Saturday, May 7, 2016
බල්ලන්ට හොඳ දත් දොස්තරලා සහ බල්ලන්ට විසිකරන සල්ලි
පසුගිය සතියේ දිනෙක මා දැනට ජීවත්වන නිවස අසල පිහිටි සත්ත්ව රෝහලක විවෘත දිනයක් (open house) තිබුණේය. ඇමරිකාවේ විවිධ සේවාවන් සපයන ආයතන වල සාමාන්යයෙන් වසරකට දිනක් හෝ දින කිහිපයක් මෙවැනි විවෘත දින පැවැත්වේ. මෙසේ විවෘත දිනක් ලෙස දැනුම් දීමක් කර ඇති විට කලින් දැනුම් දීමක් නොකර ඕනෑම කෙනෙකුට එවැනි ස්ථානයකට ඇතුළු වීමට මෙන්ම එහි විවිධ අංශ වල කටයුතු කෙරෙන ආකාරය දැක බලා ගැනීමට පුළුවන.
සාමාන්යයෙන් අවසරයක් නොමැතිව වෙනත් අයෙකුගේ නිවෙසකට ඇතුළු වීම සිදු නොවන ඇමරිකාවේ ඇතැම් අවස්ථා වල පුද්ගලික නිවෙස් වලද මෙවැනි විවෘත දින ප්රකාශ කෙරේ. බොහෝ විට එවැන්නක් සිදුවන්නේ නිවෙසක් හෝ නිවෙසක ඇති අනවශ්ය භාණ්ඩ විකිණීමට අවශ්ය වූ විටය. වෙනත් හේතු මත විවෘත දින ප්රකාශයට පත් කෙරෙන අවස්ථාද තිබේ. මෙය වෙනත් බටහිර රටවලද සිදුවන දෙයකැයි මම සිතමි.
මා පෙර කී රෝහල විශාල එකක් නොවේ. මා හිතන පරිදි පශු වෛද්යවරුන් හතර පස් දෙනෙකු එකතුව කරන ව්යාපාරයකි. බොහෝ විට ඇමරිකාවේ සාමාන්ය වෛද්යවරුන්ද හතර පස් දෙනෙකු එකතු වී මේ අයුරින් වෛද්ය ප්රතිකාර මධ්යස්ථාන පවත්වාගෙන යයි. ඇමරිකාවේ පශු වෛද්යවරු හැටපන්දාහක් පමණ සිටිති. සංසන්දනාත්මකව, වෛද්යවරු සහ ශල්යවෛද්ය වරු ලක්ෂ හතක් පමණද දන්ත වෛද්ය වරු ලක්ෂ එකහමාරක් පමණද සිටින අතර ආර්ථික විද්යාඥයින් සිටින්නේ විසි එක් දහස් පන්සියයක් පමණි.
කෙසේ වුවද, පශු වෛද්ය වරුන් සාමාන්යයෙන් ගොවිපොළ සතුන් සඳහා ප්රතිකාර කරන්නන් සහ සුරතල් සතුන් වෙනුවෙන් ප්රතිකාර කරන්නන් ලෙස විශේෂීකරණය වී සිටින අතර මෙයින් එක් කොටසක් සාමාන්යයෙන් අනිත් කාණ්ඩයේ සතුන්ට ප්රතිකාර කරන්නේ නැත.
ලංකාව වැනි දියුණු වෙමින් පවතින රටවල සෞඛ්ය සේවා සැපයීම සඳහා අවශ්ය වන මිනිස් සම්පත් වලට සාපේක්ෂව භෞතික සම්පත් ඇත්තේ ඉතා අඩුවෙනි. එහෙත්, සංවර්ධිත රටවල දක්නට ලැබෙන්නේ එහි අනිත් පැත්තයි. ලංකාවේදී රෝගියෙකුට පෝලිමේ සිට වෛද්යවරයා සිටින කාමරයට යාමට සිදුවන අතර අවශ්ය වෙනත් පරීක්ෂණ සඳහා අදාළ තැන් වලට යාමට සිදුවේ. එහෙත්, බටහිර රටකදී (මට අත්දැකීම් ඇති රටවලට අදාළව) පළමුව රෝගියාට කාමරයක් ලැබෙන අතර වෛද්යවරයා හෝ වෛද්යවරිය මෙන්ම හෙද නිලධාරියා හෝ නිලධාරිනියද කරන්නේ මේ කාමරයට පැමිණ රෝගියා හමුවීමයි.
මා පෙර කී සත්ත්ව රෝහලේ (මෙන්ම එවැනි වෙනත් සත්ත්ව රෝහල් වලද) කටයුතු සිදුවන්නේද මේ අයුරින්මය. යමෙකු තමන්ගේ සුරතල් බල්ලා හෝ පූසා සමඟ මෙවැනි රෝහලකට පැමිණි පසුවද සාමාන්යයෙන් මුලින්ම සිදුවන්නේ කාමරයක් ලබා දීමයි. මේ කාමරය සාමාන්ය කාමරයක් නොවේ. වෛද්ය වරයෙකුට/ වරියකට හෝ හෙද නිලධාරිනියකට/ නිලධාරියෙකුට මූලික පරීක්ෂාවන් කිරීමට අවශ්ය සියළු උපකරණ මෙවැනි සෑම කාමරයකම තිබේ. වෙනත් කාමරයකට යා යුත්තේ ශල්ය කර්මයක් හෝ දන්ත චිකිත්සාවක් වැනි කටයුත්තක් වෙනුවෙන් පමණි.
අප පෙර කී සත්ත්ව රෝහලේ ගත කළ කාලය තුළ එහි ශල්යාගාරයේ කටයුතු සිදුවන ආකාරයත් (සැබෑ ශල්ය කර්මයක් නොවේ), සතුන්ගේ දන්ත සෞඛ්යය සුරැකීමට කටයුතු සිදු කරන ආකාරයත් ගැන තොරතුරු දැන ගත්තෙමු. මෙහිදී, මගේ දරුවෙකුගේ ප්රශ්නයකට පිළිතුරු දෙමින් එහි සිටි පශු දන්ත වෛද්යවරයා පැහැදිලි කළේ මිනිසුන් භාවිතා කරන දන්තාලේප වල ඇති රසායන ශරීරගත වීම බල්ලන්ගේ හා පූසන්ගේ ශරීර සෞඛ්යයට අහිතකර බැවින් සතුන් සඳහා වෙනස් රසායනික අඩංගු දන්තාලේප භාවිතා කරන බවයි. එමෙන්ම, මින්ට් වැනි රසකාරක වෙනුවට මස් රස දැනෙන රසකාරක යොදාගන්නා බවයි.
පශු දන්ත වෛද්යවරු පශු වෛද්යවරු අතරින් තවදුරටත් විශේෂීකරණය වී සිටින වෘත්තීය කණ්ඩායමකි. අප සමඟ කතා කළ පශු දන්ත වෛද්යවරයා පැවසුවේ සතුන්ගේ දත් පවිත්ර කිරීම හා පිරවීම වැනි මූලික කටයුතු සියල්ල මේ ස්ථානයේදී සිදුකරන නමුත් වඩා විශේෂී කටයුතු සඳහා අදාළ සතාව සතුන් සඳහා ප්රතිකාර කරන අදාළ කාර්යය සඳහා විශේෂඥ පුහුණුවක් ඇති පශු දන්ත වෛද්ය විශේෂඥයෙකු වෙත (උදාහරණයක් ලෙස veterinary endodontist කෙනෙක් වැනි) යොමු කරන බවයි.
බොහෝ ඇමරිකානුවන්ට තමන්ගේ නිවසේ සිටින බල්ලා හෝ ඇතැම් විට පූසා නිවසේම සාමාජිකයෙකු වැනිය. එම සතුන් සත්ත්ව වෛද්ය වරයෙකු වෙත ගෙන යන්නේ රෝගී වූ විටම නොවේ. වාර්ෂික වෛද්ය හා දන්ත වෛද්ය හමු ආදිය මෙවැනි සුරතල් සතුන් හා අදාළවද සිදුවේ. මේ කටයුතු මිල අධික බැවින් සතුන් සඳහා වෛද්ය රක්ෂණ ලබා ගැනීමද සිදුවේ. එමෙන්ම, මේ සතුන්ට කෑම ලෙස නිවසේ ඉතිරි වන දෑ දෙන්නේ නැත. ඔවුන්ට සුදුසු ආහාර වෙනම මිලදීගෙන පිළියෙළ කර දෙන අතර, මෙවැනි සත්ත්ව ආහාර, සතුන්ගේ සෙල්ලම් බඩු, දත් බුරුසු වැනි උපකරණ ආදිය සඳහා සුපිරි වෙළදසැල් සියල්ලකම වාගේ වෙනම පේලියක් වෙන්වී තිබේ. බොහෝ නගර වල සතුන් සඳහා වූ දිවා සුරැකුම් මධ්යස්ථාන මෙන්ම වෙනම උද්යානද තිබේ.
ඇමරිකාවේ සුරතල් සතුන් හා අදාළ ආර්ථිකය ඩොලර් බිලියන හැට ඉක්මවූ කර්මාන්තයකි. සංසන්දනාත්මකව ලංකාවේ සමස්ත ආර්ථිකයම ඩොලර් බිලියන අසූවකි. පෙර කී ඩොලර් බිලියන හැටෙන් බිලියන 23.0 ක් සුරතල් සතුන්ගේ ආහාර වෙනුවෙන්ද, බිලියන 15.4ක් පසු පශු වෛද්ය සේවාවන් සඳහාද, බිලියන 14.3ක් ඖෂධ ආදී සැපයුම් වෙනුවෙන්ද වැයවේ.
අප පිවිසි ඉහත රෝහලේ ඉදිරිපස පූසන් තිදෙනෙකුද විකුණන්නට තබා තිබුණු අතර මගේ දරුවෙකු මේ පූසෙකුගේ මිල විමසීය. මිල එතරම් අධික නොවූවත් මිල දී ගන්නා අයෙකු පූසන් තිදෙනාම මිල දී ගත යුතු වීම කොන්දේසියක් විය. මෙයට හේතුව වූයේ කලක් එකට හැදී වැඩී ඇති පූසන් තිදෙනා වෙන් කරන්නට වත්මන් අයිතිකරුගේ ඇති නොකැමැත්තයි.
***
පසුගිය සතියේ අපි විවෘත දිනයක් පැවති තවත් තැනකට ගියෙමු. ඒ විවෘත දිනය පැවැත්වුනේ මා සමඟ සේවය කරන මිතුරියකගේ නිවසේය. මෙය විවෘත දිනයක් වන්නේ ඒ බව දන්වමින් අපේ ආයතනයේ සියල්ලන්ටම විද්යුත් තැපැල් පණිවුඩයක් එවා තිබුණු බැවින් මිස ඇගේ නිවස ඕනෑම කෙනෙකුට විවෘත කර තිබුණු නිසා නොවේ. මේ විවෘත දිනය පැවැත්වීමට හේතුව වූයේ ඇගේ දෙවන පුතු නිවසට පැමිණීමයි. මේ දරුවා අප්රිකානු රටක උපන් දරුවෙකි. දරුවා නීත්යනුකූලව භාර ගැනීම වසර දෙකකටත් පෙර සිදු කර තිබුණත් ඒ හා සම්බන්ධ නීතිමය කටයුතු නිමකර ඔහුව ඇමරිකාවට ගෙන ඒමට හිතුවාට වඩා බොහෝ කල් ගත වී තිබුණේය. ඔවුන්ගේ පළමු දරුවාද මෙසේ වෙනත් රටක මවුපියන්ට දාව ඉපදුනු දරුවෙකි.
