ආර්ථික අර්බුදයේ ඓතිහාසික සම්භවය (අටවන කොටස)

දැන් අපි මඳකට නැවතී මෙතෙක් කතාව ඉතා ඉක්මණින් සාරාංශගත කරමු. ඒ අතරම, විදේශ අංශයේ සිදු වූ දේවල් වෙතත්, ආර්ථික වර්ධන වේගය අඩු වැඩි වූ රටාවන් ගැනත් අවධානය යොමු කරමු. 

නිදහස ලබද්දී ලංකාවට රාජ්‍ය ණය ප්‍රශ්නයක් හෝ ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නයක් තිබුණේ නැහැ. නිදහස ලැබීමෙන් පසුව අනුගමනය කළ ජාතික සමාජවාදී ප්‍රතිපත්ති හා ප්‍රසාරණාත්මක කේන්සියානු ප්‍රතිපත්ති හේතුවෙන් රජයේ ආදායම් හා වියදම් අතර පරතරය ක්‍රමක්‍රමයෙන් පුළුල් වුනා. 

මුල්ම ආර්ථික වර්ධන ඇස්තමේන්තු තිබෙන හා මහ බැංකුව පිහිටුවීමෙන් පසු එළැඹුණු පළමු වසර වූ 1951 වසර වන විටත් රාජ්‍ය ණය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 16.3%ක් පමණයි. එයින් 13.6%ක් දේශීය ණය. විදේශීය ණය තිබුණේ 2.7%ක් පමණයි. 

ඒ වන විට ලංකාව සතු වූ විදේශ සංචිත ප්‍රමාණය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 26.2%ක පමණ ප්‍රමාණයක්. ඒ කියන්නේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 23.5%කට සමාන විදේශ වත්කම් අතිරික්තයක් ඒ වන විට ලංකාව සතුව තිබුණා. නිල විදේශ සංචිත ප්‍රමාණය පමණක් වුවත්, දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 22.3%ක්. රජයේ විදේශ ණය ප්‍රමාණය මෙන් 8.3 ගුණයක්. විදේශ ණය සියල්ල පියවා, රජයේ දේශීය ණය සියල්ලද ඩොලර් වලින්ම ගෙවුවත් තවත් නිල සංචිත විශාල ප්‍රමාණයක් ඉතුරුයි. නිල විදේශ සංචිත සැලකිල්ලට ගත් විට දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 6%ක වත්කම් අතිරික්තයක් ඒ වන විට රජය සතුව තිබුණා. 

ජාතික සමාජවාදී ප්‍රතිපත්ති නිසා නිදහසින් පසුව ලංකාවේ ආර්ථිකය වර්ධනය වුනේ ඉතා සෙමින්. ඒ නිසා රටේ ආදායම් වැඩි වුනේත් ඉතා සෙමින්. ආදායම් ලොකුවට වර්ධනය නොවූ නිසා ආදායම් බදු ලැබීම් ඉහළ ගියේ නැහැ. ආනයන ආදේශනය නිසා ආනයන අපනයන බදු ආදායම් ඉහළ ගියේත් නැහැ. ඇත්තටම ටිකෙන් ටික පහළ ගියා. ඒ වගේම, සුබසාධනවාදී ප්‍රවේශය නිසා වියදම් ඉහළ ගියා. මේ දෙකේ සම්ප්‍රයුක්ත ප්‍රතිඵලය ලෙස අයවැය හිඟය ඉහළ ගියා. 1965 වන විට ලංකාවේ රාජ්‍ය ණය දදේනි අනුපාතයක් ලෙස 54.9% දක්වා ඉහළ ගිහින්. දේශීය ණය 45.7%ක් හා විදේශීය ණය 9.1%ක් ලෙස.

