ටීවී, ෆෝන් නොගෙන ඉම්මුද?

මේ වෙලාවේ රූපවාහිණී යන්ත්‍ර, ජංගම දුරකථන වැනි අත්‍යාවශ්‍ය නොවන ආනයනික භාණ්ඩ මිල දී නොගෙන පොඩ්ඩක් කල් දමන්න කියලා මහ බැංකු අධිපතිවරයා කියනවා ඇහුනා. මම දැක්කේ පොඩි ක්ලිප් එකක් නිසා ඔය කතාව කියපු සන්දර්භය ගැන හරියටම දන්නේ නැහැ. සමහර විට "මේ වෙලාවේ මිනිස්සු කරන්න ඕනෑ කුමක්ද?" කියලා අහපු ප්‍රශ්නයට දුන්න පිළිතුරක් වෙන්න ඇති.

ඔය ප්‍රශ්නයම නොයෙක් අය අපෙනුත් අහනවා. මෙය ඒ ප්‍රශ්නයට දෙන පිළිතුරක්ම නොවුනත් ආසන්න පිළිතුරක්.

ඔය ටීවී, ෆෝන් ගන්න එක කල් දාන්න කියපු එකට ප්‍රතිචාරයක් විදිහට මාත් එක්ක කතා කරපු කෙනෙක් මෙහෙම කතාවකුත් කිවුවා.

"ඒ මොන මෝඩ කතාවක්ද? මිනිස්සු ගන්නේ කඩ වල තියෙන ඒවානේ!"

ඔහොම තමයි ඉතිං සමහර අයගේ අවබෝධය. මිනිස්සු ටීවී, ෆෝන් කඩෙන් ගන්නවා මිසක් ආනයනය කරන්නේ නැහැ. ඒ වෙනුවෙන් රුපියල් වලින් මිසක් ඩොලර් වලින් ගෙවන්නෙත් නැහැ. හැබැයි මිනිස්සු කඩ වලින් ටීවී, ෆෝන් මිල දී ගනිද්දී කඩ වල තොග පහළ බහිනවා. තොග පහළ බහිද්දී, ඉල්ලුමත් පේන්න තියෙද්දී ඔය වගේ බඩු විකුණන අය ඩොලර් එකට කීයක් ගෙවන්න වුනත් ඒ ගාන දීලා තව ටීවී, ෆෝන් ආනයනය කරලා විකුණන්න පෙළඹෙනවා. මිනිස්සු ටීවී, ෆෝන් නොගෙන හිටියොත් ඔය වැඩේ වෙන්නේ නැහැ. කඩේ තියෙන ටීවී, ෆෝන් ටික ඒ විදිහටම ඉතුරු වෙනවා. ඒ නිසා, අලුතෙන් ආනයනය කරන්න වෙළෙන්දෝ පෙළඹෙන්නේ නැහැ. මම හිතන්නේ මහ බැංකු අධිපතිවරයා කියන්නේ ඔය කතාව.

මිනිස්සු ඔය කතාව පිළිගෙන ටීවී, ෆෝන් මිල දී ගැනීම කල් දමන එකේ කිසිම වැරැද්දක් නැහැ. කැමැත්තෙන් කරන වැඩක්නේ. එහෙම කළොත් යම් ඩොලර් ප්‍රමාණයක් ඉතුරු වෙයි. හැබැයි ටීවී, ෆෝන් මිල දී නොගෙන හිටියා කියලා රටේ තියෙන ඩොලර් ප්‍රශ්නේනම් විසඳෙන්නේ නැහැ. ඒකත් හොරකම් කරපු සල්ලි හොයාගෙන ණය ගෙවනවා වගේ වැඩක් තමයි. ප්‍රයෝජනයක් තිබෙනවා. නමුත් විශාල එකක් නෙමෙයි.

මහ බැංකුවේම සංඛ්‍යාලේඛණ අනුව පසුගිය මාර්තු මාසයේදී ටීවී, ෆ්‍රිජ් ආදී සියළුම දේවල් ඇතුළත් ගෘහ උපකරණ ආනයනය සඳහා වැය වී තිබෙන්නේ ඩොලර් මිලියන 12.2ක් පමණයි. මෙය පෙර වසරට සාපේක්ෂව 61.7%ක අඩු වීමක්. විදුලි සංදේශ උපකරණ සඳහා වැය වී තිබෙන්නේ ඩොලර් මිලියන 10.2ක් පමණයි. මෙය පෙර වසරට සාපේක්ෂව 74.8%ක අඩු වීමක්. ඒ කියන්නේ ඔය කාණ්ඩ දෙකේම ආනයන වියදම් වල එකතුව ඩොලර් මිලියන 22.2ක් පමණයි. ලංකාවේ කවුරුවත්ම විදුලි සංදේශ උපකරණ හෝ ගෘහ උපකරණ මිල දී නොගෙනම හිටියත් මාසයකට ඉතුරු වෙන්නේ ඔය ඩොලර් මිලියන 22.2 පමණයි.  

වැටිලා ඉන්න තත්ත්වයේ හැටියට මාසයකට ඩොලර් මිලියන 22.2ක් ඉතුරු කර ගන්නවා කියන එකත් ලොකු දෙයක් නෙමෙයි නේද කියලා කාට හරි අහන්න පුළුවන්. 2021 මාර්තු මාසයේදී මේ කාණ්ඩ දෙක යටතේ ආනයන වියදම ඩොලර් මිලියන 72.4ක්. එහෙම බැලුවහම දැනටමත් ඩොලර් මිලියන 50කට වඩා ඉතුරු වෙලා. දැනටත් ගොඩක් අය ටීවී, ෆෝන් ගන්න එක නවත්තලා නැත්නම් කල් දමලා. දැන් ඔය ඉතුරු වෙලා ඉන්න ගොඩක් පාරිභෝගිකයෝ ටීවී, ෆෝන් අත්‍යාවශ්‍යම හා හදිසියේම නොගෙනම බැරි අයයි. 

ඔය අත්‍යාවශ්‍ය භාණ්ඩ හා අත්‍යාවශ්‍ය නොවන භාණ්ඩ කියන බෙදීම වාස්තවික ලෙස කරන්න ටිකක් අමාරු විෂයමූලික දෙයක්. දරුවන්ට ටියුෂන් ගැනීමේ සිට රාජපක්ෂලා ගෙදර යවන්න දේශපාලනය කිරීම දක්වා කුදු මහත් කටයුතු සියල්ල කරන්න තියෙන ෆෝන් කට්ට හදිසියේ කැඩුනොත් අලුතෙන් ෆෝන් එකක් ගන්න එක හදිසි හා අත්‍යාවශ්‍ය කටයුත්තක් වෙනවා. ටීවී එක කැඩුනත් එච්චරයි. අලුතෙන් එකක් ගන්න එක මාස ගාණක් කල් දාන්න බැහැ. ඒ වෙද්දී ආණ්ඩු දෙක තුනක් මාරු වෙලා තියෙන්න පුළුවන්. ටීවී එකයි ෆෝන් එකයි නැත්නම් දන්නෙත් නැහැ.

හැමෝම ටීවී, ෆෝන් ගන්නේ ඔය විදිහට නොගෙනම බැරි නිසා නෙමෙයි. ඇත්ත. සමහර අයට අලුත් අයිෆෝන් වර්ෂන් එකක් ආවහම තියෙන එක මදි වෙනවා. ඒ වගේ අයටනම් ඕක කල් දාන්න බැරිකමක් නැහැ. ඒ වගේ අයත් ටික දෙනෙක් හරි තවම ඉතිරි වෙලා ඇති. දැන් එහෙම අය කවුරුත් කිවුවා කියලා ෆෝන්, ටීවී ගන්න එක කල් දායිද?

එක පැත්තකින් අලුත් ටීවී, ෆෝන් කොහොම වුනත් ඕවාට අවශ්‍ය අමතර කොටස් ආදිය නිදහසේ ආනයනය කරන්න දෙන්නම වෙනවා. ඔය ඩොලර් මිලියන 22.2ට ඒවත් ඇතුළත්. කැඩුණු ෆෝන් එක හදාගන්න අවශ්‍ය අමතර කොටස් නැත්නම් කොහොම හරි පරණ එක අටෝගෙන කාලයක් අදින කෙනාටත් වෙන්නේ අලුත් ෆෝන් එකක් ගන්නයි. හදාගන්නම බැරිනම් කොහොමත් අලුත් එකක් ගන්න වෙනවා. ඊට අමතරව රැල්ලට ෆෝන් ගන්න අයව පාලනය කරන්න ඕනෑනම් ඒක කරන එක මහ බැංකුව අතේම තියෙන වැඩක්. ඩොලරය ඉහළ යන්න ඉඩ දෙන අතරම රුපියල් අතේ තියෙන අයගෙන් රුපියල් එකතු කර ගන්න එක තමයි එකම සාර්ථක විසඳුම.

ෆෝන්, ටීවී ගැන අවධානය යොමු වුනාට ආනයන වියදමෙන් ලොකුම කොටස ඉන්ධන වියදමයි. ගෙවුණු මාර්තු මාසයේදී ඉන්ධන ආනයන වියදම ඩොලර් මිලියන 519.8ක්. ඉන්ධන පරිභෝජනය 4.2%කින් අඩු වුනොත්, ගෘහ උපකරණ හා විදුලි සංදේශ උපකරණ ආනයනයට වැය වන මුදලට සමාන මුදලක් ඉතුරු වෙනවා. ඒ නිසා, වඩා ඵලදායී ඉල්ලීමක් ලෙස මට පෙනෙන්නේ අනවශ්‍ය ගමන් බිමන් සීමා කරන්න, ළඟ පාතකට යද්දී පයින් හරි බයිසිකලේකින් හරි යන්න, හැකි තරම් පොදු ප්‍රවාහන සේවා භාවිතා කරන්න, විදුලිය අරපිරිමැස්මෙන් පාවිච්චි කරන්න වගේ ඉල්ලීම්. හැබැයි ඕවත් මිනිස්සුන්ගේ නිදහස් තීරණ. කවුරුවත් කිවුවා කියලා මිනිස්සු තමන්ගේ චර්යාවන් එහෙමට වෙනස් කරන්නේ නැහැ.

කවුරුවත් කිවුවා කියලා මිනිස්සු  ටීවී, ෆෝන් ගන්න එක කල් දමන්නේ හෝ ඉන්ධන පරිභෝජනය අඩු කරන්නේ නැතත් මිල වැඩි කළහම ලස්සනට ඔය වැඩේ වෙනවා. ඒ නිසා, ආනයන වියදම් අඩු කරගන්න කළ හැකි සාර්ථකම දෙය ඉන්ධන, විදුලි පරිභෝජන ගාස්තු ආදිය සැලකිය යුතු ලෙස වැඩි කිරීමයි.

දැනට මේ වැඩේ කරන එක සාධාරණීකරණය කරන ලොකුම තර්කය ලංවිම, තෙල් සංස්ථා වැනි තැන් වල විශාල පාඩුව. හැබැයි මේ පාඩු ගැන කතා කරද්දී මතු කෙරෙන ප්‍රබල ප්‍රතිතර්කයක් තියෙනවා. ඒ මේ පාඩු වලට හේතුව කුමක්ද කියා හොයලා පාඩු වලක්වා ගත යුතුයි කියන එක. ඒක ඇත්ත. ලංවිම, තෙල් සංස්ථාව වැනි තැන් පාඩු ලබන්නේ අඩුවට විකුණන නිසාම නෙමෙයි. එය එක හේතුවක් පමණයි. මේ තැන් වල අධික පාඩු වලට හේතු වන දූෂණ, වංචා, අකාර්යක්ෂමතා වලට වැට බැඳලා මේවා ලාබ ලබන ආයතන බවට පත් කළ යුතුයි. ඒ දේවල් කළ යුත්තේ රජයේ රුපියල් ප්‍රශ්නයට විසඳුමක් ලෙසයි. හැබැයි ඔය විදිහට මේ තැන් ලාබ ලබන ආයතන කළත් ඩොලර් ප්‍රශ්නය විසඳා ගන්නනම් මිල වැඩි කරන්නම වෙනවා.

රනිල්ගේ තත්ත්ව වාර්තාව

රනිල් වික්‍රමසිංහ තත්ත්ව වාර්තාවක් එක්ක ජාතිය අමතනවා. අර හමුදාවේ කියන්නේ සිට්රෙප් එකක් කියලා. මෙහිදී රනිල් ආර්ථිකයේ පවතින තත්ත්වය ගැන ඇත්ත කතා කරනවා. හැබැයි රනිල් නොකිවුවත් දැන් මේ තත්ත්වය කාටවත් රහසක් නෙමෙයි. ඒ වගේම, රට මේ තත්ත්වයට ඇද දැමීමේ වරද රනිල් මත නොපැටවෙන නිසා රනිල්ට මේ ඇත්ත කතා කරන්න අපහසුවක් නැහැ.

ඩොලර් ප්‍රශ්නය ගැන දැන් කවුරුත් දන්න නිසා අපි මෑතකාලීන ප්‍රවණතා ගැන පමණක් බලමු.

අපනයන ආදායම (ඩොලර් මිලියන)

2022 ජනවාරි - 1,001

2022 පෙබරවාරි - 1,092

2022 මාර්තු - 1,057

ඉතා පැහැදිලි ලෙසම ඩොලරයේ මිල ඉහළ ගියා කියලා අපනයන ආදායම් වැඩි වන බවක් පෙනෙන්න නැහැ. එවැන්නක් කොහොමටත් හදිසියෙන් වෙන්නේ නැහැ. 

ආනයන වියදම (ඩොලර් මිලියන)

2022 ජනවාරි - 1,959

2022 පෙබරවාරි - 1,873

2022 මාර්තු - 1,819

ආනයන වියදම් වල යම් අඩු වීමක් පෙනෙන්න තිබෙනවා. මේ අඩුවීම වෙන්නේ වාහන වැනි ඇතැම් ආනයන තහනම්ව ඇති තත්ත්වයක් යටතේ. දැන් තිබෙන්නේ කෙසේවත්ම වාහන වැනි දේ ආනයනය කළ හැකි තත්ත්වයක් නොවන නිසා ඒ තත්ත්වය එලෙසම තවත් කාලයක් තියෙයි කියා හිතමු. ඩොලරයේ මිල ඉහළ යද්දී ආනයන ඉල්ලුමේ අඩුවීමක් අපේක්ෂා කළ හැකියි. හැබැයි මෙය සිදු වෙන්නේ ආනයනික භාණ්ඩ වල දේශීය මිල අවශ්‍ය තරමට ඉහළ යන්න ඉඩ ඇරියොත් පමණයි. ඒ කියන්නේ ගෑස්, ඉන්ධන, විදුලි බිල් වැඩි කළොත් පමණයි. තව දුරටත් දිගින් දිගටම සහන දුන්නොත් ඔය වැඩේ වෙන්නේ නැහැ.

වෙළඳ ශේෂය (ඩොලර් මිලියන)

2022 ජනවාරි - (859)

2022 පෙබරවාරි - (781)

2022 මාර්තු - (762)

අපනයන වියදම් වැඩි නොවෙද්දී වෙළඳ හිඟය අඩු විය හැක්කේ ආනයන වියදම් අඩු වීමෙන් පමණයි. එවැන්නක් සිදු වන බව පෙනුනත් ඒ අවශ්‍ය තරමට වඩා අඩු මට්ටමකින්. වෙළඳ ශේෂය තව දුරටත් අඩු කර ගන්නම් ආනයනික භාණ්ඩ වල මිල තවත් ඉහළ යන්න ඉඩ දෙන්නම වෙනවා. 

සංචාරක ඉපැයීම් (ඩොලර් මිලියන)

2022 ජනවාරි - 148

2022 පෙබරවාරි - 174

2022 මාර්තු - 192

සංචාරක ඉපයීම් මීට වඩා ඉහළ නංවා ගැනීමේ පැහැදිලි විභවයක් තිබෙනවා. එහෙත්, ඒ සඳහා රටේ ආර්ථික, දේශපාලනික හා සමාජයීය ස්ථාවරත්වය අවශ්‍ය වෙනවා. මේ වැඩේ සිදු විය හැක්කේ රජය, මහ බැංකුව, දේශපාලන පක්ෂ හා සාමාන්‍ය මහජනතාව අතර ඇතිවන යම් ආකාරයක සංහිඳියාවකින් පසුව පමණයි. මේ වන විටනම් ඉතිරිව තිබෙන්නේ ප්‍රශ්නාර්ථ ලකුණක්. 

ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ (ඩොලර් මිලියන)

2022 ජනවාරි - 259

2022 පෙබරවාරි - 205

2022 මාර්තු - 318

ඩොලරයේ මිල ඉහළ යාමට ඉඩ සැලසීමෙන් පසුව ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ වල වැඩිවීමක් පෙනෙන්න තිබෙනවා. මහ බැංකුව විසින් ගන්නා ක්‍රියාමාර්ග වල උදවුවෙන් මෙම ලැබීම් තව දුරටත් ඉහළ යා හැකි වුවත් මෙහිදීද රටේ දේශපාලන තත්ත්වයේ බලපෑමක් තිබෙනවා. දේශපාලනික ඉලක්ක ඇතිව ඇතැම් විදේශගත ශ්‍රී ලාංකිකයින් විසින් රටට මුදල් නොඑවා සිටීමේ ප්‍රවණතාවක්ද දැකිය හැකියි. මේ තත්ත්වය කෙලෙස වෙනස් වේද යන්න පිළිබඳවද තිබෙන්නේ අවිනිශ්චිතතාවයක්.

ඉහත ගණන් වල එකතුව (ඩොලර් මිලියන)

2022 ජනවාරි - (452)

2022 පෙබරවාරි - (402)

2022 මාර්තු - (252)

මෙතෙක් විස්තර කළ සියලු ආකාර වලින් රටට එන හා රටින් යන ඩොලර් ප්‍රමාණ අතර පරතරය අඩුවෙමින් ඇතත් තවමත් එය පියැවී නැහැ. ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ හා සංචාරක ඉපැයීම් තරමක් ඉහළ ගියොත් මේ ලැබීම් හා යාම් සමතුලිත වන බව ඉතා පැහැදිලියි. ඒ සඳහා, ආර්ථික, දේශපාලනික හා සමාජයීය ස්ථාවරත්වය අවශ්‍ය වෙනවා. එසේ නොවුවහොත්, මේ ලැබීම් හා යාම් සමතුලිත විය හැක්කේ ඩොලරයක මිල තව දුරටත් ඉහළ යාමෙන් පමණයි. ඩොලරයක මිල රුපියල් 450-500ක් පමණ වුවහොත් සහ ඊට අනුරූපව ඉන්ධන, විදුලිබිල් මිල ඉහළ ගියොත් සංචාරක ඉපැයීම් හා ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ වැඩි නොවීම ඩොලර් ප්‍රශ්නය විසඳෙයි. 

බිල ගෙවාගත නොහැකි නිසා බොහෝ දෙනෙක් පැය හයක් පමණ ලයිට් නොදමා හිටියොත් වෙන්නෙත් පැය හයක් ලයිට් කැපූ විට ලැබෙන ප්‍රතිඵලයමයි. බොහෝ දෙනෙකුට ගෑස් මිල දරාගත නොහැකි වුවහොත් ගෑස් පෝලිම් අඩු වෙනවා වගේම ගෑස් ආනයනය සඳහා යන ඩොලර් ටිකත් ඉතිරි වෙනවා. වාහන වලට පැට්‍රෝල් ගහන්න සල්ලි නැතිව වාහන පාරට දාන එක නැවතුනොත් ඉන්ධන ආනයන වියදම් අඩු වෙනවා. පැට්‍රෝල් පෝලිමුත් නැති වෙනවා. ඩොලරයක මිල රුපියල් 450-500ක් පමණ වුවහොත් වෙළඳපොළ විසින් ප්‍රශ්නය විසඳන්නේ ඔය විදිහටයි. 

ආර්ථික, දේශපාලනික හා සමාජයීය ස්ථාවරත්වය ඇති වී සංචාරකයෝ රටට ආවොත්, පෙර පරිදිම ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ ලැබුනොත් ඩොලරයක මිල ඔය තරම් ඉහළ යන්න ඉඩ අරින්න අවශ්‍ය වෙන්නේ නැහැ. ඔය තරමටම ගෑස්, ඉන්ධන, විදුලි බලය පරිභෝජනය සීමා කරන්න අවශ්‍ය වෙන්නෙත් නැහැ. ඩොලරයක මිල දැන් තිබෙන මට්ටම ආසන්නයේම වුවත් ස්ථාවර වෙන්න පුළුවන්. 

සමස්ත ගෙවුම් ශේෂය (ඩොලර් මිලියන)

2022 ජනවාරි හා පෙබරවාරි - (1,697)

2022 මාර්තු - (572)

සමස්ත ගෙවුම් ශේෂ හිඟය ඉහත ගණන් මෙන් දෙගුණයක් පමණ බවද අමතක නොකළ යුතුයි. ඒ, ණය වාරික හා පොලී ලෙස ගෙවිය යුතු ඩොලර් ප්‍රමාණයක්ද තිබෙන නිසා. රජයේ විදේශ ණය හා පොලිය ගෙවීම අත් හිටවීම නිසා මේ ගණන් වල අඩුවක් විය හැකි වුවත්, අවම මට්ටමකින් හෝ රට දුවා ගැනීමට අවසාන වශයෙන් මාසයකට තවත් සැලකිය යුතු ඩොලර් ප්‍රමාණයක් සොයා ගත යුතුව තිබෙනවා. රනිල් වික්‍රමසිංහ විසින් උත්සාහ කරමින් සිටින බව පෙනෙන්නේ කොහෙන් හෝ ඒ අවශ්‍ය මුදල හොයා ගන්නයි. 

සල්ලි හොයා ගන්න විදිහ රනිල් නිශ්චිත ලෙස කියා නැති නිසා ඒ ගැන මම දන්නේ නැහැ. කොහොම හරි හොයා ගනියි කියලා අපි සුබවාදී ලෙස හිතමු. බැරි වුනොත් තත්ත්වය ගැන කතා කරන්නවත් දෙයක් නැහැනේ. ඒ සඳහා අවශ්‍ය සහයෝගයත් රටෙන් ලැබුණා කියලා හිතමු. 

මෙවැනි සුබවාදී තත්ත්වයක් යටතේ දැන් තිබෙන අත්‍යවශ්‍ය ආහාර, ඖෂධ, ඉන්ධන හිඟය නැති වෙයි. පෝලිම් නැති වෙයි. හැබැයි බඩු ගණන් යයි. උද්ධමනය තවත් වැඩි වෙයි. 

උද්ධමනය පාලනය කරන එක මහ බැංකුවේ රස්සාවනේ. මේ වැඩේට මහ බැංකුව සතුව තිබෙන ආයුධය පොලී අනුපාතිකයි. මේ වෙලාවේ පොලී අනුපාතික ඉහළ දැමීමෙන් පමණක් වැඩේ ගොඩ දැමිය හැකිද? ඔන්න ඔතැනයි ලොකුම කොස්ස තියෙන්නේ.

රාජ්‍ය මූල්‍යනය සම්බන්ධව රනිල් පැහැදිලි කරන කරුණු එක්ක පහසුවෙන්ම චිත්‍රය සම්පූර්ණ කරගත හැකියි.

"2022 ආරම්භයේ දී පසුගිය රජයේ අයවැයෙන් රුපියල් ට්‍රිලියන 2.3ක ආදායමක් ඇති බවට පෙන්නුම් කළත් මේ වසර සඳහා සැබෑ ආදායම් අනාවැකිය වන්නේ රුපියල් ට්‍රිලියන 1.6 ක්."

ඔය කතාව මම කලින්ම කියලා තියෙනවනේ.

"2022 වසර සඳහා රජයේ වියදම රුපියල් ට්‍රිලියන 3.3 ක්. කෙසේ වෙතත් පසුගිය රජයේ පොලී අනුපාත වැඩිවීම් සහ අතිරේක වියදම් හේතුවෙන් 2022 වසර සඳහා රජයේ සමස්ථ වියදම රුපියල් ට්‍රිලියන 04 කි. වර්ෂය සඳහා අයවැය හිඟය රුපියල් ට්‍රිලියන 2.4 ක් වන අතර එය දළ දේශීය නිෂ්පාදනයෙන් සියයට 13 කි."

ඔන්න අවුල. දැන් ඔය රුපියල් ට්‍රිලියන 2.4 හොයා ගන්නේ කොහොමද? 

ඩොලර් ප්‍රශ්නය විසඳපු ගමන්ම ඔය රුපියල් ප්‍රශ්නය මතු වෙනවා. දැනට පොලී අනුපාතික 24% මට්ටමට ඉහළ යන්න ඉඩ ඇර තිබුණත් ඒ පොලිය ගෙවා හෝ වෙන්දේසියට දමන භාණ්ඩාගාර බිල්පත් සියල්ල විකුණා ගන්න බැහැ. අඩුව පුරවන්න වෙන්නේ සල්ලි අච්චු ගහලා. විකිණෙන බිල්පත් වැඩිපුරම මිල දී ගන්නෙත් බැංකු. බැංකු විසින් ඒ සඳහා අවශ්‍ය අරමුදල් ලබා ගන්නෙත් මහ බැංකුවෙන්. ඒ කියන්නේ එතැනත් වෙන්නේ වක්‍ර ලෙස සල්ලි අච්චු ගැසීමක්.

විසඳුමක් ලෙස මහ බැංකුව විසින් පොලී අනුපාතික තවත් වැඩි කළා කියා හිතමු. එවිට තවත් යම් බිල්පත් ප්‍රමාණයක් විකිණෙයි. නමුත්, පොලී වියදම් ඉහළ යාම නිසා අයවැය හිඟය ඉහළ ගොස් රජයට විකුණන්න අවශ්‍ය වන බිල්පත් ප්‍රමාණය ඊට වඩා වැඩියෙන් ඉහළ ගියොත් මහ බැංකුව පොලී අනුපාතික වැඩි කළ එකෙන් කිසිම වැඩක් වෙන්නේ නැහැ. රජයේ විශාල අයවැය හිඟය එක්ක මහ බැංකුව හමුවේ තිබෙන අභියෝගය ඕකයි. ඒ කියන්නේ තවත් යම් කිසි කාලයක් යන තුරු අනිවාර්යයෙන්ම සල්ලි අච්චු ගහන්න වෙනවා කියන එකයි.

ප්‍රශ්නය ස්ථිරසාර ලෙස විසඳන්නනම් කරන්න වෙන්නේ මිනිස්සු කැමති වන දේවල් නෙමෙයි. බඩු ගණන් යන්න ඉඩ අරින්න වෙනවා. බදු තව වැඩි කරන්න වෙනවා. රජයෙන් දෙන සහන කපන්න වෙනවා. රාජ්‍ය සේවකයින් ඉවත් කරන්න වෙනවා. ඔය කිසිවක් කළ හැකි දේශපාලන වාතාවරණයක් රටේ නැහැ. මිනිස්සු ඉල්ලා සිටින්නේ රජය තවත් සහන දිය යුතු බවයි. රනිල් කරන්න යන්නෙත් ඒකම තමයි. 

"මේ අතර 2022 වසර සඳහා ඉදිරිපත් කළ සංවර්ධන අයවැය වෙනුවට අලුත් අයවැයක් ඉදිරිපත් කරන්න සැලසුම් කරල තිබෙනවා. එය සහන අයවැයක් ලෙස ඉදිරිපත් කරන්නයි මගේ සැලසුම."

අලුත් විණිමය ප්‍රතිපත්තිය කුමක්ද?

කිහිප දෙනෙක් විසින්ම ලංකාවේ දැන් ක්‍රියාත්මක වන විණිමය ප්‍රතිපත්තිය ගැන තාක්ෂණික පැහැදිලි කිරීමක් කරන්න කියලා ඉල්ලා සිටියා. මම පොදුවේ විණිමය ප්‍රතිපත්ති ප්‍රවර්ග ගැන විස්තරයක් කරන්නම්. මෙය කලිනුත් විස්තර කර තිබෙන නිසා ඇතැම් කොටසක් කෙළින්ම පැරණි ලිපියකින් උපුටා ගන්නවා.

1. පිරිසිදු පාවෙන විණිමය අනුපාත ක්‍රමය (clean float)

පිරිසිදු පාවෙන විණිමය අනුපාත ක්‍රමයක් (clean float) යටතේ විණිමය අනුපාතය (ඩොලරයක මිල) තනිකරම තීරණය වන්නේ වෙළඳපොළ ඉල්ලුම හා සැපයුම මතයි. බටහිර රටවල තිබෙන්නේ මෙවැනි ක්‍රමයක්. පිරිසිදු පාවෙන විණිමය අනුපාත ක්‍රමයක් යටතේ කිසිදු විටෙක රටේ ඩොලර් හිඟයක් හෝ ඩොලර් අතිරික්තයක් ඇති වෙන්නේ නැහැ. නිල සංචිත විශාල ලෙස එකතු වීමක් වෙන්නෙත් නැහැ. එසේ සංචිත නොතිබීම ඒ හේතුව නිසාම රටේ ආර්ථිකයට ප්‍රශ්නයක් වෙන්නෙත් නැහැ. එහෙත්, මෙවැනි ක්‍රමයක් යටතේ ලංකාව වැනි කුඩා හා පටු ආර්ථිකයක් ඇති රටක විණිමය අනුපාතය කෙටි කාලාන්තර තුළ රටට ඔරොත්තු නොදෙන සේ විචලනය විය හැකියි.

2. අපිරිසිදු පාවෙන විණිමය අනුපාත ක්‍රමය (dirty float)

අපිරිසිදු පාවෙන විණිමය අනුපාත ක්‍රමයකදීද (dirty float) විණිමය අනුපාතය වෙළඳපොළ ඉල්ලුම හා සැපයුම මත තීරණය වුවත්, මහ බැංකුව විසින් විටෙක වෙළඳපොළෙන් ඩොලර් මිල දී ගෙන සංචිත වලට එකතු කර ගැනීම හා තවත් විටෙක එම සංචිත විකුණා වෙළඳපොළට ඩොලර් මුදා හැරීම හරහා වෙළඳපොළ සැපයුම පාලනය කරනවා. ඒ හරහා ඉල්ලුම් සැපයුම් සමතුලිතතාව වෙනස් කර වක්‍ර ලෙස ඩොලරයක මිල පාලනය කරනවා. 2001 වසරේ සිට නිල වශයෙන් ලංකාවේ තිබුණේ මේ ක්‍රමයයි. මැදිහත් වීම් කරන්නේ විචලනයන් පාලනය කිරීමට පමණක්නම්, මිල පාලනයක් කෙරෙන්නේ නැත්නම්, යම් නිශ්චිත සංචිත ප්‍රමාණයක් නඩත්තු කරමින් මේ ක්‍රමය පවත්වා ගෙන යා හැකියි. ආසන්න වශයෙන් වෙළඳපොළෙන් මිල දී ගන්නා හා විකුණන ඩොලර් ප්‍රමාණ සමානයි. ඒ නිසා, කෙටි කාලයකදී සංචිත අඩු වැඩි වුවත් දිගුකාලීනව සංචිත ලොකුවට වෙනස් වෙන්නේ නැහැ.

3. ස්ථිර විණිමය අනුපාත ක්‍රමය (Fixed exchange rate system)

ස්ථිර විණිමය අනුපාත ක්‍රමයකදී කිසියම් බලධාරියෙකු විසින් අභිමතය පරිදි කිසියම් වෙනත් විදේශ මුදලකට (උදාහරණයක් ලෙස ඇමරිකන් ඩොලරයට) සාපේක්ෂව "තිබිය යුතු" විණිමය අනුපාතය තීරණය කරනවා. මෙය හරියටම වෙළඳපොළ ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිත කරන විණිමය අනුපාතය වීම සිදු නොවිය හැකි තරමේ අහම්බයක් පමණක් නිසා, මෙහි ප්‍රතිඵලය ලෙස රට තුළ ඩොලර් අතිරික්තයක් හෝ හිඟයක් ඇති වෙනවා. ඩොලර් අතිරික්තයක් ඇති වූ විට එම ඩොලර් ප්‍රමාණය මහ බැංකුව විසින් මිල දී ගෙන සංචිත වලට එකතු කර ගැනීමටත්, ඩොලර් හිඟයක් ඇති වූ විට සංචිත විකිණීමටත් සිදු වෙනවා. 1977 දක්වා ලංකාවේ තිබුණේ මෙවැනි ක්‍රමයක්. අපිරිසිදු පාවෙන විණිමය අනුපාත ක්‍රමයකදී මෙන් මේ ක්‍රමයේදී මිල දී ගැනීම් හා විකිණීම් සමතුලිත වෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, දිගින් දිගටම වෙළඳපොළ මිලට වඩා පහළින් මිල පවත්වා ගත්තොත් සංචිත දිගින් දිගටම විකිණීම නිසා සංචිත අවසන් විය හැකියි. එවිට, ආනයන පාලනය වැනි දැඩි ක්‍රියාමාර්ග ගන්න සිදු වෙනවා. එසේ නැත්නම් "තිබිය යුතු" විණිමය අනුපාතය වෙනස් කරන්න සිදු වෙනවා. ඩොලරය රුපියල් 200 මට්ටමේ තියා ගැනීමට උත්සාහ කිරීමේදී සංචිත හිඳී ගියේ මේ ක්‍රමය තුළයි. 