මගේ මිතුරිය මෙන්ම ඇගේ සැමියාද ඉහළ ආදායම් ලබන රැකියා කරන අයයි. ඔවුන්ගේ ඉඩකඩ ඇති නිවස මෙන්ම ගෙවත්තද දරුවන්ට ගැලපෙන සේ මුළුමනින්ම වෙනස් කර තිබුණේය. සති දෙකකට පෙර තමන්ගේ අළුත් නිවසට පැමිණි මේ දරුවා සිටියේ ඉමහත් ප්රබෝධයකිනි. තවමත් ඉංග්රීසි නුහුරු ඔහුගේ අප්රිකානු-ප්රංශ කතා තේරෙන කිසිවකු නොසිටියත් ඔහුගේ කියවිල්ලේ අඩුවක් තිබුණේ නැත. මගේ මිතුරිය පැවසූයේ පෙර දින මේ දරුවාගේ ජීවවිද්යාත්මක මව සමඟ කතා කරන්නට අවස්ථාව සලසාදුන් විට ඔහු සංවේදී වනු ඇතැයි සිතා සිටියත් කිසිදු කලබලයක් නැතිව ටික වෙලාවක් කතා කර 'බායි' කියා පරිගණකයෙන් ඉවත් වූ බවයි.
***
ඇමරිකාවේ පොදු පුස්තකාල ආශ්රිතව විවිධ වැඩ සටහන් ක්රියාත්මක වේ. නොමිලේ පෙන්වන චිත්රපටි, ඉංග්රීසි හා ස්පාඤඤ භාෂා පංති, පරිගණක පංති ආදිය මෙවැනි වැඩ සටහන්ය. පසුගිය සතියේ මෙවැනි වැඩ සටහන් අතර තිබුණේ මාළු ඇල්ලීමේ වැඩමුළුවකි. මෙය සංවිධානය කර තිබුණේ වැඩිහිටියන්ට හා දරුවන්ට එකට සහභාගී විය හැකි පවුලේ වැඩ සටහනක් ලෙසිනි. මාළු ඇල්ලීමට අවශ්ය මූලික උපකරණ මෙන්ම මූලික පුහුණුවක්ද ලබාදෙන බව සඳහන් කර තිබුණේය.
***
මගේ දරුවෝද වෙනත් සම වයසේ දරුවන් මෙන් සුරතල් සතුන්ට ලොකු කැමැත්තක් දක්වති. මෙතෙක් කල් සංචාරක ජීවිතයක් ගෙවා ඇති, ළඟදී ඒ තත්ත්වයෙන් මිදෙන්නට සැලසුමක්ද නැති මගේ විසිකර යා නොහැකි දේවල් ගොඩගසා ගන්නට ඇති විශාල නොකැමැත්ත නිසා ඔවුන්ට තවමත් මේ කැමැත්ත ඉටු කරගන්නට ලැබී නැත. කලකට පෙර මා මගේ වැඩිමල් දරුවාට ඔහුගේ උපන්දිනයට සුරතල් මසෙකු මිලදී ගෙන දුන්නෙමි. එයින් අනතුරුව සිදුවූයේ ඔහු විසින් මාළු ආහාරයට ගැනීම නැවැත්වීමයි.
(Image: )
Labels:
ඇමරිකාව,
වෛද්ය වෘත්තිය,
සත්ත්ව ලෝකය
Wednesday, May 4, 2016
God bless Venezuela!! වෙනිසියුලාවට මොකද වෙන්නේ?
"Sri Lanka should take Venezuela as an example and follow in their footsteps. It is more effective than trying to find development models from history and the Western world."
"ශ්රී ලංකාව වෙනිසියුලාව ආදර්ශයට ගනිමින් ඔවුන් ගමන් කරන මාර්ගයේ ගමන් කළයුතුයි. ඉතිහාසයෙන් හා බටහිර ලෝකයෙන් සංවර්ධන ආකෘති සොයනවාට වඩා එය ඵලදායීයි."
ලංකාවේ හිටපු ඇමතිවරයෙකු විසින් ඉහත ප්රකාශය කර දැන් වසර හතර හමාරක් ගතවී තිබේ. ඒ වන විට වෙනිසියුලාවේ ජනාධිපති වූ හියුගෝ චාවේස් සිය තෙවන ධුර කාලය නිමා කිරීමට ආසන්නව සිටි අතර පිළිකාවක් සඳහා ප්රතිකාර අරඹා සිටියේය. එමෙන්ම, චාවේස්ට මෙන් රටේ ජනාධිපති ධුරය තෙවන වරට හෙබවීමට ලංකාවේ පුරවැසියෙකුට තිබුණු නීතිමය බාධාව ඉවත් කරගැනීමට දහ අටවන සංශෝධනය සම්මත කරගෙන ගත වී තිබුණේ මාස ගණනක් පමණි.
2013 මාර්තුවේදී චාවේස් පිළිකා රෝගය හේතුවෙන් ජනාධිපති ධුරයේ මෙන්ම සිය දිවියේද ධුර කාලය අවසන් කළේය. එහෙත්, චාවේස්ගෙන් පසු බලයට පැමිණි නිකොලස් මදුරෝ චාවේස් ගමන් කළ මඟින් ආපසු හැරුණේ නැත. මේ අතර, 2014 ජනවාරියේ ලංකාවේ ඇතිවූ දේශපාලනික වෙනස්කම් හේතුවෙන් ඉහත ප්රකාශය කළ හිටපු ඇමති වරයාට ලංකාව වෙනිසියුලාව ගිය මඟ ගෙන යන්නට උත්සාහ දැරීමට තිබුණු අවස්ථාව ගිලිහී ගියේය. දහනව වන සංශෝධනය මඟින් පෙර සිදුකළ ඇතැම් වෙනස්කම් ආපසු හැරවිණි.
මෙසේ දෙමඟක යන්නට පටන් ගැනීමෙන් පසු ලංකාවේ තත්ත්වය ගැන අපි බොහෝ දෙනෙකු දන්නෙමු. එසේනම්, දැන් වෙනිසියුලාවට කොහොමද?
"I live in Carabobo, Venezuela, can confirm, i have to get up at 3 am on saturdays to wait in line, i can't go any other day because i have college, my friends are in the same spot. Waiting lines are not only "annoying" but they are dangerous, people get really freaking stressed after 8 hours waiting, there's yelling and fighting in almost every packed place with food, and when things are running out, shit gets serious. We literally have to fight for food sometimes, i live with a family of five and only my mom and i can buy things, truly, these are horrible times."
දේශ සීමා නැති අන්තර්ජාලය හරහා වෙනිසියුලානුවන්ගේ අඳෝනාවන් දැන් නිමක් නැතිව ඇසේ. කෘතීම මිල පාලනය නිසා රටේ නිෂ්පාදනය සම්පූර්ණයෙන්ම වාගේ ඇණහිට ඇති අතර රටවැසියන්ට ආනයන මත යැපෙන්නට සිදුවී තිබේ. එහෙත්, රට පුරා දැඩි භාණ්ඩ හිඟයකි. පාන් ගෙඩියක් හෝ කිරි ගැලුමක් ගන්නට උදේ පාන්දර තුනේ පමණ සිට පැය හත අටක් පෝලිම් වල රස්තියාදු විය යුතුය. එසේ ලබා ගත්තද, පෝලිමේ පසුපසින් සිටි බලාපොරොත්තු කඩ වූ අයෙකු ඔබට පහර දී පාන් ගෙඩිය උදුරා ගන්නට ඉඩ තිබේ. රජයේ රැකියා හැරුණු විට රටේ කිසිදු රැකියා උත්පාදනයක් නැත. රජයේ සේවකයින් වැඩ කළ යුත්තේ සඳුදා හා අඟහරුවාදා දිනවල පමණි. සති අන්තය දින පහකි. පාසැල් සතියද කෙටි වී ඇත. දිනකට පැය හතරක් විදුලිය කැපේ. රට පුරා ජල හිඟයකි. රෝහල් වල බෙහෙත් නැති නිසා රෝහලකට ඇතුළු වූ පසු වෙනත් රෝහලකට යැවේ. එතැනින් තවත් තැනකටය. එහෙත්, රටපුරාම මේ තත්ත්වයේ වෙනසක් නැත. රජයට හා ආරක්ෂක හමුදාවන්ට සම්බන්ධ සීමිත පිරිසකට පමණක් රටේ ඇති සීමිත සම්පත් වෙත ප්රවේශ වීමට හැකියාව තිබේ. එහෙත්, දැන් දැන් බැරැක්ක වලටද කෑම සීමා වෙමින් පවතින අතර හමුදා සෙබළු එළුවන් හොරකමේ යති.
කලක් කලාපයේ වැඩිම ආර්ථික වර්ධන වේගයක් පවත්වාගත් පොහොසත්ම ලතින් ඇමරිකානු රටක් වූ වෙනිසියුලාවට මෙහෙම වුනේ ඇයි?
වෙනිසියුලාව ප්රධාන වශයෙන්ම තෙල් මත යැපෙන රටකි. රටේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 50%ක් පමණත්, අපනයන ආදායමෙන් 95%ක්මත් ලැබෙන්නේ පෙට්රෝලියම් නිෂ්පාදන වලිනි. මේ නිසා වෙනිසියුලා ආර්ථිකය ලෝක තෙල් මිලේ උච්චාවචයනයන්ට බොහෝ සංවේදී ආර්ථිකයකි. ලෝක තෙල් මිල ඉහළ යන විට මහන්සියකින් තොරවම එහි වාසිය ලබන වෙනිසියුලා ආර්ථිකය තෙල් මිල පහත වැටෙන විට අර්බුදයට ලක්වේ. ඊට අමතරව මේ දිනවල වෙනිසියුලාව නියඟයෙන්ද බැට කයි.
හියුගෝ චාවේස් පළමුව බලයට පැමිණුනේද වෙනිසියුලාව මෙසේ ආර්ථික අර්බුදයකට මුහුණ පා සිටි කාලයකට පසුවය. කෙසේ වුවද, එයින් පසු ලෝක තෙල් මිල නැවත ඉහළ යාම නිසා වෙනිසියුලාවේ ආර්ථික තත්ත්වය නැවතත් යහපත් විය. මේ 'තෙල් සෞභාග්යයේ' පිහිටෙන් චාවේස්ට රටේ අඩු ආදායම්ලාභීන් ඉලක්ක කරගත් සුභසාධන ආර්ථිකයක් පවත්වා ගැනීමට හැකි වූ අතර ඒ හේතුවෙන් රට තුළ මෙන්ම රටින් පිටතද ඔහුගේ ජනප්රියත්වය ඉහළ ගියේය. කලක් ඇමරිකාවේ පදිංචිව සිට වෙනිසියුලාවට නැවත යාමෙන් පසු සිය ඇමරිකානු මිතුරන් සමඟ සම්බන්ධතාව පවත්වා ගැනීම වෙනුවෙන් ආරම්භ කළ, දැනට ලොව පුරා ඉතා ජනප්රියව ඇති බ්ලොගයක් වසර දහතුනක් තිස්සේ පවත්වාගෙන යන දානියෙල් වෙනිසියුලා යන ආරූඪ නමින් ලියන බ්ලොග්කරු වැන්නෝ වෙනිසියුලානු සංවර්ධන ආකෘතියේ මායාව ගැන මුල සිටම අවබෝධයෙන් සිටියත් රටේ අවාසනාවකට බොහෝ දෙනෙකු මෑතක් වන තුරුම මේ තත්ත්වය තේරුම් නොගත්හ.
චාවේස් නිබඳ මැතිරූ මතුර වූයේ අධිරාජ්ය විරෝධය හා ඇමරිකානු විරෝධයයි. රටේ සම්පත් බොහොමයක් ජනසතු කිරීමේ නාමයෙන් රජය සතු කෙරිණි. ඒවායේ පාලනය භාර කෙරුණේ චාවේස්ලාගේ පුද්ගලික හා දේශපාලන මිතුරන්ටය. තෙල් සල්ලි වල උදවුවෙන් ලෝක බැංකුවේ හා ජාත්යන්තර මූල්ය අරමුදලින් ලබාගෙන තිබුණු ණය මුදල් කලින්ම ගෙවා දමා, එයින් නොනැවතී 2007 මැයි දිනයේදී ප්රකාශයක් කරමින් එම ජාත්යන්තර සංවිධාන හා පැවති සම්බන්ධතාවන් කපා දැමීම එවකට ලංකාවේ ඇතැම් දේශපාලඥයින් විසින්ද දැක්කේ මහා ලොකු වීර ක්රියාවක් ලෙසිනි.
