ඉදිරි මාස කිහිපය කොහොම ගෙවෙයිද?

අධිපති මාරුවෙන් පසුව මහ බැංකුව රටේ පවතින තත්ත්වය ගැන ඇත්ත කතා කරනවා. මහ බැංකුව කියා කිවුවේ එහි ඉහළ ස්ථරය. මේ වන විට මහ බැංකුවට පිටින් සිටි විවේචකයින් විසින් කියූ දේ සහ මහ බැංකුව විසින් කියන දේ අතර විශාල පරතරයක් නැහැ. ඉතා සංක්ෂිප්ත ලෙස කිවුවොත් පවතින තත්ත්වය ගොඩක් අය හිතාගෙන ඉන්නවාට වඩා සෑහෙන්න දරුණු තත්ත්වයක්. මේ වෙලාවේ කවුරු ඇවිත් මොන දේ කළත් මේ විනාශය වලක්වා ගත හැක්කේ යම් සීමාවක් දක්වා පමණයි.

අපි ජූලි මාසයෙන් පටන් ගනිමු. ජූලි 25 ඩොලර් බිලියනයක ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කරයක් හා එහි පොලිය ගෙවන්න තියෙනවා. මෙය එදිනට ගෙවන්න බැරි වීම ආසන්න අනිවාර්යතාවයක්. දැනට තිබෙන එකම තේරීම ඊට පෙර කෙසේ හෝ ණයකරුවන් සමඟ සාකච්ඡාවක් කර සැලසුම්සහගත ලෙස මෙම ණය පැහැර හැරීම සිදු කිරීමයි. මේ නිශ්චිත කාරණය හා අදාළව ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීම කියන එකෙන් අදහස් වනු ඇත්තේ එයයි.

අද වන විට ජූලි 25 දින කල් පිරෙන බැඳුම්කරයේ ද්වීතියික වෙළඳපොළ මිල ඩොලර් 47.9 දක්වා පහත වැටී තිබෙනවා. ඒ කියන්නේ අනුපාතයක් ලෙස ගත්තොත් අද ඩොලර් 48ක් ආයෝජනය කරලා තව සති 15කින් ඩොලර් 103ක් ලබා ගත හැකියි කියන එක. මෙය ඉතා ඉහළ ප්‍රතිලාභයක් බව කිව යුතු නැහැ. එවැනි ඉහළ ප්‍රතිලාභයක් හමුවේ කවුරුවත් මේ බැඳුම්කර මිල දී නොගන්නේ සල්ලි ආපසු නොලැබෙන බව ඒ තරම්ම පැහැදිලි නිසයි. අවදානම ඉහළ යද්දී මිල තවතවත් පහත වැටෙමින් තිබෙනවා.

ඉහත ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කරය හා අදාළව ලංකාව හමුවේ තිබෙන විකල්ප මොනවාද? මේ වන විට රජය විසින් ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීම සඳහා කිසියම් උත්සාහයක් දරමින් සිටින බව පෙනුනත්, බොහෝ විට ජූලි 25 දිනට පෙර එය සිදු නොවිය හැකියි. මොන විදිහෙන් හෝ ණයකරුවන් එක්රැස් කරගත්තොත් ඔවුන් අතරෙන් බොහෝ දෙනෙක් ඩොලර් 100ම නොගෙන යම් අඩු මුදලක් ලබා ගන්න කැමති විය හැකියි. එහෙත්, එසේ කැමති නොවන යම් පිරිසක් ඉතිරි වෙයි. ඔවුන් ණය පැහැර හැරීමක් සිදුවීමෙන් පසුව නඩු මගට යා හැකියි.

බොහෝ විට සිදු විය හැකි පරිදි, ඉහත ආකාරයේ ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමක් කිරීමට ඉඩක් නොලැබී, පූර්ව දැනුම් දීමකින් තොරව ණය පැහැර හැරියොත් වෙන්නෙත් ඒ ටිකම වුනත් එය වඩා භයානක ආකාරයකින් වෙයි. ණයකරුවන් සංවිධානය වී නඩු මගට ගොස් අවසාන වශයෙන් නඩු ගාස්තු හා පොලී අධිභාරයක්ද සමඟ ණය හා පොලිය ගෙවන්න වෙන්න පුළුවන්. මෙය තීරණය වන්නේ ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කර ගිවිසුමේ කොන්දේසි මතයි. මම මේ කොන්දේසි පිළිබඳව හදාරා නැහැ. එහෙත්, මෙය සිදු විය හැකි සාමාන්‍ය දෙයයි. 

රටේ දේශපාලනික තත්ත්වය බාධාවක් නොවුනොත් ලබන වසරේ සිට ගෙවිය යුතු ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කර ප්‍රතිව්‍යුහගත කරගන්න අවස්ථාවක් ලැබෙයි. ඒ වගේම, ජූලි බැඳුම්කරය පැහැර හැරීමෙන් පසු ඇතිවන ආතතිය එයට උදවුවක් විය හැකියි. කෙසේ වුවත්, ජූලි බැඳුම්කරය නිසි සේ නොගෙවීමේ අහිතකර ප්‍රතිඵල වලට ලංකාවට මුහුණ දෙන්න වෙයි.

ඇත්තටම කියනවානම් මේ වෙලාවේ තියෙන තත්ත්වය අනුව ජූලි මාසයේ වෙන්න තිබෙන දේ ගැන කතා කරන එකෙත් තේරුමක් නැහැ. ඊට කලින්ම ලංකාවට විශාල ප්‍රශ්න ගොඩකට අනිවාර්යයෙන්ම මුහුණ දෙන්න වෙනවා. 

මහ බැංකුවේ නිල සංඛ්‍යලේඛන අනුව මාර්තු අවසානයේ ඉතිරිව තිබුණු සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 1,939ක් පමණයි. මෙම සංචිත ප්‍රමාණයෙන් වැඩි කොටසක් චීන විණිමය හුවමාරු පහසුකම හරහා ලැබුණු මුදල් බවත් අපි දන්නවා. ඒ මුදල් ඕනෑම කටයුත්තක් වෙනුවෙන් යෙදවිය නොහැකියි. අප්‍රේල් හා මැයි මාස දෙක තුළ ආපසු ගෙවිය යුතු ණය වාරික හා පොලී ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 1,898ක්. ඊට අමතරව බැංකු පද්ධතිය විසින් දැනටම විකුණා ඇති "නැති ඩොලර්" ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 562ක්. කතාව පැහැදිලියිනේ.

ලංකාවට මාසයකට අපනයන ආදායම් ලෙස ඩොලර් බිලියනයක් පමණ ලැබෙනවා. එම අපනයනකරුවන්ට අවශ්‍ය අමුද්‍රව්‍ය ආදිය ආනයනය කිරීම සඳහා එයින් අඩු වශයෙන් ඩොලර් මිලියන 300ක් පමණවත් යනවා කියන එක මගේ අදහසයි. ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ ලෙස මේ වන විට බැංකු පද්ධතියට ලැබෙන්නේ මසකට ඩොලර් මිලියන 200-250කට ආසන්න මුදලක් පමණයි. රටේ පවතින වාතාවරණය යටතේ සංචාරක කර්මාන්තයෙන් මසකට ඩොලර් මිලියන 150-200කට වඩා හොයා ගැනීමේ හැකියාවක් පෙනෙන්න නැහැ. ඔය විදිහට බැංකු පද්ධතියට මාසයකට එනවා ඇත්තේ ඩොලර් බිලියනයකට මඳක් වැඩි මුදලක් පමණයි. 

බැංකු පද්ධතියට එන ඩොලර් වලින් 50%ක් මහ බැංකුවට විකිණීය යුතුයි. ඒ කියන්නේ මහ බැංකුවට රටට එන ඩොලර් වලින් මසකට ඩොලර් මිලියන 500ක් පමණ මිල දී ගැනීමේ හැකියාවක් තිබෙනවා. මාස දෙකට බිලියනයක් පමණ. ඉන්ධන ආනයනය හා අනෙකුත් අත්‍යවශ්‍ය ආනයන සඳහා එම මුදල් මුදා හැරීමෙන් පසුව ණය ගෙවීම සඳහා මුදල් ඉතිරි වන්නේ නැහැ. ණය ගෙවුවොත් ඉන්ධන ආනයනය හා අනෙකුත් අත්‍යවශ්‍ය ආනයන සඳහා මුදල් ඉතිරි වන්නේ නැහැ. මහ බැංකුව විසින් ඉන්දියාවට ගෙවිය යුතු ණය පමණක්ම වුවත් ඩොලර් බිලියන 1.3-1.5ක් පමණ බව මගේ අදහසයි.

ලංකාවේ සාමාන්‍ය මාසික ආනයන වියදම අඩු වශයෙන් ඩොලර් මිලියන 1,700ක් පමණවත් වෙනවා. අපනයනකරුවන් විසින් ඔවුන්ගේ ආනයන වෙනුවෙන් අවශ්‍ය ඩොලර් ටික වෙන් කරගත්තා කියමු. තව ඩොලර් මිලියන 1,400ක් පමණ අඩුයි. ඉන්ධන හා අනෙකුත් අත්‍යවශ්‍ය ආනයන වෙනුවෙන් මහ බැංකුව විසින් මිල දී ගන්නා ඩොලර් ටික නිකුත් කළොත් ඉන් පසුවත් තව ඩොලර් බිලියනයක පමණ හිඟයක් තිබෙනවා. මාස දෙකට ඩොලර් බිලියන දෙකක්. නමුත් බැංකු පද්ධතියට මාස දෙකට එන ඩොලර් බිලියන දෙකෙන් බිලියනයක් මහ බැංකුවට දුන්නට පස්සේ බැංකු වල ඉතුරු වෙන්නේ තව ඩොලර් බිලියනයක් පමණයි. බැංකු විසින් දැනටම විකුණා ඇති මිලියන 500කට වැඩි නැති ඩොලර් ටික අයින් කර ගන්න වෙන්නෙත් ඒ ලැබෙන ඩොලර් ටිකෙන්.

දැන් මෙයින් කියැවෙන්නේ කුමක්ද? ඉදිරි මාස දෙක තුළ ආනයනකරුවන් විසින් අඩු වශයෙන් ඩොලර් බිලියන දෙකක් පමණ බැංකු වලින් ඉල්ලා සිටිද්දී බැංකු වලට ඔවුන්ට විකුණන්න හැකි වෙන්නේ ඩොලර් මිලියන 500ක් පමණයි. අනාගතයේ දෙන පොරොන්දුවට තවත් "නැති ඩොලර්" මිලියන 500ක් විකිණුවත් ඉල්ලුම සැපයුම මෙන් දෙගුණයක්. මේ තත්ත්වය වෙනස් නොවන තාක් ඩොලරයක මිල දවසින් දවස ඉහළ යාම වැළැක්විය නොහැකියි. හැබැයි එසේ වෙද්දී ආනයන ඉල්ලුමත් යම් තරමකින් අඩු වෙයි.

අනෙක් පැත්තෙන් මහ බැංකුව විසින් බැංකු වලින් එකතු කරගන්නා ඩොලර් අත්‍යවශ්‍ය ආනයන වෙනුවෙන් වෙන් කරන්න වෙනවා කියන්නේ ණය ගෙවන්න ලැබෙන්නේ නැහැ කියන එකයි. හදිසියෙන්ම ගෙවන්න තියෙන්නේ ඉන්දියාවේ ණය. බොහෝ විට ඉන්දියාව නැවත වරක් ණය ගෙවීමේ කාලය දිගු කරලා දෙයි. එහෙම නැත්නම් ඉතින් රටම කළුවරේ තමයි. 

මේ තියෙන තත්ත්වය යටතේ බැංකු පද්ධතිය හරහා රටට එන පොඩි ඩොලර් ප්‍රමාණයක් වුනත් ඇත්තටම ලොකු උදවුවක්. කෙළින්ම තමන්ගේ ගෙදරට යවන සල්ලි කාටවත් හොරකම් කරන්න පුළුවන්කමක් නැහැනේ. කවුරු හරි වංචනික ලෙස එක්රැස් කරගත් සල්ලි තිබේනම් ඒ සල්ලි ඩොලර් කර රටින් පන්නාගන්න උදවු කරන්නේ උන්ඩියල් ක්‍රම වලට සල්ලි එවන අයයි. බැංකු වලට එවන සල්ලි එක පැත්තකින් රුපියල් වෙලා ගෙදරට යනවා. අනෙක් පැත්තෙන් මහ බැංකුවට එම ඩොලර් අත්‍යවශ්‍ය ආනයන වෙනුවෙන් වෙන් කිරීමේ හැකියාවක් ලැබෙනවා.

ඇත්තටම උන්ඩියල් ක්‍රමයට එවුවත් බොහෝ විට ඒ සල්ලි ලංකාවට ලැබෙනවා. ඔය සල්ලි ඔක්කොම කළු සල්ලි රටින් පැන්නීම සඳහා යෙදවෙන්නේ නැහැනේ. නමුත් එයින් ඉන්ධන, ඖෂධ වැනි අත්‍යවශ්‍ය ආනයන වෙනුවෙන් එම මුදල් යොදවන්න ඉඩක් නොලැබෙන නිසා ලංකාවේ මිනිස්සුන්ගේ මූලික ප්‍රශ්න වලට විසඳුමක් ලැබෙන්නේ නැහැ.

මම හිතන්නේ මෙය විදේශගත ලාංකිකයින්ට ලංකාවේ දේපොළ මිල දී ගන්නත් හොඳම අවස්ථාවක්. මිලියනය දහයක ඉඩමක් ගන්න කලින් ඩොලර් 50,000ක් ගියත් දැන් යන්නේ ඩොලර් 30,000ක් පමණයි. රජයේ හා/හෝ මහා බැංකුවේ පැත්තෙන් මේ වෙලාවේ රටට ඩොලර් අද්දගන්න කළ හැකි එක් දෙයක් වන්නේ විදේශිකයින් විසින් ඉඩම් මිල දී ගැනීමේදී ගෙවිය යුතු 100% බද්ද තාවකාලිකව 50% හෝ 25% පමණ මට්ටමකට අඩු කිරීමයි. මෙය නිශ්චිත කාලයකට දෙන බදු සහනයක් ලෙස ප්‍රකාශ කිරීම වැදගත්. එම කාලය තීරණය කළ යුත්තේ මූල්‍ය අරමුදලෙන් සල්ලි ලැබෙන දවස මත පදනම්වයි. එවැන්නක් කිරීමෙන් බොහෝ විට රටට ඩොලර් වගේම රජයට බදු ආදායම්ද එකතු කරගත හැකියි. මුදල් අමාත්‍යාංශයේ ඉන්න බදු විශේෂඥයින්ට පුළුවන්නේ දත්ත දිහා බලලා යෝග්‍ය මට්ටම හරියටම තීරණය කරන්න.

මහ බැංකුව නැවතත් තමන්ගේ රස්සාවට!

නන්දලාල් වීරසිංහ විසින් අධිපති ධුරයේ වැඩ භාර ගැනීමෙන් හා මහින්ද සිරිවර්ධන මුදල් අමාත්‍යාංශයේ ලේකම් ලෙස නිල බලයෙන් මහ බැංකුවේ මුදල් මණ්ඩලයේ සාමාජිකත්වය ලබා ගැනීමෙන් පසුව මහ බැංකුව විසින් යුහුසුළුව ආර්ථිකයට ප්‍රථමාධාර දීමේ කටයුත්තට අත ගසා තිබෙනවා. මේ වන විට මහ බැංකුවේ ප්‍රතිපත්ති පොලී අනුපාතික 6.5-7.5% මට්ටමේ සිට 13.5-14.5% මට්ටම දක්වා ඉහළ දමා තිබෙනවා. මෙය මහ බැංකු ඉතිහාසය තුළ ප්‍රතිපත්ති පොලී අනුපාතික එකවර වැඩියෙන්ම ඉහළ දමා ඇති අවස්ථාවයි. මෙය නහයෙන් උඩට අඩි ගාණක් යටවී තිබෙන ආර්ථිකය ගොඩ ගැනීම සඳහා මහ බැංකුව පැත්තෙන් අරගෙන තිබෙන ඉතාම නිවැරදි තීරණයක්.

මේ වන විට ප්‍රාථමික වෙළඳපොළේ දින-91 භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ඵලදා අනුපාතය 14.12% දක්වා ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. ඒ තත්ත්වය යටතේ මහ බැංකුවෙන් වාණිජ බැංකු වලට හා ප්‍රාථමික ගැනුම්කරුවන්ට 7.5% පොලියට ණය දීම විශාල වැරැද්දක්. එම අනුපාතය 14.5% දක්වා ඉහළ යාමත් සමඟ මේ වැරැද්ද නිවැරදි වෙනවා.

රටේ උද්ධමනය මේ වන විට 17.5% දක්වා ඉහළ ගොස් ඇති අතර මහ බැංකු අධිපතිවරයාට අනුවම උද්ධමනය 25% පමණ මට්ටම දක්වා ඉහළ යා හැකියි. මෙය නිවැරදි පුරෝකථනයක්යැයි මා සිතනවා. ඒ අනුව ඉදිරි කාලයේදී පොලී අනුපාතික මීටත් වඩා ඉහළ යාමට ඉඩ දෙන්න සිදු විය හැකියි.

මහ බැංකුවක් සාමාන්‍යයෙන් පොලී අනුපාතික ඉහළ දමන්නේ අනුක්‍රමික ලෙසයි. මෙසේ එකවර විශාල ලෙස පොලී අනුපාතික ඉහළ දැමීමට අවශ්‍ය වුනේ කාලයක් තිස්සේ එය සිදු නොවුණු නිසයි. මේ තීරණය මට ගැනීමට සිදු වුනානම් මම බොහෝ විට 7.5%කින් පමණ පොලී අනුපාතික ඉහළ දමනවා. මහ බැංකුව විසින් එවැනි විශාල ඉහළ දැමීමක් කරනු ඇතැයි බොහෝ දෙනෙක් අපේක්ෂා කළේ නැහැ. එහෙත් නන්දලාල් වීරසිංහ බය නැතිව මේ අවශ්‍ය තීරණය අරගෙන තිබෙනවා. 

පොලී අනුපාතික ඉහළ යාමත් සමඟ බැංකු වල තැන්පතු තිබෙන අයට එම තැන්පතු ආපසු ගැනීම ගැන දෙවරක් හිතන්න වෙනවා. ණය ගන්න බලාගෙන හිටපු අයටත් දෙවරක් හිතන්න වෙනවා. මේ හරහා රුපියලට වටිනාකමක් ලැබී රුපියල ශක්තිමත් වීමක් සිදු වෙනවා.

අධිපති වීරසිංහ ඇත්ත කතා කිරීම හා ඇත්ත කතා කිරීම වෙනුවෙන් පෙනී සිටීමත් වැදගත්. තොරතුරු සැඟවීමෙන් හා බොරු කීමෙන් වෙන්නේ පවතින තත්ත්වයටත් වඩා නරක තත්ත්වයක් පිළිබිඹු කරන වැරදි තොරතුරු ප්‍රචාරය වීමයි. මෙය කියවන බව දන්නා මහ බැංකුවේ වගකිවයුතු අයට මගේ යෝජනාව වනුයේ මහ බැංකුවේ සංචිත මුදල් ප්‍රමාණය දෛනිකවත්, නිල සංචිත පිළිබඳ තොරතුරු, අඩු වශයෙන් සතිපතාත් ප්‍රසිද්ධ කළ යුතු බවයි. පහසුවෙන් මහ බැංකුවේ ගිණුම් වලින් ලබා ගත හැකි මෙම තොරතුරු කොහොමටත් ප්‍රසිද්ධ කරන දෛනික වාර්තාවකට එකතු කිරීම සරල කටයුත්තක්. එසේ කිරීමෙන් වැරදි තොරතුරු ප්‍රචාරය වීම පාලනය කළ හැකියි.

මහ බැංකුව විසින් පළමු ගල ගැසීමෙන් පසුව ඊළඟ පියවර ගත යුතුව තිබෙන්නේ රජයයි. මේ වෙලාවේ භාණ්ඩාගාර අධිපති ධුරයට පත්ව සිටින මහින්ද සිරිවර්ධනද මහ බැංකුවේ හා මුදල් අමාත්‍යංශයේ මෙන්ම ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේද කාලයක් තිස්සේ වැඩ කර තිබෙන, එමෙන්ම නන්දලාල් වීරසිංහ සමඟ දිගු කාලයක් එකට වැඩි කර තිබෙන අයෙකු වීම තීරණ සම්බන්ධීකරණය කර ගැනීමේදී තිබෙන වාසියක්. 

ඇත්තටම කියනවානම් මහින්ද සිරිවර්ධන හමුවේ තිබෙන අභියෝගය නන්දලාල් වීරසිංහ හමුවේ තිබෙන අභියෝගයට වඩා ගොඩක් වැඩි එකක්. මහබැංකු අධිපතිට නීතිය අනුවම ස්වාධීනව කටයුතු කළ හැකියි. එහෙත් භාණ්ඩාගාර ලේකම්ට එසේ ස්වාධීනව කටයුතු කිරීමේ නීතිමය බලයක් නැහැ. ඔහුට ක්‍රියාත්මක කරන්න වෙන්නේ රජයේ අභිමතයයි. ඒ නිසා, මේ වෙලාවේ මහජන මතය නිවැරදි තැන තිබීම වැදගත්.

පොලී අනුපාතික ඉහළ යද්දී රජයේ වියදම් ඉහළ යනවා. එයට අනුරූපව වෙනත් වියදම් කැපීමට හා ආදායම් වැඩි කර ගැනීමට සිදු වනවා. මේවා දේශපාලනික තීරණ. මම හිතන්නේ බොහෝ විට කෙටිකාලීනව ප්‍රාග්ධන වියදම් මුළුමනින්ම වගේ කපා හරින්න සිදු වෙයි. පඩි වැඩිකිරීම් වැනි දේ ගැන කාලයකට හිතන්න වෙන එකක් නැහැ. 

හැම දෙයක්ම හරියකට වෙන්නනම් දේශපාලන ස්ථාවරත්වයද අවශ්‍ය වෙනවා. ඒ සඳහා, යම් ප්‍රායෝගික සාකච්ඡාවක් අවශ්‍ය වෙනවා. සංජීව වීරවරණ හා වසන්ත දේශප්‍රිය විසින් එවැනි සාකච්ඡාවක් සඳහා ප්‍රවේශයක් සපයා තිබෙනවා. මෙවැනි වෙනත් ප්‍රවේශයන්ද තිබිය හැකියි. වැදගත් වන්නේ අවුල ලෙහන්නට කොහෙන් හෝ පටන් ගැනීමයි. 

අලුත් මහ බැංකු අධිපති රට ගොඩදායිද?

මේ මොහොත වන විටද පොදුජන අරගලය ව්‍යාප්ත වෙමින් තිබෙනවා. එහි අවසානය කුමක් වෙයිද කියන එක අනාගතයට භාර දෙයක්. මේ මොහොත වන තුරුනම් අරගලය ව්‍යාප්ත වන්නේ සාධනීය ආකාරයකින්. 

අරගලයයේ සාර්ථකත්වය පසුපස මූලික හේතු දෙකක් තිබෙනවා. පළමු හේතුව, අරගලකරුවන්ගේ සාමූහිකත්වයයි. දෙවැන්න සාපේක්ෂව ප්‍රචණ්ඩකාරී නොවීමයි. මේ දෙකෙන් එකක් හෝ බිඳ නොවැටී පවත්වා ගත හැකි වන තුරු අරගලයට ඉදිරියට යා හැකියි. 

අප බොහෝ විට ආඩම්බරයෙන් කියන්නේ ආසියාවේ පැරණිතම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය තිබෙන්නේ ලංකාවේ බවයි. මේ ප්‍රකාශය පදනම් වන්නේ 1931 වසරේදී සිට ලංකාවේ සියළු වැඩිහිටියන්ට ඡන්ද බලය හිමිවීම මතයි. බොහෝ බටහිර රටවල මුලින්ම ඡන්ද බලය හිමි වුනේ ධනවත් සුදු පිරිමින්ටයි. ලංකාවේ වුවත් මුලින්ම ඡන්ද බලය හිමිවුණේ ප්‍රමාණවත් අධ්‍යාපනයක් හා වත්කම් තිබුණු අයට පමණයි.

බොහෝ බටහිර රටවල ධනවත් සුදු පිරිමින්ට ඡන්ද බලය, එනම් නියෝජිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය, ලැබෙන විට ඔවුන් අතර ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සම්ප්‍රදායක් ඇති වෙලා ඉවරයි. කාන්තාවන් හා සුළුතර කොටස් වලට නියෝජිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ලැබෙන විට ඔවුන්ද යම් තරමකින් මේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සම්ප්‍රදායේ කොටස්කරුවන් වෙලා. 