ඉහත සංඛ්‍යා ලෙස බැලූ විට වසර 14ක කාලයක් තුළ රජයේ දේශීය ණය, විදේශීය ණය මෙන්ම සමස්ත රාජ්‍ය ණයද දදේනි අනුපාතයක් ලෙස තෙගුණය ඉක්මවා ඉහළ ගොස් ඇති බව පේනවා. නමුත්, මෙයින්ද සම්පූර්ණ චිත්‍රය පෙනෙන්නේ නැහැ. 1951 වන විට දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 22.3%කට වූ සමාන වූ නිල විදේශ සංචිත ප්‍රමාණය 1965 වන විට දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 4.3% දක්වා පහත වැටිලා. ඒ කියන්නේ යම් හෙයකින් නිල සංචිත එලෙසම පවත්වා ගත්තේනම් විදේශ ණය තවත් 18%කින් වැඩි වෙලා. ඒ කියන්නේ රජයේ විදේශ ණය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 27.1%ක් වෙලා. සමස්ත රාජ්‍ය ණය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 72.9%ක් වෙලා. 

ඔය තරම් විනාශයක් වෙන්න අවුරුදු පහළොවක් ගත වුනෙත් නැහැ. මේ කාලයෙන් වැඩි කාලයක් ලංකාව ආණ්ඩු කළේ ජාතික සමාජවාදීන්.

නිදහසින් පසු මුල් කාලයේ ලංකාව ඉතා ඉක්මණින් විදේශ සංචිත ටික නාස්ති කර ගත්තා. විදේශ සංචිත ටිකෙන් ටික අඩු වී විදේශ ණය ඉහළ ගියා. 1963 වන විටත් රටේ විදේශ ණය ප්‍රමාණයට වඩා විදේශ වත්කම් තිබුණා. 1964 වෙද්දී සංචිත වලට වඩා ණය වැඩි වුනා. රට බංකොලොත් වුනා. 

ලංකාවට විදේශ විණිමය නැති වී, ආනයන කරන්න බැරි තත්ත්වයකට වැටී, බංකොලොත් වුනේ අද ඊයේ නෙමෙයි. 1964 වෙද්දී ත් රට බංකොලොත්. ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත යන්න වීමේ ඉතිහාසයත් ඒ කාලය දක්වා දිවෙන්නක්. 1965 ජූනි 15 වෙනිදා ලංකාව පළමු වරට SDR මිලියන 30ක ණයක් ලබා ගැනීම සඳහා ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල සමඟ ගිවිසුම්ගත වුනා. ප්‍රශ්නය විසඳා ගත්තා. 

ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල පිහිටුවා තිබෙන්නේ ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්න වලට විසඳුමක් ලෙසයි. අදාළ අවස්ථාවේ ප්‍රශ්නය විසඳුනත්, ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත ගියා කියලා ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්න වලට හේතු වන ප්‍රශ්න විසඳෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, ලංකාවටත් දිගින් දිගටම නැවත නැවත ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්න වලට මුහුණ දෙන්න සිදු වුනා. නැවත නැවත ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත යන්න සිදු වුනා. 

පසුගිය වසර 55ක ලංකාවේ ආර්ථික ඉතිහාසය ගෙවුම් ශේෂ අර්බුද එක්ක ඔට්ටු වන ඉතිහාසයක්. ප්‍රතිඵල මොනවා වුනත්, සිරිමාවෝගේ සමඟි පෙරමුණු විසඳුම, ජේආර්ගේ විවෘත ආර්ථික විසඳුම, චන්ද්‍රිකාගේ පෞද්ගලීකරණ විසඳුම, රාජපක්ෂ විසඳුම, යහපාලන විසඳුම ආදී සියලු විසඳුම් තුළ මේ ගෙවුම් ශේෂ අර්බුදයෙන් ගොඩ යාමට දැරූ වෙනස් හා විවිධ ප්‍රවේශයන් දැකිය හැකියි. දැන් ඉදිරිපත් වී තිබෙන IMF විසඳුම හා කබ්රාල් විසඳුමත් එවැනිම ප්‍රවේශයන් දෙකක්. 