4. ලිස්සන ස්ථිර විණිමය අනුපාත ක්‍රමය (Crawling Peg)

සිංහල වචනය මගේ වචනයක්. වෙනත් නිවැරදි සිංහල වචනයක් තිබිය හැකියි. මෙහිදීද ස්ථිර විණිමය අනුපාත ක්‍රමයකදී මෙන් කිසියම් බලධාරියෙකු විසින් අභිමතය පරිදි විණිමය අනුපාතය තීරණය කර දැනුම් දෙන නමුත් එය ස්ථිරව එකම මට්ටමේ තියන්නේ නැහැ. කාලයත් සමඟ විණිමය අනුපාතය වෙනස් විය යුතු ආකාරයද කලින්ම තීරණය කර දැනුම් දෙනවා. උදාහරණයක් ලෙස ඩොලරයක මිල දිනපතා හරියටම රුපියල බැගින් ඉහළ යවන බව කලින් දැනුම් දෙන්න පුළුවන්. බොහෝ විට රටක් මේ ක්‍රමය තෝරා ගන්නේ ගෙවුම් ශේෂ අර්බුදයකින් ගොඩයාමේ සැලසුමක කොටසක් ලෙසයි. රුපියල් 200 මට්ටමේ හිර කරගෙන සිටි ඩොලරයේ මිල නිදහස් කරන අවස්ථාවේදී මගේ නිර්දේශය වූයේ මේ ක්‍රමයයි.

5. ලංකාවේ අලුත්ම ක්‍රමය (Trading band)

මෙය පාවෙන විණිමය අනුපාත ක්‍රමය පවත්වා ගන්නා අතරම මිල යම් ආකාරයකින් නියාමනය කිරීමක්. මෙහිදී ඉල්ලුම හා සැපයුම අනුව මිල ඉහළ යාමට ඉඩ ඇතත්, ඒ නිශ්චිත සීමාවක් තුළ පමණයි. ඊට වඩා වැඩියෙන් හෝ අඩුවෙන් ඩොලර් ගනුදෙනු කළ නොහැකියි. මෙම ක්‍රමය පාවෙන විණිමය අනුපාත ක්‍රමයක හා ලිස්සන ස්ථිර විණිමය අනුපාත ක්‍රමයක සම්මිශ්‍රණයක් ලෙසද සැලකිය හැකියි. මෙහිදී ස්ථිර විණිමය අනුපාත ක්‍රමයකදී මෙන් මහ බැංකුව විසින් අභිමතය පරිදි ඩොලරයක මිල තීරණය කරන්නේ නැහැ. එහෙත්, උපරිම හා අවම මිලක් නියම කරනවා. වෙළඳපොළ මිල මේ උපරිම මිල හා අවම මිල අතර මිලක්නම් මෙම ක්‍රමය පාවෙන විණිමය අනුපාත ක්‍රමයකින් කිසිසේත්ම වෙනස් වෙන්නේ නැහැ. එහෙත් දිනපතාම ඩොලරයක මිල මහ බැංකුව විසින් දැනුම් දෙන උපරිම (හෝ අවම) සීමාව දක්වා ගොස් නවතිනවානම් එය තවදුරටත් පාවෙන විණිමය අනුපාතයක් සේ සලකන්න බැහැ. එහිදී මෙය ලිස්සන ස්ථිර විණිමය අනුපාත ක්‍රමයකට සෑහෙන තරමකින් සමාන වෙනවා. ඒ එවිට දෛනිකව මිල තීරණය වන්නේ මහ බැංකුවේ අභිමතය පරිදි මිස වෙළදපොළ විසින් නොවන නිසා. 

ලංකාවේ දැන් පවතින තත්ත්වය තුළ මේ ක්‍රමය පරීක්ෂාවට ලක් කිරීම හොඳ තීරණයක් කියා මම හිතනවා. මා පෙර නිර්දේශ කළ ලිස්සන ස්ථිර විණිමය අනුපාත ක්‍රමයට සාපේක්ෂව මේ ක්‍රමය වෙළඳපොළ මත වඩා පදනම් වූ ක්‍රමයක්. පහුගිය කාලයේ ඇතැම් දින වල ඩොලරයක මිල රුපියල් 10කින් පමණ ඉහළ ගියේ තනිකරම වාගේ සමපේක්ෂණය මතයි. ක්‍රය ශක්ති සාම්‍ය පදනම මත 2001 වසරට සාපේක්ෂව බැලුවොත් අප්‍රේල් අවසානයේදී ඩොලරයක මිල රුපියල් 282.50ක් පමණ විය යුතුයි. දැන් වෙළඳපොළ මිල ඊට වඩා ගොඩක් වැඩියි. මම කාලයක් තිස්සේ දිගින් දිගටම කිවුවේ අපනයනකරුවන්ට හා ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ එවන අයට ලැබිය යුතු නියම මිල නොලැබෙන බවයි. එහෙත් දැන් සිදු වන්නේ එහි අනෙක් පැත්තයි. 

පසුගිය කාලය තුළ බැංකු පද්ධතිය තුළ විශාල ඩොලර් හිඟයක් ඇති වී තිබීමද මෙසේ ඩොලරයක මිල ඉහළ යාමට හේතුවක්. එම හිඟය නිසා බැංකු වලට වෙළඳපොළෙන් මිල දී ගන්නා ඩොලර් වලින් කොටසක් තමන්ගේ හිඟය පියවා ගැනීම සඳහා  යොදාගත යුතුව තිබෙනවා. වෙළඳපොලෙන් ඩොලර් එකතු කරගෙන මේ හිඟය පියවා ගැනීමෙන් පසුව ඩොලරයක මිල අඩු වීමේ ඉඩක් තිබෙනවා. ඒ වගේම, රජය කෙසේ හෝ ඩොලර් ප්‍රමාණයක් හොයා ගත්තොත් එයින්ද ඩොලරයක මිල අඩු විය හැකියි. මෙවැන්නක් ක්ෂණිකව සිදුවෙනු ඇතැයි මා සිතන්නේ නැතත් මිල නියාමනය කර තිබීම නිසා දෛනිකව ඕනෑවට වඩා වේගයෙන් ඩොලරයක මිල ඉහළ යාම මෙන්ම හදිසියේ මිල කඩා වැටීමේ ඉඩකඩද වැලකී තිබෙනවා. 

මේ ක්‍රමයට වෙළඳපොළ හැඩ ගැසෙන්නේ කොහොමද කියන එක ඉදිරි සතියේදී බලාගත හැකි වෙයි. එක්කෝ රුපියල් 360 මට්ටම ආසන්නව මිල ස්ථාවර වෙයි. එසේ නැත්නම් දෛනිකව රුපියල් 2කින් පමණ බැගින් මිල ඉහළ යයි. කලින් මෙන් දවසකට රුපියල් 5-10කින් මිල ඉහළ යාමනම් සිදුවන එකක් නැහැ. 

රනිල්ගේ ගෝටාගෝගම ගමන

සජිත් ප්‍රධාන සජබ විසින් තමන් කිසිසේත්ම ආණ්ඩුව සමඟ එකතු නොවෙන බව දැඩි ලෙස කියනවා. ඊට හේතුව ලෙස ඔවුන් කියන්නේ අරගලකරුවන්ව පාවා දිය නොහැකි බවයි. එසේ කීමෙන් සජිත් ඇතුළු සජබ විසින් පෙන්වන්න හදන්නේ ඔවුන් අරගලකරුවන් සමඟ ඒකාත්මිකව සිටින බවයි. 

ටික දවසකට කලින් සජිත් ගොටාගෝගම ගිය බවත්, එහිදී සජිත්ට ලැබුණු ප්‍රතිචාරත් කවුරුත් දන්නවා. ඊට සමගාමීව ගොටාගෝගම ගිය අනුර කුමාරට එවැනි ප්‍රශ්නයකට මුහුණ දෙන්න වුනේ නැහැ. මෙය විවිධ ආකාරයන්ගෙන් අර්ථකථනය වුනා. සජබ පැත්තෙන් කියවුනේ අරගලකරුවන් අතර සිටි ජවිපෙ සාමාජිකයින් විසින් සජිත්ට එරෙහි ක්‍රියාකාරකම මෙහෙයවූ බවයි. ඇත්තටම සිදු වුනේ එවැන්නක් වෙන්න පුළුවන්.

වඩා වැදගත් කරුණ අරගලකරුවන් අතර සිටි ජවිපෙ සාමාජිකයින් විසින් සජිත්ට එරෙහි ක්‍රියාකාරකම මෙහෙයවූවාද නැද්ද කියන එක නෙමෙයි. ඔවුන් එසේ කළේනම්, ඔවුන්ට අරගල භූමිය තුළ එසේ කළ හැකි වුනා කියන එකයි. මීට පෙර පාර්ලිමේන්තුව අසලදීත් මීට සමාන දෙයක් සිදු වුනා. මේ සිද්ධි හා අදාළව ජවිපෙට කරන විවේචන ඇත්ත සේ සැලකුවත්, එයින් පැහැදිලිව ගම්‍ය වන්නේ සජබට අරගලය තුළ කළ නොහැකි වූ දෙයක් ජවිපෙ විසින් අරගලය තුළ කර තිබෙන බවයි.

මේ සිද්ධිය හා අදාළව අනුර කුමාර විසින් පැහැදිලි කිරීමක් කළා. එහිදී ඔහු කිවුවේ සජිත් විසින් අරගලකරුවන් විසින් ප්‍රතික්ෂේප කළ සංස්කෘතිය නියෝජනය කරමින් එහි පැමිණීම හා තමන් එසේ නොකිරීම වෙනස් ප්‍රතිචාර වලට හේතු වූ බවයි. අදාළ සිද්ධිය පැත්තකින් තිබ්බත් අනුර කුමාර කියන මේ කතාව ඇත්තක්. සජිත් විසින් මෙන්ම බොහෝ දුරට සජබ විසින් නියෝජනය කරන්නේද අරගල බිමේ හා එයින් පිටත සිටින අරගලකරුවන් විසින් ප්‍රතික්ෂේප කරන සංස්කෘතියයි.

ගෝටාගෝගම බිහිවද්දී ඒ තුළ, රටේ සුළුතරයක් වන, ලිබරල් අදහස් ඇති නාගරික නිරාගමිකයන් බලවත්ව සිටියා. ඔවුන්ගේ සටන් පාඨ වලින් කොටසක්, විශේෂයෙන්ම දූෂණ විරෝධය හා සමානාත්මතාව, ජවිපෙ/පෙසප සටන් පාඨ සමඟ අතිපිහිත වුවත්, ආර්ථික නිදහස හා සම්බන්ධ ජවිපෙ/පෙසප සම්ප්‍රදායික අදහස් අරගලය තුළ කැපී පෙනෙන ලෙස නියෝජනය වූයේ නැහැ. "225ම එපා" කියන ඉල්ලීම රාජපක්ෂලා විසින් ජනගත කළ බොරු ඉල්ලීමක් නෙමෙයි. ප්‍රධාන පක්ෂ වලට තරම් නොවුනත් ජවිපෙ කෙරෙහිද යම් විරෝධයක් හෝ කළකිරීමක් අරගලය තුළ තිබුණා.

කෙසේ වුවත්, මෙවැනි මහජන ව්‍යාපාරයක් හා බද්ධ විය හැකි ආකාරය ගැන ප්‍රධාන පක්ෂ වලට නොතිබුණු අත්දැකීම් ජවිපෙ/පෙසප පක්ෂ වලට තිබුණා. ඔවුන් තමන්ගේ එම දැනුම හා අත්දැකීම් සාර්ථක ලෙස ප්‍රයෝජනයට ගනිමින් අරගලය හා බද්ධ වී තමන්ගේ අදහස් ඒ තුළට පොම්ප කළා. අනුර කුමාර ගෝටාගෝගම යන්නේ අවශ්‍ය පමණ අරගලයේ අරමුණු හා ජවිපෙ අරමුණු සුසර වී ඇති බව තහවුරු කර ගැනීමෙන් පසුවයි. ඊට පෙර, ජවිපෙ/ජාජබ පාගමන ගෝටාගෝගම යාමේ උත්සාහය හරහා දමා බැලූ මුට්ටියට පොලු පාර වැදීමෙන් ජවිපෙ විසින් පසු එම උත්සාහය අතහැර දමනු ලැබුවා.

මා පෙර ලිපියක සඳහන් කළ පරිදි අරගලයේ දිශානතිය ගැන සෑහීමකට පත් නොවන කෙනෙකු විසින් කළ යුතු වූයේ අරගලය හා බද්ධ වීමයි. අරගලය තුළ ඒ සඳහා දොරටු විවරව තිබුණා. ජවිපෙ/පෙසප මුලින්ම එහි ප්‍රයෝජනය ගත්තා. එම පක්ෂ වලට තිබෙන අත්දැකීම් යම් පමණකින් තිබෙන චම්පිකගේ කණ්ඩායමද ඔවුන්ට හැකි පරිදි අරගලය තුළට රිංගා ගත්තා. අරගලයට බෞද්ධ සංස්කෘතිකාංග එකතු වුනේ ඉන් පසුවයි. එහෙත්, චම්පික විසින් සජිත් ගත් අවදානම ගන්න ගියේ නැහැ.

සජිත් ප්‍රධාන සජබ විසින් මුල සිටම කළේත්, දැන් කරන්නේත්, අරගලයෙන් ආත්මික ලෙස දුරස්ථව සිටිමින් සම්ප්‍රදායිකව ලංකාවේ දේශපාලනඥයින් විසින් කළ ලෙස අරගලයේ නියෝජනය තමන් අතට ගන්න උත්සාහ කරන එකයි. එය හරියන වැඩක් නෙමෙයි. අරගලය හා ආත්මික ලෙස සම්බන්ධ නොවී භෞතික ලෙස ඒ හා සම්බන්ධ විය නොහැකියි. ගෝටාගෝගමින් සජිත්ව හෝ සජබ නියෝජනය නොවනවාක් මෙන්ම ගෝටාගෝගම ගොඩ නැගෙන්නේ සජිත් විසින්ද නියෝජනය කරන දේශපාලන සංස්කෘතියට එරෙහිවයි.

මේ අතින් බැලූ විට රාජපක්ෂලා ඉන්නේ සජිත්ට වඩා බොහෝ ඉදිරියෙන්. අරගලයේ ප්‍රධානම ඉල්ලීම රාජපක්ෂලා වී තිබීම තුළ පවා ඔවුන් අරගලය හා ඒකාත්මික වීමේ උත්සාහය අත ඇරියේ නැහැ. අරගලකරුවන්ගේ ප්‍රොෆයිල් වලට ජාතික කොඩි එකතු වෙද්දී  රාජපක්ෂලාගේ ප්‍රොෆයිල් වලට ජාතික කොඩි එකතු වීම උදාහරණයක්.

රාජපක්ෂලාට තිබෙන්නේ ජලය වැනි, අඩංගු භාජනයේ හැඩය ගන්නා, ගඳක් සුවඳක් නැති අවර්ණ දේශපාලනයක්. ඔවුන් අවශ්‍ය පරිදි එයට ගඳ සුවඳ හා වර්ණ එකතු කර ගන්නවා. රාජපක්ෂලාගේ ජාතිකවාද, ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති ආදී හැම දෙයක්ම මේ විදිහට පිටින් එකතු කරගත් වර්ණ, ගන්ධ හා හැඩතල පමණයි. අවශ්‍ය මොහොතේදී තමන්ගේ පැවැත්ම වෙනුවෙන් ඔවුන් මේ ඕනෑම දෙයක් වෙනස් කර ගන්නවා. මම හිතන්නේ මේ ගැනනම් විපක්ෂයේ සියළු පක්ෂ වලට මෙන්ම බොහෝ අරගලකරුවන්ටද හොඳ අවබෝධයක් තිබෙනවා. ඔවුන්ගේ අනෙක් හැම ඉල්ලීමකටම උඩින් රාජපක්ෂලා ගෙදර යා යුතු බවට වන ඉල්ලීම තියන්නේ ඒ නිසා.

තමන්ට බලයේ සිටිය හැකි තාක්, පීඩනය හමුවේ, රාජපක්ෂලා අනෙක් ඕනෑම ඉල්ලීමක් ඉටු කරනවා. මේ තත්ත්වය හමුවේ සජබ, ජාජබ වැනි විපක්ෂ දේශපාලන පක්ෂ වල උපක්‍රමය වී තිබෙන්නේ රාජපක්ෂලා සම්පූර්ණයෙන්ම ඉවත් වන තුරු සටන අත් නොහැරීමයි.