ලංකාවට නියෝජිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ලැබෙන විට රට ඇතුළේ මෙවැනි ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සම්ප්‍රදායක් හැදී තිබුණේ නැහැ. ධුරාවලිගත සමාජ ව්‍යුහය ඇතුළේ එවැනි ඉඩක් තිබුණේත් නැහැ. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් පැවතිය හැක්කේ සමානයින් සිටින සමාජයකයි. බටහිර රටවල ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය මුලදී ධනවත් සුදු පිරිමින්ට සීමා වුනේ අනෙකුත් අය සමානයින් නොවූ නිසයි.

මේ අරගලයෙන් පෙනෙන්නේ මෙතෙක් නියෝජිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් මිස සැබෑ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් නොතිබුණු ලංකාවේ පොදු ජනතාව වැඩවසම් ක්‍රමයෙන් මිදී ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී විප්ලවයක් කරමින් සිටින බවයි. ව්‍යවස්ථාව අනුව ජනරජයක් වන ලංකාවේ පරමාධිපත්‍යය ජනතාව සතු වුවත් එයින් අදහස් වන්නේ කුමක්ද කියන එක මිනිස්සු තේරුම් ගනිමින් සිටින්නේ දැනුයි. 

ප්‍රශ්නයේ මුල ආර්ථික අර්බුදය වුවත් මේ වන විට එය දේශපාලන අර්බුදයක් බවට පත්ව තිබෙනවා. දේශපාලන අර්බුදයට මෙන්ම ආර්ථික අර්බුදයටද ක්ෂණික විසඳුම් අවශ්‍යයි. ආර්ථික අර්බුදය විසඳීම දේශපාලන අර්බුදය විසඳන තරම් පහසු නැහැ.

පොදුජන අරගලයේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස මේ වන විට මුදල් ඇමති ධුරය මෙන්ම මහ බැංකු අධිපති ධුරයද පුරප්පාඩු වී තිබෙනවා. මේ තනතුරු පුරප්පාඩු කර තැබිය නොහැකියි. නමට හෝ කවුරුවත් නොසිටියොත් රටේ ඇතැම් වැදගත් කටයුතු කළ නොහැකිව අකර්මන්‍ය වීමේ අවදානමක් තිබෙනවා. 

අලුත් මුදල් ඇමති ලෙස පත් කෙරුණු අලි සබ්‍රි නීතිඥයෙකු මිස අදාළ විෂය ප්‍රවීණයෙක් නෙමෙයි. දැන් ඔහුත් ඉල්ලා අස් වෙලා. මේ වෙලාවේ කවුරු හෝ මේ තනතුර දැරිය යුතුයි. මේ අභියෝගාත්මක මොහොතේ මහ බැංකු අධිපති ධුරය භාර ගැනීමට සූදානම්ව සිටින ආචාර්ය නන්දලාල් වීරසිංහ ඒ සඳහා අවශ්‍ය සුදුසුකම් සපුරා ඇති හා පළපුරුද්දක් ඇති අයෙක්. කෙසේ වුවත්, ඔහුගේ කාර්ය සාධනය තීරණය වන්නේ මහ බැංකුවට කොයි තරම් දුරට ස්වාධීන විය හැකිද යන්න මතයි. ඒ වගේම, ඔහුට හෝ වෙනත් අයෙකුට මහ බැංකුව භාරගෙන මැජික් පෙන්වන්න බැහැ.

ජන අරගලය අවසන් වෙද්දී ආණ්ඩුව මාරු වී හෝ ඒ සඳහා අත්තිවාරම් වැටී තිබෙන්න පුළුවන්. එහෙත්, එසේ වුනා කියා ආර්ථිකයේ අවදානම් පහව යන්නේ නැහැ. ඇත්ත කතා නොකර "අපිට කොරන්න පුළුවන්" කියා ආණ්ඩුව භාර ගන්න ඕනෑම පාර්ශ්වයකට වැඩි කලක් යන්න කලින් මෙවැනිම තත්ත්වයකට මුහුණ දෙන්න සිදු විය හැකියි. 

අද වන විට ප්‍රධාන බැංකු වල ඩොලරයක මිල රුපියල් 310 සීමාව දක්වා ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. මෙය රුපියල් 300 මට්ටමේ රඳවා ගැනීමට මහ බැංකුව යම් උත්සාහයක් දැරුවත් ඉතා ඉක්මණින්ම එම අදහස අතහැර දමා ඇති බව පෙනෙනවා. දැන් පවතින වාතාවරණය තුළ ඩොලරය රුපියල් 300 මට්ටමේ ස්ථාවර කිරීමේ හැකියාවක් පෙනෙන්න නැහැ.

පවතින දේශපාලන වාතාවරණය තුළ ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල සමඟ කෙරෙන සාකච්ඡා තවත් ප්‍රමාද විය හැකියි. ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලෙන් ලැබෙන ණය ප්‍රමාණය හා එය ලැබෙන දිනය ගැන එම අරමුදල විසින් නිශ්චිත ප්‍රකාශයක් සිදු කරන තෙක් ඩොලරය ස්ථාවර කර ගැනීමට ඉඩක් ලැබෙන එකක් නැහැ. ඒ අතරතුර ඩොලරයක මිල ඉතා පහසුවෙන්ම රුපියල් 400 සීමාව දක්වා යා හැකියි. 

රටේ ඩොලර් ප්‍රශ්න ගැන හිතන්න පෙර මහ බැංකුවට මහ බැංකුවේ ඩොලර් ප්‍රශ්නය ගැන හිතන්න වෙනවා. බැංකු වලට බැංකු වල ඩොලර් ප්‍රශ්න ගැන හිතන්න වෙනවා. මිල ඉහළ යාමට සමාන්තරව බැංකු අංශයේ ඩොලර් හිඟය අඩු වෙමින් තිබෙනවා. සමස්තයක් ලෙස ලංකාවේ වානිජ බැංකු විසින් නැති ඩොලර් විශාල ප්‍රමාණයක් විකුණා ඇති බව මම කලින්ම පැහැදිලි කර තිබෙන දෙයක්. දැන් ඩොලරයේ මිල ඉහළ යන වේගය අනුව බැංකු වලට තමන්ගේ පාඩු අවම කර ගැනීම සඳහා හැකි ඉක්මනින් මේ නැති ඩොලර් ප්‍රමාණය මිල දී ගෙන එකතු කර ගන්න සිදු වී තිබෙනවා. ඩොලරය ස්ථාවර වනු ඇත්තේ ඒ කටයුත්ත අහවර වීමෙන් පසුව පමණයි. 

නන්දලාල් වීරසිංහ කියන්නේ මේ වෙලාවේ මහ බැංකු අධිපති ධුරය සඳහා තිබෙන සීමිත තේරීම් අතරින් හොඳ තේරීමක්. ඔහු මහ බැංකුවේ ජ්‍යෙෂ්ඨ නියෝජ්‍ය අධිපති දක්වා ධුර වල කාලයක් කටයුතු කර ඇති, ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේද විධායක අධ්‍යක්ෂ්‍ය වරයෙකු ලෙස කටයුතු කර ඇති අයෙක්. ආර්ථිකයේ පවතින වත්මන් අස්ථාවර තත්ත්වය වසරක් තුළ ස්ථාවර කළ හැකි බවට ඔහු මෑතකදී විශ්වාසය පළ කළා. කෙසේ වුවද, එය කළ හැකි වනු ඇත්තේ අවශ්‍ය දේශපාලන සහයෝගය ලැබේනම් පමණයි.

දෙසිය අනූවේ සිට...

සල්ලි කියන්නේ මොනවාද කියලා විස්තර කරලා ලිපියක් ලියන්න හිටියත් එය පොඩ්ඩක් කල් දැම්මා. එය පසුව ලියන්නම්. අද වන විට ප්‍රධාන පෞද්ගලික බැංකු වල ඩොලරයක මිල රුපියල් 290 දක්වා ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. අනෙකුත් බැංකු බොහොමයකත් රුපියල් 285 දක්වා ඉහළ ගිහින්. මෙය කොතැනින් නවතියිද කියන එක ගොඩක් අයට ප්‍රශ්නයක් වෙලා.

මහ බැංකුව හා රජය විසින් ඩොලරයක මිල රුපියල් 300 මට්ටම ඉක්මවන්න නොදී නවත්වාගන්න විශාල ඉඩක් තිබෙන නමුත් ඒ මට්ටමේදී රටේ ඩොලර් ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිත වෙන එකනම් සිදු වෙන එකක් නැහැ. මෙයට ප්‍රධානම හේතුව රට තුළ දැවැන්ත සමුච්ඡිත ආනයන ඉල්ලුමක් (accumulated import demand) තිබීමයි.

මේ වන විට දෙවසරක පමණ කාලයක් තිස්සේ රටේ ආනයන පාලනය කෙරෙමින් තිබෙනවා. ආනයන පාලනය නිසා, ආනයනය කිරීම් අඩු වුනත් ආනයන ඉල්ලුම අඩු වන්නේ නැහැ. ආරම්භයේදී මේ ඉල්ලුම සැපිරෙන්නේ සමුච්ඡිත තොග (accumulated inventories) වලින්. ගමේ සිල්ලර වෙළඳසැලෙන් පාරිභෝගිකයා වෙත ආනයන භාණ්ඩ ලැබෙන්නට පෙර සිදුවන ක්‍රියාවලියක් තිබෙනවා. ඒ ක්‍රියාවලිය තුළ අදියර ගණනාවකදී තොග පවත්වා ගැනීමක් සිදු වෙනවා. අවසානයේදී පාරිභෝගිකයාගේ මට්ටමේදීත් තොග නඩත්තු වෙනවා. මගුල් ගෙදරක යන්න තියෙන කෙනෙක් හැම විටම සපත්තු දෙකක් ගන්න කලින් දවස දක්වා ඉන්නේ නැහැ. හැමදාම ගන්න බෙහෙත් ටික මාසයකටවත් කලින් ගන්නවා.

පාරිභෝගිකයාගේ සිට ඉහළට යද්දී, ගමේ සිල්ලර වෙළෙන්දා, ආසන්න නගරයේ තොග වෙළෙන්දා, පිටකොටුවේ තොග වෙළෙන්දා, වරායේ බහලුම් තිබෙන ආනයනකරු, නැවේ ආනයනය කෙරෙමින් තිබෙන බඩු, ඇණවුම් කර ලැබෙන්නට නියමිත බඩු ආදී වශයෙන් තොග එකතු වන ක්‍රියාදාමයක් තිබෙනවා. ඒ නිසා, ආනයන තහනම් කිරීමෙන් පසුව පාරිභෝගිකයාට එකවර භාණ්ඩ හිඟයකට මුහුණ දෙන්න වෙන්නේ නැහැ. මේ දාමයේ ඉහළ සිට පහළ දක්වා තිබෙන තොග ක්‍රමයෙන් හිස් වෙද්දී අවශ්‍ය පාරිභෝගික ඉල්ලුම සැපිරෙනවා. හැබැයි අවුරුදු දෙකක් යද්දී ඔය සමස්ත දාමයේම තොග අවසන් වෙලා. 

දැන් නැවත ආනයන සඳහා නිදහසේ ඩොලර් නිකුත් කළොත් පාරිභෝගිකයාගේ සාමාන්‍ය ආනයන ඉල්ලුම පමණක් සම්පූර්ණ වෙලා වැඩේ නවතින්නේ නැහැ. කාලයක් තිස්සේ හිස් වූ තොග එකතු නැවත පිරෙන්න ඕනෑ. මිල ඉහළ යාම නිසා පාරිභෝගික මට්ටමේදී ඉල්ලුම සැලකිය යුතු ලෙස පහත වැටෙන නමුත් තොග එකතු පිරෙන තුරු (backlog) එක වර ඇති වන (one-off) විශාල ආනයන ඉල්ලුමක් තිබෙනවා. නමුත්, අනෙක් පැත්තෙන් එවැනි තත්ත්වයක් නැහැ. ලංකාවේ අපනයන වෙනුවෙන් එසේ සමුච්ඡිත ඉල්ලුමක් ගොඩ නැගී නැහැ. ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ වලින් පමණක් එසේ සමුච්ඡනය වූ ඩොලර් ප්‍රමාණයක් එකවර රටට ලැබෙයි. 

ඩොලරයට නිදහසේ පාවෙන්න දුන්නොත් යම් මිලකදී ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිත වෙයි. ඒක කොහොමටත් වෙන දෙයක්. හැබැයි ඒ මිල කීයටවත් රුපියල් 300 වැනි පහළ මට්ටමක් නෙමෙයි. 

ඩොලරය රුපියල් 300 වැනි මට්ටමක ස්ථාවර කර ගැනීම අසීරු වෙන්න තවත් නිශ්චිත හා පැහැදිලි හේතුවක් තිබෙනවා. සාමාන්‍ය මූලධර්මයක් ලෙස මහ බැංකුවේ ශුද්ධ විදේශ සංචිත ප්‍රමාණය මුළු සංචිත මුදල් ප්‍රමාණයට සමාන වන තුරු ඩොලරයේ මිල ඉහළ යනවා. එහෙම නැතුව අවුරුද්දක් දෙකක් තියෙන්න පුළුවන්. නමුත් ලංකාවේ රුපියලේ දිගුකාලීන ස්ථායීතාවය තීරණය වෙන්නේ ඔය මූලධර්මය අනුවයි. 

මේ වෙද්දී (මාර්තු 16) සංචිත මුදල් සැපයුම රුපියල් බිලියන 1,370ක්. ඔය ගණන 300න් බෙදුවොත්, ඩොලර් බිලියන 4.5ක් පමණ. ඒ කියන්නේ, දිගුකාලීනව ඩොලරය රුපියල් 300 මට්ටමේ ස්ථාවර කරගන්න පුළුවන් වෙන්නනම් මහ බැංකුවේ ශුද්ධ විදේශ සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 4.5ක මට්ටමට යා යුතුයි. නමුත් දැන් කලක සිටම ලංකාවේ මහ බැංකුව බංකොලොත්. මහ බැංකුවේ ශුද්ධ විදේශ සංචිත ප්‍රමාණය බිලියන 2ක පමණ හිඟයක්. 

පහත තිබෙන්නේ පසුගිය වසර මැද පළ කළ ලිපියක්. 

මහ බැංකුව බංකොලොත්ද?

ඒ කියන්නේ ඩොලරය රුපියල් 300 මට්ටමේ ස්ථාවර කර ගැනීම සඳහා මහ බැංකුව විසින් තවත් ඩොලර් බිලියන 6.5ක් පමණ එකතු කර ගන්න වෙනවා කියන එකයි. ඩොලරය රුපියල් 400 මට්ටමේ ස්ථාවර කර ගැනීම සඳහා වුවත් මහ බැංකුව විසින් තවත් ඩොලර් බිලියන 5.4ක් පමණ එකතු කර ගත යුතුයි. දැනට තිබෙන තත්ත්වය අනුව, මේ වගේ දෙයක් හදිසියේ සිදු විය හැකි එකම ක්‍රමය IMF එකෙන් ඩොලර් බිලියන 5ක පමණ ණයක් ලැබෙන එක පමණයි. 

පොලී අනුපාතික අනිවාර්යයයෙන්ම ඉහළ දැමිය යුතුයි වගේම එයින් සැලකිය යුතු වාසියක් ලැබෙයි. එහෙත්, පොලී අනුපාතික 30-40% මට්ටමකට ඉහළ දමන එක ප්‍රායෝගිකව වෙන දෙයක් නෙමෙයිනේ. එසේ කිරීමෙන් සිදුවන අතුරු ප්‍රශ්න වලට මුහුණ දීමේ ශක්තියක් මේ වෙලාවේ ආණ්ඩුවට නැහැ. පොලී අනුපාතික යම් තරමකින් හෝ වැඩි කිරීමෙන් (15% පමණ මට්ටමකට) කිසියම් සහනයක් ලැබෙනු ඇති නමුත් එවැනි වැඩි කිරීමකින් ඩොලරය ස්ථාවර වෙන එකනම් සිදුවන එකක් නැහැ. එසේ වුවත්, මෙය අනිවාර්යයෙන්ම කරන්න සිදු වන දෙයක් නිසා එකවර වෙළඳපොළ කම්පනය නොකර දැන්ම වැඩේ පටන් ගන්න එකයි කළ යුත්තේ. 

දැන් ඩොලරය ස්ථාවර කළ හැකි එකම දෙය IMF එකෙන් ලැබෙන මුදල, ලැබෙන දිනය හා අදාළ වැඩපිළිවෙළ පිළිබඳ නිශ්චිත නිවේදනයක් පමණයි. එය IMF එක පැත්තෙන් හෝ එකවර දෙපැත්තෙන්ම පැමිණිය යුතුයි. එය සිදු වන තුරු ඩොලරය ඉහළ යන එක නැවැත්තුවොත් මිසක් ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිත වී නවතින්නේ නැහැ. ඩොලරයේ මිල ස්ථාවර වීම කෙසේ වුවත් ස්ථාවර කිරීමක් මේ සතිය අවසාන වෙද්දී වෙයි කියා මට හිතෙනවා. ඇතැම් විට ලබන සතියේ. 

බලු පූට්ටුවෙන් මිදිය යුතු ඇයි?

ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ විසින් ජාතිය අමතා ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත යාමට කටයුතු කරමින් සිටින බව නිවේදනය කිරීමෙන් පසුව විණිමය අනුපාතයේ යම් ස්ථාවර වීමක් පෙනෙන්නට තිබෙනවා. සතිය අවසන් වෙද්දී, සම්පත් බැංකුවේ හා DFCC බැංකුවේ ඩොලරයක විකිණුම් මිල රුපියල් 280යි. සෙලාන් බැංකුවේ 277.50යි. NDB බැංකුවේ හා HSBCහි රුපියල් 276යි. රාජ්‍ය බැංකු දෙකේ සහ තවත් බැංකු ගණනාවක මෙම මිල තවමත් රුපියල් 275 සීමාවේ රැඳී තිබෙනවා. 

මා ඩොලරයක මිල සැලකිය යුතු ලෙස ඉහළ යා යුතු බවත්, එසේ නොකරන තාක් කල් ලංකාව විසින් කරන්නේ වැටී සිටින වල තව තවත් හාරා ගැනීමක් බවත් දිගින් දිගටම කියූ අයෙක්. පසුගිය කාලයට සාපේක්ෂව යහපාලන ආණ්ඩුව පැවති කාලය තුළ රුපියල සැලකිය යුතු ලෙස අවප්‍රමාණය වුනා. එම වකවානු වලදී ඩොලරයේ මිල ඉහළ යාම ගැන ආණ්ඩුවට චෝදනා කළ අය ඕනෑ තරම් හිටියත්, ඩොලරයක මිල තවදුරටත් ඉහළ යා යුතු බව කරුණු සහිතව පෙන්වා දෙමින්, සෘජුව ප්‍රකාශ කළ අය නොසිටි තරම්. 

මා පහත සබැඳි මෙහි පළ කරන්නේ "ඔන්න බලන්න. අපි මේ ටික කලින්ම කිවුවා!" කියා පෙන්වන්න නෙමෙයි. ඩොලරයක මිල ඉහළ යා යුත්තේ ඇයි කියා පැහැදිලි කරමින් එම ලිපි වල ලියා තිබෙන කරුණු හැමදාටම වලංගු බැවින් එම කරුණු නැවත නැවත ලියා ලිපි දිග් ගැස්සිය නොහැකි නිසා. 

2016 මාර්තු 

එකසිය පණහයි! ලාබයි!!

2018 අප්‍රේල් 

එකසිය හැටයි! ලාබයි!!

2018 සැප්තැම්බර් 

රුපියල තවදුරටත් අවප්‍රමාණය විය යුත්තේ ඇයි?

"ඉකොනොමැට්ටාගේ බොජුන්හල" වියුණුවේ (bojunhala.economatta.com හෝ economatta. blogspot.com) විශාල ලිපි ප්‍රමාණයක් ඇතත්, එම ලිපි වලට යා හැකි සබැඳි වත්පොතේ පළ කළ නොහැකියි. වත්පොතේ සබැඳි පළ කළ හැක්කේ සතපහ වියුණුවේ (sathapaha.economatta.com හෝ emgesathapaha.blogspot.com) පළ කර තිබෙන ලිපි වලට යාමට  පමණයි. එහෙත් අවශ්‍යනම් බොජුන්හල වියුණුවේ පළ කර තිබෙන පැරණි ලිපි වල පිටපත් වරින් වර යාවත්කාලීන කෙරෙන ඡායා වියුණුවකට (2.economatta.com හෝ econometta.blogspot.com) වත්පොතේ සිට යා හැකියි.  

මෙය වත්පොතෙන් කියවන අයට මතු විය හැකි අතුරු ප්‍රශ්න බොහොමයකට විස්තරාත්මක පිළිතුරු සහිත ලිපි විශාල ප්‍රමාණයක් බොජුන්හල වියුණුවේ තිබෙනවා. එම ලිපි වලට සබැඳි වත්පොතේ පළ කළ නොහැකියි. 

කෙසේ වුවද, ඩොලරයක මිල රුපියල් 200 මට්ටමේ හිර කර තියා ගනිමින් පසුගිය වසර තුළ ආණ්ඩුව නා ගත්තා. පැවති තත්ත්වය 2021 දෙසැම්බර් 10 දින පළ කළ "ඩොලරයක මිලෙන් නොවැසෙන ආර්ථිකයේ හෙළුව" ලිපිය අවසානයේදී ඉකොනොමැට්ටා විසින් විග්‍රහ කර තිබුණේ මේ විදිහටයි.

"දැන්නම් ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත ගොස් ගොඩ දාගන්නවත් කාලයක් නැහැ. ... ඉතිරිව තිබෙන සොච්චම් ඩොලර් ප්‍රමාණයෙන් ආර්ථිකයේ හෙළුව වහගෙන ඉන්න කොයි තරම් හැදුවත්, ඔය සොච්චම් ඩොලර් ටික පොඩ්ඩක් එහාමෙහා වූ විට කාලයක් තිස්සේ වහගෙන ඉන්න අවලස්සන දේවල් ඔක්කොම එළියේ!"

ඒ අවලස්සන දේවල් දැන්නම් කාටත් පේනවා. කොණ්ඩ රැවුල් පාට කරලා, හමේ රැළි වහලා ලස්සනට ඉන්න කෙනෙකුගේ වකුගඩු කොයි තරම් නරක් වෙලාද කියලා ශල්‍ය වෛද්‍යවරයෙකු විසින් දැන ගන්නේ ශරීරය විවෘත කරන්න ගොඩක් කලින්. කපලා බලලා ඒ තීරණය ගන්නේ නැහැ. දැනටම වෙලා තියෙන නමුත් බොහෝ දෙනෙකුට නොපෙනෙන දේවල් වගේම වෙන්න තිබෙන දේවලුත් දැන ගන්න ඒ දේවල් ඇස් දෙකට පේන තුරු ඉන්න අවශ්‍ය නැහැ. ආර්ථික විද්‍යාව කියා නිශ්චිත විද්‍යාවක් තියෙන්නේ ඒකට. 

නිශ්චිත කියා කියන්නේ ආර්ථික ක්‍රියාකාරකම් විග්‍රහ කරන නිශ්චිත ක්‍රමවේදයක් තිබෙනවා කියන එක මිසක් නිශ්චිත සංඛ්‍යාත්මක පිළිතුරු හොයා ගන්නවා කියන එක නෙමෙයි. ආර්ථිකයක් ක්‍රියා කරන සංකීර්ණ ආකාරය උසස් පෙළට භෞතික විද්‍යා බහුවරණ ප්‍රශ්නයකට පිළිතුරු ලියද්දී වගේ තනි සමීකරණයකට ඌණනය කරලා තේරුම් ගන්න බැහැ. සාධක විශාල ගණනක අන්තර්ක්‍රියාව සමස්තයක් ලෙස තේරුම් ගන්න ඕනෑ. එය පුහුණුවක් අවශ්‍ය වැඩක්. 

කාලයක් තිස්සේම ප්‍රශ්නයට කෙටිකාලීන මෙන්ම දිගුකාලීන විසඳුම වන්නේද ඩොලරය අවප්‍රමාණය වන්නට ඉඩ හැරීම බව පුන පුනා කියපු ඉකොනොමැට්ටා පසුගිය මාර්තු 8 වනදා ඩොලරයක මිල රුපියල් 230 දක්වා ඉහළ යාමෙන් පසුව කිවුවේ මෙවැන්නක් බවත් අමතක කරන්න එපා.

"දිගුකාලීන ස්ථිර විසඳුම ඩොලරය පා කිරීමයි. එහෙත්, එය මේ වෙලාවේ ක්ෂණිකව කරන්නට යාම භයානක දෙයක්. ... දැන් තත්ත්වය යටතේ රුපියල පා කිරීම කළ යුත්තේ ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ සහයෝගය ලබා ගැනීමට සමාන්තරව පමණයි."

