබා තමන් සතු මුදලක් මුලින්ම ආයෝජනය කරන කෙනෙකුටත් එවැනිම විශාල වාසියක් ලබන්න පුළුවන්.

ඔය මොනවා කරන්නත් ධනවාදය කෙරෙහි විශ්වාසයක් තියෙන්න ඕනෑ. නමුත්, ඇතැම් අය ධනවාදී පක්ෂයක් කියා හඳුන්වන එක්සත් ජාතික පක්ෂය වගේ පක්ෂ වල පවා ඉන්න බොහෝ දෙනෙක් ලොකු ආණ්ඩුවක් කෙරෙහි විශ්වාසය තබන සමාජවාදී මානසිකත්වයේ ඉන්න අයයි. ජාතිකවාදීන් කියා තමන්ව හඳුන්වා ගන්න ඇතැම් අය සමාජවාදයට බැන්නත් ඒ අය තවම ඉන්නේත් ඒ රාමුව ඇතුළෙමයි. ඉතිං කොහෙන්ද ජෙෆ් බෙසෝස් කෙනෙක්ට ඔළුව උස්සන්න ඉඩක්?

(Image: https://www.nbcnews.com/tech/tech-news/20-years-after-its-ipo-how-amazon-changed-way-we-n759546)

හැත්තෑ එකක කෙරුවාව

ලංකාවේ තවත් නිදහස් දින සැමරුමක් අවසන් වුණා. නිදහස් දිනයේදී බලයේ සිටින කවර හෝ ආණ්ඩුව රටේ පුරාජේරුව පෙන්වද්දී ඇතැම් අය කියන්නේ නිදහසින් පස්සේ රට අඩියක්වත් ඉස්සරහට ගිහින් නැති බවයි. සමහර අයට අනුව රට ආපස්සට ගිහින්. මේ වගේ කරුණක් ගැන නිකම්ම නිගමනයකට එන්නේ නැතුව සංඛ්‍යාලේඛණ දිහා පොඩ්ඩක් බැලුවොත් වෙලා තිබෙන දේ පැහැදිලි වෙනවා. පහුගිය අවුරුදු 71 ඇතුළත ලංකාවේ ජන ජීවිතයේ වෙනසක් වෙලා නැද්ද? වෙලානම් ඒ මොන විදිහටද?

1950දී ලංකාවේ ඒක පුද්ගල ආදායම ඇමරිකන් ඩොලර් 110ක් පමණයි. 2017 වන විට මේ ගණන ඇමරිකන් ඩොලර් 4,065ක් වෙලා. 37 ගුණයක වැඩි වීමක්. කොහොම වුණත් 1950 ඩොලරයක් කියන්නේ 2017 ඩොලර් 10ක් පමණ නිසා ඇත්තම වැඩි වීම 3.7ක් පමණ. ඒ කියන්නේ නිදහසෙන් පසුව ලංකාවේ එක් පුද්ගලයකුගේ සාමාන්‍ය ආදායම එපමණ ගුණයකින් වැඩි වෙලා.

නිදහසෙන් පස්සේ ලංකාවේ ආදායම් මට්ටම් ඉහළ ගිය තරමටම ජනජීවිතය අනෙක් අංශ වලිනුත් යහපත් වෙලාද?

අධ්‍යාපන මට්ටම අනුව 1953දී ලංකාවේ ජනගහණයේ සංයුතිය මෙහෙමයි.

පාසැල් නොගිය- 41.8%
ප්‍රාථමික- 46.8%
ද්වීතියික- 9.8%
පශ්චාත් ද්වීතියික- 1.8%

මේ සංයුතිය 2016 වෙද්දී වෙනස් වෙලා තිබුණේ මෙහෙමයි.

පාසැල් නොගිය- 3.3%
ප්‍රාථමික- 23.5%
ද්වීතියික- 44.1%
පශ්චාත් ද්වීතියික- 29.1%

1953 හා 2016 අතර නිවාස වල තත්ත්වය වෙනස් වුනේ කොහොමද?

