වෙබ් ලිපිනය:

Showing posts with label පොලී අනුපාතික. Show all posts
Showing posts with label පොලී අනුපාතික. Show all posts

Monday, August 15, 2022

දැන් උද්ධමනය හොඳ වෙලාද?


පසුගිය සති ගණනාවක් මුළුල්ලේම මහ බැංකුව විසින් රජය වෙනුවෙන් වෙන්දේසියට ඉදිරිපත් කරනු ලැබූ භාණ්ඩාගාර බිල්පත් මුළු ප්‍රමාණයම වෙන්දේසියේදී අලෙවි කළ හැකි වූ වාසිදායකම මිලට අලෙවි කරනු ලැබුවා. මෙහිදී පොලී අනුපාතික ඉහළ යාම ගැන මහ බැංකුව එතරම් කනස්සලු වූයේ නැහැ. ප්‍රමුඛතාවය දුන්නේ පොලී අනුපාතික කීයට ගියත් භාණ්ඩාගාර බිල්පත් විකිණීම මගින් රජයට අවශ්‍ය අරමුදල් සොයා දී සල්ලි අච්චු ගැසීමෙන් වැලකී සිටීමටයි. අගෝස්තු 3 වෙන්දේසිය තෙක්ම මේ තත්ත්වය මෙලෙස සිදු වුනා.

කෙසේ වුවත්, පසුගිය සතියේ මේ ක්‍රමවේදයෙන් විතැන් වීමක් පෙනෙන්නට තිබෙනවා. අගෝස්තු 9 දින පැවති වෙන්දේසියට රුපියල් බිලියන 85ක බිල්පත් ඉදිරිපත් කර ඇතත්, විකුණා තිබෙන්නේ රුපියල් බිලියන 65.9ක බිල්පත් ප්‍රමාණයක් පමණයි. ඉන් පසුව, රුපියල් බිලියන 7.5ක බිල්පත් ප්‍රමාණයක් සෘජු ක්‍රමයට විකුණා තිබෙනවා. සතිය තුළ සංචිත මුදල් හෝ මහ බැංකුව සතු බිල්පත් ප්‍රමාණයේ වැඩි වීමක්නම් දැකිය නොහැකියි. ඒ දෙකම අඩු වී තිබෙනවා. එසේ වුවත්, මහ බැංකුවේ ඉහත තීරණය මගින් පෙන්නුම් කරන්නේ පොලී අනුපාතික ඉහළ යනු දැකීමට මහ බැංකුවේ ඇති නොකැමැත්තයි. එසේ නැත්නම් මේ කාරණය හා අදාළව මහ බැංකුව රජයට යට වීමයි.

මේ අතර මහ බැංකු අධිපතිවරයාගේ නමින් පළ වී ඇති ලිපියක් හා එහි සිංහල පරිවර්තනය වේගයෙන් සංසරණය වෙනවා. ලියා ඇති ශෛලිය අනුව මෙය ව්‍යාජ ලේඛණයක් විය හැකි වුවත්, ඒ බවක් මෙතෙක් අධිපතිවරයා විසින් හෝ මහ බැංකුව විසින් කියා නැහැ. අදාළ ලිපියේ මහ බැංකු අධිපති වරයා විසින් මෙවැනි ප්‍රකාශයක් කරනවා. 

''පැරණි න්‍යායන් අනුව යමින්, මෑතකදී මහ බැංකුව ප්‍රතිපත්ති පොලී අනුපාත විශාල ලෙස වැඩි කළේය. එහි අරමුණ වූයේ උද්ධමනය පාලනය කිරීමයි. මෙය කනගාටුදායක ලෙස වැරදි පියවරක් වන අතර ඵලදායිතාව දිරිමත් නොකරනු ඇත, නමුත් එය අධෛර්යමත් කරනු ඇත.''

මෙය ඇතැම් විට ව්‍යාජ ලෙස සකස් කළ ලියැවිල්ලක් විය හැකියි. මහ බැංකු අධිපතිවරයා මුලදීනම් දැඩි ලෙසම පෙනී සිටියේ පොලී අනුපාතික වැඩි කිරීම වෙනුවන්. එහෙත්, මේ වන විට ඔහු සිය මතය වෙනස් කරගෙන ඇත්දැයි මා දන්නේ නැහැ. මෙය ව්‍යාජ ලියැවිල්ලක් නොවේනම් අධිපතිවරයා විසින් දැන් කියන්නේ ටිකක් වෙනස් කතාවක්. (පසු සටහන: වත්පොතේ ප්‍රතිචාර වල ඇති තොරතුරු අනුව මෙය මහ බැංකු අධිපතිවරයා විසින් නොව වෙනත් අයෙකු විසින් ලියූවක් බව පැහැදිලිව පේනවා.)

"උද්ධමනය පැවැත්ම සඳහා ඵලදායී වීමට මිනිසුන් තල්ලු කරනු ඇත. උද්ධමනය භාණ්ඩ හා සේවාවල මිල ගළපා ගන්නා අතර පාරිභෝගිකයන් තම පරිභෝජනයේ පිරිවැය තමන් විසින්ම ගෙවන ලෙස ඉල්ලා සිටියි. ත්‍රිරෝද රථයක්, පාර අයිනේ කඩ සාප්පුවක් හෝ කුඩා සැලෝන්/ස්පා එකක් පවත්වාගෙන යාමෙන් පුද්ගලයෙකුට පවුලක් නඩත්තු කළ නොහැකි බව උද්ධමනය සහතික කරයි. කෙටියෙන් කිවහොත්, උද්ධමනයට වඩා ඔබ ඵලදායි විය යුතුය, නැතහොත් ඔබ විනාශ වනු ඇත."

මේ කතාවේ යම් ඇත්තක් නැතුවා නෙමෙයි. උද්ධමනය කියා කියන්නේත් උද්ධමනයට විසඳුමක්. උද්ධමනයට හේතු වන්නේ රටක නිෂ්පාදනය ඉක්මවා මුදල් සැපයුම ඉහළ යාමයි. මුදල් සැපයුම ඉහළ යාම අහම්බයක් නෙමෙයි. මහ බැංකුව විසින් කරන දෙයක්. මහ බැංකුව විසින් ඉහළ යවන මුදල් සැපයුම මහ බැංකුව විසින්ම අඩු කරන්නේනම් උද්ධමනය ඇති වීම වලක්වා ගත හැකියි. එහෙත්, මහ බැංකුව විසින් එය නොකරන්නේනම් රටේ ජනතාවට උද්ධමනයට මුහුණ දෙන්න වෙනවා. ජනතාව විසින් උද්ධමනයේ බර දරා ගැනීම තුළ මුදල් සැපයුම ඉහළ යාමේ බලපෑම ඉවත් වී උද්ධමනය පාලනය වෙනවා. ඒ අර්ථයෙන් මේ කතාව ඇත්ත.

නමුත්, මහ බැංකුව විසින් හෝ මහ බැංකු අධිපතිවරයා විසින් මේ වගේ කතාවක් කියනවානම් එය විශාල ප්‍රශ්නයක්. එහෙම කියනවානම් ඒ කියන්නේ මේ වගේ දෙයක්.

"අපි අපිට අවශ්‍ය ප්‍රමාණයට සල්ලි අච්චු ගහලා අපිට අවශ්‍ය අයට දෙනවා. ඒ අය පැත්තක ඉඳලා මහන්සි නොවී පරිභෝජනය කරයි. අනෙක් අයට තියෙන්නේ මහන්සි වෙලා වැඩ කරලා, නිෂ්පාදනය වැඩි කරලා, පරිභෝජනය නොකර එයින් කොටසක් "අපිට අවශ්‍ය" අයට දීමෙන් උද්ධමනය පාලනය කරන එක!"

උද්ධමනය පාලනය කිරීම මහ බැංකුවේ හා මහ බැංකු අධිපතිවරයාගේ නීතිමය වගකීමක්. මහ බැංකු අධිපතිවරයෙකුට කවදාවත් උද්ධමනය හොඳ දෙයක් කියා කියන්න බැහැ. මුදල් නීති පණත අනුවම, උද්ධමනය 10% ඉක්මවීම රටේ මිල ස්ථායීතාවය තර්ජනයට ලක් වීමක් සේ සැලකෙනවා. උද්ධමනය 10% ඉක්මවන සෑම මාසයකදීම මහ බැංකුව විසින් උද්ධමනයට හේතු වූ තත්ත්වයන්, උද්ධමනය පාලනය කිරීම සඳහා ගෙන ඇති ක්‍රියාමාර්ග සහ එම ක්‍රියාමාර්ග වලින් උද්ධමනය පාලනය වීමට නියමිත ආකාරය පැහැදිලි කරමින් විස්තරාත්මක වාර්තාවක් මුදල් ඇමතිවරයා වෙත ඉදිරිපත් කළ යුතුයි. යම් හෙයකින් මෙම වාර්තාව ප්‍රසිද්ධ කිරීම මහජන ශුභ සිද්ධිය කෙරෙහි අහිතකර ලෙස බලපාන්නේනම් හැර එම වාර්තාව ප්‍රසිද්ධ කළ යුතුයි. 

උද්ධමනයට විසඳුම මහජනතාව ඵලදායීතාවය විසින් වැඩි කර ගැනීමද? 2010-2012 වකවානුව වැනි, ඩොලරයක මිල ඉහළ යන්නට නොදී එක තැන තබා ගැනුණු වකවානු වල අපනයනකරුවන් මැසිවිලි නගද්දී ඔවුන්ට මහ බැංකුව විසින් කියූ කතාවත් මීට සමානයි. ඒ දවස් වල මහ බැංකුව විසින් කිවුවේ අපනයනකරුවන් විසින් ඩොලරයක මිල ඉහළ යාම දෙස බලා නොසිට සිය ඵලදායීතාව වැඩි කර ගත යුතු බවයි.

මේ කතා දෙකම සමාන කළ හැක්කේ මහ බැංකුව විසින් පැත්තක සිටින ජනතාව ගඟකට තල්ලු කර "දැන් ඉතිං පීනලා බේරෙන්න!" කියන එකටයි. ගඟට වැටුණු අයෙකුට බේරෙන්න හැකි වෙන්නේ ඵලයීතාවය වැඩි කරගෙන මොන විදිහෙන් හෝ ගොඩට පීනුවොත් පමණක් කියන එක ඇත්ත. නමුත්, පීනා ජීවිතය බේරා ගැනීමේ ප්‍රශ්නය මතු වන්නේම මහ බැංකුව විසින් ගඟට තල්ලු කරන නිසා. ඵලදායීතාවය වැඩි කර ගැනීම කිසිසේත්ම නරක දෙයක් නොවුනත්, උද්ධමනයට විසඳුම මහජනතාව විසින් ඵලදායීතාවය  වැඩි කර ගැනීම කියා කියන එක ඉතාම අසාධාරණ කතාවක්. 

"උද්ධමනයට වඩා ඔබ ඵලදායි විය යුතුය. නැතහොත් ඔබ විනාශ වනු ඇත."

කතාව ඇත්ත. හැබැයි මෙය අදාළ ගඟට වැටී ඉන්න අයට පමණයි. උද්ධමනයේ වාසි ගන්න පිරිසක් වෙනම ගං ඉවුරේ පැත්තක ඉන්නවා. ගඟට වැටුණු ඔබ අමාරුවෙන් පීනා ගොඩට ආවත් ඒ අය කරන්නේ ඔබව නැවත ගඟට තල්ලු කරන එකයි. උද්ධමනයට වඩා ඵලදායී වීම ඒ අයට අදාළ නැහැ. එය අදාළ වන්නේ ඔබට පමණයි.

පොලී අනුපාතික වැඩි කළ විට ඵලදායිතාව දිරිමත් වන්නේ නැද්ද? 

මෙය කියවන බොහෝ දෙනෙකුට දැන ගන්නත් එක්ක මම මුලින්ම නාමික හා මූර්ත පොලී අනුපාතික ගැන විස්තර කරන්නම්. 

අපි උද්ධමනය ඉහළ මට්ටමක තිබෙන කාලයක් ගැන හිතමු. හාල් කිලෝ එකක නැත්නම් පොල් ගෙඩියක මිල මාසයක් තුළ 5%කින් ඉහළ යන බව කාට වුනත් පැහැදිලියි කියා හිතමු. ඔය වගේ වෙලාවක අතේ සල්ලි තිබෙන ඕනෑම කෙනෙක් අවශ්‍ය ප්‍රමාණයටත් වඩා වැඩියෙන් හාල් පොල් මිල දී ගන්න පෙළඹෙනවා. මොකද පහු වෙලා ගන්නවට වඩා දවසක් හරි කලින් ගන්න එක ලාබයි. ඉන්ධන ඉල්ලුම වගේම ඩොලර් ඉල්ලුමත් වැඩි වෙලා තියෙන්නේ ඔය හේතුව නිසා. ඕනෑවටම නෙමෙයි. ගණන් වැඩි වෙන නිසා, අතේ සල්ලිත් තියෙන නිසා ටිකක් වැඩිපුර ගන්නවා. 

උද්ධමන තත්ත්වයක් ඇති වෙන්නෙම රටේ තිබෙන භාණ්ඩ ප්‍රමාණයට සාපේක්ෂව මුදල් ප්‍රමාණය වැඩි වුනාමනේ. මොකද අතේ මුදල් ප්‍රමාණය වැඩි වෙද්දී භාණ්ඩ ඉල්ලුම වැඩි වුනත් භාණ්ඩ සැපයුම වැඩි වෙන්නේ නැහැ. දැන් ඊට අමතරව, කලින් කියපු විදිහටම සමපේක්ෂණය නිසා අමතර භාණ්ඩ ඉල්ලුමක් ඇති වෙනවා. එහි ප්‍රතිඵලය මිල තවත් ඉහළ යන එකයි. (මිල ඉහළ නොගියොත් වෙන්නේ භාණ්ඩ හිඟය තවත් වැඩි වෙන එකයි. තෙල් වලට වගේම ඩොලර් වලටත් වුනේ ඒකයි.)

පේනවනේ වෙන දේ. උද්ධමනය ඉහළ මට්ටමක තියෙද්දී මිල වැඩි වන බව පැහැදිලිව පේන නිසා ඒ හේතුවෙන්ම අමතර භාණ්ඩ ඉල්ලුමක් ඇති වෙනවා. අපේ උදාහරණයේදී මාසයකට මිල වැඩි වීම 5%යි. ඒ කියන්නේ මාසයක් කලින් බඩු අරගෙන තියා ගත්තොත් පාරිභෝගිකයන්ට 5%ක අමතර වාසියක් තියෙනවා. 

එතකොට ව්‍යාපාරිකයන්ට? අපි හිතමු සිල්ලර කඩයක් ගැන. දැන් මේ කඩේට මොනවා හෝ බඩු ටිකක් මිල දී අරගෙන මාසයක පමණ කාලයක් තුළ 10%ක ලාබයක් තියාගෙන විකුණනවා කියා හිතමු. මාසයකට 5%කින් බඩු මිල වැඩි වෙද්දී ඔය ලාබය නිකම්ම 15% වෙනවා. 

අපි වෙන නිෂ්පාදන කර්මාන්තයක් ගැන හිතමු. සරල ලෙස, බිත්තර හා පාන්පිටි යොදා ගෙන බිත්තර ආප්ප හදා විකුණන එක ගැන හිතමු. ඒත් කතාව ඔය වගේ.  බිත්තර හා පාන්පිටි මිල වැඩි වෙද්දී බිත්තර ආප්ප මිලත් ඉහළ යනවා. නමුත්, එයින් ලාබය වැඩි වෙන්නේ නැහැ. හැබැයි කලින්ම බිත්තර හා පාන්පිටි අරන් තිබුණානම් එතැන අමතර ලාබයක් තියෙනවා. වඩා සංකීර්ණ නිෂ්පාදනයක් ගැන හිතුවත් උද්ධමන කාලයකදී අමුද්‍රව්‍ය කලින්ම මිල දී ගැනීමෙන් ඔය වාසිය එනවා. ඒ වගේම, මිල අඩු වන වකවානු වලදී ඕකම අනෙක් පැත්තට වෙලා පාඩුවක් වෙනවා. පාඩුවක් වෙනවා කියන එකෙන් අදහස් කළේ ලාබය අඩු වෙනවා කියන එකයි. 

දැන් අපි මේ කතාවට පොලී අනුපාතික එකතු කරමු. ඔය කලින් කියපු වාසිය ගන්න පුළුවන් වෙන්නේ අතේ සල්ලි තියෙන අයට විතරනේ. නමුත්, 2% පොලියට ණය ගන්න පුළුවන්නම් තත්ත්වය කොහොමද? 

උද්ධමනය නිසා ලැබෙන අමතර වාසිය 5%යි. අතේ සල්ලි නැත්නම් ණයට බඩු අරගෙන 2% පොලිය ගෙවුවත් 3%ක් වාසියි. ඒ නිසා, පොලී අනුපාතික උද්ධමනය අනුපාතිකයට වඩා අඩුනම් ඕනෑම පුද්ගලයෙක් හෝ ව්‍යාපාරිකයෙක් ණය ගන්න පෙළඹෙනවා. මොකද අවදානමක් නැති ලාබයක්!

දැන් මෙය කොහොමද මුදල් සැපයුම කෙරෙහි බලපාන්නේ? පොලී අනුපාතික උද්ධමනයට වඩා පහතින් තිබෙන තුරු ණය ගන්න පුළුවන් හැම කෙනෙක්ම පුළුවන් තරම් ණය ගන්නවා. එහි ප්‍රතිඵලයක් විදිහට මුදල් සැපයුම ප්‍රසාරණය වෙනවා. මේ විදිහට ණය ගන්න අය විශාල ලාබයක් ලබන්නේ ඵලදායීතාවය වැඩි කරගෙන නෙමෙයි. උද්ධමනයේ උදවුවෙන්. මහ බැංකුවේ උදවුවෙන්. 

උද්ධමනය පාලනය කිරීම සඳහා මහ බැංකු විසින් පොලී අනුපාතික ඉහළ දමන්නේ ඔය හේතුව නිසා. අවම වශයෙන් උද්ධමනය හා ගැලපෙන තරමට පොලී අනුපාතික ඉහළ දැමුවේ නැත්නම් වෙන්නේ දිගින් දිගටම ණය ඉල්ලුම වැඩි වී මුදල් සැපයුම ප්‍රසාරණය වෙන එකයි.

මම කලින්ම මූර්ත පොලී අනුපාතික කියා දෙයක් ගැන කිවුවනේ. මූර්ත පොලී අනුපාතිකය කියා කියන්නේ නාමික පොලී අනුපාතිකය හා උද්ධමනය අතර වෙනස. නාමික පොලී අනුපාතිකය කියා කියන්නේ අපි ඔය නිකම්ම පොලී අනුපාතිකය කියන එක. නාමික කියා විශේෂණයක් එක් කරන්නේ මූර්ත පොලී අනුපාතික කියා වෙනම එකක් ගැන කතා කරන්න අවශ්‍ය නිසා.

උදාහරණයක් විදිහට දැන් උද්ධමනය 60% පමණ. අපි හිතමු ක්‍රෙඩිට් කාඩ් පොලී අනුපාතිකය 36%ක් කියලා. එතකොට වෙනස, ඒ කියන්නේ මූර්ත පොලී අනුපාතිකය සෘණ 24%ක්. එයින් අදහස් කරන්නේ කුමක්ද? ක්‍රෙඩිට් කාඩ් පොලී අනුපාතිකය 36%ක් වුනත්, පුළුවන් තරම් ණය ගන්න එක වාසියි කියන එකයි. මොකද 60%කින් (මාසයකට 5%කින්) බඩු ගණන් යන නිසා 36%ක් (මාසයකට 3%ක්) පොලී ගෙවුවත්, තව 24%ක් (මාසයකට 2%ක්) ලාබයි.

අතේ සල්ලි තියෙන, සල්ලි බැංකුවේ දමා තියෙන කෙනෙක් ගැන හිතමු. ඉතිරි කිරීම් සඳහා බැංකු වල පොලිය 12%යි කියා කියමු. මාසයකට 1%යි. දැන් ඔය සල්ලි බැංකුවේ නොතියා මොනවා හෝ බඩු අරගෙන ගෙදර ස්ටොක් කර ගත්තොත් 5%කින් බඩු ගණන් යන නිසා 4%ක වාසියක් තියෙනවා. ඒ නිසා, උද්ධමනය හා ගැලපෙන පරිදි පොලී අනුපාතික වැඩි නොකළොත්, මිනිස්සු බැංකු වල තිබෙන තමන්ගේ සල්ලි අදින්න පටන් ගන්නවා. ඒකෙන් වෙන්නෙත් මුදල් සැපයුම ඉහළ යන එක. මේ විදිහට සල්ලි ඇදලා වියදම් කරන එකේදී වෙන්නේ උද්ධමනයේ වාසිය ගන්න එක මිසක් ඵලදායීතාවය වැඩි කර ගැනීමක් නෙමෙයි. 

මූර්ත පොලී අනුපාතික සෘණ පැත්තේ තිබෙනවා කියා කියන්නේ එක පැත්තකින් ණය ඉල්ලුම වැඩි වෙනවා කියන එක. අනෙක් පැත්තෙන් ඉතිරි කිරීම් අඩු වෙනවා කියන එක. ඔය දෙකෙන්ම වෙන්නේ මුදල් සැපයුම ප්‍රසාරණය වෙන එකයි. මෙය වැළැක්වීම සඳහා ලෝකයේ ඕනෑම මහ බැංකුවක් විසින් යොදා ගන්නා ප්‍රධානම මෙවලම පොලී අනුපාතිකයි. 

දැන් උද්ධමනය 60% වගේ වෙලානේ. ඒ කියන්නේ පොලී අනුපාතික 60% කළ යුතුද?

පොලී අනුපාතික 60% කළ යුතුයි කියා මම යෝජනා කරන්නේ නැහැ. උද්ධමනය 60% යන්නෙන් අදහස් වෙන්නේ පසුගිය වසරක කාලය තුළ මිල වැඩි වීම එපමණ බවයි. නමුත්, අද යම් කිසිවකු විසින් දමන වසරක ස්ථිර තැන්පතුවක පොලී අනුපාතිකය 15%නම්, එම පොලිය ලැබෙන්නේ අද සිට ඉදිරි වසර සඳහා. ඒ නිසා, මෙහිදී අදාළ වන්නේ අද සිට වසරකට පසුව උද්ධමනයයි. එය අපි හරියටම දන්නේ නැහැ. වසරකට පසු උද්ධමනය 30% දක්වා අඩු වෙයි කියා හිතන්න පුළුවන්නම් 30% පොලී අනුපාතිකය ගැලපෙන එකක්. වසරකට පසු උද්ධමනය එපමණ අඩු වී තිබෙන්න බැරිකමක් නැහැ. නමුත්, 15% වැනි මට්ටමකට අඩු වෙයි කියලානම් හිතන්න අමාරුයි. 

ඒ නිසා, මුදල් සැපයුම පාලනය කිරීම සඳහා පොලී අනුපාතික අවම වශයෙන් 30% මට්ටමේවත් පවත්වා ගත යුතුයි. ඒ වැඩේ නොකර උද්ධමනයට මුහුණ දීම සඳහා ඵලදායීතාවය වැඩි කර ගන්න කියලා මහ බැංකුව කියනවානම් එය මහ බැංකුවේ රස්සාව හරියට නොකර වැරැද්ද අනුන් පිට දමන්න කියන කතාවක්. 

තර්කයක් විදිහට ගත්තොත් ඔය ඵලදායීතාවය වැඩි කර ගැනීමේ කතාව වඩා ගැලපෙන්නේ මූර්ත පොලී අනුපාතික ගොඩක් ඉහළ මට්ටමක තිබෙන වෙලාවකදීයි. දැන් උද්ධමනය 60%යි. අපි හිතමු ණය පොලී අනුපාතිකය 70%යි කියලා. ඔය 70%ක  පොලියෙන් 60%ක්ම උද්ධමනය නිසා නැවත ආපසු ලැබෙනවා. ඵලදායීත්වය වැඩි කර ගන්න වෙන්නේ උද්ධමනයේ වාසිය නොලැබෙන ඉතිරි 10% ආවරණය කර ගන්නයි. 

Saturday, July 23, 2022

අලුත් අධිපතිගේ සල්ලි අච්චු ගැහිල්ල


ජාතික පාරිභෝගික මිල දර්ශකය අනුව පසුගිය ජූනි මාසයේදී ලංකාවේ උද්ධමනය 58.9% දක්වා ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. ආහාර උද්ධමනය 75.8%ක්. නැවතත් පැහැදිලිව කිව යුත්තේ මෙය අධි-උද්ධමන (hyper-inflation) තත්ත්වයක් නොවන බවයි. අධි-උද්ධමන තත්ත්වයක් සේ සැලකෙන්නේ මාසයක් තුළ මිල දර්ශක අගය 50% ඉක්මවා ඉහළ යාමයි. මෙහි 58.9% ලෙස පෙන්වන්නේ 2021 ජූනි සිට 2022 ජූනි දක්වා වසරක කාලය තුළ ජාතික පාරිභෝගික මිල දර්ශකයේ ඉහළ යාමයි. 