කොහොම වුනත්, රාජපක්ෂලා කියන්නේ අහම්බයක් නෙමෙයි. ඔවුන් තේරී පත්ව සිටින්නේ නීත්‍යනුකූල ලෙස මහජන කැමැත්තෙන්. නීතිය අනුව ඔවුන්ගේ ජනවරම නැති වී නැහැ. ඉල්ලා අස් වන සේ බල කිරීම හැර ගෝඨාභයව නීත්‍යානුකූල ලෙස ඉවත් කළ හැකි ක්‍රමයක් නැහැ. මේ කාරණයේදී පවතින නීති රාමුවට පිටින් යාමට ජවිපෙ/පෙසපෙ වැනි පක්ෂ පැකිලෙන්නේ නැතත් එය කිසිසේත්ම බහුතර කැමැත්ත නෙමෙයි. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සම්ප්‍රදාය බිඳ වැටෙනවාට රටේ බහුතරය කැමති නැහැ. එවැනි අපේක්ෂාවන් ඇත්නම් ඒ ඉතා සුළු පිරිසකට පමණයි. අරගලය තුළ වුවද මෙවැනි අදහස් ඇති අයට සාපේක්ෂව වැඩි නියෝජනයක් මිස බහුතරය නියෝජනයක් ඇති බවක් පෙනෙන්නට නැහැ.

මේ අන්ත දෙක අතර රනිල්ගේ ප්‍රවේශය මධ්‍යස්ථ හා ප්‍රායෝගික එකක්. මෙහිදී රනිල් කරන්නේ අරගලය තුළ ජවිපෙ/පෙසපෙ වැනි පක්ෂ විසින් කළ දෙයමයි. 

අරගලය ආරම්භ වුනේ අඩු වැඩි වශයෙන් ජවිපෙටද එරෙහිවයි. එහෙත්, අරගලය හා සුසර වීම මගින් ජවිපෙ එහි බල කේන්ද්‍රය සැලකිය යුතු තරමින් තමන් දෙසට ආකර්ෂණය කර ගත්තා. මා ඒ දවස් වලම කියූ පරිදි, අරගලයේ දිශානතියට බලපෑම් කළ යුතු වූ අයෙකු විසින් කළ යුතු වූයේ අරගලයට සහයෝගය දෙමින් ඒ හා එක් වීමයි. දැන් ආණ්ඩුව සම්බන්ධවද මෙයම කළ හැකියි. රනිල් කරන්නේ එයයි.

රනිල් කරන දෙයම විපක්ෂයේ අනෙකුත් පක්ෂ විසින්ද කළේනම් ආණ්ඩුව තුළ රාජපක්ෂලා දුර්වල කර අවසාන වශයෙන් රාජපක්ෂලා ඉවත් කළ හැකිව තිබුණා. එහෙත්, රනිල්ට තනිව ඒ තරම් දුරක් යා නොහැකියි. එවැනි ඉලක්කයක්ද නොතිබිය හැකියි.

ප්‍රමුඛ සටන් පාඨය රාජපක්ෂලා ගෙදර යැවීම නොවුනානම්, මේ වන විට රාජපක්ෂලාත් ගෝටාගෝගම ගිහින්. එහෙත්, ප්‍රමුඛ සටන් පාඨය රාජපක්ෂලා ගෙදර යැවීම වීම තුළ ඔවුන්ට ඒ සඳහා වූ අවකාශය මුළුමනින්ම වාගේ ඇහිරී තිබෙනවා. මෙයට පිළියමක් ලෙස ආණ්ඩුව තුළ සිටි කොටස් එළියට යාමට ඉඩ සැලසුවත් එයින්ද අවශ්‍ය වැඩේ සිදු වුනේ නැහැ. 

රාජපක්ෂලා කොහොම වුනත් රනිල් මේ වෙද්දී ගෝටාගෝගම පදිංචි වෙලා. රනිල් ඒ වැඩේ කර තිබෙන්නේ තනිකරම සජිත්ගේ ක්‍රමයට ප්‍රතිවිරුද්ධ ලෙසයි. සජිත් අරගලයෙන් අධ්‍යාත්මික ලෙස දුරස්ථව සිටිමින් භෞතිකව එහි යාමට උත්සාහ කර ඇන ගනිද්දී, රනිල් අරගල භූමිය පැත්ත පළාතක නොගොත් එහි අදෘශ්‍යමාන කූඩාරමක් අටවා ගන්නවා. අනුර කුමාරලා මුලින් කරපු දෙයමයි. 

තමන් අරගලය පාවා නොදෙන බව සජබ කිවුවත්, සෛද්ධාන්තික ලෙසම මෙය කළ නොහැකියි. සජබ විසින් නියෝජනය කරන්නේද අරගලයට සක්‍රිය ලෙස සහභාගී වී සිටින්නන් විසින් ප්‍රතික්ෂේප කරන දේශපාලන සංස්කෘතියයි. අරගලය වෙනුවෙන් පෙනී සිටීම කියන්නේ රාජපක්ෂලාගේ දේශපාලනය මෙන්ම සජබ දේශපාලනයද අවසන් වීමයි.

කොහොම වුනත්, සජබටද අරගලය තුළ නියෝජනයක් තිබෙනවා. එහෙත් එය තිබෙන්නේ සක්‍රිය අරගල භූමිය තුළ නෙමෙයි. අරගලයට සහයෝගය දෙමින් අරගලයෙන් පිට සිටින වැඩිහිටි වයස් කාණ්ඩය තුළයි. ඒ අයට අරගලය තුළ සක්‍රියව සිටින "තමන්ගේ දරුවන්ට" සහයෝගය දෙන්නේ ආර්ථික හේතු මතයි. ඔවුන්ට දේශපාලන සංස්කෘතිය පිළිබඳ ප්‍රශ්න ඇතත් එය ප්‍රමුඛ ප්‍රශ්නය නෙමෙයි. ඒ වගේම, අරගලයට සහයෝගය දුන්නත්, මේ කණ්ඩායම ප්‍රශ්නයේම කොටසක්. 

තමන්ට නියෝජනය කළ හැකි, අරගලයට පිටින් සිටින අරගලකරුවන් ඉලක්ක කරනවානම් සජබ විසින් කළ යුතුව තිබුණේ ආණ්ඩුවට එකතු වී ආණ්ඩුව තුළ රාජපක්ෂ බලය දුර්වල කිරීමයි. එහෙත්, ඒ වෙනුවට සජබ විසින් සක්‍රිය අරගලකරුවන් නියෝජනය කරන්නට යාමෙන් කරගන්නේ යම් ආකාරයක දේශපාලනික සිය දිවි නසා ගැනීමක්. ඔවුන්ව නියෝජනය කරන්නට අවශ්‍යනම් සජබට තමන්ගේ දේශපාලන සංස්කෘතිය විප්ලවීය ලෙස වෙනස් කර ගන්න වෙනවා. කෙටියෙන් කිවුවොත් ජවිපෙ වගේ වෙන්න වෙනවා. එය ප්‍රායෝගිකව සජබට කළ නොහැකි දෙයක්. එවැනි තත්ත්වයක් යටතේ යම් ආකාරයකින් රාජපක්ෂලා ගෙදර යැවුවොත් එයින් පසුව අනිවාර්යයෙන්ම ඔය විරෝධයම සජබ පැත්තටත් හැරෙනවා.

මේ වන විට සජබට නියෝජනය කළ හැකිව තිබුණු, අරගලය තුළ සක්‍රියව නොසිටින, පැත්තකට වී අරගලයට සහයෝගය දෙන විශාල පිරිසකගේ වීරයා වී ඉන්නේ රනිල් වික්‍රමසිංහයි. ආර්ථික ස්ථායීකරණය සඳහා රනිල් වික්‍රමසිංහ විසින් ඉදිරියේදී ගෙන ඒමට නියමිත ප්‍රතිසංස්කරණ වලට විරුද්ධ වීමට සජබට කිසිසේත්ම හැකි වන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, එම ප්‍රතිසංස්කරණ වලට එරෙහිව නැගෙන ජනමතයේ වාසිය කිසිසේත්ම සජබට ගත හැකි වන්නේ නැහැ. අනෙක් පැත්තෙන් එම ප්‍රතිසංස්කරණ  නොකරම බැරි බව පිළිගන්නා පිරිසට නායකත්වය දීමේ හැකියාවද සජබ විසින් ප්‍රයෝජනයට අරගෙන නැහැ. 

ජවිපෙට අනුව රනිල් වික්‍රමසිංහ රාජපක්ෂලාගේ "කුලී හේවායෙක්". නලින් ද සිල්වා වැනි අය නොකියා කියන්නෙත් ඒකයි. යම් හෙයකින් රනිල් වික්‍රමසිංහ සාර්ථක වුවහොත් රාජපක්ෂලා කියනු ඇත්තේ අවශ්‍ය පරිදි "කුලී හේවායින්" යොදාගෙන අවශ්‍ය දේ කර ගැනීමට තමන්ට හැකි බවයි. රනිල් වික්‍රමසිංහ රාජපක්ෂලාගේ කුලී හේවායෙක්නම් දැන් ඒ කුලී හේවායා ගෝටාගෝගම කූඩාරමකුත් අටෝගෙන.

සජිත් හමුවේ ඇති අවසන් පරීක්ෂණය

නව අගමැති රනිල් වික්‍රමසිංහ විසින් විපක්ෂ නායක හා සජබ නායක සජිත් ප්‍රේමදාස වෙත ලිපියක් යවමින් සම්ප්‍රදායික පාර්ලිමේන්තු දේශපාලනයෙන් ඔබ්බට ගිය නිර්පාක්ෂික ආණ්ඩුවක් පිහිටුවීම සඳහා ආරාධනා කර තිබෙනවා. මේ ආරාධනාව හමුවේ සජිත් විසින් මොන විදිහට ප්‍රතිචාර දක්වයිද? සජිත් හමුවේ තිබෙන විකල්ප මොනවාද?

දැනට ආණ්ඩුව කියන්නේ කලින් සිටි ආණ්ඩුව සහ රනිල් වික්‍රමසිංහගේ එකතුවක්. මහජන විරෝධය එල්ල වුනේ සමස්තයක් ලෙස කලින් ආණ්ඩුවට, එහි ප්‍රධාන පුද්ගලයින්ට, එහි මතවාදයට හා ක්‍රියාකාරකම් වලටයි. එයින් ඔබ්බට සමස්ත දේශපාලන ක්‍රමයටද ඊට වඩා තරමක් අඩු විරෝධයක් එල්ල වුනා. සමස්ත ආර්ථික-දේශපාලන ක්‍රමයටද ඊටත් වඩා අඩු, එහෙත් ප්‍රබල විරෝධයක් එල්ල වී තිබෙනවා. 

රනිල් වික්‍රමසිංහ ආණ්ඩුව හා එකතු වීමෙන් සමස්ත ආර්ථික-දේශපාලන ක්‍රමයටම විරෝධය දක්වන්නන් එම විරෝධයෙන් බැහැර වන්නේ නැහැ. සජිත්ගේ තීරණය මත මෙය වෙනස් වන්නේද නැහැ. එහෙත්, සජිත්ගේ තීරණය මත සමස්ත දේශපාලන ක්‍රමයට විරෝධය දක්වන්නන් කෙරෙහි යම් පමණකද, ආණ්ඩුවේ ප්‍රධානීන්ට හා එහි ක්‍රියාකාරකම් වලට එරෙහි අයගේ විරෝධයට යම් පමණකද, බලපෑමක් සිදු වනවා. ආර්ථිකය සම්බන්ධව ආණ්ඩුවේ මතවාදයට පමණක් එරෙහි වූ බොහෝ දෙනෙකුගේ එම විරෝධය යම් පමණකින් හෝ සමනය කරන්නට රනිලාගමනය දැනටමත් සමත්ව තිබෙනවා. 

රනිල් අගමැති ධුරය දරන ආණ්ඩුවකට සම්බන්ධ වීම වඩාත්ම පහසු සජබටයි. පොදුජන පෙරමුණට එය ඊට වඩා අපහසුයි. යම් හෙයකින් සජිත් ඇතුළු සජබ මේ ආරාධනාව ප්‍රතික්ෂේප කළහොත් රනිල් හමුවේ තිබෙන විකල්ප මොනවාද? එක්කෝ කලින් ආණ්ඩුවේ සිටි අය සමඟ ආණ්ඩුවක් පිහිටුවා ගත යුතුයි. එසේ නැත්නම්, යම් නිර්පාක්ෂික පිරිසක් ආණ්ඩුවට සම්බන්ධ කර ගැනීමේ විකල්පයද රනිල් හමුවේ තිබෙනවා. 

මෙයින් දෙවැන්න කළහොත් මහජන විරෝධය මුළුමනින්ම නොවුනත් යම් තරමකින් හෝ බොහෝ දුරට සමනය වෙනවා. එහෙත්, එහිදී ජයගත යුතු බාධක ගණනාවක් තිබෙනවා. පළමුව, මේ වැඩේට ඉඩ සලසා පොදුජන පෙරමුණේ ජාතික ලැයිස්තු මන්ත්‍රීන් යම් පිරිසකට ඉල්ලා අස්වීමට සිදු වෙනවා. දෙවනුව, මේ සඳහා සුදුසුකම් ඇති, අභියෝගය භාර ගැනීමට කැමති හා අරගලකරුවන්ගේ සහයෝගය දිනාගත හැකි පුද්ගලයින් හොයා ගන්න වෙනවා. මේ සියල්ල හදිසියේ සිදු වීමට විශාල ඉඩක් නැහැ.  

දෙවැන්න සිදු නොවන්නේනම් ඉතිරි වන්නේ පළමු විකල්පයයි. ඒ තත්ත්වය යටතේ මහජන විරෝධය කෙතරම් දුරකට සමනය වේද යන්න පිළිබඳව අනාවැකි කියන්න අමාරුයි. රනිල්ව පරීක්ෂා කිරීම සඳහා යම් කාලයක් මහජනතාවගෙන් ලැබුණා කියා අපි හිතමු. එම කාලය තුළ අරගලකරුවන් අපේක්ෂා කරන ආකාරයේ "හොර ඇල්ලීමක්" හෝ "හොරුන්ට දඬුවම් දීමක්" සිදු වීමේ ඉඩක් නැහැ. එහෙත්, ආර්ථිකය ස්ථාවර කිරීම සඳහා අවශ්‍ය වැඩපිළිවෙළ අනිවාර්යයෙන්ම ඉදිරියට යයි.

මේ තත්ත්වය තුළ සිදු වන්නේ සජබ අවලංගු කාසියක් බවට පත් වීමයි. මොකද ආර්ථිකය හා අදාළව රනිල්ට නැති අමුතු යෝජනාවක්, අදහසක් හෝ වැඩපිලිවෙලක් සජබ සතුව නැහැ. ඒ නිසා, මේ ආණ්ඩුව සමඟ එක්ව රනිල් විසින් ඉදිරිපත් කිරීමට ඉඩ තිබෙන වැඩ පිලිවෙළකට සජබටද සහයෝගය දක්වන්න වෙනවා. විරුද්ධ වෙනවානම් විරුද්ධ වෙන්න පුළුවන් වෙන්නේ බොරු තාක්ෂනික හේතුවක් අල්ලා ගැනීමෙන් පමණයි. එහෙම කළොත් එයත් සජබට නරක විදිහට බලපානවා. 

ජාජබට මෙන්ම ආණ්ඩුව සමඟ සිටි සුළු පක්ෂ වලටද මේ ප්‍රශ්නය මෙලෙසම බලපාන්නේ නැහැ. චම්පිකගේ 43බලකායට පවා එජාපයෙන් හා සජබයෙන් වෙනස් ලෙස පෙනී සිටිය හැකි යම් අනන්‍යතාවයක් තිබෙනවා. එහෙත් සජබය හා එජාපය අතර එවැනි වෙනස්කමක් නැහැ. ඒ නිසා, ආර්ථික නොවන වෙනත් කරුණු ඉදිරිපත් කරමින් සජබ විසින් රනිල්ගේ ඉල්ලීම ප්‍රතික්ෂේප කිරීමේ වාසිය වැඩි වශයෙන් ජාජබ විසින් හා යම් තරමකින් 43 කණ්ඩායම විසින් ලබා ගන්නට ඉඩ තිබෙනවා. 

සජබ මේ ආරාධනාව පිළිගන්නේනම් ඇති වන තත්ත්වය කුමක්ද? 