1953දී රටේ ගෙවල් වලින් 59.5%ක්ම වරිච්චි හෝ මැටි බිත්ති ගෙවල්. ගඩොල් බිත්ති තිබුණේ ගෙවල් වලින් 28.9%ක පමණයි. 2016 වන කොට ගෙවල් වලින් 95.5% කම බිත්ති බැඳලා තිබුණේ ගඩොල්, සිමෙන්ති බ්ලොක් ගල් හෝ කබොක් ගල් වලින්.

1953දී ගෙවල් වලින් 50.7කම තිබුණේ මැටි ගෑ ගෙබිම්. සිමෙන්ති ගෙබිම් තිබුණේ ගෙවල් වලින් 24.7%ක පමණයි. 2016 වන විට ගෙවල් වලින් 95.6කම ගෙබිම් සිමෙන්ති, ටෙරාසෝ නැත්නම් පිඟන් ගඩොල් .

1953දී ගෙවල් 56.7%ක්ම පොල් අතු සෙවිලි කළ ගෙවල්. උළු ගෙවල් තිබුණේ 27.6%ක් පමණයි. 2016 වෙද්දී ගෙවල් වලින් 91.9%ක්ම උළු, ඇස්බැස්ටෝස් හෝ කොන්ක්‍රීට් වහල සහිත ගෙවල්.

1953දී විදුලි බලය තිබුණේ ලංකාවේ ගෙවල් වලින් 4.1%කට පමණයි. 2016 වෙද්දී මේ ප්‍රතිශතය 96.9% දක්වා ඉහළ ගිහින්.

1953දී ශීතකරණයක් තිබුණේ ගෙවල් වලින් 0.9%ක පමණක් වුවත් 2016 වන විට ගෙවල් වලින් 52.9%කම ශීතකරණ තිබෙනවා.

1953දී ගෙවල් 18.5%කටම වැසිකිළි පහසුකම් තිබුණේ නැහැ. 2016 වෙද්දී මේ ප්‍රමාණය 0.4% දක්වා අඩු වෙලා.

1953දී පවුලක ආදායමෙන් 59.9%ක්ම ආහාර වෙනුවෙන් වැය කළ යුතු වුවත් 2016දී අවශ්‍ය වෙන්නේ ආදායමෙන් 34.8%ක් පමණයි. ඒ ආහාර වේලක ගුණාත්මක භාවය විශාල ලෙස ඉහළ ගොස් තිබියදී.

මේ සියල්ල මේ විදියට වෙනස් වෙද්දී රටේ ආදායම් ව්‍යාප්තියට වෙලා තියෙන්නේ මොකක්ද?

මේ 1953දී තත්ත්වය.

දුප්පත්ම 20%- සමස්ත ආදායමෙන් 5.1%
මැද 60%- සමස්ත ආදායමෙන් 38.3%
පෝසත්ම 20%- සමස්ත ආදායමෙන් 56.7%

මේ 2016දී තත්ත්වය.

දුප්පත්ම 20%- සමස්ත ආදායමෙන් 4.8%
මැද 60%- සමස්ත ආදායමෙන් 44.4%
පෝසත්ම 20%- සමස්ත ආදායමෙන් 50.8%

දුප්පත්ම අයගේ පංගුව සුළු වශයෙනුත්, පෝසත් අයගේ පංගුව වැඩියෙනුත් අඩු වෙලා. ඒ අඩුවීම් එකතු වෙලා තිබෙන්නේ ලංකාවේ රාජ්‍ය සුබසාධනයේ වාසිය ලබන මැදි ආදායම් ලබන කණ්ඩායමටයි.

කොහොම වුනත් එයින් අදහස් වෙන්නේ පහළ හා ඉහළ කණ්ඩායම් වල තත්ත්වය 1953දීට වඩා නරක බව නෙමෙයි. ඒ අයගේත් ආදායම් වැඩි වී තිබුණත් එසේ වැඩි වී තිබෙන්නේ මැදි ආදායම් ලබන්නන්ට වඩා අඩුවෙනුයි.

හරියටම කියනවනම් දුප්පත්ම 20%ගේ ආදායම 3.5 ගුණයකිනුත්, පෝසත්ම 20%ගේ ආදායම 3.3 ගුණයකිනුත් වැඩි වෙද්දී මැද 60%ගේ ආදායම 4.3 ගුණයකින් වැඩි වෙලා. කාගෙවත් ජීවන තත්ත්වය පහළ ගිහින් නැහැ.

