අප ලියන ලිපි වලට නිතරම වගේත්, මුලින්මත්, මොනවා හෝ ප්‍රතිචාරයක් දමන නිදි කලින් ලිපියට ප්‍රතිචාරයක් දමමින් මෙසේ සටහන් කර තිබුණා.
"ඉකොනෝ, ප්‍රායෝගික බුද්ධිය නැතිකම නිසා පිරමිඩ් ක්‍රමයට දායක වෙලා අනුන්වත් අමාරුවේ දාලා තමනුත් අමාරුවෙ වැටුණු විශ්ව විද්‍යාල මහාචාර්යවරුන් පවා ඒ කාලෙ හිටියා....ඉතිං සාමාන්‍ය ජනතාව මේ උගුල්වලට අහු වීම පුදුමයක්ද?"
අපි මෙතැනින්ම පටන් ගනිමු. පිරමිඩ් ක්‍රමයකට දායක වෙන කෙනෙක් එසේ කරන්නේ ප්‍රායෝගික බුද්ධිය නැතිකම නිසාමද?
මේ ප්‍රශ්නයම අපට සූදු, ලොතරැයි ආදිය සම්බන්ධවත් අහන්න පුළුවන්.
“ඉත්ථි දුත්තෝ සුරා ධුත්තෝ
අක්ඛ ධුත්තෝ ච යෝ නරෝ
ලද්ධං ලද්ධං විනාසේති
තං පරාභාවතෝ මුඛං”
“යම් මිනිසෙක් ස්ත්‍රීන් කෙරෙහි ලොල් වූයේද, සුරාවෙහි ලොල් වූයේද, සූදුවෙහි ලොල් වූයේද තමාට ලැබෙන ලැබෙන දේ විනාශ කරයි ද ඔහු පිරිහීමට පත්වෙයි”
ලංකාවේ ගොඩක් අය දන්න, සූදුව පිළිබඳ බෞද්ධ අදහස ඕකයි. වෙනත් බොහෝ ආගම් වලින්ද සූදුව දිරිමත් කරන්නේ නැහැ. හැබැයි ඔය කියන අනෙක් පරාභව මුඛ දෙකට වගේම සූදුවටත් ලොල් විශාල පිරිසක් ඉන්නවා.
ලොතරැයියක් කියන්නෙත් එක්තරා ආකාරයක සූදුවක්. ලංකාවේ ජාතික ලොතරැයි මණ්ඩලය කියලා එකකුත් තියෙනවා. ඔය ආයතනයේ උදාන පාඨය "දිනක ජය නියත" කියන එකයි. සංවර්ධන ලොතරැයි මණ්ඩලයක් වෙනම තියෙනවා. ලංකාවේ රාජ්‍ය ආයතන පාඩු ලබන එක සාමාන්‍ය දෙයක් වුවත්, ඔය ආයතනනම් සාමාන්‍යයෙන් දිගින් දිගටම ලාබ ලබන ආයතන. සුරාව වගේම සූදුවත් ලංකාවේ රජයේ වැදගත් ආදායම් මාර්ගයක්. ඔය පරාභව මුඛ දෙකට තුන් වන එකත් එකතු කිරීමේ හැකියාව පිළිබඳ කතිකාවකුත් මේ දවස් වල තියෙනවා. තායිලන්තයත් ගොඩ ගියා කියනවනේ!
ජාතික ලොතරැයි මණ්ඩලය පිහිටුවන්නේ සිරිමාවෝ බණ්ඩාරනායකගේ පළමු ආණ්ඩුවෙන්. ඊට පෙර සිටම ලංකාවේ ආරෝග්‍යශාලා ලොතරැයිය කියා එකක් තිබුණා. එය හඳුන්වා දී තිබෙන්නේ නිදහස් ලංකාවේ පළමු අධ්‍යාපන ඇමති වූ ඇලෙක්සැන්ඩර් නුගවෙල කොතලාවල ආණ්ඩුවේ සෞඛ්‍ය ඇමතිව සිටි කාලයේ. නිදහසින් පසුව ලංකාවේ රාජ්‍ය අයවැය අතිරික්තයක් දැකිය හැකි වූයේත් ඔය කාලයේ වසර දෙකක් තුළ පමණයි.
ආරෝග්‍යශාලා ලොතරැයි යුගය මට මතක නැහැ. ඒ කාලයේ මා ඉපදී නැහැ. මට මතක තිබෙන කාලය වෙද්දී ආරෝග්‍යශාලා ලොතරැයිය ජාතික ලොතරැයිය වෙලා. හැබැයි මම ඔය ආරෝග්‍යශාලා ලොතරැයි දැකලා තියෙනවා.