රනිල් විසින් එකඟ වීමට ඉඩ ඇති ආර්ථික වැඩ පිළිවෙළ සමඟ සජබට කොහොමටත් එකඟ වෙන්න වෙනවා. ආණ්ඩුව ඇතුළේ සිටියත් නැතත් එයට විරුද්ධ වීමට සජබට ඉඩක් ලැබෙන්නේ නැහැ. ඊට අමතරව අරගලකරුවන් විසින් ඉල්ලා සිටින අනෙකුත් ඉල්ලීම් වෙනුවෙන් පෙනී සිටීමේ හෝ නොසිටීමේ තීරණයද සජබ හමුවේ තිබෙනවා. 

ආණ්ඩුවට එකතු වී රනිල් විසින් යෝජනා කරන්නට නියමිත ආර්ථික වැඩපිළිවෙළ ඉදිරියට ගෙනයාම පමණක් කළොත්, සජබට ඒත් වෙන්නේ ජවිපෙ උගුලේ හිර වෙන්නයි. එහිදී රන්ජන් රාමනායකගේ ජනප්‍රිය විවේචනය තව දුරටත් තහවුරු වෙනවා. ඒ නිසා, ආණ්ඩුවට මේ ආකාරයෙන් ආර්ථිකය බේරාගැනීම සඳහා පමණක් එකතු වුනත්, එසේ නොකළත්, සජබ එකම උගුලේ අහුවෙලා. 

සජබට තවදුරටත් පවතින්න අවශ්‍යනම් අනිවාර්යයෙන්ම ආර්ථික ස්ථායීකරන වැඩපිළිවෙලකට එකඟ වන අතරම දූෂණ විරෝධී ක්‍රියාමාර්ග සඳහාද සක්‍රිය ලෙස මැදිහත් වීමට සිදු වෙනවා. එය කළ හැකි වන්නේ අවශ්‍ය දේශපාලන බලය ලබා ගත හැකිනම් පමණයි. මෙය අභියෝගාත්මක කාර්යයක් වුවත් සජබ සතුව ඒ සඳහා අවශ්‍ය හෙට්ටු කිරීමේ ශක්තිය තිබෙනවා.

සජබ ආණ්ඩුව සමඟ එකතු වන්නේනම් සහ මැදිහත් වීම් නොකර දූෂණ විරෝධී ක්‍රියාමාර්ග ඉදිරියට ගෙනයාමට ඉඩ දෙන බව විශ්වාසනීය ලෙස තහවුරු කළ හැකිනම් අරගලකරුවන් අතරින් සමස්ත ආර්ථික-දේශපාලන ක්‍රමයේ වෙනසක් සොයන කණ්ඩායම් හැර අනෙකුත් බොහෝ දෙනෙකුගේ අරමුණු ඉටු වෙනවා. ගෝඨාභය රාජපක්ෂ ධුරය අත් නොහැරීම මෙයට බාධාවක් නෙමෙයි. ආණ්ඩුක්‍රම සංශෝධනයකින් ඔහුගේ බලතල සීමා කර, පාර්ලිමේන්තුව හරහා මුදල් වෙන් කිරීම් සීමා කළ විට ඔහුට කළ හැකි ලොකු දෙයක් නැහැ. 

මේ දේවල් කිරීම සඳහා සජබට අවංක උවමනාවක් තිබිය යුතුයි. ඒ වගේම ඒ බව ජනතාවට පෙනෙන්නත් අවශ්‍යයි. සජබ විසින් කළ යුත්තේ මේ සඳහා අවශ්‍ය බලතල ලබා ගැනීමට හෙට්ටු කිරීමයි. පාර්ලිමේන්තුවේ සිටින සජබ සාමාජිකයින්ම වෙනුවට අරගලකරුවන්ට එකඟ විය හැකි ස්වාධීන පුද්ගලයෙකු හෝ දෙදෙනෙකු පිටතින් ගෙන ආ හැකිනම් ඔවුන් අනිවාර්යයෙන්ම තෘප්තිමත් වනු ඇති. 

මේ ආකාරයේ බරපතල හෙට්ටු කිරීමක් කිරීමේ හැකියාවක් ජාජබ සතුව නැහැ. එහෙත් සජබ සතුයි. එවැනි හෙට්ටු කිරීමක් කිරීමෙන් පසුව ප්‍රතිඵලය කුමක් වුවත් එහි වාසිය සජබටයි. එසේ නොකර පන්දුව නිදැල්ලේ යන්න ඇරියොත් හෝ විකට්ටුව වහගෙන ආරක්ෂාකාරී පියවර ගන්න ගියොත් පාඩුවත් සජබටම තමයි. යම් හෙයකින් සාර්ථක හෙට්ටු කිරීමක් කර දූෂණ විරෝධී ක්‍රියාමාර්ග සඳහා අවශ්‍ය බලතලද සමඟ ආණ්ඩුවට එකතු වීමට හැකි වුවහොත් අභියෝගයට මුහුණ දෙන්න වෙන්නේ ජාජබටයි. හෙට්ටු කිරීම අසාර්ථක වුවහොත් පළමුව ආණ්ඩුවට හා රනිල්ටත්, දෙවනුව ජාජබටත් අභියෝගාත්මක තත්ත්වයකට මුහුණ දෙන්න වෙනවා.

#ඉකොනොමැට්ටා 

ඩොලර් එකට වෙන්න යන දේ

පෙර ලිපියෙහි අනුමාන කළ මහ බැංකු තීරණය හා අදාළ නිල නිවේදනය හොයා ගත හැකි වුනා. මහ බැංකුව විසින් වාණිජ බැංකු වල ප්‍රධාන විධායක නිලධාරීන්ට නිකුත් කර ඇති 2022 මැයි 12 දාතම දරන හා අංක 33/04/12/0012/004 දරන මෙහෙයුම් උපදෙස් අනුව 2022 මැයි 13 දින සිට මහ බැංකුව විසින් වාණිජ බැංකු වල තැන් ගනුදෙනු (spot transactions) එක්තරා ආකාරයක නියාමනයකට ලක් කරනවා. මෙහිදී සිදුවන්නේ අදාළ ගනුදෙනු සිදුවිය යුතු උපරිම හා අවම සීමාවක් නියම කිරීමයි.

මීට පෙර මහ බැංකු අධිපති ධුරය දැරූ කබ්රාල්ගේ සයමාසික සැලැස්ම තුළද මෙවැනි දෙයක් සිදු වුනා. එය පවතින අර්බුදයටද හේතු වුනා.  දැන් සිදු වෙන්න යන්නේත් එවැන්නක්ද?

මෙය එවැන්නක් මෙන් පෙනුනත් එවැන්නක්ම නෙමෙයි. වෙනස මේකයි. කලින් වාරයේද මෙවැනිම උපරිම හා අවම සීමා නියම කිරීමක් (විධිමත් හෝ අවිධිමත් ආකාරයෙන්) සිදු වුනත් අදාළ සීමා නියම කෙරුණේ හිතුමතේට, පුද්ගල විනිශ්චයන් මතයි. එහෙත්, මෙවර මෙම සීමා නියම කෙරෙන්නේ එසේ කාගෙවත් හිතු මනාපෙට නෙමෙයි. වෙළඳපොළ මත පදනම්වයි.

මේ අනුව, එක් එක් දිනයේ සිදුවන අන්තර්බැංකු තැන් ගනුදෙනු වල බරිත සාමාන්‍ය අගය මහ බැංකුව විසින් ගණනය කරනවා. මේ ගණනය කිරීම අලුත් දෙයක් නෙමෙයි. මහ බැංකුව විණිමය අනුපාතය ලෙස දිනපතා ප්‍රසිද්ධ කරන්නේ මෙම අගයයි. මේ අගය වෙළඳපොළ මත තීරණය වන්නක්. දැන් සිදුවන අලුත් වෙනස වන්නේ ඕනෑම දිනක අන්තර්බැංකු තැන් ගනුදෙනු සිදු කළ හැකි මිල මෙසේ මහ බැංකුව විසින් නිවේදනය කරන පෙර දින පැවති සාමාන්‍ය මිලෙන් වෙනස් විය හැක්කේ නිශ්චිත සීමාවක් තුළ පමණක් වීමයි.

මෙහිදී සිදු වන්නේ වෙළඳපොළ නියාමනය කිරීමක්. එහෙත්, වෙළඳපොළ සංඥාව මග හැර යාමක් සිදු වන්නේ නැහැ. අවිනිශ්චිතතාවය අඩු කිරීමක් පමණක් සිදු වෙනවා. ඕනෑම දවසක ඩොලරයක මිල ඉල්ලුම හා සැපයුම අනුව ඉහළ හෝ පහළ යා හැකියි. එහෙත්, එසේ ඉහළ හෝ පහළ යා හැකි උපරිම සීමාවක් තිබෙනවා. ඒ නිසා, ආනයනකරුවන්ට, අපනයනකරුවන්ට හා අනෙකුත් අයට ඩොලරයේ මිල වෙනස් වීම ගැන යම් අදහසක් ඇති කර ගත හැකියි.

ඉහත සඳහන් මෙහෙයුම් උපදෙස් වල බලපෑම තීරණය වන්නේ මහ බැංකුව විසින් නිවේදනය කරන විචල්‍යතා සීමාව මතයි. පෙර දින බරිත සාමාන්‍ය තැන් මිල තීරණය වන්නේ මහ බැංකුවෙන් ස්වායත්ත ලෙස තනිකරම වෙළඳපොළ ඉල්ලුම හා සැපයුම මත වුවත්, විචල්‍යතා සීමාව තීරණය වන්නේ මහ බැංකුවේ අභිමතය මතයි. එය තීරණය කරන ආකාරය ඉහත කී අංක 33/04/12/0012/004 දරන මෙහෙයුම් උපදෙස් මාලාවේ නැහැ.

ඉන් පසුව මහ බැංකුව විසින් නිකුත් කර තිබෙන 2022 මැයි 13 දාතම දරන හා අංක 33/04/12/0012/005 දරන මෙහෙයුම් උපදෙස් අපට වෙනත් මූලාශ්‍රයකින් ලැබී තිබෙනවා. මහ බැංකු වෙබ් අඩවියෙන් මෙහි මුල් පිටපතක් සොයා ගත නොහැකි වුවත්, පෙනෙන ආකාරයට මෙය සැබෑ ලේඛණයක් කියා සිතිය හැකියි. එය පදනම් වන්නේ පෙර දින නිකුත් කළ මෙහෙයුම් උපදෙස් මතයි.

දෙවනු කී 33/04/12/0012/005 දරන මෙහෙයුම් උපදෙස් අනුව අන්තර්බැංකු තැන් අනුපාතය පෙර දින පැවති අනුපාතය වූ රුපියල් 360 සිට අඩු හෝ වැඩි විය හැක්කේ රුපියල් 2.60කින් පමණයි. මෙම සීමාව ගණනය කළ ආකාරය පැහැදිලි නැහැ. කෙසේ වුවද, මෙම මෙහෙයුම් උපදෙස් නිකුත් කිරීමෙන් අනතුරුව ඩොලරයක තැන් මිල පෙර දින පැවති රුපියල් 360 මට්ටමේම ස්ථාවර වී තිබෙනවා. මහ බැංකු උපදෙස් නොකඩමින් රුපියල් 362.60 දක්වා මිලකට ඩොලර් අලෙවි කළ හැකි වුවත් එවැන්නක් සිදු වී නැහැ.

මගේ පෙර ලිපියෙහි මා අනුමාන කළ අයුරින් පාරිභෝගිකයන්ට ඩොලර් විකිණිය යුතු හා ඔවුන්ගෙන් ඩොලර් මිල දී ගත යුතු මිල මහ බැංකුව විසින් සෘජුව තීරණය කර නැහැ. සීමා පනවා ඇත්තේ තැන් අනුපාතිකයටයි. කෙසේ වුවත්, මහ බැංකුවේ මේ තීරණයෙන් අනතුරුව විකුණුම් මිල තැන් මිලට වඩා ආසන්න වශයෙන් රුපියල් 5ක් වැඩියෙනුත් ගැනුම් මිල ආසන්න වශයෙන් රුපියල් 5ක් අඩුවෙනුත් ස්ථාවර වී තිබෙනවා. 

පවතින තත්ත්වය තුළ, මේ තීරණය නරක එකක් ලෙස මා දකින්නේ නැහැ. මෙහිදී සිදු වන පළමු දෙය විවිධ බැංකු අතර විණිමය අනුපාතයේ තිබෙන වෙනස්කම් අවම වීමයි. එවැනි ස්ථාවරත්වයක් තිබීම කාට වුවත් හොඳයි. දෙවැනි ප්‍රතිඵලය හෙට ඩොලරය කීයක් වෙයිද කියන අවිනිශ්චිතතාවය අවම වීමයි. ඒ හැර, මේ තීරණයෙන් ඩොලරයක මිල ක්‍රමයෙන් ඉහළ යාම වලක්වා නැහැ. 

තවමත් අවිනිශ්චිත කරුණකට තිබෙන්නේ මහ බැංකුව විසින් විචල්‍යතා සීමාව තීරණය කරන්න යන්නේ කොහොමද කියන එකයි. ලබන සතිය තුළ මෙයද දැන ගන්න ලැබෙයි. 

දැනට පෙනෙන්නට තිබෙන රුපියල් 2.60 දිනකට ඩොලරයක මිල ඉහළ යා හැකි උපරිම ප්‍රමාණය සේ සැලකුවත්, මේ හරහා ලැබෙන යහපත් ප්රතිඵල ගණනාවක් තිබෙනවා. අපනයනකරුවෙකුට දැන් වඩා පහසුවෙන් තමන් අතේ තිබෙන ඩොලර් විකුණනවාද තියා ගෙන ඉන්නවාද කියන තීරණය ගන්න පුළුවන්. ඒ වගේම ආනයනකරුවන්ට තමන් ඩොලරයකට ගෙවිය යුතු සාධාරණ මුදල පිළිබඳව වඩා නිවැරදි තක්සේරුවකට එන්න පුළුවන්. මූල්‍ය වෙළඳපොළකට අවශ්‍යම දෙය ස්ථාවරත්වයයි.

දැනට පවතින සාර්ව ආර්ථික තත්ත්වයන් තුළ ඩොලරයක මිල නැවත විශාල ලෙස පහත වැටේයැයි මා හිතන්නේ නැහැ. යම් හෙයකින් එසේ පහත වැටීමේ ප්‍රවණතාවක් ඇති වුනත් මේ තීරණය නිසා එකවර ඩොලරයක මිල කඩා වැටීමේ ඉඩ ඇහිරෙනවා. ඩොලරයක මිල දැන් තිබෙන මට්ටමේ ටික දවසකට හෝ ස්ථාවර වෙයිද නැත්නම් හෙමින් හෙමින් ඉහළ යයිද කියන එක බලා ගන්න වෙන්නේ වෙළඳපොළ ප්‍රතිචාර අනුවයි. බොහෝ විට එළැඹෙන සතිය තුළ මේ දිශානතිය නිරීක්ෂණය කරන්න පුළුවන් වෙයි.

ඩොලරයක මිල අඩු වුනේ කොහොමද?

රනිල් වික්‍රමසිංහ අගමැති ධුරය භාර ගැනීමත් සමඟ ඩොලරයක මිල පහළ ගොස් ඇති බව ප්‍රධාන ජනමාධ්‍ය විසින් වාර්තා කරද්දී, එයට හේතුව පුත්තලමේ දූපතක් විකිණීම බව සමාජ මාධ්‍ය වල ප්‍රචාරය වෙනවා. ඇත්තටම වෙලා තියෙන්නේ කුමක්ද? පුත්තලමේ දූපත බදු දී ඇත්නම් එය මේ වෙලාවේ හැටියට කිසිසේත්ම නරක තීරණයක් නොවුනත්, ඩොලරයේ මිල වෙනස් වීම හා දූපත බදු දුන් කතාව අතර සම්බන්ධයක් නැහැ.

මේක තරමක් සංකීර්ණ කාරණයක් නිසා මම සියයට සියයක් තාක්ෂනිකව නිවැරදි ලෙස විස්තර කරන්න මහන්සි නොවී හැකි තරම් සරල ලෙස පැහැදිලි කරන්නම්. 

වෙළඳපොළ තුළ විණිමය අනුපාතය තීරණය වන්නේ ඉල්ලුම හා සැපයුම මතනේ. දිගුකාලීනව බැලුවොත් ඉල්ලුම හා සැපයුම තීරණය වන්නේ ක්‍රය ශක්ති සාම්‍ය මූලධර්මය අනුව. එහෙත් කෙටිකාලීනව ඉල්ලුම හා සැපයුම තීරණය වන්නේ සමපේක්ෂණය මත. මේ කියන දේවල් පැරණි ලිපි වල විස්තරාත්මක ලෙස පැහැදිලි කර තිබෙනවා.