දියවැඩියාව තියෙන කෙනෙක් මාසයක් බෙහෙත් නොබී ඉඳලා දිනපතා ගත යුතු වූ මෙට්ෆෝමින් පෙති තිහම එක දවසේ බිව්වොත් වෙන්නේ මොකක්ද කියලා මම කියන්න අවශ්‍ය නැහැ. කොහොම වුවත් දැන් ඩොලරය රුපියල් 275-280 මට්ටමට ගිහින් අවසන් නිසා කරපු මෝඩකම් ගැන කතා කරලා වැඩක් නැහැ.

ඩොලරයේ මිල අවශ්‍ය පරිදි ටිකෙන් ටික ඉහළ යන්න දුන්නානම් මේ වගේ විශාල ආනයන අපනයන පරතරයක් හැදෙන්නේ නැහැ. දැන් ඩොලරය ඉහළ ගියා කියලා එක පාරටම ඒ පරතරය නැති වෙන්නෙත් නැහැ. ආණ්ඩුවේ ඇස්තමේන්තුව අනුව, ඩොලරය ඉහළ යාමෙන් ඩොලර් බිලියන හතක වාසියක් ලැබෙනවා. මගේ ඇස්තමේන්තුව ඊට වඩා ටිකක් අඩුයි. කොහොම වුනත් ඔය වාසිය ලැබෙන්නේ අවුරුද්දක පමණ කාලයක් ඇතුළතයි. ඒ කාලය ඇතුළතත් තත්ත්වය කළමනාකරණය කර ගත යුතුයි. එය කළ හැක්කේ මොන විදිහකින් හෝ රටේ විදේශ ණය ආපසු ගෙවීමේ හැකියාව පිළිබඳ විශ්වාසය තහවුරු කිරීමෙන්ම පමණයි. 

ඩොලරයේ "සැබෑ" මිල තීරණය වන්නේ ලංකාව ඇතුළේ ඩොලර් වලට තිබෙන ඉල්ලුම හා සැපයුම මතයි. මේ වෙලාවේ සැපයුමට වඩා ඉල්ලුම ගොඩක් වැඩියි. ඩොලර් හිඟ වී තිබෙන්නේ ඒ නිසා. ඩොලර් සැපයුම බොහෝ දුරට බාහිර සාධක මත තීරණය වන නිසා ලංකාවට ඩොලර් සැපයුම කෙරෙහි විශාල බලපෑමක් කරන්න බැහැ. ඊට සාපේක්ෂව ඩොලර් ඉල්ලුම කෙරෙහි වැඩි බලපෑමක් කළ හැකියි. 

ඩොලර් මිල පහළින් තියාගෙන ආනයන සීමා කළා කියලා ආනයන ඉල්ලුම අඩු වෙන්නේ නැහැ  ඒ නිසා, මේ ක්‍රමය කිසිසේත්ම  ස්ථිරසාර ක්‍රමයක් නෙමෙයි. නමුත්, ඩොලරයේ මිල ඉහළ යද්දී ආනයන ඉල්ලුම පහළ යනවා. එය ස්ථිරසාර ක්‍රමයක්. ඒ වගේම යම් තරමකින් හෝ අපනයන ඉල්ලුමද ඉහළ යනවා. ඒ නිසා, ඩොලරයේ මිල ඉහළ යද්දී රට ඇතුළේ තිබෙන ඉල්ලුම් සැපයුම් පරතරය යම් ප්‍රමාණයකින් පහළ යනවා.

ඉල්ලුම් සැපයුම් පරතරයට හේතු වී තිබෙන්නේ කෘතීම ලෙස පහළින් තබා ගත් ඩොලරයේ මිල වුවත් මේ වන විට මිල ඉහළ දැමීමෙන් පමණක් විසඳිය නොහැකි තරමට ප්‍රශ්නය ඔඩු දුවලා ඉවරයි. දැන් තියෙන්නේ වෙනම ප්‍රශ්නයක්. ඒ ලංකාවෙන් ඩොලර් ආපසු ගෙන යාමේ හැකියාව පිළිබඳ විශ්වාසය පලුළු වීමේ ප්‍රශ්නය. මේ හේතුව නිසා මෙතෙක් පසුව මුදල් ගෙවීමේ පදනම මත බඩු විකිණූ අයෙකු වුවත් අත්පිට ඩොලර් ඉල්ලන්න පෙළඹෙනවා. එවැනි තත්ත්වයක් යටතේ සාමාන්‍ය ව්‍යාපාරිකයෙකු විසින් සාමාන්‍යයෙන් ගහගෙන යන රෝල ගහගෙන යන්නත් බැරි වෙනවා. ඒ නිසා, දැන් කළ යුත්තේ වහාම මේ විශ්වාසය නැවත ඇති කිරීමයි. 

සියළුම තැන්පත්කරුවන් විසින් තමන්ගේ තැන්පතු මුදල් එකවර ආපසු ඉල්ලා සිටියොත් ලෝකයේ කිසිම බැංකුවකට එම මුදල් ආපසු ගෙවීමේ හැකියාවක් නැහැ. එහෙමයි කියලා බැංකු බංකොලොත් වෙන්නේ නැහැ. බැංකුවක් විසින් නිරන්තරයෙන් තැන්පතු ආපසු ගැනීම සඳහා වන ඉල්ලුම පුරෝකථනය කර ඒ සඳහා අවශ්‍ය වන මුදල අතේ තියා ගැනීමට සැලකිලිමත් වෙනවා. මුදල් ආපසු ගැනීම් ඉහළ යද්දී පොලී අනුපාතික ඉහළ දමා එය සීමා කර ගන්නවා. පොලී අනුපාතික වෙනස් වීමට ඉඩ හැරීම මගින් බැංකුවට එන හා බැංකුවෙන් යන මුදල් පාලනය කරනවා. 

එසේ නොකර පොලී අනුපාතික වැඩි නොකර එක තැන තියාගෙන හිටියොත් බැංකුවෙන් එළියට යන තරමට මුදල් බැංකුවට ආපසු නොඑන නිසා බැංකුවේ තිබෙන මුදල් සංචිත ටිකෙන් ටික හිඳෙන්න පටන් ගන්නවා. මෙයට පිළියමක් ලෙස බැංකුවෙන් මුදල් ආපසු ගැනීම සීමා කළොත් වෙන්නේ එම බැංකුව ගැන විශ්වාසය බිඳ වැටී කවුරුවත් සල්ලි දාන්නේ නැති වීමයි. මොකද සල්ලි දාන්න පුළුවන් වුනත් ගන්න පුළුවන් වෙයිද කියලා විශ්වාසයක් නැහැ. අර ඉස්සර කතාවක් තිබුණේ ලංකා බැංකුවේ ලාංඡනය සඳහා සුදුසු සංකේතය බලු පූට්ටුව කියලා. පෞද්ගලික බැංකු ව්‍යාප්ත වෙන්න පෙර කාලයේ කතාවක්!

මේ විශ්වාසය නැති වුනාට පස්සේ පොලී අනුපාතික වැඩි කළා කියලත් ප්‍රශ්නය එකවර විසඳෙන්නේ නැහැ. ඒ සඳහා, මුලින්ම බැංකුවේ දාන සල්ලි අවශ්‍ය වෙලාවක ආපසු ලබා ගත හැකි බවට වන විශ්වාසය නැවත තහවුරු කළ යුතු වෙනවා. 

ලංකාවේ ඩොලර් ප්‍රශ්නයත් දැන් තියෙන්නේ මේ වගේ තැනකයි. රටේ විදේශ ණය දිහා බැලුවොත්නම් ඩොලර් බිලියන පණහක් හැටක් තියෙනවා. ඔය ණය ඔක්කොමනම් කොහොමටත් ආපහු ගන්න බැහැනේ. ඒ වුනාට, එහෙම ඔය ණය ඔක්කොම එකවර ආපසු ගෙවන්න අවශ්‍යත් නැහැ. නමුත්, එයින් යම් කොටසක් හැම වසරකම ආපසු ගෙවිය යුතුයි. ගෙවන ප්‍රමාණයට හරියන තරමට ණය දෙන්න අය ඉන්න තුරු වැඩේ අවුලක් නැතුව ඇදගෙන යන්න පුළුවන්. බැංකු කරන්නෙත් ඔය වැඩේමනේ. 

හැබැයි මේක බලු පූට්ටුවක් වෙලා දාන ලේසියට ගන්න බෑ කියලා තේරුණාට පස්සේ කවුරුවත් රටට ඩොලර් ණයට දෙන්න බය වෙනවා. ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත යන එකේ තියෙන වාසිය ණයට ලැබෙන ඩොලර් බිලියන හතර පහ පමණක් නෙමෙයි. ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල විසින් ණයක් දෙන්නේ දෙන ණය ආපසු ලැබෙන බවට සහතිකයක් ඇත්නම් පමණයි. ඒ නිසා ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත ගිය ගමන්ම අනෙක් අයගේත් බය ඇරෙනවා. වෙන තැනකින් ඔය මුදලම ගත්තා කියලා ඒ විදිහට බය ඇරෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා ප්‍රශ්නය විසඳෙන්නෙත් නැහැ.

ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලටත් වරදින වෙලාවල් තිබුණත් ගොඩක් වෙලාවට වරදින්නේ නැහැ. මොකද ඔවුන් ණය දෙන්නේ වසර හතර පහක් දිව යන ආර්ථික ස්ථායිකරණ වැඩ පිළිවෙලකට අදාළ රට එකඟ වීමෙන් පසුවයි. එවැනි වැඩ පිළිවෙලක් හදාගන්න මාස පහක් හයක් යනවා. මොකද මේක විචල්‍ය සිය ගණනක් තිබෙන සමීකරණ සිය ගණනක් එකවර විසඳා සොයා ගත යුතු පිළිතුරක්. උසස් පෙළ බහුවරණ ප්‍රශ්නයකට පිළිතුරු ලියද්දී උඩ දාපු ගලක් බිම වැටෙන වෙලාව හොයා ගන්නවා වගේ සරල දෙයක් නෙමෙයි.

භෞතික විද්‍යාවෙන් ප්‍රශ්නයකට නිශ්චිත පිළිතුරු නොලැබෙන බව ඉංජිනේරු විද්‍යාව හදාරපු අය දන්නවා. එහෙම නිශ්චිත පිළිතුරු ලැබෙනවානම් සේෆ්ටි මාජින් තියන්න අවශ්‍ය වෙන්නේ නැහැ. අපිට කොයි තරම් සංකීර්ණ ආකෘතියක් හදන්න පුළුවන් වුනත්, හැම වෙලාවෙම සැබෑ ලෝකයේ සිදුවන ක්‍රියාවලිය ආකෘතියකට වඩා සංකීර්ණයි. කොයි තරම් සංකීර්ණ ආකෘතියකට වුවත් මග හැරෙන දේවල් ගණනාවක් තිබෙනවා. ඒකට විසඳුම ආකෘති අත හැරලා සරල කණාපල්ලං විසඳුමකට යන එක නෙමෙයි.

ඉකොනොමැට්ටාගේ ලිපි සාමාන්‍යයෙන් දිගයි. කාලය වැය කරලා මේ ලිපි ලියන්නේ තමන්ගේ කාලය ආයෝජනය කරලා කියවන්න කැමති අය වෙනුවෙන්. වත්පොතේ ඉන්න ගොඩක් අය එවැනි අය නොවන බව මම දන්නවා. ඒ අය කැමැති වොයිස්කට් විග්‍රහ වලට. එහෙම අයට ඉකොනොමැට්ටාගේ ලිපි නොගැලපෙන්න පුළුවන්. සමහර දේවල් බාගෙට දැන ගන්නවාට වඩා නොදැන ඉන්න එක හොඳයි.

දැඩි තීරණ හා හරි තීරණ

ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ මීට ටික වෙලාවකට පෙර ජාතිය ඇමතුවා. මිනිත්තු දහතුනක, සාපේක්ෂව කෙටි, කතාවක්. මම හිතන විදිහට මේ ජාතිය ඇමතීම මේ වෙලාවේ කළ යුතුවම තිබුණු දෙයක්. ඒ වගේම, කතාව ඕනෑවට වඩා දිග් ගස්සන්නේ නැතිව අවශ්‍ය කරුණු කෙටියෙන් කියපු එකත් හොඳයි. 

ජනාධිපති රාජපක්ෂට අනුව ඔහු දැඩි තීරණ කිහිපයක් ගන්න තීරණය කරලා. මිනිස්සු බොහෝ දෙනෙක් ගෝඨාභය රාජපක්ෂව තෝරා ගත්තේ ඔහු දැඩි තීරණ ගනු ඇතැයි යන විශ්වාසයෙන්. එවැනි දැඩි තීරණ ගත නොහැකි වීම යහපාලන ආණ්ඩුවේ පාර්ශ්ව දෙකේ නායකයින් සම්බන්ධව තිබුණු විවේචනයක්. 

මම හිතන්නේ, ඔහුව පත් කර ගත් අය අපේක්ෂා කළ පරිදිම ජනාධිපති රාජපක්ෂට විසින් කිහිප වරක්ම දැඩි තීරණ ගත්තා. ඒ දැඩි තීරණ නිසා රටට හා ජනතාවට විශාල ප්‍රශ්න වලට මුහුණ දෙන්නත් සිදු වුනා. මෙයට හේතුව එම දැඩි තීරණ ජනප්‍රිය තීරණ මිස හරි තීරණ නොවීමයි. 

ජනාධිපතිවරයෙකු විසින් දැඩි තීරණ ගැනීම හොඳ වුවත්, වඩා වැදගත් හරි තීරණ ගැනීමයි. සමස්තයක් ලෙස මේ ආණ්ඩුවේ ප්‍රශ්නය වූයේ සැලසුමක් ඇතිව හරි තීරණ නොගැනීමයි. ඒ නිසා, ආණ්ඩුව විසින් ගත් බොහොමයක් දැඩි තීරණ ඉතා ඉක්මණින් සම්පූර්ණයෙන්ම ආපිට හරවන්න වුනා. දැන් සිදු වී තිබෙන්නේත් එයයි. 

කතාවේ දේශපාලන කොටස ගැන කෙතරම් විවේචන කළ හැකි වුවත්, අපි එම කොටස පැත්තකින් තියා ආර්ථික කොටසට එමු. වඩාත්ම වැදගත් කොටස වන්නේ ජනාධිපතිවරයාට අනුව විණිමය අනුපාතය අවප්‍රමාණය කිරීමේ බලපෑමයි. 

මේ කතාවට අනුව, ඩොලරයේ මිල දිගටම රුපියල් 200 මට්ටමේ තියාගෙන සිටියානම් මෙම වසර තුළ ඇති වන තත්ත්වය මෙවැන්නක්. මේ ඉකොනොමැට්ටා කාලයක් තිස්සේ කියපු දේවල් නැවත මතක් කිරීමක් නෙමෙයි. ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ මීට ටික වෙලාවකට පෙර කියපු දේ සාරාංශගත කිරීමක්. 

ආනයන වියදම - ඩොලර් බිලියන 22යි

ණය ගෙවීම් - ඩොලර් බිලියන 6.9යි 

ගෙවීම් එකතුව - ඩොලර් බිලියන 28.9යි 

අපනයන ආදායම - ඩොලර් බිලියන 12යි 

සේවා ආදායම් - ඩොලර් බිලියන 3යි 

ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ - ඩොලර් බිලියන 2යි 

ණය හා ආයෝජන - ඩොලර් බිලියන 2.5යි 

ලැබීම් එකතුව - ඩොලර් බිලියන 19.5යි 

හිඟය - ඩොලර් බිලියන 9.4යි.

ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂටම අනුව විණිමය අනුපාතය පා කිරීම නිසා මේ තත්ත්වය වෙනස් වෙන්නේ කොහොමද?

ආනයන වියදම - ඩොලර් බිලියන 20යි

ණය ගෙවීම් - ඩොලර් බිලියන 6.9යි 

ගෙවීම් එකතුව - ඩොලර් බිලියන 26.9යි 

අපනයන ආදායම - ඩොලර් බිලියන 13යි 

සේවා ආදායම් - ඩොලර් බිලියන 4යි 

ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ - ඩොලර් බිලියන 5යි 

ණය හා ආයෝජන - ඩොලර් බිලියන 2.5යි 

ලැබීම් එකතුව - ඩොලර් බිලියන 24.5යි 

හිඟය - ඩොලර් බිලියන 2.4යි.

ඒ කියන්නේ විණිමය අනුපාතය පා කිරීම නිසා ඩොලර් බිලියන 7ක් ඉතිරි වෙනවා කියන එකයි. ඉතිං හත් දෙයියනේ බලු බැණුම් අහගෙන, අවුරුදු ගාණක් තිස්සේ අපි කිවුවේ ඕකනේ!

පළමුව මම පොඩි තාක්ෂණික නිවැරදි කිරීම් ටිකක් කරන්නම්. සේවා ගිණුමට ලැබෙන ආදායම් වගේම වියදම්ද තිබෙනවා. මෙහි ඒ ගැන කතාවක් නැහැ. ඒ වගේම යම් මුදලක් විදේශ ප්‍රේෂණ ලෙස රටින් එළියට යනවා. එයද මෙහි නැහැ. ඒ නිසා අපි මෙහි සඳහන් සේවා ආදායම් යන්නෙන් අදහස් කර තිබෙන්නේ ශුද්ධ සේවා ආදායම් බවත්, ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ යන්නෙන් අදහස් කර තිබෙන්නේ ශුද්ධ ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ කියාත් සලකමු. ඒ වගේම ණය ගෙවීම් වලට පොලී ගෙවීම්ද ඇතුළත් සේ සලකමු.

ඉහත උපකල්පන යටතේ ගෝඨාභය රාජපක්ෂගේ ඇස්තමේන්තු නරක ඇස්තමේන්තු නෙමෙයි. කොහොමටත් මහ බැංකුවේ හා මුදල් අමාත්‍යංශයේ ඉන්න නිලධාරීන්ට මේ දේවල් ගැන හොඳ අවබෝධයක් තිබෙනවා. ඒ වගේම, පැත්තක ඉන්න අප‍ට කලින් අළුත්ම දත්තත් ඔවුන්ට ලැබෙනවා. මේ ඇස්තමේන්තු සමඟ මට බොහෝ දුරට එකඟ විය හැකියි. 

ගෝඨාභය රාජපක්ෂ ජනාධිපති ධුරය විසින් භාර ගනිද්දී පැවති තත්ත්වය ඉහත දෙවන තත්ත්වයට සමානයි. යහපාලන කාලයේදී ආසන්න වශයෙන් ඩොලර් 2.4කට කිට්ටු වාර්ෂික ගෙවුම් ශේෂ හිඟයක් තිබුණා. ඒ, ඒ වන විට අරගෙන තිබුණු ණය වෙනුවෙන් පොලී ලෙස වසරකට ගෙවිය යුතු වූ මුදලයි. විණිමය අනුපාතය පාවෙන තත්ත්වයක් යටතේ පරණ ණය වල වාරික ගෙවීම ඇතුළු අනෙකුත් වාර්ෂික වියදම් සඳහා අවශ්‍ය ඩොලර් ප්‍රමාණය වැඩි අපහසුවක් නැතිව රටට එන නමුත් පරණ ණය වෙනුවෙන් පොලී ගෙවන්න අවශ්‍ය ඩොලර් ටික රටට එන්නේ නැහැ. ඒ ප්‍රමාණයත් වෙළඳපොළෙන් එකතු කර ගන්නනම් සාමාන්‍ය සමතුලිත මිලටත් වඩා විණිමය අනුපාතය අවප්‍රමාණය කරන්න වෙනවා. එහෙම නැත්නම් අලුතෙන් ණය ගන්න වෙනවා. යහපාලන ආණ්ඩුව විසින් කළේත්, මේ ආණ්ඩුව දැන් කරන්න යන්නේත් දෙවැන්නයි.

මේ ආණ්ඩුව විසින් විණිමය අනුපාතය පාලනය කිරීම නිසා මීට අමතරව වසරකට ඩොලර් සැලකිය යුතු ප්‍රමාණයක් රටට අහිමි වුනා. ගෝඨාභය රාජපක්ෂට අනුවම 2022 වසර සඳහා මෙම ඇස්තමේන්තුව ඩොලර් බිලියන හතක්! ඔන්න මම එහෙම නෙමෙයි කියන්නේ. 

මේ වෙලාවේ මේ ඩොලර් බිලියන හත බේරා ගැනීම සඳහා ආණ්ඩුව දැඩි තීරණයක් අරගෙන. ඒ වහාම ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත යාම හා ඒ හරහා "ගෙවිය යුතු ණය වාරික, ස්වෛරීත්ව බැඳුම්කර ආදිය ගෙවීම් සඳහා ක්‍රමවේදයක් සලසා ගැනීම". ඔය උදෘත ඇතුළේ සඳහන්ව තිබෙන දෙයට සිංහලෙන් කියන තනි වචනය ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීම. කෙටියෙන් කිවුවොත් මෙතැන තියෙන්නේ ඇතැම් ආර්ථික විද්‍යාඥයින් විසින් මෙන්ම එජාප හා සජබ විසින්ද පසුගිය කාලය මුළුල්ලේ කළ යෝජනාව. 

මේ ටික කළොත් දැනට තිබෙන ප්‍රශ්නය විසඳා ගන්න පුළුවන්. ඒ කියන්නේ 2019ට ආපහු යන්න පුළුවන්. නමුත්, ආපහු 2007ට යාම ඊට වඩා දුර ගමනක්. ආපහු 1947ට යන එකනම් ගොඩාක්ම දුර ගමනක්!

තවත් වැදගත් දෙයක් මතක තියා ගන්න. ඉහත දෙවන ඇස්තමේන්තු ප්‍රායෝගික වන්නේ විණිමය අනුපාතය හරියටම පාවෙන්න ඉඩ හැරීමෙන් පසුව පමණයි. එය සිදු වෙමින් පවතින්නේයැයි මම හිතන නමුත් තවමත් සිදුව අවසන් වී නැහැ. ඩොලරය හරියටම පාවෙන්න පටන් ගන්නා විට එහි මිල කීයක් වෙයිද කියා ගෝඨාභයගේ කතාවේ නැහැ. 

දෙසිය හැත්තෑ පහේ සිට...

මේ වන විට ඩොලරයක මිල රුපියල් 275 දක්වා ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. මම හිතන්නේ ඩොලරයේ මිල කීයට යයිද කියන එක ගැන ගොඩක් අය විමතියට පත් වෙලා. විපක්ෂයේ සජබ වගේම ජාජබත් ආණ්ඩුව ගෙදර යවා බලය ලබා ගැනීම සඳහා මේ අවස්ථාව උපයෝගී කර ගැනීමට උත්සාහ දරමින් සිටිනවා.

පිටින් බැලූ විට පෙන්නේ ඩොලරය "පා කිරීමෙන්" පසුව පාලනයක් නැතිව දවසින් දවස ඩොලරයක මිල ඉහළ යන බවයි. එහෙත්, ඇත්තටම ඩොලරය තවමත් නිදහසේ පාවෙන්න පටන් අරගෙන නැහැ. 

පාවෙන විණිමය අනුපාත ක්‍රමයක් යටතේ ඩොලරයේ මිල තීරණය වන්නේ වෙළඳපොළ ඉල්ලුම හා සැපයුම මතයි. 2020 අගෝස්තු පමණ වන තුරු ලංකාවේ තිබුණේ පාවෙන විණිමය අනුපාත ක්‍රමයක් කියා වැඩි අපහසුවකින් තොරව නම් කළ හැකි හැකි ක්‍රමයක්. ඒ වන විට මිලියන 7,430.1ක නිල සංචිත ප්‍රමාණයක් මහ බැංකුව හා රජය සතුව තිබුණා.

ඉන් පසුවද, මහ බැංකුව විසින් සංචිත විකුණමින්, වෙළඳපොළ ඩොලර් සැපයුම වැඩි කර ඒ හරහා වක්‍ර ලෙස මිල පාලනය කළ නමුත් වෙළඳපොළ ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිත වුනා. ඒ නිසා, එම කාලය තුළද පාලිත (managed), එසේත් නැත්නම් අපිරිසිදු (dirty), පාවෙන විණිමය අනුපාත ක්‍රමයක් පැවති සේ සැලකිය හැකියි. 

සංචිත විකුණා දමමින් වෙළඳපොළ ඩොලර් සැපයුම ඉහළ දමා ඩොලරයේ මිල පාලනය කිරීම නිසා 2021 මාර්තු වන විට රටේ නිල සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 4,055.2 දක්වා පහත වැටී තව දුරටත් ඩොලරයේ මිල පාලනය කිරීම අසීරු තත්ත්වයක් ඇති වුනා. ඒ වන විට වෙළඳපොළ ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිත කළ ඩොලරයක මිල රුපියල් 200 දක්වා ඉහළ ගොස් තිබුණා. 