මට මතක තියෙන කාලයේ මගේ මවගේ පියා සතිපතාම ජාතික ලොතරැයියක් මිල දී ගත්තා. මේ ලොතරැයියක් මුලින් ශත පණහට තිබී හැත්තෑ හතෙන් පසුව රුපියලක් වුනා. "දිනක ජය නියත" කියා කිවුවත් කවදාවත්ම ඔහුට ලොතරැයියක් ඇදුනේනම් නැහැ. ආරෝග්‍යශාලා ලොතරැයිය ආරම්භ වූ කාලයේ සිට සතිපතා මිල දී ගත් ලොතරැයි ලොකු මිටියක් ඔහු එකතු කරගෙන සිටියා. ඔහු ඉතා දැඩි ලෙස බෞද්ධ වත් පිළිවෙත් අනුගමනය කළ හා ආගම ගැන පුළුල් දැනුමක් තිබුණු කෙනෙක්. ලොතරැයියක් කියන්නෙත් සූදුවක් බව ඔහුට නොතේරුණාද, එසේ නැත්නම් මෙහි ලාභය යහපත් කටයුත්තක් වෙනුවෙන් යෙදවෙන නිසා එයට දායක වීමේ අරමුණින් ලොතරැයි මිල දී ගත්තාද කියා මම දන්නේ නැහැ. දිනක ජය නියත නිසාම ගත්තා වෙන්නත් පුළුවන්.
ඔය කාලයේ ලොතරැයියක් දිනනවා කියන එක ඉතා දුලබ දෙයක්. මතක හැටියට ප්‍රධාන තෑගී තුනක් හා සැනසිලි තෑගි කීපයක් පමණයි තිබුණේ. පළමු තෑග්ග දිනන අයෙකුට රුපියල් ලක්ෂයක මුදලක් හෝ එපමණ වටිනා සුඛෝපභෝගී බෙන්ස් මෝටර් රථයක් දිනා ගැනීමට අවස්ථාව තිබුණා. ඒ කාලයේ රුපියල් ලක්ෂයක් කියා කියන්නේ විශාල මුදලක්. ජාතික ලොතරැයියට පසුව මහජන සම්පත ලෙස හැඳින්වුණු (ආරම්භයේදී ජාතික සම්පත) ඒ ආකෘතියේම ලොතරැයියක්ද හඳුන්වා දී තිබුණා. මේ කවර ලොතරැයියක් වුවත් මිල දී ගෙන දිනුම් අදින තුරු බලා සිටිය යුතුයි.
අසූ ගණන් වල මුලදී සංවර්ධන ලොතරැයිය නමින් ක්ෂණික ලොතරැයියක් හඳුන්වා දෙනු ලැබුවා. මතක විදිහට 1983දී පමණ. සම්ප්‍රදායික ලොතරැයි වලට වඩා මිල වැඩියි. ලොතරැයියක් රුපියල් 10ක්. නමුත්, දිනුම් අදින තුරු බලා ඉන්න අවශ්‍ය නැහැ. ඒ වගේම, රුපියල් 10 සිට ඉහළට තෑගි විශාල ප්‍රමාණයක් තිබුණා. ඒ නිසා, සම්ප්‍රදායික ලොතරැයි ආකෘතියේ තිබුණු ජයග්‍රාහකයෙකු වීමේ අපේක්ෂාවට අමතරව, සුළුවෙන් හෝ වාසියක් ලබා ජයග්‍රාහකයෙකු වීමේ තෘප්තියද මේ ලොතරැයියේ තිබුණා. මේ ලොතරැයියේ ලාබ වැය කරනු ලැබුවේ මහපොළ ශිෂ්‍යත්ව අරමුදලට.
බැලූ බැල්මට පෙනෙන පරිදි ලොතරැයියක් කියා කියන්නේ යහපත් අරමුණක් වෙනුවෙන් අරමුදල් සපයා ගත හැකි පහසු ක්‍රමයක්. හැබැයි මේ වගේ ලොතරැයියක ආකෘතිය ඒ තරම්ම යහපත් නැහැ. වෙනත් ඕනෑම සුදූ ක්‍රීඩාවක් කරන්නෙක් වගේම ලොතරැයි වලට ඇබ්බැහි වූ අයෙකුද දිගුකාලීනව අනිවාර්යයෙන්ම යන්නේ විනාශ මුඛයටයි. එය ගණිතමය සත්‍යයක්.
සංවර්ධන ලොතරැයිය වැනි ලොතරැයියක තෑගි ලෙස වෙන් කෙරෙන්නේ විකිණුම් මිලෙන් ආසන්න වශයෙන් 30-40%ක පමණ කොටසක් පමණයි. මම මුල් කාලයේදීම මෙය ගණනය කර ගත්තා. ඒ නිසා, කුඩා කාලයේ සිටම සදාචාරාත්මක නොවන හේතුවක් මත මා ලොතරැයි මිල දී ගන්නේ නැහැ. හැබැයි කවදාවත් ලොතරැයි මිල දී ගන්නේ නැහැ කියන්න බැහැ. අව්වේ කර වෙමින් ලොතරැයි විකුණන මගේ මව වැනි අහිංසක කාන්තාවක් ලොතරැයියක් දික් කළාම, ප්‍රතිපත්ති නිසා හෝ විනාශ මුඛයක් වීම නිසා හෝ අහක බලාගෙන ඉන්න බැහැ. ඒ වගේ අවස්ථා තිබෙනවා.
