රෑටත් පත්තුවෙන මහ බැංකුවේ (රතු?) ලයිට්

ඊයේ ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ විසින් මහ බැංකුවට තමන් කියන දේ වහාම කරන මෙන් කළ අණ කිරීම අනුව මේ වන විටද මහ බැංකුව විසින් ජනාධිපතිවරයාට අවශ්‍යව තිබූ පරිදි මුදල් ප්‍රතිපත්ති තීරණ වහාම ගෙන ඇති බව පෙනෙන්නට තිබෙනවා. මා හිතන හැටියට මෙය ලංකාවේ ජනාධිපතිවරයෙකු විසින් ලංකාවේ මහ බැංකුවේ මුදල් ප්‍රතිපත්ති තීරණ සම්බන්ධව මෙවැනි සෘජු බලපෑමක් කළ පළමු අවස්ථාවයි. මේ අවස්ථාව හා අදාළව බලපෑමක් යන වචනයට වඩා ගැලපෙන්නේ අණ කිරීමක් යන යෙදුමයි. ඒ අණ කිරීමේ තිබෙන තර්ජනාත්මක ස්වරූපය ඕනෑම කෙනෙකුට නිරීක්ෂණය කළ හැකියි.

"මට කියන්න තියෙන්නේ මෙච්චරයි. කරුණාකරලා මම කියන දේ සම්මත කරන්නේ නැත්නම් ඕගොල්ලන්ගේ සැලසුම හෙට උදේ වෙනකොට මට දෙන්න."

ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ විසින් මහ බැංකුවට ලබා දී තිබෙන්නේ විකල්ප දෙකක් පමණයි. පළමුවැන්න ඔහුට අවශ්‍ය පරිදි වහාම මුදල් ප්‍රතිපත්ති තීරණ ගැනීම. දෙවැන්න පැය 24කට අඩු කාලයක් තුළ විකල්පයක් ඉදිරිපත් කිරීම. ඒ විදිහට විකල්පයක් ඉදිරිපත් කළත් එය ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂට හරියන එකක් විය යුතුයි.

"මහබැංකුවත් භාණ්ඩාගාරයත් තමයි Monitory & fiscal Policy එක කරන්නේ. හැබැයි ඒක වෙන්න ඕන රටේ ජනාධිපතිතුමාගේ Economic Policy එකට හරියන්න."

පැය 24කට අඩු කාලයක් ඇතුළත ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂට හරියන වෙනත් විකල්පයක් දෙන එක ප්‍රායෝගිකව මහ බැංකුවට කළ හැකි දෙයක් නෙමෙයි. ඒ නිසා, ඉතිරිව තිබෙන එකම විකල්පය ජනාධිපතිවරයා කියන විදිහට කටයුතු කරන එකයි. තමන්ගේ හෘද සාක්ෂියට එකඟව කියන දේ කරන්න බැරිනම් නිලධාරියෙකුට පෞද්ගලිකව තිබෙන අනෙක් විකල්පය තමන්ගේ ආත්ම ගරුත්වය තියාගෙන මහ බැංකුවෙන් අස්වෙලා යන එකයි. ලංකාව වගේ රටක මේ වගේ වෙලාවක ඒ වගේ තීරණයක් ගැනීමෙන් මහ බැංකුවේ රැකියාව හා ඒ ආශ්‍රිත වරප්‍රසාද වලට වඩා තවත් බොහෝ දේවල් අහිමි වෙන්න බැරිකමක් නැහැ.

රෑ තිස්සේ වැඩ කිරීමෙන් පසුව මහ බැංකුව විසින් සිය ප්‍රතිපත්ති තීරණ මේ වන විට දැනුම් දී තිබෙනවා. රෑ තිස්සේ වැඩ කර තිබෙන්නේ විකල්ප හොයන්න නොවන බව ඉතා පැහැදිලියි. අවසාන වශයෙන් මේ තීරණ වලින් පිළිබිඹු වෙන්නේ ජනාධිපතිවරයාට අවශ්‍යව තිබූ දේ මහ බැංකුව විසින් ඉටු කර ඇති බවයි. කියන දේ එළෙසම කරන්න වුනත් තාක්ෂණික පියවර ගණනාවක් අනුගමනය කරන්න සිදු වෙනවා. මහ බැංකුවේ ඉහළ කළමනාකාරිත්වයත්, මුදල් හා මූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති සම්බන්ධව කටයුතු කරන දෙපාර්තමේන්තු වල නිලධාරීනුත් රෑ තිස්සේ මේ තාක්ෂණික කටයුතු කර ඇති බව පෙනෙනවා.

මහ බැංකුවේ ක්‍රියා කලාපය අනුව පහත කරුණු දෙකෙන් එකක් තහවුරු වෙනවා. සිදු වී තිබෙන්නේ මේ දෙකෙන් කවර හෝ එකක් විය යුතුයි.
- ඉතා අකාර්යක්ෂම ආයතනයක් වූ මහ බැංකුවට හා එහි අකාර්යක්ෂම නිලධාරීන්ට රටේ ප්‍රධාන විධායකයාගේ සෘජු මැදිහත්වීම හමුවේ කාර්යක්ෂම වන්නට සිදු වී තිබීම.
- ජනාධිපතිවරයාගේ තර්ජනාත්මක බලපෑම හමුවේ මහ බැංකුව විසින් අනුමත කර ක්‍රියාත්මක කළ යුතුව නොතිබුණු මුදල් හා මූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාමාර්ග අනුගමනය කරන්නට සිදු වීම.

ඇත්තටම සිදු වුනේ කුමක්ද කියා පිළිතුරු දෙන එක මහ බැංකුවේ නිලධාරීන්ගේ වැඩක්.

"සෞඛ්‍ය අර්බුදය ඒක ආර්ථික අර්බුදයක් වෙන්න දෙන්න පුළුවන් කමක් නෑ. ලොකු රටවල් විතරක් නෙවෙයි පොඩි රටවල පවා මහ බැංකු විශාල පියවර ගන්නවා. ඇමරිකාවේ FED (සන්ධීය සංචිත බැංකුව) එක අමෙරිකානු ඩොලර් බිලියන 600 මේ ප්‍රෝගෑම් හදලා. අද නිවේදනය කළා. ඕස්ට්‍රේලියාව සහ ජපානය. ඒ වගේම මේ අපේ රට අවට තියෙන පොඩි රටවල්වල මහබැංකු මේ වැඩසටහන පටන් අරන්. දැන් මේ බලන්න FED Commits to use full range of Tools to help the Economy through unprecedented time."

මෙහි ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ විසින් "ලොකු රටවල්" හා "පොඩි රටවල්" ලෙස රටවල් වර්ග කරනවා. මේ වර්ගීකරණය අනුව ඇමරිකාව ලොකු රටක්. ඇමරිකාව මුල සිටම සෞඛ්‍ය අර්බුදය හා ආර්ථික අර්බුදය කළමණාකරණය කළේ එක් තනි අර්බුදයක් ලෙස සලකමින් නිශ්චිත සැලසුමක් හා ඉලක්ක ඇතිවයි. ඇමරිකාවේ සෞඛ්‍ය අර්බුදය පාලනය නොකළත් ආර්ථික අර්බුදයක් ඇති විය හැකිව තිබුණා. එහෙත්, ජීවිත බේරාගැනීම සඳහා සෞඛ්‍ය අර්බුදය පාලනය කළ යුතුව තිබුණා. සෞඛ්‍ය අර්බුදය පාලනය කරන තරමට ආර්ථික අර්බුදය උග්‍ර වන නිසා සෞඛ්‍ය අර්බුදය පාලනය කළ යුතු වූයේ එසේ කිරීමේ වාසිය ආර්ථික අර්බුදය උග්‍ර වීම නිසා සිදුවන හානියට වඩා වැඩි වන මට්ටමට පමණයි.

ඇමරිකාව රටක් විදිහට හැකි ඉක්මණින් රට කොරෝනා වලින් තොර කිරීම ඉලක්ක කර ඉන්පසු ආර්ථිකය ගැන හිතන සැලසුමක හිටියේ නැහැ. එවැනි ඉලක්කයක් ඵලදායී නොවන බව මුල සිටම පැහැදිලිව පෙනෙන්නට තිබුණා. ලෝකයේ කිසිදු රටක් තවමත් කොරෝනා වලින් සම්පූර්ණයෙන්ම නිදහස් වී නැහැ. දැඩි පාලනයක් යටතේ කොරෝනා පාලනය කළ චීනයේ පසුගිය දින හතර ඇතුළත 44(33), 40(32), 49(39), 57(38) ලෙස අළුත් රෝගීන් හමු වී තිබෙනවා. මේ අලුත් රෝගීන්ගෙන් වැඩි දෙනෙක් රට ඇතුළෙන් හමු වූ අයයි. වරහන් තුළ තිබෙන්නේ රට ඇතුළෙන් හමු වූ රෝගීන්. දූපත් රාජ්‍යයක් වීමේ වාසිය හමුවේ රට කොරෝනා වලින් තොර කළ නවසීලන්තයෙන්ද ඊයේ දිනයේ නැවතත් රෝගීන් දෙදෙනෙකු හමු වී තිබෙනවා. ආර්ථිකය ගැන අඩු අවධානයක් යොදවා පළමුව කොරෝනා අවසන් කිරීම ඉලක්ක කළ රටවල් ගණනාවකටද අවසාන වශයෙන් ඇමරිකාව වැනි රටවල් අනුගමනය කරමින් කොරෝනා සමඟ ජීවත් වීමට සිදු වී තිබෙනවා.

කොරෝනා හමුවේ රටේ සෞඛ්‍ය අර්බුදයක් මෙන්ම ආර්ථික අර්බුදයක්ද ඇති වීම නොවැලැක්විය හැකි බව ඇමරිකාව මුල සිටම අවබෝධ කර ගෙන සිටියා. සෞඛ්‍ය අර්බුදයට මුහුණ දෙන අතරම ආර්ථික අර්බුදයට මුහුණ දීම සඳහා විවිධ ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාමාර්ග ගත්තා. බොහෝ ආර්ථික විද්‍යාඥයින් විසින් මේ අවස්ථාව හඳුනා ගත්තේ කේන්සියානු ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති වලින් ප්‍රයෝජනයක් ලැබිය හැකි විශේෂ අවස්ථාවක් ලෙසයි. මේ කාරණයේදී ඇමරිකානු රජය ඇතුළු රජයයන් විසින් සාමාන්‍යයෙන් කරන කේන්සියානු ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති අපහරණය කිරීමට විරුද්ධ වන අය පවා මේ අවස්ථාව සුවිශේෂී අවස්ථාවක් ලෙස හඳුනා ගත්තා.

කේන්සියානු ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති වලින් දිගුකාලීනව රටක ආර්ථික වර්ධනය වැඩි කරන්න බැහැ. ඒ සඳහා, රටේ "සැබෑ" ආර්ථික වර්ධනයක් සිදු විය යුතුයි. කේන්සියානු ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති වලින් කළ හැක්කේ ව්‍යාපාර චක්‍ර හේතුවෙන් ආර්ථික වර්ධනයේ සිදුවන විචල්‍යතාව අවම කිරීම පමණයි. රටේ නිෂ්පාදන හා සේවා කර්මාන්ත වලට නිෂ්පාදන විභවයක් තියෙද්දී හදන භාණ්ඩ හෝ සේවා විකුණාගත හැකි තරමේ ඉල්ලුමක් නැති කමින් නිෂ්පාදනය සීමා කිරීමට සිදුවී තිබෙන අවස්ථා වලදී රජයට හෝ මහ බැංකුවට මැදිහත් වී ඉල්ලුම ඉහළ දමන්න පුළුවන්. එවිට නිෂ්පාදනය ඉහළ යනවා.

පසුගිය දවස් වල තෙල් මිල විශාල ලෙස පහත වැටුනා. එයට හේතු වුනේ ඉන්ධන සඳහා ඉල්ලුම විශාල ලෙස අඩු වීමයි. ඒ වෙලාවේ ඇමරිකාවේ රජය මැදිහත් වෙලා වෙළඳපොළෙන් තෙල් මිල දී ගත්තා. මේ වගේ දෙයක් කළ විට ඉල්ලුම යම් තරමකින් හෝ ඉහළ යනවා. කර්මාන්තය බිඳ වැටෙන එක යම් තරමකින් හෝ සීමා වෙනවා.

මහ බැංකුව විසින් රටේ මුදල් සැපයුම වැඩි කළ විට රටේ භාණ්ඩ හා සේවා සඳහා වන ඉල්ලුම ඉහළ යනවා. එවිට භාණ්ඩ හා සේවා මිල ඉහළ යන නිසා නිෂ්පාදකයින් වැඩියෙන් වෙළඳපොළට භාණ්ඩ සපයන්න පෙළඹෙනවා. නිෂ්පාදනය ඉහළ යනවා. එහෙත්, මේ වෙලාවේ තත්ත්වය වෙනස්. මිනිස්සු භාණ්ඩ හා සේවා මිල දී නොගෙන ගෙවල් වලට වී ඉන්නේ කෝවිඩ් නිසා මිසක් භාණ්ඩ හා සේවා මිල දී ගන්න අවශ්‍ය නැති නිසා නෙමෙයි. ඒ නිසා, මුදල් සැපයුම වැඩි කළා කියා ඉල්ලුම වැඩි වන්නේ නැහැ. නිෂ්පාදනය වැඩි වන්නේත් නැහැ. එහෙමනම් ඇමරිකාව මුදල් හා රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාත්මක කළේ කවර අරමුණකින්ද?

රටේ භාණ්ඩ හා සේවා සඳහා වන ඉල්ලුම අඩු වීම ඇතැම් අංශ වලට වැඩියෙන් බලපානවා. උදාහරණයක් විදිහට සංචාරක සේවා හා ගුවන් ගමන්. මේ අංශ වල සමාගම් පාඩු ලබන විට සේවකයින්ගේ රැකියා අහිමි වෙනවා. එවිට ඔවුන්ට තමන්ගේ ණය වාරික ගෙවා ගන්න බැරි වෙනවා. එය බැංකු හා මූල්‍ය ක්ෂේත්‍රයට බලපානවා. එම අංශයේ සමාගම් පාඩු ලබන විට තවත් පිරිසකට රැකියා අහිමි වෙනවා.

මේ අවදානම අඩු කර ගන්න ඇමරිකාව විවිධ ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාමාර්ග ගත්තා. නිවාස ඒකක වලට සෘජුවම මුදල් ලබා දීම ඇමරිකාව කළ එක් දෙයක්. දරු දෙදෙනෙකු සිටින විවාහක පවුලකට ඩොලර් 3,400ක මුදලක් රජය විසින් ලබා දුන්නා. ඒ මුදල ඇමරිකාවට සාපේක්ෂව වුවත් විශාල මුදලක්. මෙහි අරමුණ වුනේ ඇමරිකානු වැසියන් තමන්ගේ නිවාස ණය, වාහන ණය, ජල විදුලි දුරකථන ආදී බිල්පත්, ක්‍රෙඩිට් කාඩ් බිල් ආදිය කලට වෙලාවට ගෙවනු ඇති බවට වග බලා ගැනීමයි. මෙහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ආර්ථික අර්බුදයක් ඇති වීම වැළකෙන්නේ නැතත් ඇමරිකාවේ රැකියා යම් ප්‍රමාණයක් ආරක්ෂා වුනා. ඒ නිසා, නැවත රට විවෘත කරන විට මේ සමාගම් විසින් නැවත අලුතින්ම සේවකයින් බඳවාගත යුතු නැහැ. සේවකයින් විසින් නැවත අලුතින් රැකියා සොයාගත යුතු නැහැ.

මේ ආකාරයේ වියදමක් ඇමරිකාවේ ෆෙඩරල් රජයට දරන්න සිදු වෙන්නේ බදු මුදල් වැය කරමිනුයි. එහෙත්, මේ වෙලාව බදු ආදායම් අඩු වී තිබෙන වෙලාවක් මිසක් වැඩි වී තිබෙන වෙලාවක් නෙමෙයි. ඒ නිසා, ෆෙඩරල් රජයට භාණ්ඩාගාර සුරැකුම්පත් විකුණා මුදල් හොයා ගන්න වෙනවා. ඇමරිකාවේ ෆෙඩරල් රජයට මේ වෙලාවේ ඉතා අඩු පොලී අනුපාතිකයකට භාණ්ඩාගාර සුරැකුම්පත් විකිණීමේ හැකියාව තිබෙනවා. අඩු පොලියකට ලබා ගත්තත් මේවා ණය. පසුව මේ ණය පියවන්න වෙනවා. ඒ බදු මුදල් වලින්.

කෝවිඩ් අර්බුදය හමුවේ ඇමරිකාවේ ෆෙඩරල් රජය විසින් රාජ්‍යමූල්‍ය උත්තේජනයක් ලෙස විශාල මුදල් ප්‍රමාණයක් රටේ ආර්ථිකයට පොම්ප කර තිබෙනවා. ඇමරිකාව වගේ රටක රජයකට එසේ කිරීමේ හැකියාව තිබෙනවා. ඊට අමතරව ඇමරිකාවේ මහ බැංකුව වන ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුව විසින් මුදල් සැපයුමද වැඩි කර තිබෙනවා. එසේ කර තිබෙන්නේ උද්ධමන අවදානම ගැන සැලකිලිමත්ව ඉතා පරිස්සමෙන්. ඇමරිකාවේ වගේම ලෝකයේ වෙනත් සංවර්ධිත රටවල් හා ආර්ථික ශක්තියෙන් පොහොසත් රටවල් බොහෝ ගණනක් මේ වෙලාවේ පෙර නොවූ විරූ තරමේ රාජ්‍යමූල්‍ය උත්තේජන හා මුදල් ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාමාර්ග ගන්න පෙළඹී තිබෙනවා. ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ විසින් ලොකු රටවල් ලෙස හඳුන්වන්නේ මේ රටවල් විය යුතුයි.

ඉහත කී "ලොකු රටවල්" විසින් කරන හැම දෙයක්ම "පොඩි රටවල්" වලට කරන්න අමාරුයි. මගේ අදහස අනුව ගෝඨාභය රාජපක්ෂ විසින් "අපේ රට අවට තියෙන පොඩි රටවල්" ලෙස හඳුන්වන්නේ භූමි ප්‍රමාණය හෝ ජනගහණය අනුව කුඩා රටවල් වෙන්න බැහැ. බොහෝ විට ඔහු "පොඩි රටවල්" ලෙස හඳුන්වන රටවල් අතරට ඉන්දියාව, පකිස්ථානය වැනි රටවල්ද අයත් වෙනවා වෙන්න පුළුවන්. මේ "පොඩි රටවල්" විසින්ද සැලකිය යුතු දේ කර ඇතත් ඒ රටවලට "ලොකු රටවල්" කරන හැම දෙයක්ම කරන්න පුළුවන්කමක් නැහැ. ලොකුපොඩිකම් කොහොම වුනත් කාලයක් තිස්සේ තමන්ගේ රටේ ආර්ථිකය යම් තරමකින් හෝ සමතුලිතව පවත්වාගත් රටවල් මේ තත්ත්වයට සාර්ථකව මුහුණ දෙද්දී එසේ පවත්වා නොගත් රටවල් දෙකොණ පූට්ටු වී ඉන්නවා. ලංකාවට වෙලා තියෙන්නේත් වතුර රත් වෙද්දී හැලියේ කකුළුවාට වුනු දෙයයි.

"දැන් අපි මොකක්ද පාවිච්චි කරලා තියෙන Tool එක. කිසි දෙයක් නෑ. කිසිම දෙයක් මේ වෙනුවෙන් අපේ මහ බැංකුව කරලා නෑ."

"ඔයගොල්ලො ලඟ විවිධ tools තියෙනවා මේකට. ඒ tools පාවිච්චි කරන්නට ඕන. හැබැයි අපේ මහබැංකුව කිසිම tool එකක් පාවිච්චි කරන්නේ නෑ. නිකන් නිදාගන්නවා."

මේ කතාව අසාධාරණ හා අසත්‍ය කතාවක්. ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුව විසින් කෝවිඩ් අර්බුදය හමුවේ ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාමාර්ග රාශියක් අරගෙන තිබෙනවා. ඒ ක්‍රියාමාර්ග වල යෝග්‍යතාවය හා ප්‍රමාණාත්මක භාවය විෂයමූලික කරුණක්. ඇත්තටම ප්‍රශ්නය මහ බැංකුව විසින් ජනාධිපතිවරයාට අවශ්‍ය වූ මුදල් ප්‍රතිපත්ති තීරණ ගෙන නොතිබීමයි.

