රත්නපුරේදී කූඩු සදන්ටා...

ලංකාවේ දිස්ත්‍රික්ක අතරින් වෙනත් දිස්ත්‍රික්ක වැඩිම ගණනකට මායිම් වන්නේ රත්නපුර දිස්ත්‍රික්කයයි. එය කොළඹ, කළුතර, ගාල්ල, මාතර, හම්බන්තොට, මොනරාගල, බදුල්ල, නුවරඑළිය සහ කෑගල්ල යන දිස්ත්‍රික්ක වලට මායිම් වේ. රත්නපුර දිස්ත්‍රික්කයේ සිට මේ දිස්ත්‍රික්ක බොහොමයකටම වැට පනින්නට ප්‍රධාන පාරවල් තිබුණත් නුවරඑළිය සහ ගාල්ල දිස්ත්‍රික්ක වලට වැට පැනීම ඒ තරම්ම පහසු නැත.

රත්නපුර දිස්ත්‍රික්කයෙන් ගාල්ල දිස්ත්‍රික්කයට යා හැකි එක් ක්‍රමයක් වන්නේ කුඩවෙන් සිංහරාජයට රිංගා නෙළුව කිට්ටුවෙන් මතුවීමයි. මේ ආකාරයෙන්ම එරත්න හෝ පලාබද්දල පාරෙන් සිරීපාදය නැඟ මළුවට ගොඩ වී හෝ නොවී (මහගිරිදඹේට පහළින් හරස් මඟ හරහා) හැටන් පාරට පැන නුවරඑළිය දිස්ත්‍රික්කයට ඇතුල් විය හැකිය. එසේ නැත්නම්, බෙලිහුල්ඔය සිට නන්පිරියල්, නග්රැක් හරහා 'මහඑළියට' හෙවත් හෝර්ටන් තැන්නට ගොඩවූ විටද නුවරඑළිය දිස්ත්‍රික්කයේය.

යුනෙස්කෝව මඟින් ලෝක උරුමයන් ලෙස නම් කළ තැන් අටක් ලංකාවේ තිබේ. මේ අතරින් තැන් හයක් සංස්කෘතික උරුමයන්ය. අනුරාධපුරය, පොළොන්නරුව, දඹුල්ල, සීගිරිය, මහනුවර හා ගාලු කොටුව මේ තැන්ය. ඉතිරි තැන් දෙක ස්වභාවික උරුමයන්ය. ඒ හෝර්ටන්තැන්න හා නකල්ස් ප්‍රදේශය ඇතුළත් මධ්‍යම කඳුකර ප්‍රදේශය සහ සිංහරාජයයි.

රත්නපුර දිස්ත්‍රික්කයේ දෙකොනක පිහිටි මේ ලෝක උරුම දෙක නොඉඳුල් වනාන්තර නැත්නම් 'වර්ජින් ෆොරස්ට්' ලෙස සැලකේ. එහෙත්, කන්‍යාවන්යයි කියන මේ දෙන්නාගෙන් එක්කෙනෙක්ටවත් දිගටම කන්‍යාභාවය රැකගෙන සිටීමට ඉඩ ලැබුණේ නැත. අපේ පැරණි සභාග ආණ්ඩු වලින් මේ දෙන්නාගේම කන්‍යාභාවයන්ට කලකට ඉහතදී වැඩේ දී තිබේ.

සිරිමාවෝ බණ්ඩාරනායකගේ පළමු වාමාංශික සභාග රජයට ඉක්මණින් සමාජවාදයට යාමට හෝර්ටන් තැන්න සුද්ද කර අල වවන්නට ඕනෑ විය. ඩඩ්ලිගේ හත්හවුල් ආණ්ඩුවේ සිටි සීපීට සහ පිලිප්ට කොස්ගම තුනී ලෑලි කම්හල දුවවන්නට සිංහරාජයේ ගස් ඕනෑ විය. ඉතා ඉක්මණින්ම සුදු අලියෙකු වී පසුව වසා දැමූ මේ කම්හල විවෘත කළේ ආසියාවේ ලොකුම කම්හල ලෙස පාරම්බාමිනි. මේ වගේ වැඩ වල ඉතිහාසය අළුත් එකක් නොවේ.

ළදරු සෝවියට් දේශයේ මුල් පස් අවුරුදු සැලසුම්වල ප්‍රධාන අංගයක් වුණේ රටේ තිබුණු ස්වභාවික සම්පත් විශාල ලෙස ප්‍රයෝජනයට ගැනීමයි. ලංකාවේ ඇතැම් අය ගෙඩි පිටින් කොපි කළේ ස්වභාවික සම්පත් වලින් පිරුණු, ලෝකයේ ගොඩබිම් වලින් හයෙන් එකක් පුරා පැතිරුණු රටක් කළ දෙයකි.