ඇතැම් සුදූ රජය විසින් විකුණන ලොතරැයි තරම් අවාසිදායක නැහැ. මම මුලින්ම ක්‍රීඩා කර තිබෙන සූදුව අවුරුද්දට කැට ගහන එක. බොහෝ අවුරුදු වල කැට ගහන්න කියලා ගෙදරින්ම කීයක් හෝ අත මිට මොළවලා තියෙනවා. ඔය කැට පොළක සබන් කැට, පවුඩර් ටින් වගේ පොඩි පොඩි බඩු තියෙනවා. කැට ගහලා දිනුවොත් ලැබෙන බඩුව බොහෝ විට ගෙදරටයි දෙන්න වෙන්නේ.
ඕක වෙන්නේ මෙහෙමයි. කැට පොළේ අයිතිකාරයා පවුඩර් ටින් එක උස්සලා පෙන්වනවා.
"මේ පවුඩර් ටින් එකට පහ ගානේ දාන්න!"
"කෝ තව මදි. හය දෙනෙක් ඕනෑ!"
ඔය විදිහට මුලින්ම කරන්නේ තරඟකරුවන් යම් කිසි ප්‍රමාණයක් එකතු කර ගන්න එක. ගොඩක් වෙලාවට එකතු කර ගන්න මුදල පවුඩර් ටින් එකේ වටිනාකම මෙන් දෙගුණයක් තරම්වත් වැඩියි. හැබැයි දිනන පුද්ගලයාට එහි වටිනාකමට වඩා ගොඩක් අඩුවෙන් බඩුව ලැබෙනවා.
ඔය වැඩෙන් පාඩු දෙකක් වන බව මටනම් මුලදීම තේරුණා. මේ හරහා වෙන්නේ කැට පොළේ අයිතිකරු විසින් කිසියම් භාණ්ඩයක් නොවටිනා මිලකට අලෙවි කර විශාල ලාබයක් උපයන එක. ඒ නිසා, අතරින් පතර දිනුමක් ලැබුණත් අවසාන වශයෙන් වෙන්නේ පාඩුවක්. පවුඩර් ටින් එක කෙළින්ම කඩෙන් ගන්න එක ඊට වඩා ගොඩක් ලාබයි.
දෙවන පාඩුව පෞද්ගලික පාඩුවක්. කැට ගහලා ලබන දිනුම බොහෝ විට මට පෞද්ගලිකව අනවශ්‍ය දෙයක්. ඕක ගෙදරට දෙන්න පුළුවන් තමයි. නමුත් සල්ලි අතේ ඉතිරි වී තිබුණොත් එයින් මට අවශ්‍ය දෙයක් මිල දී ගත හැකියි.
හැබැයි ඔය කැට සූදුවටම සම්බන්ධ විය හැකි තවත් ක්‍රමයක් තිබුණා. ඒ පැත්තකට වී ක්‍රීඩකයන් වෙනුවෙන් ඔට්ටු අල්ලන එක. අපි හිතමු අඩු වැඩි ඇල්ලුවා කියලා. මේ වැඩෙන් දිගුකාලීනව පාඩුවක් හෝ වාසියක් වෙන්නේ නැහැ. දිනන්න වගේම පරදින්නත් සමාන ඉඩක් තිබෙනවා. ඊට අමතරව ක්‍රීඩා කිරීමෙන් ලැබෙන තෘප්තියත් තියෙනවා. යම් හෙයකින් අන්තිමට අතේ සල්ලි සියල්ලම නැති කර ගෙන ගෙදර යන්න වුනත්, එතෙක් සෑහෙන වෙලාවක් ක්‍රීඩා කරන්න පුළුවන්.
ප්‍රතිපත්තියක් විදිහට මම ලොතරැයි ක්‍රීඩා කරන්නේ නැහැ කියා කිවුවනේ. හැබැයි එයට එකම හේතුව එයින් අවසාන වශයෙන් අපේක්ෂා කළ හැක්කේ පාඩුවක්ම වීමයි. මෙය මෙසේ නොවන අවස්ථාවක මම ලොතරැයි ක්‍රීඩාවක් කරන්න පැකිලෙන්නේ නැහැ. පැහැදිලිව ලොතරැයියක් සේ නොපෙනුණත්, අප එදිනෙදා ගන්නා බොහෝ තීරණ වලදී වෙන්නේ ලොතරැයියක් මිල දී ගැනීමේදී සිදු වන දෙයමයි.
අර කැට ක්‍රීඩාවේදී දිනන්න වගේම පරදින්නත් සමාන ඉඩක් තිබෙන අඩු වැඩි ඇල්ලීම ගැන මම කිවුවනේ. ඔය වගේ "ලොතරැයියකට" ආර්ථික විද්‍යාවේදී කියන්නේ "සාධාරණ ලොතරැයියක්" කියලා. මෙහිදී එක් එක් ක්‍රීඩකයා ක්‍රීඩාව සඳහා යොදවන මුදලත්, එක් එක් ක්‍රීඩකයා විසින් ජයග්‍රහණය කරන මුදලත් සමානයි. රජය හෝ කැටපොළේ අයිතිකරු වැනි තෙවන පාර්ශ්වයක් විසින් පැත්තක සිට ක්‍රීඩකයින් විසින් යොදවන මුදල් වලින් කොටසක් ඩැහැ ගන්නේ නැහැ.