ඒ වගේම, මේ වන තුරුත් මා අනාගත අධි-උද්ධමන අවදානමක් දකින්නේ නැහැ. නන්දලාල් වීරසිංහ අධිපති ධුරය භාරගත් තැන් සිට අධි-උද්ධමන තත්ත්වයක් ඇතිවීම වැළැක්වීම පිණිස මහ බැංකුව පැත්තෙන් ගත යුතු ක්‍රියාමාර්ග ගැනෙමින් තිබෙනවා. ඒ වගේම, මහින්ද සිරිවර්ධන භාණ්ඩාගාර ලේකම් වීමෙන් පසුව ඒ සඳහා භාණ්ඩාගාරය පැත්තෙන් ලැබිය යුතු සහයෝගයද ලැබී ඇති බව පෙනෙනවා. මේ තත්ත්වය දිගටම පවත්වා ගැනීම සඳහා පාර්ලිමේන්තුව තුළින් සිදු විය යුතු දේ කර ගැනීම මේ වන විට රට හමුවේ තිබෙන දේශපාලන අභියෝගයයි. 

අධි-උද්ධමන තත්ත්වයක් නොවෙතත්, පෙර කිසි කලෙක නොපැවති, ඉතා ඉහළ මට්ටමක උද්ධමනයක් ලංකාවේ මේ වන විට පවතිනවා. පසුගිය මාස කිහිපය මුළුල්ලේම ජාතික පාරිභෝගික මිල දර්ශක අගය 10%කට ආසන්න මට්ටමකින් ඉහළ ගොස් තිබෙනවා.

අප්‍රේල්- 10.2%

මැයි- 9.7%

ජුනි- 10.9%

මිල මට්ටම් වේගයෙන් වැඩි වුනත් එසේ වැඩි වන වේගය ස්ථාවරව තිබීම සාපේක්ෂව හොඳ ලකුණක්. එයින් පෙන්වන්නේ අධි-උද්ධමන තත්ත්වයක් කරා යාමක් දැනට නොපෙනෙන බවයි. එහෙත්, දර්ශක අගය මසකට 10% බැගින් ඉහළ යනවා කියන එකෙන් අදහස් වන්නේ තවත් මාස ගණනක් යන තුරු උද්ධමනය ඉහළ හා හැකි බවයි. 

උද්ධමනය 70% පමණ මට්ටම දක්වා ඉහළ යා හැකි බව මහ බැංකු අධිපතිවරයා විසින්ම කියා තිබුණා. මහ බැංකුව එසේ කියනවානම් එයින් අදහස් වන්නේ 70%ක අනාගත උද්ධමනයක් දැනටමත් හැදී ඇති බවයි. මා හිතන පරිදි, ඉදිරි මාස තුන තුළ උද්ධමනය ඉලක්කම් තුනක අගයකට වුවද ආසන්න විය හැකියි. කෙසේ වුවද, දැනට සල්ලි අච්චු ගැසීම නැවතී ඇති නිසා උද්ධමනය යම් උපරිම මට්ටමක් කරා යාමෙන් පසුව පහළ යා යුතුයි. 

නන්දලාල් වීරසිංහ අධිපති ධුරය භාර ගැනීමෙන් අනතුරුව මහ බැංකුව විසින් සල්ලි අච්චු ගැසීම දැඩි ලෙස සීමා කර තිබෙනවා. මෙය අවධාරණය කර කිව යුත්තේ ඇතැම් වෙබ් අඩවි වල කරුණු විකෘති කළ වාර්තා පළ වී ඇති නිසයි.

පෙර නොයෙක් වර පැහැදිලි කර ඇති පරිදි සල්ලි අච්චු ගැසීම සේ සැලකෙන්නේ මහ බැංකුවේ සංචිත මුදල් ඉහළ යාමයි. අලුත් අධිපති වැඩ භාර ගත් අප්‍රේල් 7 දින සිට මේ දක්වා මහ බැංකුවේ සංචිත මුදල් වැඩි වී තිබෙන්නේ පහත පරිදියි.

2022 අප්‍රේල් 7 - රුපියල් බිලියන 1,425.8

2022 ජූලි 21 - රුපියල් බිලියන 1,439.4

වෙනස - රුපියල් බිලියන 13.6

මෙම වෙනස 1%කටත් අඩු වෙනසක්. එවැනි වෙනස්කම් දිනපතාම වුවද සිදු වන නිසා අලුත් අධිපතිවරයා වැඩ භාර ගැනීමෙන් පසුව සංචිත මුදල් සැපයුම ස්ථාවරව පවතින බව, එනම් සල්ලි අච්චු ගැසීමක් සිදු වී නැති බව, අපහසුවකින් තොරව කියන්න පුළුවන්. වෙනත් විදිහකින් කිවුවොත් ඇතැම් සති වලදී සංචිත මුදල් ඉහළ ගොස් ඇතත් එසේ මහ බැංකුවෙන් එළියට ගිය රුපියල් ඉතා ඉක්මණින් නැවත අවශෝෂණය කරගෙන ඇති නිසා පසුගිය මාස තුනහමාර තුළ සමස්තයක් ලෙස සැලකිය යුතු සල්ලි අච්චු ගැසීමක් සිදු වී නැහැ. 

මේ තත්ත්වය අපට පෙර අධිපතිවරයාගේ කාලය සමඟ සංසන්දනය කළ හැකියි. 2021 සැප්තැම්බර් 15 සිට 2022 අප්‍රේල් 4 දක්වා කලය තුළ නිවාඩ් කබ්රාල් අධිපති සේ කටයුතු කළා. එම කාලය තුළ මහ බැංකුවේ සංචිත මුදල් වැඩි වී තිබෙන්නේ පහත පරිදියි.

2021 සැප්තැම්බර් 16 - රුපියල් බිලියන 1,291.3

2022 අප්‍රේල් 7 - රුපියල් බිලියන 1,425.8

වෙනස - රුපියල් බිලියන 134.5

රජය ආදායම ඉක්මවා වියදම් කරන තුරු, රජයට විදේශ ණය ලබා ගැනීමේ හැකියාවද සීමා වී ඇත්නම්, අවශ්‍ය අරමුදල් ප්‍රමාණය දේශීය වෙළඳපොළෙන් සොයා ගන්නට සිදු වෙනවා. ඒ සඳහා, පොලී අනුපාතික "අවශ්‍ය පමණ" ඉහළ යාමට ඉඩ හරින්න වෙනවා. එසේ නොකළහොත් රුපියල් අතේ ඇති අය රජයට අවශ්‍ය පමණ ණය දෙන්නේ නැහැ. අඩුව පුරවන්න වෙන්නේ සල්ලි අච්චු ගැසීම මගින්.

කෙසේ වුවත්, පොලී අනුපාතික විශාල ලෙස ඉහළ යාමට ඉඩ හැරීමෙන් රටේ ව්‍යාපාර බිඳ වැටී ආර්ථිකය සංකෝචනය වෙනවා. ඉතා පැහැදිලිවම එය හානිකර වුවත්, සල්ලි අච්චු ගැසීම ඊට වඩා හානිකරයි. විශේෂයෙන්ම අධි-උද්ධමනයක් බවට පත් විය හැකි ඉතා ඉහළ උද්ධමන මට්ටමක් රටේ පවතින විටෙක. මෙහිදී මහ බැංකුවට අඩු නරක තෝරා ගැනීමට සිදු වෙනවා. උද්ධමනය පාලනය කිරීම සඳහා ලෝකයේ ඕනෑම මහ බැංකුවක් සතු ප්‍රධානම අවිය පොලී අනුපාතිකයි. 

අධි-උද්ධමන අවදානමද මග හැර ගනිමින් පොලී අනුපාතික ඉහළ යාම පාලනය කර ගැනීමට අවශ්‍යනම් පාර්ලිමේන්තුව පැත්තෙන් අවශ්‍ය දේ සිදු විය යුතුයි. හරියම කියනවානම් බදු වැඩි කර ගැනීම හා වියදම් කැපීම මගින් රජයේ ණය ගැනීමේ අවශ්‍යතාවය අඩු කර ගත යුතුයි. එය සිදු නොවන තාක්, අධි-උද්ධමන තත්ත්වයක් ඇති වීම වැළැක්වීම සඳහා මහ බැංකුවට පොලී අනුපාතික ඉහළ යාමට ඉඩ හරින්න සිදු වෙනවා. එහිදී වක්‍ර ලෙස රටේ ආර්ථිකය සංකෝචනය කිරීම සඳහා දායක වීමට මහ බැංකුවට සිදු වෙනවා. 

2022 ජනවාරි 

රජයේ ආදායම - රුපියල් බිලියන 104.8

රජයේ වියදම - රුපියල් බිලියන 259.1

හිඟය - රුපියල් බිලියන 154.3


2022 පෙබරවාරි 

රජයේ ආදායම - රුපියල් බිලියන 206.7

රජයේ වියදම - රුපියල් බිලියන 292.6

හිඟය - රුපියල් බිලියන 85.9


2022 මාර්තු 

රජයේ ආදායම - රුපියල් බිලියන 135.4

රජයේ වියදම - රුපියල් බිලියන 379.5

හිඟය - රුපියල් බිලියන 244.1


2022 අප්‍රේල් 

රජයේ ආදායම - රුපියල් බිලියන 184.2

රජයේ වියදම - රුපියල් බිලියන 224.0

හිඟය - රුපියල් බිලියන 39.8

Monday, June 27, 2022

සිම්බාබ්වේ මහ බැංකුව පොලී අනුපාතික 200% කරයි!

කාලයක් අධි උද්ධමනයෙන් බැට කෑ රටක් වන සිම්බාබ්වේහි උද්ධමනය 2022 ජූනි මාසයේදී 191.6% දක්වා ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. මැයි මාසයේදී එරට උද්ධමනය තිබුණේ 131.7% මට්ටමේ. අප්‍රේල් මාසයේදී 96.4% මට්ටමේ. මාර්තු මාසයේදී 72.7% මට්ටමේ. පෙබරවාරි මාසයේදී 66.6% මට්ටමේ. ජනවාරි මාසයේදී 60.6% මට්ටමේ. උද්ධමනය වැඩි වෙන්න ගත්තහම වැඩි වෙන්නේ ඔය විදිහටයි. 

ජූනි මාසය තුළ උද්ධමන දර්ශක අගයේ වැඩි වීම 30.7%ක්. මෙම අගය 50% ඉක්මවීම අධි උද්ධමන තත්ත්වයක් සේ සැලකෙනවා. සිම්බාබ්වේ ඩොලරයක අගය මේ වන විට ආසන්න වශයෙන් ශ්‍රී ලංකා රුපියලක අගයට සමානයි (ඇමරිකන් ඩොලරයකට සිම්බාබ්වේ ඩොලර් 352ක් පමණ).

කොහොම වුනත් නැගී ගෙන එන අධි උද්ධමන තර්ජනය හමුවේ සිම්බාබ්වේ මහ බැංකුව වන සිම්බාබ්වේ සංචිත බැංකුව තමන්ගේ ආයුධ ප්‍රයෝජනයට ගන්න පැකිලී නැහැ. උද්ධමනය පාලනය කිරීම සඳහා මහ බැංකුවක් සතුව තිබෙන ප්‍රධානම මෙවලම පොලී අනුපාතිකයි. 

අද නිවේදනය කර ඇති පරිදි ජූලි 1 දින සිට ක්‍රියාත්මක වන පරිදි සිම්බාබ්වේ සංචිත බැංකුවේ ප්‍රතිපත්ති පොලී අනුපාතික 80% සිට 200% දක්වා ඉහළ දමා තිබෙනවා. මේ අනුව, මුදල් ඉල්ලුම පාලනය වන පරිදි පොලී අනුපාතික උද්ධමනයට වඩා ඉහළින් තැබීමට සිම්බාබ්වේ සංචිත බැංකුව කටයුතු කර තිබෙනවා. 

ඒ සමඟම බැංකු විසින් ඉතිරි කිරීමේ ගිණුම් සඳහා ගෙවිය යුතු අවම පොලිය 12.5% සිට 40% දක්වාත්, අවම ස්ථිර තැන්පතු පොලී අනුපාතිකය 25% සිට 80% දක්වාත් ඉහළ දමා තිබෙනවා. 

සිම්බාබ්වේ සංචිත බැංකුව විසින් ගෙන තිබෙන තවත් සුවිශේෂී ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාමාර්ගයක් වන්නේ බැංකු හරහා වෙළඳපොලට රන් කාසි හඳුන්වා දීමයි. මේ අනුව, සිම්බාබ්වේ ඩොලරයේ අගය ගැන කණස්සල්ලක් ඇති අයට තමන්ගේ සිම්බාබ්වේ ඩොලර් ඇමරිකන් ඩොලර් වැනි වෙනත් මුදල් ඒකක වලට පරිවර්තනය නොකර රන් කාසි වල ආයෝජනය කළ හැකියි. 

මෙහි වාසි ගණනාවක් තිබෙනවා. එක පැත්තකින් සිම්බාබ්වේ ඩොලර් බැංකු පද්ධතිය තුළට පැමිණීමේදී රටේ මුදල් සැපයුම පහළ යනවා. අනෙක් පැත්තෙන් විදේශ මුදල් වලට තිබෙන සමපේක්ෂණ ඉල්ලුම අඩු වන නිසා විණිමය අනුපාතය මත වන පීඩනය අඩු වෙනවා. ලංකාවට වුනත් මේ වැඩේ උත්සාහ කර බැලිය හැකියි. 

Wednesday, June 22, 2022

මේ සතියෙත් සල්ලි අච්චු ගහන්න වෙයිද?


සති තුනකට පෙර (ජූනි 5) අප මෙහි ලිපියක් පළ කරමින් ඊට පෙර සති දෙක තුන තුළ සල්ලි අච්චු ගැසීමේ සිදු වූ සාධනීය වෙනස්කම් (සල්ලි අච්චු ගැසීම අඩු වීම හෝ නැවතීම) ගැන කථා කළා. ඒ ලිපියේ සාරාංශය මෙවැන්නක්.

මැයි 18 වෙන්දේසියෙන් රජයට රුපියල් බිලියන 90ක් හොයා ගන්න අවශ්‍ය වුනත් හොයාගන්න පුළුවන් වුනේ රුපියල් බිලියන 16.475ක් පමණයි. ඒ පහත පොලී අනුපාතික ගෙවීමෙන් පසුවයි.

දින-91: 24.07%

දින-182: 24.69%

දින-364: 24.50%

කෙසේ වුවත්, ඉන් පසුව පැවැත්වුණු වෙන්දේසි දෙකේදී මේ තත්ත්වය යහපත් අතට වෙනස් වුනා. මැයි 25 වෙන්දේසියෙන් හොයා ගන්න අදහස් කළ රුපියල් බිලියන 90ත්, ජූනි 1 වෙන්දේසියෙන් හොයා ගන්න අදහස් කළ රුපියල් බිලියන 83ත් ප්‍රශ්නයක් නැතුව හොයා ගන්න පුළුවන් වුනා වගේම ගෙවිය යුතු වූ පොලියත් පහළ ගියා. පහත තියෙන්නේ ජූනි 1 පැවති පොලී අනුපාතික.

දින-91: 22.75%

දින-182: 23.60%

දින-364: 23.75%

අද කතාව එතැන් සිට.

ජූනි 8 වෙන්දේසිය: රජය වෙනුවෙන් මහ බැංකුව විසින් රුපියල් බිලියන 98ක භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වෙන්දේසි කළා වගේම ඒ සියල්ල විකුණා ගැනීමට සමත් වුනා. පොලී අනුපාතික පහළ ගියා. 

දින-91: 21.91%

දින-182: 22.89%

දින-364: 23.13%

ජූනි 15 වෙන්දේසිය: රජය වෙනුවෙන් මහ බැංකුව විසින් නැවතත් රුපියල් බිලියන 98ක භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වෙන්දේසි කළා වගේම ඒ සියල්ල විකුණා ගැනීමට සමත් වුනා. පොලී අනුපාතික තවත් පහළ ගියා. 

දින-91: 20.73%

දින-182: 21.90%

දින-364: 22.04%

පේනවනේ වැඩේ. මැයි 18 සිට එන්න එන්නම හොඳ වෙලා. So far so good!

හැබැයි අද (ජූනි 22) වෙන්දේසියේදී මේ තත්ත්වය වෙනස් වෙලා. වෙන්දේසියට රුපියල් මිලියන 93,000ක (රුපියල් බිලියන 93ක) භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ඉදිරිපත් කිරීමෙන් පසුව මහ බැංකුව විසින් විකුණා තිබෙන්නේ රුපියල් මිලියන 30,779ක බිල්පත් ප්‍රමාණයක් පමණයි.

දින-91 බිල්පත් 

වෙන්දේසියට ඉදිරිපත් කර ප්‍රමාණය- රුපියල් මිලියන 40,000

ඉදිරිපත් වූ ලංසු ප්‍රමාණය- රුපියල් මිලියන 61,042

භාරගත් ලංසු ප්‍රමාණය - රුපියල් මිලියන 19,883 

භාරගත් ලංසු වල පොලී අනුපාතය - 20.73%

දින-182 බිල්පත් 

වෙන්දේසියට ඉදිරිපත් කර ප්‍රමාණය- රුපියල් මිලියන 25,000

ඉදිරිපත් වූ ලංසු ප්‍රමාණය- රුපියල් මිලියන 30,200

භාරගත් ලංසු ප්‍රමාණය - රුපියල් මිලියන 5,759 

භාරගත් ලංසු වල පොලී අනුපාතය - 21.90%

දින-364 බිල්පත් 

වෙන්දේසියට ඉදිරිපත් කර ප්‍රමාණය- රුපියල් මිලියන 28,000

ඉදිරිපත් වූ ලංසු ප්‍රමාණය- රුපියල් මිලියන 38,660

භාරගත් ලංසු ප්‍රමාණය - රුපියල් මිලියන 5,137

භාරගත් ලංසු වල පොලී අනුපාතය - 22.04%

මේ අනුව, පරිණත කාල තුනෙන්ම වෙන්දේසියට ඉදිරිපත් කළ බිල්පත් ප්‍රමාණයට වඩා වැඩි ලංසු ප්‍රමාණයක් ලැබී තිබෙන බව පෙනෙනවා. එහෙත්, මහ බැංකුව විසින් අරමුදල් අවශ්‍ය පමණට ලංසු පිළිගෙන නැහැ. ඒ, මහ බැංකුව විසින් පොලී අනුපාතික පෙර සතියේ පැවති මට්ටම ඉක්මවීමට ඉඩ නොහරින ප්‍රතිපත්තියක සිට ඇති නිසයි. මෙයින් පෙනෙන්නේ විණිමය අනුපාතය මෙන්ම පොලී අනුපාතිකද තව දුරටත් ඉහළ යාමට ඉඩ නොහරින ප්‍රතිපත්තියකට මහ බැංකුව එළැඹ සිටින බවයි.

අලුත් අධිපතිවරයා පත් වීමෙන් පසුව ආරම්භයේදී විණිමය අනුපාතය හා පොලී අනුපාතික සම්බන්ධව නම්‍යශීලී ප්‍රතිපත්තියක් අනුගමනය කළත් ඉතා ඉක්මණින්ම විණිමය අනුපාතය හා අදාළ ප්‍රතිපත්තිය වෙනස් වුනා. එයට යම් හේතුත් තිබුණා. මේ වන විට පොලී අනුපාතික හා අදාළවද මහ බැංකුව නැවතත් අනම්‍ය ස්ථාවරයකට එළැඹ ඇති බව පේනවා.

මෙහිදී අප අමතක නොකළ යුතු තවත් කරුණක් වන්නේ පොලී අනුපාතික හා අදාළ අලුත් අධිපතිවරයාගේ ස්ථාවරය බැංකුකරුවන්ගේ හා ව්‍යාපාරිකයන්ගේ සෘජු විවේචනයට පාත්‍ර වූ බවයි. පොලී අනුපාතික ඉහළ යාම ඔවුන්ගේ ලාබ වලට කෙළින්ම බලපානවා. මේ වන විට මහ බැංකුව එම පීඩනයට යට වී ඇති බවක් පේනවා.

මේ වන විට ප්‍රකාශයට පත් කර තිබෙන ජාතික පාරිභෝගික මිල දර්ශකය අනුව අප්‍රේල් මාසයේ උද්ධමනය 45.3%ක්. මැයි උද්ධමනය මීටත් වඩා ඉහළ මට්ටමක තිබිය හැකියි. උද්ධමනය මෙවැනි ඉහළ මට්ටමක තියෙද්දී පොලී අනුපාතික 22% මට්ටමේ තිබෙනවා කියන එකෙන් අදහස් වන්නේ විශාල සෘණ (-23%ක පමණ) මූර්ත පොලී අනුපාතයක් පවතින බවයි. 

වෙන්දේසියේදී අඩු පොලියකට විකුණා ගත හැකි වී තිබෙන රුපියල් බිලියන 30.8න්ද සැලකිය යුතු කොටසක් විකුණා තිබෙන්නේ සේවක අර්ථසාධක අරමුදලටයි. අවශ්‍ය ඉතිරි රුපියල් බිලියන 62න් කොපමණ ප්‍රමාණයක් වෙනුවෙන් සල්ලි අච්චු ගසනු ලබයිද යන්න බලා සිටිය යුතු දෙයක්. එම ප්‍රමාණය කොපමණ වුවත් සල්ලි අච්චු ගැසීමක් සිදුවන බව ඉතා පැහැදිලියි.

පොලී අනුපාතික ඉහළ යාම සුළු හා මධ්‍යම ව්‍යාපාරිකයන්ට, බැංකු වලට හා සමස්තයක් ලෙස රටේ ආර්ථික වර්ධනයට නරක ලෙස බලපානවා. ඒකේ ආයේ කතා දෙකක් නැහැ. නමුත්, පොලී අනුපාතික ඉහළ නොයැවීම යන්නෙන් අදහස් වන්නේ තව තවත් සල්ලි අච්චු ගැසීමයි. 

ඉහළ උද්ධමනය තුළින් දැන් පෙනෙන්න තියෙන්නේ වසරකට හෝ දෙකකට පෙර අච්චු ගැසූ සල්ලි වල ප්‍රතිඵලයි. තවත් සල්ලි අච්චු නොගැසුවොත් ලබන වසරේ මුල් කාර්තුවේ සිට උද්ධමනය අඩු වීමට නියමිතයි. එහෙත් දිගින් දිගටම සල්ලි අච්චු ගැසුවොත් එය සිදු වෙන එකක් නැහැ. 

Sunday, June 5, 2022

මහ බැංකුව තාමත් සල්ලි අච්චු ගහනවද?


සල්ලි අච්චු ගැසීම ප්‍රශ්නයක් වුවත්, යම් කාලයක් යන තුරු තවත් සල්ලි අච්චු ගහන්න සිදු වෙන බව පසුගිය දවසක අගමැතිවරයා ප්‍රකාශ කළා. සාමාන්‍යයෙන් අගමැතිවරයෙක් මේ වගේ ප්‍රකාශයක් කරන්නේ නැහැ.  සල්ලි අච්චු ගැහිල්ල කිය කියා කරන්නෙත් නැහැ. ඔහුට මේ වගේ ප්‍රකාශයක් කරන්න සිදු වුනේ මේ වෙද්දී රටේ මිනිස්සු සල්ලි අච්චු ගැහිල්ල ගැන විමසිල්ලෙන් ඉන්න නිසයි. කොහොම වුනත්, ඔය වගේ ප්‍රකාශ වලට වඩා වැදගත් ඇත්තටම වෙලා තියෙන්නේ කුමක්ද කියන එකයි. 

සල්ලි අච්චු ගැසීම කියන එකෙන් සාමාන්‍යයෙන් අදහස් වෙන්නේ රජය විසින් මහ බැංකුවට භාණ්ඩාගාර බිල්පත් විකුණන එක. රජයට මහ බැංකුවට භාණ්ඩාගාර බිල්පත් විකුණන්න වෙන්නේ වෙන කවුරුවත් බිල්පත් මිල දී ගන්නේ නැති වුනාම. එහෙම නැත්නම් වෙන අය බිල්පත් මිල දී ගැනීම සඳහා ඉල්ලන පොලිය ගෙවීමට රජය සූදානම් නැති විට.

සාමාන්‍යයෙන් හැම බදාදා දවසකම භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වෙන්දේසි කෙරෙනවා. පසුගිය සති තුනේ වෙන්දේසි දිහා බැලුවහම එම සති තුන තුළ රටේ ආර්ථිකයේ යම් යහපත් වර්ධනයක් සිදු වී තිබෙන බව පැහදිලිව දකින්න පුළුවන්. ඩොලරයක කළුකඩ මිල දිහා බැලුවහමත් මේ වෙනස ඒ විදිහටම පේන බව මම කලින් ලිපියක විස්තර කළා.

දැන් මම මේ විදිහට යහපත් වර්ධනයක් කියා කියන්නේ සති තුනකට පෙර පැවති තත්ත්වයට සාපේක්ෂව. එය ඉතා හොඳ තත්ත්වයක් බව හෝ මේ වර්ධනය මේ විදිහට දිගටම පවතියි කියන එක එයින් අනිවාර්යයෙන්ම අදහස් වන්නේ නැහැ. ඕනෑ වෙලාවක සුළු දෙයකින් තත්ත්වය නරක අතට හැරෙන්න පුළුවන්. අපි මේ කතා කරන්නේ බංකොලොත් වෙච්ච රටක් ගැන. ඒ පසුබිමත් අමතක නොකර අපි පසුගිය තෙසතිය තුළ දැකිය හැකි වූ යහපත් වර්ධනයන් දිහා බලමු. 