ඩොලරයක වෙළඳපොළ මිල රුපියල් 200 දක්වා යාමෙන් පසුව ගත වූ වසරක පමණ කාලය තුළ ඩොලර් වෙළඳපොළේ ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිත වුනේ නැහැ. 2021 මාර්තු මාසයේ සිට මහ බැංකුව විසින් ඩොලරයක මිල රුපියල් 200 මට්ටමෙහි රඳවා ගෙන සිටියද. එම මිල යටතේ ඇති වන ඩොලර් ඉල්ලුම සමතුලිත කළ හැකි තරමට සංචිත මුදා හැරීමට මහ බැංකුවට පුළුවන්කමක් තිබුණේ නැහැ. ඒ නිසා, නිල වශයෙන් මහ බැංකුව මොනවා කිවුවත් පසුගිය වසරක කාලය තුළ ලංකාවේ තිබුණේ ස්ථිර විණිමය අනුපාත ක්‍රමයක්. 

මේ මොහොත වන විටද ඉහත තත්ත්වය වෙනස් වී නැහැ. ස්ථිර විණිමය අනුපාත ක්‍රමයක් යටතේ වෙළඳපොළ ඉල්ලුම පෙන්නුම් කරන මිල සංඥාව නොපෙනී යනවා. ඉන් පසුව, ඩොලරයක නියම මිල ගැන කිසිවෙකුට හරියටම කියන්න බැහැ. මේ මොහොත වන තුරුම මහ බැංකුව විසින් එම මිල සංඥාව අල්ලා ගැනීමට උත්සාහ දරමින් සිටින බව පේනවා.

මගේ නිරීක්ෂණය අනුව, මහ බැංකුව විසින් කරමින් සිටින්නේ රාජ්‍ය බැංකු වල උදවුවෙන් විණිමය අනුපාතය මාර්ගෝපදේශනය කරන එකයි. තවත් පැහැදිලිව කිවුවොත් සැලසුම් කළ ආකාරයකට ක්‍රමයෙන් විණිමය අවප්‍රමාණය කිරීමයි (crawling the rate along a guided path). මගේ පෞද්ගලික අදහස අනුව මේ වෙලාවේ කළ යුත්තේද මෙයයි. ඒ නිගමනයට හේතු එකින් එක විස්තර කිරීමට මම ඉඩ ගන්නේ නැහැ.

මේ වන විටද අපනයනකරුවන් විසින් උපයන ඩොලර් බලෙන් රුපියල් කෙරෙමින් පවතිනවා. එසේ එම ඩොලර් බලෙන් රුපියල් කිරීමට අවශ්‍යව තිබෙන්නේ දැනට පවතින මිල යටතේ වුවද මෙම අපනයනකරුවන් ඩොලර් විකිණීමට කැමැත්තක් නොදැක්වීමයි. මේ වන තුරුද පවතින්නේ පාවෙන විණිමය අනුපාතයක් නොවන බව පෙන්වීමට මේ කරුණ පමණක් වුවද ප්‍රමාණවත්. ඩොලරයේ නියම මිල හමු වන තුරු මේ අයුරින් දිනපතා ටිකෙන් ටික විණිමය අනුපාතය මාර්ගෝපදේශනය කර ඉන් පසුව පාවෙන්නට හැරීම මහ බැංකුවේ ඉලක්කය වෙන්න පුළුවන්. එහෙත්, ඩොලරය රුපියල් 300 මට්ටම පමණ දක්වා ඉහළ යාමෙන් පසුවද මිල සංඥාව අහු නොවුනොත් මහ බැංකුව විසින් මේ වැඩේ අතහැර දමන්න පුළුවන්. 

මේ වෙලාවේ ඩොලරයේ මිල තීරණය වන්නේ අන්තර්-බැංකු වෙළඳපොළ තුළයි. ඩොලරයේ මිල එකවර විශාල ලෙස ඉහළ යාම නිසා බැංකු පද්ධතිය වෙත ලැබෙන ප්‍රේෂණ විශාල ලෙස ඉහළ ගොස් ඇති බව වාර්තා වී තිබෙනවා. විණිමය අනුපාතය රුපියල් 200 මට්ටමේ හිර කර ගැනීම නිසා සාමාන්‍යයෙන් රටට ලැබෙන ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ වලින් ඩොලර් බිලියන දෙකක් පමණවත් නොලැබී ගියා. මේ ඩොලර් සියල්ල උන්ඩියල් වුනා කියා හිතනවානම් එය වැරදි අදහසක්. එයින් යම් කොටසක් පමණක් උන්ඩියල් වෙන්න ඇති.

ඒ වගේම, මේ වෙලාවේ ඩොලරයේ මිල ඉහළ දමා උන්ඩියල් වෙළඳපොළ බිඳ දැමිය හැකියැයි හිතනවානම් එය විශාල මුලාවක්. රටේ ඩොලර් ඉල්ලුම තිබෙන තුරු, බැංකු වල ඩොලරයේ මිල ඉහළ යන වේගයෙන්ම උන්ඩියල් වෙළඳපොළෙහි ඩොලරයක මිලද ඉහළ යනවා. ඒ නිසා, මෙය චලනය වන ඉලක්කයක් පසුපස හඹා යාමට දරන අසාර්ථක උත්සාහයක්. කළ යුත්තේ ඩොලර් ඉල්ලුම අඩු කෙරෙන ක්‍රියාමාර්ග ගැනීමයි. මෙය කළ හැකි පහසුම ක්‍රමය පොලී අනුපාතික විශාල ලෙස ඉහළ දැමීමයි. එය කළත්, නොකළත්, ආර්ථික වර්ධනය අඩාල වන නිසා ආර්ථික වර්ධනය ගැන වද වන එකේ තේරුමක් නැහැ. දිග ලිපි කියවන්න ගොඩක් අය අකැමැති නිසා පොලී අනුපාතික ඉහළ දැමීමේ වාසි ගැන වෙනම ලිපියකින් විස්තර කරන්නම්.

ඩොලරයේ මිල ඉහළ දමා උන්ඩියල් වෙළඳපොළ බිඳ දැමිය හැකි නොවෙතත්, උන්ඩියල් නොවුණු, ඩොලරයේ මිල ඉහළ යන තුරු බලා සිටි අය හිර කරගෙන සිටි ඩොලර් ප්‍රමාණය මේ වෙලාවේ රටට එයි. මේ හේතුව නිසා සිදුවන ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ ඉහළ යාම එක වර සිදුවන දෙයක් පමණයි. ඒ වැඩි වීම එලෙසම දිගටම පවතිනු ඇතිය යන මුලාවේ නොවැටිය යුතුයි. මෙසේ කෙටි කලක් තුළ රටට පැමිණිය හැකි මුදල ඩොලර් මිලියන 500ක් පමණ විය හැකියි. ඉදිරි මාස කිහිපයක් සැලකූ විට, ඇතැම් විට බිලියනයක් පමණ වුවත් විය හැකියි. ඩොලරයේ මිල දිගින් දිගටම මඳ වේගයකින් ඉහළ යන්නේනම් එකවර ලැබෙන ඩොලර් ප්‍රමාණයට අමතරව දිගටම ලැබෙන ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ වලද යම් වැඩි වීමක් සිදු වෙයි.

මෙසේ එකවර රටට එන ඩොලර් ප්‍රමාණය නිසා හරිනම් ඩොලරයක මිලෙහි යම් පහත වැටීමක් සිදු විය යුතුයි. එහෙත්, වෙනත් හේතුවක් නිසා එය සිදු වන්නේ නැහැ. ඒ බැංකු පද්ධතිය තුළ තිබෙන විශාල ඩොලර් ද්‍රවශීලතා හිඟයයි. මේ වන විට පසුගිය කාලය මුළුල්ලේ බැංකු පද්ධතිය විසින් බිලියන දෙකක පමණ නැති ඩොලර් විකුණලා. ඒ නිසා, වැඩියෙන් ඩොලර් බිලියනයක් රටට ආවත් ඒ ඩොලර් බිලියනය බැංකු පද්ධතිය විසින් අවශෝෂණය කර ගන්නවා මිසක් බැංකු වලින් එළියට එන්නේ නැහැ. මහ බැංකුවෙන් ඩොලර් මිල දී ගත නොහැකි නිසා වාණිජ බැංකු වලට වෙන විකල්පයක් නැහැ. 

ඉහත කරුණු දෙකේ සම්ප්‍රයුක්ත ප්‍රතිඵලය විදිහට සාමාන්‍ය ඩොලර් හිඟයට අමතරව සමුච්ඡනය වූ ඩොලර් හිඟයක් (accumulated shortage) මේ වෙලාවේ රටේ තිබෙනවා. ඒ නිසා, ඩොලරයට නිදහසේ පාවෙන්න ඇරියොත් එය දිගුකාලීනව ස්ථාවර විය හැකි මිලට වඩා වැඩියෙන් තවත් 20%ක් පමණ උඩට ගිහින් (overshoot වී) නවතින්න පුළුවන්.

ජූලි 25 ඩොලර් බිලියනයක බැඳුම්කරය ගෙවන්න කලින් මැයි 5 වනදා ඉන්දියාවට ආසියානු නිෂ්කාශන සංගමය යටතේ කළ යුතු දැනට දෙවරක් කල් දමාගත් ගෙවීම් කරන්න වෙනවා. ඒ වන විට මෙම මුදල ඩොලර් බිලියන 1.2-1.3 පමණ වෙලා තියෙයි. මේ දෙකටම අවශ්‍ය ඩොලර් ප්‍රමාණය මහ බැංකුවට වෙළඳපොළෙන් මිල දී ගන්න වෙනවා. එය කළ හැක්කේ වෙළඳපොළ ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිත වීමෙන් පසුවයි. 

ඩොලරයට සාපේක්ෂ නිදහසක් ලබා දීමෙන් පසුව සංවර්ධන බැඳුම්කර වලට පෙර නොවූ ඉල්ලුමක් ඇති වී තිබෙනවා. ඩොලර් මිලියන 50ක් පමණක් විකිණීමට දැම්මත් 9.48% පොලියට ඩොලර් මිලියන 152.54කම සංවර්ධන බැඳුම්කර විකුණන්න හැකි වී තිබෙනවා. පුදුමයක් වෙන්න දෙයක් නැහැනේ. මාස හයකට 4.74%ක් කෙළින්ම පොලිය ලෙස ලැබෙද්දී ඩොලරයේ මිල ඉහළ යාම නිසා තව 30-35%ක වාසියක් මේ වෙලාවේ සංවර්ධන බැඳුම්කර මිල දී ගන්න අයට ලැබෙනවා. ඒ කියන්නේ අවුරුද්දකට 100%කට කිට්ටු ප්‍රතිලාභයක්. මේ වෙද්දී ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කර වල ඵලදා අනුපාතිකය 231% දක්වා ඉහළ ගොස් තිබීම එක්ක බැලුවහමනම් මේකත් ලොකු වාසියක් නෙමෙයි.

ඔය තත්ත්වය යටතේ 11-12% පොලියට භාණ්ඩාගාර බිල්පත් හා බැඳුම්කර අවශ්‍ය පමණ විකුණන්න බැහැ. ඒ නිසා, අඩුව පුරවන්න සල්ලි අච්චු ගහන්න වෙනවා. එය වලක්වා ගන්න පුළුවන් වෙන්නෙත් පොලී අනුපාතික වැඩි කිරීමෙන් පමණයි. තව කියන්න දේවල්නම් තියෙනවා. කමක් නෑ. දැනට ඔය ඇති!

දෙසිය හැටෙන් පසු ජීවිතය

ආර්ථික අර්බුදය ගැන ලියා ගෙන ආ ලිපි මාලාවේ දැනට ලියා තිබෙන අවසන් කොටසේදී මම ආර්ථික අර්බුදයේ වත්මන් හැඩය ගැන මේ විදිහේ ප්‍රකාශයක් කළා.

"ආණ්ඩුවට අනිවාර්යයෙන්ම ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත යන්න වෙනවා. දැන් තත්ත්වය අනුව වෙන කිසිම විකල්පයක් නැහැ. ඒ එක්කම විණිමය අනුපාතය පාවෙන්න අරින්න වෙනවා. එහිදී ඩොලරයක මිල රුපියල් 275 පමණ මට්ට්මකටවත් යා හැකියි. ඒ එක්කම ආනයනික භාණ්ඩ වල මිල ඉහළ ගිහින් උද්ධමනය වැඩි වෙනවා. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ඩොලරය තවත් ඉහළ යනවා. අවසානයේදී ඩොලරයක මිල රුපියල් 300 පමණ මට්ටමකට යා හැකියි. එහිදී ආණ්ඩුව කෙරෙහි ජනතා අප්‍රසාදය ඉහළ යන එකත් නොවැලැක්විය හැකියි."

ඉහත ප්‍රකාශය සඳහන් ලිපිය වියුණුවේ පළ කළේ මාර්තු තුන් වෙනිදා. දවස් හතරක් යද්දී ඔය කියපු දේවල් වලින් සෑහෙන කොටසක් වෙලා. ආණ්ඩුව තවමත් ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත ගොස් නැහැ. එය දවසකින් දෙකකින් කළ හැකි දෙයක් නෙමෙයි. මාධ්‍ය වාර්තා අනුව මේ වැඩේ සිදු වෙමින් පවතිනවා. කොහොම වුනත්, විණිමය අනුපාතය මේ වෙද්දී පාවෙන්න ඇරලා. දින දෙකකට පසුව ඩොලරය රුපියල් 260 සීමාවේ නැවතී තියෙනවා. ආනයනික භාණ්ඩ වල මිල දැනටමත් ඉහළ ගිහින්, ආණ්ඩුව කෙරෙහි ජනතා අප්‍රසාදයද වේගයෙන් ඉහළ ගොස් තිබෙනවා.

ඔය ලිපිය අවසන් කරමින් "විසඳුම් ගැන තෙවන ලිපි මාලාවෙන් කතා කරමු" කියා සටහන් කරද්දී මම බලාපොරොත්තු වුනේ රටේ මේ මොහොතේ තිබෙන ප්‍රශ්න වලට විසඳුම් යෝජනා කරන්න නෙමෙයි. ඒ ප්‍රශ්න මොන විදිහකින් හෝ විසඳුනාට පස්සේත් ඉතිරි වන දිගුකාලීන ප්‍රශ්න වලට විසඳුම් යෝජනා කරන්න. ඊට පැහැදිලි හේතුවක් තිබුණා.

රටේ මේ මොහොතේ තිබෙන ප්‍රශ්න වලට විසඳුම් ඉදිරිපත් කළත් ඒ විසඳුම් ක්‍රියාත්මක කිරීමේ හැකියාවක් තිබුණේ මේ ආණ්ඩුවට පමණයි. නමුත්, අපට යෝජනා කළ හැකිව තිබුණු විසඳුම් හා මේ ආණ්ඩුව විසින් අනුගමනය කළ ආර්ථික වැඩ පිළිවෙළ අතර තිබුණු මූලික මට්ටමේ ප්‍රශ්න නිසා ඒ වැඩේට මහන්සි වෙන එකේ කිසිම තේරුමක් තිබුණේ නැහැ. හැබැයි ඒ තත්ත්වය දැන් වෙනස් වෙලා.

ආණ්ඩුව ඇතුළේ හිටපු ජාතික සමාජවාදීන් හා වෙනත් ඇතැම් "වියතුන්" මේ වන විට ආණ්ඩුවේ බල කේන්ද්‍රයෙන් එළියට විසි වෙලා බව පේනවා. අනෙක් දේවල් කොහොම වෙතත් ඩොලරයට සාපේක්ෂ නිදහසක් ලබා දී තිබෙනවා. ආණ්ඩුව විසින් එතැනින් එහාට කළ යුතු අනෙක් වෙනස්කම් කරයිද කියන එක ගැන කිසිදු සහතිකයන් නැතත්, අඩු වශයෙන් අප විසින් යෝජනා කළ පළමු පියවර ක්‍රියාත්මක කර තිබෙන මේ මොහොතේ ප්‍රශ්නයෙන් ගොඩයාමට ගත යුතු ඊළඟ පියවර ගැනත් සටහන් නොකළොත් එය අප කරන වැරැද්දක්. 

ඩොලරය පා කරන්න කියා කියපු අය දැන් පැත්ත පළාතක නෑ කියලා සමහර අය චෝදනා කරනවා. අපි නම් මෙහේ ඉන්නවා. ඒ වගේම, ආණ්ඩුව හා අප අතර කිසිම සම්බන්ධයක් නැතත් මේ කළ දෙය සම්බන්ධව කාට හෝ ප්‍රශ්න තිබේනම් ඒ ප්‍රශ්න වලට පිළිතුරු දෙන්නත් අපි සූදානම්. අපි විවේචන කරන්නෙත්, යෝජනා කරන්නෙත් පුද්ගලයින් දිහා බලාගෙන නෙමෙයි. අපේ යෝජනා හා විවේචන සම්බන්ධව අප වගකීම ගන්නවා. 

ඩොලරය ඇත්තටම පා කරලද කියන එක තවමත් පැහැදිලි නැහැ. දැන් ඩොලරයේ මිල නැවතී තිබෙන රුපියල් 260, මට පෙනෙන හැටියට, මාර්ගෝපදේශිත සීමාවක්. ඩොලරයට නිදහසේ ඔහේ ඉහළ යන්න දුන්නත් මේ වෙලාවේ බොහෝ විට රුපියල් 300 ඉක්මවන එකක් නැහැ කියා මම හිතනවා. ඒ මට්ටමට වඩා ඉහළ යාම ආණ්ඩුව විසින් දරා ගනීද කියන එකත් සැක සහිතයි.

කෙසේ වුවත්, කිව යුතු වැදගත්ම කරුණ ඒක නෙමෙයි. ඩොලරය මේ මොහොතේ කවර හෝ මට්ටමකට ඉහළ ගොස් නැවතුනා කියලා එය ඒ මට්ටමේ දිගටම නවතින්නේ නැහැ. ඒ වගේම, ඒ කවර හෝ මට්ටමේ ඩොලරය තියා ගන්න උත්සාහ කළොත් නැවත ප්‍රශ්නයේ මුලට එනවා. ප්‍රශ්නය විසඳිය හැක්කේ ඩොලරයේ මිල ඉහළ යාමට හේතුවන සාධක ඉවත් කිරීමෙන් පමණයි.

ඩොලරය ඉහළ යද්දී බඩු මිල වැඩි වී උද්ධමනය ඉහළ යනවා. උද්ධමනය ඉහළ යද්දී ඩොලරයේ මිල මත වන පීඩනය වැඩි වෙනවා. මෙය චක්‍රීය ලෙස සිදු වන දෙයක්. හරි තැනින් අල්ල ගත්තේ නැත්නම් මේ චක්‍රය කඩන්න බැහැ. මේ සියල්ලට සමාන්තරව විශාල විනාශයකින් අවසන් විය හැකි සමාජ-දේශපාලන අර්බුදයක් අත වනමින් ඉන්නවා. 

මෙය කාටවත් බොර දියේ මාළු බාන්න අවශ්‍ය නැති, බොර වූ දියේ ඉන්න මාළු පීනාගෙන වැල්ලට එන වෙලාවක්. ඒ වගේ වෙලාවක වග කිවයුතු අයෙකු විසින් කළ යුත්තේ ගොඩට එන මාළු අල්ලා නැවත වතුරට වීසි කරන එක වුවත්, තුනපහ දමපු වතුර හට්ටියට ගින්දර දමමින් හට්ටියට මාළු ඇවිද ගෙන එන තුරු බලා සිටින අය මිසක් මාළුන්ව නැවත වතුරට දමන අය අඩුයි. ඒකට කාටවත් වරදක් කියන්නත් බැහැ.

මෙය විසඳිය හැකි ප්‍රශ්නයක්. මේ විෂම චක්‍රය කැඩිය හැකියි. එහෙත්, ඒ සඳහා ගෙවිය යුතු මිල මේ මොහොතේ ගෙවන්න වෙනවා. නිවැරදි වැඩ පිළිවෙලක් නැතිව ආණ්ඩුව එලවලා ගෙදර යැවුවා කියලා මෙහි වෙනසක් වෙන්නේ නැහැ. විස්තරාත්මකව ලිවිය හැකි හා ලිවිය යුතු දිගුකාලීන විසඳුම හා එකඟ වන, මේ මොහොතේ අනුගමනය කළ යුතු වැඩ පිළිවෙළ පිළිබඳ කෙටි සාරාංශයක් මේ ලිපියෙන් අප ඉදිරිපත් කරනවා.

එජාපය ආණ්ඩුව හා එක් වී ජාතික ආණ්ඩුවක් පිහිටුවීම පිළිබඳ කසුකුසුවක්ද ඇහෙනවා. මෙය එජාපය විසින් රේල් පාර දිගේ දුවගෙන ගොස් බ්‍රේක් නැතුව අපායට යන කෝච්චියක ගාඩ් පෙට්ටියේ එල්ලීමක් වුවත් මේ වෙලාවේ රට ගැන හිතනවානම් කළ හැකි හොඳ වැඩක්. එවැනි ආණ්ඩුවකට අප යෝජනා කරන ආකාරයේ විසඳුමකට එකඟ වීම අපහසු නොවෙන්න පුළුවන්.

දළ වශයෙන් ගත්තොත් එජාපය විණිමය අනුපාතය පා කිරීම වෙනුවෙන් පෙනී සිටිනවා. දිගින් දිගටම විණිමය අනුපාතය පා කිරීම වෙනුවෙන් පෙනී සිට ඇති අයෙකු වුවත්, මේ මොහොතේ ඕනෑම කොන්දේසියක් යටතේ ඕනෑම තරමකට ඩොලරයේ මිල ඉහළ යන්න ඉඩ ඇරීම වෙනුවෙන් මා පෙනී සිටින්නේ නැහැ. ලේන්නු හිටිය යුත්තේ කැලේ මිසක් කූඩු වල නෙමෙයි. එහෙත්, කූඩුවක කාලයක් තිස්සේ හැදූ ලේන් පැටියෙක් එකවර කැලේට අත ඇරියොත් වෙන දේ අමුතුවෙන් කියන්න අවශ්‍ය නැහැ.

මේ වෙලාවේ විණිමය අනුපාතය කීයට ගියත් උන්ඩියල් නවත්තන්න බැහැ. උන්ඩියල් ගනුදෙනු කියන්නේ තනිකරම නිදහස් ගනුදෙනු. ඊට සාපේක්ෂව නියාමනය කියන්නේ කෘතීම දෙයක්. මිනිස්සු උන්ඩියල් ක්‍රම භාවිතා නොකර බැංකු පද්ධතිය භාවිතා කරන්න ප්‍රධානම හේතුවක් වුනේ අතිශයෝක්තියට නංවා තිබුණු උන්ඩියල් ක්‍රම වල අවදානම නිසා ඇතිව තිබුණු බොරු බියයි. මහ බැංකුව විසින් මේ වන විට මිනිසුන් තුළ වූ ඒ බිය පහ කර තිබෙනවා.

ටවුමේ බාර් එකෙන් වැඩි මිලට සීල් බෝතලයක් බොන හැමෝම ඇළ ලඟ ගෙදර ගුණේ පෙරන කසිප්පු බොන්න යන්නේ නැහැ. ඒ අය කොලිටියක් නැති කසිප්පු බොන්න බය නිසා වැඩි මිලක් ගෙවලා, ආණ්ඩුවට බදු ගෙවලා සීල් බොනවා. සීල් විතරක්ම බොන, නීති විරෝධී මත්පැන් කවදාවත් නොබීපු කෙනෙක් දංකොටුව ස්පෙෂල් ගැන හිතන්නෙත් ඇළ ලඟ ගෙදර ගුණේ පෙරන කසිප්පු වගේ දෙයක් කියලා. 

ආණ්ඩුව හිටපු ගමන් බාර් වහනවා. දැන් කොහෙන් හෝ නීති විරෝධී මත්පැන් බෝතලයක් හොයා ගන්නවා ඇරෙන්න වෙන විකල්පයක් නැහැ. ඔහොම හොයා ගෙන යද්දී දංකොටුව ස්පෙෂල් බෝතලයක් හම්බ වෙනවා. ඒක ඇළ ලඟ ගෙදර ගුණේ පෙරන කසිප්පු වගේ දෙයක් නෙමෙයි. කලින් බීපු සීල් බෝතලේ එක්ක බැලුවහම පේන්න කිසිම වෙනසක් නැහැ. වෙනස තියෙන්නේ ගෙවිය යුතු මිලේ විතරයි. මෙච්චර දවස් ආණ්ඩුවට බදු ගෙවලා තියෙන්නේ නිස්කාරණේ!

පහුගිය කාලයේ උන්ඩියල් වලට පුරුදු වුනු මිනිස්සු දැන් උන්ඩියල් අත අරින්නේ නැහැ. එය බලෙන් නවත්වන්නත් කිසිම පුළුවන්කමක් නැහැ. උන්ඩියල් නැති වෙන්නේ ලංකාවේ ඕනෑම කෙනෙකුට ළඟ බැංකුවට ගිහින්, ලියකියවිලි කිසිවක් නොපෙන්වා, රුපියල් ගෙවා ඩොලර් හෝ වෙනත් ඕනෑම විදේශ ව්‍යවහාර මුදලක් මිල දී ගන්න හැකි වූ දවසටයි. පොළෙන් වට්ටක්කා ගන්නවා වගේ ඕනෑම කෙනෙක්ට ඒ විදිහට ඩොලර් ගන්න පුළුවන් තත්ත්වයක් ලංකාවේ කවදාවත් තිබුණේ නැහැ. කවදාවත් නොතිබුණු එවැනි තත්ත්වයක් මේ වගේ වෙලාවක ඇති කරන්න බැහැ. 