කෙසේ වුවද, ලොකු සද්දයක් දැම්මත් වෙනිසියුලාව විසින් තවමත් ජාත්යන්තර මූල්ය අරමුදලේ ඔවුන්ගේ වත්කම් ඉවත් කරගෙන හෝ ඡන්ද බලය අහිමි කරගෙන නැත. අවසන් වශයෙන් සිදුවී ඇත්තේ සාමාන්යයෙන් සිදුවන පරිදි ඔවුන්ගේ ආර්ථිකය පිළිබඳව අධ්යයනය කර එහි ඇති ගැටළු හඳුනාගැනීමට හා පිළියම් යෝජනා කිරීමට ජාත්යන්තර මූල්ය අරමුදලට කලකින් ඉඩ නොදීම පමණි.
ඉහත මැයි දින කතාවේදී චාවේස් විසින් ලබා දීමට පොරොන්දු වූ පැය හයකට සීමා වූ වැඩ දිනයනම් මේ වන විට වෙනිසියුලාවේ ජනතාව භුක්ති විඳිති. රටේ රැකියා කරන ජනතාවගෙන් අති මහත් බහුතරය වන රජයේ සේවකයෝ සතියේ දින දෙකක් පමණක් වැඩ කරද්දී රටේ බොහෝ දෙනෙකු රැකියා විරහිතව නිකම්ම සිටිති. කෙසේ වුවද, චාවේස් මුල් වී යෝජනා කළ "දකුණු බැංකුව" (Bank of the South) පිලිබඳ අදහසනම් නරක එකක් නොවේ. කලාපීය ආර්ථික හා මූල්ය සහයෝගිතාවය තුළින් ලෝකයේ කලාප කිහිපයකටම ඉදිරියට එන්නට හැකි වී ඇති බව අපි දනිමු.
වෙනිසියුලාව ජාත්යන්තර මූල්ය අරමුදල හා විරසක වීමට එක් හේතුවක් වූයේ රටේ අනාගත ආර්ථික වර්ධන වේගය පිළිබඳවත්, චාවේස් රජයේ ප්රතිපත්ති නිසා ඇති විය හැකි අනාගත ආර්ථික අර්බුද ගැනත් අරමුදල විසින් සිදු කළ පුරෝකථන පිළිබඳව චාවේස් දැක්වූ නොකැමැත්තයි. රටක ආර්ථිකය අවදානම් තත්ත්වයක පැවතියද එය යම්කිසි නිශ්චිත කාලයක් තුළ අනිවාර්යයෙන්ම අර්බුදයකට යන බව ස්ථිරව කිසිවෙකුට කිව නොහැක. එහෙත්, ඒ සඳහා ලොකු ඉඩකඩක් ඇති බව කියන්නට බැරි නැත. වෙනිසියුලාව සම්බන්ධව අරමුදල විසින් කලක් තිස්සේ කළ පුරෝකථන මේ වන විට සැබෑ වී තිබේ.
රටක ආර්ථිකය වල පල්ලට යන විට පවතින රජයයන් විසින් බොහෝ විට කරන දෙයක්නම් සංඛ්යාලේඛණ ප්රසිද්ධ නොකර සිටීමයි. තෙල් මත ඉහළ ගිය ආර්ථිකය තෙල් සමඟම පහළ වැටෙද්දී 2014 ජනවාරි සිට වෙනිසියුලාව සංඛ්යාලේඛණ ප්රසිද්ධ කිරීම නැවැත්වූයේය. පසුගිය ජනවාරියේදී වසරකට පසුව වෙනිසියුලාව විසින් ප්රසිද්ධ කළ නිල සංඛ්යාලේඛණ අනුව රටේ උද්ධමනය 141%කි. නිල සංඛ්යාලේඛණ අනුව මෙසේ වුවද ජාත්යන්තර මූල්ය අරමුදලේ ඇස්තමේන්තු අනුව වෙනිසියුලාවේ සැබෑ උද්ධමනය 275%කි. මේ වසරේදී එය 720% දක්වා ඉහළ යනු ඇත. මෙය මේ වන විට ලෝකයේ කිසියම් රටක් මුහුණපාන ඉහළම උද්ධමනයයි. පසුගිය කාර්තු හත තුළ වෙනිසියුලාවේ ආර්ථිකය දිගින් දිගටම හැකිලී ඇති අතර මේ වසරේ තව දුරටත් හැකිලෙනු ඇතැයි විශ්වාස කෙරේ.
උද්ධමනයට මුහුණ දීම සඳහා මදුරෝ රජය විසින් දින දෙකකට පෙර අවම වැටුප 30%කින් වැඩි කළ නමුත් පවතින උද්ධමන වේගය අනුව ඒ වැඩිවීමෙන් ලොකු ප්රයෝජනයක් නැත. අනෙක් අතට, මුදල් තිබුණත් ගන්නට බඩු නැත. ලාබෙට ඇත්තේ ඉන්ධන පමණි. ටොයිලට් පේපර් රෝලක මිලට වාහනයකට ටැංකිය පිරෙන්නට ඉන්ධන මිල දී ගැනීමටනම් පුළුවන. මිල පාලනය යටතේ භාණ්ඩ වල පාලන මිල ඉතා අඩු වුවත් ඒ මිලට ගන්නට බඩු නැත. කළු කඩ මිල එමෙන් කිහිප ගුණයකි. විණිමය අනුපාතිකය පිලිබඳ තත්ත්වයද මෙසේය. ඇතැම් අවශ්යතා සඳහා ඇමරිකානු ඩොලරයක් බොලිවාර් 10කට මිල දී ගත හැකි වුවත් ඒ වාසිය සියල්ලන්ටම නොලැබේ. ඩොලරයක නිල නොවන මිල බොලිවාර් 1000ක් පමණ වී ඇත. බොලිවාර් 10කට ඩොලර් මිල දී ගැනීමේ හැකියාව ඇති අය කළු කඩයට ඩොලර් විකුණා ආදායම් ලබති. දරිද්රතාව 75% මට්ටමට ඉහළ ගොස් ඇති අතර මිනී මැරුම් හා සියදිවි නසාගැනීම් සීඝ්රයෙන් ඉහළ යමින් පවතී.
කෙසේ වුවද, චාවේස් දිගින් දිගටම වෙනිසියුලාවේ මැතිවරණ ජයග්රහණය කළේ මැතිවරණ දූෂණ මඟින්ම නොවේ. ඔහුගේ සුභසාධනවාදී, ජාතිකවාදී ප්රතිපත්ති අඩු ආදායම් ලබන ජන කොටස් අතර ඉතාම ජනප්රියව පැවතුණේය. බහුතරය භක්තිමත් කතෝලිකයින් වන වෙනිසියුලාවේ චාවේස් යනු නාසරෙත්හි ජේසුස්ගේ දෙවන උපතක් වැනි විය. චාවේස්ගේ අකාර්යක්ෂම ආර්ථික ප්රතිපත්ති හේතුවෙන් රටේ ආර්ථිකය වල පල්ලට යමින් තිබුණත් ඉහළින් පැවති තෙල් මිලේ වාසිය හේතුවෙන් යටින් පැසවන මේ තුවාලය මතුපිටින් වැසී තිබුණේය. රටේ ආර්ථිකය තුළ වැඩෙමින් පැවති පිළිකාවට වඩා චාවේස්ගේ සිරුරේ පැතුරුණු පිළිකාව වේගයෙන් වැඩුණු නිසා චාවේස්ගේ ජනප්රියත්වය ගිලිහෙන්නට පෙරම ඔහුට ජීවිතය හැර යන්නට විය.
චාවේස් කතෝලික සාන්තු වරයෙකු සේ පෙනී සිටියාක් මෙන්ම නිකොලාස් මදුරෝ පෙනී සිටියේ දෙවන චාවේස් කෙනෙකු ලෙසිනි. චාවේස්ගේ ආත්මය කුරුල්ලෙකු ලෙසින් පැමිණ තමන්ට ආශිර්වාද කරන්නේය වැනි කතා කියමින් ඔහු වෙනිසියුලාවේ අඩු ආදායම් ස්ථර ආමන්ත්රණය කළේය. කෙසේ වුවද, චාවේස් මිය යන විටද ඔහු විසින් නියෝජනය කළ එක්සත් සමාජවාදී පක්ෂයේ ජනප්රියත්වය ගිලිහෙමින් පැවතුණේය. 2013 ජනාධිපතිවරණයේදී එම පක්ෂයෙන් තරඟ කළ වත්මන් ජනාධිපති නිකොලාස් මදුරෝ ජයග්රහණය කළේ යාන්තමිනි. ඔහු ඡන්ද 7,587,579ක් ලබන විට ප්රජාතන්ත්රවාදී එක්සත් වටමේසයේ (MUD ) හෙන්රිකේ රදොන්ස්කිද ඡන්ද 7,363,980ක් ගත්තේය. කෙසේ වුවද, පසුගිය දෙසැම්බරයේ පැවති මහ මැතිවරණය රදොන්සිකි නායකත්වය දුන් දක්ෂිණාංශික සන්ධානයට තුනෙන් දෙකක ජයග්රහණයක් හිමි කර දෙමින් අවසන් විය.
මහ මැතිවරණ පරාජයෙන් ජනාධිපති මදුරෝ පසු බැස්සේ නැත. ජාතික සභාවේ බලය නැතත් චාවේස් හිතවාදීන් රටේ ප්රධාන තනතුරු වලට පත් කර ඔහු පෙර පැවති ප්රතිපත්ති දිගටම ගෙනයයි. චාවේස් මෙන්ම මදුරෝද රටේ මුදල් සැපයුම වැඩිවීම භාණ්ඩ මිල ඉහළ යාමට හේතුව බව පිළිගැනීමට කැමති නැත. ඒ වෙනුවට, එහි වරද සමාගම් වල අධික ලාභ බව පවසමින් මිල පාලනයට පෙළඹීම නිසා අවසාන වශයෙන් රටේ විශාල භාණ්ඩ හිඟයක් ඇති වී තිබේ.
වෙනිසියුලානු ව්යවස්ථාව අනුව මහජන පෙත්සමක් මඟින් කාලය අවසන් වීමට පෙර ජනාධිපතිවරයාව ගෙදර යැවිය හැකිය. පෙරේදා වන විට අත්සන් මිලියන 1.85ක් එකතු කර අවසන් කළ වෙනිසියුලා විපක්ෂය මේ සඳහා පළමු පියවර දැනටමත් තබා අවසන්ය. කලකට පෙර චාවේස්ට එරෙහිවද මෙවැනි ජනමත විචාරණයක් පැවැත්වුන නමුත් ඒ වන විට ජනප්රියත්වයේ හිනිපෙත්තේ සිටි චාවේස්ට එම ජනමත විචාරණය ජයගත හැකිවිය. ඉහත පෙත්සම ජාතික මැතිවරණ කොමිසම විසින් භාර ගැනීමෙන් පසුව දින තිහක් ඇතුළත එක් එක් දිස්ත්රික්කයේ ඡන්දදායකයින්ගෙන් 1% බැගින් වන අත්සන් ප්රමාණයක් එකතු කිරීම ඇතුළු තවත් පියවර කිහිපයක් ඇතත් පළමු වටයේදී පෙත්සමට අත්සන් කිරීමට වැල නොකැඩී ජනතාව පැමිණි ආකාරය අනුව මෙය අභියෝගයක් බව නොපෙනේ. ඉන් පසුව, නිකොලාස් මදුරෝව ඉවත් කිරීම සඳහා පවත්වන ජනමත විචාරණයකදී එසේ ඉවත් කිරීම සඳහා ඔහු 2013දී ලබාගත් ඡන්ද 7,587,579ට වඩා වැඩි ප්රමාණයක් ලැබිය යුතුය. එයද ලබාගැනීම වෙනිසියුලානු විපක්ෂයට අභියෝගයක් නොවනු ඇත.