"අපි කිව්වේ රුපියල් බිලියන 150 ක් බැංකුවලට දෙන්න. මේ Business වල වැරැද්දක් නෙවෙයි. පසුගිය වැරදි නිසා හැම කම්පනි එකකටම රජයෙන් විශාල මුදලක් ගෙවන්න තියෙනවා. දැන් මේ මුදල මේ අයට Security එකක් හැටියට තියාගෙන බැංකුවලින් ඉඩ දෙන්න මේ අයට ලෝන් එකක් ගන්න. එතකොට ඒගොල්ලන්ට පුළුවන් ආර්ථිකය දුවවන්න. මේ Money Circulation එකනේ. මේක සිම්පල් දෙයක්."

සැබෑ ප්‍රශ්නය මෙහි පැහැදිලිව පෙනෙන්නට තිබෙනවා. කෝවිඩ් අර්බුදය හමුවේ ලංකාවේ රජයට ප්‍රායෝගිකව කිසිදු රාජ්‍යමූල්‍ය ක්‍රියාමාර්ගයක් ගැනීමේ හැකියාවක් නැහැ. මම හිතන්නේ රජය විසින් ලබා දුන් එකම රාජ්‍යමූල්‍ය උත්තේජනය තෝරාගත් අඩුආදායම්ලාභීන් පිරිසකට රුපියල් 5000 බැගින් ලබා දීමයි. එය ලබාදුන් ආකාරය පිළිබඳවත් විවිධ විවේචන තිබෙනවා.

ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂගේ ප්‍රකාශය අනුව රටේ විවිධ සමාගම් වලට රජය විසින් විශාල මුදලක් ගෙවිය යුතුව තිබෙනවා. ඒ මුදල කොපමණ මුදලක්ද කියා නිශ්චිතව සඳහන්ව නැහැ. කෙසේ වුවත්, ගෝඨාභය රාජපක්ෂ විසින්ම කියන විදිහට කේන්සියානු උත්තේජනයක් අවශ්‍ය වෙලා තිබෙන මේ වෙලාවේ ලංකාවේ රජය විසින් රටේ සමාගම් වලින් ලබා ගත් භාණ්ඩ හා සේවා වෙනුවෙන් මුදල් ගෙවන්නේ නැහැ. මෙසේ මුදල් නොගෙවා සිටීම සමාන කළ හැක්කේ රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති යොදාගනිමින් ආර්ථිකය තවත් සංකෝචනය කිරීමකටයි. ඒ කියන්නේ පවතින ආර්ථික අර්බුදය තවත් උග්‍ර කරන රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්තියකටයි.

ගෝඨාභය රාජපක්ෂට ආර්ථික අර්බුදය තවත් උග්‍ර වනු දකින්න හෝ රටේ ආර්ථිකය කඩා වැටෙනු දකින්න කිසිදු උවමනාවක් නැති බව ඉතාම පැහැදිලියි. ඒ කියන්නේ ලංකාවේ රජය මේ ආකාරයට පියවිය යුතු බැරකම් නොපියවා ඉන්නේ එය කළ හැකි වෙනත් ආකාරයක් නැති නිසයි. මෙය රජයක් බංකොලොත් වී කඩා වැටීමේ ආරම්භක සංඥාවක්.

පවතින තත්ත්වයට මුළුමනින්ම වගකිව යුත්තේ මේ ආණ්ඩුව නෙමෙයි. නිදහසින් පසුව අනුගමනය කළ සමාජවාදී ප්‍රතිපත්ති නිසා හැදුණු තුවාලයට ජේආර් දුන් බෙහෙත් නිසා තුවාලය තවත් උග්‍ර වුනා. දැන් ආණ්ඩුව වටා ඉන්න මහින්ද රාජපක්ෂ ආණ්ඩුව මෙහෙයවූ අය තුවාලය වණයක් කළා. යහපාලන ආණ්ඩුව කකුල නොකපා බේරාගන්න උත්සාහ කළත් ඔවුන්ට ඒ සඳහා අවශ්‍ය දේශපාලන සහයෝගය ලැබුණේ නැති නිසා ගෝඨාභය රාජපක්ෂට ජනාධිපති ලෙස භාර ගන්න වුනේත් කපන්න තිබෙන කකුලක්. නමුත්, ඒ හේතුව නිසා ඔහුට දැන් පවතින ප්‍රශ්නයේ වගකීමෙන් ගැලවෙන්න බැහැ. ඔහු විසින් යෝජනා කළ හා බලයට පැමිණි වහාම ක්‍රියාත්මක කළ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති හරහා කළේත් කකුල නොකපාම බැරි වෙන තැනකට රට තල්ලු කිරීමයි. කෝවිඩ් නිසා වුනේ එය තරමක් ඉක්මන් වීම පමණයි.

දැන් ලංකාවේ රජයට රජය බංකොලොත් වීම වලක්වා ගන්න කළ හැකි දෙයක් නැති තැනටම වැටිලා. මහ බැංකුවට දුන් "අවවාද" මේ නොහැකියාව මහ බැංකුව පිට පැටවීමේ උත්සාහයක්. මුදල් ප්‍රතිපත්ති වලින් මේ වෙලාවේ විශාල දෙයක් කරන්න බැරි වුනත් යම් කිසි කාලයකට පොඩි "රැවටීමක්" කරන්න පුළුවන්. සති හයකින් මහ මැතිවරණයක් තිබෙන පසුබිමක ඒ වගේ රැවටීමකින් පවතින ආණ්ඩුවට යම් දේශපාලන වාසියක් ලබා ගන්න පුළුවන්.

රජයෙන් මුදල් ලැබිය යුතු අයට ඒ මුදල් නොලැබීම රජයේ නොහැකියාව වුවත්, ඒ මුදල් ඒ අයට අයිති මුදල්. මේ සමාගම් රජයට මොනවා හෝ භාණ්ඩ හෝ සේවා සම්පාදනය කළ සමාගම්. ඒ නිසා, රජය විසින් තමන්ගේ යුතුකම ඉටු නොකරනවානම් හෝ කිරීමේ නොහැකියාවකින් ඉන්නවානම් මහ බැංකුව විසින් යම් මැදිහත් කිරීමක් කිරීම සාධාරණයි. මෙය වෙනත් රටවල සිදු වනවා වගේ ආර්ථික අර්බුදය හමුවේ බංකොළොත් වෙන්න යන සමාගම් වලට මහ බැංකුව විසින් ඇප දීමක් (bail out) නෙමෙයි. මෙහිදී මහ බැංකුව විසින් ඇප දෙන්නේ ආර්ථික අර්බුදය හමුවේ බංකොළොත් වෙන්න යන ලංකාවේ රජයටයි.

මේ සමාගම් වලට රජයෙන් ලැබිය යුතු ගෙවීම් සිදු කර නැහැ. රජය බංකොලොත් නොවුනොත් මේ මුදල් කොයි වෙලාවක හෝ එම සමාගම් වලට ලැබෙනවා. ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ විසින් යෝජනා කර තිබෙන්නේ මෙසේ ලැබෙන්න තිබෙන මුදල් ඇපයට තබා ගෙන එම සමාගම් වලට ණය දෙන්න වාණිජ බැංකු වලට ඉඩ සලසන ලෙසයි.

මේ ආකාරයෙන් මහ බැංකුවට "අවවාද" කරන්න සිදු වී තිබෙන්නේ කවර හේතුවක් නිසා හෝ දැනට මේ ලැබෙන්න තිබෙන මුදල් ඇපයට තබා ගෙන වාණිජ බැංකු විසින් ණය නොදෙන නිසයි. එයට මහ බැංකුවේ නියාමන කොන්දේසිද හේතු වනවා විය හැකි වුවත්, වෙනත් හේතුද තිබෙන බව පැහැදිලියි. රජයෙන් මුදල් ලැබිය යුතු අයට අවශ්‍ය වන්නේ තමන්ට ලැබෙන්න නියමිත මුදල් මිසක්, බැංකු ණයක් නෙමෙයි. ඒ නිසා, ඔවුන් මේ වෙනුවෙන් පොලියක් ගෙවන්න කැමති වෙන්නේ නැහැ. ඔවුන්ට එසේ පොලියක් ගෙවන්න සිදු වීම සාධාරණත් නැහැ. නමුත්, වාණිජ බැංකු විසින් මේ අනාගත ලැබීම් ඇපයට තියාගෙන වුවත් ණය දෙනවානම් ඒ සඳහා ගැලපෙන පොලියක් අය කළ යුතුයි. වෙන කෙනෙකුට වැඩි පොලියකට ණය දෙන්න පුළුවන්කම තිබියදී අඩු පොලියට මේ අයට ණය දෙන්න වාණිජ බැංකු ඉදිරිපත් වෙන්නේ නැහැ. කතාවේ නැතත් ගෝඨාභය රාජපක්ෂ විසින් මහ බැංකුවට බලපෑම් කරන්නේ වාණිජ බැංකු වලට මේ අයට අඩු පොලියකට ණය ලබා දීමට ඉඩ සලසන ක්‍රමයක් හදන්න කියලයි.

දැන් මහ බැංකුව විසින් කියපු දේ කරලා තියෙනවා. වාණිජ බැංකු වලට මහ බැංකුවෙන් 1% බැගින් ණය අරගෙන 4% බැගින් ඒ ණය නිකුත් කරන්න පුළුවන්. මීට පෙර මහ බැංකුව විසින් වෙන් කළ රුපියල් බිලියන 27.5ක මුදලද ඇතුළත්ව රුපියල් බිලියන 150ක මුදලක්. ඒ කියන්නේ අලුතෙන්ම තවත්  රුපියල් බිලියන 122.5ක මුදලක් මහ බැංකුව විසින් එළියට දමනවා. පාරිභෝගිකයින්ට මේ ණය ගන්න පුළුවන් වෙන්නේ රජයෙන් ලැබිය යුතු ගෙවීම් ඇපයට තබා පමණක් වෙන්න බැහැ. වැඩි විස්තර අද හෙටම එළියට එයි.

මේ වැඩෙන් වාණිජ බැංකු වලට 3%ක පොලී ආන්තිකයක් ඉතුරු වෙනවා. සාමාන්‍යයෙන් ලංකාවේ වාණිජ බැංකු විසින් තියා ගන්නේ ඔය වගේ පොලී ආන්තිකයක් නිසා මෙහි වාණිජ බැංකු වලට විශාල හොඳක් හෝ නරකක් නැහැ. ඔවුන්ට කරන්න තියෙන්නේ මහ බැංකුවෙන් සල්ලි අරගෙන පාරිභෝගිකයින්ට නිකුත් කරන එකයි. ඒ වෙනුවෙන් වැය වෙන පිරිවැය ආවරණය කරගන්න 3% ආන්තිකය ප්‍රමාණවත්.

රජයෙන් මුදල් ලැබෙන්න තිබෙන අයට මේ වැඩෙන් වාසියක් වෙන්නේ නැහැ. තමන්ට අයිති, තමන්ට ලැබෙන්න තිබෙන මුදල් වෙනුවට දැන් ඔවුන්ට සිදු වී තිබෙන්නේ 4%ක පොලියට ණය ගන්නයි. රජය විසින් පහුවෙලා හරි මුදල් ගෙවන කොට පොලියක් එක්ක ගෙවනවානම් ප්‍රශ්නයක් නැහැ. එවැනි දෙයක් වන බවක් මම හරියටම දන්නේ නැහැ. මගේ උපකල්පනය පොලියක් නොගෙවන බවයි. මෙය වැරදි උපකල්පනයක්නම් දන්න කෙනෙක් නිවැරදි කරන්න. එවිට ලිපියේ අදාළ කොටස  සංශෝධනය කරන්නම්.

මේ වැඩේ වාසිය තනිකරම රජයටයි. මේ වෙලාවේ රාජ්‍ය සුරැකුම්පත් විකුණලා මුදල් හොයාගෙන මේ ගෙවීම් කළොත් 7%ක පමණ පොලියක් ගෙවන්න වෙනවා. දැන් ඒ වෙනුවට වාණිජ බැංකු වලින් ණයක් ලබා ගන්න අවස්ථාව දීලා පොලියක් නොගෙවා මුදල් ගෙවන එක ප්‍රමාද කරන්න පුළුවන්. මහ බැංකුව අය කරන 1% පොලියත් අවසාන වශයෙන් මහා භාණ්ඩාගාරයටම ලැබෙන නිසා 8%කම වාසියක් තිබෙනවා.

මීට අමතරව මහ බැංකුව විසින් වාණිජ බැංකු වල සංචිත පොලී අනුපාතික 2% දක්වා අඩු කරලා තිබෙනවා. මෙය මහ බැංකුවේ අධිප්‍රතික්‍රියාවක් ලෙස හිතනවාට වඩා මෙයත් "රටේ ජනාධිපතිතුමාගේ Economic Policy එකට" අවශ්‍ය පරිදි ගත් ක්‍රියාමාර්ගයක් කියා හිතන්න පුළුවන්. මේ හරහා රුපියල් බිලියන 115ක මුදලක් ආර්ථිකයට මුදා හැරෙනවා. මෙය මේ වන විට රටේ බැංකු පද්ධතිය ඇතුළේ තිබෙන රුපියල් බිලියන 64ක අතිරික්ත ද්‍රවශීලතාවයට එකතු වෙනවා. එවිට එකතුව රුපියල් බිලියන 180ක් පමණ. 4% පොලියට ණය ලබා දීම සඳහා අලුතෙන් නිකුත් කර තිබෙන රුපියල් බිලියන 122.5ක මුදලෙන් සැලකිය යුතු කොටසක්ද අතිරික්ත ද්‍රවශීලතාවය ලෙස එකතු විය හැකි නිසා මේ ගත්තු (හෝ ගන්න සිදු වුනු) හදිස්සි තීරණයෙන් රටේ අතිරික්ත ද්‍රවශීලතාවය රුපියල් බිලියන 250ක් පමණ දක්වා ඉහළ යන්න පුළුවන්.

මේ මුදල් කන්දරාව බැංකු වලට වහාම ණය ලෙස නිකුත් කරන්න බැහැ. ඒ නිසා, වාණිජ බැංකු විසින් කරන්නේ නැවත මේ මුදල් මහ බැංකුවේම තැන්පත් කරන එකයි. ඒ වෙනුවෙන් මහ බැංකුවට 5.5%ක පොලී අනුපාතිකයක් ගෙවන්න වෙනවා. එක පැත්තකින් පාරිභෝගිකයින්ට 4% බැගින් බැංකු වලින් ණය ගන්න අවස්ථාව ලැබෙද්දී අනෙක් පැත්තෙන් 7%ක පොලී අනුපාතිකයකට බැංකු වලම හෝ භාණ්ඩාගාර සුරැකුම්පත් වල මුදල් තැන්පත් කරන්න අවස්ථාව තියෙනවා. ඒ වගේම, එක පැත්තකින් වාණිජ බැංකු වලට 1% පොලියට මහ බැංකුවෙන් ණය ගන්න ගමන්ම 5.5% පොලියට මහ බැංකුවට ණය දෙන්න පුළුවන්කම තිබෙනවා. මේ වෙළඳපොළවල් දෙකක් වුනත් මේ දෙක එකිනෙකට සම්බන්ධයි. මේ තත්ත්වය යටතේ මහ බැංකුවට ඉදිරියේදී අනිවාර්යයෙන්ම ප්‍රතිපත්ති පොලී අනුපාතික අඩු කරන්න සිදු වෙනවා. ඒ නිසා, මේ වෙලාව අතේ සල්ලි තිබෙන අයට දිගුකාලීන බැඳුම්කර මිල දී ගන්න හොඳ අවස්ථාවක්.

මහ බැංකුවේ රාජකාරිය දිගුකාලීනව රටේ මිල ස්ථායීතාවය පවත්වා ගැනීම මිසක් "රටේ ජනාධිපතිතුමාගේ Economic Policy එකට හරියන්න" වැඩ කිරීම නෙමෙයි. එයින් අදහස් කරන්නේ ආණ්ඩුව සමඟ ගැටුම් ඇති කර ගත යුතු බව නෙමෙයි.

මහ බැංකුවේ හා රජයේ රාජකාරි දෙක එකක්ම නෙමෙයි. මුදල් ප්‍රතිපත්ති හා රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති එකට යන වෙලාවල් වගේම නොයන වෙලාවලුත් තියෙනවා. බොහෝ රටවල් වල මහ බැංකු ස්වාධීන ආයතන ලෙස පවත්වා ගැනීම කෙරෙහි ලොකු බරක් තබා තිබෙන්නේ ඒ නිසයි.

රටේ ජනාධිපතිතුමාගේ Economic Policy එක අසාර්ථකනම් මිනිස්සුන්ට එය ප්‍රතික්ෂේප කරන්න අවස්ථාව තිබෙනවා. එවිට වෙන ජනාධිපති කෙනෙක් පත් වෙයි. එහෙත්, රටේ උද්ධමනය විශාල ලෙස ඉහළ ගියොත් ප්‍රතික්ෂේප වෙන්නේ මහ බැංකුව කියන ආයතනය මිසක් එහි වත්මන් පාලකයින් නෙමෙයි. එහෙම වුනොත් මහ බැංකුවේ රෑටත් පත්තු වෙන ලයිට් සදහටම නිමිලා යන්න පුළුවන්.

මහ බැංකුව විසින් හදිස්සියේ තීරණ ගත්තේ දේශපාලන බලපෑම් වල පීඩනයට යටත් වෙලා නෙමෙයිනම්, හැම පැත්තක් ගැනම හොයා බලලා රටේ යහපත වෙනුවෙන්නම්, එහෙම වෙන එකක් නැහැ. ඒක එහෙමනම් ගෝඨාභය රාජපක්ෂ විසින් ප්‍රසිද්ධියේම කියපු විදියට "ඔයගොල්ලෝ ඕගොල්ලන්ගේ රාජකාරිය" නොකර "නිකන් නිදාගන්න" එකයි මෙච්චර කල් කරලා තියෙන්නේ.

මනමාලිගේ අධෝවතය

"කාලයකට පෙර ලංකාවේ මනමාලියක් මනමාලයාගේ ගෙදරට කැන්දාගෙන යන අවස්ථාවක කවුරු හරි මහල්ලෙකුත් කරත්තෙට නගිනවා. මේක කරන්නේ හේතුවක් ඇතුව..."

මේක මම දැක්කේ වත්පොත් සටහනක. කතාවේ ඇත්තක් තියෙනවද කියන්න මම දන්නේ නැහැ.

"ගමන අතරතුර මනමාලිට අධෝවාතයක් ගියොත් අර මහල්ලා වහාම එහි වගකීම භාර ගන්නවා."

සටහන අවසන් කරලා තිබුණේ මෙහෙමයි.

"මහ බැංකුවත් දැන් අවුරුදු හැත්තෑවක මහල්ලෙක්!"

අද (ජූනි 16) උදේ ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ, පීබී ජයසුන්දර ඇතුළු කණ්ඩායමක් මහබැංකු අධිපති ප්‍රමුඛ ජ්‍යෙෂ්ඨ නිලධාරීන් හමු වී මහ බැංකුව විසින් මේ වෙලාවේ කටයුතු කළ යුතු ආකාරය පිළිබඳව ඔවුන්ට අවවාද කර තිබෙනවා.

"මට කියන්න තියෙන්නේ මෙච්චරයි. කරුණාකරලා මම කියන දේ සම්මත කරන්නේ නැත්නම් ඕගොල්ලන්ගේ සැලසුම හෙට උදේ වෙනකොට මට දෙන්න, මේ ආර්ථික තත්ත්වයෙන් කොහොමද අපි ගොඩ එන්නේ කියන එක."

"මහබැංකුවත් භාණ්ඩාගාරයත් තමයි Monitory & Fiscal Policy එක කරන්නේ. හැබැයි ඒක වෙන්න ඕන රටේ ජනාධිපතිතුමාගේ Economic Policy එකට හරියන්න. ඔයගොල්ලො ලඟ විවිධ tools තියෙනවා මේකට. ඒ tools පාවිච්චි කරන්නට ඕන. හැබැයි අපේ මහබැංකුව කිසිම tool එකක් පාවිච්චි කරන්නේ නෑ. නිකන් නිදාගන්නවා. අපි කිව්වේ රුපියල් බිලියන 150 ක් බැංකුවලට දෙන්න."

මහ බැංකුවට මේ තරම් දැඩි පීඩනයක් එල්ල කරන එකෙන් පේන්නේ මේ වෙලාවේ රජය මුහුණ දී සිටින ආර්ථික අර්බුදයේ තරමයි. රජය ඒ තත්ත්වයට පත් වුනේ කෝවිඩ් නිසා නෙමෙයි. කාලයක් තිස්සේ කාපු කෑම නිසා මනමාලිගේ ආහාර ජීර්ණ පද්ධතිය ඇතුලේ මීතේන් හා හයිඩ්‍රජන් සල්ෆයිඩ් හැදෙන්න ගත්තේ 2011 පමණ සිටයි. මෙතෙක් කලක් අමාරුවෙන් අධෝවාතය පිටවෙන එක නවත්වාගෙන හිටියත් කෝවිඩ් නිසා දැන් එය කරන්න අමාරුම තත්ත්වයකට පත් වෙලා.