රට ඇතුළේ ඩොලර් අවශ්‍ය හැමෝටම නිදහසේ ඩොලර් මිල දී ගන්න නොහැකි තාක් කල් උන්ඩියල් ඩොලර් වලට ඉල්ලුමක් තිබෙනවා. ඒ ඉල්ලුම තිබෙන තුරු උන්ඩියල් සැපයුමද නවතින්නේ නැහැ. බැංකු වල මිල කීයට ගියත් උන්ඩියල් කරුවෝ ඊට වඩා රුපියලක් හරි ගෙවනවා. එහෙම තියෙද්දී මෙතෙක් කල් ගොඩක් අය අඩුවට ලංකාවට ඩොලර් එවුවේ උන්ඩියල් වලට තිබුණු බය නිසා. දැන් ගොඩක් අය ඒ බය ඇරගෙන. වැඩි අවදානමක් නැත්නම් එක රුපියලක් හෝ අඩුවෙන් ලබා ගන්න ඔවුන් පෙළඹෙන්නේ නැහැ.

හැබැයි එයින් අදහස් වෙන්නේ රුපියල අවප්‍රමාණය කරපු එකේ කිසිම තේරුමක් නැහැ කියන එක නෙමෙයි. මම මීට පෙර ලිපියකත් කිවුවා වගේ, ඩොලරයේ මිල ඉහළ යන්න නොදීම නිසා ලංකාවට එන එක නැවතුණු ඩොලර් ප්‍රමාණයක් තියෙනවා. මේ විදිහට ඩොලර් එවන එක නැවැත්වූ හෝ පමා කළ අය නිවැරදි බව මේ වන විට තහවුරු වී තිබෙනවා. කීයට හෝ ගිහින් ඉදිරි සතිය තුළ ඩොලරයේ මිල ස්ථාවර වීමෙන් පසුව ඔවුන් නැවත ලංකාවට ඩොලර් එවයි. මෙය විණිමය අනුපාතය අවප්‍රමාණය කිරීමේ ක්ෂණික හා සෘජු වාසියක්. ඒ ඩොලර් ටික රටට අද්ද ගන්න මේ වෙද්දී සිදු වුනු අවප්‍රමාණය වීම හොඳටම ප්‍රමාණවත්. 

ඉදිරි සතිය තුළ ඩොලරයේ මිල ස්ථාවර වීමෙන් පසුව කළ යුත්තේ, සැලසුමක් ඇතිව, අවම වශයෙන් මසකට 2-3% අතර ප්‍රමාණයකින් ඩොලරයේ මිල ඉහළ යන්නට සැලැස්වීමයි. එසේ ඉඩ හරිමින්, මහ බැංකුව විසින් වෙළඳපොළෙන් ඩොලර් මිල දී ගත යුතුයි. ඉදිරි වසර තුළ උද්ධමනය 24-36% මට්ටමකට යාම නොවැලැක්විය හැකියි. ඒ කියන්නේ මාසයකට 2-3%කින් රුපියලේ දේශීය අගය පිරිහීමක්. රුපියලේ විදේශ අගය තුළද ඒ වෙනස පිළිබිඹු විය යුතුයි. යම් හෙයකින් උද්ධමනය මීට වඩා වැඩි වන්නේනම් ඩොලරයේ මිලද අනුරූපී ලෙස ඉහළ යාමට සැලැස්විය යුතුයි. මෙය අවම අවශ්‍යතාවයක්. ඩොලරය මීට වඩා වැඩියෙන් අවප්‍රමාණය වන්නේනම් එය වඩා සුදුසුයි. 

අවම වශයෙන් 2023 මාර්තු මාසය දක්වා උද්ධමනය ඉහළ මට්ටමක පැවතෙනු ඇති බැවින් ඒ කාලය තුළ මේ අයුරින් ඩොලරයේ මිල ඉහළ යාමට ඉඩ හැරීම අනිවාර්යයෙන්ම කළ යුතු දෙයක්. ඉන් පසුව, එන හැටියට මේ පරාමිතීන් සීරුමාරු කර ගත හැකියි. වෙළඳපොළට අවශ්‍ය වන්නේ ස්ථාවරත්වයයි. ඩොලරය කීයක් වෙයිද යන අවිනිශ්චිතතාවයට සාපේක්ෂව මසකට 2-3% අතර ප්‍රමාණයකින් ඉහළ යාම ස්ථාවර තත්ත්වයක්. 1997-2006 පමණ දක්වා මෙන්ම 2015-2019 අතරද තිබුණේ අඩු වැඩි වශයෙන් එවැනි ස්ථාවරත්වයක්.

ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්න වලින් ස්ථිර ලෙසම මිදෙන්නටමනම් ලංකාව ඩොලර් බිලියන 50ක පමණ විදේශ සංචිතයක් ගොඩ නගා ගත යුතුයි. මේ වෙලාවේ සිහිනයක් සේ පෙනුණත්, විණිමය අනුපාතය හිර කර ගෙන රට ගොඩ නැගිය හැකිය යන "වියත් බාගයේ" ප්‍රඥාව ඉවත ලීමෙන් පසුව මෙය පැහැදිලි ලෙසම කළ හැක්කක්. නිසි මාර්ගයේ යන්නේනම්, කැට හොලවා විදේශික ශ්‍රී ලාංකිකයින්ගෙන් සල්ලි එකතු කරන්න අවශ්‍ය වෙන්නේ නැහැ. ඩොලර් ඉතිරි කරන්න ඇපල් මිදි තහනම් කරන්න අවශ්‍ය වෙන්නේත් නැහැ. 

මහ බැංකුව විසින් වසර පහක කාලයක් පුරා මසකට ඩොලර් මිලියන 500 බැගින් වෙළඳපොළෙන් මිල දී ගත්තොත් වසර පහක් යද්දී ඩොලර් බිලියන 30ක් එකතු වෙලා. ඩොලර් බිලියන 30ක සංචිතයක් හදාගත්තොත් ඉතුරු ඩොලර්බිලියන 20 රටට එන්නේ පියඹාගෙනයි. ඔය වැඩේ කළොත් රටේ ආනයන අපනයන පරතරය නිකම්ම නැති වෙලා යනවා. 

මාසයකට ඩොලර් මිලියන මිලියන 500ක් කියා කියන්නේ සාමාන්‍යයෙන් රටට මාසයකට ලැබෙන ප්‍රේෂණ ප්‍රමාණයට වඩා අඩු ප්‍රමාණයක්. ඒ නිසා, මෙය කළ හැක්කක්. ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ ලෙස ලැබෙන ඩොලර් ටික වෙළඳපොළෙන් ඉවත් කර ගත් විට වෙළඳ ගිණුමට හා සේවා ගිණුමට සමතුලිත වෙන්න සිදු වෙනවා. ආනයනික භාණ්ඩ හා සේවා වල මිල ඉහළ යද්දී, අපනයන ආදායම් වැඩි නොවුනත්, ආනයන වියදම් පහළ යාම නිසා ඔය වැඩේ වෙයි. ආනයන තහනම් කිරීම වෙනුවෙන් පෙනී සිටින අයට මේ ක්‍රමයට විරුද්ධ වෙන්න හේතුවක් නැහැ. පරපෝෂිත මධ්‍යම පංතියට ටිකක් නෙමෙයි ගොඩක් රිදෙයි!

සංචිත ගොඩ නගා ගැනීම පැත්තකින්ම තිබ්බත් ඉදිරි වසර වල වසරකට ඩොලර් බිලියන පහ හයක ණය ගෙවන්න තිබෙන නිසා ඔය ඩොලර් ප්‍රමාණය කොහොමටත් වෙළඳපොළෙන් ඉවත් කර ගන්නම වෙනවා. ණය ගෙවන්න තිබෙන දවස් දන්න නිසා මහ බැංකුවට මේ වැඩේ කලින් සැලසුම් කරන්න පුළුවන්. ලෝකයේ අනෙක් රටවල වෙන්නෙත්, නිදන් අරමුදල් ක්‍රමය අහෝසි කරන තුරු ලංකාවේ වුනෙත් ඔය වගේ වැඩක්.

ඩොලරයේ මිල ඉහළ යද්දී මිනිස්සු ආයෝජනයක් විදිහට වැඩි වැඩියෙන් ඩොලර් මිල දී ගන්න පෙළඹෙනවා. ඒ නිසා, ඩොලරයේ මිල කීයට ගියත් රටේ ඩොලර් ඉල්ලුම අඩු වෙන්නේ නැහැ. මේ ප්‍රශ්නය නොවිසඳා කොහොමටවත්ම ඉදිරියට යන්න බැහැ. අනෙක් ප්‍රශ්න වගේම මේ ප්‍රශ්නයත් විසඳුමක් නැති ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. 

ඩොලරයේ මිල ඉහළ යාමට ඉඩ දෙන්න සිදු වී තිබෙන මේ මොහොතේ අනිවාර්යයෙන්ම කරන්නට සිදු වන ඊළඟ දෙය පොලී අනුපාතික 28-40% පමණ මට්ටමකට හෝ ඊට වඩා වැඩි මට්ටමකට ඉහළ දැමීමයි. මෙම පොලී අනුපාතික අවම වශයෙන් වසරක කාලයක් දක්වා එම මට්ටමේ පවත්වා ගන්න වෙනවා. රටේ ඩොලර් ඉල්ලුම පාලනය කර, උන්ඩියල් ක්‍රම අධෛර්යමත් කර, ඩොලරයේ මිල දිගින් දිගටම පාලනයකින් තොරව ඉහළ යාම වලක්වා ගත හැකි එකම ක්‍රමය එයයි. ආණ්ඩුව හෝ මහ බැංකුව විසින් කීයටවත් පොලී අනුපාතික මෙවැනි මට්ටමකට වහාම ඉහළ දමයි කියා මම හිතන්නේ නැහැ. හැබැයි එසේ නොකළොත්, අන්තිමට හිර වෙලා ඩොලරය අත ඇරියා වගේම, පොලී අනුපාතිකත් ඉහළ දමන්නම වෙනවා. ඥානක්කා පල්ලා සහතිකයි!

පොලී අනුපාතික එලෙස ඉහළ දැමිය යුත්තේ ඇයි?

මේ වෙලාවේ රටේ ඩොලර් වලට ඉල්ලුම විශාල ලෙස ඉහළ ගොස් තියෙන්නේ ඩොලරයේ මිල ඉදිරි කාලයේදී දිගින් දිගටම ඉහළ යාම අනිවාර්ය බව කාට වුවත් පැහැදිලිව පේන නිසයි. පළමුව මේ වෙළඳපොළ අපේක්ෂාවන් නිශ්චිත සීමාවක බැඳ තැබිය යුතු බව මම කිවුවා. මා යෝජනා කළ සීමාව මසකට 2-3%කින් ඩොලරයේ මිල ඉහළ යාමට ඉඩ හැරීමක්. වසරකට 24-36%ක වැඩි වීමක්. මෙහිදී රුපියල් ගෙවා ඩොලර් මිල දී ගෙන ඩොලර් අතේ තියා ගන්නා අයෙකුට වසරකට 24-36%ක ප්‍රතිලාභයක් ලැබෙනවා. නමුත්, පොලී අනුපාතික 28-40% මට්ටමේ ඇත්නම්, මේ රුපියල් රුපියල් ලෙස බැංකුවක තියා ගැනීමෙන් ඊට වඩා 4%ක ප්‍රතිලාභයක් ලැබෙනවා. ඒ නිසා, ඩොලර් මිල දී ගැනීම පාඩුයි. මේ පරතරය මීටත් වඩා වැඩි කළ හැකිනම් ප්‍රතිඵල තවත් ඉක්මන් වෙයි.

ඩොලරයක මිල ස්ථාවර කර ගැනීම සඳහා මේ මොහොතේ ක්ෂණිකව ගත යුතු, අවශ්‍යම හා වැදගත්ම දෙවන ක්‍රියාමාර්ගය පොලී අනුපාතික විශාල ලෙස වැඩි කිරීමයි. ඒ හරහා, විණිමය අනුපාතය පාලනය කිරීමට අමතරව මුදල් සැපයුම පාලනය කිරීම හරහා උද්ධමනයද පාලනය කළ හැකියි. මේ දේවල් කරද්දී මතු වන අතුරු ප්‍රශ්න තිබෙනවා. ඒ අතුරු ප්‍රශ්න ගැන අප දැනුවත්. ඒ අතුරු ප්‍රශ්න වලටද විසඳුම් තිබෙනවා. 

දෙසිය තිහට දෙසිය හැටක් රුපියල් බෝ වේවා!

මහ බැංකුව විසින් රුපියල අවප්‍රමාණය කරන්න තීරණය කරලා දවසක් යද්දී ඩොලරය රුපියල් 260 දක්වා ගිහින්. මෙයින් පෙනෙන්නේ එක පැත්තකින් හතර අතේ නෙලනවා ඇරෙන්න ආණ්ඩුවට කිසිදු සැලැස්මක් නැති බව. අනෙක් පැත්තෙන් මහ බැංකුව හා ආණ්ඩුව අතර නිසි සම්බන්ධීකරණයක් නැති බව. 

ඊයේ මහ බැංකුව විසින් කරන්න අදහස් කර තිබුණේ ඩොලරය රුපියල් 230 දක්වා යන්න ඉඩ අරින එක මිසක් රුපියල පා කිරීම නොවන බව ඉතා පැහැදිලියි. මහ බැංකු නිවේදනයේ ඒ බව සංඥා කර තිබුණා. එහි කියා තිබුණේ ඩොලරය රුපියල් 230 සීමාවේ රඳවා ගන්නා බව නෙමෙයි කියා දැන් ඕනෑනම් තර්ක කරන්න පුළුවන්. මමනම් හිතන්නේ ඊයේ අපේක්ෂා කළේ ඒකම තමයි.

සාමාන්‍යයෙන් වාණිජ බැංකු හා මහ බැංකුව අතර හොඳ සන්නිවේදනයක් සිදු වෙනවා. මහ බැංකුව කියන දේ පැහැදිලි නැත්නම් ඉතා පහසුවෙන්ම දුරකථන ඇමතුමක් දීලා අදහස් කළ දේ පැහැදිලි කරගන්න පුළුවන්. ඒ වගේම, ලංකාවේ අන්තර්-බැංකු වෙළඳපොළ කෙරෙහි රාජ්‍ය බැංකු වලට විශාල බලපෑමක් කළ හැකියි. මහ බැංකුව විසින් ඩොලරය නිදහස් කිරීමෙන් පසුව වුවත් රාජ්‍ය බැංකු හරහා වක්‍ර ලෙස ඩොලරයේ මිල පාලනය කරන්න පුළුවන්.

ඊයේ සහ අද රාජ්‍ය බැංකු වල හා අනෙකුත් ප්‍රධාන වාණිජ බැංකු වල හැසිරීමෙන් පෙනෙන්නේ ඩොලරයේ මිල ඊයේ දවස තුළ රුපියල් 230 දක්වා යන්න ඉඩ ඇරලා, අද ඒ සීමාව රුපියල් 260 දක්වා උස්සා ඇති බවයි. හෙට වන දෙය බලන්න වෙන්නේ හෙටයි. 

මහ බැංකුවට අනුව අද දිනයේ වාණිජ බැංකු වල ඩොලරයක බරිත සාමාන්‍ය විකිණුම් මිල රුපියල් 259.9999යි. ගැනුම් මිල 249.9603යි. මේවා මාර්ගෝපදේශිත අනුපාතික (guided rates) බව බැලූ බැල්මටම පේනවා. අද දිනයේ උත්සාහ ගෙන තියෙන්නේ ඩොලරයක ගැනුම් මිල රුපියල් 250 සීමාවේ හා විකිණුම් මිල රුපියල් 260 සීමාවේ තියා ගන්නයි. ඇතැම් වාණිජ බැංකු වල විකිණුම් මිල මීටත් වඩා වැඩියි. ගැණුම් මිල මීට වඩා අඩුයි. නමුත්, වෙළඳපොළ සාමාන්‍ය තත්ත්වය මේකයි. 

ඉකොනොමැට්ටා වසර ගණනාවක සිටම විණිමය අනුපාතය අවප්‍රමාණය කළ යුතු බව දිගින් දිගටම කියූ අයෙක් බව මෙය කියවන බොහෝ දෙනෙක් දන්නවා. එසේ කිවුවේ ක්‍රය ශක්ති සාම්‍යය මත පදනම්වයි. ක්‍රය ශක්ති සාම්‍යය මත පදනම්ව බැලුවොත් ඩොලරයක ගැනුම් මිල රුපියල් 250 සීමාවේ හා විකිණුම් මිල රුපියල් 260 සීමාවේ තිබීම යෝග්‍ය තත්ත්වයක්. මේ තීරණය කලින් ගත්තානම් විශාල ඩොලර් ප්‍රමාණයක් ඉතිරි කර ගත හැකිව තිබුණා. 

ඒ නැති වුනු ඩොලර් දැන් නැවත ලැබෙන්නේ නැහැ. ගිය නුවණ ආපහු අද්දගන්න දැන් නැදුන්ගමුවේ ඇතාත් නැහැ. එසේ වුවත්, පමා වී හෝ ගත් මේ තීරණය හොඳ තීරණයක්. 

ලංකාවේ රුපියල එක වර වැඩියෙන්ම අවප්‍රමාණය වුනේ 1977 නොවැම්බර් 15 වනදා ඒ වන තුරු පැවති ද්විත්ව විණිමය අනුපාත ක්‍රමය අහෝසි කළ විටයි. එවර ඩොලරයක නිල මිල ආසන්න වශයෙන් දෙගුණ වුනා. ඒ වන විට නිල විණිමය අනුපාතය ඩොලරයකට රුපියල් 7.89ක් වුවත්, ඒ මිලට ඩොලර් ලබා ගත හැකි වූයේ අත්‍යාවශ්‍ය ආනයන සඳහා පමණයි. අනෙකුත් කටයුතු සඳහා ඩොලර් මිල දී ගැනීමේදී 65%ක අධිභාරයක් ගෙවිය යුතු වුනා. කළු කඩ මිල ඊටත් වඩා වැඩි වුනා. 

ද්විත්ව විණිමය අනුපාත ක්‍රමය අහෝසි කර ඩොලරයක මිල රුපියල් 16.00 දක්වා අවප්‍රමාණය කිරීමෙන් පසුව පාලිත තත්ත්වයන් යටතේ  ඩොලරය පා කිරීමෙන් පසුව 1977 වසර අවසාන වන විට ඩොලරයක විකිණුම් මිල රුපියල් 15.59 දක්වාත්, ගැණුම් මිල රුපියල් 15.33 දක්වාත් ඉහළ ගියා. අධිභාරයද සමඟ රුපියල් 13.02ක් වූ ඩොලරයක මිල සැලකුවහොත් එම මිල රුපියල් 16.00 වීමේදී රුපියල අවප්‍රමාණය වුනේ 20%කට වඩා අඩුවෙන්.

ඉන් පසුව ඩොලරයක මිල එක වර විශාල ලෙස ඉහළ ගියේ 2001 ජනවාරි 23 දින ඩොලරය පා කිරීමෙන් පසුවයි. රුපියල් 80 පමණ මට්ටමක තිබුණු ඩොලරය පා කිරීමෙන් පසුව රුපියල් 96 පමණ මට්ටමකට ඉහළ ගොස් පසුව රුපියල් 88ක පමණ මට්ටමක ස්ථාවර වුනා. මේ ගණන් මට හරියටම මතක නැතත් එවර රුපියල අවප්‍රමාණය වුනේ 10%කට මඳක් වැඩි ප්‍රමාණයකින් පමණයි.

මගේ විශ්වාසය වන්නේ ඊයේ ඩොලරය නිදහස් කරන්නට පෙර මහ බැංකුව විසින් 1977දී හා 2001දී සිදු වූ දෙය පූර්වාදර්ශ සේ සලකමින් ඩොලරයේ මිල 15%කට වඩා ඉහළ නොයවා පාලනය කර ගන්නට හැකි වනු ඇතැයි සිතන්නට ඇති බවයි. එහෙත්, අද රටේ තත්ත්වය 1977 තත්ත්වයට වගේම 2001 තත්ත්වයටද වඩා බොහෝ දරුණු තත්ත්වයක්. 

ඩොලරය පා කිරීමට හේතු වූ 2001 ගෙවුම් ශේෂ අර්බුදයට ලංකාවට මුහුණ දීමට සිදු වුනේ ලංකාවේ හා ඇමරිකාවේ සිදු වූ ත්‍රස්තවාදී ක්‍රියා දෙකක ප්‍රතිඵලයක් ලෙසයි. එම වසරේ පළමු කාර්තු දෙක තුළ ආර්ථිකය සාමාන්‍ය පරිදි වර්ධනය වුවත්, ජූලි මාසයේදී කටුනායක ගුවන් තොටුපොළට හා ගුවන් හමුදා කඳවුරු වලට එල්ල වූ ප්‍රහාර වලින් පසුව රක්ෂණ හා ප්‍රවාහන ගාස්තු ඉහළ ගොස් ආනයන හා අපනයන වෙළඳාමට මෙන්ම සේවා වෙළඳාමටද විශාල බලපෑමක් සිදු වුනා. එහි හානියෙන් යාන්තමින් ගොඩ එමින් සිටියදී කොරේ පිටට මරේ කීවාක් මෙන් සැප්තැම්බර් මාසයේදී ඇමරිකාවේ ලෝක වෙළඳ සංකීර්ණයට ත්‍රස්තවාදී ප්‍රහාර එල්ල වුනා. ගුවන් ගමන් රෙගුලාසි දැඩි වී ප්‍රවාහන පිරිවැය ඉහළ ගියා. ලංකාවේ ඇඟලුම් වලට ඇමරිකාවේ හා යුරෝපයේ වූ ඉල්ලුම අඩුවුනා.

නිදහසින් පසු පළමු වරට ආර්ථිකය සංකෝචනය වූ 2001 වසරේදී එය එසේ සිදු වීමට ප්‍රධානම හේතුව වසරේ දෙවන අර්ධය තුළ ආනයන අපනයන වෙළඳාම පහත වැටීමයි. ආනයන අපනයන වෙළඳාමේ වූ අඩුවීම නොවන්නට එම වසරේදීද ආර්ථික වර්ධනය ධන අගයක්. ගෙවුම් ශේෂ අර්බුදයට හේතු වූයේ මේ නිසා රටේ ඇති වූ තාවකාලික ඩොලර් හිඟයයි. විණිමය අනුපාතය පා කිරීමෙන් පසුව රටට ඩොලර් ගලා විත් ප්‍රශ්නය විසඳුනා.

දැන් රටේ ප්‍රශ්නය 2001දී පැවති ආකාරයේ තාවකාලික ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. මෙය කාලයක් තිස්සේ ගොඩ නැගුණු ආකෘතිමය ප්‍රශ්නයක්. ප්‍රශ්නය විසඳීම සඳහා විණිමය අනුපාතය පා කළ යුතු වුවත්, එය අනිවාර්ය අවශ්‍යතාවයක් මිසක් කිසිසේත්ම ප්‍රමාණවත් අවශ්‍යතාවයක් නෙමෙයි. අර්බුදයෙන් ගොඩ යාම සඳහා විණිමය අනුපාතය පා කිරීමෙන් අනතුරුව තවත් බොහෝ දේ කළ යුතුයි.

දින දෙකක කාලයක් තුළ මුදල් ඒකකයක වටිනාකම 25%කින් පමණ අඩු වීම ලංකා ඉතිහාසය වගේම ලෝක ඉතිහාසය දිහා බැලුවත් සාමාන්‍ය තත්ත්වයක් නෙමෙයි. මුදලක වටිනාකම එකවර එපමණ අඩු වීම දුලබ සිදුවීමක්. ඩොලරයේ මිල 260 මට්ටමේ නවතියි කියන එක පිළිබඳවත් කිසිම සහතිකයක් නැහැ. කොහොම වුනත්, ඩොලරයේ මිල රුපියල් 230 මට්ටමේ රඳවා නොගෙන රුපියල් 260 දක්වා යන්න ඉඩ දුන්නා කියන එකෙන් පෙනෙන්නේ රුපියලට පාවෙන්න ඉඩ දෙන තැනට ආණ්ඩුව හා මහ බැංකුව පත් වී සිටින බවයි.

මේ තීරණයෙන් පසුව ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කර වෙළඳපොළේත් ක්ෂණික හැරවුමක් පෙනෙන්න තිබෙනවා. නැවත බැඳුම්කර වෙළඳපොළ වෙත යා හැකි තත්ත්වයක් ඇති බව එයින් කෙසේවත් අදහස් නොවෙතත් යාන්තමින් හෝ විශ්වාසය ගොඩ නැගීමක් මෙයින් ප්‍රදර්ශනය වෙනවා.