පවතින තත්ත්වය අනුව මාස කිහිපයක් ඇතුළත බොහෝ දුරට වෙනිසියුලාවේ කාලයක් තිස්සේ පැවති එක්සත් සමාජවාදී පක්ෂයේ පාලනය අවසන් වී දක්ෂිණාංශික සභාගය බලයට පත්වනු ඇත. එහෙත්, එසේ පත්වන නව රජයකට සැබෑ ප්රශ්න වලට මුහුණ දෙන්නට වෙන්නේ ඉන් පසුවය. වෙනිසියුලාව දැනට මුහුණ දෙන දරුණු ආර්ථික අර්බුදයට චාවේස්ගේ අදූරදර්ශී ප්රතිපත්ති බොහෝ දුරට හේතු වී ඇතත් අර්බුදයට එකම හේතුව එය නොවේ. යම් හෙයකින් වෙනස් ආර්ථික ප්රතිපත්තියක් අනුගමනය කළේ වුවද ලෝක තෙල් මිල අඩුවීම හා නියඟය වැනි බාහිර කම්පන නිසා මේ කාලයේ වෙනිසියුලාවේ ආර්ථිකය අර්බුදයකට යා හැකිව තිබුණි. කෙසේ වුවද, මාළු අහුවන දිනවල ඉදිරියේ පැමිණිය හැකි වාරකන් දින ගැන නොසිතූ නිසා වෙනිසියුලාවේ අර්බුදය මේ තරමටම උග්ර වී තිබේ. රජය වෙනස් වුවද, වෙනුසියුලාවට මේ ආර්ථික අර්බුදයෙන් ගොඩයාම පහසු නොවනු ඇත.
මේ අවස්ථාවේ වෙනිසියුලානු ජනතාව මුහුණ දෙන ආහාර හා බෙහෙත් හිඟය ඇතුළු මානුෂික ප්රශ්න හමුවේ වෙනත් රටවලට උදවු කිරීමට නොහැකිව ඇත්තේ ජනාධිපති මදුරෝගේ දැඩි ස්ථාවරය නිසාය. MUD පක්ෂයේ මන්ත්රී වර්ජිලෝ ෆෙරාර්ට අනුව මදුරෝ විසින් මේ වන විට සිදුකරමින් සිටින්නේ වෙනිසියුලාවේ ලොකුම ජන ඝාතනයයි. රට තුළ ජාතික මානුෂික සෞඛ්ය අර්බුදයක් (national humanitarian health crisis) පවතින බවට අද දින MUD පක්ෂය විසින් ජාතික සභාවේ සම්මත කරගත් පණත අනුව වෙනිසියුලාවට ලෝක සෞඛ්ය සංවිධානයෙන් හා වෙනත් රටවලින් මානුෂික ආධාර ඉල්ලා සිටීමට සහ ඒවා භාර ගැනීමට ඉදිරියේදී ඉඩ සැලසෙනු ඇති අතර වෙනිසියුලාවේ ගෞරවයට හානියක්යැයි කියමින් එම ආධාර ප්රතික්ෂේප කිරීම ජනාධිපති මදුරෝට පහසු නොවනු ඇත.
(Image: www.postwesternworld.com)
Labels:
දේශපාලනය,
නවමු පුවත්,
වෙනිසියුලාව,
සමාජවාදය
Sunday, May 1, 2016
Mayday! Mayday!! Mayday!!! මේ ඩේ! මේ ඩේ!! මේ ඩේ!!!
ඇමරිකාවේ සියැටල්හි සිට ඇලස්කාව බලා ගමන් ගත්, අඩි 75ක් දිග 'උතුරු කුමාරි' (Northern Belle) යාත්රාව 2010 අප්රේල් 20 වනදා හවස් වරුවේදී ලොකු රැල්ලක වැදී එක්වරම පැත්ත පෙරලුනේය. ඇතැම් විට එහි ප්රවාහනය කෙරෙමින් තිබුණු භාණ්ඩ සමතුලිතතාවය වෙනස් වූ විට නැවත ස්ථාවර වන පරිදි නිසි පිළිවෙලට අසුරා නොතිබුණා විය හැකිය.
ඇලස්කා බොක්කේදී මෙසේ උතුරු කුමාරිය පැත්ත පෙරලෙන විට යාත්රාවේ කප්පිත්තා වූ රොබට් රෝයර් ඇතුළු සිවු දෙනෙකු එහි වූහ. හදිස්සියට කොරොස් කටේවත් අත දාගැනීම අමාරුය. ගැටගසා තිබුණු ජීවිතාරක්ෂක බෝට්ටු ලිහා ගැනීමට අපහසු වූයෙන් රොබට් රෝයර් හැර ඉතිරි තිදෙනාම කළේ ජීවිතාරක්ෂක ඇඳුම් ඇඳගෙන මුහුදට පැනීමයි.
යාත්රාවේ වූ හදිසි අනතුරකදී තමන් සිටින ස්ථානය රේඩියෝ සංඥාවක් මඟින් ස්වයංක්රීයව සන්නිවේදනය කළ හැකි (Emergency Position Indicating Radio Beacon -EPIRB) බීකනය ක්රියාත්මක කර නොතිබුණේය. ඒ නිසා, අනෙක් තිදෙනා සමඟ වහාම මුහුදට පනින්නට ඉක්මන් නොවූ රොබට් රෝයර් ඇමරිකානු වෙරළාරක්ෂක හමුදාවට අනතුර හා තමන් සිටින ස්ථානය දැනුම්දීමට වෙලාව ගත්තේය. ඔහුගේ අනතුරු හැඟවීම නිසා අනෙක් තිදෙනාගේ දිවි ගැලවුනත් රොබට්ට සිය ජීවිතය අහිමි විය.
පහත වීඩියෝවේ ඇත්තේ රොබට්ගේ මේ අවසන් අනතුරු හැඟවීමයි.
ගුවන් යානාවක් හෝ මුහුදු යාත්රාවක් අනතුරට පත් වූ විට එය දැනුම් දෙන සංකේතය "මේ ඩේ! මේ ඩේ!! මේ ඩේ!!!" යන්නයි. මේ වචනයේ මුල "මට උදවුකරන්න" යන තේරුම ඇති "මේ ඩේ!" (m’aider) යන ප්රංශ වචනයි. ප්රංශ ශබ්දය අනුකරණය කරන ඉංග්රීසීහු එය MayDay ලෙස ඉංග්රීසියෙන් ලියන්නට පටන් ගත්හ. 1927දී මේ කේතය ජාත්යන්තර සම්මතයක් ලෙස තීරණය කෙරිනි.
තාක්ෂණික වචනද වැඩිපුර යොදාගනිමින් ඉංග්රීසියෙන් ලියූ මගේ පසුගිය ලිපියට ප්රතිචාරයක් දක්වමින් එක් පාඨකයකු සටහන් කර තිබුණේ එහි ලියා ඇති සියල්ල කෙසේ වෙතත් 'නැව ගිලෙන්නට යන බව'නම් තේරෙන බවයි. ලිපියේ අදහස වචන කිහිපයකට කෙටි කිරීමට ඊට වඩා හොඳ ක්රමයක් නැත.
"මේ ඩේ" හෙවත් මැයි දිනය ලෙසද හැඳින්වෙන ලෝක කම්කරු දිනය අදයි. මැයි දිනයට දින දෙකක් තිබියදී, රජය විසින් ගිලෙන්නට යන නැව බේරාගන්නට ඉදිරිපත් වන මෙන් කළ ඉල්ලීමකට ජාත්යන්තර මූල්ය අරමුදලෙන් යහපත් ප්රතිචාර ලැබී තිබේ. මේ අනුව, ලංකාවට ජාත්යන්තර මූල්ය අරමුදලෙන් ඇමරිකානු ඩොලර් බිලියන 1.5ක ණයක් ලැබෙන්නට නියමිතය. ඒ සමඟම ඩොලර් මිලියන 650ක වෙනත් බහු පාර්ශ්වීය හා ද්වී පාර්ශ්වීය ණය පැකේජයක්ද ලැබෙන බැවින් ඩොලර් බිලියන 2.2ක පමණ අරමුදලක් ණය ලෙස ලැබේ.
මේ අරමුදල් මඟින් නැව ගිලෙන්නට නොදී බේරාගන්නට හැකි වනු ඇති බව මගේ අදහසයි. ඒ අනුව, කෙටිකාලීනව ප්රශ්නය විසඳී තිබේ. එහෙත්, දිගුකාලීනව ප්රශ්නය එසේමය. නැව ගිලීම වැළැක්වීම ප්රමාණවත් නැත. අවසානයේදී, එය පිළිසකර කර ගමන යා යුතුය.
ජාත්යන්තර මූල්ය අරමුදලෙන් මුදල් ලබාගැනීම සඳහා රජය විසින් අත්සන් කෙරෙන ගිවිසුමෙහි ඉදිරියේදී ක්රියාත්මක කිරීමට බලාපොරොත්තු වන ආර්ථික ප්රතිසංස්කරණ රැසක්ම තිබේ. මේවා ජාත්යන්තර මූල්ය අරමුදල මඟින් පනවා ඇති කොන්දේසි නොවේ. ඔවුන් එකඟ වී ඇති, රජය විසින් ඉදිරිපත් කළ, රජයේ සැලසුම්ය. මේ ආර්ථික ප්රතිසංස්කරණ ක්රියාත්මක කළ හැකිනම් එය රටේ දිගුකාලීන යහපතට හේතු වනු ඇත.
කෙසේවුවද, යෝජිත ප්රතිසංස්කරණ ක්රියාත්මක කිරීම දේශපාලනිකව පහසු කරුණක් නොවනු ඇත. පෙනෙන්නට ඇති පරිදි, මේ යෝජනා එජාපයේ යෝජනාය. එම යෝජනා හා අදාළව රජයේ ශ්රීලනිප පාර්ශ්වයෙන් ප්රතිරෝධයක් ඇති බව පෙනේ. රට මුහුණ දී සිටින ආර්ථික අර්බුදයේ ගැඹුර පිළිබඳව ජනාධිපතිවරයා ප්රධාන ශ්රීලනිප පාර්ශ්වයට පැහැදිලි අවබෝධයක් ඇති බවක් නොපෙනේ.
ආර්ථිකයේ වත්මන් තත්ත්වය ගැන මුළුමනින්ම කෙසේවුවත් සාපේක්ෂව වඩා හොඳ අවබෝධයක් අගමැති වරයා ප්රධාන රජයේ එජාප පාර්ශ්වයට ඇති බව පෙනේ. එහෙත්, ඒ සඳහා යෝජිත විසඳුම් ක්රියාත්මක කිරීමේදී මතු විය හැකි දේශපාලනික ගැටළු පිළිබඳව එම පාර්ශ්වය ගැඹුරෙන් සිතන බවක් නොපෙනේ. රජයේ ශ්රීලනිප පාර්ශ්වයට මේ තත්ත්වය ගැන වඩා හොඳ අවබෝධයක් තිබේ.
අද රටේ දේශපාලනික තත්ත්වය ජේආර් විසින් 1977දී ආර්ථික ප්රතිසංස්කරණ ක්රියාත්මක කරන විට පැවති තත්ත්වය නොවේ. ආර්ථික ප්රශ්න වලට වහා පිළියම් සෙවිය යුතුය. එහෙත්, එසේ කිරීමේදී හැකිතාක් පාරදෘශ්ය වෙමින් ජනතාව සමඟ සක්රිය සංවාදයක් පවත්වා ගැනීමද අත්යවශ්ය කරුණකි. ඊට පෙර රජය තුළ සිටින එජාප හා ශ්රිනිප පාර්ශ්ව අතර ඉදිරි ආර්ථික සැලසුම් පිලිබඳ සම්මුතියක් ඇති විය යුතුය. (ජාත්යන්තර මූල්ය අරමුදලට ඉදිරිපත් කළ ප්රතිසංස්කරණ යෝජනා සිංහල පත්තරයක පළ කිරීම හොඳ ප්රවේශයක් වන්නට පුළුවන.)