තමන් කැමති ඇබයක් ගහලා අධෝවාතය පිටවෙන එක නවත්වන්න කියලා ආණ්ඩුව මහ බැංකුවට බල කරනවා. කැමති ඇබයක් කියා කිවුවත් ගහන ඇබය ආණ්ඩුව කැමති ඇබයක් වෙන්නත් ඕනෑ. අන්තිමට ගහන්නේ ආණ්ඩුවට ඕනෑ කරන ඇබයනම් ඕනෑම ඇබයක් ගහන්න මහ බැංකුවට නිදහස තියෙනවා.

දැන් තියෙන තත්ත්වය අනුව අධෝවාතය පිටවෙන එක ඇබ ගහලා නවත්වන්න අමාරුයි. මනමාලිව මනමාලයාගේ ගෙදරට බාර දීලා එනකම් මහල්ලාට අධෝවාත වල වගකීම ගන්න පුළුවන්. හැබැයි මංගල රාත්‍රියෙන් පස්සේ යන අධෝවාත වල වගකීම ගන්න මහල්ලෙක් නැහැ.

ආණ්ඩුවට ඒක ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. මේ වෙලාවේ ආණ්ඩුවට අවශ්‍ය මගුල් ගෙදර අවසන් වන තුරු වැඩේ ඇද ගන්නයි. තව මාස දෙකයිනේ. මහ බැංකුවට ඒ වැඩේ කරන්න පුළුවන්. හැබැයි අන්තිමේදී වැඩේ කෙළවර වෙන්නේ අධෝවාතයකික් පමණක් නොවන බව මහ බැංකුව දන්නවා. ඊට පස්සේ මනමාලිගේ ඇඳුම් හෝදන එක මහ බැංකුවටවත් කරන්න බැරි වෙනවා වගේම මහ බැංකුව විසින් භාර ගත්තේ අනුන්ගේ අධෝවාතයක වගකීම බව කාට වුනත් පැහැදිලි වෙනවා.

සමහර විට රට ගිය ඇත්තෝ කතාවේ සිරිල් සපරමාදුට ග්‍රීන්කාඩ් ලොතරැයිය ඇදුනේ ඔය වගේ පීඩනයක හිටපු වෙලාවක වෙන්න ඇති. මේ වෙලාවෙත් මහ බැංකුවෙන් තවත් සිරිල් සපරමාදුලා කිහිප දෙනෙක් බිහි වෙන්න ඉඩ තියෙනවා.

මහ බැංකුව ආණ්ඩුවේ පීඩනය හමුවේ මනමාලිට ඇබයක් ගහයිද ඒ ඇබේ ආණ්ඩුවට අවශ්‍ය තාවකාලික ඇබයද කියා අපි බලා සිටිමු.

මිනීමරු සීසර්ලා බිහි වෙන්නේ ඇයි?

ධනවාදය කියා කියන්නේ නිදහස් ගනුදෙනු. නිදහස් ගනුදෙනුවක් සිදු වෙන්නේ භාණ්ඩයකට හෝ සේවාවකට නිශ්චිත නිරපේක්ෂ වටිනාකමක් නැති නිසා. වටිනාකම පුද්ගලයාගෙන් පුද්ගලයාට වෙනස් වෙනවා. එක් අයෙකුට රුපියල් සීයක් වටින දෙයක් වෙනත් අයෙකුට රුපියල් දෙසීයක් වටින්න පුළුවන්. භාණ්ඩයකට හෝ සේවාවකට රුපියල් සීයක වටිනාකමක් දෙන පුද්ගලයෙක් එයටම රුපියල් දෙසීයක වටිනාකමක් දෙන පුද්ගලයෙක්ට ඒ භාණ්ඩය හෝ සේවාව රුපියල් එකසිය පණහකට විකිණුවහම දෙන්නටම රුපියල් පණහ බැගින් වාසි වෙලා.

නිදහස් ගණුදෙනුවක් සිදු වෙන හැම වෙලාවකම භාණ්ඩයක් එයට අඩු වටිනාකමක් දෙන අයෙකුගේ අතේ ඉඳලා වැඩි වටිනාකමක් දෙන කෙනෙකුගේ අතට මාරු වෙනවා. ඒ නිසා, සමස්තයක් ලෙස අගය එකතු වීමක් සිදු වෙනවා.

රටක ආර්ථිකයට කෘෂිකාර්මික, කාර්මික හා සේවා අංශ වල රැකියා කරන අය විසින් අගය එකතු කරනවා. ලංකාවේ සේවා අංශය ඇතුළේ සිට රටේ ආර්ථිකයට විශාල දායකත්වයක් සපයන කණ්ඩායම් දෙකක් ලෙස ත්‍රිරෝද රථ සේවා සපයන්නන් හා කල්බදු පහසුකම් සේවා සපයන්නන් හඳුන්වන්න පුළුවන්. ලංකාවේ ආර්ථිකයට ත්‍රිරෝද රථ සේවා සපයන්නන් විසින් සපයන දායකත්වය ගැන මා මීට පෙර වරින් වර පැහැදිලි කර තිබෙනවා.

ත්‍රිරෝද රථ සේවා සැපයීමේ ව්‍යාපාරයක් ආරම්භ කරන්න විශාල මානව ප්‍රාග්ධනයක් අවශ්‍ය වෙන්නේ නැහැ. ඉහළ අධ්‍යාපන මට්ටමක් නැති කෙනෙකුට වුනත් මාස ගණනක පුහුණුවකින් පස්සේ රියදුරු බලපත්‍රයක් ගන්න පුළුවන්. අවශ්‍ය භෞතික ප්‍රාග්ධනයත් වෙනත් කර්මාන්තයක් පටන් ගැනීම හා සැසඳූ විට මහා විශාල මුදලක් නෙමෙයි. එහෙත්, ලංකාවේ බොහෝ දෙනෙක්ට ඒ මුදල විශාල මුදලක්. ගොඩක් අය ත්‍රිරෝද රථයක් මිල දී ගන්න කල්බදු පහසුකම් යටතේ. ත්‍රිරෝද රථ වගේම ලංකාවේ බොහෝ දෙනෙක් බොහෝ විට වෙනත් ලොකු වාහනයක් මිල දී ගන්නේත් කල් බදු පහසුකම් යටතේ.

කල් බදු පහසුකම් යටතේ හෝ වාහන ණයක් අරගෙන වාහනයක් මිල දී ගන්න එක ඇමරිකාවේ වුවත් සාමාන්‍ය තත්ත්වයයි. අලුත් වාහනයක් මිල දී ගන්න අයගෙන් 85%ක් පමණම එය කරන්න මූල්‍ය පහසුකම් ලබා ගෙනයි. ඇමරිකාවේදී කල් බදු යන වචනය යෙදෙන්නේ ලංකාවේ අර්ථයෙන්ම නෙමෙයි. එය සමාන කළ හැක්කේ ලංකාවේදී වාහනයක් දිගුකාලීනව කුලියට ගැනීමටයි. ලංකාවේ කල් බදු පහසුකම් යටතේ වාහන මිල දී ගැනීම සමාන කළ හැක්කේ ඇමරිකාවේ වාහනය ඇපයට තබා වාහන ණයක් ලබා ගැනීමටයි. වැඩි දෙනෙක් වාහන මිල දී ගන්නේ දෙවන ක්‍රමයටයි.

ඇමරිකාවේදී වාහනයක් මිල දී ගන්නා කෙනෙකුට බොහෝ විට මූල්‍ය පහසුකම් සලසන්නේ අදාළ වාහන සමාගමෙන්මයි. ඔවුන් එය සෘජුවම හෝ වෙනත් මූල්‍ය සමාගමක් හා  සම්බන්ධව කරන්න පුළුවන්. එසේ කිරීමෙන් වාහන නිපදවන සමාගමකට වගේම පාරිභෝගිකයින්ටත් වාසි සැලසෙනවා.

වාහන නිපදවීමේ කර්මාන්තය විශාල ස්ථිර පිරිවැයක් අවශ්‍ය කර්මාන්තයක්. ඕනෑම කෙනෙකුට ඕනෑම වෙලාවක වාහන හදන කර්මාන්තයක් ආරම්භ කරන්න බැහැ. ඒ සඳහා විශාල භෞතික ප්‍රාග්ධනයක්, මානව ප්‍රාග්ධනයක් වගේම තාක්ෂනය අවශ්‍යයි. ඒ නිසා, වාහන නිපදවීමේ කර්මාන්තය කතිපයාධිකාරී වෙළඳපොළක් වෙනවා මිස වී වගා කිරීමේ කර්මාන්තය වගේ තරඟකාරී වෙළඳපොළක් වෙන්නේ නැහැ. එය නිෂ්පාදන තාක්ෂණයේ ස්වභාවය හේතුවෙන් සිදු වන දෙයක් මිසක් වැරැද්දක් නෙමෙයි.

විශාල ස්ථිර ප්‍රාග්ධනයක් අවශ්‍ය කර්මාන්තයකට ආදායම් අඩු වුනා කියා ඊට සමානුපාතිකව වියදම් අඩු කරන්න බැහැ. ගෑස් ස්ටේෂන් එකක වගේනම් වෙළඳාම අඩු වෙන විට සේවකයින් අස් කරන්න පුළුවන්. නැවත අවශ්‍ය වෙන කොට බඳවා ගන්නත්  පුළුවන්. වාහන හදන කර්මාන්තයක සේවකයින්ව ඒ විදිහට අස් කළොත් නැවත අවශ්‍ය වෙලාවට සේවකයෝ හොයා ගන්න එක පහසු වැඩක් නෙමෙයි. සේවකයින් අලුතෙන්ම ගත්තොත් ඒ අයව පුහුණු කරන්න කාලයක් යනවා. ඒ නිසා මේ වගේ කර්මාන්තයක සේවකයින් එක්ක දිගුකාලීන ගිවිසුමක් ගහන එක දෙපැත්තටම වාසියි.

සේවකයින් විතරක් නෙමෙයි. අවශ්‍ය අමුද්‍රව්‍ය සපයන සැපයුම්කරුවන් එක්කත් ඔය විදිහට ගිවිසුම් ගහන එක වාසියි. අවදානම් අඩුයි.

මේ විදිහට වාහන හදන සමාගමක සේවකයින්ගේ පඩිනඩි කොහොමටත් ගෙවන්නත් වෙනවානම්, අමුද්‍රව්‍ය කොහොමටත් මිල දී ගන්නත් වෙනවානම් වාහන නොහදා හිටියත් වියදම ලොකුවට අඩු වෙන්නේ නැහැ. නමුත්, මොකක් හෝ තාවකාලික තත්ත්වයක් නිසා හදන වාහන විකුණන්න තරම් ඉල්ලුමක් නැත්නම් මොකද වෙන්නේ.

වාහන නොහදා ඉන්නවාට වඩා ලාබයි වාහන හදලා ගොඩ ගහ ගන්න එක. කොයි වෙලාවක හරි විකුණන්න පුළුවන්. හදපු වාහන ගොඩ ගහගෙන ඉන්නවාට වඩා ලාබයි පස්සේ සල්ලි ගන්න හරි කාට හරි දීලා දාන එක. ඒ නිසා, ඔය වාහන හදන සමාගම් සමහර වෙලාවට අවුරුදු පහ හයකින් ගෙවන්න පොලී රහිත ණය දෙනවා. නමුත්, ඉල්ලුම තිබෙනවානම් පොලී රහිත ණය දෙන්න අවශ්‍ය නැහැ. කිසියම් පොලියකුත් අය කර ගන්න පුළුවන්.

ඔය පොලී අනුපාතය එහා මෙහා කිරීමෙන් ඉල්ලුම වැඩි වෙලාවට හදන වාහන ටික වෙනුවෙන් වැඩි මිලක් අය කර ගන්නත්, ඉල්ලුම අඩු වෙලාවට වාහන ටික කොහොම හරි විකුණ ගන්නත් අවස්ථාව ලැබෙනවා. වාහන ඉල්ලුමේ විචල්‍යතාව නිසා සිදු වන අවාසිය අඩු වෙනවා. වාහන ණයක් හෝ කල්බදු පහසුකමක් දෙන එකෙන් ප්‍රධාන වශයෙන්ම බලාපොරොත්තු වෙන්නේ හදන වාහන ටික විකුණාගන්න එක නිසා පොලී අය කිරීමේදී පාරිභෝගිකයාගේ අන්තිම සතේ දක්වා හූරා ගන්න අවශ්‍ය වෙන්නේ නැහැ. සාමාන්‍යයෙන් මේ පොලී අනුපාතික වෙනත් මූල්‍ය ආයතනයක් විසින් ලබා දෙන වාහන ණය වල පොලී අනුපාතික වලට වඩා වැඩි වෙන්නේ නැහැ.

වාහනයක් ණයට දුන්නහම තියෙන එක ප්‍රශ්නයක් වෙන්නේ ණය හරියට පියවයිද කියන එක. ක්‍රෙඩිට් ස්කෝර් එක පරික්ෂා කිරීමෙන් ණය ගන්න පුද්ගලයා විසින් ණය ආපසු නොගෙවන්න තිබෙන ඉඩකඩ ගැන අදහසක් ගන්න පුළුවන්. ක්‍රෙඩිට් ස්කෝර් එක ගොඩක් වැඩිනම් පොලියක් අය නොකළත් ප්‍රශ්නයක් නැහැ. ක්‍රෙඩිට් ස්කෝර් එක ගොඩක්ම අඩුනම් ණය දෙන එක ප්‍රතික්ෂේප කරන්න පුළුවන්. මැද හරියේනම් අවදානමට සරිලන පොලියක් අය කරන්න පුළුවන්. ක්‍රෙඩිට් ස්කෝර් එකට අමතරව රැකියාව, ආදායම් මට්ටම, අරන් තියෙන වෙනත් ණය වගේ දේවලුත් පරීක්ෂා කරලා බලන්න පුළුවන්.

අපි හිතමු වාහනයක විකිණුම් මිල ඩොලර් විසිපන්දාහක් කියලා. ඕකෙන් ඩොලර් පන්දාහක් වාහනය හදන සමාගමේ ලාබය කියමු. එතකොට වාහනය හදන්න ගිය වියදම ඩොලර් විසිදාහයි. දැන් ඔය වාහනේ මිල දී ගන්න වාහනය හදපු සමාගම විසින්ම කාට හරි ඩොලර් විසිපන්දාහක ණයක් දෙනවා. ණය මුදල ඩොලර් විසිපන්දාහක් වුනත් සමාගම ඇත්තටම ගන්නේ ඩොලර් විසිදාහක අවදානමක් පමණයි. ඒ මුදල ආපසු ලැබුණට පස්සේ ලැබෙන්න තිබෙන්නේ ලාබය. ඒ නිසා, වාහන ණය වෙනුවෙන් අඩු පොලියක් අය කළා කියා පාඩුවක් වෙන්නේ නැහැ. නමුත්, වෙනත් තෙවන පාර්ශ්වයක් විසින් ඩොලර් විසිපන්දාහක ණයක් දුන්නොත් එතැන ඩොලර් විසි පන්දාහකම අවදානමක් තිබෙනවා. ඒ නිසා, එයට සරිලන පොලියක් අය කරන්න වෙනවා. මේ වෙනස නිසා වාහනය හදන සමාගමට වාහන ණය වෙළඳපොළේ වෙනත් සමාගම් වලට නැති සාපේක්ෂව වාසියක් තියෙනවා.

මේ වසරේ පළමු කාර්තුවේදී (2020 Q1) අලුත් වාහනයක් මිල දී ගන්න ණය ලබා දීමේදී ඇමරිකාවේ විවිධ මූල්‍ය ආයතන විසින් අය කළ පොලී අනුපාතික වෙනස් වුනේ මේ විදිහටයි.

වාහන නිෂ්පාදකයින් - 2.76%
ණය සංගම් (credit union) - 3.22%
ජාතික බැංකු - 4.33%
ප්‍රාදේශීය බැංකු - 4.29%
ප්‍රජා බැංකු හා කුඩා බැංකු - 4.57%

අඩුම පොලියක් ලැබෙන්නේ වාහන නිෂ්පාදකයෙක්ගෙන් බව මෙයින් පැහැදිලි වෙනවා. බැංකුවකින් ණය ගන්නේ වාහන නිෂ්පාදකයෙක්ගෙන් ණය ලබා ගන්න බැරි වූ හෝ අඩු පොලියක් නොලැබුණු අය පමණයි. එහෙත්, පරණ වාහනයක් ගන්න කෙනෙකුට මේ විකල්පය නැහැ. ඔවුන්ට ණය ලබා ගන්න වෙන්නේ බැංකුවකින් හෝ ණය සංගමයකින්. වාහන නිෂ්පාදකයින් තරඟයේ නැති නිසාත්, වෙනත් හේතු නිසාත් පොලිය ටිකක් වැඩියෙන් ගෙවන්න වෙනවා.

මේ වසරේ පළමු කාර්තුවේදී (2020 Q1) පරණ වාහනයක් මිල දී ගන්න ණය ලබා දීමේදී ඇමරිකාවේ විවිධ මූල්‍ය ආයතන විසින් අය කළ පොලී අනුපාතික වෙනස් වුනේ මේ විදිහටයි.

ණය සංගම් (credit union) - 3.45%
ජාතික බැංකු - 5.02%
ප්‍රාදේශීය බැංකු - 5.10%
ප්‍රජා බැංකු හා කුඩා බැංකු - 5.50%

ලංකාවේ නිවාස ඒකක සීයකට වාහන තිබෙන්නේ විස්සක් පමණක් වුනත් ඇමරිකාවේ මේ ගණන 190ක් පමණ වෙනවා. ඒ කියන්නේ සාමාන්‍ය වශයෙන් හැම ගෙදරකම වාහන දෙයක් වගේ. දැනටම හැම ගෙදරකම වගේ වාහන තිබෙන නිසා වාහන හදන සමාගම් අළුතෙන් හදන වාහන විකුණ ගන්නනම් අළුත් වාහන වල පරණ වාහන වල නැති මොනවා හෝ අමතර දේවල් ටිකක් තියෙන්න ඕනෑ. හැම අවුද්දකම අළුතින් හදන වාහන වලට අමතර පහසුකම් එකතු වෙනවා. ඒ නිසා, වාහනය වසර කිහිපයක් පරණ වෙන කොට ඇමරිකානුවෙක් බලන්නේ අළුත් වාහනයක් ගන්නයි. ඇමරිකාවේ පරණ වාහනයකට ලොකු ඉල්ලුමක් නැහැ. ඒ නිසා ලොකු වටිනාකමකුත් නැහැ.

වාහනයක් මිල දී ගන්නා ඇමරිකානුවෙකුට වාහනය කාලයක් පාවිච්චි කරලා වැඩි මිලකට විකුණන්න බැහැ. වාහනය පාවිච්චි නොකරම තියා ගත්තත් කාලයක් යද්දී මිල අඩු වෙනවා මිසක් වැඩි වෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා ඇමරිකානුවෙක් හැම විටම වාගේ වාහනයක් ගන්නේ පාවිච්චි කරන්නයි. වාහනයේ මිල එන්න එන්නම අඩු වුනත් ඒ නිසා සිදුවන පාඩුවට වඩා වාහනය පාවිච්චි කිරීමේ වාසිය වැඩි නිසා එහි ප්‍රශ්නයක් නැහැ.

ඇමරිකාවේදී කල් බදු කියන වචනය පාවිච්චි වෙන්නේ ලංකාවේ වාහනයක් දිගුකාලීනව කුලියට ගැනීමේදී සිදු වන ක්‍රියාවලිය වන විටයි. මාස් පතා කල්බදු වාරිකය ගෙවාගෙන ගියත් වාහන අයිති වෙන්නේ නැහැ. ගිවිසුම අවසානයේදී වාහනය ආපසු දෙන්න ඕනෑ. මෙහිදී මාසික වාරිකය ලෙස ගෙවන මුදල අදාළ මාසය තුළ වාහනයේ වටිනාකම අඩුවෙන ප්‍රමාණය ලෙස දළ වශයෙන් සලකන්න පුළුවන්. අවුරුදු තුනකට කල්බදු ක්‍රමයට වාහනයක් ගන්න කෙනෙක්ට අදාළ කාලය ගෙවුනට පස්සේ වාහනේ ආපසු දෙන්න වෙනවා. ගනුදෙනුව එතැනින් ඉවරයි.