ඩොලර් එක පා කළා කියන්නේ ලෝක විනාසයද? ඊයේ සහ අද මිල ඉහළ ගිය සෑම්පලේට දවසට රුපියල් 30 ගාණේ ඉහළ ගිහින් ඩොලරයක මිල රුපියල් පන්සීයට විතර යයිද? 

නෑ. එහෙම වෙන්නේ නැහැ. ඔය මිල තව ටිකක් ඉහළ ගිහින් ස්ථාවර වෙයි. බොහෝ විට තුන් සීය පනින එකක් නැහැ. හැබැයි ඩොලර් එක පා කළා කියලා ආර්ථිකයේ තියෙන අට අනූවක් නිදන්ගත රෝග, නව අනූවක් ව්‍යාධි, දෙසිය තුනක් අතුරු ආන්තරා සියල්ල එක රැයින් සමනය වෙන්නේ නැහැ. දැන් ඒවා ගැන හිත යොමු කළ යුතුයි. 

ඊට කලින් හෙට වෙන්නේ මොකක්ද කියලා බලා ඉඳිමු. දෙසිය හැටේ නැවතිලා තියෙන්නේ මහ බැංකුවේ මාර්ගෝපදේශනය යටතේනම් හෙට තව ටිකක් මිල ඉහළ යයි. එහෙම නැත්නම් හෙට වෙද්දී මිල ස්ථාවර වෙන්න පුළුවන්.

තිස් අටක් ගෙවා ඉල්ලං කයිද?

ලංකාවේ වාණිජ බැංකු වල ඩොලරයක විකිණුම් මිල මේ වන විට රුපියල් 230 දක්වා ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. මහ බැංකුව විසින් දැනුම් දුන්නේ ඩොලරය නිදහස් කරන බව හා එසේ වුවද ඩොලරයක මිල රුපියල් 230 ඉක්මවනු ඇතැයි අපේක්ෂා නොකරන බවයි. මහ බැංකුව විසින් සෘජුව වාණිජ බැංකු වලට කතා කර හෝ සංඥාත්මක ලෙස රුපියල් 230ක උපරිම මිලක් පනවා ඇති බව පැහැදිලියි. 

පිරිසිදු පාවෙන විණිමය අනුපාත ක්‍රමයක් (clean float) යටතේ විණිමය අනුපාතය (ඩොලරයක මිල) තනිකරම තීරණය වන්නේ වෙළඳපොළ ඉල්ලුම හා සැපයුම මතයි. බටහිර රටවල තිබෙන්නේ මෙවැනි ක්‍රමයක්. පිරිසිදු පාවෙන විණිමය අනුපාත ක්‍රමයක් යටතේ කිසිදු විටෙක රටේ ඩොලර් හිඟයක් හෝ ඩොලර් අතිරික්තයක් ඇති වෙන්නේ නැහැ. නිල සංචිත විශාල ලෙස එකතු වීමක් වෙන්නෙත් නැහැ. එසේ සංචිත නොතිබීම ඒ හේතුව නිසාම රටේ ආර්ථිකයට ප්‍රශ්නයක් වෙන්නෙත් නැහැ. එහෙත්, මෙවැනි ක්‍රමයක් යටතේ ලංකාව වැනි කුඩා හා පටු ආර්ථිකයක් ඇති රටක විණිමය අනුපාතය කෙටි කාලාන්තර තුළ රටට ඔරොත්තු නොදෙන සේ විචලනය විය හැකියි.

පිරිසිදු පාවෙන විණිමය අනුපාත ක්‍රමයක් ලංකාවේ කවදාවත්ම ක්‍රියාත්මක වී නැහැ. ඉතා කෙටි කාලාන්තර තුළ ලංකාවේ  විණිමය අනුපාතය තනිකරම වෙළඳපොළ ඉල්ලුම හා සැපයුම මත තීරණය වී ඇතත්, යම් සීමාවකින් ඔබ්බෙහිදී හැම විටම වගේ මහ බැංකුවේ මැදිහත්වීම් දැකිය හැකි වුනා. 

අපිරිසිදු පාවෙන විණිමය අනුපාත ක්‍රමයකදීද (dirty float) විණිමය අනුපාතය වෙළඳපොළ ඉල්ලුම හා සැපයුම මත තීරණය වුවත්, මහ බැංකුව විසින් විටෙක වෙළඳපොළෙන් ඩොලර් මිල දී ගෙන සංචිත වලට එකතු කර ගැනීම හා තවත් විටෙක එම සංචිත විකුණා වෙළඳපොළට ඩොලර් මුදා හැරීම හරහා වෙළඳපොළ සැපයුම පාලනය කරනවා. ඒ හරහා ඉල්ලුම් සැපයුම් සමතුලිතතාව වෙනස් කර වක්‍ර ලෙස ඩොලරයක මිල පාලනය කරනවා. පසුගිය වසරේ සැප්තැම්බර් මාසය පමණ දක්වා ලංකාවේ ක්‍රියාත්මක වූ විණිමය ප්‍රතිපත්තිය හැඳින්විය හැක්කේ අපිරිසිදු පාවෙන විණිමය අනුපාත ක්‍රමයක් ලෙසයි. 

අපිරිසිදු පාවෙන විණිමය අනුපාත ක්‍රමයක් යටතේ සංචිත එකතු කර ගනිමින් රුපියල (හෝ වෙනත් රටකනම් එම රටේ ව්‍යවහාර මුදල) එහි නියම වටිනාකමට වඩා අඩු මට්ටමක පවත්වා ගත හැකියි. ජපානය, චීනය වැනි රටවල් කාලයක සිට කරන්නේ මෙයයි. මෙහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස අපනයන ඉහළ ගොස් ආනයන අඩු වෙනවා. රට තුළ ඩොලර් (හා වෙනත් විදේශ විණිමය) ගොඩ ගැසෙනවා. ඒ වගේම, අවශ්‍ය අවස්ථා වලදී මේ සංචිත විකුණා මුදලේ අගය අධිප්‍රමාණය කළ හැකියි. 

සාමාන්‍යයෙන් අපිරිසිදු පාවෙන විණිමය අනුපාත ක්‍රමයක් අනුගමනය කරන රටවල් එසේ කරන්නේ දිගුකාලීනව වෙළඳපොළ ඉල්ලුම හා සැපයුම මත විණිමය අනුපාතය තීරණය වීමට ඉඩ දෙන අතරම ඉතා කෙටි කාලාන්තර තුළ විණිමය අනුපාතයේ සිදු විය හැකි උච්ඡාවචනයන් පාලනය කිරීමටයි. 

උදාහරණයක් ලෙස ලංකාවේ ආණ්ඩුව ඉන්දියාවෙන් මාස තුනක කාලයකට  ඩොලර් බිලියනයක ණයක් අරගෙන ඒ ඩොලර් ප්‍රමාණය එක වර විකිණුවොත් ක්ෂණිකව රට ඇතුළේ ඩොලර් සැපයුම විශාල ලෙස ඉහළ යනවා. ඊට අනුරූපව ඉල්ලුම ඉහළ නොයන නිසා ඩොලරයේ මිල විශාල ලෙස පහත බසිනවා. ඉන් පසු, තෙමසකින් පසුව ණය ගෙවීම සඳහා වෙළඳපොළෙන් ඩොලර් බිලියනයක් මිල දී ගැනීමේදී මෙහි අනෙක් පැත්ත සිදු වී ඩොලරයක මිල එක වර විශාල ලෙස ඉහළ යනවා.

මහ බැංකුව මැදිහත් වී මුල් අවස්ථාවේදී ඩොලර් බිලියනය මිල දී ගෙන මාස තුනකට පසුව එම ඩොලර් ප්‍රමාණය නැවත විකිණීම මගින් විණිමය අනුපාතයෙහි ඉහත කී උච්ඡාවචනය වීම නවත්වා ගත හැකියි. එයින් දිගුකාලීන සමතුලිතතාවය වෙනස් වෙන්නේ නැහැ. මේ ක්‍රමය පාලිත විණිමය අනුපාත ක්‍රමය ලෙසද (managed float) හැඳින්වෙනවා. මා හිතන විදිහට එජාප/සජබ පෙනී සිටින්නේ මෙවැනි අපිරිසිදු පාවෙන විණිමය අනුපාත ක්‍රමයක් වෙනුවෙන්. 43 බලකායද එවැනි ක්‍රමයක් වෙනුවෙන් පෙනී සිටිනවා විය හැකියි. 

අපිරිසිදු විණිමය අනුපාතික ක්‍රමයක් අනුගමනය කිරීමේදී විණිමය පාලකයින් (මහ බැංකුව) විසින් වෙළඳපොළ සමතුලිතතාවය හා තාවකාලික උච්ඡාව්ඡාවචනයන් අතර වෙනස නිවැරදිව හඳුනා ගත යුතුයි. එහෙත්, බොහෝ විට ලංකාවේදී ප්‍රායෝගිකව දැකිය හැක්කේ උච්ඡාව්ඡාවචනයන් පාලනය කිරීමෙන් ඔබ්බට ගොස්, වෙළඳපොළට එරෙහිව, විණිමය අනුපාතය හිතුමනාපයට පාලනය කිරීම සඳහා සංචිත භාවිතා කිරීමේ උත්සාහයක්. මෙවැනි තත්ත්වයක් යටතේ ලංකාවේ ක්‍රමය අපිරිසිදු විණිමය අනුපාතික ක්‍රමයක් ලෙස නොපැවතී යම් තරමකින් ස්ථිර විණිමය අනුපාත ක්‍රමයක් බවට පත් වෙනවා.

ස්ථිර විණිමය අනුපාත ක්‍රමයකදී මාර්ගෝපදේශන මූලධර්මය (guiding principle) වන්නේ වෙළඳපොළ ඉල්ලුම හා සැපයුම නෙමෙයි. මෙහිදී කිසියම් බලධාරියෙකු විසින් "තිබිය යුතු" විණිමය අනුපාතය තීරණය කරනවා. මෙය හරියටම වෙළඳපොළ ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිත කරන විණිමය අනුපාතය වීම සිදු නොවිය හැකි තරමේ අහම්බයක් පමණක් නිසා, මෙහි අනිවාර්ය ප්‍රතිඵලය ලෙස රට තුළ ඩොලර් අතිරික්තයක් හෝ හිඟයක් ඇති වෙනවා. 

ඩොලර් අතිරික්තයක් ඇති වූ විට එම ඩොලර් ප්‍රමාණය සංචිත වලට එකතු කරගෙන පහසුවෙන් ප්‍රශ්නය විසඳා ගත හැකියි. එහෙත්, ඩොලර් හිඟයක් ඇති වූ විට ප්‍රශ්නය පාලනය කර ගත හැක්කේ සංචිත තිබෙන සීමාව දක්වා පමණයි. ඉන් පසුව, ආනයන පාලනය වැනි දැඩි ක්‍රියාමාර්ග ගන්න සිදු වෙනවා. 

ස්ථිර විණිමය අනුපාත ක්‍රමයක් යටතේ, විණිමය අනුපාතය විණිමය පාලකයින් විසින් සිතන පරිදි "තිබිය යුතු" මට්ටමේ පවත්වා ගැනීම සඳහා විශාල සංචිත ප්‍රමාණයක් නාස්ති කිරීමෙන් හා ආනයන සීමා ආදිය පැනවීමෙන්ද පසුව තව දුරටත් මේ කාර්යය අපහසු වෙද්දී ඔවුන්ට විණිමය අනුපාතය අවප්‍රමාණය කිරීමට සිදු වෙනවා. මෙහිදී මා සිංහලෙන් අවප්‍රමාණය යන වචනය යොදා ගන්නේ ඉංග්‍රීසි භාෂාවේ devaluation යන අර්ථයෙන්.

මේ වන විට සිංහලෙන් අවප්‍රමාණය යන වචනය භාවිතා වෙන්නේ ඉංග්‍රීසියෙන් depreciate යන අර්ථයෙන්. එමෙන්ම, appreciate යන අර්ථය දීමට අධිප්‍රමාණය යන වචනය භාවිතා වෙනවා. විණිමය අනුපාතය appreciate හෝ depreciate විය හැක්කේ පාවෙන විණිමය අනුපාතික ක්‍රමයක් යටතේ පමණයි. ඒ නිසා, appreciate හෝ depreciate වීමක් මිස appreciate හෝ depreciate කිරීමක් කියා දෙයක් නැහැ. මේ අර්ථයෙන් සිංහල වචන යොදා ගත්තොත් අවප්‍රමාණය හෝ අධිප්‍රමාණය වීමක් මිසක් අවප්‍රමාණය හෝ අධිප්‍රමාණය කිරීමක් ගැන අපට කතා කළ නොහැකියි. එය වෙළඳපොළ අදිසි හස්තය විසින් තීරණය කරන දෙයක්.

ස්ථිර විණිමය අනුපාත ක්‍රමයක් යටතේ පාලකයෙකු විසින් හිතා මතා විණිමය අනුපාතය වෙනස් කිරීමේදී ඉංග්‍රීසි භාෂාවෙන් යොදා ගැනෙන්නේ devalue හා revalue යන වචනයි. මා හිතන හැටියට සිංහලෙන් අවප්‍රමාණය හා අධිප්‍රමාණය යන වචන මුලින්ම නිර්මාණය වී තිබෙන්නේ devalue හා revalue යන අර්ථ සැපයීමටයි. 2001 වසරේදී පාවෙන විණිමය අනුපාත ක්‍රමය හඳුන්වා දීමෙන් පසුව appreciate හා depreciate යන වචන සඳහා අලුතෙන් සිංහල වචන හදා නොගෙන අවප්‍රමාණය හා අධිප්‍රමාණය යන වචනම ඒ වෙනුවෙන්ද භාවිතා කළා විය හැකියි.

පසුගිය සැප්තැම්බර් මාසයේ සිට ලංකාවේ ක්‍රියාත්මකව තිබෙන්නේ අපිරිසිදු විණිමය අනුපාතික ක්‍රමයකට වඩා ස්ථිර විණිමය අනුපාත ක්‍රමයක් ලෙස හැඳින්විය හැකි ක්‍රමයක්. නිල හැඳින්වීම එලෙස නොවිය හැකියි. ස්ථිර විණිමය අනුපාත ක්‍රමයක් යටතේ විණිමය අනුපාතය අවප්‍රමාණය (devalue) කරනවා මිස අවප්‍රමාණය වීමක් (depreciate) වෙන්නේ නැහැ. දැන් සිදුව තිබෙන්නේ ඩොලරයක මිල රුපියල් 200 සිට රුපියල් 230 දක්වා වෙනස් කිරීමක් මිස වෙනස් වීමක් නෙමෙයි. මේ 200 හා 230 යන මිල ගණන් දෙකම "තිබිය යුතු" මිල ලෙස පාලකයින් විසින් තීරණය කළ මිල ගණන් මිසක් වෙළඳපොළ ඉල්ලුම හා සැපයුමට සම්බන්ධ මිලක් නෙමෙයි.

ස්ථිර විණිමය අනුපාත ක්‍රමයක් යටතේ මුදල් ඒකකයක් අවප්‍රමාණය (devalue) කර තිබීම හරහා කිසියම් රටක් විසින් ප්‍රදර්ශනය කරන්නේ වෙළඳපොළට එරෙහිව යාමට උත්සාහ කර, එය කර ගත නොහැකිව ඇණ ගැනීමෙන් පසුව, නොකර බැරි නිසා මුදලේ අගය අවප්‍රමාණය කිරීමට සිදු වී ඇති බව මිස ප්‍රතිපත්තියක් ලෙස වෙළඳපොළ පිළිගෙන ඇති බව නෙමෙයි. 

මම හිතන විදිහට ජවිපෙ/ජාජබ මෙන්ම "හරිමග" කණ්ඩායම විසින්ද ඩොලරයේ මිල ඉහළ දැමිය යුතු බව කියා සිටියේ මෙවැනි අර්ථයකින්. ඒ කියන්නේ, ඔවුන්ට අනුව ඩොලරයක මිල "තිබිය යුතු" තැන රුපියල් 200 නෙමෙයි. මේ මිල රුපියල් 200 වුවත්, රුපියල් 400 වුනත්, මේ ආර්ථික දෘෂ්ඨිවාදය එකක් මිස දෙකක් නෙමෙයි. මේ සියල්ලන්නම හිතන්නේ ඩොලරයක "හරි මිල" තමන්ට තීරණය කළ හැකි බවයි. ඔවුන් එකඟ නොවන්නේ ඒ "හරි මිල" කීයද කියන එකටයි.

ඇතැම් අය මේ ප්‍රශ්නයම අපෙන්ද අසනවා. 

"එහෙනම් ඉකොනෝ කියන්නේ ඩොලරයේ මිල කීයක් කරන්න කියලද?"

මේ ප්‍රශ්නයම වෙළඳපොළ විරෝධී, වැරදි ප්‍රශ්නයක්. ඩොලරයේ මිල කීයක් කළ යුතුද කියා මට හරියටම කියන්න පුළුවන්නම් මම ඉන්නේත් වෙළඳපොළ විරෝධී ගොඩේ. එවැනි හරි මිලක් ගැන කාටවත්ම කියන්න බැහැ. පාවෙන විනිමය අනුපාත ක්‍රමයේ මූලධර්මය වන්නේම කාටවත්ම හරියටම නිගමනය කළ නොහැකි ඩොලරයක නියම මිල වෙළඳපොල ඉල්ලුම හා සැපයුම මත පදනම්ව සොයා ගැනීමයි.

පාවෙන විණිමය අනුපාත ක්‍රමයක් යටතේ විණිමය වෙළඳපොළක් ක්‍රියාත්මක වන්නේ වෙනත් ඕනෑම නිදහස් වෙළඳපොළක් ක්‍රියාත්මක වන ආකාරයටයි. වෙළඳපොලේ ඩොලර් හිඟයක් ඇත්නම් එයින් පෙනෙන්නේ මිල ඉහළ යා යුතු බවයි. මෙය නිරීක්ෂණය කරන සැපයුම්කරුවන් විසින් තමන් විකුණන ඩොලර් සඳහා ඉල්ලන මිල ඉහළ දමනවා. මිල ඉහළ යනවා. මිල ඉහළ යද්දී ඩොලර් ඉල්ලුම අඩු වී ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිත වෙනවා. විකුණාගන්න බැරි තරම් ඩොලර් අතිරික්තයක් ඇත්නම් එහි අනෙක් පැත්ත වී මිල පහළ යනවා. 

හරි ප්‍රශ්නය "ඩොලරයක මිල කීයක් කළ යුතුද?" කියන එක නෙමෙයි. "ඩොලරයක මිල කීයක් වෙයිද?" කියන එකයි. ප්‍රශ්නයට හරිම පිළිතුර හොයා ගන්න පුළුවන් වෙන්නේ කිසිදු බාධාවකින් තොරව වෙළඳපොළ බලවේග වලට ඩොලරයේ මිල තීරණය කිරීමට ඉඩ හැරීමෙන් පසුව පමණයි.

එක දෙයක් පැහැදිලියි. මේ මිල රුපියල් 230ට වඩා වැඩි මිලක්! 

මහ බැංකුව විසින් ක්‍රියාත්මක කළ උපරිම මිල වූ රුපියල් 200 මට්ටමේදී රටේ ඩොලර් හිඟයක් තිබුණා. එයින් අදහස් වුනේ රුපියල් 200 මට්ටමේදී ඩොලර් ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිත නොවූ බවයි. සමතුලිත මිල රුපියල් 200ට වඩා වැඩි වූ බව මිස එය කොපමණද කියා අප දැන සිටියේ නැහැ. මිල පාලනය කළ විට වෙළඳපොළ සංඥාව නැතිව යනවා. 

මේ සමතුලිත මිල රුපියල් 200-230 අතර මිලක් වුනානම් මහ බැංකුව ඩොලරයට සාපේක්ෂ නිදහසක් දීමෙන් පසුව ඩොලරයේ මිල රුපියල් 230 දක්වා නොගොස් එහි නියම මිලෙහි නවතිනවා. එහෙත්, එසේ වුනේ නැහැ. මිල ක්ෂණිකව රුපියල් 230 දක්වා වැඩි වුනා. එයින් අදහස් වන්නේ නියම මිල රුපියල් 230ට වඩා වැඩි බවයි. එය කීයද කියා අපි හරියටම දන්නේ නැහැ. අපට කළ හැක්කේ පුරෝකථන හෝ අනුමාන කිරීම පමණයි.

මහ බැංකුව විසින් කළ යුතුව තිබුණේ හෝ කළ යුත්තේ වහාම ඩොලරය පා කිරීමද?

දිගුකාලීන ස්ථිර විසඳුම ඩොලරය පා කිරීමයි. එහෙත්, එය මේ වෙලාවේ ක්ෂණිකව කරන්නට යාම භයානක දෙයක්. දැන් එක වර ඩොලරය පා කළොත් එය කොහෙන් නවතීද කියා කියන්න බැහැ. 

වැරැද්ද සිදු වී අවසානයි. එහි හානියද සිදු වී අවසානයි. දැන් කළ හැක්කේ අනාගතයේ සිදු වීමට නියමිත හානි අවම කර ගැනීම පමණයි. ඩොලරය රුපියල් 230 සීමාව දක්වා ඉහළ යන්න ඉඩ දීම මහ බැංකුව පැත්තෙන් ගත් හොඳ තීරණයක්. මෙයින් කිසිසේත්ම ප්‍රශ්නය විසඳෙන්නේ නැති වුනත් මෙය නිවැරදි දිශාවට තැබූ පියවරක්.

ඒ එක්කම පසුගිය මාස හයක කාලය තුළ මහ බැංකුව සිටි ස්ථාවරය කොයි තරම් වැරදිද කියන එකත් මෙයින් තහවුරු වෙනවා. සාමාන්‍ය මිනිසුන් මහ බැංකුවට වඩා ගොඩක් ඉදිරියෙන් සිටියා. පසුගිය සතියේ කොහෙන් හෝ ඩොලර් ටිකක් මිල දී ගත් අයෙකුට දැන් දින දෙකක් ඇතුළත 15%ක ප්‍රතිලාභයක් ලැබිලා!

රුපියල 15%කින් එකවර අවප්‍රමාණය කිරීම සැලකිය යුතු වෙළඳපොළ කම්පනයක්. මෙවැනි තීරණයක් මා විසින් ගත යුතු වූවානම්, මම වුවත් උපරිම වශයෙන් ඩොලරයට ඉහළ යන්න දෙන්නේ රුපියල් 240 දක්වා පමණයි. එය 20%ක අවප්‍රමාණය වීමක්. 15%කින් අවප්‍රමාණය වීමට ඉඩ ඇරීම හොඳ තීරණයක්.

ඉදිරියේදී අනිවාර්යයයෙන්ම කරන්නට සිදුවන දෙයක් වන ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ සහයෝගය ලබා ගැනීම සිදු වන තුරු රුපියලට උපරිම මිලෙහි පාලනයකින් තොරව පාවෙන්නට ඉඩ නොහැරිය යුතුයි. දැන් තත්ත්වය යටතේ රුපියල පා කිරීම කළ යුත්තේ ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ සහයෝගය ලබා ගැනීමට සමාන්තරව පමණයි. එසේ නැත්නම් ඩොලරයේ මිල හිතාගත නොහැකි තරම් ඉහළ මට්ටමකට යා හැකියි. එය සිදු වන තුරු කළ යුත්තේ මේ අයුරින් ඩොලරයේ මිල වරින් වර ටිකෙන් ටික ඉහළ දැමීමයි. එසේ වරක් මිල ඉහළ යාමට ඉඩ දීමෙන් පසුව මාස හයක්වත් අල්ලාගෙන සිටීම ඉලක්කය විය යුතුයි. "crawling peg" ක්‍රමය මේ වෙලාවේ හොඳ විසඳුමක් විය හැකියි.

මේ හොඳ තීරණයත් එක්කම කැබිනට් මණ්ඩලය විසින් අඥාන තීරණයක්ද ගෙන තිබෙනවා. ඒ විදේශ ප්‍රේෂණ වෙනුවෙන් ගෙවන දිරි දීමනාව රුපියල් 38 දක්වා වැඩි කිරීමයි. කළ යුතුව තිබුණේ ඩොලරය රුපියල් 240 පමණ දක්වා යාමට ඉඩ හැර මේ දිරි දීමනාව ගෙවීම අහෝසි කිරීමයි. දිරි දීමනාව නිසා සිදු වන්නේ තත්ත්වය තවත් නරක අතට හැරෙන එකයි. 