රජයේ ප්රධාන පක්ෂ දෙකට අයත් කොටස් විසින් සංවිධානය කෙරෙන මැයි රැළි තුනක් අද පැවැත්වේ. මේ මැයි දිනය ශ්රී ලංකා දේශපාලනයේ කිසියම් හැරුම් ලක්ෂ්යයක් සටහන් කරන්නට ඉඩ ඇති දිනයකි. ඉහත කී ප්රධාන මැයි රැළි තුනෙන් එකකදීවත් ප්රමුඛත්වය ලැබෙන්නේ ජාත්යන්තර කම්කරු දිනය සැමරීම සඳහා නොවේ. ජාත්යන්තර කියා කීවත් මැයි දිනයේදී සැමරෙන සිදුවීම සිදුවූ ඇමරිකාවේ කම්කරු දිනය සැමරෙන්නේ අද නොවේ. සැප්තැම්බර් මාසයේදීය. මෙහි ඇත්තේ මා ඒ ගැන පෙර ලියූ සටහනකි.
චිකාගෝහි පිහිටි ලොවපුරා කම්කරු දිනය සැමරීමට මුල් වූ සිදුවීම හා අදාළ තැන් දැක බලාගන්නට මට කලක සිට 'උණක්' තිබුණේය. වසර ගණනාවකට පෙර චිකාගෝ නගරයට ගිය අවස්ථාවක මේ සඳහා උත්සාහයක් දැරුවත් මෙවැනි සිදුවීමක් ගැන අඩු වශයෙන් බොහෝ දෙනෙකු අසා තිබුණේවත් නැති නිසා මගේ අදහස ඉටු නොවීය. කෙසේ වුවද, පසුගිය වසරේ සියළු අවශ්ය තොරතුරු සොයාගෙන මම එහි ගියෙමි. ලොකුම අමාරුවේ වැටුනේ හැමතැනම ස්මාරක පිරුණු මේ විශාල සුසාන භූමියට ඇතුළු වූ පසුවය. කෙසේවුවද, මේ ස්මාරකය ඇති තැන ජීපීඑස් ඛණ්ඩාංක අන්තර්ජාල අඩවියක සටහන් කර තිබුණු නිසා කෙසේ හෝ අදාළ ස්මාරකය දැක ගැනීමට හැකිවිය.
(Image: http://www.seattletimes.com/)
Labels:
ඇමරිකාව,
කම්කරු දිනය,
රාජ්ය ණය
Thursday, April 28, 2016
Has the countdown begun? මේ පෙනෙන්නේ සොහොන් ලකුණුද?
Has the countdown begun?
මේ පෙනෙන්නේ සොහොන් ලකුණුද?
The annual report of the central bank for 2015 is out and I see some noticeable changes in the writing style though the format is essentially the same. The picture that it paints is not so rosy!
Is it the good governance or central bank independence reestablished after the regime change? Several other factors do not warrant hypothesizing so. Of course, there were improvements in many fronts but central bank credibility was not one of those.
I read more sentences behind the printed lines than what they literary mean. The central bank is an organization with more Sinhala Buddhists in its cadre than the proportion in the country who belong to the semi-urban upper middle class. There’s no secret how the political ideologies of this social segment are aligned now. Of course, the central bank is a large group of professionals and there’s no direct connection between the political views of individual officers and their professional life but the group conscience of a large organization is ultimately that of the majority. If so, Governor Mahendran’s hold on the decisions of lower ranking officers may not be that strong. Is the resulting conflict reflected in the report? Perhaps, it should be something more than that.
The credibility of the numbers of the central bank has been questioned from time to time by various quarters of the society but in general these accusations reside on no strong base. Yes, while the true status of the economy at any given moment is hidden behind the numbers of the central bank, they often like to talk aloud about the country’s achievements and project an optimistic economic outlook than painting a gloomy picture. Any weaknesses or risks are presented but rarely highlighted. The economic indicator which clearly outperformed during the period, whether it is the GDP, inflation, unemployment rate or official reserve base, usually makes news.
Central bankers have a rational excuse to defend this approach. Managing an economy is managing the society, managing people, not machines. People do respond to information they have and the overall economy is sensitive to collective actions of individuals, no matter whether coordinated or random. Obviously, any pessimistic view expressed by the central bank has the potential to make things worse. So, perhaps, it’s not a bad idea to present the accomplishments first before making the society panic.
Wait a moment! Here, I have a clue.
Which sector of the economy has performed well during the past year? There lies the answer. The central bank has nothing to sell this year!
“According to provisional estimates released by the Department of Census and Statistics (DCS), the economy grew by 4.8 per cent during 2015 in real terms, compared to 4.9 per cent in 2014.”
The GDP growth is 4.8%, well below what the government and the central bank projected at the beginning of the year, significantly below the average growth during the past decade and even below the long-term average since 1977. This is what the central bank said just a year before in its annual report for 2014, the first report presented by Governor Mahendran to Minister Karunanayake.
“The Sri Lankan economy is expected to register a sustainable growth path in the medium term, with a real GDP growth of 7.0 per cent in 2015 and an average growth of 7.8 per cent over 2016-2018.”
The 4.8% growth is nowhere closer to the expected 7%. Do any of you guys anticipate “an average growth of 7.8 per cent over 2016-2018” at this point? Yet, the central bank expects that, “with appropriate policies, the economy will return to a high growth path in the medium term”.
The output is below its potential! The quarterly trend from 7% in Q2 to 5.6% in Q3 and 2.5% during the last quarter appears more worrisome but this trend is an artifact of the base effect. However, the output gap seems to be negative for the third consecutive year based on revised base-2010 estimates.
What has happened to savings and investments? Not only that the “domestic savings declined to 22.6 per cent of GDP in 2015, from 24.0 per cent of GDP in 2014”but also the gross investment from 32.0% of GDP in 2014 to 30.1%. Not a healthy sign obviously. In 2012, gross investment was 39.1% of GDP and gross domestic savings were 27.2%. The declining trend continues!
The inflation doesn’t seem to be a problem and perhaps we are witnessing a deflationary spell, something Sri Lankans are not very familiar with. Is it an achievement of the central bank? Price stability well maintained? Unfortunately, it’s not something to be jubilant. The zero-bound inflation or deflation, whatever it is, is merely a sign of low aggregate demand but not the result of prudent monetary control.
Look at the unemployment figures.
“The unemployment rate increased to 4.6 per cent during 2015, compared to 4.3 per cent recorded in 2014”. The female unemployment, in particular, has “increased from 6.5 per cent to 7.6 per cent” something to note.
The unemployment rate was on a declining trend since 1990s and “marginally declined to 4.3 per cent in 2014 from 4.4 per cent in the previous year”. The trend seems to have reversed.
The output hovering below its potential level, deflationary trend in price levels together with increasing unemployment suggests that the economy needs a Keynesian boost. But, is the government in a position to do so? Unfortunately, the government's budgetary position is not only too weak to provide an upward thrust to the sick economy but also in need to squeeze it further for its own survival.
Here’s is the scorecard of the government in central bank’s words.
“The budget deficit increased from 5.7 per cent of GDP in 2014 to 7.4 per cent of GDP in 2015, significantly overshooting the government’s original target of 4.4 per cent of GDP. The current account deficit, which reflects government dis-savings, increased to 2.2 per cent of GDP in 2015 from 1.2 per cent in the previous year, while the primary deficit, which excludes interest payments from the overall deficit, increased to 2.9 per cent of GDP from 1.5 per cent in 2014.”
“The central government debt to GDP ratio increased to 76.0 per cent in 2015 from 70.7 per cent in 2014, reflecting the relatively high budget deficit, lower nominal GDP growth and the impact of exchange rate variation.”
The central bank stresses “the need for strong fiscal reforms to reduce the budget deficit and accumulation of debt.”
The external sector has always been a mischievous boy, not without reason. He was misguided for decades. We face the consequences now as we did in several previous occasions but winds appear to blow stronger than before this time. Is it an early sign of a tornado?
“As of end 2015, the rupee had recorded a depreciation of 9.03 per cent against the US dollar”, of course, a necessary and inevitable correction but this happened while “the balance of payments (BOP) recording a deficit of US dollars 1,489 million” and the country’s gross official reserves declining to “US dollars 7.3 billion by end 2015 from US dollars 8.2 billion at end 2014”. In other words, if not for the central bank’s intervention which costed nearly a dollar billion of the country’s official reserve, Sri Lankan Rupee would have been fallen further significantly. This is not a game one can play forever.
How did the government finance its deficit?
“The budget deficit was largely financed by domestic sources, given the slowdown in foreign financing during the year.”
“Net domestic financing increased from Rs. 378.7 billion in 2014 to Rs. 592.7 billion in 2015, recording a significant deviation from the annual estimate of Rs. 208.0 billion. Of the total net domestic financing, 50.8 per cent, amounting to Rs. 300.9 billion, was raised from the non bank sector. Meanwhile, government borrowings from the banking sector also increased from Rs. 126.9 billion in 2014 to Rs. 291.8 billion during the year, which was also significantly higher than the annual estimate of Rs. 70.0 billion envisaged in the Budget for 2015.”
“Net borrowings from the Central Bank also increased, mainly through Treasury bills.”
Now, let's put all the pieces together.
The economy phases through a period of negative output gap at least since 2012, if I have to believe the rebased GDP numbers. The unemployment is on rise while the price level is stagnant; both reconfirm the below-potential operating status of the economy. Moreover, the savings rate as well as the investments are on a declining trend since the same year to maintain consumption level, an act of cannibalizing future growth.
The conventional wisdom suggests that the economy needs a fiscal stimulus or a monetary boost. If not, the result could be so called stagflation, a status in which the economy could succumb to the injuries. Theoretically, a natural long-term recovery is possible but we never witnessed that long-term natural recovery scenario anywhere- social unrest always precede triggering a different outcome.
Fiscal stimulus? Are you kidding?
Government’s tax revenue is just sufficient to service existing debt and additional financing is needed even to cover day-to-day expenses. Yes, we were doing this for some time now and the economy didn’t collapse. We can load the donkey as we did before but when it reaches its critical point a needle will easily break its spinal code.
In order to boost the economy through a fiscal stimulus government budget has to be stressed further and that will require more debt. More debt will increase interest expenses and exacerbate government’s budgetary issues. This is not a feasible option. In fact, right at the moment the government attempts to solve its own budgetary problems through tax hikes which will hard hit the already beaten up economy and slow down the GDP growth further.
What about some loose central bank action?
Yes, the Governor can turn the valve. There won’t be an immediate issue since the inflation is almost zero but in time it will take its toll. Private sector credit is already growing at 25.1% compared to the 8.8% growth in 2014 and the broad money has grown by 17.8%. The only thing we miss to make a bad soup is high inflation. She is on the way but the central bank can give her a fast ride if it wishes.
This still is not the worst situation that we can imagine. The IMF will be able to rescue the economy out of this mess for this time too but potentially igniting some political turmoil. The country needs some economic vision beyond the IMF’s financial programming and policy framework. The IMF is an organization established to help countries that faces BOP crises to come out and they will have policy prescriptions just to do that. It is quite likely that the government will not be able to implement the austerity measures potentially suggested by the IMF given the political conditions of the country.
“Short term fiscal and monetary stimuli are inadequate to support economic growth continuously, and tightening policy spaces and resource constraints point to the fact that such short term stimuli are no longer affordable.”
This is how I read what the central bank says.
“Sorry, guys! We have done our best but there’s nothing more we can do! We can play with the economy for a while and stretch it a little bit but that stretch is cyclical. It returns to where it was. We can’t pull it any harder without facing the risk of breaking it.”
The crab in the pot who knows how to read a thermometer can notice his fate before the others feel the heat. Central bankers are the ones to be blamed first if the economy crashes and they know that. The annual report this year contains a clear message from these guys.