බොහෝ විට මේ ආකාරයේ කල්බදු පහසුකම් ලබා දෙන්නේ වාහන නිෂ්පාදකයින් විසින්. මෙහිදී අය කරන පොලී අනුපාතිකය වාහන ණයක් ලබා දීමේදී අය කරන පොලී අනුපාතිකයට වඩා වැඩියි. ණය ආපසු ලබා ගැනීමේ අවදානම වඩා ඉහළ මට්ටමක තිබීම එයට හේතුවයි.

Car Manufacturer	Financing APR Q1 2020	Lease APR (inferred interest rate) Q1 2020
Honda	2.90%	8.04%
Toyota	0.90%	3.31%
Volkswagen	1.90%	3.87%
BMW	2.99%	7.23%
Nissan	0.00%	7.27%
Mazda	0.90%	3.10%
Acura	4.39%	7.36%
Audi	3.49%	6.23%
Infiniti	3.99%	5.91%
Subaru	2.99%	3.65%
Lexus	1.90%	5.31%
Mini	3.49%	7.03%
Mercedes	3.49%	9.79%
Ford	3.90%	3.66%
Volvo	2.99%	4.84%
Jaguar	3.99%	7.05%
Average	2.76%	5.85%

Source: https://wallethub.com/edu/cl/auto-financing-report/10131/

වාහන ණයක් ගන්න කෙනෙකුට ගෙවන්න වෙන්නේ අඩු පොලී අනුපාතිකයක් වුවත් (ඇමරිකාවේ ව්‍යවහාරය අනුව) කල් බදු ක්‍රමයට වාහනයක් ගන්න කෙනෙක් මාසයකට ගෙවන වාරිකයට වඩා වැඩි වාරික මුදලක් ගෙවන්න වෙනවා. එය අවාසියක්. එහෙත්, ණය ගෙවා අවසන් වූ පසු වාහනය තමන්ට අයිති වෙනවා. ලංකාවේ කල්බදු ක්‍රමයේදී වගේ. නමුත්, ඒ වෙද්දී වාහනයේ වටිනාකම ගොඩක් වෙලාවට මුල් වටිනාකමෙන් තුනෙන් එකක් පමණ දක්වා අඩු වෙලා තියෙන්න පුළුවන්.

ක්‍රම දෙකෙන් කොයි ක්‍රමයට ගියත් ලොකු වාසියක් හෝ අවාසියක් නැහැ. හැමදාම අළුත් වාහන පාවිච්චි කරන්න කැමති කෙනෙකුට කල්බදු ක්‍රමය ගැලපෙනවා. ගන්න වාහනේ දිගටම පාවිච්චි කරන්න කැමති කෙනෙකුට දෙවන ක්‍රමය ගැලපෙනවා. කොයි විදිහට වාහනයක් ගත්තත් වාරික නිසි පරිදි නොගෙවුවොත් ලංකාවේදී වගේම වාහනය අහිමි වෙනවා. හැබැයි ලංකාවේදී වගේ බලහත්කාරයෙන් වාහනය ගෙනියන්න බැහැ. කල්බදු පහසුකම් හෝ වාහන ණය ලබා දුන් ආයතනයට වාහනය නැවත ලබා ගන්න වෙන්නේ "සාමය කඩ නොකරමින්".

වාහනය ගෙදර ගරාජ් එකේ හෝ වැටකින් තාප්පයකින් වට වූ වත්තේ කොටසක තිබේනම් ගෙනියන්න බැහැ. පාරේ හෝ නිවස ඉදිරිපිට නවත්වා තිබෙන වෙලාවක ගෙනියන්න පුළුවන්. එහෙත්, වාහනය ගෙනියන්න කලින් ඒ බව දැකලා ගෙනියන එකට විරුද්ධත්වය පළ කළොත් වාහනය ගෙනියන්න බැහැ. ගෙනියන්න වෙන්නේ හොරෙන්. එහෙම නැත්නම් උසාවි නියෝගයක් ලබා ගෙන. ලංකාවට සාපේක්ෂව වාහනයක් උස්සන එක නීතිය අනුව වගේම ප්‍රායෝගිකවත් අමාරු වැඩක්.

මෙයින් කියන්නේ ඇමරිකාවේ වාහන උස්සන අවස්ථා වලදී සාමය කඩවීම් සිදු නොවන බව නොවෙයි. එහෙත්, එසේ සිදුවන අවස්ථා වලදී නඩු පවරා වන්දි ලබා ගන්න පුළුවන්.

හැබැයි ක්‍රෙඩිට් ස්කෝර් එක පරීක්ෂා කරලා ක්‍රෙඩිට් හොඳ අයට පමණක් ණය දෙනවානම් මෙය කල්බදු පහසුකම් හෝ වාහන ණය ලබා දෙන ආයතනයකට ලොකු ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. මෙහිදී අදාළ ණය හෝ පහසුකම දෙන්නේ මාසිකව වාරික මුදල් එකතු කර ගන්න මිසක් වාහනය නැවත ආපසු ගන්න බලාගෙන නෙමෙයි. එසේ කරන්න වෙන්නේ කලාතුරකින්.

කල්බදු පහසුකම් පුද්ගලයෙක්ගේ පැත්තෙන් ගත්තොත් ගෙවපු මුදලට හරියන්න වාහනය පාවිච්චි කරලා තියෙනවා. දිගටම ගෙවන්න බැරිනම් වාහනේ දීලා නිදහස් වෙන්නයි තියෙන්නේ. වාහන ණයක් ලබා ගත් පුද්ගලයෙක්ගේ පැත්තෙන් ගත්තොත් යම් මුදලක් වැඩියෙන් ගෙවලා තියෙනවා. බොහෝ විට ගෙවන්න තිබෙන මුදල වාහනයේ වටිනාකමට වඩා අඩුයි. ඔය වගේ වෙලාවක වාහනය විකුණලා ඉතිරි ණය මුදල ගෙවල දාන එක වාසියි.

මේ කියපු කතා බොහොමයක් අදාළ වෙන්නේ හොඳ ක්‍රෙඩිට් ස්කෝර් එකක් ඇති අයට ණය ලබා දෙන්නේනම් පමණයි. බොහෝ විට අපහසුවක් නැතිව වාහන ණයක් හෝ කල්බදු පහසුකමක් ලබා ගත හැක්කේ හොඳ ක්‍රෙඩිට් ස්කෝර් එකක් ඇති අයට පමණයි. ක්‍රෙඩිට් ස්කෝර් එක 300 හා 850 අතර අගයක්. ඉහත වගු වල තිබෙන පොලී අනුපාතික අදාළ වෙන්නේ 720 ඉක්මවන ක්‍රෙඩිට් ස්කෝර් එකක් තිබෙන අයටයි. ක්‍රෙඩිට් ස්කෝර් එක ඊට වඩා අඩු වෙද්දී එක පැත්තකින් ණයක් අනුමත කර ගැනීම එන්න එන්නම අමාරු වෙනවා. අනෙක් පැත්තෙන් කොහොම හරි ණයක් අනුමත කර ගත්තත් ගෙවන්න වෙන පොලී අනුපාතිකය එන්න එන්නම වැඩි වෙනවා.

Credit score category	Average loan APR for new car	Average loan APR for used car
Super Prime (781 to 850)	3.82%	4.43%
Prime (661 to 780)	4.75%	6.15%
Non-prime (601 to 660)	7.55%	10.85%
Subprime (501 to 600)	11.51%	16.88%
Deep Subprime (300 to 500)	14.25%	19.81%

(Source: https://www.businessinsider.com/personal-finance/average-auto-loan-interest-rate)

ක්‍රෙඩිට් ස්කෝර් එක හොඳ කෙනෙකුට වාහන ණයක් දුන්නහම ණය වාරික කලට වෙලාවට නොලැබෙන්න තිබෙන ඉඩකඩ අඩු වුනත්, නරක ක්‍රෙඩිට් ස්කෝර් එකක් තිබෙන අය හා අදාළව ඒ අවදානම වැඩියි. ඒ නිසා, ඇමරිකාවේ වුවත් සැලකිය යුතු වාහන ප්‍රමාණයක් සීස් කරන්න වෙනවා. මේ වැඩේ කරන සමාගම් අඩු වශයෙන් එකොළොස්දාහක් පමණ තිබෙනවා. එය තරඟකාරී කර්මාන්තයක්. ඒ අයට කරන්න වෙන්නේ එක විදිහක රහස් පරීක්ෂක රැකියාවක්. වාහනේ ගෙදරින් එළියට අරගෙන කොහේ හෝ නවත්වා රියදුරු ඉවත්ව ගිහින් සිටින වෙලාවක් බලලා වාහනේ උස්සන්න වෙනවා. මේ වැඩේ අමාරු වැඩක් නිසා, නිසි කලට වාරික නොගෙවූ අය සතුව තබා ගෙන සිටින වාහන වලින් සෑහෙන ප්‍රමාණයක් ලේසියෙන් උස්සන්න ලැබෙන්නේ නැහැ.

තාක්ෂනිකව වැරදි වෙන්න පුළුවන් වුනත් ප්‍රායෝගිකව ලංකාවේ වාහන හදන සමාගම් නැහැ. ඒ නිසා, වාහන මිල දී ගන්න කල්බදු පහසුකම් දෙන්න වෙන්නේ වෙනත් තෙවන පාර්ශ්වයකටයි. මෙහිදී එසේ ණය දෙන සමාගමට ලබා දෙන ණය මුදලේ අවදානමට සරිලන ඉහළ පොලියක් අය කරන්න වෙනවා. ණය ගන්න පුද්ගලයාට වාහනයේ මිලට සාපේක්ෂව දැවැන්ත පොලී මුදලක්ද ගෙවන්න වෙනවා.

එවැනි පොලියක් ගෙවන්න එකඟ වී ණය ගත්තත් ඒ ණය රුපියල් ණය. මිල දී ගන්නේ අළුත් වාහනයක් හෝ අළුතින් රටට ආනයනය කරන පරණ වාහනයක්නම් වාහනය මිල දී ගැනීම සඳහා ගෙවන්න වෙන්නේ ඩොලර් නිසා සෘජුව හෝ වක්‍රව රුපියල් ගෙවා ඩොලර් මිල දී ගන්න වෙනවා. ඒ ඩොලර් කවුරු හෝ විසින් උපයා රට ඇතුළට ඇවිත් තියෙන්න ඕනෑ. නැත්නම් වාහනේ ගන්න වෙන්නේ නැහැ. එහෙත්, ලංකාවට ගෙන්වන වාහන සියල්ල එසේ ගෙන්වන්නේ කවුරු හෝ උපයන ඩොලර් යොදවමින් නෙමෙයි.

නිදහසින් පසු මුල් කාලයේදී ලංකාවේ ආණ්ඩු උත්සාහ කළේ අඩු ආදායම්ලාභීන් සුබසාධනය කරමින් සමාජ සාධාරණත්වය ඇති කරන්නයි. අඩු ආදායම්ලාභීන් සුබසාධනය කිරීමේ වැරැද්දක් නැහැ. නමුත්, එහි වියදම රටේ කවුරු හෝ විසින් දරන්න වෙනවා. සුබසාධන වියදම් පියවා ගන්න රටේ ආදායම් උපදවන අයගේ ආදායමෙන් බදු අය කරන්න වෙනවා.

බදු ඕනෑවට වඩා ඉහළ දැමූ විට පෞද්ගලික අංශය සතු ආයෝජන කිරීමේ හැකියාව පහළ යනවා. ආයෝජන කියන එකට අධ්‍යාපනය, සෞඛ්‍යය වගේ මානව ප්‍රාග්ධනය වෙනුවෙන් කරන ආයෝජනත් අයිතියි. ආයෝජන අඩු වන විට ආදායම් අඩු වෙනවා. බදු අය කර ගත හැකි පිරිස්ද අඩු වෙනවා. සුබසාධනය අවශ්‍ය පිරිස් තවත් වැඩි වෙනවා. ඒ නිසා, රජයට සුබසාධන පහසුකම් පවත්වා ගැනීමට වගේම ආයෝජනය වෙනුවෙනුත් අවධානය යොමු කරන්න වෙනවා.

ඔය දෙකම කරන්න මුදල් නැති වූ විට රජයට ණය ගන්න වෙනවා. ඕනෑවට වඩා දේශීය ණය ගත් විට එක පැත්තකින් සල්ලි තියෙන අය ආයෝජනය කරන්න ඉන්න මුදල් පෞද්ගලික අංශයේ සිට රාජ්‍ය අංශය වෙත විතැන් වී පෞද්ගලික ආයෝජන පහළ බහිනවා. අනිත් පැත්තෙන් පොලී අනුපාතික ඉහළ ගිහින් පෞද්ගලික අංශයේ ඉන්න ණය අරගෙන ආයෝජන කරන අය අධෛර්යමත් වෙනවා. ඒ හේතුව නිසාත් පෞද්ගලික ආයෝජන පහළ බහිනවා. පෞද්ගලික අංශයේ ආදායම් අඩු වෙනවා. රජයට සෘජු බදු අය කරන්න තිබෙන හැකියාව පහළ යනවා. ඒ වෙනුවට වක්‍ර බදු වැඩි වැඩියෙන් අය කරන්න වෙනවා. එහි බර වැටෙන්නේ මුලින් ඉලක්ක කළ සුබසාධනය අවශ්‍ය පිරිසටම නිසා අවසාන වශයෙන් කරන සුබසාධනයෙන් ඒ මිනිස්සුන්ටත් වැඩක් නැහැ. එක සාක්කුවකින් ගන්න සල්ලි අනික් සාක්කුවෙන් ඒ මිනිස්සුන්ටම දෙනවා. ඒ දෙන්නෙත් ගත්ත ගානට වඩා ටිකක් අඩුවෙන්.

දේශීය ණය වැඩි වැඩියෙන් ගනිද්දී එක පැත්තකින් ආයෝජන අඩු වෙනවා. අනෙක් පැත්තෙන් රටේ ආදායම් අඩු වෙලා සුබසාධනය අවශ්‍ය මිනිස්සු ප්‍රමාණය වැඩි වෙනවා. ඒ නිසා ගන්න ණය වලින් කොයි තරම් ආයෝජන කළත්, සුබසාධනය කළත් රට එතැනමයි. මෙයට විසඳුමක් ලෙස ලංකාවේ ආණ්ඩු පෙලැඹී තියෙන්නේ විදේශ ණය ලබා ගන්නයි.

විදේශ ණය ලබාගත් විට රජයට අරමුදල් වගේම විදේශ විණිමයත් ලැබෙනවා. ඒ විදේශ විණිමය වැය කරලා රටේ අපනයන ආදායම ඇතුළු ස්වභාවික විදේශ විණිමය ප්‍රවාහ පමණක් වැය කරලා ආනයනය කරනවාට වඩා වැඩියෙන් භාණ්ඩ ආනයනය කරන්න පුළුවන්. ඒ නිසා, රට බඩු වලට තිබෙන ඉල්ලුම ඉහළ යනවා. ණයට ගන්න ඩොලර් වලින් අවශ්‍ය බඩු පහසුවෙන් ආනයනය කරන්න පුළුවන් නිසා දේශීය කර්මාන්ත අධෛර්යමත් වෙනවා. වාහන වගේ දේවල් ආනයනය කරන්න වැඩි ඉල්ලුමක් හැදෙනවා. වාහන ආනයන ඉහළ යද්දී රජය ආනයන බදු ඉහළ දමනවා. ඒ නිසා, පාරිභෝගිකයින්ට වාහන රටේ නොහදා ආනයනය කිරීමෙන් වාසියක් වෙනවා වෙනුවට තවත් අමතර වියදමක් දරන්න වෙනවා.

විදේශ ණය ගත්තා වගේම ගෙවන්නත් වෙනවා. එවිට විදේශ විණිමය ප්‍රශ්නයක් එනවා. ඩොලර් එක ඉහළ යනවා. ණය ගෙවන්න තව ණය ගන්න වෙනවා. චක්‍රයක් වගේ ඔය වැඩේ වෙද්දී ඩොලරයේ මිල හැමදාම ඉහළ යනවා.

ඩොලරයේ මිල හැමදාම ඉහළ යන නිසා ආනයනික මිල ලොකුවට වෙනස් නොවුනත් ලංකාවේ අලුත් වාහනයක මිල රුපියල් වලින් එන්න එන්නම ඉහළ යනවා. අළුත් වාහන වල මිල ඉහළ යන වේගය අනුව කලින් ආනයනය කළ පරණ වාහන වලට තිබෙන ඉල්ලුම ඉහළ ගිහින් පරණ වාහන වල මිලත් ඉහළ යනවා. බොහෝ විට වාහනය පරණ වෙද්දී හෝ ක්ෂය වීම නිසා එහි මූර්ත වටිනාකම පහළ යනවාට වඩා වේගයෙන් ඩොලරයක මිල ඉහළ නිසා වාහනයක් මිල දී ගෙන කාලයක් තියා ගත්තට පස්සේ වැඩි මිලකට හෝ ගත් මිලටම විකුණන්න වුනත් පුළුවන්.

තිර සාර නැති, ණයෙන් දුවන ලංකාවේ සුබසාධිත ආර්ථිකය නිසා ලංකාවේ ඇති වී තිබෙන මේ තත්ත්වය ඇමරිකාව වැනි රටක දැකිය නොහැකි සුවිශේෂී තත්ත්වයක්. මේ තත්ත්වය නිසා තමන්ට ඇත්තටම වාහනයක් අවශ්‍ය නැතත් ආයෝජනයක් සේ සිතා වාහනයක් වෙනුවෙන් මුදල් වැය කරන එකේ පාඩුවක් නැහැ. වාහනයක් කියන එක පරිභෝජන භාණ්ඩයක් නොවී තමන්ගේ වත්කම් ගබඩා කරන තැනක් බවට පත් වෙද්දී එය තත්ත්ව සංකේතයක් බවටත් පත් වෙනවා. වැඩි පොලී ණයක් හෝ අරගෙන වාහනයක් ගන්න ලංකාවේ ගොඩක් අය පෙළඹෙනවා. කල්බදු සමාගම් වලට ඉල්ලුමක් හැදෙනවා.

වාහනයක් ගන්න කල්බදු සමාගමකින් මූල්‍ය පහසුකම් ලබා ගන්න ගොඩක් අයට අපහසුවක් නැතිව කල්බදු වාරික ගෙවන්න තරම් ආදායමක් නැහැ. ඔය වාරිකය ගෙවන්නේ බොහොම අමාරුවෙන්. කල්බදු සමාගමත් ඒ බව දන්නවා. නමුත්, ඇමරිකාවේදී වගේ වාහනයේ වටිනාකම වේගයෙන් අඩු නොවන බවත් දන්නවා. ඒ නිසා, ලංකාවේ කල්බදු සමාගමක් මූල්‍ය පහසුකම් ලබා දෙන්නේම වාරික මුදල් කලට වෙලාවට නොලැබුණොත් වාහනේ උස්සන්න බලාගෙන. ඒක ඇමරිකාවේදී වගේ දිගින් දිගටම මුදල් ගෙවන්න අවස්ථා ලබා දීලා කරන්න කිසිම දෙයක් නැති වුනාට පස්සේ අවසාන අදියරකදී කරන දෙයක් නෙමෙයි.

අනික් පැත්තෙන් කල්බදු වාරික ගණන් හදන ක්‍රමය නිසාත්, ඉතා අධික පොලී අනුපාතිකය නිසාත් ලංකාවේ කල්බදු පහසුකමක් ලබා ගන්නා පාරිභෝගිකයෙක් විසින් මුල් කාලයේදී තනිකරම වගේ ගෙවන්නේ පොලිය. ණය මුදල එහෙම්මම වගේ තිබෙනවා. ඒ නිසා, අවුරුද්දක් දෙකක් වාරික මුදල් ගෙවුවට පස්සේ වාහනේ ඉස්සුවොත් අර ගෙවපු සල්ලි ඔක්කොම වතුරේ. බොහෝ විට ඒ කාලය ඇතුළත ගෙවපු වාරික වලට හරියන්න ආදායමක් උපයලා නැහැ. වාහනය ගත්ත එකේ සැබෑ ලාබය එන්නේ කල්බදු වාරික ගෙවා අවසන් කළාට පස්සේ. ඒ නිසා,  එතෙක් වාහනේ කොහොම හරි තියා ගන්න ඕනෑ. උස්සන්න දීලා බැහැ.

කල්බදු ක්‍රමයට වාහන ගන්න ලංකාවේ ගොඩක් අයට කලට වෙලාවට වාරික ගෙවන්න බැරි වෙනවා. මම මේ කතා කරන්නේ කෝවිඩ් වගේ විශේෂ අවස්ථා ගැන නෙමෙයි. ඒ ගැන කතා කරන්න ගියොත් ලිපිය තවත් දිග් ගැසෙනවා. සාමාන්‍ය කාලයක වුනත් තත්ත්වය ඔය වගෙයි.