දිරි දීමනාවද සමඟ විදේශ ශ්‍රමිකයෙකුට ඩොලරයකට රුපියල් 268කට ආසන්න, ප්‍රායෝගිකව රුපියල් 265ක පමණ මුදලක් ලබා ගත හැකි වෙනවා. මා හිතන විට මේ වෙද්දී කළු කඩ මිල මීට ආසන්නයි. මෙහි අරමුණ කළු කඩ ඩොලර් නියම ක්‍රමයට ගෙන්වා ගැනීම බව පැහැදිලියි. ලිබියාව වැනි රටවල් විසින්ද අනුගමනය කළ මේ ද්විත්ව විණිමය අනුපාත ක්‍රමයෙන් අපේක්ෂිත අරමුණ ඉටු වෙයිද?

මේ හරහා ලංකාවේ විණිමය පාලකයින් විසින් (ආණ්ඩුව, මහ බැංකුව හෝ දෙකම) ඉතා පැහැදිලි ලෙස වෙළඳපොළට සංඥා කර තිබෙන්නේ ඩොලරයක නියම මිල රුපියල් 268ක් බව ඔවුන් පිළිගන්නා බවයි. මේ සමඟම ඩොලර් රුපියල් කිරීම ගැන හිතන ඕනෑම කෙනෙකු ක්ෂණිකව එළැඹෙන නිගමනය වන්නේ ඩොලරයකට රුපියල් 268කට අඩු ඕනෑම මිලක් තමන්ට පාඩු ලබා දෙන අසාධාරණ මිලක් බවයි. ඒ නිසා, කිසිවෙකු රුපියල් 268කට අඩුවෙන් ඩොලර් විකිණීමට පෙළඹෙන්නේ නැහැ.  

ලංකාවට සල්ලි එවන්න අවශ්‍ය අයෙකුට, සෛද්ධාන්තික ලෙස, ශ්‍රමිකයෙකු හරහා වක්‍ර ලෙස මුදල් එවා ඩොලරයකට රුපියල් 268ක් ලබා ගත හැකියි. ඒ කියන්නේ, උන්ඩියල් ක්‍රම ක්‍රියාත්මක කරන අයට අඩුම වශයෙන් ඩොලරයකට රුපියල් 268ක් ගෙවන්න සිදු වෙනවා කියන එකයි. උන්ඩියල් ක්‍රමයේ අවදානම් සැලකූ විට මේ මිල රුපියල් 280-300 පමණ මිලක් විය හැකියි. 

ශ්‍රමිකයෙකුට ඩොලරයකට රුපියල් 268ක් ලැබුණත්, එයින් රුපියල් 38ක්ම ගෙවන්නේ මහ බැංකුව හෝ රජය විසින් නිසා වානිජ බැංකු වලට රුපියල් 230ක මුදලකට ඩොලර් විකිණීය හැකියි. මෙහිදී වක්‍ර ලෙස වෙන්නේ කුමක්ද? වැඩි මිලට මිල දී ගන්නා තෙල් අඩු මිලට විකුණනවාක් මෙන් ආණ්ඩුව විසින් රුපියල් 268 බැගින් වාණිජ බැංකු වලින් ඩොලර් මිල දී ගෙන එම ඩොලර් රුපියල් 230 බැගින් ආපසු විකිණීමයි. වෙනත් විදිහකින් කිවුවොත් ඩොලර් මිල දී ගන්නා අයට පොදු අරමුදල් වැය කර රුපියල් 38ක සහනාධාරයක් ලබා දීමයි.

ඕනෑම දෙයක් සහන මිලකට ලැබෙන විට සිදු වන්නේ ඉල්ලුම ඉහළ යාමයි. මේ වැඩේ නිසා වෙන්නේත්, ඩොලර් ඉල්ලුම ඉහළ යාමයි. රුපියල් 268ක් වටිනා දෙයක් රුපියල් 230කට නොගන්නේ කවුද? ආර්ථික විද්‍යා භාෂාවෙන් කියනවානම් මිල වැඩි වීමට ඉඩ ලැබීම නිසා සමතුලිත ලක්ෂ්‍යය සැපයුම් වක්‍රය දිගේ ඉහළට යනු මිස සැපයුම් වක්‍රය විතැන් නොවන නමුත් ඉල්ලුම් වක්‍රය විතැන් වෙනවා. මෙහි ප්‍රතිඵලය වන්නේ ඩොලර් ඉල්ලුම හා සැපයුම අතර පරතරය තවත් වැඩි වී ඩොලර් හිඟය ඉහළ යාමයි. 

අනිවාර්යයෙන්ම දිගටම පවතින හා බොහෝ විට ඉහළ යා හැකි ඩොලර් හිඟය නිසා ඩොලරයක මිල රුපියල් 230 දක්වා ඉහළ ගියද ලංකාවේ බොහෝ දෙනෙකුට ඒ මිලට ඩොලර් මිල දී ගැනීමට අවස්ථාවක් ලැබෙන්නේ නැහැ. ඒ අවස්ථාව ලැබෙන්නේ ආණ්ඩුව විසින් ඒ අවස්ථාව ලබා දෙන අයට පමණයි. අනෙක් අයට තව දුරටත් කළු කඩෙන් ඩොලර් මිල දී ගන්න වෙනවා. ඩොලර් විකුණන අයට රුපියල් 268ක් ලැබෙන බව දන්නා නිසා තමන්ට ඩොලර් එකකට ඊට වඩා මිලක් ගෙවන්න වන බව ඒ අය දන්නවා. ඒ නිසා, මේ වැඩෙන් පස්සේ උන්ඩියල් ඩොලර් මිල දී ගන්නා අය ඒ වෙනුවෙන් රුපියල් 280-300ක් ගෙවන්න සූදානම් වෙයි. අවසාන ප්‍රතිඵලය වන්නේ කළු කඩ මිල රුපියල් 280-300 වැනි මට්ටමකට යන එකයි.

වෙළඳපොළ ගැන මූලික අවබෝධයක් නැති අය ආර්ථිකය මෙහෙයවන්න ගිය විට මේ වගේ ප්‍රශ්න ඇති වෙනවා. කළු කඩ මිල කියන්නේ ඉල්ලුම් සැපයුම් සමතුලිතතාවයක් තමයි. එහෙත්, ඉල්ලුම් හා සැපයුම් සාධක වෙනස් වූ විට කළුකඩ මිලද වෙනස් වෙනවා. විණිමය අනුපාතය අවප්‍රමාණය කිරීම හොඳ තීරණයක්. නමුත්, ඔය රුපියල් තිස් අට ගෙවීම ඉල්ලං කෑමක්!

ඩොලරය 15%කින් ඉහළ යයි!

මහ බැංකුව විසින් ඩොලරයක මිල රුපියල් 200 මට්ටමේ තබා ගැනීමේ උත්සාහය අතහැර තිබෙනවා. අද නිකුත් කර ඇති මහ බැංකු නිවේදනයෙන් අදහස් වෙන්නේ ඩොලරයක මිල රුපියල් 230 දක්වා ඉහළ යාමට ඉඩ හැර ඉන්පසුව තවත් කාලයක් රුපියල් 230 මට්ටමෙහි තබා ගැනීමට කටයුතු කෙරෙනු ඇති බවයි.

මහ බැංකුවේ මේ නිවේදනයත් සමඟම ඩොලරයක මිල ඉතා ඉක්මණින් රුපියල් 230 මට්ටම දක්වා ඉහළ යාමට නියමිතයි. මෙය අවශ්‍ය අවස්ථාවේදී නොකිරීම නිසා සිදුව ඇති හානිය මේ තීරණය නිසා ආපසු හැරවිය නොහැකි වුවත්, දැන් හෝ මේ අයුරින් යම් තරමකින් ඩොලරයේ මිල ඉහළ යන්නට ඉඩ හැරීම තුළ ඩොලර් අර්බුදයෙන් බැට කන ආර්ථිකයට කිසියම් තාවකාලික සහනයක් ලැබේයයි සිතිය හැකියි. 

මේ අවස්ථාව වන විට ඩොලර් ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිත වීමට ඉඩ ඇති මිල රුපියල් 230 නොවෙතත්, රුපියල් 200 මට්ටම හා සැලකූ විට මෙය හොඳ මිලක්. මේ තීරණයත් සමඟ යම් ඩොලර් ප්‍රමාණයක් රට තුළට සම්ප්‍රේෂණය වේයැයි සිතිය හැකියි. එසේ වුවද, ඩොලරයක මිල රුපියල් 230 දක්වා ඉහළ දමා අර්බුදය විසඳා ගත හැකිව තිබුණු අදියර මේ වන විට පහු වී හමාරයි.

එක පැත්තකින් රුපියල් 230 නරක මිලක් නොවීමත්, අනෙක් පැත්තෙන් මහ බැංකුව විසින් අවම වශයෙන් තවත් මාස තුනක්වත් ඩොලරයේ මිල 230 මට්ටමේ තබා ගැනීමට උත්සාහ කරනු ඇති නිසාත්, ඉදිරි මාස තුනක පමණ කාලය ඇතුළත ලංකාවට ඩොලර් යවන්නට හෝ අතේ තිබෙන ඩොලර් රුපියල් කරන්නට අවශ්‍ය අයෙකුට එය කිරීමට මෙය හොඳ අවස්ථාවක්. 

ආණ්ඩුව තුළ දේශපාලනික බෙදීමක් ඇති වී තිබෙන මේ අවස්ථාවේදී මහ බැංකුව විසින් ඩොලරය මේ අයුරින් සැලකිය යුතු තරමකින් අවප්‍රමාණය වීමට ඉඩ හැරීම හරහා පිළිබිඹු වන්නේ ආණ්ඩුවේ ලිබරල් බලවේග වලට ක්‍රියාත්මක වීමට තිබුණු බාධා යම් තරමකින් හෝ අඩු වී ඇති බවයි. 

ආර්ථික අර්බුදයේ වත්මන් හැඩය (අටවන කොටස)

දෙසතියකට ආසන්න විරාමයකින් පසුව නැවතත් අපි "ආර්ථික අර්බුදයේ වත්මන් හැඩය" ලිපි මාලාව වෙත පැමිණෙමු. පසුගිය කොටසෙන් අපි 2021 වසර පමණ දක්වාම ලංකාවේ ආර්ථිකය තුළ සිදු වූ දේ ගැන කතා කළා. දැන් අපට වැදගත් ප්‍රධානම ප්‍රශ්නය "මේ යන විදිහට ගිහින් කොහෙන් කෙළවර වෙයිද?" කියන එකයි.

දුර අනාගතය අපි පැත්තකින් තියමු. මේ අවුරුද්ද හා ඉදිරි වසර ලංකාවට කොහොම වෙයිද?

විචල්‍ය ගණනක් මත තීරණය වන මෙවැනි දෙයක් ගැන අපට නිශ්චිත අනාවැකි කියන්න බැහැ. එහෙත්, සිදු විය හැක්කේ පහත තත්ත්වයන් තුනෙන් එකක්.

පළමු වියහැකියාව- ආණ්ඩුව කොහෙන් හෝ ඩොලර් හොයා ගෙන මේ යන විදියට තව ටික කලක් ඇදගෙන යයි. වසංගත බිය දුරු වෙද්දී නැවත රට සංචාරකයින්ගෙන් පිරී යයි. ඒ සමඟ රටට ඩොලර් ගලා එද්දී නැවතත් හැම ප්‍රශ්නයක්ම විසඳී සෞභාග්‍යය උදා වෙයි. 

දෙවන වියහැකියාව - ආණ්ඩුව පළමු ක්‍රමයට ඇදගෙන යන්න උත්සාහ කළත් එය කිසිසේත්ම කළ නොහැකි බව පෙනී යද්දී ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත යාමට තීරණය කරයි. ඉන් පසුව, ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලට එකඟ විය හැකි ආකාරයේ ප්‍රතිසංස්කරණ සිදු කරයි. 

තෙවන වියහැකියාව - පළමු ක්‍රමයට ඇදගෙන යාම කිසිසේත්ම කළ නොහැකි බව පෙනී යද්දීත් ආණ්ඩුව ඒ මාර්ගයේම ගොස් රට විශාල ව්‍යසනයකට ඇද දමයි.

පළමු වියහැකියාව ආණ්ඩුව විසින් පෙන්වන්නට හදන සුභවාදී තත්ත්වයයි. දෙවැන්න ඇතැම් එජාප/සජබ දේශපාලනඥයින්  විසින් හා ආර්ථික විද්‍යාඥයින් ගණනාවක් විසින් යෝජනා කරන විකල්පයයි. තෙවැන්න විපක්ෂයේ ඇතැම් දේශපාලනඥයින් විසින් ඇඟිල්ල දික් කර පෙන්වන දිස්තෝපියානු අනාගතයයි. මගේ අදහස අනුව සිදු වීමට වැඩිම ඉඩක් ඇත්තේ දෙවැන්නයි.

මේ ආර්ථික අර්බුදය තනිකරම මේ ආණ්ඩුවේ වරදින් සිදු වූ දෙයක් නෙමෙයි. අප මේ වන විට ආර්ථික අර්බුදයේ ඓතිහාසික සම්භවය පිළිබඳව විස්තරාත්මක ලෙස කතා කර අවසන්. ඒ වගේම, වසංගත තත්ත්වය ආර්ථික අර්බුදයට හේතු වූ බවද බොරුවක් නෙමෙයි. කෙසේ වුවද, මේ ආණ්ඩුව විසින් අනුගමනය කළ ක්‍රියා මාර්ගද ආර්ථික අර්බුදයට සැලකිය යුතු ලෙස දායක වී ඇති බව අපට බැහැර කළ නොහැකියි. 

අපි පෙර කොටස් සමඟ පළ කළ පහත වගුව වෙත නැවත යමු. එවිට අපට ආර්ථික අර්බුදයට වසංගතය නිසා සිදු වූ බලපෑම නිශ්චිත ලෙස හඳුනා ගත හැකියි.

වසංගතයේ බලපෑමක් නොතිබුණු 2019 වසර සාමාන්‍ය වසරක් ලෙස අපට හඳුනා ගත හැකියි. එම වසර පාදක කරගෙන අපි 2020 වසර දෙස නැවත හැරී බලමු. පෙර වසරට සාපේක්ෂව, 2020 වසරේදී ලංකාවේ විදේශ අංශයේ හැසිරීම වෙනස් වූයේ කෙසේද? වසංගතය නොවන්නට තත්ත්වය පැවතිය හැකිව තිබුණේ කෙසේද?

පළමු ප්‍රශ්නයට අපට ඉහත වගුවේ ඇති සංඛ්‍යාලේඛණ ඇසුරෙන් නිශ්චිත පිළිතුරු සොයාගත හැකියි. එහෙත්, ප්‍රතිපරිසිද්ධික තත්ත්වය නිරීක්ෂණය කළ නොහැකි බැවින්, දෙවන ප්‍රශ්නයට අපට එලෙස පිළිතුරු හොයා ගන්න බැහැ. එය කළ හැක්කේ උපකල්පන, අනුමාන හා විශ්ලේෂණ මත පදනම්ව පමණයි. ඒ නිසා, අපි පළමුව පහසු තැනින් පටන් ගනිමු.

පෙර වසරට සාපේක්ෂව 2019 වසරේදී අපනයන ආදායම් ඩොලර් මිලියන 1,893කින් පහළ ගියා. සේවා අපනයන ආදායම් ඩොලර් මිලියන 4,439කින් පහළ ගියා. ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ ඩොලර් මිලියන 387කින් වැඩි වුනා. ඒ අනුව, සමස්තයක් ලෙස මේ ක්‍රම තුනෙන් රටට එන ඩොලර් ප්‍රමාණය මිලියන 5,945කින් අඩු වුනා. 

කෙසේ වුවද, රටේ ආනයන වියදම්ද ඩොලර් මිලියන 3,882කින් අඩු වුනා. ඒ වගේම, සේවා ආනයන වියදම් ඩොලර් මිලියන 2,409කිනුත්, විදේශ බැරකම් වෙනුවෙන් ගෙවිය යුතු වූ ප්‍රතිලාභ ඩොලර් මිලියන 416කිනුත් අඩු වූ නිසා ජංගම ගිණුමේ හිඟය පෙර වසරට සාපේක්ෂව ඩොලර් මිලියන 761කින් අඩු වුනා. 2020 වසරේදී පැවති ජංගම ගිණුමේ හිඟය ඩොලර් මිලියන 1,083ක් පමණයි.

දැන් වඩා අසීරු දෙවන ප්‍රශ්නය. වසංගතය නොවන්නට පැවතිය හැකිව තිබුණු තත්ත්වය කුමක්ද?

රටේ අපනයන ආදායම් සාමාන්‍යයෙන් වසරින් වසර ඉහළ යනවා මිසක් අඩු වෙන්නේ නැහැ. වසංගතය හැර එය වැළකෙන වෙනත් විශේෂ දෙයක් වසර තුළ සිදු වුනේ නැහැ. 2020 අපනයන ආදායම පෙර වසරට සාපේක්ෂව 2%කින් වැඩි වීනම් අපනයන ආදායම ඩොලර් මිලියන 12,178 දක්වා ඉහළ යනවා. 

ලංකාවේ සේවා ආදායම් වලින් වැඩි කොටසක් ලැබෙන්නේ සංචාරක කර්මාන්තයෙන්. වසංගතය හේතුවෙන් රටේ විදේශ අංශයට වැඩිම බලපෑමක් සිදු වුනේ සංචාරක කර්මාන්තය බිඳ වැටීම නිසා. කෙසේ වුවද, 2019 වසරේදීද, පාස්කු බෝම්බ පිපිරීම් හේතුවෙන් සංචාරක කර්මාන්තයේ බිඳ වැටීමක් සිදුව තිබුණා. 

මේ ආණ්ඩුව විසින් බලය ලබා ගැනීමේදී රටේ ආරක්ෂාව තහවුරු කිරීමට වැඩි බරක් දෙන බව අවම වශයෙන් ප්‍රදර්ශනාත්මක ලෙස හෝ පෙන්නුම් කර සිටියා. ඒ වගේම, 2019 වසර වන විට 2.3% මට්ටමට පහත වැටී තිබුණු ආර්ථික වර්ධන වේගය ඉහළ දමා ගැනීමේ ඉලක්කයක මේ ආණ්ඩුව සිටියා. එහිදී, සංචාරක කර්මාන්තය කෙරෙහි සැලකිය යුතු බරක් දමා තිබුණා. මේ කරුණු අනුව, වසංගතය නොවන්නට සංචාරක කර්මාන්තය නැවත හිස ඔසොවා රටේ සේවා ආදායම් අවම වශයෙන් 2018 මට්ටමට පැමිණිය හැකිව තිබුණේයැයි සිතීම නරක උපකල්පනයක් කියා මා සිතන්නේ නැහැ. එම ආදායම ඩොලර් මිලියන 8,374ක්.

වසංගත කාලය තුළ, විශේෂයෙන්ම 2020 වසර තුළ, කලාපයේ බොහෝ රටවලට ලැබුණු ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ ඉහළ ගියා. ලංකාවටද  මේ තත්ත්වය යම් තරමකින් හෝ එලෙසම බලපෑ බව අපට උපකල්පනය කළ හැකියි. එහෙත්, ඊට පෙර තෙවසර තුළ දැකිය හැකි වූයේ ලංකාවට ලැබෙන ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ වසරින් වසර යම් තරමකින් අඩුවන ප්‍රවණතාවක්. අපේ ඇස්තමේන්තුව වන්නේ වසංගතය නොවන්නට ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ 2018 මට්ටමේ සිට 2.5%කින් පමණ අඩුවිය හැකිව තිබුණු බවයි. ඒ අනුව, ඩොලර් මිලියන 6,529ක ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ 2020 වසර තුළ ලැබිය හැකිව තිබුණා.

ඉහත කාණ්ඩ තුන යටතේ ලැබිය හැකිව තිබුණු සමස්ත ආදායම ඩොලර් මිලියන 27,102ක්. එහෙත්, ඇත්තටම ලැබුණේ ඩොලර් මිලියන 20,187ක් පමණයි. මේ අනුව, වසංගතයේ බලපෑම නිසා රටට පැමිණිය හැකිව තිබුණු ඩොලර් මිලියන 5,945ක් නොලැබී ගොස් ඇති බව ඇස්තමේන්තු කළ හැකියි.

දැන් අපි වියදම් පැත්ත බලමු. 2019 වසර කියන්නේ පෙර වසරට සාපේක්ෂව ආනයන වියදම් සැලකිය ලෙස යුතු අඩු වූ වසරක්. එම වසර තුළ ආනයන වියදම් ඩොලර් මිලියන 2,296කින් අඩු වුනා. එය අහම්බයෙන් සිදු වූ දෙයක් නොවෙයි. ඉතා දැඩි මුදල් හා රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති නිසා සිදු වූ දෙයක්. 2019 වසර තුළ සංචිත මුදල් සැපයුම 3.0%කින් පහළ ගියා. පටු මුදල් සැපයුම හා M2b පුළුල් මුදල් සැපයුම ඉහළ ගියේ පිළිවෙලින් 4.2%කින් හා 7.0%කින් පමණයි. ඒ වගේම පෙර වසර අවසාන වුනේ රුපියල 20%කින් පමණ අවප්‍රමාණය වීමට ඉඩ හරිමිනුයි. ආර්ථික වර්ධන වේගය 2.3% මට්ටම දක්වා අඩු වීමට මේ සියලු කරුණු බලපෑවා.

අලුත් ආණ්ඩුව පටන් ගත්තේ මෙවැනි තැනකින් නෙමෙයි. බදු විශාල ලෙස අඩු කරමින් වැය කළ හැකි (disposable) ආදායම සැලකිය යුතු ලෙස ඉහළ දමමින් ප්‍රසාරණාත්මක රාජ්‍ය මූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති හා ලිහිල් මුදල් ප්‍රතිපත්ති හරහා මේ ආණ්ඩුව විසින් ඉලක්ක කරමින් සිටියේ ආර්ථික වර්ධනයයි. වසංගතය නොවන්නට 2020 ආර්ථික වර්ධනය 4.5-5% පමණ මට්ටමකට ඉහළ යා හැකිව තිබුණා. එවැනි තත්ත්වයක් තුළ ආනයන ඉල්ලුම අවම වශයෙන් 2018 මට්ටම දක්වා ඉහළ යා හැකිව තිබුණා. මීට අමතරව රජයේ ප්‍රාග්ධන වියදම් ඉහළ යාම නිසා ආනයන වියදම් තවත් ඩොලර් බිලියනයකින් ඉහළ යා හැකිව තිබුණේයැයි සැලකුවහොත් 2019 ආනයන වියදම ඩොලර් මිලියන 23,233ක් විය හැකිව තිබුණා.

වසංගතයට පෙර 2015-2019 කාලය තුළ සේවා ආනයන වියදම් වසරකට 4.5%කින් පමණ ඉහළ ගොස් ඇති බව සැලකු විට 2020 සේවා ආනයන වියදම ඩොලර් මිලියන 4,833ක් විය හැකිව තිබුණා. එලෙසම පෞද්ගලික ප්‍රේෂණද පැවති ප්‍රවණතාව අනුව ඩොලර් මිලියන 1,003 දක්වා 4.5%කින් ඉහළ යා හැකිව තිබුණේ යැයි සිතමු. අනෙකුත් ශුද්ධ ලැබීම් හා විදේශ බැරකම් වෙනුවෙන් ගෙවිය යුතු වූ ප්‍රතිලාභ නොවෙනස්ව 2019 මට්ටමේම පැවතිය හැකිව තිබුණේයැයි සිතුවොත්, මේ සියල්ලේ සම්ප්‍රයුක්ත ප්‍රතිඵලය විය හැකිව තිබුණේ ඩොලර් මිලියන 4,420ක ජංගම ගිණුම් හිඟයක්. එහෙත් ඇත්තමට පැවති ජංගම ගිණුම් හිඟය ඩොලර් මිලියන 1,083ක් පමණයි.

මෙයින් කියැවෙන්නේ කුමක්ද? වසංගතය නොවන්නට ජංගම ගිණුම් හිඟය පියවීම සඳහා තවත් ඩොලර් මිලියන 3,337ක් හොයා ගන්නට සිදු වෙනවා කියන එකයි. ඒ කියන්නේ, 2020 ජංගම ගිණුම් ශේෂය සලකූ විට, සුනාමිය වගේම කෝවිඩ් වසංගතයද වෙස් වලාගත් ආශීර්වාදයක් වී ඇති බවයි. 

ලංකාව මේ තරම් අර්බුදයකට ගියේ 2020 ජංගම ගිණුම් හිඟය ඩොලර් මිලියන 1,083 මට්ටම දක්වා අඩු වී තිබියදී. වසංගතය නොවන්නට මේ හිඟය ඉතා පහසුවෙන්ම ඩොලර් බිලියන 4.5ක් පමණ විය හැකිව තිබුණා. කෙසේ වුවද, වසංගතයේ බලපෑම නොවන්නට සල්ලි හොයා ගැනීම මේ තරම්ම අපහසු නොවිය හැකිව තිබුණු බව අපේ අදහසයි.