මැයි 18 වෙන්දේසිය 

රජය විසින් දින-91 බිල්පත් රුපියල් මිලියන 50,000ක්,  දින-182 බිල්පත් රුපියල් මිලියන 20,000ක් හා දින-364 බිල්පත් රුපියල් මිලියන 20,000ක් වෙන්දේසියට දමනවා. එහෙත් මිල දී ගන්නේ දින-91 බිල්පත් රුපියල් මිලියන 6,416ක්,  දින-182 බිල්පත් රුපියල් මිලියන 3,433 ක් හා දින-364 බිල්පත් රුපියල් මිලියන 6,626 ක් පමණයි. ඒ කියන්නේ රජයට ඒ සතියේ රුපියල් මිලියන 90,000ක් අවශ්‍ය වුවත් බිල්පත් විකුණා හොයා ගන්න පුළුවන් වෙන්නේ රුපියල් මිලියන 16,475ක් පමණයි. දැන් මේ මදිපාඩු මුදල හොයා ගන්නේ කොහොමද?

මැයි 19 වෙනිදා රජය මහ බැංකුවට රුපියල් බිලියන 85ක පමණ භාණ්ඩාගාර බිල්පත් විකුණනවා. ඒ කියන්නේ එපමණ සල්ලි අච්චු ගැසීමක් වෙනවා. මේ ගැන මම අදාළ සතියේ ලිවුවා. 

රජයට වෙන්දේසියට ඉදිරිපත් කළ බිල්පත් සියල්ල විකුණා ගන්න බැරි වෙන්නේ ලන්සු ඉදිරිපත් කළ අය ඉහළ පොලියක් ඉල්ලා සිටි නිසා. රජය වෙනුවෙන් මහ බැංකුව විසින් භාර ගන්නේ 24% මට්ටම නොඉක්මවන පොලියක් ඉල්ලන අයගේ ලන්සු පමණයි. ඒ කියන්නේ සල්ලි අච්චු නොගසා ඉන්නනම් පොලී අනුපාතික 28-31% මට්ටමට ඉහළ යාමට ඉඩ දිය යුතුව තිබුණා. වෙනත් විදිහකින් කිවුවොත් මැයි 18 වන විට වෙළඳපොළ අපේක්ෂාව වුනේ පොලී අනුපාතික ඉදිරියේදී විශාල ලෙස වැඩි වනු ඇති බවයි.

ඒ නිසා, 24% පමණ පොලියක් ගෙවා අවශ්‍ය අරමුදල් ප්‍රමාණය හොයා ගන්න බැරි වුනා. රජය (වෙනුවෙන් මහ බැංකුව) ගෙවන්න සූදනම්ව සිටි උපරිම පොලී අනුපාතික පහත පරිදියි.

දින-91: 24.07%

දින-182: 24.69%

දින-364: 24.50%

ඉහත පොලී අනුපාතික යටතේ ලබා ගන්න පුළුවන් වුනේ රුපියල් මිලියන 16,475ක් පමණයි.

මැයි 25 වෙන්දේසිය 

රජය විසින් දින-91 බිල්පත් රුපියල් මිලියන 45,000ක්, දින-182 බිල්පත් රුපියල් මිලියන 22,500ක් හා දින-364 බිල්පත් රුපියල් මිලියන 22,500ක් වෙන්දේසියට දමනවා. දින-91 බිල්පත් රුපියල් මිලියන 60,116ක්, දින-182 බිල්පත් රුපියල් මිලියන 4,272ක් හා දින-364 බිල්පත් රුපියල් මිලියන 25,612ක් වෙන්දේසියෙන් මිල දී ගන්නවා. ඒ කියන්නේ අවශ්‍ය මුදල වූ රුපියල් මිලියන 90,000 හොයා ගන්නවා. හැබැයි ඒක කරන්නේ දින-91 බිල්පත් වැඩියෙනුත්, දින-182 බිල්පත් අඩුවෙනුත් අරගෙන. ඒ ඇයි?

ලංසු ඉදිරිපත් කරන ගොඩක් අය දින-91 බිල්පත් වැඩියෙන් ඉල්ලනවා. දින-182 බිල්පත් ඉල්ලන්නේ අඩුවෙන්. ඒ කියන්නේ, වෙළඳපොළ අපේක්ෂාව වුනේ පොලී අනුපාතික තව දුරටත් ඉහළ යනු ඇති බවයි. දින-91 බිල්පත් වැඩියෙන් ඉල්ලන්නේ ඉක්මණින් සල්ලි ආපසු ලබාගෙන වැඩි පොලියකට නැවත ආයෝජනය කරන්න බලාගෙන.

කොහොම හරි මොන විදිගෙන් හෝ අවශ්‍ය සල්ලි ටික ලැබුණු නිසා සල්ලි අච්චු ගහන්න අවශ්‍ය වෙන්නේ නැහැ. මහ බැංකුව සතු භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ප්‍රමාණය ඉහළ යන්නේ නැහැ. ඇත්තටම බිලියන තුනකින් පමණ පහළ යනවා. 

අවශ්‍ය අරමුදල් ප්‍රමාණය සපයා ගැනීම සඳහා ගෙවන්න සිදු වූ උපරිම පොලී අනුපාතික පහත පරිදියි.

දින-91: 23.65%

දින-182: 24.22%

දින-364: 24.30%

සුළුවෙන් වුවත් පෙර සතියට සාපේක්ෂව පොලී අනුපාතික පහළ ගිහින් බව පේනවා ඇතිනේ. 

ජූනි 1 වෙන්දේසිය 

රජය විසින් දින-91 බිල්පත් රුපියල් මිලියන 40,000ක්, දින-182 බිල්පත් රුපියල් මිලියන 23,000ක් හා දින-364 බිල්පත් රුපියල් මිලියන 20,000ක් වෙන්දේසියට දමනවා. දින-91 බිල්පත් රුපියල් මිලියන 37,199ක්, දින-182 බිල්පත් රුපියල් මිලියන 25,227ක් හා දින-364 බිල්පත් රුපියල් මිලියන 20,574ක් වෙන්දේසියෙන් මිල දී ගන්නවා. ඒ කියන්නේ අවශ්‍ය මුදල වූ රුපියල් මිලියන 83,000 හොයා ගන්නවා පමණක් නෙමෙයි ආසන්න වශයෙන් වෙන්දේසියට දාපු ප්‍රමාණ වලින්ම මිල දී ගන්නටත් පුළුවන් වෙනවා. පොලී අනුපාතිකත් පහළ ගිහින්. 

ඒ කියන්නේ, වෙළඳපොළ අපේක්ෂාවන් වෙනස් වෙලා. දැන් අපේක්ෂාව පොලී අනුපාතික ඉදිරි කාලයේදී පහළ යනු ඇති බවයි. දින-91 බිල්පත් නොඉල්ලා දින-182 හා දින-364 බිල්පත් ඉල්ලන්නේ පොලිය අඩු වෙන්න කලින් වැඩි කාලයකට තමන්ගේ ප්‍රතිලාභ සහතික කර ගන්නයි. 

මේ විදිහට වෙළඳපොළ අපේක්ෂාවන් වෙනස් වෙන්නේ බදු වැඩි කිරීමට ගත්ත තීරණයත් එක්ක. වැඩි කරපු බදු ආදායම් තවම රජයට ලැබිලා නැහැ. ඒක කවුරුත් දන්නවනේ. හැබැයි මේ සල්ලි ඉදිරි කාලයේදී රජයට ලැබෙනවා. ඒ නිසා, භාණ්ඩාගාර බිල්පත් විකුණා සල්ලි හොයන්න තිබෙන අවශ්‍යතාවයත් පහළ ගිහින් රජයට අඩු පොලියකට බිල්පත් විකුණන්න පුළුවන්කමක් ලැබෙනවා. ඒ වගේම, සල්ලි අච්චු ගැහිල්ල සීමා වන නිසා මහ බැංකුවට පොලී අනුපාතික වැඩි කරන්න පීඩනයක් එන්නේත් නැහැ. මේ සියල්ල ලංසුකරුවෝ දන්නවා. ඒ නිසා, පොලිය අඩු වෙන්න කලින් මේ වෙලාවේ බිල්පත් ගන්න ඔවුන් තරඟ කරනවා. සති දෙකකට කලින් සිදුවුනේ මෙහි අනෙක් පැත්ත.

ඒ එක්කම මහ බැංකුව සතු බිල්පත් ප්‍රමාණය තවත් රුපියල් බිලියන හයකින් පමණ අඩු වෙලා. මහ බැංකුව සතු බිල්පත් කල් පිරුණු විට බිල්පත් ගන්න යෙදවූ සල්ලි පොලියත් එක්ක ආපසු මහ බැංකුවට එනවා. එවිට මුදල් සැපයුම පහළ යනවා. ඒ කියන්නේ අච්චු ගහලා එළියට දමපු සල්ලි වලින් කොටසක් නැවත සංසරණයෙන් ඉවත් වෙනවා. 

බදු වැඩි කිරීමේ වාසි ක්ෂණිකවම පෙනෙන්න තිබෙනවා. බදු බර මිනිස්සු මතම වැටෙනවා වුනත් බදු වැඩි නොකර සල්ලි අච්චු ගැසූ විට වෙන්නෙත් ඒකම තමයි. බොහෝ විට දෙවැන්නේ හානිය වැඩියි. පොලී අනුපාතික ඉහළ ගියාම වැඩි වන වියදම් පියවන්න වෙන්නෙත් තව සල්ලි අච්චු ගහලා. මේ තත්ත්වය දැන් ක්ෂණයකින් වෙනස් වෙලා තියෙනවා. බදු වැඩි කිරීමේ බර වැඩිපුර වැටෙන්නේ ධනවතුන් මතයි. එහෙත් සල්ලි අච්චු ගැසීම නිසා උද්ධමනය ඉහළ ගිය විට එහි බර වැඩිපුර පැටවෙන්නේ දුප්පතුන් මත. 

දුප්පතුන් තමන්ගේ ආදායම මුළුමනින්ම යොදවන්නේ පරිභෝජනය සඳහා. එහෙත් ධනවතුන් ඔවුන්ගේ ආදායමෙන් විශාල කොටසක් ආයෝජනය කරනවා. උද්ධමනය වැඩි වී පොලී ඉහළ යද්දී දුප්පතුන්ට මෙන්ම ධනවතුන්ටද හානියක් වුවත් ආදායමට සාපේක්ෂව වැඩි හානියක් වෙන්නේ දුප්පතුන්ටයි. ආයෝජන වෙනුවෙන් වැඩි ප්‍රතිලාභ ලැබෙන නිසා ධනවතුන්ට එයින් වාසියක් වෙන්න වුනත් පුළුවන්. බදු වැඩි කිරීමේ හානියද සියල්ලන්ටම වුවත් වැඩි බරක් වැටෙන්නේ ධනවතුන් මතයි. 

ජූනි 1 වෙන්දේසියේදී අවශ්‍ය අරමුදල් ප්‍රමාණය සපයා ගැනීම සඳහා ගෙවන්න සිදු වූ උපරිම පොලී අනුපාතික පහත වැටී තිබුනේ මේ විදිහටයි.

දින-91: 22.75%

දින-182: 23.60%

දින-364: 23.75%

ජූනි 8 වෙන්දේසිය 

ඊළඟ බැඳුම්කර වෙන්දේසිය තියෙන්නේ ජූනි 8. මේ වෙන්දේසිය සඳහා රජය වෙනුවෙන් මහ බැංකුව විසින් රුපියල් මිලියන 98,000ක බිල්පත් ඉදිරිපත් කර තිබෙනවා. ඒ දින-91 බිල්පත් රුපියල් මිලියන 40,000ක්, දින-182 බිල්පත් රුපියල් මිලියන 30,000ක් හා දින-364 බිල්පත් රුපියල් මිලියන 28,000ක් ලෙසයි. මේ බිල්පත් ප්‍රමාණය වෙන්දේසි කර ගන්න පුළුවන් වෙයිද? ඒ සඳහා කොපමණ පොලියක් ගෙවන්න වෙයිද? එසේ නැත්නම් මහ බැංකුවටම මේ බිල්පත් වලින් යම් ප්‍රමාණයක් මිල දී ගන්න වෙයිද? අපි වෙන්දේසියෙන් පසුව බලමු.

Sunday, May 22, 2022

ගොඩයන එක ලේසි නැත්තේ ඇයි?


දැන් කරගෙන යන විදිහට ඉස්සරහට ගියොත් අවුරුදු එකහමාරකින් පසුව රටේ තත්ත්වය හොඳ අතට හැරෙයි කියලා ගොඩක් අයට අහිංසක බලාපොරොත්තුවක් තිබෙනවා. ඒක කීයටවත්ම වෙන්න විදිහක් නැහැ කියලා මම කියන්නේ නැහැ. නමුත් ඔය අහිංසක බලාපොරොත්තුව ඉටු නොවෙන්න තිබෙන ඉඩකඩ වඩා වැඩියි. 

පළමුවෙන්ම කිව යුත්තේ මේ හොඳ අතට හැරීම කියා කියන්නේ යහපාලන ආණ්ඩුව කාලයේ තිබුණු තත්ත්වය මිසක් රාජපක්ෂ දශකයේ තිබුණු තත්ත්වය හෝ ගෝඨාභය ඇවිත් හදයි කියා හිතාගෙන හිටපු තත්ත්වය නොවන බවයි. ඒ සෞභාග්‍යයනම් ආයේ එන්නේ නැහැ.

අපේ ගොඩක් පෞද්ගලික මිත්‍රයෝ ඉන්නවා ඉදිකිරීම් ක්ෂේත්‍රය හරහා ගොඩ ගිය හා තවමත් එම ක්ෂේත්‍රයේ නිරතව ඉන්න. පසුගිය රාජපක්ෂ දශකය ඒ අයට හොඳ කාලයක්ව තිබුණා. යහපාලන කාලයේ ඔවුන්ගේ තත්ත්වය සාපේක්ෂව නරක අතට හැරුණා. මම මේ කියන්නේ ආණ්ඩුව එක්ක කිසිම සම්බන්ධයක් නොතිබුණු, පැත්තකට වෙලා තමන්ගේ පාඩුවේ ව්‍යාපාරය කරගෙන ගිය අය ගැන. 

දැන් මේ අය කබලෙන් ලිපට වැටිලා. දැනට ඉදිකිරීම් ක්ෂේත්‍රයට හිතා ගන්න හෝ පුළුවන් හොඳම තත්ත්වය ලිපෙන් නැවත කබලට යන එකයි. තවත් ඇතැම් අංශ හා අදාළව වුවත්, තත්ත්වය මේකයි. ප්‍රශ්නය ඒකවත් කර ගන්න පුළුවන් වෙයිද කියන එකයි. 

ස්ටීව් හැන්කි කියන විදිහට මේ වෙද්දී ලංකාව මාරාන්තික සුළියකට (ඔහුගේ වචනය death spiral) අසු වී සිටිනවා. ඔහු කියන හැම දෙයක් ගැනම මා එකඟ නැතත්, මේ කතාව පදනමක් නැති කතාවක් නෙමෙයි. 

ලංකාව සුළියට දැනටමත් අසු වී සිටියත් නැතත් සුළිය අද්දර සිටින බවනම් ඉතාම පැහැදිළියි. එසේ කීමෙන් මා කරුණු දෙකක් අදහස් කරනවා. පළමුවැන්න, සුළියට අසුවීමේ දැවැන්ත හානිය තවමත් සිදුව නැති බවයි. සුළියක මැද හා කෙළවර අතර වෙනස ඔබ දන්නවා. දෙවැන්න, මේ සුළියට අසු නොවී බේරී සිටීමේ අවසන් අවස්ථාව බොහෝ විට මේ වන විටද පසු වී ඇති බවයි. 

දැන් අපි රනිල් කියන පාලමෙන් එගොඩ කරන කතාවට හෝ මහ බැංකු අධිපති විසින් කියන ආර්ථිකය පිළිසකර කිරීම වෙත යමු. මහ බැංකුව විසින් මේ වන විට ඩොලරයක මිල රුපියල් 360 මට්ටමේත්, භාණ්ඩාගාර බිල්පත් පොලී අනුපාතික 24% මට්ටමේත් නඩත්තු කිරීමට උත්සාහ ගනිමින් සිටිනවා. එහි ශක්‍යතාවය හා අපේක්ෂිත ප්රතිඵල ගැනත්, වෙනත් විකල්ප ගැනත් අපි දැන් විමසා බලමු.

මීට සති දහයකට පමණ පෙර ඩොලරයක මිල තිබුණේ රුපියල් 200 ආසන්න මට්ටමකයි. දැන් එම මිල 80%කින් ඉහළ ගිහින්. මහ බැංකු අධිපතිවරයා හිතන විදිහට මේ මිල ඕනෑවට වඩා වැඩි මිලක්. එම මිල අඩු විය යුතුයි. හිටපු අධිපති කුමාරස්වාමි විසින්ද මේ අදහස පළ කර තිබුණා. එසේ කියන්නට තර්කානුකූල හේතුත් තිබෙනවා.

අඩු වෙන එක කොහොම වෙතත්, ඩොලරය දැනට තිබෙන රුපියල් 360 මට්ටමේ තවත් මාස හත අටක් තියා ගත්තා කියා හිතමු. ඩොලරය වැඩි වූ නිසා ආනයනික බඩු වල මිල දැනටමත් අනුපාතිකව වැඩි වෙලා කියා හිතුවොත් ඩොලරය වැඩි නොවන්නේනම් එම මිල දිගින් දිගටම වැඩි වෙන්න හේතුවක් නැහැ.

දැන් අපි උද්ධමනය පැත්තටම එමු. මහ බැංකුව පැත්තෙන් කියවෙන්නේ උද්ධමනය 40% පමණ මට්ටමකට යා හැකි බවයි. ඒ මට්ටමට උද්ධමනය යනවා කියා කියන්නේ පසුගිය දෙවසර තුළ අච්චු ගහපු සල්ලි ටිකට හරියන්න උද්ධමනය වැඩි වෙලා කියන එකයි. එහෙමනම්, දිගින් දිගටම සල්ලි අච්චු ගැහුවේ නැත්නම්, උද්ධමනය ටිකෙන් ටික අඩු වෙලා යා යුතුයි. අධි උද්ධමනයක් ඇති වෙන්න හේතුවක් නැහැ. ඒ නිසාම, විණිමය අනුපාතය මත පීඩනයක් ඇති වෙන්න හේතුවකුත් නැහැ.  ස්ටීව් හැන්කි කියන "මාරාන්තික සුළියට" අහුවෙන්න හේතුවක් නැහැ. අවුරුද්දක් එකහමාරක් යද්දී නැවත 2019ට ආපසු යාමේ අහිංසක සිහිනය සැබෑ වෙනවා.

නමුත් මෙතැන තියෙන කොස්ස ඔය ඉලක්කය කරා යන්න හදන්නේ මහා පරිමාණයෙන් සල්ලි අච්චු ගසමින් වීමයි. ඒ කියන්නේ උද්ධමනයට අලුතෙන් තව තවත් ගෑස් ගහනවා කියන එකයි. උද්ධමනය හිතන තරම් ලේසියෙන් හෝ ඉක්මණින් අඩු වෙන්නේ නැහැ කියන එකයි. ඩොලරයක මිල මත පීඩනයද තවත් වැඩි වෙනවා කියන එකයි. ඒ කියන්නේ හැන්කි කියන මාරාන්තික සුළිය ඇතුළේ කැරකෙනවා කියන එකයි. මෙයින් බේරෙන්න මහ බැංකුව විසින් දැනට නොකරන, මහ බැංකුවට කළ හැකි දෙයක් තිබෙනවාද?

මේ වෙද්දී ඩොලරයක මිල රුපියල් 360 මට්ටමේ තියෙන්නේ මහ බැංකුව විසින් එය පාලනය කරන නිසා. එය කාට වුනත් පැහැදිලි විය යුතුයි. ඩොලරයක මිල රුපියල් 200 මට්ටමේ හිර කරගත් තැන් සිට අද දක්වාම ලංකාවේ පාවෙන විණිමය අනුපාතයක් නොතිබුණු බව මම දිගටම කියා තියෙනවනේ. ඩොලරයක මිල ටිකෙන් ටික වැඩි වෙන්න ඉඩ ඇරියා මිසක් මහ බැංකුව ඩොලරය පා කළේ නැහැ. ඩොලරය පා කරන්න පුළුවන් වුනානම් කොහොමටත් ඩොලර් ප්‍රශ්නයක් නැහැ. නමුත්, ඒ වැඩේ කරගන්න පුළුවන් වුනේ නැහැ. 

ඩොලරය පා කරනවා කියන්නේ ඩොලරයක මිල ඉල්ලුම හා සැපයුම මත තීරණය වනවා කියන එකයි. ඒ කියන්නේ රටේ ඩොලර් හිඟයක් හෝ අතිරික්තයක් නැහැ කියන එකයි. තවමත් රටේ විශාල ඩොලර් හිඟයක් තියෙනවා කියන්නේ ඩොලර් සැපයුමට වඩා ඩොලර් ඉල්ලුම වැඩියි කියන එකයි. ඒ දෙක සමතුලිත වෙන්නනම් මිල තවත් වැඩි විය යුතු බවයි. එහෙමනම්, වත්මන් අධිපතිවරයා, හිටපු අධිපති කුමාරස්වාමි වගේ අය ඩොලරයක මිල ඕනෑවට වඩා වැඩියි කියා කියන්නේ ඇයි? 

හිටපු අධිපති කබ්රාල් ඩොලරය රුපියල් 200 මට්ටමේ තියාගෙන සිටිමින් කිවුවේත් ඔය වගේම කතාවක්. ඒක පැත්තකින් තියමු. ඩොලරයක මිල තිබිය යුත්තේ දැන් මිලට වඩා පහළින් කියා විවිධ ආර්ථික විද්‍යා න්‍යාය ඇසුරෙන් කියන්න පුළුවන්. හැබැයි එහෙම කිවුවා කියලා ඩොලරයක මිල පහළ යන්නේ නැහැ. එවැන්නක් වෙන්නේ ඒ ආර්ථික විද්‍යා න්‍යාය මත පදනම්ව හෝ වෙන හේතු මත පදනම්ව ඩොලරයක මිල තිබිය යුත්තේ දැන් මිලට වඩා පහළින් කියා වෙළඳපොළ ඩොලර් ගනුදෙනුකරුවන් විශ්වාස කරනවානම් පමණයි. දැන් එවැනි තත්ත්වයක් නැහැ. 

කුමක් හෝ හේතුවක් නිසා ඩොලරයක වෙළඳපොළ මිල හා පවතින මිල එකක් නොවන බව මහ බැංකුව හිතනවානම් මහ බැංකුවට මැදිහත් වී මිල පාලනය කළ හැකියි. මිල අඩු විය යුතුයි කියා හිතනවානම් සංචිත විකුණා සැපයුම වැඩි කිරීම මගින් අඩු මිලකදී ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිත කළ හැකියි. මේ වෙලාවේ මහ බැංකුවේ සංචිත නැට්ටටම හිඳිලා නිසා ඒ වැඩේ කරන්න බැහැ. ඒ නිසා, මහ බැංකුව මොන විදිහට හිතනවාද කියන එකේ බලපෑම ඉතා සීමිතයි. 

මිල වැඩියි වගේ පෙනුණත් මහ බැංකුවට සංචිත විකුණා ඩොලරයක මිල අඩු කරන්න බැරි බව මේ වෙලාවේ ඩොලර් අතේ තියෙන අය දන්නවා. ඒ නිසා, ඒ අයට තමන්ගේ ඩොලර් වෙනුවෙන් ඉහළ මිලක් අර්පණය කළ හැකියි. ගන්නවානම් ගනිල්ලා. ඕකයි ගාණ!

දැන් ඩොලර් අවශ්‍ය අයට ඔය මිල දීලා ඩොලර් ගන්න වෙනවා. ගාණ වැඩියි වගේ වුනත්, මේ වෙලාවේ තමන්ගේ උදවුවට මහ බැංකුව එන්නේ නැති බව දන්නා නිසා, කියන ගාණට ඩොලර් ගන්නවා හැර වෙන විකල්පයක් නැහැ. හැබැයි ඔය විදිහට වැඩි මිලට ඩොලර් ගන්න කවුරුවත් නැත්නම් වැඩි මිලට විකුණන්න පුළුවන් වෙන්නේත් නැහැ.