හැබැයි ඇමරිකාවේ පාරිභෝගිකයෙක්ට වගේ වාරික නොගෙවුවා කියලා වාහනේ කල්බදු සමාගමට ආපහු දෙන්නත් බැහැ. එක පැත්තකින් කාලයක් තිස්සේ මුදල් යෙදවූ මුළු ආයෝජනයම වතුරේ. අනික් පැත්තෙන් වාහනේ කියන්නේ තමන්ගේ තත්ත්ව සංකේතය. වාහනේ නැතුව සමාජයට මුහුණ දෙන්න බැහැ.

ඇමරිකාවේ වාහන ණයක් ලබා දීමෙන් පසුව නිසි පරිදි වාරික මුදල් ලැබෙන්නේ නැත්නම් අදාළ සමාගම වාහනය උස්සන්න හදිස්සි වෙනවා වෙනුවට කරන්නේ පුළුවන් තරම් සහන දීලා ලැබෙන්න තිබෙන මුදලෙන් යම් ප්‍රමාණයක් හෝ ලබා ගන්නයි. මොකද ඒ වෙද්දී වාහනයේ වටිනාකම ගොඩක් අඩු වෙලා. ඒ වගේම නීතිය අනුව වාහනේ උස්සන එක අසීරු වැඩක්. නමුත්, ලංකාවේ වාහනයක වටිනාකම ඒ විදිහට අඩු නොවන නිසා අමරුවෙන් හරි වාහනේ ඉස්සුවොත් කල්බදු සමාගම ගොඩ. ලංකාවේ සීසර්ලා බිහි වන්නේ ඔය පසුබිමේ. ඒ අය බොහෝ විට මැරවරයින් හෝ මැරවර කණ්ඩායම්.

මහ බැංකුව විසින් මූල්‍ය සමාගම් නියාමනය කරද්දී නියාමනයේ පීඩනය පොලී අනුපාතික වලටත් බලපානවා. නියාමනයට යටත් නැති "හොර" මූල්‍ය සමාගමකට ඒ පීඩනය නැහැ. ඒ නිසා, නියාමනයට ලක්ව සිටින සමාගම් සමඟ පහසුවෙන් තරඟ කරමින් වැඩි අවදානමක් තිබෙන පාරිභෝගිකයින්ට කල්බදු පහසුකම් ලබා දෙන්න ඔවුන්ට පුළුවන්. බොහෝ දෙනෙක් මේ වගේ "හොර" සමාගම් වලට ආකර්ශනය වෙනවා. මේ වගේ සමාගමක් ණය ලබා දෙන්නේම බලය පාවිච්චි කරලා ණය නැවත අය කර ගන්න බලාගෙනයි. ඒ අයට සීසර්ලා ලෙස මැරවර කණ්ඩායම් නැතුවම බැහැ.

ඔය සීසර්ලා වාහන උස්සන්න යාමේදී "සාමය කඩවීම්" ඕනෑ තරම් සිදු වෙන්න පුළුවන්. ඒ සාමය කඩවීම් බරපතල ප්‍රතිඵල ලබා දෙන්නත් පුළුවන්. ඔය වගේ වෙලාවක මිනිහෙක් මැරුණොත් ඒ මරණයට ලංකාවේ කාලයක් තිස්සේ පවතින ණය මත දුවන සුබසාධිත ආර්ථික ආකෘතියත් වග කිව යුතුයි.

කොරෝනා කොයිබටද?

මා කොරෝනා වෛරසය ගැන මෙහි ලියන්නේ ජනවාරි මාසයේ සිටයි. ඒ වෙද්දී මේ රෝගය කෝවිඩ්-19 ලෙස නම් කර තිබුණේ නැහැ. ආසාදිතයින් ප්‍රමාණය 7,815ක් වන විට මරණ සිදු වී තිබුණේ 170ක් පමණයි. එය 2.2%ක මරණ අනුපාතයක්. මේ අඩු මරණ අනුපාතය නිසා ඒ දවස් වල බොහෝ දෙනෙක් රෝගය බරපතල ලෙස සැලකුවේ නැහැ. ජනවාරි 30 දින මා මෙසේ ලිවුවා.

"අසල්වැසි ඉන්දියාවෙන් සහ පිලිපීනයෙන්ද නව කොරෝනා රෝගීන් හමු වීමත් සමඟ මේ වන විට චීනයෙන් පිටත රටවල් හා ප්‍රදේශ 20ක් කරා වෛරසය ව්‍යාප්ත වී තිබෙනවා."

"මෙය භයානක වන්නේ මරණ අනුපාතිකය නිසා නෙමෙයි. වෛරසය ව්‍යාප්ත වන වේගය නිසයි.". 

මුල් කාලයේදී චීනයේ වෛරසය පැතිරෙද්දී බොහෝ අය චෝදනා කළේ ඇමරිකාවටයි. මෙය චීනයට එරෙහිව ඇමරිකානු මාධ්‍ය මගින් මවන බොරු බියක් බව ප්‍රචාරය වුනා. නිල වශයෙන් චීනයත් එසේ කිවුවා. එය එසේ නොවන බව පෙන්වා දෙමින් රෝගයේ භයානකකම ගැන මා පෙබරවාරි 6 දින අවධාරණය කළේ මෙලෙසයි.

"කොරෝනා භීෂණය මාධ්‍ය මගින් හදපු එකක් කියා ඇතැම් අය කිවුවත් එය නිවැරදි නැහැ. එය සැබෑ ප්‍රශ්නයක්. නව කොරෝනා වෛරසය වැළඳුනු අයගෙන් මිය යන්නේ 2%කට මඳක් වැඩි ප්‍රමාණයක් පමණක් බව ඇත්ත. නමුත්, කොරෝනා වෛරසය භයානක වන්නේ මරණ අනුපාතය නිසා නෙමෙයි. පැතිරෙන වේගය නිසයි.

රෝගය පැතිරීම වලක්වන්න චීනය කොයි තරම් උත්සාහ කළත් තවමත් දවසෙන් දවසම තත්ත්වය දරුණු වෙන එකයි වෙන්නේ. සෑම දවසකම පෙර දවසේ මැරුණු ගණනට වඩා වැඩි ගණනක් මිය යනවා. නිල සංඛ්‍යාලේඛන අනුව මේ වන විට මිය ගොස් ඇති ගණන 638ක්. වෛරසය වැළඳුනු ගණන 31,481ක්."

ඉන් පසුව, චීනයෙන් පිටත දකුණු කොරියාව, ඉතාලිය හා ඉරානය යන රටවල වෛරසය පැතිරෙන්න පටන් ගත්තා. පෙබරවාරි 24 දින මා මෙසේ ලිවුවා.

"මේ වන විට කෝවිඩ්-19 වෛරසය ආසාදනය වූ පුද්ගලයින් ගණන 79,731 දක්වාත්, කෝවිඩ්-19 මරණ ගණන 2,627 දක්වාත් ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. මේ ආසාදිතයින් අතරින් 97%ක් හමු වී තිබෙන්නේත්, මරණ වලින් 99%ක් පමණම සිදුව තිබෙන්නේත් චීනයේ. ඒ අනුව, මෙතෙක් කෝවිඩ්-19 වෛරසය බොහෝ දුරට චීනයට සීමා වෙලයි තිබුණේ.

මේ වෙද්දී ඉහත තත්ත්වය වෙනස් වී තිබෙන බවත්,  චීනයේ වෛරස් බිය ක්‍රමයෙන් තුනී වෙද්දී චීනයෙන් පිටත වේගයෙන් වෛරසය පැතිරෙමින් තිබෙන බවත් පෙනෙන්නට තිබෙනවා. එසේ කෝවිඩ්-19 වේගයෙන් පැතිරෙන ප්‍රධාන රටවල් තුනක් වන්නේ එකිනෙකට ආසන්නව නොපිහිටි දකුණු කොරියාව, ඉතාලිය හා ඉරානයයි."

මාර්තු මැද වන විට කොරෝනා යුරෝපයේ ප්‍රශ්නයක් වී තිබුණා. ඒ වන විටත් ඇමරිකාවේ වෛරසය එතරම් දුරට පැතිරී තිබුණේ නැහැ. මේ මාර්තු 14 වන විට පැවති තත්ත්වයයි.

"මේ වන විට කොරෝනා චීනාගේ ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. දැනට ජීවත්ව සිටින හැත්තෑ දහසකට අධික සුව නොවූ කොරෝනා රෝගීන්ගෙන් පනස් අට දහසක්ම ඉන්නේ චීනයෙන් පිටතයි. එයින් රෝගීන් තිස් දහසක් සිටින්නේ දෙවන වටයේදී රෝගය ව්‍යාප්ත වූ දකුණු කොරියාව, ඉතාලිය හා ඉරානය යන රට වල වුවත්, ඉතිරි විසි අට දහස සිටින්නේ ලෝකය පුරාම අනෙකුත් රටවලයි."

"ආසාදිතයින් ප්‍රමාණය අනුව බැලුවොත් ඇමරිකාව සිටින්නේ අටවන තැනයි. එහෙත්, ජනගහණයේ අනුපාතයක් ලෙස ඇමරිකාවේ කෝවිඩ්19 ආසාදිතයින් ප්‍රමාණය තවමත් මිලියනයකට 7.1ක් පමණයි. 

ඇමරිකාවේ දැනට පවතින තත්ත්වය මෙසේ වුවත්, ඉදිරි සති කිහිපය ඇතුළත කෝවිඩ්19 ආසාදිතයින් ප්‍රමාණය විශාල ලෙස ඉහළ යා හැකි බව පෙනෙන්නට තිබෙනවා."

ඉන් පසුව ඇමරිකාව ක්‍රමයෙන් කොරෝනා ලැයිස්තුවේ උඩට ආවා. මාර්තු 26 දින මා ලිවුවේ මෙලෙසයි.

"මෙය ලියන මොහොත වන විටත් හඳුනාගත් කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් ප්‍රමාණය අනුව ඉහළින්ම සිටින්නේ චීනයයි. දෙවැනි තැන ඉතාලියත්, ඉන් පසුව ඇමරිකාවත් ඉන්නවා. ජෝන් හොප්කින්ස් සරසවියේ සංඛ්‍යාලේඛණ මෙහෙමයි.

චීනය - 81,667
ඉතාලිය - 74,386
ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය - 68,572

හෙට දවස අවසන් වන විට ඇමරිකාව මෙහි උඩින් සිටින රටවල් දෙකම පසුකර මුල් තැනට පැමිණීමට විශාල ඉඩක් තිබෙනවා. යම් හෙයකින් එය එසේ නොවුනොත් අනිද්දා දිනයේ එය අනිවාර්යයෙන්ම වෙයි."

මේ වෙද්දී ඇමරිකාවේ ඇමරිකාවේ කොරෝනා රෝගීන් ප්‍රමාණය මිලියන දෙක ඉක්මවා ඇති බවත් මරණ ප්‍රමාණය ලක්ෂය ඉක්මවා ඇති බවත් (116,000) කවුරුත් දන්නා දෙයක්. චීනයෙන් පසුව කොරෝනා ප්‍රධාන වශයෙන්ම ප්‍රශ්නයක් වුනේ ඇමරිකාවට හා යුරෝපයට.

කොරෝනා රුසියාව, ඉන්දියාව හා බ්‍රසීලය යන රටවල ප්‍රශ්නයක් වන බව මා කිවුවේ දැනට මාස දෙකකටත් පෙරයි. ඒ අප්‍රේල් 10 වෙනිදා. ඒ වන විට එම රටවල් හිටියේ ලැයිස්තුවේ ගොඩක් පහළින්.

"කිසියම් රටක කෝවිඩ්-19 පැතිරීම ආරම්භ වූ අවදියේදී ඝාතීය වර්ධනයක් දකින්න ලැබෙනවා. ඇමරිකාවේ හා යුරෝපීය රටවල් බොහොමයකම මේ තත්ත්වය දකින්න ලැබුණා. රුසියාව, ඉන්දියාව හා බ්‍රසීලය ඇතුළු ලොකු ජනගහණයක් සිටින හා ප්‍රමාද වී කෝවිඩ්-19 තර්ජනයට මුහුණ දුන් රටවල මේ වන විට මේ ඝාතීය වර්ධන තත්ත්වය දැකිය හැකියි."

අප්‍රේල් 18 මා මේ කරුණ නැවත අවධාරණය කළා.

"මේ වෙද්දී වේගයෙන්ම කෝවිඩ්-19 පැතිරෙන ජනගහණය වැඩි රටවල් වන්නේ රුසියාව, බ්‍රසීලය හා ඉන්දියාවයි."

මැයි අවසානය වන විට මේ රටවල් අතරින් රුසියාව හා බ්‍රසීලය ලැයිස්තුවේ උඩට එන්න පටන් ගෙන තිබුණා. මේ මා මැයි 28 දින තැබූ සටහනයි.

"මා සති ගණනාවකට පෙර කියූ පරිදිම බ්‍රසීලය හා රුසියාව ලැයිස්තුවේ උඩට ඇවිත් තිබෙනවා. ඉදිරි මාසය තුළ ඉන්දියාවත් ක්‍රමයෙන් ලැයිස්තුවේ ඉහළට එයි. එය කාලය පිළිබඳ ප්‍රශ්නයක් පමණයි. ලංකාවටත් අමාරු දවස් පැමිණෙනු ඇත්තේ තව පහු වෙලා."

ඉන් පසුව, මා නැවත කොරෝනා ගැන ලියන්නේ අදයි. මේ වන විට ඇමරිකාවට පසුව කොරෝනා ලැයිස්තුවේ ඉහළින්ම සිටින රටවල් වන්නේ බ්‍රසීලය, රුසියාව හා ඉන්දියාවයි. බ්‍රසීලය, රුසියාව, ඉන්දියාව හා චීනය බ්‍රික් රටවල් ලෙසද හැඳින්වෙනවා. චීනයෙන් පටන් ගත් කොරෝනා මේ වෙද්දී ඉතිරි බ්‍රික් රටවල ප්‍රශ්නයක් වෙලා.

තවමත් ඇමරිකාවේ කොරෝනා රෝගීන් ප්‍රමාණය ඇමරිකාවට පසුව වැඩිම රෝගීන් ප්‍රමාණයක් සිටින බ්‍රසීලය, රුසියාව, ඉන්දියාව හා එක්සත් රාජධානිය යන රටවල් හතරේම එකතුවට වඩා වැඩියි. මරණ ගණන බැලුවත් එහෙමයි. ඇමරිකාවේ රෝගය පැතිරීම මන්දගාමී වී තිබුණත් තවමත් දවසකට රෝගීන් විසිදහසක්වත් අළුතෙන් හමු වෙනවා. ඒ නිසා, දැනට මතුපිටින් පෙනෙන්නට ඇති ආකාරයට රෝගීන් ප්‍රමාණය අනුව වෙන රටක තත්ත්වය ඇමරිකාවට වඩා දරුණු වීම දුරස්ථ කාරණයක්.

රුසියාවේ ආසාදිතයින් ලක්ෂ පහකට වඩා සිටියත්, ඒ ප්‍රමාණය හදුනාගෙන තිබෙන්නේ මිලියන 14ක පිරිසක් පරීක්ෂා කිරීමෙන් පසුවයි. එහෙත්, බ්‍රසීලයේ තත්ත්වය වෙනස්. ආසාදිතයින් ලක්ෂ අටක් හමු වී තිබෙන්නේ පරීක්ෂා කරනු ලැබූ මිලියන 1.36ක් අතරින්. ඉදිරි කාලයේදී පරීක්ෂණ ප්‍රමාණය ඉහළ යද්දී බ්‍රසීලයේ ආසාදිතයින් ප්‍රමාණය වේගයෙන් ඉහළ යයි. තව සති තුනකින් හෝ හතරකින් බ්‍රසීලය ලැයිස්තුවේ උඩට එන්න බැරිකමක් නැහැ.

දැනට ඉන්දියාවෙන් හඳුනාගෙන තිබෙන ආසාදිතයින් ප්‍රමාණය ඇමරිකාවේ ආසාදිතයින් ප්‍රමාණයෙන් 15%ක් පමණක් වුනත් ඉන්දියාව ඇමරිකාව මෙන් හතර ගුණයක ජනගහණයක් සිටින රටක්. යම් කාලයක් ගත විය හැකි වුවත් ඉන්දියාව අවසානයේදී ඇමරිකාව හා බ්‍රසීලය පහු කර ලැයිස්තුවේ උඩටම එන්න පුළුවන්. සමහර විට අගෝස්තු මාසය පමණ වෙද්දී විය හැකියි. රුසියාව පහු කරන්නනම් වැඩි කාලයක් ගත වන එකක් නැහැ.

ඉන්දියාවේ ආසාදිතයින් ඉහළ යාමට සමානුපාතිකව පකිස්ථානයේ හා බංග්ලාදේශයේත් ආසාදිතයින් ඉහළ යාමට ඉඩ ඇති බවයි පෙනෙන්නේ. ඉතා ඉක්මණින්ම, බොහෝ විට මේ මාසය අවසන් වන විට, කෝවිඩ් දකුණු ඇමරිකාවේ හා දකුණු ආසියාවේ ප්‍රශ්නයක් බවට පත් වෙයි.

ලොබින් බැඳී ලොබින් කිරීම

"පාතාල සාමාජිකයින් වෙඩි තැබූ පමණින් පොලීසිය වෙඩි තැබීම හෙළා දකිමු ..!" චාන්දනී සෙනෙවිරත්න ඇතුළු පිරිසක් ඔහොම ලියපු බැනර් එකක් අල්ලගෙන ඉන්න ඡායාරූපයක් වත්පොතේ හුවමාරු වන බව අද දැක්කා. එඩිට් කරපු එකක්. ඇත්ත බැනර් එකේ තියෙන්නේ "End Impunity Arrest the suspect NOW!” කියලා. මැතිවරණය පැවැත්වෙන තුරු ඉදිරි මාස දෙක තුළ ඔය වගේ එඩිට් කරපු ඡායාරූප දවස ගානේ අලුතෙන් හැදෙයි.

අප බ්ලොග් එක හරහා කරන්නේ ලොබින් කිරීමක් කියා හැඟවෙන ප්‍රතිචාරයක් පාඨකයෙක් විසින් දමා තිබුණා. "lobbying" කියන ඉංග්‍රීසි වචනයට "සභාකක්ෂ මන්ත්‍රණය" කියා සිංහල වචනයක් තියෙනවා. අපි සරලව ලොබින් කිරීම කියා කියමු.

අප කරන්නේ ලොබින් කිරීමක් කියා කවුරුවත් චෝදනාවක් කරන්න අවශ්‍ය වන්නේ නැහැ. අප මේ බ්ලොග් එක හරහා කරන්නේ ලොබින් කිරීමක් තමයි. ආයේ ඒකේ හංගන්න දෙයක් නැහැ.

ලොබින් කිරීම කියන වචනයෙන් ආසන්න වශයෙන් අදහස් කරන්නේ අනෙක් අයගේ අදහස් වෙනස් කිරීම සඳහා බලපෑමක් කිරීම. එය මෘදු බලපෑමක්. එක විදිහකට හිතන කෙනෙක් වෙනස් විදිහකට හිතන්න පෙළඹවීමයි මෙහිදී කෙරෙන්නේ. ලොබින් කිරීම නරක දෙයක් නොවනවා වගේම හොඳ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක තිබිය යුතුම දෙයක්.

ලොබින් කිරීම ප්‍රශ්නයක් වෙන්නේ කාටද? එක කොටසක් දැඩි විශ්වාස වල එල්බ ගෙන ඉන්න අය. කොයි තරම් වැරදි බව පෙනුනත්, කොයි තරම් තර්කානුකූල නොවුනත් තමන් එල්බ ගෙන ඉන්න අදහස අත අරින්න අමාරුයි. ඇබ්බැහියක් වගේ දෙයක්. වෙන කෙනෙක් තමන්ගේ මතයට වෙනස් මතයක් හරි කියා පෙන්වන කොට රිදෙනවා. මේ අය තම මතයෙහි ලොබින් බැඳුණු අය. මෙහි ලොබින් කිවුවේ ලෝභයෙන්.

දෙවන කොටස තමන්ගේ මතය බලහත්කාරයෙන් අනුන් මත පටවමින් ඉන්න අය. මේ අය කරන්නේත් ලොබින් කිරීමක්. නමුත්, ඒක කරන්නේ ඒකාධිකාරයක් පවත්වා ගැනීම හරහා. සමාජවාදී රටවල ආණ්ඩු කරන්නේ ඒකයි. වෙනත් අදහස් ප්‍රචාරණය කිරීම බලහත්කාරයෙන් වලක්වා තනි ලොබින් කණ්ඩායමක ඒකාධිකාරය පවත්වා ගන්නවා. අප මෙහිදී සමාජවාදී රටවල් කියන්නේ චීනය කියුබාව වගේ රටවල් පමණක් නෙමෙයි. කවර ආකාරයක හෝ මාධ්‍ය වාරණයක් ඇති හැම රටක්ම.