නිදහසින් පස්සේ ලංකාවේ ජන ජීවිතයේ යහපත් අතට සිදු වී තිබෙන වෙනස්කම් වලට හේතුව ආණ්ඩුද නැද්ද කියන එක කොහොම වුනත්, මේ  අවුරුදු 71 තුළ රට එතැනමයි කියන එකත්, දුප්පතා එතැනමයි කියන එකත් දෙකම ඇස් පනාපිට පේන බොරු!

(Image: https://www.tripadvisor.co.uk/LocationPhotoDirectLink-g293962-d10258879-i190903150-Colombo_Walks-Colombo_Western_Province.html)

1800 ගෙදර හා 2017 ගෙදර

උඩින් තිබෙන ඡායාරූප දෙක සහිත පෝස්ටුව මේ වන විට බුකියේ බොහෝ දෙනෙකු අත හුවමාරු වී තිබේ. කියන විදිහට එහි උඩින් තිබෙන්නේ 1800 අවුරුද්දේදී ලංකාවේ නිවසකි. පහළින් තියෙන්නේ 2017 ලංකාවේ නිවසකි. නිවෙස් දෙකම පොල් අතු සෙවිලි කළ, කටු මැටි ගැසූ නිවෙස්ය. සසඳා බැලූ විට 1800 නිවස 2017 නිවසට වඩා වර්ග ප්‍රමාණයෙන් තරමක් හෝ ලොකු එකක් බව පෙනේ. ඒ අනුව, මෙය සකස් කළ පුද්ගලයා විසින් පෙන්වන්නට හදන්නේ 1800-2017 අතර කාලයේ ලංකාවේ ජීවන තත්ත්වය අයහපත් අතට මිස යහපත් අතට හැරී නොමැති බවයි. එසේ නොමැතිනම් අවම වශයෙන් රටේ දුප්පතා එතැනම බව පෙන්වීමේ උත්සාහයක් මෙහි තිබේ. මෙය බෙදා හදාගෙන තිබෙන හා මෙයට කැමැත්ත පළ කරන ඇතැම් අයද එසේ සිතනවා වන්නට පුළුවන. එසේ නැත්නම් යුගයේ ජනප්‍රිය පුරුද්ද අනුව වැඩිදුර නොසිතා මෙය ප්‍රචාරය කළා විය හැකිය.

පළමුව, මෙහි පළමු ඡායාරූපය ලංකාවේ 1800 නිවසක් වීමේ හැකියාවක් නැත. ඒ වන විට මෙවැනි ඡායාරූප ගැනීමේ තාක්ෂනය ප්‍රචලිතව තිබුණේ නැත. ලංකාවේ මුල්ම ඡායාරූප 1840 පමණ කාලයේ ඒවාය. සාපේක්ෂව හොඳ මට්ටමේ මුල්ම ඡායාරූප 1850 හෝ පසු වසරකදී ගත් ඒවාය.

ඉහත ඡායාරූපයේ වඩා පැහැදිලි කොපියක් ලංකාපුර වෙබ් අඩවියේ තිබේ. එහෙත්, ඡායාරූපය පිළිබඳ වැඩිමනත් තොරතුරක් එහි නැත. මේ ඡායාරූපය වැඩිම වුනොත් දහනවවන සියවසේ දෙවන භාගයේදී ගත් එකක් මිස ඊට වඩා පැරණි එකක් නොවේ. කෙසේ වුවත්, එයින් 1800 පමණ කාලයේ ලංකාවේ සාමාන්‍ය නිවසක් නිරූපණය වන්නේය යන්න පිළිබඳව බොහෝ දෙනෙකු එකඟ වනු ඇත.

කියන විදිහට දෙවන නිවස 2017 වසරේදී ලංකාවේ නිවසකි. එම වසරේදී මෙන්ම අදටත් මෙවැනි නිවෙස් යම් ප්‍රමාණයක් ලංකාවේ නැතුවා නොවේ. ඒ නිසා, ඡායාරූප දෙක පිළිබඳව විශාල ගැටළුවක් නැත.