සාධාරණ ලොතරැයියක් දිගින් දිගටම ක්‍රීඩා කරන ක්‍රීඩකයෙක් දිනන්නේ හෝ පරදින්නේ නැහැ. ඇතැම් සාමූහික ක්‍රියාකාරකම් වලද මේ ලක්ෂණය තිබෙනවා. මරණාධාර සමිතියක් වැනි දෙයක් ගැන හිතන්න.
සාමාජිකයෙකුගේ නිවසක මරණයක් සිදු වුනොත් අනෙක් හැම සාමාජිකයෙක් විසින්ම කිසියම් මුදලක් ඒ සාමාජිකයාට ලබා දෙනවා. මෙහිදී එම මුදල් වලින් කොටසක් කිසිදු තෙවන පාර්ශ්වයක් වෙත යන්නේ නැහැ. එසේ වුවත්, එපමණකින්ම මෙය සාධාරණ ලොතරැයි ක්‍රීඩාවක් වන්නේ නැහැ. ඒ සඳහා, තවත් කොන්දේසියක් සම්පූර්ණ විය යුතුයි. ඒ සමමිතික වීමේ කොන්දේසියයි.
ඕනෑම නිවසක මරණයක් සිදු වීමේ සම්භාවිතාව එක සමානනම් ඉහත ක්‍රීඩාව සාධාරණ ලොතරැයි ක්‍රීඩාවක්. එහෙත්, එය එසේ නොවන බව අප දන්නවා. තරුණ යුවලක් පමණක් සිටින නිවසකින් මරණයක් වාර්තා වීමේ සම්භාවිතාව, රෝගී මහළු යුවලක් සිටින නිවසකින් මරණයක් වාර්තා වීමේ සම්භාවිතාවට වඩා අඩුයි. ඒ නිසා, මේ නිවෙස් දෙකෙන්ම මරණාධාර සමිතියට ලබා දිය යුතු දායකත්වය සමානනම් එවැන්නක් සාධාරණ ලොතරැයි ක්‍රීඩාවක් වන්නේ නැහැ. එහිදී තරුණ යුවලක් පමණක් සිටින නිවස ක්‍රීඩාවෙන් පරාජය වීමේ සම්භාවිතාව වැඩියි. රෝගී මහළු යුවලක් සිටින නිවස ක්‍රීඩාවෙන් ජය ගැනීමේ සම්භාවිතාව වැඩියි.
මේ වගේ තත්ත්වයක් යටතේදී, ඒ කියන්නේ හුදෙක් සමමිතික කොන්දේසිය සම්පූර්ණ නොවීමේ හේතුව පමණක් මත ලොතරැයි ක්‍රීඩාවක් සාධාරණ ලොතරැයි ක්‍රීඩාවක් නොවන අවස්ථාවක, ක්‍රීඩාවට සම්බන්ධ වන පිරිස් වල සංයුතියේ සිදු වන වෙනසකින් පසුව අදාළ ක්‍රීඩාව වඩා සාධාරණ ලොතරැයි ක්‍රීඩාවක් බවට පත් වෙන්න පුළුවන්. උදාහරණයක් විදිහට ළඟදී මරණයක් සිදු වීමේ ඉඩක් නොපෙනෙන පවුල් මරණාධාර සමිතියේ සාමාජිකත්වය ගැනීමෙන් වැලකී ඉන්නවා. අවසානයේදී සමිතියේ ඉතිරි වෙන්නේ අපි වගේ නාකි මැන්ටල් විතරයි. දැන් මොකද වෙලා තියෙන්නේ?
දැන් මේ ඉතිරිව සිටින සාමාජිකයින් කාගේ ගෙදරක වුනත් යම් මොහොතක මරණයක් වෙන්න සැලකිය යුතු ඉඩක් තිබෙනවා. ඒ නිසා, ඒ කිසිවෙකුට අනෙක් අයට නැති විශේෂ වාසියක් හෝ අවාසියක් නැහැ.
කිසියම් සූදුවක් සාධාරණ ලොතරැයි ක්‍රීඩාවක් වූ පමණින් වුවත් හැමෝම සූදුවට යන්නේ නැහැ. ඒ පරාභව සූත්‍රය අහලා තියෙන නිසාම නෙමෙයි. මෙයට ආර්ථික විද්‍යාත්මක හේතු තිබෙනවා.