ලංකාවේ මිනිස්සුන්ට කන්න හාල් ඕනෑ. රටේ හාල් නිෂ්පාදනය අඩු වෙද්දී හාල් මිල ඉහළ යනවා. මිල ඉහළ ගියත් කීයක් හරි දීලා හාල් ගන්නම වෙනවා. ඒ නිසා, ආනයනික හාල් වලට ඉල්ලුමක් හැදෙනවා. හාල් ආනයනය කරන්න ඩොලර් ඕනෑ. ඒ ඕනෑ කරන ඩොලර් ටික බැංකුවෙන් දෙන්නේ නැත්නම් කීයක් හරි දීලා පිටින් ඩොලර් ගන්න වෙනවා. ඒ විදිහට වැඩි මිලට ඩොලර් අරගෙන හාල් ආනයනය කළත් විකුණලා ලාබ ගන්න පුළුවන්නම් කවුරු හරි ඔය වැඩේට අත ගහනවා. බැංකු පද්ධතියට පිටින් වැඩි මිලට ඩොලර් ගන්න ඉල්ලුමක් ඇති වෙනවා. ඒ නිසාම, වැඩි මිලට ඩොලර් විකුණන්නත් අවස්ථාවක් ලැබෙනවා. කීයක් හරි දීලා අයිෆෝන් එකක් ගන්න අය හිටියත් වෙන්නේ ඕකයි. 

රට ඇතුළේ ඩොලර් සැපයුමට වඩා ඩොලර් ඉල්ලුමක් තිබෙන තුරු, මහ බැංකුවට විකුණන්න සංචිතත් නැත්නම්, මිල ඉහළ යන එක වලක්වන්න බැහැ. මහ බැංකුව ඒ වැඩේ කරන්න හදනවා කියන්නේ උන්ඩියල් ඉල්ලුම තවත් ඉහළ යනවා කියන එකයි. 

මහ බැංකුවට විකුණන්න සංචිත නැති බව කවුරුත් දන්නවනේ. එහෙමනම් දැන් මට්ටමේ හෝ ඉහළ මට්ටමක ඩොලරයක මිල ස්ථාවර විය හැක්කේ එක්කෝ ඉල්ලුම අඩු වුනොත්. නැත්නම් ඩොලර් සැපයුම අඩු වුනොත්. පහත තියෙන්නේ පසුගිය වසර කිහිපයක පළමු මාස තුනේදී ඩොලර් ලැබීම් හා ගෙවීම් පිළිබඳ සාරාංශයක්. මෙය දැන් වැඩි දෙනෙක් කියවන්නේ වියුණුව හරහා නොවන නිසා මම වගුවක් හදන්නේ නැතිව වත්පොතට ගැලපෙන විදිහට සංඛ්‍යාලේඛණ ඉදිරිපත් කරන්නම්.

ආනයන වියදම් (පළමු මාස තුන, ඩොලර් මිලියන)

2017 - (5,279)

2018 - (5,971)

2019 - (4,817)

2020 - (4,503)

2021 - (5,041)

2022 - (5,651)

මොන තරම් ආනයන සීමා දැම්මත්, මිල ඉහළ ගියත්, ආනයන වියදම් ඒ තරම්ම අඩු වී නැති බව පේනවනේ. දැන් මේ සල්ලි හොයා ගත්තේ කොහොමද?

අපනයන ආදායම් (පළමු මාස තුන, ඩොලර් මිලියන)

2017 - 2,774

2018 - 2,989

2019 - 3,156

2020 - 2,650

2021 - 2,982

2022 - 3,249

යම් වැඩි වීමක් තිබුණත්, අපනයන ආදායම් වලත් විශාල වෙනසක් වී නැති බව පැහැදිලි විය යුතුයි. ඩොලර් එකක මිල ඉහළ ගියා කියලා ක්ෂණිකව විශාල ලෙස ආනයන ඉහළ යන්නේ හෝ අපනයන පහළ යන්නේ නැහැ. අලුත් තත්ත්වයෙන් වාසි ලබමින් අපනයන නිෂ්පාදන කර්මාන්ත හා ආනයන ආදේශක කර්මාන්ත බිහිවෙන්න වසර ගණනාවක් යනවා. ඒ නිසා, රුපියල් 200 මට්ටමේ තිබෙන ඩොලර් එක රුපියල් 360 වෙන්න ඇරියා කියලා ක්ෂණිකව වෙළඳ ශේෂයේ ලොකු වෙනසක් වෙන්නේ නැහැ. ඩොලරය තව වැඩි වුනත් එච්චරයි. වසර ගණනක් ඩොලරයක මිල ඉහළින් තියාගත්තොත් තත්ත්වයේ වෙනසක් වෙයි. 

වෙළඳ ශේෂය (පළමු මාස තුන, ඩොලර් මිලියන)

2017 - (2,505)

2018 - (2,982)

2019 - (1,661)

2020 - (1,853)

2021 - (2,959)

2022 - (2,402)

(වරහන් ඇතුළේ තියෙන්නේ සෘණ ගණන්)

වෙළඳ ශේෂය ඩොලර් බිලියන දෙකකට ආසන්න සෘණ අගයක් වුවත් ලංකාවේ සමස්ත ගෙවුම් ශේෂය බොහෝ විට සමතුලිත වුනා. ඒ වෙන ක්‍රම වලින් රටට ඩොලර් ආපු නිසා.

ගෙවුම් ශේෂය (පළමු මාස තුන, ඩොලර් මිලියන)

2017 - (176)

2018 - (311)

2019 - 912

2020 - 143

2021 - (1,101)

2022 - (2,269)

(වරහන් ඇතුළේ තියෙන්නේ සෘණ ගණන්)

පසුගිය දෙවසර තුළ ගෙවුම් ශේෂය මේ තරම්ම අර්බුදයට ගියේ ඇයි කියන එක පහත සංඛ්‍යාලේඛණ බැලුවහම පැහැදිලි වෙයි.

සංචාරක ඉපැයීම් (පළමු මාස තුන, ඩොලර් මිලියන)

2017 - 1,122

2018 - 1,313

2019 - 1,390

2020 - 682

2021 - 13

2022 - 513

ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ (පළමු මාස තුන, ඩොලර් මිලියන)

2017 - 1,911

2018 - 1,979

2019 - 1,617

2020 - 1,600

2021 - 1,867

2022 - 783

දිගින් දිගටම වුනත් රටක වෙළඳ ශේෂයේ හිඟයක් තියෙන එක ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. හැබැයි ඒ අඩුව වෙන ක්‍රමයකින් පියවෙන්න ඕනෑ. ඒ වෙන ක්‍රමය ණය ගැනීම නොවිය යුතුයි. 2020 පළමු මාස තුනේදී සංචාරක ඉපැයීම් වලින් බාගයක්ම අඩු වෙලා තිබුණත් ගෙවුම් ශේෂ හිඟයක් තිබුණේ නැහැ. ඒ ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ ටික හරියට ලැබුණු නිසා. 2021දීත් ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ ටික ලැබුණා. නමුත් සංචාරක ආදායම් නැත්තටම නැති වුනා. ඒ නිසා ගෙවුම් ශේෂ හිඟය සැලකිය යුතු ලෙස ඉහළ ගියා. 

මේ අවුරුද්දේ මුල් මාස තුනේදී සංචාරක ඉපැයීම් ටිකක් ඉහළ ගිහින් තිබුණත් තවමත් 2017-2019 මට්ටමෙන් බාගයක්වත් සංචාරකයෝ එන්නේ නැහැ. ඊටත් වඩා ලොකුම හා අලුත්ම ප්‍රශ්නය ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ විශාල ලෙස පහත වැටී තිබීමයි. ඔය ආදායම් මාර්ග දෙක හරියට තිබුණානම් අනාගතය දිහා ටිකක් හරි සුබවාදී විදිහට බලන්න තිබුණා.

මේ වසරේ පළමු මාස තුනේ සංචාරක ඉපැයීම් වල ක්‍රමික වැඩි වීමක් පෙනෙන්න තිබුණා. අප්‍රේල් මාසයේ රටේ පැවති තත්ත්වයන් එක්ක දැන් ඒ ප්‍රවණතාව ආපහු හැරිලා. ඒ විතරක් නෙමෙයි. මාර්තු මාසයේදී ඉහළ ගිය ශ්‍රමික ප්‍රේෂණත් නැවත පහළ ගිහින්.

සංචාරක ඉපැයීම් (ඩොලර් මිලියන)

2022 ජනවාරි - 148

2022 පෙබරවාරි - 174

2022 මාර්තු - 192

2022 අප්‍රේල් - 113

ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ (ඩොලර් මිලියන)

2022 ජනවාරි - 259

2022 පෙබරවාරි - 205

2022 මාර්තු - 318

2022 අප්‍රේල් - 249

කොහෙන් හෝ ඩොලර් ටිකක් හොයාගෙන ලයිට් කැපෙන එක නවත්තලා, රටේ තත්ත්වයත් සාමකාමීව පැවතුණොත් සංචාරක ආදායම් ටිකක් වැඩි වෙයි. නමුත් ඉතා ඉක්මණින් කර්මාන්තයේ විශාල පිබිදීමක් ඇති වෙයි කියා හිතන්න බැහැ. ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ වැඩි වෙයි කියා හිතන්න විශේෂ හේතුවකුත් නැහැ. ඒ කියන්නේ, තව මාස ගනණාවක් යන තුරු මේ විදිහට රට දුවවන්න වුනත් මාසයකට ඩොලර් මිලියන දෙතුන් සීයක් පොම්ප කරන්න වෙනවා කියන එකයි. 

රජයේ විදේශ ණය හා පොලිය ගෙවන්නෙම නැහැ කියා කියමු. ඒත් බැංකු පද්ධතියේ ණය නොගෙවා ඉන්න බැහැ. ඒ ණය ගෙවන්නත් ඩොලර් ඕනෑ. ඔය තත්ත්වයත් එක්ක ඩොලර් එක රුපියල් 360 මට්ටමේ තියා ගන්න හෝ තවත් අඩු කරගන්න මහ බැංකුවට අවශ්‍යව තිබෙනවා විය හැකි වුවත් එය කළ හැකි බව සාර්ථක ලෙස සමපේක්ෂකයින්ට සන්නිවේදනය කරන්න පුළුවන්කමක් මහ බැංකුවට නැහැ. ඩොලර් අතේ තියාගෙන ඉන්න අය හොයන්න පොලීසිය යොදවනවා වගේ වැඩ වලින් වැඩක් නොවන බව කොහොමටත් පැහැදිලියිනේ. ඒ නිසා, ඩොලරයක මිල දැන් තිබෙන මට්ටමේ තියාගෙන සිටීමේ හැකියාව ගැන මට තිබෙන්නේ විශාල සැකයක්. 

ලිපිය දැනටමත් ගොඩක් දිගයි. ඒ නිසා, පොලී අනුපාතික ගැන ඉතා කෙටියෙන් කතා කරමු.

මාර්තු මුලදී තනි ඉලක්කමේ තිබුණු භාණ්ඩාගාර බිල්පත් පොලී අනුපාතික 24% මට්ටමට යන්න දුන්නා කියා කියන්නේ ලොකු වෙනසක් තමයි. ඒකේ කතා දෙකක් නැහැ. නමුත් ප්‍රශ්නය ඒ පොලිය ගෙවලත් භාණ්ඩාගාර බිල්පත් විකුණන්න බැරි වීමයි. අඩුව පුරවන්න සල්ලි අච්චු ගැසීම කෙළින්ම ඩොලර් ප්‍රශ්නයටත් බලපානවා. බඩු මිල ඉහළ යද්දී අතට රුපියල් එනවා කියන්නේ ආනයනික භාණ්ඩ වල මිල ඉහළ ගියත් ඉල්ලුම අඩු වෙන්නේ නැහැ කියන එකයි. අලුත් රෙගුලාසිය නිසා භාණ්ඩ ගෙන්වන්න උන්ඩියල් ඩොලර් හොයන එක නැවතුනත්, රුපියල බාල්දු වන තරමට ඩොලර් වලට තිබෙන ඉල්ලුම ඉහළ යන එක වලක්වන්න බැහැ. 

ආර්ථික ශක්තියක් තියෙන විදේශ රටවලට ඩොලර් පොම්ප කරමින් ලංකාවට හුස්ම ගන්න උදවු කරන්න පුළුවන්. කොයි තරම් කාලයක් ඒ  විදහට උදවු කරයිද? එහෙම උදවු කළත් එයින් අදහස් වෙන්නේ නිශ්චිත කාලයකට ලංකාව තවත් පහළට වැටෙන එක නවතිනවා කියා මිසක් ගොඩ යනවා කියන එක නෙමෙයි. 

කෙසේ වුවත්, ඩොලරයක මිල රුපියල් 360 සීමාවේ රඳවා ගැනීම ගැන මහ බැංකුවට චෝදනා කරන්නත් අමාරුයි. ඩොලරයක මිල ඉහළ යද්දී ඩොලර් හිඟය සමනය වෙන්නේ සල්ලි අච්චු නොගසා සිටිය හැකිනම් පමණයි. සල්ලි අච්චු ගැසීම හෝ නොගැසීම මහ බැංකුවේම වැඩක් වුනත්, රජයේ අයවැය හිඟය පියවීමට අරමුදල් සපයා දීමේ වගකීම මහ බැංකුවට මග හරින්න බැහැ. ඒ සඳහා, දැනට 24% මට්ටමේ තිබෙන පොලිය තවත් වැඩි කරන්න වෙනවා. මගේ අදහසනම් ඩොලරයක මිල මෙන්ම පොලී අනුපාතිකද තවත් ටිකක් වැඩි විය යුතු බවයි. කෙසේ වුවත්, මෙහිද සීමාවක් තිබෙනවා. එක් සීමාවකින් පසුව එන්නේ හැන්කි කියන මාරාන්තික සුළියයි. දැනටමත් මේ සීමාවට ඇවිත් නැත්නම් එය ඉතා ළඟ විය යුතුයි. වෙනත් විදිහකින් කිවුවොත් මේ වෙද්දී මහ බැංකුව පාරේ කෙළවරට ඇවිත්!

සල්ලි අච්චු ගැහීම නැවතෙන්නේ රජය පැත්තෙන් විශාල වෙනසක් වුනොත් පමණයි. ශ්‍රී ලන්කන් වැනි ආයතන මේ වෙලාවේ කවුරුවත් ගනියිද කියන එක සැකයි. එසේ ගත්තත් ගන්නේ ණයත් එක්කනම් නෙමෙයි. ණය ටික ගෙවන්න වෙන්නේ රජයටයි. විකිණුවා කියලා තියෙන හිඟයේ හැටියට මහා ලොකු ආදායමක් ලැබෙන්නේ නැහැ. 

ඩොලර් ප්‍රශ්නයට සෘජු පිළියමක් නොවුනත් රජය සතු වත්කම් රුපියල් අතේ තිබෙන දේශීය ධනවතුන්ට විකිණීම මේ වෙලාවේ කළ හැකි දෙයක්. ඉඩම්, ගොඩනැගිලි ආදී ඕනෑම දෙයක්.  ඒ හරහා අයවැය හිඟය පියවා ගත හැකි අතරම සංසරණයේ තිබෙන රුපියල් ප්‍රමාණයද සීමා කරගත හැකියි. රජය සතු වාහන වුවද විකුණා දමා අවශ්‍යතා අනුව වාහන කුලියට ගන්නේනම් මේ වෙලාවේ අයවැය පීඩනය අඩු කරගත හැකි වෙයි. රජයේ සේවකයින්ට නිවසේ සිට වැඩ කිරීමට ක්‍රමවේද හැදීම මගින් ගොඩනැගිලි අවශ්‍යතා වුවත් අඩු කරගත හැකියි. දේශපාලන අධිකාරිය සතු වාහන ආදිය විකුණා දැමිය යුතු බවනම් රටෙන්ම එන ඉල්ලීමක්.

රජයට බදු වැඩි කරන්නම වෙනවා. නමුත් එය ඉතා සැලකිල්ලෙන් කරන්න වෙනවා. ලංකාවේ නිවාස ඒකක වල සමස්ත ආදායමෙන් 50%කට වඩා ලැබෙන්නේ ඉහළ ආදායම් ලබන 20%ටයි. පහළ ආදායම් ලබන 50%කටම ලැබෙන්නේ සමස්ත ආදායමෙන් 20%කට මඳක් වැඩි කොටසක් පමණයි. මේ පහළ ආදායම් ලබන 50% දැන් ජීවත් වන්නේ ඉතාම අසීරුවෙන්. ඔවුන්ගේ ආහාර සුරක්ෂිතතාව පවා තියෙන්නේ අවදානමේ. ඔවුන්ගේ බදු බර තවත් වැඩි කළ නොහැකියි. 

ආසන්න වශයෙන් පහළ 50% කියන්නේ මසකට රුපියල් 50,000 නොඉක්මවන ආදායම් ලබන පවුල්. ඉහළ 20% කියා කියන්නේ මසකට රුපියල් ලක්ෂය ඉක්මවා ආදායම් ලබන පවුල්. වැඩි බදු බරක් පටවන්න වෙන්නේ ඒ පිරිසටයි. මේ වෙලාවේ කළ හැකි හොඳම දෙය නිවාස, වාහන ආදිය ඇතුළු වත්කම් මත සැලකිය යුතු වත්කම් බද්දක් අය කිරීමයි. ආදායම් සැඟවිය හැකි ඇතැම් අයට වත්කම් සඟවන්න අමාරුයි. 

සාමාන්‍ය මූලධර්මයක් ලෙස ආදායම් මත මිස වත්කම් මත ලොකුවට බදු අය කරන්නේ නැහැ. ඒ වත්කම් වලින් නිරූපණය වන්නේ අතීත ඉතිරි කිරීම් වීම නිසා සහ ඒ ඉතිරි කිරීම් කර තිබෙන්නේ බදු ගෙවීමෙන් පසුව නිසයි. මේ පදනම අනුව වත්කම් මත බදු අය කිරීම කියන්නේ ආදායම මත නැවත නැවත බදු අය කිරීමක්. නමුත් දැන් ලංකාවේ තිබෙන්නේ සුවිශේෂී තත්ත්වයක්. රජයට අය කර ගත යුතුව තිබෙන්නේ කාලයක් තිස්සේ අය කරගත යුතුව තිබුණු බදු හා එම බදු අය කර නොගෙන ණය ගැනීම නිසා එකතු වූ පොලියයි. 

මේ ආකාරයෙන් වත්කම් මත බදු අය කිරීම ලංකාවට දිගුකාලීනව වුවත් නරක නැහැ. මිල අධික වාහන මත සැලකිය යුතු මාසික බද්දක් අය කිරීමෙන් එවැනි වාහන භාවිතය අධෛර්ය කළ හැකියි. එවිට ලංකාවේ සුවිශේෂී තත්ත්වයක් වන වත්කමක් ලෙස වාහන නඩත්තු කිරීම නවතිනවා. වාහනයකින් ආදායම් උපයන අයට මෙය විශාල ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. එහෙත්, වාහනය තියාගෙන මාසිකව බදු ගෙවිය නොහැකි අයට වාහනය විකුණා අඩු වටිනාකමැති වාහනයක් ගන්න වෙනවා. මෙය මේ වෙලාවේ වාහන ආනයනය නවතා තිබීම ප්‍රශ්නයක් වී ඇති අයටද පිළිතුරක්. 

මේ අයුරින්ම නිවාස හා ඉඩම් මත වටිනාකම අනුව සැලකිය යුතු බද්දක් අය කිරීමෙන් අනවශ්‍ය තරම් ලොකු ගෙවල් හදන එක අධෛර්ය කළ හැකියි. බදු ගෙවිය හැකි තරම් ආදායමක් තියෙනවනම් ප්‍රශ්නයක් නැහැ. ලංකාවේ විදේශ ණය ලැබීම් වලින් සැලකිය යුතු කොටසක් තැන්පත් වී තිබෙන්නේ වාහන හා ඉදි කිරීම් තුළයි. වත්කම් බදු හරහා වටිනාකම වැඩි නාගරික ඉඩම් වල පදිංචිව සිටින ලොකු ආදායමක් නූපයන අයට පිට පළාත් වලට සංක්‍රමණය වීමටද බලපෑම් කළ හැකියි. එයින් ගමෙන් නගරයට සංක්‍රමණය වන අයට එය වඩා පහසු කරවනවා.

මේ අයුරින්ම මූල්‍ය වත්කම් මතද බදු අය කළ හැකියි. සම්ප්‍රදායික ආදායම් බදු හා වක්‍ර බදු වලින් පමණක් මේ වෙලාවේ තිබෙන රාජ්‍යමූල්‍ය අර්බුදය විසඳාගන්න බැහැ. එය නොවිසඳා සල්ලි අච්චු ගැසීම වලක්වන්න බැහැ. සල්ලි අච්චු ගැසීම නවත්වන්නේ නැතිව "මාරාන්තික සුළියෙන්" ගැලවෙන්න බැහැ.

Wednesday, May 18, 2022

පොලී අනුපාතික නඩත්තු කළ හැකිද?


අද භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වෙන්දේසියට රුපියල් මිලියන 90,000ක බිල්පත් ඉදිරිපත් කර ඇතත්, වෙන්දේසියේදී විකුණාගන්නට හැකි වී තිබෙන්නේ රුපියල් මිලියන 16,475ක බිල්පත් ප්‍රමාණයක් පමණයි. රුපියල් මිලියන 135,210ක ලන්සු ඉදිරිපත්ව ඇතත්, මහ බැංකුව විසින් භාර ගෙන තිබෙන්නේ පෙර සතියේ පැවති පොලී අනුපාතික නොඉක්මවන (24% ආසන්න මට්ටමේ) ලන්සු පමණයි.

දින-91 බිල්පත් 

වෙන්දේසියට ඉදිරිපත් කළ ප්‍රමාණය- රුපියල් මිලියන 50,000

ලැබුණු ලන්සු ප්‍රමාණය - රුපියල් මිලියන 85,462 

භාරගත් ප්‍රමාණය - රුපියල් මිලියන 6,416

බරිත සාමාන්‍ය පොලී අනුපාතිකය - 24.07%


දින-182 බිල්පත් 

වෙන්දේසියට ඉදිරිපත් කළ ප්‍රමාණය- රුපියල් මිලියන 20,000

ලැබුණු ලන්සු ප්‍රමාණය - රුපියල් මිලියන 20,994 

භාරගත් ප්‍රමාණය - රුපියල් මිලියන 3,433

බරිත සාමාන්‍ය පොලී අනුපාතිකය - 24.69%


දින-364 බිල්පත් 

වෙන්දේසියට ඉදිරිපත් කළ ප්‍රමාණය- රුපියල් මිලියන 20,000

ලැබුණු ලන්සු ප්‍රමාණය - රුපියල් මිලියන 28,754 

භාරගත් ප්‍රමාණය - රුපියල් මිලියන 6,626

බරිත සාමාන්‍ය පොලී අනුපාතිකය - 24.50%


මේ මොහොතේ මහ බැංකුවේ ප්‍රතිපත්තිය වී තිබෙන්නේ පොලී අනුපාතික තවත් ඉහළ යාමට ඉඩ නොදීම බව පේනවා. වෙන්දේසියට ඉදිරිපත් කළ බිල්පත් සියල්ල මිල දී ගත්තානම් බොහෝ විට දින-91 සහ දින-182 පොලී අනුපාතික 28% පමණ දක්වාත්, දින-364 පොලී අනුපාතිකය 31% පමණ දක්වාත් ඉහළ යාමට ඉඩ දෙන්න වෙනවා. 

රටේ මිනිස්සු රජයෙන් ඉල්ලා සිටින්නේ සහන දෙන ලෙසයි. ඔවුන් බදු වැඩි කරනවාට කැමතිත් නැහැ. මේ පීඩනයට ආණ්ඩුවට මුහුණ දෙන්න සිදු වී තිබෙනවා. එහි අනිවාර්ය ප්‍රතිඵලය වැඩියෙන් ණය ගන්න සිදු වීමයි. ඉහත වෙන්දේසියට ඉදිරිපත් වූ ලංසු වලින් පෙන්වන්නේ ණය ගැනීම සඳහා ගෙවිය යුතුව ඇති මිලයි.

අවශ්‍ය අරමුදල් සියල්ල වෙළඳපොළෙන් ලබා ගන්නනම් පොලී අනුපාතික තවත් ඉහළ යන්න ඉඩ දෙන්න වෙනවා. එවිට, රාජ්‍ය වියදම් තවත් ඉහළ ගොස් ණය ගැනීමේ අවශ්‍යතාවයද ඉහළ යනවා. පොලී අනුපාතික ඉහළ යාමට ඉඩ දීමට රජය හා මහ බැංකුව පැකිලෙන්නේ ඒ නිසා වෙන්න පුළුවන්. මගේ අදහසනම් පොලී අනුපාතික තවත් ඉහළ යාම නොවැලැක්විය හැකි බවයි.

රුපියල් මිලියන 90,000ක් අවශ්‍යව තිබියදී හොයාගන්න පුළුවන් වුනේ රුපියල් මිලියන 16,475ක් පමණයි කියන්නේ රුපියල් මිලියන 73,525ක අරමුදල් හිඟයක් තිබෙනවා කියන එකයි. මේ සල්ලි හොයා ගන්නේ කොහොමද? 

යම් බිල්පත් ප්‍රමාණයක් වෙන්දේසියට පිටින් EPF එකට හා රාජ්‍ය බැංකු වලට විකුණන්න ඉඩ තිබෙනවා. එහෙත් අරමුදල් හිඟයෙන් වැඩි කොටසක් පියවා ගනු ඇත්තේ සල්ලි අච්චු ගැසීමෙන් බව පැහැදිලියි. මේ වෙලාවේ රටේ මිනිස්සුන්ගේ ඉල්ලීම් ඉටු කළ හැකි වෙන ක්‍රමයක් නැහැ. 