දහනවවන සියවස මුලදී ලංකාවේ ගෙවල් වැඩි ප්‍රමාණයක් උඩ ඡායාරූපයේ තිබෙන ආකාරයේ ගෙවල් විය. විසිවන සියවස මුලදීද එවැනි ගෙවල් විශාල ප්‍රමාණයක් තිබුණේය. මා කුඩා කළ, 1970 දශකයේදී වුවද ලංකාවේ ඇතැම් ගම් වල බොහෝ නිවෙස් ඉහත ආකාරයේ ඒවා විය.

එහෙත්, අද තත්ත්වය එසේ නැත. දෙවන ඡායාරූපයේ තිබෙන ආකාරයේ නිවෙස් අදටත් ලංකාවේ තිබෙතත් ඒ සුළු ප්‍රමාණයකි. අද එවැනි නිවෙසක් හොයා ගැනීම එතරම් පහසු නැත. 1800 නිවෙස කෙසේ වෙතත් 2017 නිවෙස කිසිසේත්ම එම වසරේ ලංකාවේ සාමාන්‍ය නිවෙසක් නිරූපණය කරන්නේ නැත.

අනෙක් අතට 1800 සිට වසර සියයක්, පන්සියයක් හෝ දහසක් පසුපසට ගියද ලංකාවේ සාමාන්‍ය නිවෙසක් ලෙස බොහෝ විට හමු වනු ඇත්තේ උඩ ඡායාරූපයේ දැකිය හැකි ආකාරයේ නිවෙසකි. ඒ තත්ත්වය සියවස් ගණනාවක් තිස්සේ වෙනස් වුනේ නැත. ඊට වඩා හොඳ ගෙයක් හදා ගැනීමට හැකි ආර්ථික ශක්තියක් ඒ කාලයේ ලංකාවේ සාමාන්‍ය ගැමියෙකුට තිබුණේ නැත. එවැනි හැකියාවක් තිබුණේනම් ඒ විශාල ඉඩම් හිමියන්, ප්‍රාදේශීය පාලකයින් වැනි සීමිත පිරිසකට පමණි. ඉතිරි බහුතරයට තිබුණේ නොමැරී ජීවත් වීමට ප්‍රමාණවත් යැපුම් මට්ටමේ ආදායමක් පමණි.

ආසන්න වශයෙන් දහනවවන සියවසේ මුල පටන් ඉහත තත්ත්වය වෙනස් වෙන්නට පටන් ගත්තේ ස්වයං පෝෂිත ආර්ථික ක්‍රමය වෙනුවට මිනිසුන් අතර නිදහස් ගණුදෙනු ප්‍රචලිත වන්නට පටන් ගැනීමත් සමඟය. ඒ සමඟම ලෝකයේ අනෙක් රටවල මෙන්ම ලංකාවේ මිනිසුන් අතේද වඩා හොඳ ගෙයක් වෙනුවෙන් යෙදවිය හැකි අතිරික්ත ප්‍රාග්ධනයක් ඉතිරි විය. නමුත්, රටේ සියළු දෙනාම එක වර මේ පියවර තැබුවේ නැත. ඒ නිසා, රටේ සියලුම පොල් අතු ගෙවල් එකවර උළු ගෙවල් වුනේ නැත. නාගරික හා අර්ධ නාගරික ප්‍රදේශ කෙසේ වුවත්, ලංකාවේ ගම්බද ගෙවල් බොහොමයක් වඩා හොඳ ගෙවල් බවට පත් වූයේ 1980 පමණ සිට ගම්බද කාන්තාවන් ඇඟලුම් කම්හල් රැකියා හා මැදපෙරදිග රැකියා ආදිය හරහා ශ්‍රම බලකායට එක් වන්නට පටන් ගැනීමට සමාන්තරවය.