“Well, we said it in advance!”
Of course, the present government is not the one to be blamed for this whole mess. They adopted someone else’s child. But, the same applies to the previous regime too. The entire country has been enjoying the dividends from a massive pyramid scheme for decades which ultimately will collapse.
Mahinda Rajapaksha did not take over an economy without problems. All current structural weaknesses were there even before him. However, we finally ended up in this mess as a result of the economic policies during the most recent decade which completely ignored the long-term consequences but the day-to-day survival.
Anyway, Mahinda Rajapaksha is not a stakeholder of the current regime. The responsibility of avoiding a cash landing lies at the hands of present rulers, not on the ones who are retired.
Yes, I said ‘avoiding a crash landing’. The choice is not between a takeoff and a landing but between a crash landing and a smooth landing. So far, the present regime too is running towards the disaster, but not away from it. I do understand the political challenge they face in bringing in reforms. But, that’s where the political leadership is needed.
(Sorry, guys! I have no time to type this in Sinhala. Feel free to email me if you want a pdf of this.)
Labels:
ආර්ථික විද්යාව,
මහ බැංකුව
Monday, April 25, 2016
ඩෙංගු ගස් බඳිමුද?
ඩෙංගු යනු කලින් කලට ලංකාවේ සෞඛ්ය ප්රශ්න වලට අමතරව දේශපාලනික හා සමාජ ප්රශ්න වලටද මුල්වන රෝගයකි. ඩෙංගු මර්දන වැඩසටහනකට ප්රචාරයක් ලබාදීම සඳහා වසර කිහිපයකට පෙර රජයේ සේවකයෙකුට තමාව ගස් බඳිනු ලැබීමේ ජවනිකාවක ප්රසිද්ධියේ රඟපාන්නට පවා සිදුවිය.
වසරකට ලොව පුරා මිලියන 400කට ආසන්න පිරිසක් ඩෙංගු රෝගයට ගොදුරු වන අතර එයින් 10,000-20,000 අතර පිරිසකගේ ජීවිත අහිමි වේ. රෝගයේ බලපෑම වැඩිපුරම ඇත්තේ ඝර්ම කලාපීය රටවලටය. 2013 දී නේචර් සඟරාවේ පළවූ පර්යේෂණ පත්රිකාවකට අනුව ලෝකයේ ඩෙංගු අවදානම වැඩිම රටවල් අතර ලංකාවද සිටී. 2014 දී ලංකාවෙන් ඩෙංගු රෝගීන් 47,502 දෙනෙකුද, පසුගිය වසරේදී 29,777 දෙනෙකුද වාර්තා වී තිබුණේය. සුවසේවා සපයන්නන් සහ පොදුවේ මහජනතාව අතර ඩෙංගු පිලිබඳ අවබෝධය වර්ධනය වීම හේතුවෙන් පසුගිය වසර කිහිපය තුළ ඩෙංගු රෝගය නිසා සිදුවන මරණ සංඛ්යාව ක්රමක්රමයෙන් අඩුකරගන්නට හැකිවී ඇතත් මේ රෝගය තවමත් ලංකාවට තර්ජනයකි.
ඉතා මෑතක් වන තුරුම ඩෙංගු වලට ප්රතිකාරයක් හෝ ප්රතිශක්තිකරණ එන්නතක් තිබුණේ නැත. කෙසේවුවද, මේ හා අදාල පර්යේෂණ කලක් තිස්සේම සිදුවූ අතර ප්රංශයේ සැනෝෆි පැස්චර් (Sanofi Pasteur) සමාගම මඟින් වැඩිදියුණු කළ ඩෙන්ග්වැක්සියා (Dengvaxia) එන්නත ප්රථම ඩෙංගු එන්නත ලෙස මේ වන විට රටවල් කීපයකම භාවිතා වෙමින් පවතී. පසුගිය දෙසැම්බරයේදී මුලින්ම මෙක්සිකෝවෙන් මේ එන්නතට අනුමැතිය ලැබුණු අතර ඉන්පසුව බ්රසීලය, එල් සැල්වදෝර් හා පිලිපීනය යන රටවල්ද මේ එන්නත අනුමත කර ඇත. පිලිපීනය මේ එන්නත ජාතික ප්රතිශක්තිකරණ වැඩපිළිවෙළකට ඇතුළත් කරගන්නා පළමු රට වීමට නියමිතය.
වෙනත් බොහෝ ඖෂධ මෙන්ම මේ එන්නතද අහම්බෙන් සොයාගත් එකක් නොවේ. මේ එන්නත නිෂ්පාදනය කිරීම සඳහා සැනෝෆි පැස්චර් සමාගම විසින් දශක දෙකක පමණ කාලයක් පුරා යුරෝ බිලියන 1.5ක පමණ මුදලක් (ඩොලර් බිලියන 1.7ක් පමණ) වැය කර තිබේ. ඉන්පසුව, රටවල් 15ක පුද්ගලයින් 40,000ක් පමණ යොදාගනිමින් සිදුකළ අධ්යයනයන් 25ක දත්ත වලින් එන්නතේ සාර්ථකත්වය තහවුරු වී තිබේ.
එන්නත අලෙවි කිරීම මඟින් මේ සමාගම සිය ආයෝජනය පියවා ගැනීමටත්, දැරූ අවදානම වෙනුවෙන් ප්රතිලාභයක් ලැබීමටත් අපේක්ෂා කරන බව කිවයුතු නැත. කෙසේවුවද, ලෝකයේ ඩෙංගු රෝගීන්ගෙන් 70%ක් පමණ වාර්තාවන ආසියානු කලාපයේ පමණක් වසරකට ඩෙංගු ප්රතිකාර සඳහා වැය වන මුදල ඩොලර් බිලියන 6.5ක් පමණ බව සැලකූ විට තරමක් ඉහලින් මිල කෙරුනද බොහෝ රටවලට මේ එන්නත ආකර්ශනීය වීමට ඉඩතිබේ.
ලෝක බැංකුව විසින් ඩෙංගු අවදානම වැඩි රටවලට මේ එන්නත නිර්දේශ කළ බව වාර්තා වීමෙන් පසු එය ලංකාවේ භාවිතා කිරීම පිළිබඳව සොයා බලන්නට සෞඛ්ය ඇමතිවරයා තීරණය කර ඇති බවද වාර්තා වී තිබුණි. මේ ගැන අධ්යයනය කිරීමට කල් නොගැනීම හොඳ තීරණයකි. එසේ වුවද, මෙවැනි එන්නතක් ජාතික ප්රතිශක්තිකරණ වැඩපිළිවෙළට ඇතුළත් කරගැනීමට පෙර තවත් ටික කලක් ඉවසිය යුතු බව මගේ අදහසයි. මේ ගැන ලෝක සෞඛ්ය සංවිධානයේ විස්තරාත්මක නිර්දේශ ඇතුළත් සම්පුර්ණ වාර්තාව එළිදැක්වීමට නියමිතව ඇත්තේ ලබන ජූලි මාසයේදීය. එමෙන්ම, වෙනත් සමාගම් විසින් වැඩිදියුණු කර ඇති ඩෙංගු එන්නත් කිහිපයක්ද මේ වන විට අවසන් අදියර වල පිරික්සෙමින් ඇති බැවින් වසර අවසාන වන විට මේ වෙළඳපොළේ කිසියම් තරඟකාරිත්වයක් ඇතිවීමේ ඉඩකඩක්ද පවතී.
යම් එන්නතක් ජාතික ප්රතිශක්තිකරණ වැඩපිළිවෙලට ඇතුළත් කිරීමට පෙර රෝගය වැළැක්වීම සඳහා එන්නතෙහි ඇති සඵලතාවට අමතරව වැය කරන මුදලට සාපේක්ෂව එයින් ලැබෙන වාසිය ගැනද සැලකිලිමත් විය යුතුය. බොහෝ එන්නත් වලින් එන්නත නොලබන අයටද වාසියක් සැලසේ. ඒ, යම් ප්රදේශයක වැඩි දෙනෙකු එන්නතක් ලබාගත් විට ඔවුන් රෝගවාහකයින් ලෙස ක්රියාකිරීම නැවතීමෙන් අනිත් අයගේ අවදානමද අඩුවන බැවිනි (herd effect). එහෙත්, මදුරුවන්ගෙන් බෝවන ඩෙංගු වැනි රෝගයකට අදාළව මේ වාසිය විශාල නැත. ඒ නිසා, මුල් අදියරේදී වඩාත්ම සුදුසු වන්නේ කැමති කෙනෙකුට මුදල් ගෙවා මිලදී ගත හැකි වන පරිදි එන්නත අනුමත කිරීමයි. ඩෙංගු රෝගයේ ස්වභාවය අනුව, වරක් රෝගය වැළඳුණු කෙනෙකුගේ අවදානම වැඩි නිසා එවැනි අයට හා/හෝ වැඩි අවදානම් කලාප වල ජීවත් වන අයට අවශ්යනම් එන්නත නොමිලේ ලබාදීමේ වරදක් නැත.
ඩෙංගු ගැන පසුගිය කාලයේ ඇති කර ඇති බිය නිසා (එහි වරදක්ම නැත.) මේ වන විට ඩෙංගු එන්නතක් මිලදී ගැනීම වැනි කාර්යයකදී සමාජය ඒ ගැන වැඩිවිස්තර සොයාබලන්නට නොපෙළඹේ. එවැනි තත්ත්වයක් තුළ, එන්නත නිෂ්පාදනය කරන්නේද එක් සමාගමක් පමණක් නිසා, මහජන ධනයෙන් කොටසක් උරා බොන්නට බලාසිටින මදුරුවන්ට ඩෙංගු මදුරුවාගේ උදවු ගැනීමට ඉඩකඩ විවර විය යුතු නැත.
(Images: http://www.bbc.com, http://www.nature.com)
Labels:
ආර්ථික විද්යාව,
ඩෙංගු,
නවමු පුවත්,
ප්රතිශක්තිකරණය,
සෞඛ්යය
Saturday, April 23, 2016
දවසට පැය කීයක්ද එහේ?
අනෙකුත් විෂයයන්ට සාපේක්ෂව භෞතික විද්යා විෂයයෙහි අපේ දැනුම දියුණුයැයි ඇතැම් අය සිතති. භෞතික විද්යාවේ විෂය පථය ඉතා පුළුල් එකක් වන අතර අපට නිරීක්ෂණය කළ හැකි විශ්වයේ සීමා දක්වා පැතිරේ. එසේ සැලකූ විට දන්නා දේ වලට වඩා නොදන්නා දේ වැඩිය. අනෙක් අතට ජීව විද්යාවේත්, සමාජ විද්යාවන්හිත් විෂය පථය පෘථිවියට, එහි වසන ජීවීන්ට හා ඔවුන්ගෙන් එක් වර්ගයක් වන හෝමෝ සේපියන්ස්ලාගේ භෞතික හා සමාජ ජීවිතයට බොහෝ දුරට සීමා වේ.
භෞතික විද්යාවේ විෂය පථය වඩා පුළුල් බව අමතක කළහොත්, අපේ එදිනෙදා කටයුතු වලට අදාළ වන භෞතික විද්යා දැනුම සාපේක්ෂව දියුණු මට්ටමක පවතී. මෙය අහම්බයක් නොවේ. භෞතික විද්යාව අද පවතින තැනට දියුණු වුණේ වසර දහස් ගණනකට පෙර සිටම මේ විෂය හා අදාළ දැනුම ක්රමක්රමයෙන් වර්ධනය වීම නිසාය. වසර දෙදහසකට පමණ පෙරද භෞතික විද්යාව සැලකිය යුතු දියුණුවක් ලබා තිබුණේය. අඩු වශයෙන් වසර එක්දහස් හයසියයකට පෙර සිටම ඈතින් පිහිටි තාරකා වලට සාපේක්ෂව පෘථිවියේ, සූර්යයාගේ හා අනෙකුත් ග්රහවස්තූන්ගේ චලිතයන් සිදුවන ආකාරය නිවැරදිව තේරුම් ගැනීමට තරම් දැනුමක් අප සතු විය. මෙයට සාපේක්ෂව ජීව විද්යා විෂයයෙහි අප සතු වූයේ ඉතා අල්ප දැනුමකි. ජීවත්ව සිට මියයන කෙනෙකුගේ ජාන ඔහුගේ හෝ ඇයගේ දරුවෙකුගේ දරුවකුට හෝ පසු පරම්පරාවක අයෙකුට ලැබීම නිසා පෙර මිය ගිය පුද්ගලයාගේ අසම්පූර්ණ පිටපතක් නැවත ඇති වන්නේ කෙසේද යන්න ගැන දැනුම ඉතා මෑතක් වන තුරුම අපට ආගන්තුක විය.