ජංගම ගිණුමේ ඩොලර් බිලියන දෙකක පමණ හිඟයක් තිබීම ලංකාවට සාමාන්‍ය දෙයක්. එහෙත් මේ අඩුව ණය සුරැකුම්පත් විකුණා ලබා ගත හැකි නිසා ජංගම ගිණුමේ හිඟය සාමාන්‍යයෙන් කෙටිකාලීනව ප්‍රශ්නයක් වෙන්නේ නැහැ. උදාහරණයක් ලෙස 2019 වසරේදීද ජංගම ගිණුමේ ඩොලර් මිලියන 1,843ක හිඟයක් තිබුණත්, එම වසරේදී ණය සුරැකුම්පත් ආයෝජන ලෙස ඩොලර්  මිලියන 2,313ක මුදලක් ලැබුණා. එහෙත්, 2020 වසරේදී වුනේ හැමදාම ණය සුරැකුම්පත් විකුණා අලුතෙන් ඩොලර් හොයනවා තබා ඒ වන විට සිදු කර තිබුණු ආයෝජන ටිකවත් රැක ගන්න බැරි වීමයි. 2020 වසර තුළ ණය සුරැකුම්පත් ආයෝජන වලින් ඩොලර් මිලියන 2,166ක් ආපසු ගියා. කොටස් වෙළඳපොළ ආයෝජන වලින්ද ඩොලර් මිලියන 217ක් ආපසු ගියා.

මේ විදිහට ආයෝජකයින් විසින් ලංකාවේ ආයෝජන ඉවත් කර ගැනීමට ප්‍රධාන හේතුවක් වූයේ ලංකාවේ ණය ශ්‍රේණිගත කිරීම් පහත වැටීමයි. ණය ශ්‍රේණිගත කිරීම් පහත වැටීමට ආණ්ඩුවේ අදූරදර්ශී රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්තිය හේතු වුනා. එහෙත්, එය එකම හේතුව කියා කියන්න බැහැ. වසංගතය නොපැවතී, රටේ ආර්ථිකය හොඳ තත්ත්වයක පැවතුණේනම්, විශේෂයෙන්ම සංචාරක කර්මාන්තය බිඳ නොවැටුණේනම්, ණය ශ්‍රේණිගත කිරීම් පහළ දැමීම මේ තරම් ඉක්මන් නොවිය හැකිව තිබුණු බව මගේ අදහසයි. 

කෙසේ වුවද, එවැනි තත්ත්වයක් යටතේදී ආණ්ඩුවට ජංගම ගිණුමේ හිඟය පියවීම සඳහා ඩොලර් බිලියන 4.5ක් පමණත් ණය ගෙවීමට තවත් ඩොලර් බිලියන 5ක් පමණත් සොයා ගන්නට සිදු වෙනවා. වසර තුළ ආණ්ඩුවට හොයා ගත හැකි වූයේ ඩොලර් බිලියන 4ක පමණ මුදලක් පමණයි. ඒ කියන්නේ තවත් ඩොලර් බිලියන 5.5ක් පමණ සොයා ගන්නට සිදු විය හැකිව තිබුණා කියන එකයි. 

යහපාලන ආණ්ඩුව විසින් 2019 වසරේදී ඩොලර් බිලියන 4.4ක ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කර විකිණීමට සමත් වුනා. ඒ අනුව බැලුවොත් ඩොලර් බිලියන 5.5ක් කියා කියන්නේ කිසිසේත්ම ලඟා කර ගත හැකිව නොතිබුණු ඉලක්කයක් නෙමෙයි. එහෙත්, යහපාලන ආණ්ඩුවට මෙන් මේ ආණ්ඩුවට යහපත් රාජ්‍යමූල්‍ය විනයක් පෙන්විය හැකිව තිබුණේ නැහැ. ආණ්ඩුව පටන් ගත්තේම වැඩ වරද්දා ගෙනයි. 

ලංකාවේ ණය ශ්‍රේණිය B සිට B- දක්වා පහත හෙළමින්, 2020 අප්‍රේල් මාසයේදී ෆිච් රේටිං ආයතනය කිවුවේ මෙහෙමයි.

"The shock to Sri Lanka's economy from the coronavirus pandemic will exacerbate already-rising public and external debt sustainability challenges following tax cuts and an associated shift in fiscal policy late last year."

ෆිච් රේටිං ආයතනයේ තීරණයට ආණ්ඩුව විසින් බදු කපා හැරීම සෘජු ලෙසම බලපා තිබුණා. එහෙත්, වසංගතය නිසා ණය පැහැර හැරීමේ අවදානම ඉහළ යාමද ඔවුන් විසින් සැලකිල්ලට ගෙන තිබුණා. නොවැම්බර් මාසයේදී ෆිච් රේටිං ආයතනය විසින් ලංකාවේ ණය අවදානම C කාණ්ඩය දක්වාම පහත හෙලුවා. 

මූඩීස් ආයතනය විසින් සැප්තැම්බර් මාසයේදී ලංකාවේ ණය ශ්‍රේණිය C කාණ්ඩය දක්වා පහත හෙළුවා. එම තීරණයටද රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති වලට අමතරව වසංගතය නිසා ඉහළ ගිය ණය පැහැර හැරීමේ අවදානම බලපෑවා. 

"The decision to downgrade Sri Lanka's rating to Caa1 reflects Moody's assessment that the coronavirus-induced shock, which Moody's regards as a social risk, will significantly weaken Sri Lanka's already fragile funding and external positions."

දෙසැම්බර් මාසයේදී ලංකාවේ ණය ශ්‍රේණිය C කාණ්ඩය දක්වා පහත හෙළමින් S&P ආයතනය කිවුවේත් මීට සමාන දෙයක්. 

"S&P Global Ratings downgraded Sri Lanka's long-term sovereign credit ratings to CCC+/C from B-/B, saying the country's fiscal position is expected to deteriorate over the next few years due to a lack of favorable economic and fiscal conditions.

The downgrade reflects the economic fallout from the coronavirus pandemic, which has narrowed the government's fiscal space and capacity to generate income through various sectors such as tourism and has exacerbated risks to debt servicing capacity."

ණය ශ්‍රේණිගත කිරීම් ආයතන වල විශ්ලේෂණ අනුව, වසංගතය ලංකාවේ ආර්ථිකයට, විශේෂයෙන්ම විදේශ ණය ආපසු ගෙවීමේ හැකියාවට, බලපෑ හැකිව තිබුණු ප්‍රධාන ආකාර දෙක වූයේ සංචාරක කර්මාන්ත හරහා ලැබෙන ආදායම් අඩුවීම හා ඇඟලුම් අපනයන ආදායම් අඩු වීමයි. මේ දෙකෙන් ලොකුවටම බලපෑවේ පළමුවැන්නයි. එයට වසංගතය මුල් කාලයේදී කොරෝනා රටින් දුරු කර ලෝකයේ පළමුවැනියා වීමේ පිස්සුවෙන් දඟලා ආණ්ඩුව විසින් කරගත් විනාශයද විශාල ලෙස දායක වුනා. 

කෙසේ වුවද, යම් හෙයකින් 2020දී රටේ ආර්ථිකය හැසිරවීමේ බලය තිබුණේ රනිල් වික්‍රමසිංහගේ ආණ්ඩුවකට වීනම්, වසංගතය නිසා ලංකාවේ ණය ආපසු ගෙවීමේ අවදානම ඉහළ යා නොහැකිව තිබුණේයැයි අපට කිව නොහැකියි. එමෙන්ම, මේ ආණ්ඩුවේ අදූරදර්ශී රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති හමුවේ වුවද, වසංගතය නොවන්නට, මෙතරම් ඉක්මණින් ලංකාවේ ණය අවදානම මෙතරම්ම ඉහළ යා නොහැකිව තිබුණා. ප්‍රශ්නය මෙතරම් දරුණු වුනේ මේ ආණ්ඩුවේ අදූරදර්ශී රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති හා වසංගතයේ බලපෑම එකට එකතු වූ නිසයි.

ණය ශ්‍රේණිගත කිරීම් C කාණ්ඩයට වැටුණු පසු ජාත්‍යන්තර බැඳුම්කර විකිණීම ප්‍රායෝගිකව කළ නොහැකියි. වසංගතය නොවන්නට, මගේ තක්සේරුව අනුව, අඩු වශයෙන් 2020 වසර අවසන් වන තුරු ලංකාවේ ණය ශ්‍රේණිගත කිරීම් C කාණ්ඩය දක්වා පහත වැටෙන්නේ නැහැ. එසේම, රටේ ආර්ථිකය 3.6%කින් හැකිළෙන්නේ හෝ සංචාරක කර්මාන්තය හරහා ලැබෙන ආදායම් අඩු වන්නේ නැහැ. එවැනි තත්ත්වයක් යටතේ වසරේ මුල් මාස හය තුළ අඩු වශයෙන් ඩොලර් බිලියන 2.5ක ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කරයක් විකුණා ගැනීමේ හැකියාවක් ලංකාව සතුව තිබුණා. එසේ වුවද, පැවති දුර්වල රාජ්‍ය මූල්‍ය කළමනාකරණය හමුවේ ණය පැහැර හැරීමේ අවදානම යම් තරමකින් හෝ ඉහළ යන නිසා බොහෝ විට මේ වෙනුවෙන් ඉහළ පොලියක් ගෙවන්නටද සිදු විය හැකිව තිබුණා.

මගේ තක්සේරුව අනුව වැඩි අපහසුවකින් තොරව ඩොලර් බිලියන 2.5ක පමණ ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කර විකුණාගත හැකිව තිබුණත් 2020 වසර තුළ ඩොලර් බිලියන 5.5ක ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කර විකිණීම කළ හැකිව තිබුණු දෙයක් නෙමෙයි. ඒ කියන්නේ අනේවාසික ගිණුම් වලට ලැබෙන තැන්පතු ආදිය හරහා තවත් ඩොලර් බිලියනයක් හොයා ගත්තත් ඩොලර් බිලියන දෙකක පමණවත් සංචිත ප්‍රමාණයක් විකුණන්නම වෙනවා කියන එකයි. වසර තුළ ඇත්තටම විකිණූ සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 1,978ක්. ඒ කියන්නේ, වසංගතය නොවුනද 2020 වසර අවසන් විය හැකිව තිබුණේ සංචිත සැලකිය යුතු ලෙස පහත හෙළමින් කියන එකයි. එකම වෙනස ආනයන පාලනයක් සිදු නොවීමයි.

මූලික කරුණු අතින් රාජපක්ෂ කඳවුරේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති වල සහ රනිල් වැනි අයෙකු පෙනී සිටින ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති අතර විශාල වෙනස්කම් නැහැ. පරිධියේ ඉන්න අය ගැලරියට මොනවා කිවුවත් මේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති හැදෙන්නේ ධනවාදය මත පදනම්වයි. එහෙත්, මේ කණ්ඩායම් දෙකම තමන්ට අවශ්‍ය තැන් වලදී පැකිලීමක් නැතිව අඩු වැඩි වශයෙන් ධනවාදයෙන් බැහැර වෙනවා. විදේශ ණය ගැනීම පිළිබඳව කඳවුරු දෙකේම මූලික ප්‍රතිවිරෝධයක් නැහැ. කඳවුරු දෙක කැපී පෙනෙන ලෙස වෙනස් වන්නේ වර්ධනය හා ස්ථාවරත්වය වෙනුවෙන් ප්‍රමුඛතාවය දීමේදී.

රාජපක්ෂ කඳවුර විසින් බොහෝ විට කරන්නේ ස්ථාවරත්වය අවදානමේ හෙළමින් වර්ධනය හැකි තාක් වැඩි කර ගැනීමට උත්සාහ දරන එකයි. එය ජනප්‍රියවාදී ප්‍රවේශයක්. එයින් වෙනස්ව රනිල් කඳවුර ස්ථාවරත්වයට වැඩි බරක් දෙනවා. එහිදී නොවැලැක්විය හැකි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ආර්ථික වර්ධනය මන්දගාමී වෙනවා.

වසංගතය නොතිබුණේනම් 2020 ආර්ථික වර්ධනය 4.5-5.0% මට්ටමටවත් ඉහළ යනවා. මෙය 2010-2012 වැනි කාල වකවානු එක්ක බලද්දී ලොකු වර්ධන වේගයක් නොවුනත්, යහපාලන කාලයට සාපේක්ෂව කැපී පෙනෙන ආර්ථික වර්ධනයක්. ආණ්ඩු මාරුවෙන් පසුව 2020දී මේ වගේ ආර්ථික වර්ධනයක් ලැබුණේනම් එයින් ආණ්ඩුව වගේම ආණ්ඩුව ඡන්දය දුන් හැටනව ලක්ෂයද යම් තරමකින් කුල්මත් වෙනවා. ඡන්දය නුදුන් අය අන්දමන්ද වෙනවා. ඒ එක්කම, මිනිස්සුන්ට ඔය ආර්ථික වර්ධනය තවත් වැඩි කරන්න අවශ්‍ය වෙනවා. ආණ්ඩුවට ඒ අවශ්‍යතාවය ඉටු නොකර ඉන්න බැරි වෙනවා. අඩු වශයෙන් ආර්ථික වර්ධනය 5-6% වැනි මට්ටමකටත් අරගෙන පවත්වා ගෙන යන්න ඕනෑ වෙනවා. ජනප්‍රිය නැති ආණ්ඩුවකට වඩා ජනප්‍රිය ආණ්ඩුවකට තීරණ ගන්න අමාරුයි. එවැනි ආණ්ඩුවකට නැති වෙන්න දෙයක් තිබෙනවා.

වසංගතය නොතිබුණානම් මේ ආණ්ඩුව සාර්ව-ආර්ථික උගුලක හිරවෙන්නේ 2021දී. 2020දී ආර්ථික වර්ධනය 4.5-5.0% මට්ටමට උස්සන්න පුලුවන්කම තිබුණත් ආනයන පාලනය, දේශීය කර්මාන්ත ප්‍රවර්ධනය වගේ දේවල් ඒ පැකේජ් එකත් එක්ක යන්නේ නැහැ. ආර්ථික වර්ධනය එන්නේ ලිහිල් මුදල් ප්‍රතිපත්තියේ හා ප්‍රසාරණාත්මක රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්තියේ උදවුවෙන්. රට පුරා සෞභාග්‍යය පෙන්වන්න පුළුවන් වුනත්, එය කළ හැක්කේ ණයට ගන්නා ඩොලර් වල උදවුවෙන්. හැබැයි ඒ වැඩේට අවශ්‍ය තරම් ඩොලර් ණයට ගැනීමේ හැකියාවකුත් නැහැ. ඔය තත්ත්වය යටතේ ඩොලර් ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිත කර ගන්නනම් ඩොලරයක මිල රුපියල් 240 මට්ටමටවත් යන්න අරින්න වෙනවා. එහෙම කළොත් නැවතත් සෞභාග්‍යය දියාරු වෙනවා. ඒ නිසා, ඔය තත්ත්වය යටතේ සංචිත වලින් ඩොලර් බිලියන දෙකක්වත් විකුණන්න වෙන එක කරන්නම සිදු වෙන දෙයක්.

සංචිත වලින් ඩොලර් බිලියන දෙකක් අඩුවුනා කියලා රටේ මිනිස්සුන්ට එය ලොකුවට දැනෙන්නේ නැහැ. විපක්ෂය කෑ ගැහුවා කියලා ඔය තත්ත්වයේ වෙනසක් වෙන්නෙත් නැහැ. ආණ්ඩුවට මිනිස්සුන්ට පෙන්විය හැකි ආර්ථික වර්ධනයක් තිබෙනවා. හැබැයි ඔය මට්ටමට විදේශ අංශයේ අවදානම් ඉහළ යද්දී ශ්‍රේණිගත කිරීමේ ආයතන ක්‍රියාත්මක වෙනවා. ඒ කියන්නේ, වසංගතය නොතිබුණත්, යන විදිහට ගියානම්, 2021 වසර තුළ ලංකාවේ ණය ශ්‍රේණිගත කිරීම් C කාණ්ඩයට වැටෙනවා. ලංකාවට ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කර වෙළඳපොළට යන්න බැරි වෙනවා. 

ඔය වගේ තත්ත්වයක් ඇති වුනානම් ආණ්ඩුව වැටෙන්නේ දැන් වැටී සිටිනවාට වඩා අමාරුවක. දැන්නම් පෙන්නන්න වසංගත බිල්ලෙක් ඉන්නවා. ඒ වගේ, "බාහිර හතුරෙක්" නැතුව ආනයන පාලනය කිරීම වගේ දෙයක් කරන එක ලේසි නැහැ. ඊටත් වඩා ප්‍රශ්නයක් වෙන්නේ ස්ථාවරත්වය පවත්වා ගැනීම සඳහා අවසාන වශයෙන් වර්ධන ඉලක්ක අත අරින්න වෙන එක. එය කළ ගමන්, දැන් වගේම, ආණ්ඩුවේ ජනප්‍රියත්වය බහිනවා. එක අතකින් මේ වෙලා තියෙන්නේ ආණ්ඩුවේ නළලේ කෙටී තිබුණු දෙයක්.

අනෙක් පැත්තෙන්, තනිකරම මනඃකල්පිත දෙයක් වුනත්, 2019දී ජනාධිපති වුනේ රනිල් වික්‍රමසිංහනම් මේ ප්‍රශ්න කිසිවක් ඇති වෙන්නේ නැද්ද? අපි හිතමු හැටනව ලක්ෂයක් රනිල්ගේ ප්‍රතිපත්ති අනුමත කරලා රනිල්ව ජනාධිපති කළා කියලා. රනිල් ජනාධිපති වෙලා වසංගතයත් ආවේ නැත්නම් අවුලක් වෙන්නේ නැහැ. දැඩි මුදල් හා රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්තියක් පවත්වා ගත්තානම් කිසිදු ආනයන පාලනයක් නැතත් ජංගම ගිණුමේ හිඟය ඩොලර් බිලියන දෙකකින් නවතිනවා. ඒ ගාන ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කරයක් විකුණලා ලේසියෙන්ම හොයාගත හැකිව තිබුණු මුදලක්. 

රනිල් ජනාධිපතිව සිටිද්දී වසංගතය ආවානම් මොකක්ද වෙන්නේ?

රනිල් හිටියා කියලත් වසංගතය නිසා ආර්ථිකයට සිදුවන බලපෑම ලොකුවට වෙනස් වෙන්නේ නැහැ. අපනයන ආදායම්, ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ බොහෝ වෙලාවට ඔය තිබුණු මට්ටමේම තියෙයි. රනිල් හිටියානම් රට වහන්න ඔය තරම් හදිස්සි වෙන එකක් නැහැ. ඒ නිසා, සංචාරකයෝ ටිකක් වැඩිපුර එයි. හැබැයි වසංගතය නිසා සංචාරකයෝ එක එක කොහොමටත් විශාල ලෙස අඩු වෙනවා. ඕනෑනම් සේවා ගිණුමට තව ඩොලර් බිලියනයක් විතර එයි. අනෙක් පැත්තෙන් ආනයන පාලනයක් නැති නිසා ආනයන වියදම තව ඩොලර් බිලියනයකින්වත් වැඩි වෙයි. අන්තිමට ජංගම ගිණුමේ ශේෂය දැන් තිබෙන මට්ටමේම වගේ තියෙයි. හැබැයි එහෙම වුනානම් ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කරයක් විකුණලා ජංගම ගිණුමේ හිඟය පියවා ගන්න එක අමාරු වෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, දැන් වගේ අර්බුදයකට මුහුණ දෙන්න වෙන්නෙත් නැහැ. එවැනි අවදානමක් පෙනෙන්න තිබුණානම් රනිල්ගේ ආණ්ඩුව කලින්ම IMF ගිහින් ප්‍රශ්නය විසඳා ගනියි.

වසංගතය නොතිබුණානම් මේ ආණ්ඩුව කරගෙන ගිය වැඩ පිළිවෙළ අනුව 2020 අවසානයේදී තත්ත්වය අඩු වශයෙන් පෙනුමට හෝ තිබුණාට වඩා හොඳින් තියෙයි. හැබැයි වසංගතය නොතිබුණත් මේ වෙද්දී තත්ත්වය දැන් තරමටම හෝ ඒ කිට්ටුවටම නරක් වෙන එක වලක්වන්න බැහැ. ණය අරගෙන ආර්ථිකය පිම්බවීමේ සීමාවක් තියෙනවා. ඊට පස්සේ වෙන්නේ ගෙම්බට වෙච්ච දේ. 

ඔය ඔක්කොම මේ වෙද්දී අතීතය. වඩා වැදගත් ඉදිරියට වෙන්නේ මොකක්ද කියන එකයි. මේ අවුරුද්දේ ඉදිරි මාස වල කුමක් වෙයිද?

අපි හිතමු අපනයන ආදායම 2021ට සාපේක්ෂව 2022දී 5%කින්ම ඉහළ ගියා කියලා. ඒ කියන්නේ ඩොලර් 13,127ක් ලැබෙනවා. මේ විදිහටම ආනයන වියදමත් 5%කින් ඉහළ ගියොත් අනෙක් පැත්තට ඩොලර් 21,669ක් යනවා. 5% ටිකක් වැඩි වගේ පෙනුනත් මේ ගණන ගත්තේ ඇමරිකාවේ මේ වන විට දැකිය හැකි ඉහළ උද්ධමනය සලකලා. යුක්‍රේනයේ තත්ත්වය දිග්ගැසුනොත් ආනයන වල යම් අඩුවීමක් විය හැකියි වගේම තෙල් මිල ඉහළ ගොස් අපනයන වියදම් ඉහළ යන්නත් පුළුවන්. 

පසුගිය වසරේ අවසන් මාස හතර ඇතුළත ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ සේ ලැබී තියෙන්නේ ඩොලර් මිලියන 1,267ක් පමණයි. ඒ අනුපාතයට බැලුවොත්, 2021දී ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ සේ ලැබිය හැක්කේ ඩොලර් මිලියන 3,800ක් පමණයි. ඒ කියන්නේ වසර තුළ ආනයන, අපනයන හා ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ එකතුවෙහි ඩොලර් මිලියන 4,742ක හිඟයක් හැදෙනවා. සංචාරක කර්මාන්තයේ යම් හිස එසැවීමක් සිදුවීම නිසා සේවා ගිණුමෙන් ඩොලර් මිලියන 1,496ක අතිරික්තයක් ලැබෙයි කියා හිතමු. මෙය 2020 තත්ත්වයේ සිට 2019 තත්වයෙන් තුනෙන් එකක් දක්වා ආපසු ගමන් කිරීමක්. තව ඩොලර් මිලියන 3,246ක් හිඟයි. ඕකට ණය පොලී ගෙවීම්, පෞද්ගලික ප්‍රේෂණ ආදිය එකතු කළ විට ජංගම 2022 ගිණුමේ හිඟය ඩොලර් බිලියන 5.5-6.0 මට්ටමකට ඉහළ යා හැකියි. ඒ කියන්නේ මාසයකට ඩොලර් මිලියන 500ක පමණ මුදලක්. දැඩි ආනයන සීමා දැම්මත් ඔය හිඟය මාසයකට ඩොලර් මිලියන 350ක පමණ මට්ටමකත් යන එක වලක්වන්න අමාරුයි. 

මීට අමතරව පරණ ණය වල වාරිකත් ගෙවන්න වෙනවා. ඉදිරි මාස 11 තුළ ඩොලර් බිලියන 4.5ක පමණ ණය වාරික ගෙවන්න තිබෙනවා. ආසන්න වශයෙන් මාසයකට ඩොලර් මිලියන 400කට ආසන්න මුදලක්. ඒ කියන්නේ, අවම වශයෙන් මාසයකට ඩොලර් මිලියන 750ක පමණ මුදලක් අළුතෙන් ණයට ගන්න බැරිනම් සංචිත විකුණන්න වෙනවා කියන එකයි. සංචිත වලින් ඇදගන්න පුළුවන් වැඩිම වුනොත් මාස තුනයි. සංචිත වලින් සැලකිය යුතු කොටසක්ද චීන යුවාන් නිසා ඒ කොටසින් කළ හැක්කේ චීන ආනයන වෙනුවෙන් හා චීන ණය වෙනුවෙන් මුදල් ගෙවන එක පමණයි. ඒ කියන්නේ අලුත් ණය නොලැබුණොත් මාසයක් හෝ දෙකක් ඇතුළතම වුනත් හිරවෙන්න පුළුවන් කියන එකයි.

ඉන්දියාව වගේ රටකට ලංකාවට උදවු කරන්න පුළුවන්. හැබැයි ඉන්දියාව ඩොලර් බිලියනයක් ණයට දුන්නත් එයින් ප්‍රශ්නය කල් දමාගත හැක්කේ මාස එකහමාරක් වැනි කාලයකට පමණයි. බිලියන දෙකක් දුන්නොත් මාස තුනකට පමණ ප්‍රශ්නය කල් දාගන්න පුළුවන්. ඉන්දියාව කොයි තරම් දුරකට උදවු කරයිද? 

මම හිතන විදිහට මේ වෙද්දී ආණ්ඩුව ලොකු ටෝක් ආපහු ගිලගන්න වෙන සීමාවට ඇවිත්.