දහනවවන සියවස මුලදී ලංකාවේ උළු සෙවිලි කළ ගෙවල් තිබුණේ 20,000ක් පමණ ප්‍රමාණයකි. රටේ ජනගහනයෙන් අති මහත් බහුතරය ජීවත් වූයේ උඩ පළමු ඡායාරූපයේ ඇති ආකාරයේ නිවෙසකය. ඒ වන විට වැලි හා බොරළු ඇතිරූ පාරවල් මිස ගල් දැමූ පාරවල් කිසිවක් රටේ තිබුණේ නැත. වාහන කියා රටේම තිබුණේ කරත්ත 50ක පමණ ප්‍රමාණයකි.

සියවසේ අවසානය කිට්ටුව 1893 වසර වෙද්දී රටේ උළු සෙවිලි කළ ගෙවල් ප්‍රමාණය 550,000ක් විය. ගල් ඇතිරූ පාරවල් සැතපුම් 1,450ක් හා දුම්රිය මාර්ග සැතපුම් 265ක් හැදී තිබුණේය. රටේ ප්‍රධාන නගර බොහොමයක් කරත්ත පාරවල් වලින් යා වී තිබුණු අතර රටේ කරත්ත ප්‍රමාණය 25,000 දක්වා ඉහළ ගොස් තිබුණේය. මේ මාර්ග පද්ධතියේ උදවුවෙන් වැඩි වැඩියෙන් නිදහස් ගනුදෙනු සිදුවිය.

පසුගිය 2017 වසර වෙද්දී රටේ දුම්රිය මාර්ග පද්ධතිය කිලෝමීටර 1,562ක්ද, අධිවේගී මාර්ග කිලෝමීටර 170ක්ද, අනෙකුත් ප්‍රධාන මාර්ග කිලෝමීටර 12,210ක්ද හැදී රටේ ගම් නියම් ගම් සියල්ලම වාගේ ජාතික ආර්ථිකය සමඟ බද්ධ වී තිබුණේය. කාර් 756,856ක්, ත්‍රිරෝද රථ 1,139,524ක්, මෝටර් සයිකල් 4,044,010ක් ඇතුළුව මෝටර් වාහන 7,247,122ක් මේ මාර්ග වල ධාවනය විය. රටේ ගෙවල් වලින් 99.3%කටම විදුලි බලයද, 88.8%කට පානීය ජල පහසුකම්ද (49.2%කට පයිප්ප වතුරද) තිබුණේය. ඔය අතරේ ඉහත දෙවන රූපයේ පෙනෙන ආකාරයේ ගෙවල් යම් ප්‍රමාණයක්ද තවමත් ඉතිරිව තිබෙනවා විය හැකි වුවත් එවැනි නිවෙසකින් කිසිසේත්ම වත්මන් ලංකාවේ ජනජීවිතය නිරූපණය වන්නේ නැත. එවැනි නිවෙසක් දැන් හොයා ගත යුත්තේ ඉතා අසීරුවෙනි.

ඒ නිසා ඇත්තටම මේ ඡායාරූප දෙකෙන් පෙන්වන්නේ ඉතිහාසයට සාපේක්ෂව පසුගිය දෙසියවස තුළ ලංකාවේ ජන ජීවිතයේ දැකිය හැකි සුවිශාල ප්‍රගතියයි.

දුප්පත්කම තෝරාගැනීම

ටික දවසකට කලින් දේශකයා කියල තිබුණා ඉකෝන්ට පොඩි කෙන්දක් අහුවුනාම ඒකෙන් ලොකු බෝලයක් හදනවා කියලා. කතාව බොරුවකුත් නෙමෙයිනේ! ඉතිං මේකත් අර කලින් කතා කරපු ජෙෆ් බෙසෝස්-යසන්ත කෙන්දෙන් හදන තවත් බෝලයක්. ජෙෆ් බෙසෝස් යසන්ත ගැන සඳහන් කරලා දවස් දෙක තුනකට පස්සේ ඉන්දියන් වෙබ් අඩවියක් ඔහුව සම්බන්ධ කරගෙන තිබෙනවා. ඔවුන් යසන්තගෙන් මේ වගේ ප්‍රශ්නයක් අහනවා.

"දැන් ජෙෆ් බෙසෝස්ම කියනවා ඔබ ඔහුට වඩා දක්ෂයෙක් බව. එහෙම වෙද්දී ඔබ ඔහු වැනි ධනවතෙක් නොවීම ගැන ඔබට අවුලක් නැද්ද?"