ආර්ථික විද්‍යාවේදී කතා කරන්නේ සල්ලි ගැන කියන එක පොදු අදහසක් වුනත් ඇත්තටම ආර්ථික විද්‍යාවේදී කතා කරන්නේ මිනිසුන්ගේ සතුට ගැනයි. සල්ලි කියන්නේ හැම දෙයක්ම නොවුනත්, සල්ලි හා සතුට අතර පැහැදිලි, සෘජු හා ශක්තිමත් සම්බන්ධයක් තිබෙනවා. ඒ නිසා, හරියකට පැහැදිලිව නිරීක්ෂණය කිරීමට හෝ මැන ගැනීමට බැරි සතුට වෙනුවට වඩා පහසුවෙන් මැන ගත හැකි සල්ලි ආදේශකයක් ලෙස යොදා ගන්න එකයි බොහෝ විට ආර්ථික විද්‍යාවේදී වෙන්නේ. එසේ වුවත්, සල්ලි හා සතුට අතර තිබෙන සම්බන්ධයේ ස්වභාවය පුද්ගලයාගෙන් පුද්ගලයාට වෙනස් වන බව අපට නොසලකා හරින්න බැහැ. ආර්ථික විද්‍යා ආකෘති වල මේ කරුණත් සැලකිල්ලට ගැනෙනවා.
අපි හිතමු රුපියල් සීයක් ගෙවා දහ දෙනෙකු සහභාගී වන සාධාරණ ලොතරැයියක් ගැන. මෙය දිනන තැනැත්තාට රුපියල් දාහක් ලැබෙනවා. ඔබ මේ ලොතරැයි ක්‍රීඩාවට සහභාගී වනවාද?
මෙය ඔබේ පුද්ගල ස්වභාවය අනුව තීරණය වන දෙයක්. හරියටම කියනවානම් ඔබේ සතුට හා මුදල් අතර තිබෙන සම්බන්ධයේ ස්වභාවය අනුව. මම ඔබෙන් මේ ප්‍රශ්නය අහන්නම්. ඔබට රුපියල් දාහකින් ලැබෙන සතුට රුපියල් සීයකින් ලැබෙන සතුට මෙන් දහ ගුණයකට වඩා වැඩිද? අඩුද? සමානද?
ඔබට රුපියල් දාහකින් ලැබෙන සතුට රුපියල් සීයකින් ලැබෙන සතුට මෙන් දහ ගුණයකට වඩා වැඩිනම් ඔබ මේ ලොතරැයි ක්‍රීඩාවට සහභාගී වන නමුත් ඒ සතුට ඊට වඩා අඩුනම් ඔබ මේ ලොතරැයි ක්‍රීඩාවට සහභාගී වන්නේ නැහැ. සාමාන්‍යයෙන් ලොතරැයි හා සූදු ලෝලියන් වන්නේ තමන් සතු මුදල් ප්‍රමාණය ඉහළ යද්දී ලැබෙන සතුට මුදල් ඉහළ යන අනුපාතයට වඩා වැඩි වේගයකින් ඉහළ යන පුද්ගලයින්. පෞද්ගලිකව මම ඉන්නේ මෙයින් ප්‍රතිවිරුද්ධ පැත්තේ.
මට ජීවත් වෙන්න යම් මුදල් ප්‍රමාණයක් අවශ්‍ය වුවත් විශාල මුදල් ප්‍රමාණයක් එකතු කර ගැනීමෙන් එම මුදල් ඉහළ යාමට අනුපාතිකව සතුටක් ලබන්න බැහැ. ලොතරැයි ක්‍රීඩා මට ආකර්ශනීය නොවන්නේ මගේ මේ චරිත ස්වභාවය නිසා විය යුතුයි. හැබැයි කිසියම් ලොතරැයියක් සඳහා ගෙවන මුදලට සාපේක්ෂව අපේක්ෂිත ප්‍රතිලාභය ඉතාම වැඩිනම් ලොතරැයි ක්‍රීඩාවක් මට වුවත් ආකර්ශනීය විය හැකියි.
උදාහරණයක් විදිහට රුපියල් සීයක් දමලා 50%ක සම්භාවිතාවයෙන් රුපියල් දාහක දිනුමක් ලැබෙනවා කියා හිතමු. රුපියල් දාහේ සතුට රුපියල් සීයේ සතුට මෙන් දහ ගුණයක් නොවුණත් එය සමහර විට තුන් හතර ගුණයක් වෙන්න පුළුවන්. ඒ නිසා, මේ වගේ ලොතරැයියක් මිල දී ගන්න එක මා වැනි අයෙකුට මුදල් මිම්මෙන් වගේම සතුටු මිම්මෙන්ද වාසිදායකයි. හැබැයි ඔය වගේ ගොඩක් වාසිදායක ලොතරැයි ඉතාම දුර්ලභයි. මොකද ඔය වගේ ලොතරැයියක් විකුණන අයෙකුට අනිවාර්යයෙන්ම වාගේ පාඩු වෙනවා. ඒ නිසා, මා වැනි අය ලොතරැයි හා සූදු වලට ආකර්ෂණය වන්නේ ඉතා අඩුවෙන්.
දැන් අපි මේකේම අනෙක් පැත්ත බලමු. ලොතරැයියක් ගන්න රුපියල් සීයක් දැම්මම 5%ක සම්භාවිතාවයෙන් රුපියල් දාහක දිනුමක් ලැබෙනවා. ඔය වගේ ලොතරැයියක් මිල දී ගන්න අයත් විශාල පිරිසක් ඉන්නවා. ඒ ඇයි?