මේ වෙලාවේ ලංකාවේ විණිමය වෙළඳපොළේ ඉල්ලුම හා සැපයුම තනිකරම වගේ තීරණය වන්නේ සමපේක්ෂණය මත. අවුරුදු ගණනක් තිස්සේම ඩොලරයක මිල ඉහළ යා යුතු බව මම දිගින් දිගටම කිවුවේ ක්‍රය ශක්ති සාම්‍ය මූලධර්මය මත පදනම්වයි. ලංකාව මේ වගේ ඩොලර් අර්බුදයක හිර වුනේ එසේ නොකර ඩොලරයක මිල පහළ මට්ටමක තියාගෙන හිටපු නිසා. අඩු වශයෙන් වසරකට කලින් IMF ගිහින්, විණිමය අනුපාතය පාවෙන්න ඇරියානම් ඩොලරයක මිල රුපියල් 275 පමණ මට්ටමක නවතිනවා. ක්‍රය ශක්ති සාම්‍ය මූලධර්මය අනුව බැලුවොත් ඩොලරයක මිල දැන් තරමටම ඉහළ යා යුතු නැහැ. 

ඩොලරයක මිල සමපේක්ෂණය මත තීරණය වන විට එයට පාලනයක් නැහැ. නියම වටිනාකමක්, නියම මිලක් කියා දෙයක් නැහැ. ඩොලරයක මිල ඉහළ යයි කියා හැමෝම හිතුවොත් මිල ඉහළ යනවා. අඩු වෙයි කියා හැමෝම හිතුවොත් අඩු වෙනවා. 

ඩොලරයක මිල කියා කිවුවත් ඩොලරයක මිල කියන්නේ නිශ්චිත මිලක් නෙමෙයි. මම මේ කියන්නේ දවසින් දවස මිල වෙනස් වෙන එක ගැන නෙමෙයි. උන්ඩියල් ගැනත් නෙමෙයි. යම් මොහොතක බැංකු පද්ධතිය ඇතුළේම පවතින විවිධ මිල ගණන් ගැන.

ලංකාවේ ඩොලර් වෙළඳපොළ කියන්නේ කවුරු හෝ ඩොලර් සීයක් දෙසීයක් මාරු කරන එක නෙමෙයි. මේ වෙළඳපොළේ ප්‍රධාන පාර්ශවකරුවෝ වෙන්නේ ආනයනකරුවන්, අපනයනකරුවන් හා බැංකු. ඒ අනුව, ඩොලරයකට මිලවල් තුනක් තිබෙනවා. (ඉහත ඇති ප්‍රස්ථාරය දෙස බලන්න)

1. බැංකු විසින් අපනයනකරුවන්ගෙන් ඩොලර් ගන්න මිල (ගැනුම් මිල)

2. බැංකු විසින් ආනයනකරුවන්ට ඩොලර් විකුණන මිල (විකුණුම් මිල)

3. බැංකු එකිනෙකා අතර ගනුදෙනු කරගන්නා මිල (තැන් මිල)

විකිණුම් මිල ගැනුම් මිලට වඩා වැඩි බව ඉතාම පැහැදිලියිනේ. බැංකු කරන්නේ අපනයනකරුවන්ගෙන් ඩොලර් අරගෙන ගානක් තියාගෙන ආනයනකරුවන්ට විකුණන එක. තැන් මිල සාමාන්‍යයෙන් ඔය දෙක අතර මිලක්. ඒ ඇයි?

වෙළඳපොළ සමතුලිතනම් බැංකුවක් විසින් ආනයනකරුවන්ට විකුණන්නේ අපනයනකරුවන්ගෙන් ගන්න ඩොලර් ටිකයි. ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ එහෙමත් තිබුණත් කතාව සරල කර ගැනීම සඳහා පැත්තකින් තියමු. දැන් ඔය ඩොලර් ටික විකුණගන්න බැරිනම් කරන්නේ වෙනත් බැංකුවකට විකුණන එකයි. ඒ වගේම ඩොලර් ඉල්ලුම වැඩිනම් වෙන බැංකුවකින් මිල දී ගත හැකියි. සමස්තයක් ලෙස බැංකු පද්ධතිය ඇතුළේ ඩොලර් ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිතයි. එහෙම නොවෙන්නේ මහ බැංකුව මැදිහත් වුනොත් පමණයි.

දැන් අපි කිසියම් බැංකුවක් ගත්තොත් ඒ බැංකුවට වෙන බැංකුවකින් ඩොලර් ගන්න පුළුවන් ගාණට වඩා වැඩි මිලක් අපනයනකරුවෙකුට ගෙවන්න හේතුවක් නැහැනේ. ඒ වගේම, වෙන බැංකුවකට විකිණිය හැකි මිලට වඩා අඩු මිලකට ආනයනකරුවන්ට ඩොලර් විකුනන්න හේතුවකුත් නැහැනේ. ඒ නිසා, සාමාන්‍යයෙන් ගැනුම් මිලට වඩා තැන් මිල වැඩියි. තැන් මිලට වඩා විකිණුම් මිල වැඩියි.

පහුගිය කාලයේ මාධ්‍ය වාර්තා බැලුවොත් බැංකු වල ඩොලරයක මිල මේ ගානයි නමුත් මහ බැංකුවේ මේ ගානයි කියලා කියන තැන් තියෙනවනේ. දැන් ඔය බැංකු වල මිල කියා කියන්නේ විකිණුම් මිල. මහ බැංකුවේ මිල කියන්නේ තැන් මිල. ඇත්තටම ඩොලරයක මිලට මොකද වෙන්නේ කියලා බලන්න හොඳම නිර්ණායකය තැන් මිල.

රනිල් අගමැති වුනු ආරංචියට ඔය තැන් මිල ටිකක් අඩු වෙලා තිබෙනවා. මම ඒකට එන්නම්. ඊට කලින් නන්දලාල් මහ බැංකු අධිපති වෙද්දීත් තැන් මිල පහළ ගියා. අප්‍රේල් 4 වෙනිදා ඩොලරයක තැන් මිල රුපියල් 310.86යි. අධිපති මාරුවෙන ආරංචියටම තැන් මිල පොඩ්ඩක් අඩු වුනා. අධිපති වැඩභාරගත් අප්‍රේල් 7 වෙනදා ඩොලරයක තැන් මිල රුපියල් 299.91 දක්වා අඩු වුනා. අප්‍රේල් 20 වන විටත් තැන් මිල රුපියල් 310 සීමාවේ රැඳී තිබුණා. 

නන්දලාල් වැඩ භාර ගැනීමෙන් පසුව IMF ගිහින් ඉක්මණින් සල්ලි අරගෙන ඇවිත් වැඩේ ගොඩදායි කියන විශ්වාසය බැංකු පද්ධතිය ඇතුළේ තහවුරු වුනා. තැන් මිල මේ විදිහට ස්ථාවර වුනේ ඒ නිසා. හැබැයි නන්දලාල්ම කරපු තවත් වැඩක් නිසා මේ ප්‍රවණතාව එළියට පෙනුණේ නැහැ. 

අපනයනකරුවන්ගෙන් ඩොලර් මිල දී ගැනීමේදී ගෙවන ඩොලරයක ගැනුම් මිල බැංකු පද්ධතිය ඇතුළේ ගනුදෙනු සිදුවන තැන් මිලට වඩා උඩින් තියාගන්න කියලා (එවැන්නක් ඇඟවෙන ආසන්න දෙයක් විය හැකියි) අලුත් අධිපතිවරයා විසින් බැංකු වලට උපදෙස් දී තිබුණා. එතකොට විකිණුම් මිල අනිවාර්යයෙන්ම ඊට වඩා වැඩි වෙනවා. මම හිතන්නේ මෙය ඉතා හොඳ තීරණයක්. මෙහි අරමුණ වුනේ ඩොලර් පුළුවන් තරමක් බැංකු පද්ධතිය ඇතුළට ගන්න එකයි. ඩොලර් ඇතුළට ගන්න තරමට අපනයන සඳහා ඩොලර් නිකුත් කළ හැකියි. අපනයන භාණ්ඩ හිඟය අඩු කළ හැකියි. මේ හේතුව නිසා ඩොලරයක විකිණුම් මිල ඉහළ ගියත්, තැන් මිල ස්ථාවර වුනා. ඩොලරයක මිල දිනෙන් දින ඉහළ යාම ගැන ලෙඩ්ඩු බය වුනත්, දොස්තරලාට බය වෙන්න දෙයක් නැති බව මම කිවුවේ ඔය දවස් වල.

ඔය අතරේ තමයි IMF එකත් එක්ක සාකච්ඡා පැවැත්වුණේ. අප්‍රේල් 18-22 කාලයේ. IMF එකත් එක්ක සාකච්ඡා පටන් ගත්තට පස්සේ තමයි පැහැදිලි වුනේ සල්ලි ගන්න එක හිතන තරම් පහසුවෙන් හෝ ඉක්මණින් කළ නොහැකි බව. මේ තත්ත්වය බැංකු විසින් තේරුම් ගැනීමත් එක්කම ටික දවසක් ස්ථාවර වී තිබුණු තැන් මිල නැවතත් ඉහළ යන්න පටන් ගත්තා. අප්‍රේල් 20 රුපියල් 310 මට්ටමේ තිබුණු තැන් මිල අප්‍රේල් 21 වෙද්දී රුපියල් 335ට ගියා. හැබැයි විකිණුම් මිල ඒ වන විටත් රුපියල් 340 මට්ටමේ තිබුණු නිසා මේක පිටතට පෙනුණේ නැහැ. 

රනිල් අගමැති වෙන්න ආසන්නව තැන් මිල තිබුණේ රුපියල් 364.76 මට්ටමේ. රුපියල් 375 දක්වා ඉහළ ගිහින් තිබුණේ විකිණුම් මිලයි. ඇතැම් බැංකු වල මේ මිල රුපියල් 380 මට්ටම දක්වා ඉහළ ගොස් තිබුණා. රනිල් පත් වන ආරංචියත් එක්ක තැන් මිල රුපියල් 360 දක්වා පොඩ්ඩක් පහළ ගියා. විකුණුම් මිල ඊට වඩා වැඩියෙන් පහළ ගියේ වෙනත් හේතුවක් නිසා.

දින දෙක තුනකට පෙර මහ බැංකුව විසින් විණිමය ප්‍රතිපත්තියේ පොඩි වෙනසක් කළා. එහි අරමුණ වුනේ විකිණුම් මිල හා ගැනුම් මිල අතර පරතරය අඩු කිරීමයි. මාධ්‍ය වාර්තා මිසක් මහ බැංකු චක්‍රලේඛය ඇහැට දැක්කේ නැති නිසා එහි හරියටම තියෙන දෙය දන්නේ නැතත් මේ අනුව වෙන්නේ මහ බැංකුව විසින් දිනපතා උපරිම ගැනුම් මිල හා අවම විකිණුම් මිල තීරණය කිරීමයි. මේ අලුත් ප්‍රතිපත්තිය සම්බන්ධව මට තිබෙන විවේචන ගැන කතා කිරීම වෙන ලිපියකට ඉතිරි කරමු.

ඇත්තටම මෙහිදී මහ බැංකුව විසින් කරලා තියෙන්නේ කලින් දුන් උපදෙස ඉවත් කර ගැනීමක් කියා කියන්න පුළුවන්. ඒ කියන්නේ තැන් මිල නැවතත් ගැනුම් මිල හා විකිණුම් මිල අතරට ආපසු ගැනීමක්. විකිණුම් මිල රුපියල් 380 පමණ සිට 365 දක්වා පහත වැටී තිබෙන්නේ මේ හේතුව නිසා. රනිල් ආපු එකේ බලපෑමක් ඇත්නම් එය වැඩිම වුනොත් රුපියල් පහක අඩුවීමක්.

රනිලාගමනය

රනිල් වික්‍රමසිංහ විසින් නැවතත් අගමැති ධුරය භාර ගෙන තිබෙනවා. මෙහි විශේෂත්වය වන්නේ රනිල් කියන්නේ මේ වන විට ජනප්‍රියතාව අනුව රටේ අනෙකුත් දේශපාලන පක්ෂ ගණනාවකටම වඩා පසුපසින් සිටින දේශපාලන පක්ෂයක නියෝජිතයෙකු (හා නායකයා) වීමයි. පසුගිය මහ මැතිවරණයේදී 2%කට මඳක් වැඩි ඡන්ද ප්‍රමාණයක් පමණක් ලබාගත් එජාපයට හිමි කර ගත හැකි වූයේ රනිල් වික්‍රමසිංහගේ ජාතික ලැයිස්තු මන්ත්‍රී ධුරය පමණයි. ආණ්ඩු බලය හිමි පොදුජන පෙරමුණ හා විපක්ෂයේ සිටින සජබ මෙන්ම ජාජබ පමණක් නොව ද්‍රවිඩ සන්ධානය වැනි වෙනත් පක්ෂද මීට වඩා ඡන්ද හා මන්ත්‍රී ධුර හිමි කර ගත්තා. 

මේ මොහොතේ රට ගොඩ ගැනීම සඳහා රාජ්‍ය මූල්‍ය අංශයේ මෙතෙක් කවදාවත් සිදු නොකෙරෙනු ආකාරයේ වෙනස්කම් සිදු කෙරෙන ආර්ථික ස්ථායීකරන වැඩපිළිවෙලක් අනිවාර්යෙයන්ම අවශ්‍ය වෙනවා. පුළුල් මහජන සහයෝගයක් නොමැතිව එවැනි වැඩ පිළිවෙලක් සාර්ථක ලෙස ක්‍රියාත්මක කළ නොහැකියි. එවැනි පුළුල් මහජන සහයෝගයක් ලබා ගැනීමේ ශක්‍යතාවයක් තිබෙන්නේ පවතින ආණ්ඩුවට තවමත් සහයෝගය දක්වන ජන කොටස් වල නියෝජිතයින්ද ඇතුළත් සියලු දේශපාලන පක්ෂ වල එකතුවකට පමණයි. මෙතෙක් දිගින් දිගටම සිදු වූ පරිදි, එක් එක් දේශපාලන පක්ෂය විසින් තමන්ගේ බල ව්‍යාපෘති වලට ප්‍රමුඛතාවය දීම තුළ මේ කාර්යය කිසිසේත්ම සිදු වන එකක් නැහැ. එහි අනිවාර්ය ප්‍රතිඵලය වන්නේ රට නැවත විශාල කාලයකට ගොඩ ගත නොහැකි අගාධයකට පතිත වීම පමණයි.

මා හිතන විදිහට අරගලයට සහයෝගය දැක්වූ නිර්පාක්ෂික කොටස් විසින් අපේක්ෂා කළේ පක්ෂ අනන්‍යතා ඉක්මවා ගිය මෙවැනි එකඟතාවක්. මා මෙහිදී අදහස් කරන්නේ සැබෑ නිර්පාක්ෂික කොටස් මිසක් නිර්පාක්ෂික අරගලය තුළ සිටිමින් දේශපාලන පක්ෂ වල බල ව්‍යාපෘති ක්‍රියාත්මක කළ කොටස් පිළිබඳව නෙමෙයි. අනපේක්ෂිත ලෙස නොවුනත්, අවාසනාවකට මෙන්, එවැනි එකඟතාවක් ඇති වීමේ ඉඩක් මේ වන විට දැකිය නොහැකියි. අරගලයට එල්ල වූ මැර ප්‍රහාරය හා එයින් පසුව ඇති වූ ප්‍රතිප්‍රහාර වලින් පසුව නැවතත් පාක්ෂික අනන්‍යතා බලවත් වී ඇති බව පේනවා.

මේ වෙලාවේ යටපත් වී තිබුණත්, රාජපක්ෂවාදීන්ට හා රාජපක්ෂලා සමඟ විවේචනයක් ඇතත් ආණ්ඩුව වෙනුවෙන් තවමත් පෙනී සිටින සැලකිය යුතු පිරිසකටද ඔවුන්ගේම කතාවක් තිබෙනවා. ඒ වගේම, රාජපක්ෂලාට එරෙහිව නැගී සිටින කණ්ඩායම ඇතුළේද එකිනෙකා සමඟ ප්‍රශ්න තිබෙන කණ්ඩායම් ගණනාවක් සිටිනවා. මට පේන විදිහටනම් මේ සියලු කොටස් වල එකඟතාවයක් ඇති වීම සිදු නොවිය හැකි තරම් දුරස්ථ කරුණක්. 