යසන්ත කියන්නේ ඔහුට එවැනි අවුලක් නැති බවයි.

"මම හැදුනේ වැදුනේ ඉන්දියානු උපමහාද්වීපයේ මධ්‍යම පාංතික පවුලක. අපේ සංස්කෘතියේ වැඩි වටිනාකමක් ලැබෙන්නේ දැනුමට හා අධ්‍යාපනයට මිසක් සල්ලි වලට නෙමෙයිනේ...."

"...ඇරත් තමන්ගෙ සල්ලි වලින් රටට ලෝකෙට මොනව හරි කළොත් මිසක් ඔය සල්ලිකාරයින්ව අවුරුදු සීයකට දෙසීයකට පස්සේ කාටවත් මතක නෑ!"

දැන් මෙතැනදී යසන්ත වක්‍රව කියන්නේ දැනුම හා අධ්‍යාපනය මිසක් සල්ලි එකතු කිරීම ඔහුගේ ඉලක්කයක් නොවූ බවයි. කාට හෝ කියන්න පුළුවන් යසන්ත මිදි ඇඹුලයි කියන බව. නමුත්, ලෝකයේ ඉන්න හැම මිනිහෙක්ගේම ඉලක්කය පුළුවන් තරම් සල්ලි හොයන එක නෙමෙයි. ලංකාවේ හිටියත් ඇමරිකාවේ හිටියත් ඒකේ වෙනසක් නැහැ.

එතකොට ජෙෆ් බෙසෝස්ගේ ඉලක්කය වුණේ පුළුවන් තරම් සල්ලි හොයන එකද? මම හිතන්නේ නැහැ. සල්ලි හොයන ඉලක්කයක් තිබෙන්නට ඇතත් ලෝකයේ ලොකුම ධනවතා වෙන්න හෝ අඩු තරමෙන් මේ පරිමාණයේ ධනවතෙක් වීමේ ඉලක්කයක් ඔහුට බොහෝ විට නොතිබුණා වෙන්න පුළුවන්.

යසන්ත වගේම ජෙෆ් බෙසෝස් විසිනුත් කරන්න ඇත්තේ තමන්ට වැඩිපුරම සතුටු විය හැකි තෝරාගැනීම කිරීමයි. මෙයට සල්ලි හෙවීමත් වෙනත් දේවලුත් ඇතුළත්.

යසන්ත සතුව කිසියම් ධනයක් ඇත්නම් එය ජෙෆ් බෙසෝස්ගේ ධනයට අලගු තබන්නවත් හැකි තරමක තිබෙනවා කියා මා හිතන්නේ නැහැ. නමුත්, ඔහු කෙසේවත් දුප්පතෙක් නෙමෙයි. ඒ වගේම යසන්ත කියන්නෙත් ඔහුගේ ක්ෂේත්‍රයේ බොහෝ ඉදිරියට ගොස් තමන්ගේ සිහින සැබෑ කරගත් කෙනෙක්. මේ අතින් යසන්තගේ හා ජෙෆ් බෙසෝස්ගේ ලොකු වෙනසක් නැහැ.

යසන්ත විසින් කළ කවර හෝ දේවල් වලට වඩා ජෙෆ් බෙසෝස් විසින් විසින් කළ දේවල් වලට වෙනත් අය වැඩි වටිනාකමක් දී තිබෙනවා. ඒ නිසා, ජෙෆ් බෙසෝස් යසන්තට වඩා වැඩි ධනවතෙක්.

ජෙෆ් බෙසෝස්, යසන්ත වගේම වෙනත් ඕනෑම කෙනෙක් තමන්ගේ රැකියාව තෝරා ගැනීමේදී එමඟින් තමන්ට කොයි තරම් සතුටු විය හැකිද කියන කරුණට විශාල බරක් තබනවා. සයිටම් ප්‍රශ්නය හා අදාළ සාකච්ඡා වලදී ලංකාවේ වෛද්‍යවරුන් වන මගේ මිතුරන් බොහෝ දෙනෙක් පෙන්වන්න හදපු දෙයක් තමයි තමන් ඇතුළු ලංකාවේ වෛද්‍යවරුන් බොහෝ දෙනෙක් මුදල් ඉපැයීම ඉලක්කය කරගත් අය නොවන බව. ඒ අය කිවුවේ බොරුවක් නොවන බව මම දන්නවා.