ඇතැම් අය රුපියල් දාහකින් ලබන සතුට රුපියල් සීයකින් ලබන සතුට මෙන් තිස් හතළිස් ගුණයක් වෙන්න පුළුවන්. ඒ කියන්නේ එවැනි අයෙකුට රුපියල් දාහක් ලැබීමේ සතුට වෙනුවෙන් තිස් හතළිස් වාරයක් වුවත් රුපියල් සීය බැගින් පරදුවට තියන්න පුළුවන්. නමුත්, ලොතරැයියෙන් රුපියල් දාහක් දිනන්න විසි වාරයක් ක්‍රීඩා කිරීම ප්‍රමාණවත්.
ඉහත කී පරිදි, අතට මුදල් ලැබෙද්දී ලැබෙන සතුට මුදල් ඉහළ යන අනුපාතයට වඩා කිහිප ගුණයකින් ඉහළ යන විශාල පිරිසක් සමාජයේ ඉන්නවා. ඒ නිසාම, සාධාරණ නොවන ලොතරැයි හා සූදු ක්‍රීඩා සඳහා වුවත් සැලකිය යුතු ඉල්ලුමක් ඇති වෙනවා. මේ වගේ සාධාරණ නොවන ලොතරැයි හා සූදු ක්‍රීඩා වලින් එවැනි ලොතරැයි හා සූදු ක්‍රීඩා ඉදිරිපත් කරන අයට විශාල ලාබයක් ගන්න පුළුවන් නිසා ඉල්ලුමට සරිලන සැපයුමක්ද නැතුව යන්නේ නැහැ. උදාහරණයක් විදිහට රුපියල් සීයක් දැම්මම 5%ක සම්භාවිතාවයෙන් රුපියල් දාහක දිනුමක් ලැබෙන ලොතරැයියක් විකුණන අයෙකුට ආදායමෙන් බාගයක්ම ලාබ සේ තියා ගන්න පුළුවන්.
දැන් මේ වගේ සාධාරණ හෝ අසාධාරණ සූදුවක් හෝ ලොතරැයියක් හා පොන්සි ක්‍රීඩාවක් අතර තිබෙන සමානකම් හා වෙනස්කම් මොනවද?
මේ පොන්සි ක්‍රීඩා කියන වචනය සම්මත තාක්ෂණික වචනයක්. එහි වෙන ව්‍යංගාර්ථ නැහැ. ලංකාවේ ප්‍රචලිත පිරමිඩ් ක්‍රම කියන වචනය මහ බැංකුව විසින් ප්‍රචලිත කර තිබෙන වචනයයි. පොන්සි කියා කියූ විට ලංකාවේදී වෙනත් අදහස් ගම්‍ය වීම ඊට හේතුව වෙන්න ඇති.
පෙර ලිපියේ අපි පොන්සි ක්‍රීඩා දෙකක් ගැන විස්තර කතා කළා. දෙවැන්න, හෙළදිව සීට්ටු ක්‍රමය. පළමුවැන්න, විප්ලවයට පෙර රුසියාවේ බයිසිකල් පිරමිඩය.
දැන් මේ හෙළදිව සීට්ටු ක්‍රමයේදී ක්‍රීඩකයන්ට සමස්තයක් ලෙස ලැබෙන්නේ ඔවුන් වැය කරන මුදලින් හරි අඩක් පමණයි (මුදල් ඇණවුම් හා තැපැල් ගාස්තු නොසලකා හැරලා). ඉතිරි අඩ යන්නේ සීට්ටුකරුට. ඒ නිසා, එය සාධාරණ ලොතරැයියක් නෙමෙයි. නමුත්, රුසියාවේ බයිසිකල් පිරමිඩය ඒ වගේ එකක්ද?
රුසියාවේ බයිසිකල් පිරමිඩ ක්‍රමයේදී සමස්තයක් ලෙස ක්‍රීඩකයන් විසින් යොදවන මුළු මුදලම නැවත ක්‍රීඩකයන්ට ලැබෙනවා. සීට්ටුකරු වන බයිසිකල් සමාගම එයින් එක රූබලයක්වත් ගන්නේ නැහැ. සමාගම විසින් කරන්නේ ඔවුන් සාමාන්‍යයෙන් විකුණන මිලටම බයිසිකල් විකුනා ලාබයක් ලැබීම පමණයි. වෙළඳාම ඉහළ යාමේ වාසිය හැර සමාගමට කිසිදු අමතර ලාබයක් ලැබෙන්නේ නැහැ. මෙය සාධාරණ ලොතරැයියක්. සමාගමේ සම්බන්ධයක් නැතුව විකල්ප ආකාරයකික් වුවත් මේ වගේ පිරමිඩ් ක්‍රමයක් ක්‍රියාත්මක වෙන්න පුළුවන්.