මුලින්ම 1965දී ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත යන විටත් ලංකාවේ විනිමය අනුපාතය මහ බැංකුව පිහිටුවන විට තිබුණු මට්ටමේම නොවෙනස්ව තිබුණා. විනිමය අනුපාතය ස්ථිරව තියෙද්දී රුපියල් සැපයුම වැඩි කරනවා කියන්නේ රට ඇතුළේ ඩොලර් හෝ පවුම් ඉල්ලුම වැඩි කරනවා වගේම වැඩක්. මේ රුපියල් ස්ථිර අනුපාතයකට ඩොලර් හෝ පවුම් වලට හුවමාරු කළ හැකි නිසා අලුතෙන් මුද්‍රණය කරන රුපියල් වලින් ආනයන ඉල්ලුම වැඩි කෙරෙනවා. රුපියල් ඩොලර් හෝ පවුම් වලට මාරු වෙද්දී සංචිත අඩු වෙනවා.

මේ කාලය රන් සම්මතය ක්‍රියාත්මක වූ කාලයක්. ඒ අනුව, රුපියලේ විදේශ වටිනාකම තීරණය වුනේ මහ බැංකුවේ වූ සංචිත ප්‍රමාණය මතයි. සල්ලි අච්චු ගැසීම නිසා රුපියලේ වටිනාකම අඩු වී, ආනයන වැඩි වී, සංචිත පහළ බහිද්දී රුපියලේ සැබෑ වටිනාකම හා ගැලපෙන පරිදි රුපියල 7%කින් පමණ අවප්‍රමාණය කරන්න සිදු වුනා. එහෙත්, රජය ආදායම් ඉක්මවා වියදම් කරන එක නැවතුනේ නැති නිසා රුපියලේ වටිනාකම එන්න එන්නම අඩු වුනා. එය දිගින් දිගටම අවප්‍රමාණය කරන්න සිදු වුනා. 1972 වන විට රාජ්‍ය ණය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 71.2%ක් දක්වා ඉහළ ගිහින්. නිල සංචිත දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 2.4% දක්වා පහත වැටිලා. 1951 පැවති සංචිත හා සංසන්දනය කළ විට මෙය සමාන කළ හැක්කේ රාජ්‍ය ණය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 91.1%ක් දක්වා ඉහළ යාමටයි. මේ වන විට ලංකාව පස් වන වරටත් ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත ගිහින්. 

ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නයට විසඳුමක් ලෙස සමගි පෙරමුණු රජය දැඩි ලෙස ආනයන සීමා කළා. මෙයින් රාජ්‍ය ණයද සීමා වීමක් වුනත් ආර්ථික වර්ධනය කෙරෙහි සිදු වුනේ අහිතකර බලපෑමක්. නිල විණිමය අනුපාතය කෘතීම ලෙස පහළින් තියා ගත් නිසා විදේශ ණය වල රුපියල් අගය අඩුවෙන් පෙනීමක්ද සිදු වුනා. කොහොම වුනත් සමගි පෙරමුණු පරීක්ෂණය අවසන් වුනේ ලංකාව තුළ ජාතික සමාජවාදය මුළුමනින්ම පරාජය වීමෙන්. 

හැත්තෑ හතේ වෙනසින් පසුව රුපියල "අවශ්‍ය පමණ" අවප්‍රමාණය කරනු ලැබුවා. එහෙත්, කේන්සියානු ප්‍රසාරණය කෙරෙහි විශ්වාසය තබමින් සල්ලි අච්චු ගැසීම නිසා රුපියල දිගින් දිගටම අවප්‍රමාණය වුනා. ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නත් දිගින් දිගටම ආවා. ජවිපෙ විසින් රට පුරා තේ කම්හල් ගිණි තබමින්, ට්‍රාන්ස්ෆෝමර පුපුරුවමින් ආර්ථිකය අකර්මන්‍ය කළ 1987-89 කාලයේදී ආර්ථික වර්ධනය වාර්තාගත පහළ මට්ටමකට වැටුණා. 1989දී රාජ්‍ය ණය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 108.7%ක් දක්වා ඉහළ ගියා. එයින් 62%ක්ම විදේශ ණයයි. 