තමන් නියැලෙන වෛද්‍ය වෘත්තියෙන් ලබන සතුට මුදල් වලට වඩා අගය කරන විශාල පිරිසක් ලංකාවේ පමණක් නොවෙයි ඇමරිකාවෙත් ඉන්නවා. මේ විදිහටම වෙනත් වෘත්තීන්හි නිරත වන අය අතරත් තමන්ගේ රැකියාවෙන් විශාල සතුටක් ලබන අය ඉන්නවා. උදාහරණ විදිහට කලා කටයුතු වල නිරතව සිටින අය පෙන්වන්න පුළුවන්.

ඇත්තටම කියනවානම් ව්‍යාපාරික කටයුතු වල නියැලෙන ගොඩක් අයත් එය කරන්නේ එයින් තමන්ට සතුටක් ලැබෙන නිසයි. එයින්, මුදල්ද ලැබෙන බව වෙනම කරුණක්.

දැන් මේ විදිහට බැලුවොත් කලාකාරයෙක් වගේම මුදලාලි කෙනෙකුත් සතුටු වෙන්නේ එක තරමට වෙද්දී මුදලාලි කෙනෙක් කලාකාරයෙක්ට වඩා මුදල් උපයනවා වෙන්න පුළුවන්. ජෙෆ් බෙසෝස් වගේම යසන්තත් තමන් කරන රැකියා වලින් එක තරමටම සතුටු වෙද්දී ජෙෆ් බෙසෝස් යසන්තට වඩා ලොකු ආදායමක් උපයනවා වෙන්න පුළුවන්. දුප්පතෙක් හා ධනවතෙක් එක තරමට සතුටු වෙද්දී ධනවතා වැඩි ආදායමක් උපයනවා වෙන්න පුළුවන්.

තමන්ගේ රැකියාව තෝරා ගැනීමේදී ඕනෑම කෙනෙක් තමන්ගේ රුචිකත්වයට යම් බරක් තබනවා. ඒ වගේම ලැබෙන ආදායමටත් බරක් තබනවා. ව්‍යාපාරයක් කිරීමෙන් හා වෛද්‍ය වෘත්තිකයෙකු වීමෙන් ලැබිය හැක්කේ එකම ආදායමනම් වෛද්‍ය වෘත්තියෙන් වැඩි සතුටක් ලබන කෙනා එය තෝරා ගන්නවා. ව්‍යාපාරිකයෙකු වීමෙන් වැඩි සතුටක් ලබන කෙනා එය තෝරා ගන්නවා. කොහොම වුනත්, යම් අයෙක්  ව්‍යාපාරයක් කිරීමෙන් හා වෛද්‍ය වෘත්තිකයෙකු වීමෙන් ලබන සතුට සමානනම් මේ දෙකෙන් එවැන්නෙකුගේ තේරීම වන්නේ වැඩි ආදායමක් ඉපැයිය හැකි රැකියාවයි.

තමන් වඩා සතුටු වන රැකියාවක් අත හැර අඩුවෙන් සතුටු විය හැකි රැකියාවක් කරන්න පෙළඹෙන අය නැද්ද? ලැබෙන ආදායම සලකමින් ඒ විදිහට වැඩිම සතුටක් ලබන රැකියාව නොවන වෙනත් රැකියාවක් කරන අය ඕනෑ තරම් ඉන්න පුළුවන්. මෙය තීරණය වන්නේ යමෙකුට එමඟින් අතට ලැබෙන අමතර මුදල් ප්‍රමාණය නිසා ලැබෙන සතුට රැකියාව වෙනස් කිරීම නිසා අහිමි වන සතුටට වඩා වැඩිද නැද්ද යන්න මතයි. අවසාන වශයෙන් සිදු කෙරෙන්නේ පුද්ගලයෙකුගේ සතුට ඉහළ යන තේරීමයි.