අපි හිතමු විප්ලවයට පෙර රුසියාවේ බොල්ෂෙවික් පක්ෂයට පූර්ණකාලීනව වැඩ කරපු බොරිස් කියලා සහෝදරයෙක් හිටියා කියලා. බොරිස් උපන් තේකට රස්සාවක් කරලා නැහැ. එක රූබලයක් උපයලා නැහැ. හැබැයි පක්ෂයේ වැඩත් කරගෙන හොඳින් ජීවත් වෙනවා.
බොරිස් සහෝදරයාට කොණ්ඩය කපන්න අවශ්‍ය වූ වෙලාවට කරන්නේ පක්ෂයේ සහෝදරයෙක්ගේ සැලූන් එකකට යන එක. බාබර් සහෝදරයා බොරිස් සහෝදරයා වගේ පක්ෂයේ පූර්ණකාලිකයෙක් කිවුවොත් කොණ්ඩය විතරක් නෙමෙයි බෙල්ල වුනත් කපලා අතට දෙනවා. ආපහු යද්දී රූබල් කීපයක් අතේත් තියනවා. එතකොට බොරිස් සහෝදරයාගේ කමිසය පරණ වෙලා බව දැක්කහම තව කවුරු හරි පක්ෂයේ සහෝදරයෙක් කමිසයක් අරන් දෙනවා. අවුලක් නැහැනේ.
දැන් ඔය අතරවාරයේ බොරිස් සහෝදරයාට පක්ෂයේ වැඩට එහේ මෙහේ දුවන්න බයිසිකලයක් අවශ්‍ය වෙනවා. අතේ තියෙන්නේ රූබල් දහයයි. බයිසිකලයක් රූබල් පණහයි. බොරිස් සහෝදරයා සීට්ටු දාන්න කැමති නැහැ. ඒ නිසා, පක්ෂයේ තව සහෝදරවරු හතර දෙනෙකුට අවශ්‍යතාවය ගැන කියනවා. ඒ එක් අයෙක් රූබල් දහය ගානේ දානවා. වැඩේ ගොඩ. දැන් බොරිස් සහෝදරයා විප්ලවය කරා යන්නේ පයින් නෙමෙයි බයිසිකලයෙන්!
දැන් ඔය මානුෂික ගනුදෙනුවේදී වෙන්නෙත් අර පෙරල්මාන් විස්තර කරපු කතාවේ පළමු අදියරේදී සිදු වුනු දෙයයි. පෙරල්මාන්ගේ විස්තරයේදී කූපන් විකුණන්නේ ඒවා මිල දී ගන්නා අයටත් ඒ විදිහටම රූබල් දහයකට බයිසිකලයක් ලබා ගැනීමේ බලාපොරොත්තුවක්ද එක්ක. බොරිස් සහෝදරයාත් ඒ විදිහටම බලාපොරොත්තුවක් විකුණනවා. ඒක රුසියාවේ හැමෝටම බයිසිකලයක හිමිකරු විය හැකි අනාගතයක් හැදීම වගේ වඩා පුළුල් එකක් වෙන්නත් පුළුවන්.
දැන් බොරිස් සහෝදරයාට රූබල් දහය බැගින් දුන් හතර දෙනාටත් බයිසිකල් අවශ්‍ය වුනොත් මොකක්ද කරන්න පුළුවන්? හරිම සරලයි. පක්ෂයේ සහෝදරයෝ පස් දෙනෙකුට තෙල බෙදලා රූබල් දහය බැගින් දෙන්න කැමති කර ගත්තානම් වැඩේ ගොඩ. ඒ අයටත් ඔය වැඩේම කරන්න පුළුවන්. අන්තිමේදී සමාගමේ සෘජු මැදිහත්වීමක් නැතිවම පිරමිඩය වැවෙනවා. එක් එක් ගනුදෙනුව ඇතුළේ තිබෙන සාමූහික මානුෂික ක්‍රියාවලියට බයිසිකල් විකුණන සමාගමේ කිසිම සම්බන්ධයක් නැහැ.
හෙළදිව සීට්ටු ක්‍රමයේදී එය ක්‍රියාත්මක කරන සමාගම විශාල ආදායමක් උපයනවා. එහෙත්, ඉහත නිදර්ශනයේදී මෙන්, සමාගමක් කිසිදු අනිසි ලාබයක් නූපයන තත්ත්වයක් යටතේ වුවත් පිරමිඩයක් වැවෙන්න පුළුවන්. මෙහිදී වෙනත් සාධාරණ ලොතරැයි ක්‍රීඩාවකදී වගේම ක්‍රීඩකයින් විසින් වැය කරන මුළු මුදලම එම ක්‍රීඩකයින් අතරම යම් ආකාරයකින් බෙදී යනවා. එහෙමනම්, මෙහි තිබෙන වෙනස කුමක්ද?