#ඉකොනොමැට්ටා 

පොලී අනුපාතික නඩත්තු කළ හැකිද?


අද භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වෙන්දේසියට රුපියල් මිලියන 90,000ක බිල්පත් ඉදිරිපත් කර ඇතත්, වෙන්දේසියේදී විකුණාගන්නට හැකි වී තිබෙන්නේ රුපියල් මිලියන 16,475ක බිල්පත් ප්‍රමාණයක් පමණයි. රුපියල් මිලියන 135,210ක ලන්සු ඉදිරිපත්ව ඇතත්, මහ බැංකුව විසින් භාර ගෙන තිබෙන්නේ පෙර සතියේ පැවති පොලී අනුපාතික නොඉක්මවන (24% ආසන්න මට්ටමේ) ලන්සු පමණයි.

දින-91 බිල්පත් 

වෙන්දේසියට ඉදිරිපත් කළ ප්‍රමාණය- රුපියල් මිලියන 50,000

ලැබුණු ලන්සු ප්‍රමාණය - රුපියල් මිලියන 85,462 

භාරගත් ප්‍රමාණය - රුපියල් මිලියන 6,416

බරිත සාමාන්‍ය පොලී අනුපාතිකය - 24.07%


දින-182 බිල්පත් 

වෙන්දේසියට ඉදිරිපත් කළ ප්‍රමාණය- රුපියල් මිලියන 20,000

ලැබුණු ලන්සු ප්‍රමාණය - රුපියල් මිලියන 20,994 

භාරගත් ප්‍රමාණය - රුපියල් මිලියන 3,433

බරිත සාමාන්‍ය පොලී අනුපාතිකය - 24.69%


දින-364 බිල්පත් 

වෙන්දේසියට ඉදිරිපත් කළ ප්‍රමාණය- රුපියල් මිලියන 20,000

ලැබුණු ලන්සු ප්‍රමාණය - රුපියල් මිලියන 28,754 

භාරගත් ප්‍රමාණය - රුපියල් මිලියන 6,626

බරිත සාමාන්‍ය පොලී අනුපාතිකය - 24.50%


මේ මොහොතේ මහ බැංකුවේ ප්‍රතිපත්තිය වී තිබෙන්නේ පොලී අනුපාතික තවත් ඉහළ යාමට ඉඩ නොදීම බව පේනවා. වෙන්දේසියට ඉදිරිපත් කළ බිල්පත් සියල්ල මිල දී ගත්තානම් බොහෝ විට දින-91 සහ දින-182 පොලී අනුපාතික 28% පමණ දක්වාත්, දින-264 පොලී අනුපාතිකය 31% පමණ දක්වාත් ඉහළ යාමට ඉඩ දෙන්න වෙනවා. 

රටේ මිනිස්සු රජයෙන් ඉල්ලා සිටින්නේ සහන දෙන ලෙසයි. ඔවුන් බදු වැඩි කරනවාට කැමතිත් නැහැ. මේ පීඩනයට ආණ්ඩුවට මුහුණ දෙන්න සිදු වී තිබෙනවා. එහි අනිවාර්ය ප්‍රතිඵලය වැඩියෙන් ණය ගන්න සිදු වීමයි. ඉහත වෙන්දේසියට ඉදිරිපත් වූ ලංසු වලින් පෙන්වන්නේ ණය ගැනීම සඳහා ගෙවිය යුතුව ඇති මිලයි.

අවශ්‍ය අරමුදල් සියල්ල වෙළඳපොළෙන් ලබා ගන්නනම් පොලී අනුපාතික තවත් ඉහළ යන්න ඉඩ දෙන්න වෙනවා. එවිට, රාජ්‍ය වියදම් තවත් ඉහළ ගොස් ණය ගැනීමේ අවශ්‍යතාවයද ඉහළ යනවා. පොලී අනුපාතික ඉහළ යාමට ඉඩ දීමට රජය හා මහ බැංකුව පැකිලෙන්නේ ඒ නිසා වෙන්න පුළුවන්. මගේ අදහසනම් පොලී අනුපාතික තවත් ඉහළ යාම නොවැලැක්විය හැකි බවයි.

රුපියල් මිලියන 90,000ක් අවශ්‍යව තිබියදී හොයාගන්න පුළුවන් වුනේ රුපියල් මිලියන 16,475ක් පමණයි කියන්නේ රුපියල් මිලියන 73,525ක අරමුදල් හිඟයක් තිබෙනවා කියන එකයි. මේ සල්ලි හොයා ගන්නේ කොහොමද? 

යම් බිල්පත් ප්‍රමාණයක් වෙන්දේසියට පිටින් EPF එකට හා රාජ්‍ය බැංකු වලට විකුණන්න ඉඩ තිබෙනවා. එහෙත් අරමුදල් හිඟයෙන් වැඩි කොටසක් පියවා ගනු ඇත්තේ සල්ලි අච්චු ගැසීමෙන් බව පැහැදිලියි. මේ වෙලාවේ රටේ මිනිස්සුන්ගේ ඉල්ලීම් ඉටු කළ හැකි වෙන ක්‍රමයක් නැහැ. 

#ඉකොනොමැට්ටා 

Monday, May 2, 2022

වියදම් කැපිය හැක්කේ මොන විදිහටද?

ලංකාවේ රජයේ වියදම් ආදායම් වලට වඩා බොහෝ වැඩි බවත්, වත්මන් අර්බුදයට මූල හේතුව එය බවත් අප ලියන දේ කියවන අය නොදන්නා දෙයක් නෙමෙයි. ඒ කියන්නේ ප්‍රශ්නය විසඳන්නනම් ආදායම් හා වියදම් ගලපන්න වෙනවා කියන එකයි. මේ සඳහා එක්කෝ බදු වැඩි කළ යුතුයි. නැත්නම් වියදම් කැපිය යුතුයි. දැන් තිබෙන තත්ත්වය අනුව ඔය දෙකම කරන්න වෙනවා. කළ යුත්තේ කොහොමද කියන එක දේශපාලනික කරුණක්.

කොහොම කළත්, මුලින්ම කළ යුත්තේ දැන් පවතින තත්ත්වය නිවැරදිව තේරුම් ගැනීමයි. පසුගිය 2021 වසරේදී ලංකාවේ රාජ්‍ය ආදායම වැය කළේ කොහොමද?

පරිපාලන වියදම් - 13.0%

ආරක්ෂක වියදම් -17.7%

නීතිය හා සාමය - 7.8%

අධ්‍යාපනය - 21.3%

සෞඛ්‍යය - 26.6%

අනෙකුත් සුබසාධන වියදම් - 28.5%

ප්‍රජා සේවා - 3.5%

කෘෂිකර්මය හා වාරිමාර්ග - 10.1%

බලශක්ති හා ජල සැපයුම් - 6.7%

ප්‍රවාහන හා සන්නිවේදන - 21.3%

අනෙකුත් ආර්ථික සේවාවන් - 10.0%

පොලී වියදම් (දේශීය ණය) - 54.6%

පොලී වියදම් (විදේශීය ණය) - 17.4%

වෙනත් - 4.2%

එකතුව - 242.8%


ප්‍රශ්නය "පහසු කරගන්න" තවත් විස්තර ටිකක් එකතු කරන්නම්.


2020 අවසානයේදී දින-364 (වසර-1) භාණ්ඩාගාර බිල්පත් පොලිය - 5.03%

2020 අවසානයේදී නිකුත් කර තිබුණු භාණ්ඩාගාර බිල්පත් හා බැඳුම්කර ප්‍රමාණය - රුපියල් බිලියන 6,999.6


2021 අවසානයේදී දින-364 (වසර-1) භාණ්ඩාගාර බිල්පත් පොලිය - 8.24%

2021 අවසානයේදී නිකුත් කර තිබුණු භාණ්ඩාගාර බිල්පත් හා බැඳුම්කර ප්‍රමාණය - රුපියල් බිලියන 9,379.5


2022 අප්‍රේල් අවසානයේදී දින-364 (වසර-1) භාණ්ඩාගාර බිල්පත් පොලිය - 24.09%

2022 අප්‍රේල් අවසානයේදී නිකුත් කර තිබුණු භාණ්ඩාගාර බිල්පත් හා බැඳුම්කර ප්‍රමාණය - රුපියල් බිලියන 10,730.8


මේ අනුව මේ වසරේදී විදේශීය ණය වල පොලිය සතයක්වත් නොගෙවුවත්, දේශීය ණය ප්‍රමාණය හා පොලී අනුපාතික ඉහළ යාම හේතුවෙන් සමස්ත පොලී වියදම පමණක් සමස්ත රාජ්‍ය අදායම ඉක්මවා යා හැකියි.

අයවැය සමතුලිත කළ යුතු ආකාරය යෝජනා කිරීම ඔබට බාරයි!




Thursday, April 21, 2022

භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වල සල්ලි දාන්නේ කොහොමද?


පසුගිය ලිපියෙන් පසුව ගොඩක් අය භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වල සල්ලි දාන්නේ කොහොමද කියලා ඇහුවා. ඒ හා අදාළ තවත් ප්‍රශ්න ගණනාවකුත් ඇහුවා. ලංකාවේ බොහෝ දෙනෙක් භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වල සල්ලි දමා වැඩි ප්‍රතිලාභයක් ලැබිය හැකි බව දන්නේ නැහැ. දැනගත්තත් එය කරන හැටි දන්නේ නැහැ. එහි වාසිය සුළු පිරිසක් විසින් ගන්නවා.

භාණ්ඩාගාර බිල්පත් කියා කියන්නේ මොනවාද?

සරලව කිවුවොත් භාණ්ඩාගාර බිල්පත් කියන්නෙත් ස්ථිර තැන්පතුවක් වගේ දෙයක්. වෙනස්කම් තිබෙනවා. ස්ථිර තැන්පතුවක් දමද්දී ඔබ කරන්නේ බැංකුවකට ණය දෙන එක. භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වල ආයෝජනය කරද්දී කරන්නේ රජයට ණය දෙන එක. 

භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වල සල්ලි දමන එක අවදානම්ද?

සාමාන්‍යයෙන් පුද්ගලයෙකුට මුදල් ආයෝජනය කිරීම සඳහා තිබෙන විකල්ප අතරින් අවදානම අඩුම සේ සැලකෙන්නේ භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වල ආයෝජනය කරන එකයි. ස්ථිර තැන්පතු ආදියේ සල්ලි දමන එක ඊට වඩා අවදානම්. බැංකුවක් පහසුවෙන්ම බංකොලොත් විය හැකි නමුත් රජයක් ඒ තරම් පහසුවෙන් බංකොලොත් වෙන්නේ නැහැ. 

එහෙමනම් දැන් වෙලා තියෙන්නේ මොකක්ද?

දැන් වෙලා තියෙන්නේ රජය බංකොලොත් වීමක් නෙමෙයි. එය එක විදිහකින් රට බංකොලොත් වීමක් කියා කියන්න පුළුවන්. ඩොලර් නැති නිසා රජය විදේශ ණය ආපසු ගෙවීම පැහැර හැරලා තිබෙනවා. නමුත්, රජයේ රුපියල් ණය හා අදාළව මෙවැනි අවදානමක් ඇති වෙන්න තිබෙන ඉඩ ඉතාම අඩුයි. රජයකට බදු වැඩි කිරීම, සල්ලි අච්චු ගැසීම වැනි බැංකුවකට හෝ වෙනත් අයෙකුට නැති විකල්ප හරහා සල්ලි හොයා ගෙන ණය ගෙවන්න පුළුවන්. දැන් වුනත් ලංකාවේ රජයට ඩොලර් ණයට දී තිබෙන අයෙකුට රුපියල් වලින් එම ණය හා පොලිය ආපසු ගන්න පුළුවන්.

භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ගන්නේ කොහොමද?

මුලින්ම රජය විසින් භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වෙන්දේසියේ හෝ වෙන්දේසියට පිටින් විකුණන කොට ඒවා කෙළින්ම මිල දී ගන්න පුළුවන් වාණිජ බැංකු, ප්‍රාථමික ගැනුම්කරුවන්, සේවක අර්ථසාධක අරමුදල වැනි ආයතන කිහිපයකට පමණයි. වෙනත් අයෙකුට මිල දී ගන්න අවශ්‍යනම් වාණිජ බැංකුවක් හෝ ප්‍රාථමික ගැනුම්කරුවකු මාර්ගයෙන් මිල දී ගත යුතුයි. මේ විදිහට "ප්‍රාථමික වෙළඳපොළෙන්"  භාණ්ඩාගාර බිල්පත් මිල දී ගන්නේ සැලකිය යුතු මුදලක් ආයෝජනය කළ හැකි අයයි. අනෙක් බොහෝ දෙනෙකු කරන්නේ වාණිජ බැංකුවක් හෝ ප්‍රාථමික ගැනුම්කරුවකු විසින් වෙන්දේසියෙන් මිල දී ගත් භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ඔවුන්ගෙන් මිල දී ගන්න එකයි. ඒ කියන්නේ "ද්වීතියික වෙළඳපොළෙන්" මිල දී ගන්න එක.

එතකොට මහ බැංකුවේ තිබෙන සම්බන්ධය කුමක්ද?

මේක ටිකක් පැටලිලි සහගත දෙයක්. භාණ්ඩාගාර බිල්පත් කියන්නේ රජයට දෙන ණය මිසක් මහ බැංකුවට දෙන ණය නෙමෙයි. එහෙත්, රජය වෙනුවෙන් වෙන්දේසිකරු ලෙස කටයුතු කරන්නේ මහ බැංකුව. ණයකරුවන්ගේ ගිණුම් නඩත්තු කරන්නෙත් මහ බැංකුව. මේක ලංකාවට සුවිශේෂී තත්ත්වයක්. ඇත්තටම මේ වැඩේ මහ බැංකුවක් විසින් කළ යුතු වැඩක් නෙමෙයි. වෙන රටවල මේ වැඩේ කරන්නේ භාණ්ඩාගාරය.

වෙන්දේසිකරු ලෙස කටයුතු කරන අතරම මහ බැංකුවත් මේ භාණ්ඩාගාර බිල්පත් මිල දී ගන්නවා. ඒ කියන්නේ රජයට ණය දෙනවා. මහ බැංකුව සල්ලි අච්චු ගහනවා කියා කියන්නෙත් මේ වැඩේට. (කොහොම වුනත් සල්ලි අච්චු ගැහීම මීට වඩා සංකීර්ණ දෙයක්. කලින් ලිපි බලන්න.)

භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වල ආයෝජනය කරන්න කොපමණ මුදලක් අවශ්‍යද?

අවම වශයෙන් රුපියල් 50,000ක් ආයෝජනය කර ද්වීතියික වෙළඳපොළෙන් භාණ්ඩාගාර බිල්පත් මිල දී ගත හැකියි. (අවම වශයෙන් රුපියල් 10,000ක් ආයෝජනය කළ හැකි ක්‍රමයක්ද තිබෙනවා)

භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වල කොපමණ කාලයකට ආයෝජනය කළ යුතුද?

මාස තුනකට, හයකට හෝ වසරකට ආයෝජනය කළ හැකියි. (අවම වශයෙන් මාසයකට ආයෝජනය කළ හැකි ක්‍රමයක්ද තිබෙනවා)

භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වල ආයෝජනය කරන එක අමාරු, සංකීර්ණ වැඩක්ද?

කොහෙත්ම නැහැ. ස්ථිර තැන්පතු දමනවා වගේ තමයි. ලඟම තිබෙන බැංකු ශාඛාවෙන් වැඩේ කරගන්න පුළුවන්.

භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වල ආයෝජනය කරන එක ස්ථිර තැන්පතු දමන එකට වඩා පාඩුද?

කලින් කිවුවා වගේ භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වල අවදානම ස්ථිර තැන්පතු දමන එකේ අවදානමට වඩා අඩුයි. හරිනම් ස්ථිර තැන්පතු දමනවැඩි එකට වැඩි ප්‍රතිලාභයක් ලැබිය යුතු වුවත්, ලංකාවේ තිබෙන විකෘති තත්ත්වය නිසා අවදානම අඩු භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වලට වැඩි ප්‍රතිලාභයකුත් ලැබෙනවා. පහත තියෙන්නේ අද (අප්‍රේල් 22) සිට බලපාන සම්පත් බැංකුවේ පොලී අනුපාතික. මේ අනුපාතික රුපියල් 50,000 ආයෝජනයකට. ආයෝජනය වැඩි වෙද්දී මේ අනුපාතික තවත් ටිකක් වැඩි වෙනවා.

මාස 3 - 20.80%

මාස 6 - 20.80%

වසර 1- 21.05%

ඉහත පොලී අනුපාතික සම්පත් බැංකුවේම ස්ථිර තැන්පතු පොලී අනුපාතික සමඟ සසඳා බලන්න.

මාස 3 - 6.25%

මාස 6 - 7.00%

වසර 1- 7.50%

අවම වශයෙන් රුපියල් 10,000ක් ආයෝජනය කළ හැකි ක්‍රමයක්ද තිබෙනවා කිවුවා නේද? ඒ මොකක්ද?

භාණ්ඩාගාර බිල්පතක් මිල දී නොගෙන බැංකුවට අයිති බිල්පතක කොටසක් යම් කාලයකට "කුලියට ගන්නවා" වගේ වැඩක් කරන්නත් පුළුවන්. මේ ක්‍රමයට මාසයකට මුදල් ආයෝජනය කරන්න වුනත් පුළුවන්. එහිදී බැංකුවට අයිති බිල්පතකින් කොටසක් යම් කාලයකට ඔබට අයිති වෙනවා. ඒ කාලයට අදාළ පොලිය ලැබෙනවා. 

සල්ලි දැම්මට පස්සේ කල් පිරෙන්න කලින් සල්ලි ආපසු ගන්න බැරිද?

පුළුවන්. එහිදී බිල්පත ඒ වන විට එහි වෙළඳපොළ වටිනාකමට විකුණන්න වෙනවා. එය තීරණය වන්නේ ඒ වන විට තිබෙන පොලී අනුපාතය අනුව. බිල්පත ගත්තට පස්සේ පොලී ඉහළ ගිහින්නම් සාමාන්‍යයෙන් පාඩුවක් හෝ ලාබය අඩු වීමක් වෙනවා. පොලිය අඩු වෙලානම් මුලින් බලාපොරොත්තු වුණාටත් වඩා වැඩි ලාබයක් ලැබෙනවා.

සල්ලි දැම්මට පස්සේ බැංකුව බන්කොලොත් වුනොත් මොකද වෙන්නේ?

කිසි ප්‍රශ්නයක් නැහැ. භාණ්ඩාගාර බිල්පතක් බැංකුවකින් ගත්තත් ඔබේ නමින් එම බැංකුවේ වගේම මහ බැංකුවේත් ගිණුමක් ආරම්භ වෙනවා. ඔබේ බැංකුවෙන් වගේම මහ බැංකුවෙනුත් ඔබට ගිණුම් ප්‍රකාශ ලැබෙනවා. වක්‍ර ලෙස ඔබේ ගිණුම තිබෙන්නේ මහ බැංකුවේ කියන්නත් පුළුවන්.

භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ඔය තරම් වාසිදායකනම් හැමෝම භාණ්ඩාගාර බිල්පත් නොගෙන ස්ථිර තැන්පතු දමන්නේ ඇයි?

මේක තමයි වැදගත්ම ප්‍රශ්නය. කෙටි පිළිතුර ලංකාවේ බොහෝ දෙනෙකුට මූල්‍ය සාක්ෂරතාවය නැති වීම. ඇතැම් අය හිතාමතා කියන බොරු වලට වෙනත් ක්ෂේත්‍ර වල විශේෂඥයින් පවා පහසුවෙන් අහුවෙන්නේ ඒකනේ. මිනිස්සු 7% පොලියට බැංකුවේ සල්ලි දානවනම් ඒ සල්ලි අනෙක් පැත්තට 24% පොලියට භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වල ආයෝජනය කරලා විශාල ලාබයක් ගන්න පුළුවන්කම තියෙද්දී, පොඩි කොමිස් මුදලකට මිනිස්සුන්ට විකුණන්න මහන්සි වෙන්නේ මොකටද? ඒ නිසා, කිසිම බැංකුවක් සක්‍රිය ලෙස භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ප්‍රවර්ධනය කරන්නේ නැහැ. කවුරු හරි ගිහින් ඇහුවොත් විතරක් භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වල සල්ලි දාලා දෙනවා. නැත්නම් ස්ථිර තැන්පතුවකට ඒ සල්ලි අරගෙන බැංකුවේ නමට භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ගන්නවා. 

Friday, April 8, 2022

මහ බැංකුව නැවතත් තමන්ගේ රස්සාවට!


නන්දලාල් වීරසිංහ විසින් අධිපති ධුරයේ වැඩ භාර ගැනීමෙන් හා මහින්ද සිරිවර්ධන මුදල් අමාත්‍යාංශයේ ලේකම් ලෙස නිල බලයෙන් මහ බැංකුවේ මුදල් මණ්ඩලයේ සාමාජිකත්වය ලබා ගැනීමෙන් පසුව මහ බැංකුව විසින් යුහුසුළුව ආර්ථිකයට ප්‍රථමාධාර දීමේ කටයුත්තට අත ගසා තිබෙනවා. මේ වන විට මහ බැංකුවේ ප්‍රතිපත්ති පොලී අනුපාතික 6.5-7.5% මට්ටමේ සිට 13.5-14.5% මට්ටම දක්වා ඉහළ දමා තිබෙනවා. මෙය මහ බැංකු ඉතිහාසය තුළ ප්‍රතිපත්ති පොලී අනුපාතික එකවර වැඩියෙන්ම ඉහළ දමා ඇති අවස්ථාවයි. මෙය නහයෙන් උඩට අඩි ගාණක් යටවී තිබෙන ආර්ථිකය ගොඩ ගැනීම සඳහා මහ බැංකුව පැත්තෙන් අරගෙන තිබෙන ඉතාම නිවැරදි තීරණයක්.

මේ වන විට ප්‍රාථමික වෙළඳපොළේ දින-91 භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ඵලදා අනුපාතය 14.12% දක්වා ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. ඒ තත්ත්වය යටතේ මහ බැංකුවෙන් වාණිජ බැංකු වලට හා ප්‍රාථමික ගැනුම්කරුවන්ට 7.5% පොලියට ණය දීම විශාල වැරැද්දක්. එම අනුපාතය 14.5% දක්වා ඉහළ යාමත් සමඟ මේ වැරැද්ද නිවැරදි වෙනවා.

රටේ උද්ධමනය මේ වන විට 17.5% දක්වා ඉහළ ගොස් ඇති අතර මහ බැංකු අධිපතිවරයාට අනුවම උද්ධමනය 25% පමණ මට්ටම දක්වා ඉහළ යා හැකියි. මෙය නිවැරදි පුරෝකථනයක්යැයි මා සිතනවා. ඒ අනුව ඉදිරි කාලයේදී පොලී අනුපාතික මීටත් වඩා ඉහළ යාමට ඉඩ දෙන්න සිදු විය හැකියි.

මහ බැංකුවක් සාමාන්‍යයෙන් පොලී අනුපාතික ඉහළ දමන්නේ අනුක්‍රමික ලෙසයි. මෙසේ එකවර විශාල ලෙස පොලී අනුපාතික ඉහළ දැමීමට අවශ්‍ය වුනේ කාලයක් තිස්සේ එය සිදු නොවුණු නිසයි. මේ තීරණය මට ගැනීමට සිදු වුනානම් මම බොහෝ විට 7.5%කින් පමණ පොලී අනුපාතික ඉහළ දමනවා. මහ බැංකුව විසින් එවැනි විශාල ඉහළ දැමීමක් කරනු ඇතැයි බොහෝ දෙනෙක් අපේක්ෂා කළේ නැහැ. එහෙත් නන්දලාල් වීරසිංහ බය නැතිව මේ අවශ්‍ය තීරණය අරගෙන තිබෙනවා. 

පොලී අනුපාතික ඉහළ යාමත් සමඟ බැංකු වල තැන්පතු තිබෙන අයට එම තැන්පතු ආපසු ගැනීම ගැන දෙවරක් හිතන්න වෙනවා. ණය ගන්න බලාගෙන හිටපු අයටත් දෙවරක් හිතන්න වෙනවා. මේ හරහා රුපියලට වටිනාකමක් ලැබී රුපියල ශක්තිමත් වීමක් සිදු වෙනවා.