මේ විදිහට බැලුවහම අඩු ආදායම් ලබන ඇතැම් එය එසේ අඩු ආදායම් ලබන රැකියා වල නිරතව ඉන්නේ තමන්ගේ කැමැත්තෙන්. වැඩි ආදායම් ලබන රැකියාවකට මාරු වීමෙන් වෙන්නේ ඔවුන්ගේ සතුට අඩු වීමයි. ඒ වගේම වැඩි ආදායම් ලබන රැකියාවක නිරතව සිටින කෙනෙක් එසේ වැඩි ආදායම් ලබන නිසාම වැඩියෙන් සතුටු නොවනවා වෙන්න පුළුවන්.

මේ විදිහට තිබියදී වැඩි ආදායම් ලබන කෙනෙක්ගේ සල්ලි අරගෙන අඩු ආදායම් ලබන කෙනෙක්ට දුන් විට සිදුවන්නේ කුමක්ද? වැඩි ආදායම් ලැබූ කෙනාගේ සතුට අඩු කරලා ඇගේ වියදමෙන් අඩු ආදායම්ලාභියාගේ සතුට ඉහළ දමන එකයි.

උදාහරණයක් විදිහට කලාකරුවෙක් තමන් කරන රැකියාව නිසා සතුටු ඒකක 80ක් හා ලැබෙන සීමිත ආදායම නිසා සතුටු ඒකක 20ක් ලබනවා කියා හිතමු. ඒ අතර, ව්‍යාපාරිකයෙක් තමන් කරන රැකියාව නිසා සතුටු ඒකක 20ක් හා ලැබෙන ඉහළ ආදායම නිසා සතුටු ඒකක 80ක් ලබනවා. දැන් මේ දෙන්නාම සතුටු වෙන්නේ එක තරමට වුවත් ව්‍යාපාරිකයාගේ ආදායම වඩා වැඩියි.

දැන් අපි ව්‍යාපාරිකයාගේ ආදායමෙන් කොටසක් බදු ලෙස හෝ වෙනත් අයුරකින් බලහත්කාරයෙන් අරගෙන අර කලාකාරයාව සුබසාධනය කරනවා. එසේ කිරීමෙන් පසුව, කලාකරුවා තමන් කරන රැකියාව නිසා සතුටු ඒකක 80ක් හා වැඩි වූ ආදායම නිසා සතුටු ඒකක 30ක් ලබනවා. ව්‍යාපාරිකයා තමන් කරන රැකියාව නිසා සතුටු ඒකක 20ක් හා ඉතිරි වූ ආදායම නිසා සතුටු ඒකක 60ක් ලබනවා. මෙය සාධාරණද?

මෙය තීරණය වන්නේ රැකියා අතර පවතින ආදායම් විෂමතාවයන්ගෙන් කොපමණ ප්‍රමාණයක් දක්ෂතා වල වෙනස්කම් මතත්, කොපමණ ප්‍රමාණයක් රුචිකත්වයේ වෙනස්කම් මතත් තීරණය වනවාද යන්න මතයි. සෙන්ට්ලුවිස්හි වොෂින්ටන් සරසවියේ ඉයන් ෆිල්මෝර්ට හා පර්ඩියු සරසවියේ ට්‍රෙවෝර් ගැලන්ට අනුවනම් යමක්ගේ වයස අවුරුදු 44ක් වෙද්දී ඔහු හෝ ඇය කරන රැකියාවට 68%ක්ම හේතු වෙන්නේ රුචිකත්වයයි. ආදායම් වෙනස යමෙක් රැකියාවක් තෝරා ගැනීමේදී සලකා බලන ප්‍රධානම සාධකය නෙමෙයි.

එහෙමනම්, මේ පර්යේෂකයින්ට අනුව යමෙක් ධනවත් හෝ දුප්පත් වීම සෑහෙන දුරකට ඔවුන්ගේම තෝරාගැනීමක්.

එතකොට ඇතැම් රටවල් දුප්පත් වෙද්දී තවත් රටවල් ධනවත් වීම? එයත් සෑහෙන දුරකට එක් එක් රටවල ජීවත් වන මිනිසුන්ගේ තෝරාගැනීමක්ද?