මෙහිදී මා 'අප' යන වචනය භාවිතා කළේ හෝමෝ සේපියන්ස්ලා යන අර්ථයෙනි. මෙයට සිංහලයින් හා ලාංකිකයින්ද ඇතුළත්ය. සහශ්ර එකහමාරකට හෝ දෙකකට පෙරත් පර්සියාව, ග්රීසිය හා වත්මන් ඉන්දියාව ඇතුළු දැනුම් කේන්ද්ර අතර ඉතා හොඳින් දැනුම සංසරණය වූ නිසා මේ දැනුම යම් සීමිත පිරිසකගේ දැනුමක් ලෙස වර්ග කිරීම අපහසුය. එහෙත්, ලෝකයේ සෑම ප්රදේශයකම ජීවත් වූ හෝමෝ සේපියන්ස්ලා දැනුම අතින් සම මට්ටමක සිටි බව එයින් අදහස් නොවේ.
ඓතිහාසිකව අපේ කලාපයේ භෞතික විද්යා දැනුම දියුණු කළේ හින්දු හෝ මූල-හින්දු ගණිතඥයින්/ භෞතික විද්යාඥයින් විසිනි. මා එසේ ඔවුන්ව හඳුන්වන්නේ ඔවුන් එදා පර්යේෂණ සිදුකර ඇති ක්රමවේද අද විද්යාත්මක ක්රමය ලෙස සැලකෙන දෙයින් විශාල ලෙස වෙනස් නැති නිසාය. මෙහිදී, පර්සියානු, අරාබි, ග්රීක හා රෝම ගණිතඥයින්/ භෞතික විද්යාඥයින් විසින් සොයාගත් දේ පිළිබඳවද මේ කලාපයේ පර්යේෂකයින් හොඳින් දැන සිට තිබේ.
මේ විෂයයන්ට අදාළව බෞද්ධ හා ජෛන පර්යේෂකයින් සිටියේ හින්දු, සෞරාෂ්ඨ හෝ ග්රීක/රෝම පර්යේෂකයින්ට වඩා පිටුපසිනි. එයට පැහැදිලි හේතු තිබේ. අප දන්නා ලෝකයට බාහිර උපරි ව්යුහයක් ගැන විශ්වාසය තබන සංස්කෘතියක් තුළ තමාගේ පාලනයෙන් තොර භෞතික ක්රියාවලීන් තේරුම් ගැනීම සඳහා වැඩි බරක් පැටවේ. එහෙත්, එවැන්නක් ගැන විශ්වාසය නොතැබූ බෞද්ධ හා ජෛන පර්යේෂකයින්ට තමන් නොවැදගත් දේ ලෙස සැලකූ ග්රහවස්තූන්ගේ චලිතයන් ආදිය ගැන සොයන්නට කාලය මිඩංගු කිරීමට අවශ්ය නොවීය. මිනිස් මනස තේරුම් ගැනීමට උත්සාහ කළ බෞද්ධ පර්යේෂකයින් අතින් මනෝ විද්යාව වැනි වෙනත් ක්ෂේත්ර වලට එළිය වැටුණේය.
බයිබලයේ පැරණි ගිවිසුම අනුව (උත්පත්ති, 5) ආබ්රහමික දෙවියන් විසින් ලෝකය මැවීමෙන් පසු "ආලෝකයට දවාල කියා ද, අන්ධකාරයට රාත්රිය කියා ද නම් තැබූ සේක. සවස ගත විය, උදය උදා විය, ඒ පළමු වන දවස ය." ක්රිස්තියානි බයිබලයට වඩා පැරණි හීබෘ බයිබලයේද (බෙරෙෂිට්, 5) මෙය මෙලෙසම කියැවේ. මේ පැරණි ලියවිලි වල මෙලෙස සටහන් වී ඇත්තේ ඒ කාලයේ දවස පිළිබඳව සමාජයේ පැවති අදහසයි.
මේ අනුව, දවසක් යනු දිවා කාලයක් හා රාත්රී කාලයකි. යුරෝපීය බලපෑම් මත වෙනස් වන තුරු ලංකාවේද දවසක් ලෙස සැලකුනේ දිවා කාලයක හා රාත්රී කාලයක එකතුවකි. හිරු උදාවෙන් ඇරඹුණු මේ දවස පසුදින හිරු උදාව සමඟ අවසන් විය. මෙවැනි දවසක කොටස් දෙකක් විය. හිරු උදාවේ සිට හිරු බසින තුරු දිවා කාලයයි. හිරු බැසීමේ පටන් පසුදින උදය වන තුරු රාත්රී කාලයයි. මේ එක් එක් කොටසක් හෝරා තිහකට බැගින් බෙදුණේය. ඒ හෝරාවක් විනාඩි ආදී ලෙස තවදුරටත් බෙදා තිබුණේය.
මේ වන විට සම්මතය වන පැය යන සංකල්පයට සාපේක්ෂව පැරණි සිංහල ක්රමය අනුව දිවා පැයක්, රාත්රී පැයකින් වෙනස් විය. එමෙන්ම දවසේ දිගද මේ වන විට සම්මතය වන දවසකට සාපේක්ෂව නියතයක් නොවීය. ඉර උදාව හා ඉර බැසීම අනුව දවසේ දිග වෙනස් විය. සමකය ආසන්නයේ පිහිටි ලංකාවට මෙන්ම තරමක් ආසන්නයේ පිහිටි ඉන්දියාවට හෝ මැද පෙරදිගට වුවද මෙය ප්රශ්නයක් නොවූ අතර ජීවන රටාවන් සමඟ ඉතා හොඳින් ගැලපුණේය.
දිවා රාත්රී චක්ර වලට වෙනත් සතුන් මෙන්ම හෝමෝ සේපියන්ස්ලාද පරිණාමිකව හැඩ ගැසී සිටිති. හෝමෝ සේපියන් දරුවෙකු මවු කුසින් එළියට පැමිණ මමත්වයක් සහිත පුද්ගලයකු බවට පත්වන කාලයේ (මේ ගැන විස්තර කරන්නට කලින් ලියූ වෙනත් ලිපි මාලාවක් අවසන් කළ යුතුව තිබේ.) ඔහුගේ හෝ ඇයගේ ජීව විද්යාත්මක ඔරලෝසුව සකස්වන්නේද දිවා රාත්රී ආලෝක වෙනසට සංවේදී වෙමිනි. ඒ නිසා, ලොව පුරා සිටින විවිධ සංස්කෘතීන්ට අයත් හෝමෝ සේපියන්ස්ලා විසින් පොදුවේ දිවා රාත්රී චක්රයක් දවසක් ලෙස සැලකීම අහම්බයක් නොවේ.
පෘථිවියට දිවා රාත්රී ඇති වන්නේ පෘථිවියේත් සූර්යයාගේත් පිහිටීමේ සිදුවන සාපේක්ෂ වෙනස්කම් නිසාය. පැරණි ලෝකය මේ සාපේක්ෂ චලිතය තේරුම් ගත්තේ නිශ්චලව ඇති පොළොව වටා සූර්යයා ගමන් කිරීමක් ලෙසිනි. එහෙත්, මේ ලිපිය කියවන බොහෝ දෙනෙකු එම අදහසට එකඟ නොවන්නට ඉඩ තිබේ. පොළොව වටා ඉර ගමන් කරන්නේය යන දැනුම විස්ථාපනය කරමින් ඉර වටා පොළොව ගමන් කරන්නේය යන දැනුම පසුව ප්රමුඛත්වය ගත්තේය. කෙසේවුවද මේ දැනුම් පද්ධති දෙකම අපට පොළොවට සාපේක්ෂව සූර්යයාගේ පිහිටීම දැන ගැනීමට උදවු කරන ආකෘති පමණි.
කිසියම් වස්තුවක චලිතය ගැන කතා කළ හැක්කේ තවත් වස්තුවකට සාපේක්ෂව පමණි. ඔබ බොරලැස්ගමුවෙන් එකසිය විස්සකට අමාරුවෙන් නැඟ ගත් පසු එසේ නොකළ හැකිව බස් නැවතුමේ නැවතුණු මඟියෙකුට සාපේක්ෂව ඉදිරියට යයි. එහෙත්, බසයේ සිටින මඟීන්ට සාපේක්ෂව ඔබ ආසනයකට හේත්තුවක් දමාගෙන නිශ්චලව සිටී. ටික වේලාවකට පසු පොල්ල අල්ලගෙන පස්සට යන මෙන් කොන්දොස්තරවරයා ඔබෙන් කාරුණික ඉල්ලීමක් කරයි. ඔබ මේ ඉල්ලීම ඉටු කරයි. ඔබ පස්සට යන බව බසයේ අනෙක් මඟීන්ට පෙනේ. එහෙත්, මුලින් බස් නැවතුමේ නැවතුනු මඟියාට සාපේක්ෂව ඔබ තවමත් ඉදිරියට යයි.
චලිතයක් හැමවිටම සාපේක්ෂය. ඒ නිසා, බුදුන් වහන්සේ විසින් "මම නැවතී සිටිමි. දුවන්නේ ඔබයි!" කියා අංගුලිමාලට කියන විට එයින් අදහස් කළ දෙය අමතක කළත් සාපේක්ෂ චලිතය අනුව වුවද මෙහි වැරැද්දක් නැත. ඒ අයුරින්ම, ඉර පොළොව වටා යන ලෙස සැලකීම, පොළොව ඉර වටා යන බව සැලකීමට වඩා විශාල වරදක් ඇති දෙයක් නොවේ.
වඩා නිවැරදි භෞතික විද්යා ආකෘතියක් අනුව පොළොව වටා ඉරවත්, ඉර වටා පොළොවවත් ගමන් නොකරයි. මේ අනුව, සිදුවන්නේ පොළොවේත්, ඉරේත් පොදු ගුරුත්ව කේන්ද්රය වටා (barycenter) ඉරත් පොළොවත් දෙකම ගමන් කිරීමයි (ලිපිය ආරම්භයේ ඇති ආකෘතිය බලන්න). මේ අයුරින්ම හඳේත්, පොළොවේත් පොදු ගුරුත්ව කේන්ද්රය වටා හඳත්, පොළොවත් ගමන් කරයි. හඳට සාපේක්ෂව පොළොවේ ස්කන්ධය ඉතා අධික නිසා මේ පොදු ගුරුත්ව කේන්ද්රය තිබෙන්නේ පෘථිවිය ඇතුලේමය. එහෙත් පෘථිවියේ මධ්යයේ සිට මතුපිට දක්වා ඇති දුරෙන් 70-80% අතර ප්රදේශයකය. ඒ නිසා පොළොව වටා හඳ ගමන් කරන බව කීම වඩා හොඳ ප්රවාදයකි.