අධිපති වීරසිංහ ඇත්ත කතා කිරීම හා ඇත්ත කතා කිරීම වෙනුවෙන් පෙනී සිටීමත් වැදගත්. තොරතුරු සැඟවීමෙන් හා බොරු කීමෙන් වෙන්නේ පවතින තත්ත්වයටත් වඩා නරක තත්ත්වයක් පිළිබිඹු කරන වැරදි තොරතුරු ප්‍රචාරය වීමයි. මෙය කියවන බව දන්නා මහ බැංකුවේ වගකිවයුතු අයට මගේ යෝජනාව වනුයේ මහ බැංකුවේ සංචිත මුදල් ප්‍රමාණය දෛනිකවත්, නිල සංචිත පිළිබඳ තොරතුරු, අඩු වශයෙන් සතිපතාත් ප්‍රසිද්ධ කළ යුතු බවයි. පහසුවෙන් මහ බැංකුවේ ගිණුම් වලින් ලබා ගත හැකි මෙම තොරතුරු කොහොමටත් ප්‍රසිද්ධ කරන දෛනික වාර්තාවකට එකතු කිරීම සරල කටයුත්තක්. එසේ කිරීමෙන් වැරදි තොරතුරු ප්‍රචාරය වීම පාලනය කළ හැකියි.

මහ බැංකුව විසින් පළමු ගල ගැසීමෙන් පසුව ඊළඟ පියවර ගත යුතුව තිබෙන්නේ රජයයි. මේ වෙලාවේ භාණ්ඩාගාර අධිපති ධුරයට පත්ව සිටින මහින්ද සිරිවර්ධනද මහ බැංකුවේ හා මුදල් අමාත්‍යංශයේ මෙන්ම ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේද කාලයක් තිස්සේ වැඩ කර තිබෙන, එමෙන්ම නන්දලාල් වීරසිංහ සමඟ දිගු කාලයක් එකට වැඩි කර තිබෙන අයෙකු වීම තීරණ සම්බන්ධීකරණය කර ගැනීමේදී තිබෙන වාසියක්. 

ඇත්තටම කියනවානම් මහින්ද සිරිවර්ධන හමුවේ තිබෙන අභියෝගය නන්දලාල් වීරසිංහ හමුවේ තිබෙන අභියෝගයට වඩා ගොඩක් වැඩි එකක්. මහබැංකු අධිපතිට නීතිය අනුවම ස්වාධීනව කටයුතු කළ හැකියි. එහෙත් භාණ්ඩාගාර ලේකම්ට එසේ ස්වාධීනව කටයුතු කිරීමේ නීතිමය බලයක් නැහැ. ඔහුට ක්‍රියාත්මක කරන්න වෙන්නේ රජයේ අභිමතයයි. ඒ නිසා, මේ වෙලාවේ මහජන මතය නිවැරදි තැන තිබීම වැදගත්.

පොලී අනුපාතික ඉහළ යද්දී රජයේ වියදම් ඉහළ යනවා. එයට අනුරූපව වෙනත් වියදම් කැපීමට හා ආදායම් වැඩි කර ගැනීමට සිදු වනවා. මේවා දේශපාලනික තීරණ. මම හිතන්නේ බොහෝ විට කෙටිකාලීනව ප්‍රාග්ධන වියදම් මුළුමනින්ම වගේ කපා හරින්න සිදු වෙයි. පඩි වැඩිකිරීම් වැනි දේ ගැන කාලයකට හිතන්න වෙන එකක් නැහැ. 

හැම දෙයක්ම හරියකට වෙන්නනම් දේශපාලන ස්ථාවරත්වයද අවශ්‍ය වෙනවා. ඒ සඳහා, යම් ප්‍රායෝගික සාකච්ඡාවක් අවශ්‍ය වෙනවා. සංජීව වීරවරණ හා වසන්ත දේශප්‍රිය විසින් එවැනි සාකච්ඡාවක් සඳහා ප්‍රවේශයක් සපයා තිබෙනවා. මෙවැනි වෙනත් ප්‍රවේශයන්ද තිබිය හැකියි. වැදගත් වන්නේ අවුල ලෙහන්නට කොහෙන් හෝ පටන් ගැනීමයි. 

Thursday, April 7, 2022

අලුත් මහබැංකු අධිපති මොනවා කරයිද?


මහබැංකු අධිපති ධුරයට ආචාර්ය වීරසිංහව පත් කරනු ලැබීම උද්ඝෝෂණකරුවන් විසින් ඔවුන්ගේ පළමු වැදගත් ජයග්‍රහණය සේ සලකනවා. ආචාර්ය වීරසිංහ ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුව තුළ විදේශ අංශය පිළිබඳ කටයුතු වල කාලයක් තිස්සේ නිරතව සිටි, විදේශ අංශයේ ගැටළු පිළිබඳ ප්‍රවීණතාවක් ඇති අයෙක්. ශ්‍රී ලංකා රජය විසින් නම් කරනු ලැබ, ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේද කාලයක් සේවය කර ඇති අයෙක්.

ඊට අමතරව ජනාධිපතිවරයා විසින් ජාත්‍යන්තර ආයතන වල ඉහළ තනතුරු දරා ඇති, ලංකාව දැනට මුහුණ දෙන ආකාරයේ ගැටළු වලට මුහුණ දුන් වෙනත් රටවල් වලටද ප්‍රතිපත්ති උපදේශන ලබා දී ඇති, ශ්‍රී ලාංකික සම්භවයක් ඇති, කීර්තිමත් ආර්ථික විද්‍යාඥයින් තිදෙනෙකු උපදේශකවරුන් සේ පත් කර තිබෙනවා. 

හිටපු මහ බැංකු අධිපති ආචාර්ය කුමාරස්වාමි ගැන ලංකාවට අමුතුවෙන් හඳුන්වා දිය යුතු නැහැ. ආචාර්ය ශාන්තා දේවරාජන් ලෝක බැංකුවේ ප්‍රධාන ආර්ථික විද්‍යාඥයා ලෙස කටයුතු කළ අයෙක්. ආචාර්ය ශාමිනි කුරේ ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ ඉහළ තනතුරු දරා තිබෙනවා. මේ පත් කිරීම් සියල්ල කර තිබෙන්නේ හැකි ඉක්මණින් ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ සහාය ලබා ගැනීමේ හා ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමේ අරමුණින් බව පැහැදිලියි.

ඉහත පත් කිරීම් වාර්තා වීමට සමාන්තරව අන්තර්-බැංකු තැන් අනුපාත වල යම් හැරවුමක් නිරීක්ෂණය කළ හැකියි. එය ඇතැම් විට තාවකාලික තත්ත්වයක් වෙන්න පුළුවන්. ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කර වල ද්වීතියික වෙළඳපොළ මිල ගණන්නම් පසුගිය සතිය තුළ වේගයෙන් පහත වැටෙමින් තිබෙනවා. ඇතැම් විට එම තත්ත්වයේද යම් ස්ථාවර වීමක් සිදු විය හැකියි. බරපතල ප්‍රකාශ කරන්නට තවම කල් වැඩියි.

මේ වෙලාවේ තත්ත්වය අනුව බැලුවොත් මුලින්ම කළ යුතුව තියෙන්නේ රටේ ආර්ථිකය ගොඩ ගැනීම නෙමෙයි. කොයි තරම් යටට ගිලිලද කියලා හරියට හොයා ගන්න එකයි. රටේ ආර්ථිකය නහය ලඟට ගිලී තිබුණු කාලය පහුවෙලා දැන් ගොඩක් කල්. ගොඩගන්න කලින් දියේ කිමිදිලා ආර්ථිකය දැන් තිබෙන තැන හොයා ගන්න වෙනවා. 

අධිපති වීරසිංහ වැඩ පටන් ගත්තට පස්සේ මොන විදිහට මේ තත්ත්වය කළමනාකරණය කරයිද?

සති දෙකකට පෙර (පසුගිය මාර්තු 25 වෙනිදා) ආචාර්ය වීරසිංහ ලංකාවේ ප්‍රධාන ආර්ථික විද්‍යා සංගම් තුන එකතු වී සංවිධානය කළ දේශනයකදී ආර්ථිකය පිළිසකර කළ යුතු ආකාරය පිළිබඳ ඔහුගේ දැක්ම විස්තර කළා. ඔහුගේ අදහස අනුව, පහත දේවල් ඒ අනුපිළිවෙලට කිරීමෙන් වසරක පමණ කාලයක් තුළ තත්ත්වය කළමනාකරණය කර ගත හැකිව තිබුණා.

1. මුදල් ප්‍රතිපත්තිය දැඩි කිරීම 

2. ඒ සමඟම රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්තිය දැඩි කිරීම (බදු අනුපාතික 2019 මට්ටමට නැවත ඉහළ දැමීම)

3. ඉන්ධන හා විදුලිය සඳහා මිල සූත්‍ර හඳුන්වාදීම 

4. ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීම සඳහා රජයේ අභිප්‍රාය ප්‍රකාශයට පත් කිරීම හා ඒ සඳහා ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ සහයෝගය ලබා ගැනීම 

5. ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කරන තුරු ජාත්‍යන්තර සංවිධාන වලින් තාවකාලික ණය ලබා ගැනීම.

6. විණිමය අනුපාතය අනුක්‍රමික ලෙස නිදහස් කිරීම 

7. රාජ්‍ය බැංකු කඩාවැටීමේ අවදානම වැළැක්වෙන ක්‍රියාමාර්ග ගැනීම 

ඉහත අවස්ථාව වන විට රටේ උද්ඝෝෂණ ඇති වී තිබුණේ හෝ මහ බැංකු අධිපති ධුරය වෙනස් වීමේ ඉඩක් පෙනෙන්න තිබුනේ නැහැ. කෙසේ වුවත්, අලුත් මහ බැංකු අධිපති හිතන විදිහ මෙයින් පිළිබිඹු වෙනවා. 

මහ බැංකුව තීරණ ගන්නේ අධිපතිවරයාගේ තනි කැමැත්තෙන් නෙමෙයි. නිලධාරී මට්ටමේ යෝජනා, මුදල් මණ්ඩලයේ අනෙකුත් සාමාජිකයින්ගේ අදහස් හා රජයේ බලපෑම්ද අවසාන වශයෙන් මේ තීරණ වලට බලපානවා. ඒ නිසා, ඇත්තටම සිදු වන්නේ කුමක්ද කියන එක සමීපව නිරීක්ෂණය කළ යුතුයි.

ලැයිස්තුවේ උඩින්ම තියෙන්නේ මුදල් ප්‍රතිපත්තිය දැඩි කිරීම. එයින් අදහස් කෙරෙන්නේ පොලී අනුපාතික ඉහළ දැමීම හා එහි උදවුවෙන් මහ බැංකුව සතු භාණ්ඩාගාර බිල්පත් විකුණා දැමීම. මේ වන විට මහ බැංකුව විසින් පෙරේදා ගත යුතුව තිබුණු මුදල් ප්‍රතිපත්ති තීරණ ගැනීම කල් දමා තිබෙනවා. අලුත් මුදල් මණ්ඩලය රැස් වූ වහාම එම තීරණය ගැනෙනු ඇතැයි විශ්වාස කළ හැකියි. 

ප්‍රතිපත්ති පොලී අනුපාතික 10%කින් පමණවත් ඉහළ යා යුතු වුවත්, මහ බැංකුව විසින් එකවර එවැනි විශාල වැඩි කිරීමක් අනුමත කිරීමේ ඉඩක් නැහැ. එහෙත්, පොලී අනුපාතික වල සැලකිය යුතු ඉහළ යාමක් අපේක්ෂා කළ හැකියි.

Wednesday, March 23, 2022

දෙසිය අනූවේ සිට...


සල්ලි කියන්නේ මොනවාද කියලා විස්තර කරලා ලිපියක් ලියන්න හිටියත් එය පොඩ්ඩක් කල් දැම්මා. එය පසුව ලියන්නම්. අද වන විට ප්‍රධාන පෞද්ගලික බැංකු වල ඩොලරයක මිල රුපියල් 290 දක්වා ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. අනෙකුත් බැංකු බොහොමයකත් රුපියල් 285 දක්වා ඉහළ ගිහින්. මෙය කොතැනින් නවතියිද කියන එක ගොඩක් අයට ප්‍රශ්නයක් වෙලා.

මහ බැංකුව හා රජය විසින් ඩොලරයක මිල රුපියල් 300 මට්ටම ඉක්මවන්න නොදී නවත්වාගන්න විශාල ඉඩක් තිබෙන නමුත් ඒ මට්ටමේදී රටේ ඩොලර් ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිත වෙන එකනම් සිදු වෙන එකක් නැහැ. මෙයට ප්‍රධානම හේතුව රට තුළ දැවැන්ත සමුච්ඡිත ආනයන ඉල්ලුමක් (accumulated import demand) තිබීමයි.

මේ වන විට දෙවසරක පමණ කාලයක් තිස්සේ රටේ ආනයන පාලනය කෙරෙමින් තිබෙනවා. ආනයන පාලනය නිසා, ආනයනය කිරීම් අඩු වුනත් ආනයන ඉල්ලුම අඩු වන්නේ නැහැ. ආරම්භයේදී මේ ඉල්ලුම සැපිරෙන්නේ සමුච්ඡිත තොග (accumulated inventories) වලින්. ගමේ සිල්ලර වෙළඳසැලෙන් පාරිභෝගිකයා වෙත ආනයන භාණ්ඩ ලැබෙන්නට පෙර සිදුවන ක්‍රියාවලියක් තිබෙනවා. ඒ ක්‍රියාවලිය තුළ අදියර ගණනාවකදී තොග පවත්වා ගැනීමක් සිදු වෙනවා. අවසානයේදී පාරිභෝගිකයාගේ මට්ටමේදීත් තොග නඩත්තු වෙනවා. මගුල් ගෙදරක යන්න තියෙන කෙනෙක් හැම විටම සපත්තු දෙකක් ගන්න කලින් දවස දක්වා ඉන්නේ නැහැ. හැමදාම ගන්න බෙහෙත් ටික මාසයකටවත් කලින් ගන්නවා.

පාරිභෝගිකයාගේ සිට ඉහළට යද්දී, ගමේ සිල්ලර වෙළෙන්දා, ආසන්න නගරයේ තොග වෙළෙන්දා, පිටකොටුවේ තොග වෙළෙන්දා, වරායේ බහලුම් තිබෙන ආනයනකරු, නැවේ ආනයනය කෙරෙමින් තිබෙන බඩු, ඇණවුම් කර ලැබෙන්නට නියමිත බඩු ආදී වශයෙන් තොග එකතු වන ක්‍රියාදාමයක් තිබෙනවා. ඒ නිසා, ආනයන තහනම් කිරීමෙන් පසුව පාරිභෝගිකයාට එකවර භාණ්ඩ හිඟයකට මුහුණ දෙන්න වෙන්නේ නැහැ. මේ දාමයේ ඉහළ සිට පහළ දක්වා තිබෙන තොග ක්‍රමයෙන් හිස් වෙද්දී අවශ්‍ය පාරිභෝගික ඉල්ලුම සැපිරෙනවා. හැබැයි අවුරුදු දෙකක් යද්දී ඔය සමස්ත දාමයේම තොග අවසන් වෙලා. 

දැන් නැවත ආනයන සඳහා නිදහසේ ඩොලර් නිකුත් කළොත් පාරිභෝගිකයාගේ සාමාන්‍ය ආනයන ඉල්ලුම පමණක් සම්පූර්ණ වෙලා වැඩේ නවතින්නේ නැහැ. කාලයක් තිස්සේ හිස් වූ තොග එකතු නැවත පිරෙන්න ඕනෑ. මිල ඉහළ යාම නිසා පාරිභෝගික මට්ටමේදී ඉල්ලුම සැලකිය යුතු ලෙස පහත වැටෙන නමුත් තොග එකතු පිරෙන තුරු (backlog) එක වර ඇති වන (one-off) විශාල ආනයන ඉල්ලුමක් තිබෙනවා. නමුත්, අනෙක් පැත්තෙන් එවැනි තත්ත්වයක් නැහැ. ලංකාවේ අපනයන වෙනුවෙන් එසේ සමුච්ඡිත ඉල්ලුමක් ගොඩ නැගී නැහැ. ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ වලින් පමණක් එසේ සමුච්ඡනය වූ ඩොලර් ප්‍රමාණයක් එකවර රටට ලැබෙයි. 

ඩොලරයට නිදහසේ පාවෙන්න දුන්නොත් යම් මිලකදී ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිත වෙයි. ඒක කොහොමටත් වෙන දෙයක්. හැබැයි ඒ මිල කීයටවත් රුපියල් 300 වැනි පහළ මට්ටමක් නෙමෙයි. 

ඩොලරය රුපියල් 300 වැනි මට්ටමක ස්ථාවර කර ගැනීම අසීරු වෙන්න තවත් නිශ්චිත හා පැහැදිලි හේතුවක් තිබෙනවා. සාමාන්‍ය මූලධර්මයක් ලෙස මහ බැංකුවේ ශුද්ධ විදේශ සංචිත ප්‍රමාණය මුළු සංචිත මුදල් ප්‍රමාණයට සමාන වන තුරු ඩොලරයේ මිල ඉහළ යනවා. එහෙම නැතුව අවුරුද්දක් දෙකක් තියෙන්න පුළුවන්. නමුත් ලංකාවේ රුපියලේ දිගුකාලීන ස්ථායීතාවය තීරණය වෙන්නේ ඔය මූලධර්මය අනුවයි. 

මේ වෙද්දී (මාර්තු 16) සංචිත මුදල් සැපයුම රුපියල් බිලියන 1,370ක්. ඔය ගණන 300න් බෙදුවොත්, ඩොලර් බිලියන 4.5ක් පමණ. ඒ කියන්නේ, දිගුකාලීනව ඩොලරය රුපියල් 300 මට්ටමේ ස්ථාවර කරගන්න පුළුවන් වෙන්නනම් මහ බැංකුවේ ශුද්ධ විදේශ සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 4.5ක මට්ටමට යා යුතුයි. නමුත් දැන් කලක සිටම ලංකාවේ මහ බැංකුව බංකොලොත්. මහ බැංකුවේ ශුද්ධ විදේශ සංචිත ප්‍රමාණය බිලියන 2ක පමණ හිඟයක්. 

පහත තිබෙන්නේ පසුගිය වසර මැද පළ කළ ලිපියක්. 

මහ බැංකුව බංකොලොත්ද?

ඒ කියන්නේ ඩොලරය රුපියල් 300 මට්ටමේ ස්ථාවර කර ගැනීම සඳහා මහ බැංකුව විසින් තවත් ඩොලර් බිලියන 6.5ක් පමණ එකතු කර ගන්න වෙනවා කියන එකයි. ඩොලරය රුපියල් 400 මට්ටමේ ස්ථාවර කර ගැනීම සඳහා වුවත් මහ බැංකුව විසින් තවත් ඩොලර් බිලියන 5.4ක් පමණ එකතු කර ගත යුතුයි. දැනට තිබෙන තත්ත්වය අනුව, මේ වගේ දෙයක් හදිසියේ සිදු විය හැකි එකම ක්‍රමය IMF එකෙන් ඩොලර් බිලියන 5ක පමණ ණයක් ලැබෙන එක පමණයි. 

පොලී අනුපාතික අනිවාර්යයයෙන්ම ඉහළ දැමිය යුතුයි වගේම එයින් සැලකිය යුතු වාසියක් ලැබෙයි. එහෙත්, පොලී අනුපාතික 30-40% මට්ටමකට ඉහළ දමන එක ප්‍රායෝගිකව වෙන දෙයක් නෙමෙයිනේ. එසේ කිරීමෙන් සිදුවන අතුරු ප්‍රශ්න වලට මුහුණ දීමේ ශක්තියක් මේ වෙලාවේ ආණ්ඩුවට නැහැ. පොලී අනුපාතික යම් තරමකින් හෝ වැඩි කිරීමෙන් (15% පමණ මට්ටමකට) කිසියම් සහනයක් ලැබෙනු ඇති නමුත් එවැනි වැඩි කිරීමකින් ඩොලරය ස්ථාවර වෙන එකනම් සිදුවන එකක් නැහැ. එසේ වුවත්, මෙය අනිවාර්යයෙන්ම කරන්න සිදු වන දෙයක් නිසා එකවර වෙළඳපොළ කම්පනය නොකර දැන්ම වැඩේ පටන් ගන්න එකයි කළ යුත්තේ. 

දැන් ඩොලරය ස්ථාවර කළ හැකි එකම දෙය IMF එකෙන් ලැබෙන මුදල, ලැබෙන දිනය හා අදාළ වැඩපිළිවෙළ පිළිබඳ නිශ්චිත නිවේදනයක් පමණයි. එය IMF එක පැත්තෙන් හෝ එකවර දෙපැත්තෙන්ම පැමිණිය යුතුයි. එය සිදු වන තුරු ඩොලරය ඉහළ යන එක නැවැත්තුවොත් මිසක් ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිත වී නවතින්නේ නැහැ. ඩොලරයේ මිල ස්ථාවර වීම කෙසේ වුවත් ස්ථාවර කිරීමක් මේ සතිය අවසාන වෙද්දී වෙයි කියා මට හිතෙනවා. ඇතැම් විට ලබන සතියේ. 

Monday, March 21, 2022

අච්චු ගහන අච්චු නොගහන සල්ලි


මහ බැංකුව සතු භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ප්‍රමාණය ඉහළ යද්දී ගොඩක් අය සල්ලි අච්චු ගහනවා කියලා කෑ ගහනවා. නමුත්, මහ බැංකුව විසින් භාණ්ඩාගාර බිල්පත් මිල දී ගන්නා හැම විටෙකම සල්ලි අච්චු ගැසීමක් හෙවත් සංචිත මුදල් ඉහළ යාමක් සිදු වෙන්නේ නැහැ. ඒ බව කලින් ලිපියෙන් පැහැදිලි කළා.

මහ බැංකුව සතු භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ප්‍රමාණය ඉහළ යද්දී කෙසේ වෙතත් සංචිත මුදල් ප්‍රමාණය ඉහළ යද්දී සංසරණයේ තිබෙන මුදල් ප්‍රමාණය වැඩි වී, රුපියලේ සැබෑ අගය පහළ යනවා. බඩු මිල ඉහළ යාමේදී හා විණිමය අනුපාතය අවප්‍රමාණය වීමේදී වෙන්නේ එසේ පහළ ගිය රුපියලේ සැබෑ අගය බඩු වල හා ඩොලරයේ මිලෙන් නිවැරදිව නිරූපණය වීමයි.

පසුගිය මාර්තු 16 දින වන විට සංචිත මුදල් සැපයුම රුපියල් බිලියන 1,370.0ක්. වසර ආරම්භයේදී මෙම ප්‍රමාණය රුපියල් බිලියන 1,305.8ක්. පෙර වසර ආරම්භයේදී රුපියල් බිලියන 964.4ක්.

ඉහත සංඛ්‍යා දෙස බැලූ විට 2021 වසර තුළ සංචිත මුදල් ප්‍රමාණය 35.4%කින් වැඩි වී තිබෙන බව පේනවා. පසුගිය මාස දෙක හමාරක කාලය තුළ සංචිත මුදල් ඉහළ ගොස් තිබෙන්නේ 5.0%කින් පමණයි.

කෙසේ වුවත්, මේ සංඛ්‍යාලේඛණ වලින් නොපෙනෙන දෙයක් තිබෙනවා. ඒ, මෙහි සඳහන්ව ඇති මුදල් ප්‍රමාණයට අමතරව තවත් විශාල මුදල් ප්‍රමාණයක් මහ බැංකුව විසින් දෛනික පදනම මත බැංකු පද්ධතිය වෙත මුදා හරිමින් සිටින බවයි. මාර්තු 16 දින මෙසේ මුදා හළ මුදල් ප්‍රමාණය රුපියල් බිලියන 562.8ක්. 

මෙය කලක සිටම සිදුවන දෙයක්. එහෙත්, මෙම මුදල ක්‍රමයෙන් ඉහළ යමින් තිබෙනවා. පසුගිය දෙසැම්බර් 31 දින මෙසේ මුදා හළ මුදල රුපියල් බිලියන 366.2ක් පමණයි. මේ අයුරින් මහ බැංකුවට දෛනික පදනම මත රුපියල් මුදා හරින්න සිදු වී තිබෙන්නේ මේ වන විට බැංකු පද්ධතියේ විශාල රුපියල් හිඟයක් තිබෙන නිසයි.

පෙර වසර අවසානයේ තිබුණේ වෙනස් තත්ත්වයක්. ඒ වන විට බැංකු පද්ධතියේ රුපියල් අතිරික්තයක් තිබුණා. 2020 දෙසැම්බර් 31 වන දින වාණිජ බැංකු විසින් දෛනික පදනම මත රුපියල් බිලියන 206.8ක් මහ බැංකුවේ තැන්පත් කළා. ඒ කියන්නේ සංචිත මුදල් ප්‍රමාණය රුපියල් බිලියන 964.4ක් වුවත්, ඇත්තටම සංසරණයට එකතු වුනේ එයින් රුපියල් බිලියන 757.6ක් පමණයි.

දැන් සිදු වන්නේ එහි අනෙක් පැත්තයි. සංචිත මුදල් සැපයුම රුපියල් බිලියන 1,370.0ක් පමණක් වුවත්, ඊට අමතරව තවත් රුපියල් බිලියන 562.8ක් දෛනික පදනම මත සංසරණයට එකතු වීම සැලකූ විට මුළු ප්‍රමාණය රුපියල් බිලියන 1932.8ක්. මේ ආකාරයෙන්ම වසර මුල රුපියල් බිලියන 1,305.8ක් වූ සංචිත ප්‍රමාණයට රුපියල් බිලියන 366.2ක ද්‍රවශීලතා හිඟය එකතු කළ විට එකතුව රුපියල් බිලියන 1,672.0ක්.