සාමාන්‍යයෙන් ලංකාවේ දක්ෂිණාංශික නැඹුරුවක් ඇති දේශපාලන පක්ෂ වල ක්‍රියාකාරී පදනම ප්‍රයෝජ්‍යතාවාදයයි. මෙයින් වෙනස්ව ඇතැම් වාමාංශික පක්ෂ තමන්ගේ න්‍යායික පදනම මුල් තැනෙහි ලා කටයුතු කරනවා. එවැනි පක්ෂ විසින් ජන පදනමට වඩා වැඩියෙන් වැදගත් සේ සලකන්නේ තමන් විශ්වාස කරන න්‍යාය මත පදනම් වූ දේශපාලනික නිරවද්‍යතාවයයි. රනිල් වික්‍රමසිංහ කියන්නේ දක්ෂිණාංශික කඳවුර තුළ සිටින මේ දෙවන ගොඩට දැමිය හැකි දුලබ චරිතයක්. ඔහුට තමන් නිවැරදියයි සේ දකින ස්ථාවරය ජනපදනමට වඩා වැදගත්. 

මේ ආණ්ඩුව බලයට පත් වන්නේ රනිල් වික්‍රමසිංහගේ මතවාදය මුළුමනින්ම පරාජය කරමිනුයි. ඊට සමාන්තරව ඔහුට ඔහුගේ ජනපදනමද නැතිව යනවා. දැන් අගමැති සේ නැවතත් පත්ව සිටින්නේ මේ අයුරින් සිය ජනපදනම මුළුමනින්ම අහෝසි කරගත්, පරාජිත මතවාදයක නියෝජිතයෙක්. එහෙම වෙන්නේ කොහොමද?

පසුව වෙනත් දේශපාලනික ඉල්ලීම් එකතු වුනත්, මේ ආණ්ඩුවට එරෙහි ජනතා විරෝධය මතු වන්නේ ආර්ථික සාධක නිසා. සාමාන්‍ය මිනිස්සු බහුතරයක් පාරට බහින්නේ ගෑස්, පැට්‍රෝල්, විදුලිබලය ආදිය නැති නිසා මිසක් දේශපාලන ප්‍රතිසංස්කරණ ඉල්ලා සිටිමින් නෙමෙයි. (මෙය දේශපාලන ප්‍රතිසංස්කරණ වල අවශ්‍යතාවය අවතක්සේරු කිරීමක් නෙමෙයි) ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂට ඉල්ලා අස් වී ගෙදර යන්න කියන ඉල්ලීම ඇතුළේ මුලින්ම තිබුණේ "කරන්න බැරිනම් කරන්න පුළුවන් කෙනෙක්ට දෙන්න" කියන ඉල්ලීමයි. මහ බැංකුවේ හිටපු අධිපති කබ්රාල්ව ඉවත් කර නන්දලාල්ව පත් කර ගැනීමෙන් පසුව රටේ බොහෝ දෙනෙකු විසින් ඔහුව "කරන්න පුළුවන් කෙනෙක්" ලෙස පිළිගත්තා. 

මහ බැංකු අධිපති වෙනස් කිරීම අරගලකරුවන් විසින් ලබාගත් විශාල ජයග්‍රහණයක්. එය සිදුවන විට නිර්පාක්ෂික කොටස් අරගලයේ ප්‍රධාන බලවේගය ලෙස සිටීම නිසා "කෝකටත් විරෝධීන්ගේ" හඬ යටපත්ව ගියා. එහෙත්, මේ වන විට අරගලය තුළ තවදුරටත් මුලින් ඒ තුළ දැකිය හැකි වූ නිර්පාක්ෂික ස්වරූපය පෙර ලෙසින්ම දැකිය හැක්කේ නැහැ. දැන් එය විවිධ දේශපාලනික කණ්ඩායම් කිහිපයක හා යම් නිර්පාක්ෂික පිරිසකගේ ලිහිල් එකතුවක්. 

මම හිතන විදිහට මේ වෙලාවේ රනිල් වික්‍රමසිංහ කරලියට එන්නේ අරගලය තුළ සිටින නිර්පාක්ෂික කොටස් වල ඉල්ලීම් වලට  වඩාත්ම ගැලපෙන පුද්ගලයා ලෙසයි. දීර්ඝ දේශපාලන අතීතයක් තිබුණත්, මේ වෙලාවේ රනිල් වික්‍රමසිංහ කියා කියන්නේ නිර්පාක්ෂික සේ සැලකිය හැකි තරමටම ජනපදනමක් නැති පුද්ගලයෙක්. ඔහු සතුව තිබෙන්නේ මතවාදයක් පමණයි. කොයි තරම් ජනප්‍රියත්වය පිරිහී තිබුණත්, තවමත් රනිල් වික්‍රමසිංහට වඩා සැලකිය යුතු ජනපදනමක් තිබෙන ආණ්ඩුව විසින් මේ වන විට තමන්ගේ මතවාදය හා උපක්‍රම මුළුමනින්ම අතහැර රනිල්ගේ මතවාදය වැළඳගෙන තිබෙනවා. එම මතවාදය අනුව කටයුතු කිරීම සඳහා ප්‍රධාන විධායක නිලධාරියෙකු ලෙස රනිල් වික්‍රමසිංහව පත් කර තිබෙනවා. දැන් ප්‍රශ්නය රනිල් වික්‍රමසිංහට මෙය කළ හැකිද යන්නයි.

අශුභවාදී අදහසක් සේ පෙනෙන්නට හැකි වුවත්, මගේ අදහසනම් රනිල් වික්‍රමසිංහව පත් කිරීමෙන් ප්‍රශ්නය නොවිසඳෙන බවයි. මා එසේ කියන්නේ ඔහු නිවැරදි මාර්ගයේ යාමට ඇති ඉඩ ගැන තිබෙන සැකයක් නිසා නෙමෙයි. එම මාර්ගයේ යාම සඳහා අවශ්‍ය දේශපාලන සහයෝගය ලබා ගැනීමේ ශක්‍යතාවය පැහැදිලි ලෙස නොපෙනෙන නිසයි.

මේ වෙලාවේ රනිල් අත ගසා තිබෙන්නේ ඉතාම අවදානම් කටයුත්තකටයි. මෙය නන්දලාල් වීරසිංහ විසින් මහ බැංකු අධිපති ධුරය භාර ගැනීම හා සම කළ නොහැකියි. මහ බැංකු අධිපති ධුරය සඳහා අවශ්‍ය වූයේ පුහුණුව හා අත්දැකීම් ඇති, වෙනත් විදිහකින් කිවුවොත් තාක්ෂණික කුසලතා ඇති අයෙක්. එහිදී කළ යුතුව තිබුණේ නිවැරදි තීරණ ගැනීම පමණයි. එහෙත්, රාජ්‍යමූල්‍ය කළමනාකරණය හා අදාළව නිවැරදි තීරණ ගැනීම පමණක් ප්‍රමාණවත් නැහැ. ඒ තීරණ ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා මහජන සහයෝගයද අවශ්‍යයි. 

අරගලය තුළ සක්‍රියව සිටින නාගරික, නිර්පාක්ෂික කොටස් විසින් නියෝජනය කෙරෙන ප්‍රතිශතය එතරම් විශාල ප්‍රතිශතයක්යැයි මා හිතන්නේ නැහැ. එහි සිටින විශාල පිරිසක් සජබ, ජාජබ, පෙසපෙ වැනි පක්ෂ වල ආධාරකරුවන්. ඔවුන්ට ඔවුන්ගේම බල ඉලක්ක තිබෙනවා. ඒ වගේම, රනිල්ගේ උදවුවෙන් රාජපක්ෂලා නැවත තමන්ගේ හීරුනු තැන් වෑල්ඩින් කර ගෙන නැගී සිටිනු ඇතැයි යන සහේතුක බියද මේ කණ්ඩායම් සියල්ලකටම වාගේ තිබෙනවා. ඒ නිසා, රනිල් වික්‍රමසිංහට නිවැරදි තීරණ ගෙන ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා "අරගල කඳවුරෙන්" ලැබිය හැක්කේ සීමිත සහයෝගයක් පමණයි. අනෙක් පැත්තෙන්, ආණ්ඩුවේ ඉහළ තට්ටුව විසින් "නයිට් වොච්මන්" කෙනෙකු ලෙස රනිල්ව එළියට දමා ඇතත්, ආණ්ඩුව සමඟ රැඳී සිටින විශාල පිරිසක්ද රනිල්ගේ කකුලෙන් අදින බව පැහැදිලියි. මේ තත්ත්වය යටතේ රට ගොඩ දැමීමට අවශ්‍ය ආර්ථික ප්‍රතිසංස්කරණ ගෙන ඒමට රනිල්ට තිබෙන හැකියාව ඉතා සීමිතයි.

රනිල් මේ විදිහට අහක යන කරුමයකට කර ගහන්නේම ඔහුට ලොකු අනාගත අපේක්ෂා නැති නිසා. තමන් ඒ අවදානම ගන්න බය බව සජිත් ප්‍රේමදාස විසින් පැහැදිලි ලෙසම ප්‍රදර්ශනය කළා. සජිත්ගේ බය සාධාරණයි. මොන විදිහකින්වත් අරගලකරුවන්ගේ ඉල්ලීම් සියල්ල ප්‍රායෝගිකව ඉටු කළ නොහැකි නිසා ආණ්ඩුව සමඟ එකතු වීමෙන් සජිත් ජවිපෙ උගුලෙහි හිරවෙනවා. අනෙක් අතට ජවිපෙ දේශපාලන බලය රැඳී තිබෙන ප්‍රමුඛ සටන් පාඨය වන "හොර ඇල්ලීම" හරහා දේශපාලන බලයක් ගොඩ නගා ගැනීම හා පවත්වා ගැනීම කළ හැක්කේ විපක්ෂ දේශපාලනය තුළ පමණයි.

දැන් ප්‍රශ්නය මේ දේශපාලන වාතාවරණය රටේ ආර්ථික ප්‍රශ්නය විසඳීම සඳහා ගත හැකි ක්‍රියාමාර්ග කෙරෙහි මොන විදිහට බලපායිද කියන එකයි. IMF යාම ගැන මේ වන විට ආණ්ඩුව, විපක්ෂයේ ප්‍රධාන දේශපාලන ධාරා හතරක් හා අරගලකරුවන් අතර කිසියම් සම්මුතියක් තිබෙනවා. එසේ වුවත්, රාජ්‍ය අංශයේ ප්‍රතිසංස්කරණ පිළිබඳ යෝජනා ප්‍රසිද්ධ වූ වහාම මේ සම්මුතිය කැඩෙන බව ඉතා පැහැදිලියි. ප්‍රධාන දේශපාලන ධාරා අතර රාජ්‍ය අංශයේ මැදිහත්වීම් සම්බන්ධව තිබෙන හා ඉදිරියටත් නඩත්තු වීමට නියමිත ප්‍රතිපත්ති අතර විසම්මුතීන් සියල්ල එක් කළ විට අතිපිහිත වීම් ඉතා අඩුයි. 

අපේක්ෂිත IMF ප්‍රතිසංස්කරණ යෝජනා සමඟ වඩාත්ම එකඟ වනු ඇත්තේ සජබයි. එහෙත්, රනිල්ගේ ආණ්ඩුව තුළ සජබ නියෝජනය මේ වන තුරුද පැහැදිලි නැහැ. ඒ වගේම මේ වෙලාවේ ආණ්ඩුව විසින් රනිල්ව "රස්සාවට ගෙන" තිබුණත්, මේ ආණ්ඩුව බලයට පත් කළ ජනමතය රනිල් පෙනී සිටි හා IMF එකට එකඟ විට හැකි ප්‍රතිපත්තීන්ට එරෙහිව යන ජනමතයක්. මේ තත්ත්වය යටතේ මට පෙනෙන එකම ප්‍රායෝගික විසඳුම හැකි ඉක්මණින් මහ මැතිවරණයක් පැවැත්වීමයි. ඉන්පසුව ජනතා කැමැත්ත පරිදි සාමූහිකව ගොඩ යාම හා සාමූහිකව වැනසීම යන ඕනෑම එකක් කරගත හැකියි. රනිල්ට කළ හැකි එකම දෙය ආණ්ඩුව හා අරගලකරුවන් සමඟ සහයෝගයෙන් කෙටි කාලයකට (මාස කිහිපයකට) ආර්ථිකය ඇද ගෙන යාම සඳහා අවශ්‍ය "හදිසි ප්‍රතිකාර" හා "හදිසි නඩත්තු කටයුතු" කිරීම පමණයි.

#ඉකොනොමැට්ටා 

ආපසු පැමිණිය නොහැකි සීමාවේ සිට...

ලංකාවේ තත්ත්වය දවසින් දවස තවතවත් නරක අතට හැරෙන එක ඉතාම කණගාටුදායක කරුණක්. මට පෙනෙන හැටියටනම් මේ වන විටත් ලංකාව ආපසු පැමිණිය නොහැකි සීමාව පහු කරලා. යම් හෙයකින් එය එසේ නොවේනම් මේ වෙද්දී ඉන්නේ ඒ සීමා ඉර උඩ. ගොඩක්ම කණගාටු මේ දේවල් මේ විදිහට වෙයි කියන එක 2013 පමණ සිටම දැකිය හැකිව තිබියදී ඒ තත්ත්වය වෙනස් කර ගැනීමට නොහැකි වීමයි. ඊටත් වඩා කණගාටු මෙයින් ඉදිරියට විය හැකි වඩා භයානක දේවල්ද පැහැදිලිව පෙනෙද්දී ඒ දේවල් වලක්වා ගත හැකි ආකාරයක් දැනටත් නොපෙනීම. තිබෙන එකම සතුට තනි පුද්ගලයෙකු ලෙස පෞද්ගලික මට්ටමින් කළ හැකි සියල්ලක්ම කළ නිසා සහ දැනටත් කරමින් සිටින නිසා නොකළ දේ ගැන පසුතැවිල්ලක් නැති වීම.

පවතින ආර්ථික අර්බුදයෙන් ගොඩ යා හැකි ආකාරය ගැන පුළුල් සාකච්ඡාවකට ප්‍රවේශ වෙමින් විපක්ෂ දේශපාලන ධාරා හතරක සාමාජිකයින්, සමාජ මාධ්‍ය ක්‍රියාකාරිකයින්, වෙනත් දේශපාලන ක්‍රියාකාරිකයින් හා මහජන අරගලය තුළ කැපී පෙනෙන වැඩ කොටසක් කරන සමාජ ක්‍රියාකාරිකයින් සහභාගී වූ සමුළුවක් පසුගිය සති අන්තයේදී (මැයි 7) ගාලු මුවදොර හෝටලයේදී පැවැත්වුනා. පවතින අර්බුදකාරී තත්ත්වයෙන් ගොඩ යාම ගැන සැලකූ විට ඉතා හොඳ සංවාද මණ්ඩපයක් වූයේයි සැලකිය හැකි වූ මේ එකතුව දිහා සුබවාදී ඇසකින් බලා සිටියත්, දවසක් යද්දී ඒ තත්ත්වය කණපිට හැරුණා. ඉහත "සඳහන් ගොඩ යාමේ මග (Path to Recovery)" සමුළුව ගැන ලියූ හා ලියන්නට ඇති දේ පළ කිරීම මඳකට කල් අරිමු.

මේ වන විට ලංකාව පිළිබඳව ඉතාම නරක සංඥාවක් ලෝකයටම ගිහින් ඉවරයි. ලංකාව තුළ තමන්ගේ පෞද්ගලික දේපොළ ආරක්ෂාව පිළිබඳ සහතිකයක් නැති බව වගේම අඩු වශයෙන් ජීවිතාරක්ෂාව හෝ සහතික නැති බව ලංකාව විසින් ලෝකයටම ප්‍රදර්ශනය කර තිබෙනවා. ආර්ථික අර්බුදයේ ප්‍රතිවිපාක වඩා දරුණු කරමින් වසර ගණනක් යන තුරු ලංකාවේ සංචාරක කර්මාන්තයට මෙන්ම, විදෙස් ආයෝජන වලටද මේ සිදුවීම් බලපෑම් කරයි. ඒ වගේම, දේශපාලනයට අවතීර්ණ වෙන්න පොඩ්ඩක් හෝ නැඹුරුවක් තිබුණු හොඳ මිනිසුන් මේ වැඩෙන් තවදුරටත් අධෛර්යමත් වෙයි. අවදානම් ගන්න කැමති, ඕනෑම දේකට ඔට්ටු, මැරවරයෝ, හොරු දේශපාලනයට එන එක තවත් ප්‍රවර්ධනය වෙයි.