ලොබින් කිරීම හොඳ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක මූලික පදනමේම තියෙන දෙයක්. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය කියා කියන්නේ ගොඩවල් හතර පහකට බෙදිලා ඉන්න අය අතරින් වැඩිම පිරිසක් ඉන්න ගොඩේ මතය අනික් අය විසින් අකැමැත්තෙන් පිළිගන්නවා කියන එක නෙමෙයි. බොහෝ විට අවසානයේදී එහෙම කරන්න වෙන්න පුළුවන් තමයි. නමුත්, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය කියන්නේ ඒක නෙමෙයි. එවැනි තැනකින් පටන් ගන්න එක කොහොමටවත්ම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය නෙමෙයි.

නියම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් තියෙන තැනක විවිධ අදහස් දරන කණ්ඩායම් වලට ලොබින් කරන්න අවස්ථාව ලැබෙනවා. එවිට මේ කිසිදු කණ්ඩායමක නැති කෙනෙකුට හැම දෙයක්ම කිරා මැන තමන්ට වඩා නිවැරදි සේ පෙනෙන මතය තෝරා ගන්න පුළුවන්. ඒ වගේම එක ලොබින් කණ්ඩායමක ඉන්න කෙනෙකුට වුවත් තමන්ගේ මතය නිවැරදිම මතය නොවන බව පේනවානම් එය වෙනස් කර ගන්න පුළුවන්.

ලොබින් කිරීමේ ආකාර දෙකක් තිබෙනවා. පළමු එක කිසියම් මුදල් වාසියක් වෙනුවෙන් ලොබින් කිරීම. මෙහිදී ලොබින් කරන කෙනා විසින් ප්‍රවර්ධනය කරන අදහස් ඇත්තටම ඒ අය පෞද්ගලිකව විශ්වාස කරන දේවල් නොවෙන්න පුළුවන්. රූපවාහිණි වෙළඳ දැන්වීම් වල ඇන්කර් කිරි බොන මවුවරු, සන්සිල්ක් ගාන නිලියෝ, මයිලෝ බොන ක්‍රීඩකයෝ බොහෝ විට ඇත්තටම ඒ දේවල් නොකරනවා වෙන්න පුළුවන්. දේශපාලන පක්ෂ වෙනුවෙන් පෙනී සිටින අයගෙන් කොටසකුත් එසේ කරන්නේ කුමක් හෝ වාසියක් බලාගෙනයි.

දෙවන කණ්ඩායම ලොබින් කරන්නේ පළමු ආකාරයේ අය මෙන් මුදල් වාසියක් බලාගෙන නෙමෙයි. තමන් විශ්වාස කරන අදහස් ප්‍රවර්ධනය කිරීම වෙනුවෙන්. මේ අය අතර විවිධ දේශපාලන පක්ෂ වලට සම්බන්ධ අයත් ඉන්නවා. එසේ නැති අයත් ඉන්නවා.

මා මේ බ්ලොග් එක ලියන්නේ කිසිදු මුදල් වාසියක් බලාගෙන නෙමෙයි. ඒ වගේම ලංකාවේ හෝ ඇමරිකාවේ කිසිදු දේශපාලන පක්ෂයක් සමඟ මට කිසිදු සම්බන්ධයක් නැහැ. කලින් තිබිලත් නැහැ. නමුත්, එයින් කියැවෙන්නේ මා කිසිදු දේශපාලනයක නිරත නොවන බව හෝ වාසියක් නොලබන බව නෙමෙයි. මෙහි ලියන දේ වල පැහැදිලි දේශපාලනයක් තිබෙනවා. ඒ දේශපාලනය ඇතැම් දේශපාලන පක්ෂ සමඟ අඩුවෙනුත් වෙනත් ඒවා සමඟ වැඩියෙනුත් සමපාත වෙන්න පුළුවන්. එය මට ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි.

මා ඇමරිකාවට ආවත් මගේ නෑදෑයින් මිතුරන් අසල්වාසීන් බොහෝ දෙනෙක් ඉන්නේ ලංකාවේ. මට ඒ අයව ඇමරිකාවට ගෙන්නා ගන්න බැහැ. යම් හෙයකින් එසේ ගෙන්නා ගත්තත් ඔවුන්ට එයින් යහපතක් වේයැයි හරියටම කියන්න බැහැ. ලංකාවේ තත්ත්වය වඩා යහපත් වී ඒ අයගේ ජීවිත හොඳ තත්ත්වයකට පත් වනු දකින්න මම කැමතියි.

මම හැමවිටම යෝජනා කරන්නේ ඒ සඳහා උදවු වේයැයි මා හිතන දේවල්. මේ යෝජනා වල අඩුපාඩු හෝ වැරදි තිබෙන්න පුළුවන්. වඩා හොඳ යෝජනා තියෙන්න පුළුවන්. මා මෙන්ම එවැනි වෙනත් යෝජනා ඇති අයද තමන් විශ්වාස කරන නිවැරදි දේ වෙනුවෙන් පෙනී සිටිය යුත්තේ ඒ නිසයි. එවැනි අයෙකුගේ අදහස් සමඟ එකඟ විය නොහැකි වුවත් ඒ අදහස් ඉදිරිපත් කරන්න තිබෙන අයිතිය වෙනුවෙන් මා පෙනී සිටිනවා.

එකම අදහසක එල්බී ඉන්න එක හරිම ඒකාකාරී දෙයක්. අදහස් වුනත් කාලයෙන් කාලයට වෙනස් වෙනවානම් ජීවිතයේ වෙනසක් තියෙනවා. ධනවාදය වගේ ක්‍රමයක අඩුපාඩු හොයන්න මම පෞද්ගලිකව කැමතියි. ඇමරිකානු සමාජයේ තිබෙන අඩුපාඩු ගැන කතා කරන්නත් කැමතියි. එහෙම අඩුපාඩුවක් හොයන බොහෝ අවස්ථා වලදී අන්තිමට පෙනී යන්නේ මුලින් අඩුපාඩුවක් වැරැද්දක් සේ පෙනුණු දේ එසේ නොවන බවයි, එහෙම නැත්නම් එය එසේ වෙන්න හේතුවක් තිබෙන බවයි. ඉතිං හත් දෙයියනේ ඒකට මම මොනවා කරන්නද?

ගොඩක් වෙලාවට ලිපියක් ලියන්න කලින් හරි ප්‍රශ්නයකට පිළිතුරක් දෙන්න කලින් හරි මම කරුණු හොයනවා. එසේ හොයන්නේ කිසියම් පූර්ව නිගමනයක සිට නොවන බව කියන්න බැහැ. වෙනත් අයට වගේම මටත් පූර්ව නිගමන තියෙනවා. කරුණු හෙවුවට පස්සේ සමහර වෙලාවට ඒ පූර්ව නිගමනය වෙනස් කර ගන්න වෙනවා. ඒ හරහා මම අලුත් දේවල් ඉගෙන ගන්නවා. එය මට මේ බ්ලොග් එක හා එයට ලැබෙන පාඨක ප්‍රතිචාර නිසා ලැබෙන විශාල වාසියක්. ලිපියක් පළ කිරීමෙන් පසුව එහි අන්තර්ගතය වැරදි බව පැහැදිලි වීම ඉතාම කලාතුරකින් සිදු වී තිබෙන දෙයක්. එයට හේතුව ලිපිය ලියන්න කලින්ම මා වැරදි පූර්ව නිගමන තිබුණේනම් ඒවා වෙනස් කර ගන්නා නිසා.

ලියන දේ සමඟ එකඟ නොවන අයගේ අදහස් වලට මෙහි ඉඩ දෙන්නෙත් මගේ වාසිය වෙනුවෙන්. ප්‍රතිචාර අනුව පෙනෙන පරිදි මගේ පූර්ව නිගමන වැරදිනම් මට නිවැරදි කර ගන්න පුළුවන්. එහෙත්, බොහෝ විට සිදු වෙන්නේ මගේ පූර්ව නිගමන නිවැරදි බව තහවුරු වීමයි.

මා ලියන දේ කෙරෙහි මගේ ඇලීමක් නැහැ. ඒ නිසා, වෙනත් ප්‍රතිවිරුද්ධ අදහස් නිසා මට රිදෙන්නේ නැහැ. බොහෝ විට ඒ ප්‍රතිවිරුද්ධ අදහස් මා විසින් කලින් සලකා බලා හේතුසහගතව ප්‍රතික්ෂේප කර ඇති අදහස්. එසේ නොවන වඩා හොඳ අදහසක් ඇත්නම් මා ඇත්තටම සතුටු වෙනවා. නමුත්, පිළිගත නොහැකි අදහසක් ඉදිරිපත් වූ විට මගේ අදහස වෙනුවෙන් පෙනී සිටිනවා. මෙහි එන බොහෝ දෙනෙක් නිවැරදි දෙයක් කරුණු හෝ හේතු සහිතව පෙන්වා දුන් විට එය පිළිගන්නවා. නින්දේ සිටින අය ඇහැරෙන නමුත් හොරට නිදා ගෙන ඉන්න අය ඇහැරෙන්නේ නැහැ.

උඩ ඡායාරූපය බොරුවක්. ඇතැම් විට ඔය වගේ එඩිට් කළ ඡායාරූප ප්‍රචාරය කරන අයට එසේ කරන්න කවුරු හෝ මුදල් ගෙවනවා වෙන්න පුළුවන්. පසුගිය මැතිවරණ සමයේ එවැනි කණ්ඩායම් පෙනෙන්න හිටියා. මුදල් වෙනුවෙන් කළත් බොහෝ විට මේ වගේ දේවල් කරන අය එසේ කරන්නේ තමන් පක්ෂපාතී දේශපාලන පක්ෂයක් වෙනුවෙන්. ඒ නිසා, මුදල් ලබා මෙවැනි දේ කරනවාද ස්වේච්ඡා පදනමකින් කරනවාද කියන එක වැදගත් කරුණක් නෙමෙයි.

පොදුවේ ගත්තත් මුදල් වාසි වෙනුවෙන් ලොබින් කළත් මටනම් එහි ප්‍රශ්නයක් නැහැ. මුදල් ලබා හෝ ස්වේච්ඡාවෙන් ලොබින් කරන කෙනෙක් කරන්නේ පුද්ගලයෙකුට අදහස් හා මතවාද තෝරා ගැනීම සඳහා විකල්ප ඉදිරිපත් කරන එකයි. හොඳම විකල්පය තෝරා ගත හැක්කේ වැඩි විකල්ප ප්‍රමාණයක් ඇති විටයි.

මා උපන් දා සිට දශක ගණනක්ම ලංකාවේ තිබුණේ අදහස්, මතවාද වල ඒකාධිකාරයක්. අප හැම දෙනෙක්ම ඒ ඒකාධිකාරයේ ගොදුරු වූ අයයි. ඒකාධිකාරය තිබුණේ සම්මත මිනුම් අනුව උගත් සේ සැලකෙන පිරිස් අතේ. අනෙක් අයට කට වහගෙන ඒ අය කියන දේ පිළිගන්න සිදු වී තිබුණා. සමාජ මාධ්‍ය නිසා ඒ තත්ත්වය වෙනස් වී තිබෙනවා. සමාජ මාධ්‍ය වල රට ගිය ඇත්තෝ වගේ කතා, උඩ ඡායාරූපය වැනි එඩිට් කළ ඡායාරූපය වැනි ඕනෑම දෙයක් සංසරණය වෙන්න පුළුවන්. එය වැඩි දෙනෙකුගේ කැමැත්ත මත සිදු වන දෙයක්. ඒ නිසා සිදු වී තිබෙන හොඳ දෙයක් වන්නේ උගතුන්ගේ මතවාදී ඒකාධිකාරය බිඳ වැටීමයි. කලින් හිතාමතා අසත්‍ය ප්‍රචාර කරන්න පුළුවන් වුනෙත් ඔවුන්ටම පමණයි. දැන් වෙන අයත් කරනවා.

බොරු ගොඩක් ඇත්ත එක්ක තරඟ කරද්දී ඇත්ත තෝරා ගැනීම ප්‍රශ්නයක් වෙනවා. ලංකාවේ ගොඩක් අයට කාලයක් තිස්සේ එවැනි පුහුණුවක් ලැබී නැහැ. අපි ගොඩක් අය හැදුණේ ආණ්ඩුවේ, ජනමාධ්‍ය වල හා ප්‍රසිද්ධ කලාකාරයින්ගේ අදහස් ඒකාධිකාරය ඇතුළේ මිසක් සමාජ මාධ්‍ය තිබුණු වටපිටාවක නෙමෙයි. එහෙමයි කියලා උගත්, පිළිගත් අය කියන දේ අනිත් අය විශ්වාස කළ අතීතයට යා යුතු නැහැ. ඊට සාපේක්ෂව දැන් තියෙන්නේ හොඳ තත්ත්වයක්. මේ තත්ත්වයත් එක්ක උගත්, පිළිගත් අයට තමන් දන්නා ඇත්ත අනෙක් අයට සරලව පැහැදිලි කරන්න බල කෙරී තිබෙනවා. එසේ නොකළොත් ඔවුන් අවලංගු වී යනවා. කලින් තිබුණු ඒකාධිකාරය ඔවුන්ට නැහැ.

මේ බ්ලොග් එක නිර්නාමිකව ලියන එකත් එහි දේශපාලනයේම කොටසක්. ලියන දේ මිස ලියන පුද්ගලයාගේ පෞද්ගලික ජීවිතය වැදගත් නැහැ. ගොනා කෝවිලේ රාජා හෝ ජෝජ් ෆ්ලොයිඩ් අපරාධකරුවන් වීම හෝ නොවීම මත ඔවුන් මරා දැමීම යුක්තියුක්ත කරන්න බැහැ. මරණය සිදු වුනේ කොහොමද කියන කාරණයේදී ඒ අයත් මිනිස්සු. හැබැයි අප විසින් ප්‍රවර්ධනය කරන්නේ කරුණු හොයා බලා හරි දේ හොයා ගැනීමේ සංස්කෘතිය මිසක් මෙහි ලියන දේ කිසිවක් නොවිමසා පිළි ගැනීමේ සංස්කෘතියක් නෙමෙයි. අපට හැම දෙයක් ගැනම ලියන්න වෙලාවක් නැහැ. මේ වගේ කටයුත්තක් හැමදාම කරන්නත් බැහැ. අප කරන්නේ වෙනත් ඕනෑම අයෙකුට කළ හැකි දෙයක්. බොහෝ විට මේ බ්ලොග් ලිපි වල තිබෙන්නේ අන්තර්ජාලයේම කොහේ හෝ තිබෙන තොරතුරු.

උඩ තිබෙන එඩිට් කළ බොරු ඡායාරූපයට අනුව අළුත් පියාපත් කණ්ඩායමේ සාමාජිකාවන් විසින් පොලීසිය විසින් පාතාල සාමාජිකයින්ට වෙඩි තබා මරා දැමීමට එරෙහිව විරෝධතාවයක් දක්වනවා. කාලයක් තිස්සේම විවිධ පුද්ගලයින් ලංකාවේ පොලීසියේ නිලධාරීන්ව ආයුධ පෙන්නන්න එක්ක ගියා. ඒ එක්ක ගිය හැම වෙලාවකම වගේ වෙඩි හුවමාරුවක් සිදු වී අදාළ පුද්ගලයා මිය ගියා. මේ කතාව අඩු වශයෙන් රෝහණ විජේවීරගේ මරණය තෙක් පැරණි කතාවක්.

වීඩියෝ සාක්ෂි හෝ වෙනත් සාක්ෂි නැතත් මේ කතා ඇත්ත නොවන බව මෙය කියවන හැම කෙනෙක්ම වගේ පිළිගන්නවා. එහෙත්, මේ ආකාරයෙන් පොලීසිය විසින් බලය අපහරණය කිරීමට පොදුවේ ලාංකිකයින්ගේ විරෝධයක් නැතුවා වගේම බොහෝ ලාංකිකයින් විසින් එවැනි බලය අපහරණය කිරීමක් ඉල්ලා සිටිනවා. උඩ බොරු ඡායාරූපයෙන් ආමන්ත්‍රණය කරන්නේ ඒ අයටයි.

පෙසපෙ විසින් ජෝජ් ෆ්ලොයිඩ්ගේ මරණයට එරෙහිව විරෝධතාවයක් පැවැත්වුවා. එහිදී කුමාර් ගුණරත්නම් විසින් කියා සිටියේ ඇමරිකාවේ රාජ්‍ය ත්‍රස්තවාදය පිළිබඳව ඔහුට අවබෝධයක් තිබෙන බවයි. ජෝජ් ෆ්ලොයිඩ්ගේ මරණය හා රාජ්‍ය ත්‍රස්තවාදය අතර සම්බන්ධයක් නැති බව මා පැහැදිලි කර තිබෙනවා. මෙය තනි පුද්ගලයෙකු හෝ වැඩිම වුනොත් කිහිප දෙනෙකු විසින් කළ වැරැද්දක් මිසක් රාජ්‍ය ත්‍රස්තවාදයක් නෙමෙයි. ජෝජ් ෆ්ලොයිඩ් මරා දමන්න කියා පොලීසියට ඉහළින් නියෝග ආවේ නැහැ.

පොලීසි අහෝසි කර දමන මෙන් ඉල්ලමින් මේ වන විට ඇමරිකාවේ ඇතැම් ලොබින් කණ්ඩායම් විසින් බලපෑම් කරමින් ඉන්නවා. ඔවුන් පෙන්වා දෙන්නේ අපරාධකරුවන්ට දඬුවම් දීම සඳහා යොදවන මුදල් අපරාධ වැළැක්වීම සඳහා යෙදවීම වඩා කාර්යක්ෂම බවයි. හරි හෝ වැරදි හෝ වේවා මෙය නැවුම් අදහසක්. මේ වගේ නැවුම් අදහස් ක්‍රියාත්මක කිරීමට අවස්ථාවක් ලැබීම ඇමරිකානු ප්‍රජාන්තන්ත්‍රවාදයයි. පොලීසි නැති සමාජයක් පොලීසි තිබෙන සමාජයකට වඩා යහපත් තැනක්ද නැද්ද කියන එක තීරණය කරන්න වෙන්නේ අත්හදා බැලීමෙන් පසුවයි. ඇමරිකානු සමාජය මෙවැනි අත්හදාබැලීම් වලට සූදානම්.

පෙසපෙ විරෝධතාවයට ඇමරිකාව විරුද්ධ වී නැහැ. මෙවැනි විරෝධතා පවත්වන්න තිබෙන අයිතිය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ කොටසක් බව කොළඹ ඇමරිකානු තානාපති කාර්යාලය විසින්ම නිවේදනයක් නිකුත් කර ප්‍රකාශ කර තිබෙනවා. විරෝධතාව මර්ධනය කළ ආකාරය අනුව එය පොලීසියේ තනි පුද්ගලයෙකුගේ හෝ කණ්ඩායමක ක්‍රියාවක් පමණක්යැයි හිතන්න බැහැ. ගොනා කෝවිලේ රාජා මිය ගිය ආකාරය පිළිබඳ වීඩියෝ සාක්ෂි නැතත් පෙසපෙ විරෝධතාකරුවන් මර්දනය කරන ආකාරය පිළිබඳ වීඩියෝ සාක්ෂි තිබෙනවා. කළින් වාරණ නියෝගයක් ලබා ගෙන තිබීම පැත්තකින් තිබ්බත් විරෝධතාකරුවන්, විශේෂයෙන්ම කාන්තාවන්, ජීප් රථයට පටවා ගත් ආකාරය පොලිස් අත්පොතක තිබෙන ආකාරය වෙන්න බැහැ. කෝවිඩ් පැතිරීම වැළැක්වීමේ උපදෙස් මාලාවක යෝජනා කෙරෙන දෙයක් වෙන්නත් බැහැ.

මේ මර්දනයට එරෙහිව සමනලී ෆොන්සේකා කතා කරනවා. උඩ බොරු ඡායාරූපය හැදෙන්නේ ඒ පසුබිමේ. එය ප්‍රචාරය කරන අයෙක් පෙන්වන්න උත්සාහ කරන්නේ "අයිතීන් උදෙසා කාන්තාවන්" පාතාල සාමාජිකයින් වෙනුවෙන් වුවත් පෙනී සිටින අය නිසා ඔවුන් කියන දේවල් වලට බරක් නොතැබිය යුතු බවයි. ඇත්තටම ප්‍රශ්නය වන්නේ අයිතීන් උදෙසා කාන්තාවන් වගේම පෙසපෙ වැනි පක්ෂත් ඇමරිකාවේ නැති රාජ්‍ය ත්‍රස්තවාදයක් වෙනුවෙන් පෙනී සිටියත් ලංකාවේ පොලීසිය විසින් පාතාල සාමාජිකයෙකු ලෙස හඳුන්වන අයෙකු වෙඩි හුවමාරුවකදී මිය ගිය බව කී විට එය ප්‍රශ්න නොකිරීමයි.