බැංකු පද්ධතිය තුළ මෙපමණ විශාල ද්‍රවශීලතා හිඟයක් ඇති වීමට හේතුව මුදල් වෙළඳපොළේ රුපියල් ඉල්ලුම හා රුපියල් සැපයුම අතර තිබෙන අසමතුලිතතාවයි. දැනට වඩා විශාල ප්‍රශ්නය වන ඩොලර් ඉල්ලුම හා සැපයුම අතර අසමතුලිතතාවයට හැමෝගෙම අවධානය යොමු වී තිබෙන නිසා යටපත්ව තිබුණත් මෙයත් විශාල ප්‍රශ්නයක්. 

මේ අසමතුලිතතාවය දුරු කර ආර්ථික හා මිල ස්ථායීතාවය ඇති කිරීම මුදල් නීති පණත අනුව මහ බැංකුවේ නීතිමය වගකීමක්. පොලී අනුපාතික ඉහළ දැමීම මගින් එය කළ හැකි වුවත්, පොලී අනුපාතික අවශ්‍ය පමණ ඉහළ නොදැමීම නිසා ප්‍රශ්නය ඔඩු දුවමින් තිබෙනවා. 

බැංකු වලට රුපියල් ලැබෙන්නේ කවුරු හෝ විසින් බැංකු වල මුදල් තැන්පත් කළ විටයි. එසේ නැත්නම් ගත් ණය ආපසු ගෙවන විටයි. තැන්පතුහිමියන් මුදල් ආපසු ගැනීමේදීත්, ණය ලබා ගැනීමේදීත් බැංකු වල තිබෙන රුපියල් එළියට යනවා. මේ විදිහට එළියට යන රුපියල් හා බැංකුවට එන රුපියල් ප්‍රමාණය සමතුලිත නොවුනහොත් බැංකුවට රුපියල් හිඟයකට මුහුණ දෙන්න වෙනවා. එසේ නැත්නම් රුපියල් අතිරික්තයක් ඇති වෙනවා. රුපියල් හිඟයක් ඇති වූ විට පොලී අනුපාතික ඉහළ දමා රුපියල් ආකර්ශනය කර ගන්න වෙනවා. එහිදී ණය ඉල්ලුමද අඩු වෙනවා. ඒ නිසා රුපියල් බැංකුවේ ඉතිරි වෙනවා.

මේ වෙලාවේ බැංකු වල විශාල රුපියල් හිඟයක් ඇති වීමට හේතුව රජය විසින් බැංකු වලට එකතු වන රුපියල් සියල්ලම මෙන් ණයට ගැනීමයි. බැංකු වල තිබෙන රුපියල් ප්‍රමාණයට අමතරව රජය විසින් බැංකු වල නැති රුපියල්ද ණයට ගෙන තිබෙනවා. එම නැති රුපියල් ප්‍රමාණය මහ බැංකුව විසින් දෛනික පදනම මත බැංකු වලට සපයමින් සිටිනවා. 

බැංකු වලට 7.5% පොලියට මහ බැංකුවෙන් "ඕනෑ තරම්" ණය ගත හැකියි. හවසට ගන්න සල්ලි පසුදා උදේ නැවත ආපසු ගෙවිය යුතුයි. ඉන් පසුව, පසුදා හවස නැවතත් ණය ගන්න පුළුවන්. මේ ණය වෙනුවෙන් වසරකට 7.5% පොලියෙන් දිනකට ගෙවිය යුතු කොටස මහ බැංකුවට ගෙවිය යුතුයි. 

වාණිජ බැංකු වලට ලාබෙට අරමුදල් සපයා ගැනීම සඳහා මේ විකල්පය තිබෙන නිසා ඔවුන් මීට වඩා වැඩි තැන්පතු පොලියක් ගෙවා රුපියල් එකතු කර ගන්න පෙළඹෙන්නේ නැහැ. දැන් ගෙවන පොලිය යටතේ මීට වඩා රුපියල් ප්‍රමාණයක් බැංකු වලට එකතු වෙන්නෙත් නැහැ. 

මහ බැංකුවෙන් 7.5% පොලියට ගන්න සල්ලි ඉතා පහසුවෙන් වැඩි පොලියකට ණයට දෙන්න පුළුවන්. මාර්තු 15 පැවති වෙන්දේසියේදී දින-91 භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වෙන්දේසි වුනේ 11.35%ක පොලියකට. ඒ කියන්නේ 11.35%ක පොලියකට රජයටම ණය දෙන්න පුළුවන්. එක පැත්තකින් 7.5%ක පොලියකට මහ බැංකුවෙන් ණය අරගෙන අනෙක් පැත්තෙන් 11.35%ක පොලියකට ඒ සල්ලි ටිකම ණයට දෙන්න පුළුවන්නම් කවුද ඔය වැඩේ නොකරන්නේ?

රුපියල් 562.8ක් වන වෙළඳපොළ ද්‍රවශීලතා හිඟය ඇති වී තියෙන්නේ ඔය හේතුව නිසයි. මේ සල්ලි වලින් මහ බැංකුව භාණ්ඩාගාර බිල්පත් මිල දී ගෙන නැති නිසා මෙම මුදල සංචිත මුදල් වලට එකතු වෙන්නේ නැහැ. භාණ්ඩාගාර බිල්පත් මිල දී අරගෙන තියෙන්නේ වාණිජ බැංකු. ඔවුන්ට රජය විසින් 11.35%ක පොලියක් ගෙවනවා. 

හැබැයි මේ සල්ලි වාණිජ බැංකු විසින් තැන්පතුකරුවන්ගෙන් එකතු කරගත් සල්ලි නෙමෙයි. භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ඇපයට තබා මහ බැංකුවෙන්ම ගන්න සල්ලි. ඒ වෙනුවෙන් වාණිජ බැංකු විසින් මහ බැංකුවට 7.5%ක පොලියක් ගෙවනවා. 3.85%ක පොලී වෙනස ලාබය. වක්‍ර විදිහට වෙන්නේ මහ බැංකුව විසින් භාණ්ඩාගාර බිල්පත් මිල දී ගැනීමක්ම තමයි. දවල්ට මේ භාණ්ඩාගාර බිල්පත් එළියට ගිහින් රෑට ආපහු මහ බැංකුවට එනවා. සංඛ්‍යාලේඛණ වලට අනුව සල්ලි අච්චු ගැහීමක් වෙලා නැහැ.

උද්ධමනය ඉහළ යද්දී මේ වගේ තත්ත්වයක් නඩත්තු කිරීම තවත් ප්‍රශ්න ගණනාවකට පාර කැපීමක්. වියදම් ඉහළ යද්දී මිනිස්සු බැංකු වල තිබෙන සල්ලි අදිනවා. ණය කාඩ්පත් වලින් එහෙමත් සල්ලි අදිනවා. එය වලක්වා ගත හැකි ක්‍රමය විශාල ලෙස පොලී අනුපාතික ඉහළ දැමීමයි. අවම වශයෙන් මේ විශාල ද්‍රවශීලතා හිඟය නැති වන තුරු මහ බැංකුව විසින් ප්‍රතිපත්ති පොලී අනුපාතික ඉහළ දැමිය යුතුයි. 

අනෙක් පැත්තෙන් අද වන විට ඩොලරයක මිල රුපියල් 285 දක්වා ඉහළ ගිහින්. IMF යනවා කියලා කිවුවට ඩොලරය ඉහළ යන එක පාලනය වෙන්නේ නැහැ. IMF උපදෙස් යටතේ ආර්ථිකය ස්ථාවර කරන ආකාරය ගැන පැහැදිලිව කියන්න පොඩි ඉඩක් ලැබෙනවා පමණයි. ඒ ඉඩෙන් ප්‍රයෝජන නොගත්තොත් ආපහු හිටපු තැනටම වැටෙනවා.

විණිමය අනුපාතය කියන්නේ ඩොලරයේ හා රුපියලේ සාපේක්ෂ වටිනාකම් අතර අනුපාතය. මේ වෙලාවේ ඩොලරයේ නිරපේක්ෂ වටිනාකම ගොඩක් වැඩියි. ඒක අඩු කරන්න අමාරුයි. නමුත්, රුපියලේ වටිනාකමද වැඩි කිරීම මගින් ඩොලරයේ සාපේක්ෂ වටිනාකම අඩු කරලා මිල ස්ථාවර කර ගන්න පුළුවන්. එය කළ හැක්කේ බැංකු පද්ධතියේ දැන් තිබෙන රුපියල් හිඟය වෙනුවට රුපියල් අතිරික්තයක් ඇති කිරීමෙන්. 

රුපියල් අතේ තිබෙන අයට ඒ රුපියල් බැංකුවක තැන්පත් කර විශාල ප්‍රතිලාභයක් ලැබිය හැකි වූ විට රුපියල් වල වටිනාකම ඉහළ යනවා. මිල ඉහළ යාමේ වාසිය තකා ඩොලර් හොයන අයට පහසුවෙන් වැඩි ලාබයක් ලැබිය හැකි විකල්පයක් ලැබෙනවා. ඒ හරහා, ඩොලර් වලට තිබෙන සමපේක්ෂණ ඉල්ලුම පහළ යනවා.

Tuesday, March 15, 2022

දෙසිය හැත්තෑ පහේ සිට...


මේ වන විට ඩොලරයක මිල රුපියල් 275 දක්වා ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. මම හිතන්නේ ඩොලරයේ මිල කීයට යයිද කියන එක ගැන ගොඩක් අය විමතියට පත් වෙලා. විපක්ෂයේ සජබ වගේම ජාජබත් ආණ්ඩුව ගෙදර යවා බලය ලබා ගැනීම සඳහා මේ අවස්ථාව උපයෝගී කර ගැනීමට උත්සාහ දරමින් සිටිනවා.

පිටින් බැලූ විට පෙන්නේ ඩොලරය "පා කිරීමෙන්" පසුව පාලනයක් නැතිව දවසින් දවස ඩොලරයක මිල ඉහළ යන බවයි. එහෙත්, ඇත්තටම ඩොලරය තවමත් නිදහසේ පාවෙන්න පටන් අරගෙන නැහැ. 

පාවෙන විණිමය අනුපාත ක්‍රමයක් යටතේ ඩොලරයේ මිල තීරණය වන්නේ වෙළඳපොළ ඉල්ලුම හා සැපයුම මතයි. 2020 අගෝස්තු පමණ වන තුරු ලංකාවේ තිබුණේ පාවෙන විණිමය අනුපාත ක්‍රමයක් කියා වැඩි අපහසුවකින් තොරව නම් කළ හැකි හැකි ක්‍රමයක්. ඒ වන විට මිලියන 7,430.1ක නිල සංචිත ප්‍රමාණයක් මහ බැංකුව හා රජය සතුව තිබුණා.

ඉන් පසුවද, මහ බැංකුව විසින් සංචිත විකුණමින්, වෙළඳපොළ ඩොලර් සැපයුම වැඩි කර ඒ හරහා වක්‍ර ලෙස මිල පාලනය කළ නමුත් වෙළඳපොළ ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිත වුනා. ඒ නිසා, එම කාලය තුළද පාලිත (managed), එසේත් නැත්නම් අපිරිසිදු (dirty), පාවෙන විණිමය අනුපාත ක්‍රමයක් පැවති සේ සැලකිය හැකියි. 

සංචිත විකුණා දමමින් වෙළඳපොළ ඩොලර් සැපයුම ඉහළ දමා ඩොලරයේ මිල පාලනය කිරීම නිසා 2021 මාර්තු වන විට රටේ නිල සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 4,055.2 දක්වා පහත වැටී තව දුරටත් ඩොලරයේ මිල පාලනය කිරීම අසීරු තත්ත්වයක් ඇති වුනා. ඒ වන විට වෙළඳපොළ ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිත කළ ඩොලරයක මිල රුපියල් 200 දක්වා ඉහළ ගොස් තිබුණා. 

ඩොලරයක වෙළඳපොළ මිල රුපියල් 200 දක්වා යාමෙන් පසුව ගත වූ වසරක පමණ කාලය තුළ ඩොලර් වෙළඳපොළේ ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිත වුනේ නැහැ. 2021 මාර්තු මාසයේ සිට මහ බැංකුව විසින් ඩොලරයක මිල රුපියල් 200 මට්ටමෙහි රඳවා ගෙන සිටියද. එම මිල යටතේ ඇති වන ඩොලර් ඉල්ලුම සමතුලිත කළ හැකි තරමට සංචිත මුදා හැරීමට මහ බැංකුවට පුළුවන්කමක් තිබුණේ නැහැ. ඒ නිසා, නිල වශයෙන් මහ බැංකුව මොනවා කිවුවත් පසුගිය වසරක කාලය තුළ ලංකාවේ තිබුණේ ස්ථිර විණිමය අනුපාත ක්‍රමයක්. 

මේ මොහොත වන විටද ඉහත තත්ත්වය වෙනස් වී නැහැ. ස්ථිර විණිමය අනුපාත ක්‍රමයක් යටතේ වෙළඳපොළ ඉල්ලුම පෙන්නුම් කරන මිල සංඥාව නොපෙනී යනවා. ඉන් පසුව, ඩොලරයක නියම මිල ගැන කිසිවෙකුට හරියටම කියන්න බැහැ. මේ මොහොත වන තුරුම මහ බැංකුව විසින් එම මිල සංඥාව අල්ලා ගැනීමට උත්සාහ දරමින් සිටින බව පේනවා.

මගේ නිරීක්ෂණය අනුව, මහ බැංකුව විසින් කරමින් සිටින්නේ රාජ්‍ය බැංකු වල උදවුවෙන් විණිමය අනුපාතය මාර්ගෝපදේශනය කරන එකයි. තවත් පැහැදිලිව කිවුවොත් සැලසුම් කළ ආකාරයකට ක්‍රමයෙන් විණිමය අවප්‍රමාණය කිරීමයි (crawling the rate along a guided path). මගේ පෞද්ගලික අදහස අනුව මේ වෙලාවේ කළ යුත්තේද මෙයයි. ඒ නිගමනයට හේතු එකින් එක විස්තර කිරීමට මම ඉඩ ගන්නේ නැහැ.

මේ වන විටද අපනයනකරුවන් විසින් උපයන ඩොලර් බලෙන් රුපියල් කෙරෙමින් පවතිනවා. එසේ එම ඩොලර් බලෙන් රුපියල් කිරීමට අවශ්‍යව තිබෙන්නේ දැනට පවතින මිල යටතේ වුවද මෙම අපනයනකරුවන් ඩොලර් විකිණීමට කැමැත්තක් නොදැක්වීමයි. මේ වන තුරුද පවතින්නේ පාවෙන විණිමය අනුපාතයක් නොවන බව පෙන්වීමට මේ කරුණ පමණක් වුවද ප්‍රමාණවත්. ඩොලරයේ නියම මිල හමු වන තුරු මේ අයුරින් දිනපතා ටිකෙන් ටික විණිමය අනුපාතය මාර්ගෝපදේශනය කර ඉන් පසුව පාවෙන්නට හැරීම මහ බැංකුවේ ඉලක්කය වෙන්න පුළුවන්. එහෙත්, ඩොලරය රුපියල් 300 මට්ටම පමණ දක්වා ඉහළ යාමෙන් පසුවද මිල සංඥාව අහු නොවුනොත් මහ බැංකුව විසින් මේ වැඩේ අතහැර දමන්න පුළුවන්. 

මේ වෙලාවේ ඩොලරයේ මිල තීරණය වන්නේ අන්තර්-බැංකු වෙළඳපොළ තුළයි. ඩොලරයේ මිල එකවර විශාල ලෙස ඉහළ යාම නිසා බැංකු පද්ධතිය වෙත ලැබෙන ප්‍රේෂණ විශාල ලෙස ඉහළ ගොස් ඇති බව වාර්තා වී තිබෙනවා. විණිමය අනුපාතය රුපියල් 200 මට්ටමේ හිර කර ගැනීම නිසා සාමාන්‍යයෙන් රටට ලැබෙන ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ වලින් ඩොලර් බිලියන දෙකක් පමණවත් නොලැබී ගියා. මේ ඩොලර් සියල්ල උන්ඩියල් වුනා කියා හිතනවානම් එය වැරදි අදහසක්. එයින් යම් කොටසක් පමණක් උන්ඩියල් වෙන්න ඇති.

ඒ වගේම, මේ වෙලාවේ ඩොලරයේ මිල ඉහළ දමා උන්ඩියල් වෙළඳපොළ බිඳ දැමිය හැකියැයි හිතනවානම් එය විශාල මුලාවක්. රටේ ඩොලර් ඉල්ලුම තිබෙන තුරු, බැංකු වල ඩොලරයේ මිල ඉහළ යන වේගයෙන්ම උන්ඩියල් වෙළඳපොළෙහි ඩොලරයක මිලද ඉහළ යනවා. ඒ නිසා, මෙය චලනය වන ඉලක්කයක් පසුපස හඹා යාමට දරන අසාර්ථක උත්සාහයක්. කළ යුත්තේ ඩොලර් ඉල්ලුම අඩු කෙරෙන ක්‍රියාමාර්ග ගැනීමයි. මෙය කළ හැකි පහසුම ක්‍රමය පොලී අනුපාතික විශාල ලෙස ඉහළ දැමීමයි. එය කළත්, නොකළත්, ආර්ථික වර්ධනය අඩාල වන නිසා ආර්ථික වර්ධනය ගැන වද වන එකේ තේරුමක් නැහැ. දිග ලිපි කියවන්න ගොඩක් අය අකැමැති නිසා පොලී අනුපාතික ඉහළ දැමීමේ වාසි ගැන වෙනම ලිපියකින් විස්තර කරන්නම්.

ඩොලරයේ මිල ඉහළ දමා උන්ඩියල් වෙළඳපොළ බිඳ දැමිය හැකි නොවෙතත්, උන්ඩියල් නොවුණු, ඩොලරයේ මිල ඉහළ යන තුරු බලා සිටි අය හිර කරගෙන සිටි ඩොලර් ප්‍රමාණය මේ වෙලාවේ රටට එයි. මේ හේතුව නිසා සිදුවන ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ ඉහළ යාම එක වර සිදුවන දෙයක් පමණයි. ඒ වැඩි වීම එලෙසම දිගටම පවතිනු ඇතිය යන මුලාවේ නොවැටිය යුතුයි. මෙසේ කෙටි කලක් තුළ රටට පැමිණිය හැකි මුදල ඩොලර් මිලියන 500ක් පමණ විය හැකියි. ඉදිරි මාස කිහිපයක් සැලකූ විට, ඇතැම් විට බිලියනයක් පමණ වුවත් විය හැකියි. ඩොලරයේ මිල දිගින් දිගටම මඳ වේගයකින් ඉහළ යන්නේනම් එකවර ලැබෙන ඩොලර් ප්‍රමාණයට අමතරව දිගටම ලැබෙන ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ වලද යම් වැඩි වීමක් සිදු වෙයි.

මෙසේ එකවර රටට එන ඩොලර් ප්‍රමාණය නිසා හරිනම් ඩොලරයක මිලෙහි යම් පහත වැටීමක් සිදු විය යුතුයි. එහෙත්, වෙනත් හේතුවක් නිසා එය සිදු වන්නේ නැහැ. ඒ බැංකු පද්ධතිය තුළ තිබෙන විශාල ඩොලර් ද්‍රවශීලතා හිඟයයි. මේ වන විට පසුගිය කාලය මුළුල්ලේ බැංකු පද්ධතිය විසින් බිලියන දෙකක පමණ නැති ඩොලර් විකුණලා. ඒ නිසා, වැඩියෙන් ඩොලර් බිලියනයක් රටට ආවත් ඒ ඩොලර් බිලියනය බැංකු පද්ධතිය විසින් අවශෝෂණය කර ගන්නවා මිසක් බැංකු වලින් එළියට එන්නේ නැහැ. මහ බැංකුවෙන් ඩොලර් මිල දී ගත නොහැකි නිසා වාණිජ බැංකු වලට වෙන විකල්පයක් නැහැ. 

ඉහත කරුණු දෙකේ සම්ප්‍රයුක්ත ප්‍රතිඵලය විදිහට සාමාන්‍ය ඩොලර් හිඟයට අමතරව සමුච්ඡනය වූ ඩොලර් හිඟයක් (accumulated shortage) මේ වෙලාවේ රටේ තිබෙනවා. ඒ නිසා, ඩොලරයට නිදහසේ පාවෙන්න ඇරියොත් එය දිගුකාලීනව ස්ථාවර විය හැකි මිලට වඩා වැඩියෙන් තවත් 20%ක් පමණ උඩට ගිහින් (overshoot වී) නවතින්න පුළුවන්.

ජූලි 25 ඩොලර් බිලියනයක බැඳුම්කරය ගෙවන්න කලින් මැයි 5 වනදා ඉන්දියාවට ආසියානු නිෂ්කාශන සංගමය යටතේ කළ යුතු දැනට දෙවරක් කල් දමාගත් ගෙවීම් කරන්න වෙනවා. ඒ වන විට මෙම මුදල ඩොලර් බිලියන 1.2-1.3 පමණ වෙලා තියෙයි. මේ දෙකටම අවශ්‍ය ඩොලර් ප්‍රමාණය මහ බැංකුවට වෙළඳපොළෙන් මිල දී ගන්න වෙනවා. එය කළ හැක්කේ වෙළඳපොළ ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිත වීමෙන් පසුවයි. 

ඩොලරයට සාපේක්ෂ නිදහසක් ලබා දීමෙන් පසුව සංවර්ධන බැඳුම්කර වලට පෙර නොවූ ඉල්ලුමක් ඇති වී තිබෙනවා. ඩොලර් මිලියන 50ක් පමණක් විකිණීමට දැම්මත් 9.48% පොලියට ඩොලර් මිලියන 152.54කම සංවර්ධන බැඳුම්කර විකුණන්න හැකි වී තිබෙනවා. පුදුමයක් වෙන්න දෙයක් නැහැනේ. මාස හයකට 4.74%ක් කෙළින්ම පොලිය ලෙස ලැබෙද්දී ඩොලරයේ මිල ඉහළ යාම නිසා තව 30-35%ක වාසියක් මේ වෙලාවේ සංවර්ධන බැඳුම්කර මිල දී ගන්න අයට ලැබෙනවා. ඒ කියන්නේ අවුරුද්දකට 100%කට කිට්ටු ප්‍රතිලාභයක්. මේ වෙද්දී ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කර වල ඵලදා අනුපාතිකය 231% දක්වා ඉහළ ගොස් තිබීම එක්ක බැලුවහමනම් මේකත් ලොකු වාසියක් නෙමෙයි.

ඔය තත්ත්වය යටතේ 11-12% පොලියට භාණ්ඩාගාර බිල්පත් හා බැඳුම්කර අවශ්‍ය පමණ විකුණන්න බැහැ. ඒ නිසා, අඩුව පුරවන්න සල්ලි අච්චු ගහන්න වෙනවා. එය වලක්වා ගන්න පුළුවන් වෙන්නෙත් පොලී අනුපාතික වැඩි කිරීමෙන් පමණයි. තව කියන්න දේවල්නම් තියෙනවා. කමක් නෑ. දැනට ඔය ඇති!

Sunday, March 13, 2022

දෙසිය හැටෙන් පසු ජීවිතය

ආර්ථික අර්බුදය ගැන ලියා ගෙන ආ ලිපි මාලාවේ දැනට ලියා තිබෙන අවසන් කොටසේදී මම ආර්ථික අර්බුදයේ වත්මන් හැඩය ගැන මේ විදිහේ ප්‍රකාශයක් කළා.

"ආණ්ඩුවට අනිවාර්යයෙන්ම ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත යන්න වෙනවා. දැන් තත්ත්වය අනුව වෙන කිසිම විකල්පයක් නැහැ. ඒ එක්කම විණිමය අනුපාතය පාවෙන්න අරින්න වෙනවා. එහිදී ඩොලරයක මිල රුපියල් 275 පමණ මට්ට්මකටවත් යා හැකියි. ඒ එක්කම ආනයනික භාණ්ඩ වල මිල ඉහළ ගිහින් උද්ධමනය වැඩි වෙනවා. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ඩොලරය තවත් ඉහළ යනවා. අවසානයේදී ඩොලරයක මිල රුපියල් 300 පමණ මට්ටමකට යා හැකියි. එහිදී ආණ්ඩුව කෙරෙහි ජනතා අප්‍රසාදය ඉහළ යන එකත් නොවැලැක්විය හැකියි."

ඉහත ප්‍රකාශය සඳහන් ලිපිය වියුණුවේ පළ කළේ මාර්තු තුන් වෙනිදා. දවස් හතරක් යද්දී ඔය කියපු දේවල් වලින් සෑහෙන කොටසක් වෙලා. ආණ්ඩුව තවමත් ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත ගොස් නැහැ. එය දවසකින් දෙකකින් කළ හැකි දෙයක් නෙමෙයි. මාධ්‍ය වාර්තා අනුව මේ වැඩේ සිදු වෙමින් පවතිනවා. කොහොම වුනත්, විණිමය අනුපාතය මේ වෙද්දී පාවෙන්න ඇරලා. දින දෙකකට පසුව ඩොලරය රුපියල් 260 සීමාවේ නැවතී තියෙනවා. ආනයනික භාණ්ඩ වල මිල දැනටමත් ඉහළ ගිහින්, ආණ්ඩුව කෙරෙහි ජනතා අප්‍රසාදයද වේගයෙන් ඉහළ ගොස් තිබෙනවා.