සිංහරාජයේ ගස් කැපීම වසර ගණනකට පසු නවත්වන විට එහි සෑහෙන කොටසක් විනාශ වී අවසන්ය. මේ තැන් තවමත් මුල් තත්ත්වයට පත්වී නැත. පරිසර පද්ධතියක සමතුලිතතාව බිඳ දැමූ පසු එය නැවත යථා තත්ත්වයට පත්කිරීම කන්‍යාභාවය නැවත ප්‍රතිස්ථාපනය කරන තරම් පහසු නැත.

හෝර්ටන් තැන්නේ ඇත්තේ ලඳු කැලෑ සහ තණබිම් සංකලනයකි. අල වැවීම අරඹන්නට පෙර කාලයක් තිස්සේ මේ සීමාවේ සිටි දිවියන් සහ ගෝන්නුන් අතර ස්වභාවික සමතුලිතතාවයක් තිබුණේය. ගෝන්නු තණ කති. දිවියෝ ගෝන්නු කති. මේ ගහණ දෙකම සමතුලිතව පවතී.

අල වැවීම නවත්වා දැමූ පසු එළි කළ තණබිම් වල නැවත වැවුණේ එහි කලක සිට පැවති උස් තණකොළ නොවේ. ආසන්නව පිහිටි අඹේවෙල නවසීලන්ත ගොවිපලේ වවා තිබුණු 'රට තණකොළ'ය. වැඩි දියුණු කළ මේ තණකොළ වලට පැරණි තණකොළ සමඟ තරඟ කර ජයගැනීම අපහසු නැත. මේ 'අළුත්' තණකොළ වර්ගය කන විට කට සහ දිව කැපී දැනෙන මස් රසට හෝ වෙනත් හේතුවක් නිසා දැන් ගෝන්නුන්ගේ අළුත් තේරීම රට තණකොලය.

අළුත් රට තණකොළ පැරණි තණකොළ තරම් උස නොයයි. ඒ නිසා දිවියන්ට හීන් සීරුවේ ගෝනෙකුට ලංවීම පෙර මෙන් පහසු නැත. වගා සංග්‍රාමයට පින් සිදුවන්නට දැන් ගෝනුන්ගේ අපේක්ෂිත ආයු කාලය වැඩි වී, ජීවන තත්ත්වය උසස් වී තිබේ. දිවියෝනම් වැඩිපුර බඩගින්නේය. මේ නිසා වසරක් පාසා ගෝන්ගහණය වැඩිවේ. දිවිගහණය අඩු වේ.

ශ්‍රී ලංකාවට ආවේණික කුරුළු විශේෂ විසි එකක් ඇතුළු පක්ෂීන් ගණනාවක් හෝර්ටන් තැන්නේ කලක සිට සිටියත් එහි කපුටන් දකින්නට හිටියේ නැත. එහෙත්, මේ පරිසර පද්ධතියට නරඹන්නන්ගෙන් ලැබෙන අනවශ්‍ය 'දායකත්වයන්' නිසා දැන් එහි කපුටෝද අඩු නැත.

කපුටා කොහොමත් අපිට හුරුපුරුදු සතෙකි. කපුටෝ නැති තැන්, නැති වෙලාවල් නැත. එහෙත්, කොහානම් එහෙම නැත. ඌ එන්නේ අවුරුදු කාලයටය. අවුරුදු ළඟ බව දන්වන්නට එන කොහා ආපහු යන්නේ කපුටාගේ කූඩුවේ ෂේප් එකේ බිත්තර දෙක තුනක්ද දමා බව ඉගෙන ගත්තේ පොඩි කාලේය. ඉන්පසු දරුපවුල නඩත්තු කිරීම කපුටාට පවරා කොහා මාරු වේ. කොහාගේ සද්දේ ආයෙමත් ඇහෙන්නේ එරබදු මල් පිපෙන කාලයටය.

ඒ දවස් වල කොළඹ 'කොළඹ කාක්කෝ' සිටියහ. එහෙත්, 'කොළඹ කොහා'ලා නොසිටියහ. වසරකට දෙකකට පෙර මා නිරීක්ෂණය කලේ අවුරුදු පසු වී මාස තුන හතරක් ගිහින් තිබුණත් ගෙන්දගම් පොළව කිට්ටුව පාත 'කොහෝ කොහෝ' අඩුවක් නැති බවයි.

එක් අතකින් සතුටුය. අනෙක් අතින් දුකය. දැන් කොහාලාත් 'දේසේ හැටියට බාසේ' ඉගෙනගෙන කපුටන් සමඟ තරඟයට කුණු හොයති.

කපුටාත් කළුය. කොහාත් කළුය. එසේනම් කපුටාගේත්, කොහාගේත් වෙනස කුමක්ද?

පළමු හිම වැටී සති කිහිපයක්ම අවසන්ය. එහෙත්, ශීත සෘතුව නිල වශයෙන් ඇරඹෙන්නට තව සති තුන හතරක් තිබේ. වසන්ත කාලය බොහෝ දුරය.

(Photo credit: http://www.deserttrails.org/birds-gallery.htm)