ලංකාවේ ජනගහණයෙන් උසස් පෙළ සමත් ප්‍රතිශතය 13.8%ක්. ඒ කියන්නේ මිලියන 2.99ක් පමණ. 2007-2018 කාලයේදී පමණක් ඇමරිකාවට යන්න බලාගෙන ග්‍රීන්කාඩ් ලොතරැයිය සඳහා අයැදුම් කළ ප්‍රමාණය මිලියන 1.24ක්. එහෙම බැලුවහම ලංකාව වඩා හොඳ තැනක් කර ගන්න හදනවා වගේම ඇමරිකාව වඩා හොඳ තැනක් කර ගන්න එකත් ලාංකිකයින්ගේ ප්‍රශ්නයක්. පෙසපෙ සාමාජිකයින් ගොඩක් අය අඩු ගානේ උසස් පෙළවත් සමත් අයනේ. සමහර විට ග්‍රීන්කාඩ් ලොතරැයිය සඳහා අයැදුම් කළ අය ඔය ගොඩෙත් ඉන්න ඇති. ඒ දවස් වල ඇමරිකන් විරෝධීන් වූ අපේ යාළුවෝ ඕනෑ තරම් දැන් ඔය මෙහේ ඇවිත් ඉන්නේ.

ආණ්ඩුව පෙසපෙට ඔය තරම් හයියෙන් ගැහුවේ ඇයි කියන එක වෙනම කතා කළ යුතු දෙයක්.

රට (නො) ගිය ඇත්තෝ

රට ගිය ඇත්තෝ ගැනත් රට ගිය ඇත්තෝ ප්‍රබන්ධය ගැනත් දවස් හතරක් කතා කළා. මේ ප්‍රබන්ධය සමහර විට රචකයා විසින් දවසක් ඇතුළත ලියා පළ කළ බ්ලොග් පෝස්ට් එකක් වෙන්න ඇති. ඔය වගේ බ්ලොග් පෝස්ට් එකක් ලියා පළ කරන්නේ මාස ගාණක් පර්යේෂණ කරලා නෙමෙයි. ලිවුවා. පළ කළා. එච්චරයි. වැදගත් කාරණය මේ වගේ බ්ලොග් පෝස්ට් එකක් මේ තරම් දුර ගියේ කොහොමද කියන එකයි.

කිසියම් ප්‍රබන්ධයක් හෝ වෙනත් නිර්මාණයක් හොඳ නිර්මාණයක් වෙන්නේ කොහොමද? මේ කතාව තාක්ෂණික වැරදි බහුල අභව්‍ය හා අසංගත කතාවක්. හැබැයි ඒ හේතු නිසා මෙය නරක නිර්මාණයක් කියා කියන්න බැහැ. නිර්මාණයක් හොඳද නැද්ද කියන එක තීරණය කරන ලොකුම නිර්ණායකය එයට මිනිසුන්ගේ තිබෙන කැමැත්තයි. ඒ අතින්, රට ගිය ඇත්තෝ සාර්ථක නිර්මාණයක්. වසර නවයකට පස්සෙත් රට ගිය ඇත්තෝ සමාජ මාධ්‍ය ඇතුළේ සංසරණය වෙනවා. ඒ ඇයි?

බොහෝ මිනිස්සු කවර හෝ හේතුවක් නිසා තමන් දැන් ගෙවන ජීවිතය ගැන සතුටු නැහැ. විශේෂයෙන්ම ලංකාවේ මිනිස්සු ගත්තොත්, බොහෝ දෙනෙක් තමන් දැන් ගෙවන ජීවිතය ගැන සතුටු නොවන්නේ ආර්ථික හේතු මතයි. තමන්ගේ පරිභෝජන මට්ටම ඉහළ දමා ගන්න පුළුවන් ක්‍රමයක් ඔවුන් හැම වෙලාවෙම හොයමින් ඉන්නවා.

මේ විදිහට හිතන අය බටහිර රටකට කොහොම හරි යන එක ප්‍රශ්නයට විසඳුමක් කියලා හිතනවා. නමුත්, එක්කෝ ඒ සඳහා අවස්ථාව නැහැ. එහෙම නැත්නම් එහි අවදානම ගන්න සූදානම් නැහැ. ආසයි බයයි.

බෝට්ටු වලින් පනින තැන දක්වා තල්ලු වෙන්නේ ආශාව හොඳටම වැඩි බය අඩු අය. නමුත්, ගොඩක් අය ඒ ගොඩේ නැහැ. හිතලා බැලුවහම තේරෙනවා ලංකාවෙන් යන එකෙන් තත්ත්වය තවත් නරක් වෙන්න පුළුවන් කියලා. අවිධිමත් ලෙස මනසින් කරන විශ්ලේෂණයක් වුවත් සංක්‍රමණය වීමේ ආවස්ථික පිරිවැය එක්ක බැලුවහම ලැබෙන්න ඉඩ තිබෙන ප්‍රතිලාභ අඩුයි වගේ පේනවා. ඒ නිසා, ඒ අදහස අත ඇරලා දමනවා. බොහෝ විට මේ තීරණය ගන්න පුළුවන් හොඳම තීරණයයි.

ලංකාවට වෙලා ඉන්න එක ගන්න පුළුවන් හොඳම තීරණය වුනත් සංක්‍රමනය වීම ගැන අඩු වශයෙන් හිතන්න හෝ පොළඹවපු මූලික ප්‍රශ්න ටික ඒ විදිහටම තියෙනවා. ඒ නිසා, ගත්ත තීරණය වැරදිද කියන එක නිතරම හිතට වද දෙනවා. ඔය අතරේ බටහිර රටකට සංක්‍රමණය වූ යාළුවෙක්, නෑදෑයෙක් නිවාඩුවට ලංකාවට එනවා. අත දිග ඇරලා වියදම් කරනවා. තමන්ගේ ජීවිතය ගැන තොරතුරු රස කරලා කියනවා. හැබැයි කියන්නේ තමන්ට කියන්න අවශ්‍ය කොටස පමණයි. එතකොට ලංකාවේ ඉන්න මනුස්සයාගේ අර අවුල වැඩි වෙනවා.

සමාජ මාධ්‍ය නිසා ප්‍රශ්නය තවත් උග්‍ර වෙලා. ඉස්සර ඔය වගේ අවුලක් ඇති වුනේ කලාතුරකින් යාළුවෙක්, නෑදෑයෙක් නිවාඩුවට ලංකාවට ආපු වෙලාවක විතරයි. දැන් ඒ මිනිස්සු කන බොන විදිහ, යන තැන් ඇතුළු හැම මගුලම හැම වෙලාවෙම පේන්න තියෙනවා. ලංකාවේ ඉන්න මනුස්සයාට පේන්නේ පිට රට ඉන්න මනුස්සයා පෙන්නන්න කැමති කොටස පමණයි. ලංකාවේ ඉන්න මනුස්සයාගේ අවුල වැඩි වෙනවා. තමන් ලංකාවේ ඉන්න ගත්ත තීරණය වැරදිද කියන අදහස හිතට වද දෙනවා.

රට ගිය ඇත්තෝ වගේ කතාවක් කියෙවුවහම ලංකාවේ ඉන්න කෙනෙක්ට තමන් ලංකාවේ දැන් ගෙවන ජීවිතය පිළිබඳව තෘප්තිමත් වෙන්න පුළුවන්. තමන් ගත්ත තීරණය ගැන ආඩම්බර වෙන්න පුළුවන්.

එහෙමනම්, මේ වගේ කතාවක් විදේශගත ලාංකිකයින් විසින් සංසරණය කරන්නේ ඇයි? කුහකකම නිසාද?

මම මේකට කුහකකම කියලම කියන්නේ නැහැ. මම දකින විදිහට මේ කතාව අභව්‍ය එකක් වුනත් එයින් පිළිබිඹු වෙන්නේ බටහිර රටක ජීවත් වන පළමු පරම්පරාවේ ශ්‍රී ලාංකික සංක්‍රමණිකයෙකුගේ සංකීර්ණ මනෝ භාවයේ එක් සැඟවුණු පැතිකඩක්. සිරිල් සපරමාදු චරිතය ඇමරිකාවේ ජීවත් වන සංක්‍රමණිකයෙකුගේ සැබෑ චරිතයක් නෙමෙයි. එහෙත්, ඇමරිකාවේ ජීවත් වන සංක්‍රමණිකයෙකුගේ මනසේ එක අඳුරු මුල්ලක සිරිල් සපරමාදු කෙනෙක් විය හැකියාවක් ලෙස ජීවත් වෙනවා. රට ගිය ඇත්තෝ කතාව තමන්වත් නොදන්න තමන්ගේ මනසේ තිබෙන මේ අඳුරු මුල්ල එක්ක සුසර වෙනවා.

සංක්‍රමිකයින් කියන්නේ හිතා මතා දුෂ්කර හා අවදානම් තීරණයක් ගත් පිරිසක්. මේ අයත් කලකට පෙර කවර හෝ හේතුවක් නිසා ලංකාවේ තමන්ගේ ජීවිතය ගැන අතෘප්තිමත්ව සිටි අය. එහෙම ඉන්න අතර සංක්‍රමණය වීමේ පිරිවැය හා ප්‍රතිලාභ ගැන විශ්ලේෂණයක් කරනවා. කලින් වගේම අවිධිමත් ලෙස මනසින් කරන විශ්ලේෂණයක් වෙන්න පුළුවන්. එහිදී සංක්‍රමණය වීමේ ආවස්ථික පිරිවැය වලට සාපේක්ෂව ලැබෙන්න ඉඩ තිබෙන ප්‍රතිලාභ වැඩියි වගේ පේනවා. ඒ නිසා සංක්‍රමණය වෙනවා. බොහෝ විට මේ තීරණය ගන්න පුළුවන් හොඳම තීරණයයි.

බටහිර රටකට සංක්‍රමණය වන ලාංකිකයා ආරම්භයේදී කට්ටක් කනවා. ඒක බලාපොරොත්තුවෙන් සිටි තත්ත්වයක් මිසක් අනපේක්ෂිත දෙයක් නෙමෙයි. ඔය කට්ට කෑවට පස්සේ සංක්‍රමණිකයෙක්ට තමන්ගේ මුල් ඉලක්කයට යන්න බැරි වෙන එක ඉතාම කලාතුරකින් විය හැකි දෙයක්. ඊට පස්සේ තමන්ගේ දැන් ජීවිතය ගැන සතුටක් ඇති වෙනවා. ඒ සතුට ලබන්නේ තමන් ජීවත්ව සිටි ලංකාව එක්ක සංසන්දනය කරමින්.

ඔය සතුට කඩා වැටෙන්නේ අවුරුදු හත අටකට පස්සේ ලංකාවට ආවහමයි. දැන් ලංකාව තමන් ලංකාවෙන් එන කොට තිබුණු, තමන්ගේ ඔලුවේ තිබුණු ලංකාව නෙමෙයි. සුපර් මාර්කට් එකකට ගියාම තමන් ලංකාවේ ඉන්න කාලයේ දැකලා නොතිබුණු, දැන් ඉන්න රටේදී පරිභෝජනය කරපු හැම දෙයක්ම වගේ ලංකාවේදීත් දකින්න ලැබෙනවා. ලංකාවේ යාලුවෝ නෑදෑයෝ ඒවා පරිභෝජනය කරනවා. කලින් අමාරුවෙන් ජීවත් වූ මිනිස්සු ලොකු ගෙවල් හදාගෙන තමන් දැන් ඉන්න රටේ පාවිච්චි කරනවාට වඩා මිල අධික මෝටර් රථයකින් ගමන් බිමන් යනවා. ජාත්‍යන්තර පාසැල් වල ඉගෙන ගන්න ඔවුන්ගේ දරුවෝ ඉංග්‍රීසියෙන් කතා කරනවා. මේවා දකින කොට තමන් සංක්‍රමණය වෙන්න ගත්ත තීරණය අත්වැරැද්දක්ද කියලා හිතට වද දෙන්න පටන් ගන්නවා.

මේ වගේ අවස්ථාවක එක් අවිඥානක ප්‍රතිචාරයක් වන්නේ අත දිග ඇරලා වියදම් කරන එකයි. තමන් ජීවත් වන රටේදී නොකරන වියදම් ලංකාවේදී නිකම්ම වගේ කෙරෙනවා. සමහර විට ලංකාවේ ඉන්න මනුස්සයාත් තමන් ලංකාවේ හොඳින් ඉන්න බව පෙන්වන්න ඔය වැඩේම කරන්න පුළුවන්. තමන් වඩා හොඳින් බව දෙන්නාම එකිනෙකාට පෙන්නන්න යනවා. නමුත්, ඇතුළෙන් දෙන්නාගේම අතෘප්තිය ඉහළ යනවා.

සංසන්දනයක් කරන සංක්‍රමණිකයාට ලංකාවේ ජීවත් වූ තමන්ගේ තත්ත්වයේ සිටි අයෙකුට සාපේක්ෂව තමන් ලබාගෙන තිබෙන දේවල් හිතපු තරම්ම විශාල නැති බව පේන්න පටන් ගන්නවා. ඒ එක්කම මේ වෙනුවෙන් තමන්ට අත් හැර දමන්න සිදු වී ඇති දේවල් සිහියට එනවා. විශ්‍රාම දිවියේ සුරක්ෂිතතාවය එයින් ප්‍රධාන එකක්.

ලංකාවේ හිටියානම් මහළු වයසේදී තමන්ගේ දරුවෙක් ලඟ වැටිලා ඉන්න පුළුවන්. එහෙත්, බටහිර රටකදී එය අසාමාන්‍ය දෙයක්. ඒ නැති වුනු දෙයට වඩා තමන් සංක්‍රමණය වීම හරහා හිමි කරගත් දේවල් වටිනවාද? සංක්‍රමණිකයාගේ මනසේ කොනක සැඟවුණු සිරිල් සපරමාදු අවදි වෙන්න පටන් ගන්නවා.

ඇමරිකාව ගත්තොත් පාසැල් අධ්‍යාපනය අවසන් කළාට පස්සේ දරුවන් නිවසින් පිට වී යනවා. ඒ ගියාට පස්සේ නැවත දරුවන් හා දෙමවුපියන් එකට ජීවත් වන එක සාමාන්‍ය තත්ත්වය නෙමෙයි. හැබැයි සුදු ඇමරිකානු පවුල් වල පවා එසේ සිදුවන අවස්ථා විශේෂ අවස්ථා ඕනෑ තරම් තිබෙනවා.

ඇමරිකාවේ බොහෝ දරුවන්ට දෙමවුපියන්ගෙන් ප්‍රාග්ධනයක් ලැබෙන්නේ නැහැ. දෙමවුපියන් කරන්නේ දරුවෙකු වැඩිහිටියෙකු වන තුරු අවශ්‍ය සම්පත් හා රැකවරණය සපයන එකයි. සරසවි අධ්‍යාපනය ලබන බොහෝ දෙනෙක් එය කරන්නේ ශිෂ්‍ය ණය ලබා ගෙනයි. එයින් පසුව, ඒ ණයත් ගෙවමින් ක්‍රමයෙන් ජීවිතය ගොඩ නගා ගන්න වෙනවා. රැකියාවක් කරන්න පටන් ගත් පසු වාහනයක්, ගෙයක් ගන්න මුදල් ඉතිරි කරන්න අවශ්‍ය වෙන්නේ නැහැ. නිවාස ණයක්, වාහන ණයක් අරගෙන හෙමිහිට ගෙවාගෙන යන්න පුළුවන්. බොහෝ ඇමරිකානුවන් ජීවිතය පටන් ගන්නේ මේ ආකාරයට සෘණ ශුද්ධ වත්කම් ඇති පිරිසක් විදිහටයි.

සාමාන්‍ය ඇමරිකානුවෙක් තමන්ගේ ණය ගෙවා අවසන් කරලා ශුද්ධ වත්කම් හිමියෙක් වෙන්නේ මැදි වයස පහු කළාට පසුවයි. එතැන් පටන් කළ යුත්තේ විශ්‍රාම දිවිය සුරක්ෂිත කර ගැනීම ගැන හිතන එකයි. අපේක්ෂිත ඉදිරි ජීවිත කාලය ගත කරන්න අවශ්‍ය තරම් වත්කම් ඉතිරි කරගත් කෙනෙක්ට කලින් විශ්‍රාම යන්න පුළුවන්. එහෙත්, එසේ කළ හැක්කේ කාලයක් තිස්සේ වැඩි ආදායමක් ඉපැයූ කෙනකුටයි.

විශ්‍රාම දිවිය ගැන කලින් හිතා සැලසුම් කළ කෙනෙකුට තමන්ගේ දරුවන්ට බරක් වෙන්න අවශ්‍ය නැහැ. බොහෝ ඇමරිකානුවන් තමන්ගේ අවමංගල්‍ය වියදම් වෙනුවෙන් පවා කලින් මුදල් වෙන් කර තබනවා. සාමාන්‍ය ඇමරිකානුවෙක් තමන්ගේ දරුවන් හෝ මුණුපුරන් වෙනුවෙන් මීට වඩා "අසාමාන්‍ය" දෙයක් කරන්නේ අනුන්ට බරක් නොවී ජීවත් වීමට හැකි බවට වන විශ්වාසය තහවුරු කර ගැනීමෙන් පසුවයි. එසේ නැත්නම් මුලින්ම හිතන්නේ අනුන්ට බරක් නොවී ඉදිරි කාලය ගෙවන ආකාරය සැලසුම් කර ගන්නේ කොහොමද කියලයි.

විශ්‍රාම දිවිය අනුන්ට බරක් නොවී ගෙවිය හැකි බව පිළිබඳව සැකයක් නැති ඇමරිකානුවන් ඔවුන්ගේ දරුවන්ගේ අධ්‍යාපනය වෙනුවෙන් මුදල් වැය කරනවා. මුණුපුරන් බලා ගන්න කාලය යොදවනවා. දරු මුණුපුරන්ගේ වෙනත් වියදම් දරනවා. ඇමරිකානු සංස්කෘතිය ඇතුළේ හැදෙන ශ්‍රී ලාංකික සංක්‍රමණිකයින්ගේ දරුවන් ඇතුළු දරුවන් මේ දේවල් තමන්ට ලැබෙන "බෝනස්" ලෙස මිස දෙමවුපියන් විසින් අනිවාර්යයෙන් කළ යුතු දේ සේ සලකන්නේ නැහැ. එයට සාපේක්ෂව, දෙමවුපියන් වයස්ගත වූ පසු දරුවන්ට බරක් නොවී ජීවත් වීම ගැන හිතන්නේ ඔවුන් විසින් කළ යුතු සාමාන්‍ය දෙයක් ලෙසයි.

සාමාන්‍ය තත්ත්වය මෙසේ වෙද්දී ලංකාව, ඉන්දියාව වැනි රටකින් සංක්‍රමණය වූ අය තමන්ගේ දරුවන්ට සලකන ආකාරයේ වෙනසක් තිබෙනවා. ඔවුන් තමන්ට හැකිනම් හැම විටකම වගේ දරුවන්ගේ උසස් අධ්‍යාපන වියදම් වෙනුවෙන් මුදල් වැය කරනවා. එසේ කිරීමේදී තමන්ගේ විශ්‍රාම දිවියේ සුරක්ෂිතතාවය කියන කරුණ දෙවැනි තැනට දමනවා. මෙහිදී මෙය තමන් දරුවන් වෙනුවෙන් කරන හා කළ යුතු වටිනා දෙයක් ලෙස දෙමවුපියන් හිතුවත්, දරුවන් බොහෝ විට එය තේරුම් ගන්නේ ඔවුන් තමන්ගේ කැමැත්තෙන් තමන්ගේ සතුට සඳහා කරන දෙයක් ලෙසයි. ඒ වෙනුවෙන්, අවසන් කාලයේ දරුවන් ඔවුන්ට සලකනු ඇතැයි බලාපොරොත්තු වන බව ඔවුන් දන්නේ නැහැ.