සූර්යයාගේ ස්කන්ධය සමඟ සසඳන විට පෘථිවියේ ස්කන්ධය ඉතා කුඩා නිසා පෘථිවියේ බලපෑමෙන් සූර්යයාගේ චලිතයට සැලකිය යුතු බලපෑමක් නොවේ. එහෙත්, සූර්ය ග්රහ මණ්ඩලයේ තවත් ග්රහ වස්තු රැසක් තිබේ. වඩා නිවැරදි ආකෘතියක් අනුව සිදු වන්නේ සූර්ය ග්රහ මණ්ඩලයේම පොදු ගුරුත්ව කේන්ද්රය වටා සූර්යයාද ඇතුළු මේ ග්රහ වස්තු සියල්ලම චලනය වීමයි. පෘථිවියේ ස්කන්ධය සාපේක්ෂව කුඩා වුවත් බ්රුහස්පති වැනි විශාල ග්රහ වස්තුවකට සූර්යයාගේ චලිතයට සැලකිය යුතු බලපෑමක් කළ හැකිය. බ්රුහස්පතිගේ ආකර්ශනය හේතුවෙන් පමණක් සූර්ය ග්රහ මණ්ඩලයේ ගුරුත්ව කේන්ද්රය සූර්යයාගේ පෘෂ්ඨයෙන්ද පිටතට ඇදේ.
අනෙකුත් විශාල ග්රහයින් වන සෙනසුරුට, යුරේනස්ට හා නෙප්චූන්ටද සූර්ය ග්රහ මණ්ඩලයේ පොදු ගුරුත්ව කේන්ද්රයට 'දැනෙන' බලපෑමක් කළ හැකිය. මේ ග්රහවස්තු සියල්ලම සූර්යයාට සාපේක්ෂව එකම පැත්තක ඇති විට සූර්ය ග්රහ මණ්ඩලයේ පොදු ගුරුත්ව කේන්ද්රය සූර්යයාගේ මධ්යයේ සිට සූර්ය පෘෂ්ඨයට ඇති දුර මෙන් දෙගුණයක් දක්වා ඈත් විය හැකිය. එවිට සූර්යයා චලනය වන පථය සාපේක්ෂව විශාල එකකි. එමෙන්ම, අනෙකුත් විශාල ග්රහයින් සියල්ලම බ්රුහස්පති සිටින පැත්තට ප්රති විරුද්ධ පැත්තේ ස්ථානගත වූ විට සිදුවන සමතුලනය නිසා මේ පොදු ගුරුත්ව කේන්ද්රය සුර්යයාගේ ගුරුත්ව කේන්ද්රයටම ආසන්න වේ.
දිවා රෑ යුගලයකින් සමන්විත දවසක් ගැන සම්ප්රදායික අදහස වූයේ දවසක් යනු ඉරට පොළොව වටා යාමට ගතවන කාලය බවයි. වත්මන් සම්මතය අනුව දවසක් යනු පැය විසිහතරකි. මේ අදහස නිවැරදිය. පොළොව නිශ්චලව ඇති ලෙස සැලකුවහොත් ඉරට පොළොව වටා යාමට පැය විසිහතරක් ගතවේ.
දවස ගැන ඇති තවත් ජනප්රිය අදහසක් වන්නේ පොළොවට සිය අක්ෂය වටා වටයක් කරකැවීමට ගතවන කාලය පැය විසිහතරක් බවයි. සූර්ය කේන්ද්රීයව සිතූ විට, පොළොව සිය අක්ෂය වටා කරකැවෙමින් සූර්යයා වටා ගමන් කරයි. සූර්යයා සහ පොළොව අතර චලිතයේ වඩා සංකීර්ණ සංරචක කිහිපයක්ම ඇතත් මේ සරල ආකෘතිය දවස ගැන කතා කරන්නට ප්රමාණවත්ය. අවුරුද්ද ගැන කතා කරන විටනම් මේ චලිතයේ අනෙකුත් සංරචක ගැනද අවධානය යොමු කිරීමට සිදුවේ.
අපට අදාළ වන කාල පරාස තුළ නිශ්චලව පවතින්නේයැයි උපකල්පනය කළ හැකි ඈතින් ඇති (වඩා නිවැරදිවනම්, අතීතයේදී පැවති) තාරකාවන්ට සාපේක්ෂව පොළොවට සිය අක්ෂය වටා වටයක් කරකැවීමට ගතවන්නේ පැය 23.93447ක් පමණි. එනම් 23 මිනිත්තු 56 තත්පර 4.09කි. ඒ අනුව, දවසක් යනු පොළොවට සිය අක්ෂය වටා අංශක 360කින් කැරකීමට ගතවන කාලයට වඩා විනාඩි 3 තත්පර 55.91කින් වැඩි කාලයකි. වෙනත් අයුරකින් කිවහොත් පොළොවට සිය අක්ෂය වටා වටයක් හා තවත් අංශකයකට ආසන්න ප්රමාණයක් (අංශක 360.9856ක්) යාමට ගතවන කාලයයි.
වත්මන් භාවිතයේ සම්මත පැය විසිහතරේ දවස පදනම් වන්නේ පෘථිවිය සිය අක්ෂය වටා කැරකී සූර්යයා කලින් සිටි තැනට පැමිණීමට ගත වන කාලය අනුවය. පෘථිවිය සිය අක්ෂය වටා කැරකෙන නමුත් සූර්යයා වටා නොයන්නේනම් එය අංශක 360කින් කැරකුණු පසු සූර්යයා කලින් සිටි තැනින්ම හමුවනු ඇත. එහෙත්, පෘථිවිය සිය අක්ෂය වටා කැරකෙන අතරම සූර්යයා වටාද ගමන් කරන බව සැලකූ විට (ඉහත රූප සටහනේ පරිදි) මෙය මෙලෙසම සිදු නොවේ. පෘථිවිය සිය අක්ෂය වටා අංශක 360කින් කැරකෙන විට සූර්යයා වටාද අංශකයකට ආසන්න දුරක් ගමන් කරන නිසා වටය කැරකී බලන විට සූර්යයා සිටින්නේ අංශකයක් පිටුපසිනි. ඒ නිසා සූර්යයා සමඟ පෙර වූ දිශානතිය පවත්වාගැනීමට තවත් වැඩිපුර ටිකක් කැරකෙන්නට සිදුවේ.
පෙර කී ලෙස දිනකට අංශකයකට ආසන්න ප්රමාණක් වැඩියෙන් කරකැවීමේ ප්රතිඵලය ලෙස වසරකදී එකතුවන මේ 'කොට කෑලි' වල එකතුව තවත් අංශක 360කි. ඒ නිසා ආසන්න වශයෙන් දින 365.25ක් ලෙස සැලකෙන අවුරුද්දකදී පෘථිවිය සිය අක්ෂය වටා වටා ඇත්තටම 366.25 වරක් (ආසන්න වශයෙන්) කැරකේ.
වසරක් තුළදී පෘථිවිය සිය අක්ෂය වටා කැරකෙන වාර ගණන (ආසන්නව) 366.25ක් පමණ වුවද පෘථීවි කේන්ද්රීයව සිතූ විට පෘථීවිය වටා සූර්යයා කැරකෙන වාරගණන (ආසන්නව) 365.25ක් පමණි. ඒ නිසා ශක කැලැන්ඩරය ගත්තද, සම්මත ග්රෙගෝරියන් කැලැන්ඩරය ගත්තද දවස යන සංකල්පය වඩා හොඳින් ගැලපෙන්නේ පෘථිවි කේන්ද්රීය ආකෘතිය සමඟය. අනෙක් අතට සූර්ය කේන්ද්රීය ආකෘතිය යනු සූර්යයා මත සිටින නිරීක්ෂකයෙකුට විශ්වය පෙනෙන ආකාරයද නොවේ. යම් හෙයකින් සූර්යයා මත නිරීක්ෂකයෙකු සිටින්නේයයි උපකල්පනය කළහොත් ඒ නිරීක්ෂකයාට පෙනෙන ලෝකය ගැන කතා කරන්නටනම් සූර්යයා සිය අක්ෂය වටා කැරකෙන බවත්, සූර්ය ග්රහ මණ්ඩලයේ පොදු ගුරුත්ව කේන්ද්රය වටා භ්රමණය වන බවත් සැලකිල්ලට ගත යුතුය.
පෘථිවි කේන්ද්රීය ආකෘතිය මත පදනම් වූ දවස නමැති සරල සංකල්පය සූර්ය කේන්ද්රීය ආකෘතිය සමඟ ගලපා ඇත්තේ ඉතා අසීරුවෙනි. මෙසේ ගැලපීමෙන් පසු පෘථිවියට සිය අක්ෂය වටා කැරකී 'සූර්යයා සිටි තැනට' පැමිණෙන්නට ගතවන කාලය පැය විසිහතරක් ලෙස අර්ථ දක්වා තිබේ. මෙය අර්ථදැක්වීමක් නිසා මේ පැය විසිහතර යනු වෙනස් නොවන දෙයකි.
මා පෙර කී පරිදි සිංහල පැයක් යනු දිවා කාලයේනම් සූර්යෝදයේ සිට සූර්ය අස්තය දක්වා කාලයෙන් තිහෙන් එකකි. රාත්රී කාලයේනම් සූර්ය අස්තයේ සිට ඊළඟ දින සූර්යෝදය දක්වා කාලයෙන් තිහෙන් එකකි. සූර්යෝදය හා සූර්ය අස්තය සිදුවන වේලාවන් අනුව ග්රෙගෝරියන් පැයකට සාපේක්ෂව සිංහල පැයක කාලය වෙනස් වේ. එහෙත්, සිංහල කාලය අනුව දවසට ඇත්තේ පැය හැටකි. එය වෙනස් වන්නක් නොවේ. රුපියල කෙතෙක් බාල්දු වුවද රුපියලට ඇත්තේ සත සීයක්ම ලෙසිනි.
ග්රෙගෝරියන් සම්මතයට පුරුදු වී සිටීම නිසා අපට හිතෙන්නේ 'ඉංග්රීසි' පැයක් යනු මෙසේ වෙනස් නොවන ස්ථිර කාලයක් බවයි. දිනකට ඇති ඉංග්රීසි පැය ගණන විසිහතරක් වන්නේද දිනකට ඇති සිංහල පැය ගණන හැටක් වන ආකාරයෙන්ම සම්මතය අනුවය. එයද වෙනස් නොවන්නක් නොවේ. එක් අතකින් පෘථිවියේ භ්ර්මන වේගය වෙනස් වේ. අනෙක් අතෙන් සූර්යයා වටා පෘථිවිය ගමන් කරන පථය ඉලිප්සාකාර එකක් නිසාත්, සූර්යයා වටා ගමන් කරන වේගය ඒකාකාරී නොවන නිසාත් සිය අක්ෂය වටා වටයක් භ්රමණය වීමට ගතවන කාලය තුළ එය සූර්යයා වටා ගමන් කරන දුර නිශ්චිත නැත. ඒ නිසා සූර්යයා 'කලින් සිටි' තැනට පැමිණීමට ගතවන කාලය සෑම දිනකම සමාන නැත. මෙයට විසඳුමක් ලෙස මෙසේ ගතවන කාලයේ සාමාන්ය අගය පැය විසිහතරක් ලෙස සැලකුවද දීර්ඝ කාලීනව මේ සාමාන්ය අගයද යම් තරමකින් හෝ වෙනස් වේ. ඒ නිසා අවසාන වශයෙන් කාලය කියන්නේද වැඩි දෙනාගේ සම්මුතියකි.
අවුරුද්ද හා අදාලව ඇති අවුල් සැලකූ විට දවස හා සම්බන්ධව අවුල් නොමැති තරම්ය. ඒ ගැන පසුව කතා කරමු.
(Image: http://spaceplace.nasa.gov/barycenter/en/)
Labels:
කාලය,
ජ්යෝතිෂය,
තාරකා විද්යාව,
භෞතික විද්යාව,
සාපේක්ෂ චලිතය
Subscribe to:
Posts (Atom)
වෙබ් ලිපිනය:
දවස් පහේ නිවාඩුව
මේ සති අන්තයේ ලංකාවේ බැංකු දවස් පහකට වහනවා කියන එක දැන් අලුත් ප්රවෘත්තියක් නෙමෙයි. ඒ දවස් පහේ විය හැකි දේවල් ගැන කතා කරන එක පැත්තකින් තියලා...