ඔය ලිපිය අවසන් කරමින් "විසඳුම් ගැන තෙවන ලිපි මාලාවෙන් කතා කරමු" කියා සටහන් කරද්දී මම බලාපොරොත්තු වුනේ රටේ මේ මොහොතේ තිබෙන ප්‍රශ්න වලට විසඳුම් යෝජනා කරන්න නෙමෙයි. ඒ ප්‍රශ්න මොන විදිහකින් හෝ විසඳුනාට පස්සේත් ඉතිරි වන දිගුකාලීන ප්‍රශ්න වලට විසඳුම් යෝජනා කරන්න. ඊට පැහැදිලි හේතුවක් තිබුණා.

රටේ මේ මොහොතේ තිබෙන ප්‍රශ්න වලට විසඳුම් ඉදිරිපත් කළත් ඒ විසඳුම් ක්‍රියාත්මක කිරීමේ හැකියාවක් තිබුණේ මේ ආණ්ඩුවට පමණයි. නමුත්, අපට යෝජනා කළ හැකිව තිබුණු විසඳුම් හා මේ ආණ්ඩුව විසින් අනුගමනය කළ ආර්ථික වැඩ පිළිවෙළ අතර තිබුණු මූලික මට්ටමේ ප්‍රශ්න නිසා ඒ වැඩේට මහන්සි වෙන එකේ කිසිම තේරුමක් තිබුණේ නැහැ. හැබැයි ඒ තත්ත්වය දැන් වෙනස් වෙලා.

ආණ්ඩුව ඇතුළේ හිටපු ජාතික සමාජවාදීන් හා වෙනත් ඇතැම් "වියතුන්" මේ වන විට ආණ්ඩුවේ බල කේන්ද්‍රයෙන් එළියට විසි වෙලා බව පේනවා. අනෙක් දේවල් කොහොම වෙතත් ඩොලරයට සාපේක්ෂ නිදහසක් ලබා දී තිබෙනවා. ආණ්ඩුව විසින් එතැනින් එහාට කළ යුතු අනෙක් වෙනස්කම් කරයිද කියන එක ගැන කිසිදු සහතිකයන් නැතත්, අඩු වශයෙන් අප විසින් යෝජනා කළ පළමු පියවර ක්‍රියාත්මක කර තිබෙන මේ මොහොතේ ප්‍රශ්නයෙන් ගොඩයාමට ගත යුතු ඊළඟ පියවර ගැනත් සටහන් නොකළොත් එය අප කරන වැරැද්දක්. 

ඩොලරය පා කරන්න කියා කියපු අය දැන් පැත්ත පළාතක නෑ කියලා සමහර අය චෝදනා කරනවා. අපි නම් මෙහේ ඉන්නවා. ඒ වගේම, ආණ්ඩුව හා අප අතර කිසිම සම්බන්ධයක් නැතත් මේ කළ දෙය සම්බන්ධව කාට හෝ ප්‍රශ්න තිබේනම් ඒ ප්‍රශ්න වලට පිළිතුරු දෙන්නත් අපි සූදානම්. අපි විවේචන කරන්නෙත්, යෝජනා කරන්නෙත් පුද්ගලයින් දිහා බලාගෙන නෙමෙයි. අපේ යෝජනා හා විවේචන සම්බන්ධව අප වගකීම ගන්නවා. 

ඩොලරය ඇත්තටම පා කරලද කියන එක තවමත් පැහැදිලි නැහැ. දැන් ඩොලරයේ මිල නැවතී තිබෙන රුපියල් 260, මට පෙනෙන හැටියට, මාර්ගෝපදේශිත සීමාවක්. ඩොලරයට නිදහසේ ඔහේ ඉහළ යන්න දුන්නත් මේ වෙලාවේ බොහෝ විට රුපියල් 300 ඉක්මවන එකක් නැහැ කියා මම හිතනවා. ඒ මට්ටමට වඩා ඉහළ යාම ආණ්ඩුව විසින් දරා ගනීද කියන එකත් සැක සහිතයි.

කෙසේ වුවත්, කිව යුතු වැදගත්ම කරුණ ඒක නෙමෙයි. ඩොලරය මේ මොහොතේ කවර හෝ මට්ටමකට ඉහළ ගොස් නැවතුනා කියලා එය ඒ මට්ටමේ දිගටම නවතින්නේ නැහැ. ඒ වගේම, ඒ කවර හෝ මට්ටමේ ඩොලරය තියා ගන්න උත්සාහ කළොත් නැවත ප්‍රශ්නයේ මුලට එනවා. ප්‍රශ්නය විසඳිය හැක්කේ ඩොලරයේ මිල ඉහළ යාමට හේතුවන සාධක ඉවත් කිරීමෙන් පමණයි.

ඩොලරය ඉහළ යද්දී බඩු මිල වැඩි වී උද්ධමනය ඉහළ යනවා. උද්ධමනය ඉහළ යද්දී ඩොලරයේ මිල මත වන පීඩනය වැඩි වෙනවා. මෙය චක්‍රීය ලෙස සිදු වන දෙයක්. හරි තැනින් අල්ල ගත්තේ නැත්නම් මේ චක්‍රය කඩන්න බැහැ. මේ සියල්ලට සමාන්තරව විශාල විනාශයකින් අවසන් විය හැකි සමාජ-දේශපාලන අර්බුදයක් අත වනමින් ඉන්නවා. 

මෙය කාටවත් බොර දියේ මාළු බාන්න අවශ්‍ය නැති, බොර වූ දියේ ඉන්න මාළු පීනාගෙන වැල්ලට එන වෙලාවක්. ඒ වගේ වෙලාවක වග කිවයුතු අයෙකු විසින් කළ යුත්තේ ගොඩට එන මාළු අල්ලා නැවත වතුරට වීසි කරන එක වුවත්, තුනපහ දමපු වතුර හට්ටියට ගින්දර දමමින් හට්ටියට මාළු ඇවිද ගෙන එන තුරු බලා සිටින අය මිසක් මාළුන්ව නැවත වතුරට දමන අය අඩුයි. ඒකට කාටවත් වරදක් කියන්නත් බැහැ.

මෙය විසඳිය හැකි ප්‍රශ්නයක්. මේ විෂම චක්‍රය කැඩිය හැකියි. එහෙත්, ඒ සඳහා ගෙවිය යුතු මිල මේ මොහොතේ ගෙවන්න වෙනවා. නිවැරදි වැඩ පිළිවෙලක් නැතිව ආණ්ඩුව එලවලා ගෙදර යැවුවා කියලා මෙහි වෙනසක් වෙන්නේ නැහැ. විස්තරාත්මකව ලිවිය හැකි හා ලිවිය යුතු දිගුකාලීන විසඳුම හා එකඟ වන, මේ මොහොතේ අනුගමනය කළ යුතු වැඩ පිළිවෙළ පිළිබඳ කෙටි සාරාංශයක් මේ ලිපියෙන් අප ඉදිරිපත් කරනවා.

එජාපය ආණ්ඩුව හා එක් වී ජාතික ආණ්ඩුවක් පිහිටුවීම පිළිබඳ කසුකුසුවක්ද ඇහෙනවා. මෙය එජාපය විසින් රේල් පාර දිගේ දුවගෙන ගොස් බ්‍රේක් නැතුව අපායට යන කෝච්චියක ගාඩ් පෙට්ටියේ එල්ලීමක් වුවත් මේ වෙලාවේ රට ගැන හිතනවානම් කළ හැකි හොඳ වැඩක්. එවැනි ආණ්ඩුවකට අප යෝජනා කරන ආකාරයේ විසඳුමකට එකඟ වීම අපහසු නොවෙන්න පුළුවන්.

දළ වශයෙන් ගත්තොත් එජාපය විණිමය අනුපාතය පා කිරීම වෙනුවෙන් පෙනී සිටිනවා. දිගින් දිගටම විණිමය අනුපාතය පා කිරීම වෙනුවෙන් පෙනී සිට ඇති අයෙකු වුවත්, මේ මොහොතේ ඕනෑම කොන්දේසියක් යටතේ ඕනෑම තරමකට ඩොලරයේ මිල ඉහළ යන්න ඉඩ ඇරීම වෙනුවෙන් මා පෙනී සිටින්නේ නැහැ. ලේන්නු හිටිය යුත්තේ කැලේ මිසක් කූඩු වල නෙමෙයි. එහෙත්, කූඩුවක කාලයක් තිස්සේ හැදූ ලේන් පැටියෙක් එකවර කැලේට අත ඇරියොත් වෙන දේ අමුතුවෙන් කියන්න අවශ්‍ය නැහැ.

මේ වෙලාවේ විණිමය අනුපාතය කීයට ගියත් උන්ඩියල් නවත්තන්න බැහැ. උන්ඩියල් ගනුදෙනු කියන්නේ තනිකරම නිදහස් ගනුදෙනු. ඊට සාපේක්ෂව නියාමනය කියන්නේ කෘතීම දෙයක්. මිනිස්සු උන්ඩියල් ක්‍රම භාවිතා නොකර බැංකු පද්ධතිය භාවිතා කරන්න ප්‍රධානම හේතුවක් වුනේ අතිශයෝක්තියට නංවා තිබුණු උන්ඩියල් ක්‍රම වල අවදානම නිසා ඇතිව තිබුණු බොරු බියයි. මහ බැංකුව විසින් මේ වන විට මිනිසුන් තුළ වූ ඒ බිය පහ කර තිබෙනවා.

ටවුමේ බාර් එකෙන් වැඩි මිලට සීල් බෝතලයක් බොන හැමෝම ඇළ ලඟ ගෙදර ගුණේ පෙරන කසිප්පු බොන්න යන්නේ නැහැ. ඒ අය කොලිටියක් නැති කසිප්පු බොන්න බය නිසා වැඩි මිලක් ගෙවලා, ආණ්ඩුවට බදු ගෙවලා සීල් බොනවා. සීල් විතරක්ම බොන, නීති විරෝධී මත්පැන් කවදාවත් නොබීපු කෙනෙක් දංකොටුව ස්පෙෂල් ගැන හිතන්නෙත් ඇළ ලඟ ගෙදර ගුණේ පෙරන කසිප්පු වගේ දෙයක් කියලා. 

ආණ්ඩුව හිටපු ගමන් බාර් වහනවා. දැන් කොහෙන් හෝ නීති විරෝධී මත්පැන් බෝතලයක් හොයා ගන්නවා ඇරෙන්න වෙන විකල්පයක් නැහැ. ඔහොම හොයා ගෙන යද්දී දංකොටුව ස්පෙෂල් බෝතලයක් හම්බ වෙනවා. ඒක ඇළ ලඟ ගෙදර ගුණේ පෙරන කසිප්පු වගේ දෙයක් නෙමෙයි. කලින් බීපු සීල් බෝතලේ එක්ක බැලුවහම පේන්න කිසිම වෙනසක් නැහැ. වෙනස තියෙන්නේ ගෙවිය යුතු මිලේ විතරයි. මෙච්චර දවස් ආණ්ඩුවට බදු ගෙවලා තියෙන්නේ නිස්කාරණේ!

පහුගිය කාලයේ උන්ඩියල් වලට පුරුදු වුනු මිනිස්සු දැන් උන්ඩියල් අත අරින්නේ නැහැ. එය බලෙන් නවත්වන්නත් කිසිම පුළුවන්කමක් නැහැ. උන්ඩියල් නැති වෙන්නේ ලංකාවේ ඕනෑම කෙනෙකුට ළඟ බැංකුවට ගිහින්, ලියකියවිලි කිසිවක් නොපෙන්වා, රුපියල් ගෙවා ඩොලර් හෝ වෙනත් ඕනෑම විදේශ ව්‍යවහාර මුදලක් මිල දී ගන්න හැකි වූ දවසටයි. පොළෙන් වට්ටක්කා ගන්නවා වගේ ඕනෑම කෙනෙක්ට ඒ විදිහට ඩොලර් ගන්න පුළුවන් තත්ත්වයක් ලංකාවේ කවදාවත් තිබුණේ නැහැ. කවදාවත් නොතිබුණු එවැනි තත්ත්වයක් මේ වගේ වෙලාවක ඇති කරන්න බැහැ. 

රට ඇතුළේ ඩොලර් අවශ්‍ය හැමෝටම නිදහසේ ඩොලර් මිල දී ගන්න නොහැකි තාක් කල් උන්ඩියල් ඩොලර් වලට ඉල්ලුමක් තිබෙනවා. ඒ ඉල්ලුම තිබෙන තුරු උන්ඩියල් සැපයුමද නවතින්නේ නැහැ. බැංකු වල මිල කීයට ගියත් උන්ඩියල් කරුවෝ ඊට වඩා රුපියලක් හරි ගෙවනවා. එහෙම තියෙද්දී මෙතෙක් කල් ගොඩක් අය අඩුවට ලංකාවට ඩොලර් එවුවේ උන්ඩියල් වලට තිබුණු බය නිසා. දැන් ගොඩක් අය ඒ බය ඇරගෙන. වැඩි අවදානමක් නැත්නම් එක රුපියලක් හෝ අඩුවෙන් ලබා ගන්න ඔවුන් පෙළඹෙන්නේ නැහැ.

හැබැයි එයින් අදහස් වෙන්නේ රුපියල අවප්‍රමාණය කරපු එකේ කිසිම තේරුමක් නැහැ කියන එක නෙමෙයි. මම මීට පෙර ලිපියකත් කිවුවා වගේ, ඩොලරයේ මිල ඉහළ යන්න නොදීම නිසා ලංකාවට එන එක නැවතුණු ඩොලර් ප්‍රමාණයක් තියෙනවා. මේ විදිහට ඩොලර් එවන එක නැවැත්වූ හෝ පමා කළ අය නිවැරදි බව මේ වන විට තහවුරු වී තිබෙනවා. කීයට හෝ ගිහින් ඉදිරි සතිය තුළ ඩොලරයේ මිල ස්ථාවර වීමෙන් පසුව ඔවුන් නැවත ලංකාවට ඩොලර් එවයි. මෙය විණිමය අනුපාතය අවප්‍රමාණය කිරීමේ ක්ෂණික හා සෘජු වාසියක්. ඒ ඩොලර් ටික රටට අද්ද ගන්න මේ වෙද්දී සිදු වුනු අවප්‍රමාණය වීම හොඳටම ප්‍රමාණවත්. 

ඉදිරි සතිය තුළ ඩොලරයේ මිල ස්ථාවර වීමෙන් පසුව කළ යුත්තේ, සැලසුමක් ඇතිව, අවම වශයෙන් මසකට 2-3% අතර ප්‍රමාණයකින් ඩොලරයේ මිල ඉහළ යන්නට සැලැස්වීමයි. එසේ ඉඩ හරිමින්, මහ බැංකුව විසින් වෙළඳපොළෙන් ඩොලර් මිල දී ගත යුතුයි. ඉදිරි වසර තුළ උද්ධමනය 24-36% මට්ටමකට යාම නොවැලැක්විය හැකියි. ඒ කියන්නේ මාසයකට 2-3%කින් රුපියලේ දේශීය අගය පිරිහීමක්. රුපියලේ විදේශ අගය තුළද ඒ වෙනස පිළිබිඹු විය යුතුයි. යම් හෙයකින් උද්ධමනය මීට වඩා වැඩි වන්නේනම් ඩොලරයේ මිලද අනුරූපී ලෙස ඉහළ යාමට සැලැස්විය යුතුයි. මෙය අවම අවශ්‍යතාවයක්. ඩොලරය මීට වඩා වැඩියෙන් අවප්‍රමාණය වන්නේනම් එය වඩා සුදුසුයි. 

අවම වශයෙන් 2023 මාර්තු මාසය දක්වා උද්ධමනය ඉහළ මට්ටමක පැවතෙනු ඇති බැවින් ඒ කාලය තුළ මේ අයුරින් ඩොලරයේ මිල ඉහළ යාමට ඉඩ හැරීම අනිවාර්යයෙන්ම කළ යුතු දෙයක්. ඉන් පසුව, එන හැටියට මේ පරාමිතීන් සීරුමාරු කර ගත හැකියි. වෙළඳපොළට අවශ්‍ය වන්නේ ස්ථාවරත්වයයි. ඩොලරය කීයක් වෙයිද යන අවිනිශ්චිතතාවයට සාපේක්ෂව මසකට 2-3% අතර ප්‍රමාණයකින් ඉහළ යාම ස්ථාවර තත්ත්වයක්. 1997-2006 පමණ දක්වා මෙන්ම 2015-2019 අතරද තිබුණේ අඩු වැඩි වශයෙන් එවැනි ස්ථාවරත්වයක්.

ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්න වලින් ස්ථිර ලෙසම මිදෙන්නටමනම් ලංකාව ඩොලර් බිලියන 50ක පමණ විදේශ සංචිතයක් ගොඩ නගා ගත යුතුයි. මේ වෙලාවේ සිහිනයක් සේ පෙනුණත්, විණිමය අනුපාතය හිර කර ගෙන රට ගොඩ නැගිය හැකිය යන "වියත් බාගයේ" ප්‍රඥාව ඉවත ලීමෙන් පසුව මෙය පැහැදිලි ලෙසම කළ හැක්කක්. නිසි මාර්ගයේ යන්නේනම්, කැට හොලවා විදේශික ශ්‍රී ලාංකිකයින්ගෙන් සල්ලි එකතු කරන්න අවශ්‍ය වෙන්නේ නැහැ. ඩොලර් ඉතිරි කරන්න ඇපල් මිදි තහනම් කරන්න අවශ්‍ය වෙන්නේත් නැහැ. 

මහ බැංකුව විසින් වසර පහක කාලයක් පුරා මසකට ඩොලර් මිලියන 500 බැගින් වෙළඳපොළෙන් මිල දී ගත්තොත් වසර පහක් යද්දී ඩොලර් බිලියන 30ක් එකතු වෙලා. ඩොලර් බිලියන 30ක සංචිතයක් හදාගත්තොත් ඉතුරු ඩොලර්බිලියන 20 රටට එන්නේ පියඹාගෙනයි. ඔය වැඩේ කළොත් රටේ ආනයන අපනයන පරතරය නිකම්ම නැති වෙලා යනවා. 

මාසයකට ඩොලර් මිලියන මිලියන 500ක් කියා කියන්නේ සාමාන්‍යයෙන් රටට මාසයකට ලැබෙන ප්‍රේෂණ ප්‍රමාණයට වඩා අඩු ප්‍රමාණයක්. ඒ නිසා, මෙය කළ හැක්කක්. ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ ලෙස ලැබෙන ඩොලර් ටික වෙළඳපොළෙන් ඉවත් කර ගත් විට වෙළඳ ගිණුමට හා සේවා ගිණුමට සමතුලිත වෙන්න සිදු වෙනවා. ආනයනික භාණ්ඩ හා සේවා වල මිල ඉහළ යද්දී, අපනයන ආදායම් වැඩි නොවුනත්, ආනයන වියදම් පහළ යාම නිසා ඔය වැඩේ වෙයි. ආනයන තහනම් කිරීම වෙනුවෙන් පෙනී සිටින අයට මේ ක්‍රමයට විරුද්ධ වෙන්න හේතුවක් නැහැ. පරපෝෂිත මධ්‍යම පංතියට ටිකක් නෙමෙයි ගොඩක් රිදෙයි!

සංචිත ගොඩ නගා ගැනීම පැත්තකින්ම තිබ්බත් ඉදිරි වසර වල වසරකට ඩොලර් බිලියන පහ හයක ණය ගෙවන්න තිබෙන නිසා ඔය ඩොලර් ප්‍රමාණය කොහොමටත් වෙළඳපොළෙන් ඉවත් කර ගන්නම වෙනවා. ණය ගෙවන්න තිබෙන දවස් දන්න නිසා මහ බැංකුවට මේ වැඩේ කලින් සැලසුම් කරන්න පුළුවන්. ලෝකයේ අනෙක් රටවල වෙන්නෙත්, නිදන් අරමුදල් ක්‍රමය අහෝසි කරන තුරු ලංකාවේ වුනෙත් ඔය වගේ වැඩක්.

ඩොලරයේ මිල ඉහළ යද්දී මිනිස්සු ආයෝජනයක් විදිහට වැඩි වැඩියෙන් ඩොලර් මිල දී ගන්න පෙළඹෙනවා. ඒ නිසා, ඩොලරයේ මිල කීයට ගියත් රටේ ඩොලර් ඉල්ලුම අඩු වෙන්නේ නැහැ. මේ ප්‍රශ්නය නොවිසඳා කොහොමටවත්ම ඉදිරියට යන්න බැහැ. අනෙක් ප්‍රශ්න වගේම මේ ප්‍රශ්නයත් විසඳුමක් නැති ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. 

ඩොලරයේ මිල ඉහළ යාමට ඉඩ දෙන්න සිදු වී තිබෙන මේ මොහොතේ අනිවාර්යයෙන්ම කරන්නට සිදු වන ඊළඟ දෙය පොලී අනුපාතික 28-40% පමණ මට්ටමකට හෝ ඊට වඩා වැඩි මට්ටමකට ඉහළ දැමීමයි. මෙම පොලී අනුපාතික අවම වශයෙන් වසරක කාලයක් දක්වා එම මට්ටමේ පවත්වා ගන්න වෙනවා. රටේ ඩොලර් ඉල්ලුම පාලනය කර, උන්ඩියල් ක්‍රම අධෛර්යමත් කර, ඩොලරයේ මිල දිගින් දිගටම පාලනයකින් තොරව ඉහළ යාම වලක්වා ගත හැකි එකම ක්‍රමය එයයි. ආණ්ඩුව හෝ මහ බැංකුව විසින් කීයටවත් පොලී අනුපාතික මෙවැනි මට්ටමකට වහාම ඉහළ දමයි කියා මම හිතන්නේ නැහැ. හැබැයි එසේ නොකළොත්, අන්තිමට හිර වෙලා ඩොලරය අත ඇරියා වගේම, පොලී අනුපාතිකත් ඉහළ දමන්නම වෙනවා. ඥානක්කා පල්ලා සහතිකයි!

පොලී අනුපාතික එලෙස ඉහළ දැමිය යුත්තේ ඇයි?

මේ වෙලාවේ රටේ ඩොලර් වලට ඉල්ලුම විශාල ලෙස ඉහළ ගොස් තියෙන්නේ ඩොලරයේ මිල ඉදිරි කාලයේදී දිගින් දිගටම ඉහළ යාම අනිවාර්ය බව කාට වුවත් පැහැදිලිව පේන නිසයි. පළමුව මේ වෙළඳපොළ අපේක්ෂාවන් නිශ්චිත සීමාවක බැඳ තැබිය යුතු බව මම කිවුවා. මා යෝජනා කළ සීමාව මසකට 2-3%කින් ඩොලරයේ මිල ඉහළ යාමට ඉඩ හැරීමක්. වසරකට 24-36%ක වැඩි වීමක්. මෙහිදී රුපියල් ගෙවා ඩොලර් මිල දී ගෙන ඩොලර් අතේ තියා ගන්නා අයෙකුට වසරකට 24-36%ක ප්‍රතිලාභයක් ලැබෙනවා. නමුත්, පොලී අනුපාතික 28-40% මට්ටමේ ඇත්නම්, මේ රුපියල් රුපියල් ලෙස බැංකුවක තියා ගැනීමෙන් ඊට වඩා 4%ක ප්‍රතිලාභයක් ලැබෙනවා. ඒ නිසා, ඩොලර් මිල දී ගැනීම පාඩුයි. මේ පරතරය මීටත් වඩා වැඩි කළ හැකිනම් ප්‍රතිඵල තවත් ඉක්මන් වෙයි.

ඩොලරයක මිල ස්ථාවර කර ගැනීම සඳහා මේ මොහොතේ ක්ෂණිකව ගත යුතු, අවශ්‍යම හා වැදගත්ම දෙවන ක්‍රියාමාර්ගය පොලී අනුපාතික විශාල ලෙස වැඩි කිරීමයි. ඒ හරහා, විණිමය අනුපාතය පාලනය කිරීමට අමතරව මුදල් සැපයුම පාලනය කිරීම හරහා උද්ධමනයද පාලනය කළ හැකියි. මේ දේවල් කරද්දී මතු වන අතුරු ප්‍රශ්න තිබෙනවා. ඒ අතුරු ප්‍රශ්න ගැන අප දැනුවත්. ඒ අතුරු ප්‍රශ්න වලටද විසඳුම් තිබෙනවා. 

වෙබ් ලිපිනය:

දවස් පහේ නිවාඩුව

මේ සති අන්තයේ ලංකාවේ බැංකු දවස් පහකට වහනවා කියන එක දැන් අලුත් ප්‍රවෘත්තියක් නෙමෙයි. ඒ දවස් පහේ විය හැකි දේවල් ගැන කතා කරන එක පැත්තකින් තියලා...