වයස්ගත දෙමවුපියන් දරුවන්ගේ ජීවිත වලට බරක් වීම ඔවුන්ට විශාල ප්‍රශ්නයක්. එය ඔවුන් අපේක්ෂා කරන දෙයක් නෙමෙයි. දරුවන්ට මේ බර වැටෙන්නේ ඔවුන් සැලසුම් සහගත ලෙස ජීවිතය ගොඩ නගා ගන්න උත්සාහ කරමින් සිටින කාලයේදී. ඇමරිකාවට ලංකාවෙන් සංක්‍රමණය වී සිටින කෙනෙක් සිරිල් සපරමාදු මෙන් දරුවකුගේ සිංගල් බෙඩ් අපාර්ට්මන්ට් එකකට කඩා වැදුනොත් කතාවේ වගේ දෙයක් වෙන්න බැරිකමක් නැහැ. ඒ බව ශ්‍රී ලාංකික සංක්‍රමණිකයින් දන්නවා. ඒ එක්කම තමන්  එවැනි තත්ත්වයකට පත් වෙයිද කියන බයකුත් හිතේ තියෙනවා. රට ගිය ඇත්තෝ කතාවේ සිරිල් සපරමාදු විසින් අයිති කර ගන්නේ කතාව වත්පොත හරහා බෙදා හරින සංක්‍රමණිකයෙකුගේ හිතේ කොනක තියෙන මේ බයෙන් කොටසක්.

සංක්‍රමණිකයෙකුගේ මේ බය එක්කම පසුතැවිල්ලක්ද එනවා. ඒ පසුතැවිල්ල එන්නේ ලංකාවේ හිටියානම් මේ වගේ දෙයක් වෙන්නේ නැහැ කියන පූර්ව නිගමනය ඇතුළේ. නමුත්, මෙහිදී සංක්‍රමණිකයා මේ සංසන්දනය කරන්නේ තමන් සංක්‍රමණය වෙද්දී තිබුණු ලංකාවත් එක්කයි. ඒ ලංකාව දැන් නැහැ. ලංකාවේ සිදු වෙලා තිබෙන්නේ භෞතික සම්පත් වඩා සුලභ වීම පමණක් නෙමෙයි. කාලයත් එක්ක සමාජ සම්බන්ධතා වල ස්වභාවයත් වෙනස් වෙලා. තව දුරටත් වේගයෙන් වෙනස් වෙනවා.

ඇමරිකානු දරුවන්ට වයස්ගත දෙමවුපියන් බරක් සේ තේරෙන්නෙත්, ලංකාවේ එසේ නොවෙන්නේත් සංස්කෘතික වෙනසක් නිසාම නෙමෙයි. සංස්කෘතියක් කියන්නේ බාහිර තත්ත්වයන් එක්ක වෙනස් වන දෙයක්. ලංකාවේ මේ තත්ත්වය වේගයෙන් වෙනස් වෙනවා. අද වයස අවුරුදු තිහක් තිස් පහක් පමණ වූ ශ්‍රී ලාංකිකයින් බොහෝ දෙනෙක් ඔවුන්ගේ දරුවන් වැඩිහිටියන් වූ පසු දරුවන් සමඟ ජීවත් වෙන එකක් නැහැ. ඒ නිසා, ඇමරිකාවේ ඉන්න සංක්‍රමණිකයෙක් ලංකාවේ හිටියානම් තත්ත්වය ගැන හිතමින් වද වන එකේ තේරුමක් නැහැ.

මා පෙර ලිපියක පැහැදිලි කර ඇති පරිදි අප බොහෝ විට පරිසිද්ධික තත්ත්වයන් සංසන්දනය කරනවා. එය වැරදි සංසන්දනයක්. ඇමරිකාවේ ජීවත්වන ශ්‍රී ලාංකිකයෙකුගේ ජීවිතය හා සංක්‍රමණය නොවී ලංකාවේ ජීවත් වන අයෙකුගේ ජීවිත අපට සංසන්දනය කරන්න බැහැ. ඒ දෙන්නා දෙන්නෙක්. සංක්‍රමණිකයා ලංකාවේ හිටියානම් බොහෝ විට ඔහුගේ තත්ත්වය වඩා නරක වෙන්න තිබුණා. ඒ වගේම සංක්‍රමණය නොවූ ලාංකිකයා සංක්‍රමණය වුනානම් ඒත් ඔහුගේ තත්ත්වය වඩා නරක වෙන්න තිබුණා. මේ ප්‍රතිපරිසිද්ධික තත්ත්වයන් අපට නිරීක්ෂණය කරන්න ලැබෙන්නේ නැහැ. මිනිස්සුන්ට ඉදිරිය බලා තමන්ට හොඳම තීරණය ගැනීමේ හැකියාවක් තිබෙනවා. එය එසේ නොවන්නේ අඩුවෙන්.

රට ගිය ඇත්තෝ කතාවට නැවත එමු. මේ කතාව මෙරු එනවා වගේ සෑම වසරකම ග්‍රීන්කාඩ් ලොතරැයි ප්‍රතිඵල එන දවසට එක වරම උඩට මතු වෙන්නේ කොහොමද?  උඩින් කතා කළ ලාංකිකයින්ගේ හා සංක්‍රමනිකයින්ගේ මනෝ භාවයන් කතාව ජනප්‍රිය වීම පැහැදිලි කරන නමුත් මේ සංසිද්ධිය විස්තර කරන්නේ නැහැ.

රට ගිය ඇත්තෝ කතාව මූලික වශයෙන් ගත්තොත් ග්‍රීන්කාඩ් වාසනාව ඇත්තටම වාසනාවක් නෙමෙයි අවාසනාවක් කියා හඟවන ඩිස්තෝපියානු කතාවක්. ග්‍රීන්කාඩ් ලොතරැයි ප්‍රතිඵල එන දවසට මේක උඩට මතු වෙන්න හේතු දෙයක් තිබෙනවා. ඒ ගැන කතා කරන්න කලින් අපි මේ ග්‍රීන්කාඩ් ලොතරැයි ලැබෙන ක්‍රියාදාමය ගැන ටිකක් කතා කරමු.

ග්‍රීන්කාඩ් ලොතරැයිය නිකම්ම ඇදෙන්නේ නැහැ. ඒ සඳහා අයදුම් කළ යුතුයි. මේ ලොතරැයිය දිනුවා කියලා සල්ලි හම්බ වෙන්නේ නැහැනේ. ලැබෙන්නේ ඇමරිකාවට යන්න අවස්ථාවක්. ඒ කියන්නේ ග්‍රීන්කාඩ් ලොතරැයිය සඳහා අයදුම් කරන කෙනෙක් එය කරන්නේ ඇමරිකාවට යන්න බලාගෙන මිසක් වෙන දේකට නෙමෙයිනේ.

අවස්ථාවක් ලැබෙනවානම් ඇමරිකාවට යන්න බලාගෙන ඉන්න විශාල පිරිසක් ලංකාවේ ඉන්නවා. ඒ අය තමන්ගේ ලංකාවේ ජීවිතය ගැන අතෘප්තිමත්. ඇමරිකාවේ වඩා හොඳ ජීවිතයක් තිබෙන බව ඒ අය විශ්වාස කරනවා. මේ සමහර අය ප්‍රසිද්ධියේ ඇමරිකාවට පලු යන්න බනිනවා වෙන්න පුළුවන්. හැබැයි අවස්ථාවක් ලැබෙනවානම් යන්න බලාගෙනයි ඉන්නේ.

සංඛ්‍යාලේඛණ අනුව 2008-2018 කාලයේ ග්‍රීන්කාඩ් ලොතරැයිය සඳහා අයදුම් කළ ලාංකිකයින් ප්‍රමාණය 1,147,458ක්. 1995-2007 කාලයේත් 2019දීත් අයැදුම් කළ ප්‍රමාණය එකතු කළ විට අනිවාර්යයෙන්ම ඔය වගේ දෙගුණයකට වඩා වැඩි වෙන්න පුළුවන්. එකම පුද්ගලයාට දිගින් දිගටම අයදුම් කරන්න බාධාවක් නැති නිසා අයදුම්පත් ගණන ඔළු ගෙඩි ගණනට සංසන්දනය කරන එක නිවැරදි නැහැ. ඒ ගැන හිතුවත්, මිලියන 21ක් ජීවත් වෙන ලංකාවේ ග්‍රීන්කාඩ් ලොතරැයිය සඳහා වරක් හෝ අයදුම් කළ ලාංකිකයින් ගණන මිලියනයකට නැත්නම් මිලියන බාගයකටවත් කිට්ටු වෙන්න පුළුවන්. ඔය මිලියන විසි එකෙනුත් විශාල පිරිසකට උසස් පෙළ සුදුසුකම නැහැනේ. ඒ අය අතරින් විශාල පිරිසක් අයදුම් කර නැත්තේ අවශ්‍ය මූලික සුදුසුකම් නැති නිසා මිසක් ඇමරිකාවට යන්න අකැමැති නිසා නෙමෙයි. එහෙම බැලුවහම අවස්ථාවක් ලැබෙනවානම් ඇමරිකාවට යන්න බලාගෙන ඉන්න විශාල පිරිසක් ලංකාවේ ඉන්නවා. හැබැයි ඒ බව අනෙක් අයට පෙන්නන්නේ නැහැ.

අපි 2018 අවුරුද්ද ගනිමුකෝ. එම අවුරුද්දේ පමණක් අයදුම් කළ ලාංකිකයින් ප්‍රමාණය 139,527ක්. සෑම ලාංකිකයින් 155කටම එක් අයෙක්! ග්‍රීන්කාඩ් ලොතරැයිය සඳහා අයදුම් කළ කෙනෙක් අනිවාර්යයෙන්ම ඔබ සමීපයේ ඉන්නවා. හැබැයි බොහෝ විට ඔබට කියන්නේ නැහැ.

මේ විදිහට ග්‍රීන්කාඩ් ලොතරැයිය සඳහා අයදුම් කරන කෙනෙක් ජයග්‍රාහකයෙක් වෙන එක අහඹු සිදු වීමක්. 2008-2018 කාලයේ ජයග්‍රාහකයින් වී තිබෙන ප්‍රමාණය 8,917ක් පමණයි. ඒ කියන්නේ 129 කට එක්කෙනෙක්. එක් අයෙක් ජයග්‍රාහකයෙක් වෙද්දී තව 128 දෙනෙක් පරාජිතයෝ වෙනවා. 2018 අවුරුද්ද ගත්තොත් පරාජිතයින් 138,750ක්. පසුගිය කාලයේ රටාව අනුව මේ අවුරුද්දේ ඔය පරාජිතයින් ප්‍රමාණය 150,000ක් පමණ වෙන්න පුළුවන්.

මේ මිනිස්සු මොන හේතුවක් හෝ නිසා තමන්ගේ ලංකාවේ ජීවිතය ගැන අතෘප්තිමත් මිනිස්සු. ඇමරිකාවට යන්න තිබෙන කුඩා හෝ ඉඩකඩ වෙනුවෙන් ඔට්ටු තියපු මිනිස්සු. දැන් ඔට්ටුව පැරදිලා. හිතට හරිම අමාරුයි! රටේ ජනගහණයෙන් 156 කට එක් අයෙක් මෙතැන ඉන්නවා. රට ගිය ඇත්තෝ වගේ කතාවක් කියවලා වත්පොත හරහා බෙදා හැරියාම තමන්ගේ හිත ටිකක් හෑල්ලු කර ගන්න පුළුවන්. තමන් අර පරාජිතයින් 138,750න් එක් අයෙක් නොවන බව තමන්ගේ යාළුවන්ට නෑදෑයින්ට හඟවන්න පුළුවන්.

ඔය කතාවේ එක පැත්තක්. ඊ ළඟට අර දිනපු පිරිස. 2018දී නම් 777 දෙනෙක්. ග්‍රීන්කාඩ් ලොතරැයිය දිනපු බව දැන ගත්ත ගමන්මනම් මාර සතුටුයි. සතුට නැති වෙන්නේ ටිකක් කරුණු හොයා බැලුවට පස්සේ.

ග්‍රීන්කාඩ් ලොතරැයිය දිනපු බව සඳහන් ලියුම හරි, දැන්නම් ඉලෙක්ට්‍රොනික් රෙකෝඩ් එක හරි, පෙන්නලා ඇමරිකාවට එන්න බැහැ. ඇමරිකාවට සංක්‍රමනිකයෙකු ලෙස ඇතුළු වෙන්න වීසා ගන්න ඕනෑ. ග්‍රීන්කාඩ් ලොතරැයිය ජයග්‍රහණය කිරීම සංක්‍රමනික වීසා බලපත්‍රයක් සඳහා අයදුම් කරන්න ඉඩ සලසන එක් සාධකයක් පමණයි. ඊට පස්සේ තව සෑහෙන්න දේවල් කරන්න වෙනවා. නැත්නම් ඇමරිකාවට යන්නේ ලැබෙන්නේ නැහැ.

- අධ්‍යාපන සුදුසුකම් තහවුරු කරන්න ඕනෑ.
- පවුලේ අයට ඇමරිකාවට ගිහින් අවුරුද්දක් ජීවත් වෙන්න ප්‍රමාණවත් මුදල් තිබෙන බව පෙන්වන්න ඕනෑ. ලංකාවේ හැටියට ලොකු මුදලක්. නැත්නම් ඒ සඳහා වෙනත් විකල්පයක් තියෙන්න ඕනෑ.
- අවශ්‍ය එන්නත් සියල්ල ලබා ගෙන තියෙන්න ඕනෑ. ඇමරිකාවට අවශ්‍ය එන්නත් මිසක් ලංකාවට අවශ්‍ය පොඩි කාලේ ලබාගත් ඒවාම නෙමෙයි. ඒවා වුනත්, ඒවායේ වාර්තා තියෙන්න ඕනෑ. එන්නත් අතර පරතරයක් තිබිය යුතු නිසා මේ වැඩේට කල් යන්න පුළුවන්. නැත්නම් වෛද්‍ය පරීක්ෂණය සමත් වෙන්න බැහැ.
- ජීවත්ව හිටපු හැම තැනක් / කාලයක්ම ආවරණය කරන පොලිස් වාර්තා ඕනෑ.
- ඔය හැම එකම නිශ්චිත අවසන් දිනයකට පෙර කරන්නත් ඕනෑ.

ග්‍රීන්කාඩ් ලොතරැයිය සඳහා අයදුම් කරන්නේ ලංකාවේ ඉන්න ලාංකිකයින් පමණක් නෙමෙයි. ඇමරිකාවේ හෝ ලෝකයේ වෙනත් රටවල ඉන්න ලාංකිකයිනුත් ග්‍රීන්කාඩ් ලොතරැයිය සඳහා අයදුම් කරනවා. ග්‍රීන්කාඩ් ලොතරැයිය සඳහා අයදුම් කරන ඇමරිකාවේ ඉන්න ලාංකිකයෙක් ඉහළ ආදායමක් උපයන, ස්ථිර රැකියාවක් ඇති, කාලයක සිට ඇමරිකාවේ ජීවත් වන අයෙක් වෙන්න පුළුවන්. එවැනි කෙනෙකුට ග්‍රීන්කාඩ් එක ගොඩක් වටිනවා. එහෙම නැත්නම් ඇමරිකාවේ ඉන්න ශිෂ්‍යයෙක් වෙන්න පුළුවන්. මේ වගේ කෙනෙක්ට උඩ කියපු කාරණා ඉටු කරන එක පහසු දෙයක්.

එසේ වුවත්, මේ හැම දෙයක්ම සම්පූර්ණ කරන එක ලොතරැයිය දිනන හැම කෙනෙක්ටම කරන්න බැරි බව ඇමරිකන් රජය දන්නවා. ග්‍රීන්කාඩ් ලොතරැයි ක්‍රමය අනුව 50,000කට හෝ ආසන්න පිරිසකට ඇමරිකාවට එන්න අවස්ථාව දෙන්නත් ඕනෑ. ඒ නිසා, ඇමරිකාව කරන්නේ වඩා වැඩි පිරිසක් ජයග්‍රාහකයින් ලෙස තෝරා ගන්න එකයි. බොහෝ විට 100,000කට ආසන්න පිරිසක්. ඊටත් වඩා වැඩි වෙන්නත් පුළුවන්.

දැන් තව අවුලක් ඇති වෙනවා. 50,000 ඉක්මවන පිරිසක් අවශ්‍ය හැම දෙයක්ම ඉටු කළොත්?

එහෙම වෙන්න ඉඩක් නැහැ. නිකුත් කළ වීසා ප්‍රමාණය පණස් දහසට ආසන්න වෙද්දී තානාපති කාර්යාල විසින් වීසා දෙන එක නවත්තනවා. ඒ නිසා, ග්‍රීන්කාඩ් ලොතරැයිය දිනලා අර උඩින් සඳහන් හැම දෙයක්ම සම්පූර්ණ කරන්න බලාගෙන හිටියත් එහෙම ඉන්න හැම දෙනෙක්ටම අවස්ථාව ලැබෙන්නේ නැහැ. 2008-2018 කාලයේ ග්‍රීන්කාඩ් දිනපු ලාංකිකයින් 8,917 දෙනෙකුගෙන් ඇමරිකාවට යන්න වීසා ලැබිලා තියෙන්නේ 3,584 දෙනෙකුට පමණයි. මේ ප්‍රමාණය 40%ක් වගේ පෙනුනත් ඇත්තටම ඊටත් අඩුයි. මොකද  ග්‍රීන්කාඩ් ජයග්‍රාහකයින්ගේ පවුලේ අයට දෙන වීසා ප්‍රමාණයත් ඔය 3,584ට ඇතුළත්. ඒ නිසා, ඇත්තටම වීසා ලැබුණු ග්‍රීන්කාඩ් ජයග්‍රාහකයින් ප්‍රමාණය 20%ක් තරම් අඩු වෙන්න පුළුවන්. ඉතිරි 80%ටම වීසා ලැබී නැහැ. එක්කෝ ඉහත කාරණා වල අඩුවක් නිසා සම්මුඛ පරීක්ෂණය අසමත් වෙලා. නැත්නම් සම්මුඛ පරීක්ෂණය සඳහා අවස්ථාවක් හෝ හිමි වී නැහැ.

ජයග්‍රාහකයින් අතර ග්‍රීන්කාඩ් හරහා වීසා ලැබෙන ක්‍රියාවලිය ගැන හොඳින් දන්නා ටික දෙනෙක් ඉන්නවා. වීසා ලබා ගැනීම එක පැත්තකින් කාලය එක්ක කරන තරඟයක් බවත්, අනෙක් පැත්තෙන් අනෙක් ජයග්‍රාහකයින් එක්ක කරන තරඟයක් බවත් ඔවුන් දන්නවා. අනෙක් අයගේ වීසා ප්‍රතික්ෂේප වන තරමට තමන්ට වීසා ලැබෙන්න තිබෙන ඉඩකඩ ඉහළ යනවා. අනෙක් අයව අධෛර්යමත් කළ තරමට ඔවුන් අවශ්‍ය කටයුතු කඩිමුඩියේ කර ගන්න එක පරක්කු කරන්න පුළුවන්.

ග්‍රීන්කාඩ් ලොතරැයිය ජයග්‍රහණය කළාට පස්සේ සම්මුඛ පරීක්ෂණ සඳහා යන්න ලැබෙන්නේ තෝරා ගත් අනුපිළිවෙලකටයි. ග්‍රීන්කාඩ් ලොතරැයි ජයග්‍රහණයත් එක්කම මේ අනුපිළිවෙලද අහඹු ලෙස තීරණය කෙරෙනවා. ලැයිස්තුවේ අනුපිළිවෙල අනුව උඩින්ම ඉන්න අයට සම්මුඛ පරීක්ෂණ සඳහා මුලින්ම අවස්ථාව ලැබෙනවා. පහළින්ම ඉන්න අයට බොහෝ විට ඒ අවස්ථාව ලැබෙන්නේම නැහැ. මැද හරියේ ඉන්න කෙනෙක්ට අවස්ථාව ලැබෙනවාද කියන එක තීරණය වෙන්නේ තමන්ට වඩා කලින් සම්මුඛ පරීක්ෂණ අවස්ථාව හිමි වන අයට වීසා ලබා දීම ප්‍රතික්ෂේප වීම මතයි.

කලින් යන එක් අයෙකුගේ වීසා ප්‍රතික්ෂේප වීම ලැයිස්තුවේ පිටුපසින් ඉන්න කෙනෙක්ගේ අනාගත ජීවිතයම වෙනස් කරනවා. ඒ බව දන්නා කවුරු හෝ කෙනෙක් රට ගිය ඇත්තෝ වගේ කතාවක් ග්‍රීන්කාඩ් ලොතරැයි ප්‍රතිඵල එන කාලයට මුදල් ගෙවා ප්‍රචාරය කළා වුවත් එය තමන්ගේ වාසිය පිණිස ගන්නා සදාචාරත්මකව හරි හෝ වැරදි තාර්කික ක්‍රියාමාර්ගයක් මිසක් සරල කුහකකමක් නෙමෙයි.

(Image: https://cz.usembassy.gov/diversity-visa-lottery-registration-period-starts-october-3/)