කෙසේ වුවත්, දිගුකාලීනව ලංකාවේ ආර්ථික වර්ධනය ඉහළ දැමීමට ජේආර් ජයවර්ධන ආණ්ඩුවේ විවෘත වෙළඳ ප්‍රතිපත්තිය උදවු වුනා. එහි ප්‍රතිලාභ දිගින් දිගටම ලැබුණා. තවමත් ලැබෙමින් පවතිනවා. ඒ වගේම, සිවිල් යුද්ධය ආරම්භ වන තුරු, රට තුළට විදේශ ප්‍රාග්ධනයද ගලා ආවා. ජවිපෙ විසින් එක දිගට වසර තුනක් සැලසුම්සහගතව ලංකාවේ ආර්ථිකය විනාශ කිරීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස දදේනි වර්ධනය පහත වැටීම නිසා විදේශ ණය, එතෙක් මෙතෙක් වාර්තාගත ඉහළම අගය වූ, දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 62%ක් දක්වා ඉහළ ගිය 1989දීත් ලංකාව ණය පැහැර හැරීමේ අර්ථයෙන් බංකොලොත් වුනේ නැහැ. (ශුද්ධ වත්කම් අනුව බලනවානම් ලංකාව 1964 සිටම බංකොලොත් බව මා කලින් පෙන්වා දුන්නා.)

ඒ අවස්ථාවේදී ලංකාව දහ වෙනි වරටත් ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ සහාය ලබාගෙන ගොඩ ගියා. මේ කාලයේදී පාඩු ලබන රාජ්‍ය ව්‍යවසාය පෞද්ගලීකරණය කිරීම වේගවත් වුනා. ඊට සමාන්තරව රාජ්‍ය ණය, ණය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙහි අනුපාතයක් ලෙස, තරමක් පහළ ගොස් ස්ථාවර වුනා. නැවතත් ලංකාවට ගෙවුම් ශේෂ අර්බුදයකට මුහුණ දෙන්න සිදු වුනේ එල්ටීටීඊ සංවිධානය විසින් කටුනායක ගුවන් තොටුපොළට පහර දී ආර්ථිකයේ විදේශ අංශය බිඳ වැට්ටවීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස වාර්තාගත ඉතිහාසයේ පළමු වරට ආර්ථිකය සංකෝචනය වුනු 2001 වසරේදීයි. මේ අවස්ථාවේදී විසඳුමක් ලෙස රුපියල පා කරනු ලැබුවා. ඉහත හැම අවස්ථාවකදීම ලංකාව ගෙවුම් ශේෂ අර්බුද වලින් ගොඩ ගියා.

දැන් ලංකාව මුහුණ දෙන ගෙවුම් ශේෂ අර්බුදයට පදනම වැටෙන්නේ සිවිල් යුද්ධය අවසන් වීමෙන් පසුව 2010 වසරේ සිටයි. මේ අර්බුදය හදාගත් අර්බුදයක්. ඒ වගේම, පහසුවෙන් විසඳාගත හැකි අර්බුදයක්. එය සැලසුම් සහගතව විසඳුවේ නැත්නම් ආර්ථිකය "කඩා වැටී" ස්වභාවික ලෙසම විසඳෙයි. කඩා වැටීම කියා කිවුවත් මෙයින් අදහස් වන්නේ හැම දෙයකම අවසානය නෙමෙයි. විණිමය අනුපාතයේ යම් නිවැරදි වීමක් පමණයි. මේ ගැන කතා කරන එක ඉදිරි කොටසට ඉතිරි කරමු.