කෙනෙක් කිසියම් සුදූ ක්‍රීඩාවකට ආකර්ෂණය වීම එම පුද්ගලයාගේ සාමාන්‍ය බුද්ධිය, ප්‍රායෝගික බුද්ධිය හෝ උගත්කම වැනි දේ මත පමණක් තීරණය වන දෙයක් නෙමෙයි. ඒවා පුද්ගලයෙකුගේ විශ්ලේෂණ හැකියාව කෙරෙහි බලපාන්න පුළුවන්. වැඩි විශ්ලේෂණ හැකියාවක් තිබෙන අයෙක් සාධාරණ ක්‍රීඩා, වාසිදායක ක්‍රීඩා හා අවාසිදායක ක්‍රීඩා නිවැරදිව වෙන් කර ගන්නත් පුළුවන්. එහෙත්, මෙහිදී මුදල් වලින් පුද්ගලයෙකු ලබන සතුට මුදල් ප්‍රමාණය සමඟ ඉහළ යන්නේ කොහොමද කියන එකත් බලපානවා. එය පෞද්ගලික රුචිය පිළිබඳ කරුණක්.
සාධාරණ ලොතරැයි ක්‍රීඩාවකට ශුන්‍ය-ඓක්‍ය ක්‍රීඩාවක් කියලත් කියන්න පුළුවන්. ඒ කියන්නේ, කාට හෝ රුපියලක වාසියක් වන හැම විටකම තවත් අයෙකුට රුපියලක පාඩුවක් වෙනවා. ලාබ පාඩු සියල්ලේ එකතුව හැම විටම ශුන්‍යයි. හැබැයි පාඩු විඳින අයෙක් අසතුටු වන බවක් එයින් අදහස් වන්නේ නැහැ. කවුරු හෝ අසරණයෙකුට උදවුවක් කළ විට එසේ කරන පුද්ගලයාට මුදලින් පාඩුවක් වුවත් ඒ තැනැත්තා උදවුව කරන්නේ සතුටින්. අවසානයේදී දෙදෙනාම සතුටු වෙනවා.
පොන්සි ක්‍රීඩාවක් සාමාන්‍ය ලොතරැයි ක්‍රීඩාවකින් වෙනස් වන්නේ එහි ක්‍රීඩකයින් අතර තිබෙන අසමමිතියේ සුවිශේෂී ස්වරූපය නිසයි. දහ දෙනෙකු එකතු වී රුපියල් සීය බැගින් දමා, දිනන එක් පුද්ගලයෙකු විසින් රුපියල් දහසක් ලබා ගන්නා ලොතරැයි ක්‍රීඩාවකදී නව දෙනෙකුම පරදිනවා. දිනන්නේ එක් අයෙකු පමණයි. එහෙත් ඒ එක් පුද්ගලයා දහ දෙනාගෙන් ඕනෑම අයෙකු විය හැකියි. ක්‍රීඩාවට සහභාගී වන අවස්ථාවේදී කිසිවෙකුට විශේෂ වාසියක් නැහැ.
සාමාන්‍ය ලොතරැයි ක්‍රීඩාවකින් වෙනස්ව පොන්සි ක්‍රීඩාවකදී හැම විටම මුලින් තරඟ කරන ක්‍රීඩකයා සිටින්නේ වාසිදායක තැනක. අවසානයට ක්‍රීඩා කරන ක්‍රීඩකයින් අනිවාර්යයෙන්ම පරදිනවා. අතරමැද සිටින අය පමණක් දිනන්න හෝ පරදින්න පුළුවන්. මේ තත්ත්වය තුළ, ප්‍රායෝගික බුද්ධිය තිබෙන කෙනෙක් බොහෝ විට කරන්නේ ක්‍රීඩාව ආරම්භයේදී එයට සම්බන්ධ වීමයි. මෙය අතිශයින්ම තර්කානුකූලයි.
හැබැයි මෙහිදී එවැනි ක්‍රීඩකයෙකුට සදාචාරාත්මක බාධකයකට මුහුණ දෙන්න වෙනවා. එවැන්නෙකු අනිවාර්යයෙන්ම ජයග්‍රහණය කරන්නේ පසුව ක්‍රීඩා කරන ක්‍රීඩකයින් පරාජය වන බව දැන දැනමයි. මෙය හරියට ටයිටැනික් ගිලෙද්දී කලින්ම බෝට්ටු වලට පැන ගැනීම වගේ වැඩක්. එසේ කළ අයට ප්‍රායෝගික බුද්ධිය තිබුණා. එහෙත්, හදවතක් තිබුණේ නැහැ.
මම පෞද්ගලිකව ලොතරැයි මිල දී නොගන්නේ මගේ තර්ක බුද්ධිය අනුව එයින් දිගුකාලීනව පාඩුවක් වන නිසා. එසේ නොවන ලොතරැයියක් හමු වුනොත් මා එය මිල දී ගන්න පැකිලෙන්නේ නැහැ. එහෙත්, පොන්සි ක්‍රීඩා සම්බන්ධව මට තිබෙන්නේ වෙනත් ප්‍රශ්නයක්. එය හෘද සාක්ෂිය පිළිබඳ ප්‍රශ්නයක්. වාසියක් ලැබිය හැකි වුවත්, දැන දැන පිරිසක් අමාරුවේ දමමින් එම වාසිය ලැබිය හැකිද?