කොහොම වුනත්, සිදුවීම් පෙළගැසෙමින් තිබුණු ආකාරයට මෙය මෙලෙස සිදුවීම අහම්බයක් නෙමෙයි. අරගලකරුවන් ගිහින් තිබුණු දුරත්, අරගලයට හේතු වූ මූලසාධක තවදුරටත් වර්ධනය වෙමින් තිබීමත් තුළ ඔවුන්ට ආපසු හැරිය හැකි ඉඩක් ඉතිරි වී තිබුණේ නැහැ. ඒ වගේම, අරගලකරුවන්ගේ ඉල්ලීම් වල ස්වභාවය අනුව ආණ්ඩුව පහසුවෙන් යටත් වීමේ ඉඩක් තිබුණේත් නැහැ. මේ වගේ තත්ත්වයක් යටතේ සාමකාමී පරිවර්තනයක් සිදුකර ගැනීම ඉතාම අභියෝගාත්මක වැඩක්. නීතිඥ සංගමය ප්‍රධාන තවත් අය විසින් ඒ සඳහා විශාල මහන්සියක් දැරූ අතර ඒ උත්සාහයන් තවමත් අතහැර නැහැ. 

සමාජයක් වශයෙන් ගත්තහම සමස්තයක් ලෙස තවමත් ලාංකිකයින් විසින් දේපොළ අයිතිවාසිකම් ගරු කරන්නේ නැහැ. කිසියම් සමාජයක දේපොළ අයිතිවාසිකම් ස්ථිරසාර ලෙස තහවුරු වෙන්නේ අන්‍යොන්‍ය (reciprocal) පදනම මතයි. ඒ කියන්නේ තමන්ගේ දේපොළ ආරක්ෂා වන්නේ තමන් විසින් අනෙකාගේ දේපොළද ආරක්ෂා කිරීම වෙනුවෙන් කැප වන තුරු පමණක්ය යන අවබෝධය මිනිස්සු තුළ ඇති වීම සමඟයි. මේ වැඩේ වෙන්නනම්, තමන් අනෙක් අය අතර සමානයෙක් බව මිනිස්සුන්ට තේරෙන්න ඕනෑ. ආරක්ෂා කර ගත යුතු දෙයක් තමන් සතුව නැති බව මිනිහෙක්ට තේරුණාම ඒ මනුස්සයා වෙනත් අයෙකුගේ දේපොළ අයිතිවාසිකම් ගැන වද වෙන්නේ නැහැ. ජීවිත ආරක්ෂාව ගැන වුනත් කතාව ඕකයි.

ඒ වගේම කවුරු හරි භුක්ති විඳින දේපොළකට අදාළ පුද්ගලයා සතු අයිතිය පැහැදිලිව පේන්න තිබිය යුතුයි. අනෙකෙකුගේ දේපොළ අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ අදහස එන්නේ මහන්සියෙන්, සාධාරණ ක්‍රමයකට උපයාගත් දේපොළ නේද කියන අදහසත් එක්ක. ඔය විදිහටම මහන්සි වුනානම් මටත් ඔය දේපොළ ඔය විදිහටම අයිති කරගන්න තිබුණා නේද කියන එක පැහැදිලිව පෙනෙන එකත් එක්ක. මේවා මේ විදිහට වෙන්නනම් නීතිය හා අධ්‍යාපනය තුළද සිදු විය යුතු කාර්ය භාරයක් තිබෙනවා.

මේ වෙලාවේ වගකීමෙන් කටයුතු නොකළේ ආණ්ඩුවයි. මම හිතන්නේ හිතූ තරම් ලේසියෙන් හෝ හදිසියෙන් IMF එකෙන් සල්ලි නොලැබෙන බව පැහැදිලි වීමත් සමඟ ආණ්ඩුව දුටු එකම විකල්පය අරගලය මර්දනය කිරීමයි. එහිදී ආණ්ඩුව විසින් කළේ ඔවුන් දිගින් දිගටම කළ වරද වූ "ඉල්ලුම" අමතක කර "මිල" පාලනය කිරීමයි. "මිල" පාලනය කිරීමේ උත්සාහයත් එක්කම "ඉල්ලුම" පුපුරා ගියා. 

කොහොම වුනත්, එක වැරැද්දක් නිසා වෙනත් වැරදි සාධාරණීකරණය වන්නේ නැහැ. ඇතැම් අයට අනුව පසුව උතුරේ (මෙන්ම දකුණේද) ඇති වූ ප්‍රචණ්ඩකාරී තත්ත්වයන්ට හේතු වුනේ 1983 ජාතිවාදී කෝලාහලයයි. අවශ්‍යනම් එම ජාතිවාදී කෝලාහල වලට හේතු වුනේ හමුදා සෙබළුන් 13 දෙනෙකු මරා දැමීම කියා කියන්නත් පුළුවන්. මේ වගේ දේවල් වලදී වැරැද්ද කාගේද කියා හොයනවාට වඩා වැදගත් දෙය එකම වැරැද්ද නැවත නැවත සිදු වීම වලක්වා ගැනීමයි. මම හිතන්නේ එය තේරුම් ගත හැකි තරමට රටේ බහුතරය දැනුවත්. එය සතුටට කරුණක්.

මේ වෙලාවේ ඉතා ඉක්මණින් රටට දේශපාලන ස්ථාවරත්වය අවශ්‍යයි. ඒ වෙනුවෙන් හැමෝටම යම් තරමකින් හෝ කැපවීමක් කරන්න වෙනවා. දේශපාලන ස්ථාවරත්වය ඇති කරගත්තා කියලත් මේක ලේසියෙන් ගොඩදාන්න බැහැ. එහෙම නැති වුනොත්නම් සමහර විට අවුරුදු පණහකින් සීයකින් අතීතයට යන්න වෙයි. එහෙම වෙච්ච රටවල් ඕනෑ තරම් තියෙනවා.

පල්ල ගෑවෙන මල්ල හාරන එල්ලයක් නැති සෙල්ලමක්?

මුදල් ඇමතිවරයා විසින් පාර්ලිමේන්තුවේ ප්‍රකාශ කර තිබෙන විදිහට රටේ තිබෙන ද්‍රවශීල සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන පණහකටත් අඩුයි. මට තේරෙන විදිහටනම් IMF එකෙන් සල්ලි ගන්න එකත් ටිකක් දුරස්ථ ඉලක්කයක් වගේ. මහ බැංකුවට IMF එකත් එක්ක සාකච්ඡා කරගෙන යන්න පුළුවන්. හැබැයි එක අවස්ථාවක රජය පැත්තට බෝලය පාස් වෙනවා. ඒ අවස්ථාවේදී ප්‍රශ්න කිහිපයක්ම මතු වෙනවා. 

ඉතා පැහැදිලිවම, දේශපාලන ස්ථාවරත්වය IMF එකෙන් ණයක් ගනිද්දී ප්‍රශ්නයක් වෙනවා. දේශපාලන ස්ථාවරත්වය පිළිබඳ ප්‍රශ්නය විසඳුනත්, IMF එක විසින් යෝජනා කරන වැඩ පිළිවෙලකට දේශපාලන සහයෝගය ලබා ගැනීම පිළිබඳ ප්‍රශ්නය පැහැදිලි ලෙසම මතු වෙනවා. ඔය ප්‍රශ්න දෙකම මතු වෙන්නේ IMF එක විසින් ආර්ථිකය ගොඩ දැමිය හැකි විසඳුමක් යෝජනා කළාට පස්සේ. හැබැයි මට තිබෙන බැරෑරුම් ප්‍රශ්නය මේ තියෙන තැන ඉඳලා IMF එකට වුනත් ආර්ථිකය ගොඩ දැමිය හැකිද කියන එක. වැඩේ ඒ තරමටම ඇනිලයි තියෙන්නේ.

ආණ්ඩුවනම් ඉන්නේ කරකවලා අත ඇරලා වගේ. පහුගිය අවුරුදු දෙක ඇතුළත ආණ්ඩුව විසින් කළේ එදා වේල විසඳුම් හොයන එක. දැන්නම් එදා වේල විසඳුම්වත් නැහැ. රුවල් කැඩිච්ච ඔරුවක් වගේ ආර්ථිකය ඔහේ පාවෙන්න ඇරලා ආණ්ඩුව බලාගෙන ඉන්නවා. එක පැත්තකින් බැලුවහම එහෙම ඉන්න එකත් හොඳයි. 

මේ ප්‍රශ්නයට කිසිදු විපක්ෂ කණ්ඩායමක් සතුවත් පැහැදිලි විසඳුමක් නැහැ. අරගලකරුවන් ගැන කියන්න තියෙන්නෙත් ඒකමයි. සමහර අය හිතාගෙන ඉන්නේ රාජපක්ෂලා හොරකම් කරපු සල්ලි හොයාගෙන ඒ සල්ලි වලින් ණය ගෙවලා පරණ පුරුදු ජීවිතයට පහසුවෙන් යන්න පුළුවන් වෙයි කියලා. කිසිම බලාපොරොත්තුවක් නැති තැනකට වැටුනට පස්සේ හිත හදාගන්න ඔය වගේ සිහින දකින එක නරකම නැතත් මේ සිහින වලට සිහින ලෝකයෙන් ඔබ්බට යන්න පුළුවන්කමක් නැහැ.

රට මේ තැනට වැටෙන්න දූෂණ, වංචා හේතු වී තිබෙනවා කියන එක බොරුවක් නෙමෙයි. ඒ දූෂණ, වංචා වලට එරෙහිව හඬ අවදි කිරීමත් අවශ්‍යම දෙයක්. හැබැයි හොරකම් කරපු සල්ලි හොයාගෙන ගොඩ යන්න බලා සිටීමනම් දියසෙන් ඇවිත් රට ගොඩදාන තුරු බලා හිටියා වගේම වැඩක්. 

මට පේන විදිහට සිදු වෙන්න වැඩිපුරම ඉඩ තියෙන දෙය වෙළඳපොළ යාන්ත්‍රනය විසින්ම ප්‍රශ්නය විසඳන එක. වෙළඳපොළ විසින් ප්‍රශ්නය විසඳන්නේ වෙළඳපොළ මූලධර්ම අනුව මිසක් කිසිදු තනි පුද්ගලයෙකුට හෝ කණ්ඩායමකට අවශ්‍ය විදිහට නෙමෙයි. ඒ නිසා, වෙළඳපොළ විසඳුම බොහෝ දෙනෙකුට සතුටු විය හැකි විසඳුමක් නොවෙන්න පුළුවන්. එහෙමයි කියලා ඩොලර් මිලියන පණහක්වත් අතේ නැති මහ බැංකුවකට හෝ පොලී ගෙවන්න තරමටවත් ආදායමක් උපයන්නේ නැති රජයකට වඩා හොඳ විදිහට වෙළඳපොළ විසඳුම වෙනස් කර ගත හැකි වීමේ ශක්‍යතාවයක් මේ වෙද්දී පෙනෙන්න නැහැ. 

ඩොලර් ප්‍රවාහ කිසිවක් IMF වැනි මූලාශ්‍රයකින් ක්ෂණිකව රටට ගලා නොඑන තත්ත්වයක් යටතේ වුවත් ඩොලරයේ මිල යම් මට්ටමකට ගියාට පස්සේ ඩොලර් ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිත වෙලා ඩොලර් ප්‍රශ්නය විසඳෙයි. ඒ මට්ටම ගැන මට අනාවැකි කියන්න බැහැ. මහ බැංකු අධිපතිවරයාගේම වචන වලින් කිවුවොත් කාටවත්ම ඒ මට්ටම ගැන හරියටම කියන්න බැහැ. හැබැයි යම් මට්ටමකදී මේ වැඩේ අනිවාර්යයෙන්ම වෙනවා.

ඩොලර් එක ඉහළ ගියා කියලා ක්ෂණිකව අපනයන ආදායම් ඉහළ යන්නේ නැහැ. පවතින තත්ත්වය යටතේ සංචාරක ඉපැයීම් විශාල ලෙස ඉහළ යාමේ ඉඩක් පෙනෙන්නත් නැහැ. ප්‍රේෂණනම් බැංකු ක්‍රමයෙන් හෝ වෙනත් ක්‍රමයකින් රටට එයි. සමාජජාලා වල රැළි හදලා ප්‍රේෂණ වැඩි කරන්න බැරුවාක් මෙන්ම අඩු කරන්නත් බැහැ. එහෙම බලපෑම් නිසා සිදුවන අඩුවැඩි වීම් දැනෙන්නේවත් නැති තරමේ සිල්ලර වෙනස්කම්. නමුත් ප්‍රේෂණ වල මිල සංවේදීතාවයේ බලපෑම ඊට වඩා ලොකු, දැනෙන බලපෑමක්. ප්‍රමාණාත්මකව එතරම් විශාල නොවුනත්, ඩොලරයේ මිල ඉහළ යාමට සමාන්තරව කොටස් වෙළඳපොළටත් නැවත විදේශ ආයෝජන එන්න පටන් අරන් තිබෙනවා. පහුගිය කාලය මුළුල්ලේම වුනේ එහි අනෙක් පැත්ත. 

වෙළඳපොළ සමතුලිත විය හැකි ප්‍රධානම ආකාරය ඩොලරයේ මිල ඉහළ යාමට සමාන්තරව ආනයනික භාණ්ඩ හා සේවා වල මිල ඉහළ ගොස් එම ඉල්ලුම අඩු වීමයි.  රටට එන ඩොලර් ප්‍රමාණය දැනෙන තරමකින් වැඩි නොවන නිසා වෙළඳපොළ සමතුලිත වන්නේ රටින් යන ඩොලර් ප්‍රමාණය ඒ මට්ටමට පහළ ගිය පසුවයි. එය වෙන්නනම් පැට්‍රෝල්, ගෑස් ආදිය තව කොපමණ ඉහළ යා යුතුද කියන එක තීරණය වන්නේ රටේ මිනිස්සු අතේ වියදම් කළ හැකි මුදල් (රුපියල්) කොපමණ තියෙනවද කියන එක මතයි. 

මේ වැඩේ වුනාට පස්සේ කලින් ගෑස් වලින් උයපු ඇතැම් අයට දිගටම දර වලින් උයන්න වෙයි. කලින් ත්‍රීවීල් එකේ හන්දියට ගිය අයට පයින් යන්න වෙයි. ඌබර්, පික්මී ගත්ත අයට බස් වල යන්න වෙයි. ඉඳහිට සිංගප්පූරු සාප්පු සවාරියක් ගිය අයට, දඹදිව වන්දනා ගමනක් ගිය අයට ඒ ගමන් සිහිනයක් වෙයි. දරුවන් අධ්‍යාපනය සඳහා විදේශගත කරන්න බලාගෙන සල්ලි එකතු කරපු දෙමවුපියන්ට වෙන විකල්පයක් ගැන හිතන්න වෙයි. වෙළඳපොළ යාන්ත්‍රනය හරහා ඩොලර් ප්‍රශ්නය විසඳෙන්නේ ඔය ගොඩක් දේවල් වල මිල දරාගත නොහැකි මට්ටමකට වැඩි වුනාට පසුවයි.

රජය ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කරලා, IMF එකෙන් ණය අරගෙන, ඩොලර් ප්‍රශ්නය "විසඳන්න" කලින් බොහෝ විට වෙළඳපොළ විසින්ම ප්‍රශ්නය විසඳන්න පුළුවන්. ඩොලරයේ මිල ඉහළ යන වේගය හා ඉහත කටයුතු සිදුවීමේ ප්‍රගතිය දිහා සංසන්දනාත්මකව බැළුවහම මට දැනට කළ හැකි නිගමනය ඒකයි.  ඉතා පහසුවෙන් ඩොලරයක මිල රුපියල් 400 ඉක්මවයි. මෙය දෙසතියක් තුළ සිදු විය හැකියි. රුපියල් 450ට පමණ යන එකත් පහසුවෙන්ම සිදු විය හැකි දෙයක්. මොකද ඉතා ඉක්මණින් කාගෙන්වත් ණය ලැබෙන්නෙත් නැත්නම්, මහ බැංකුවේ සංචිතත් පල්ලටම හිඳිලානම්, මිල යාන්ත්‍රනය විසින් ප්‍රශ්නය විසඳන්න පෙර වෙළඳපොළට මැදිහත් වීමක් කරන්න මහ බැංකුවට හෝ රජයට ශක්තියක් නැහැ.

ඩොලරයක මිල ඔය මට්ටමට ගියාම, එයට අනුරූපව ආනයනික භාණ්ඩ වල මිලත් ඉහළ යන්න ඇරියොත්, ඩොලර් වෙළඳපොළ සමතුලිත විය යුතුයි. ඒ වැඩේට ඩොලරයක මිල දිගින් දිගටම ඉහළ යන්න අවශ්‍ය වෙන්නේ නැහැ. හැබැයි ඩොලරයේ මිල ඉහළ යාමට අනුරූපව, ඉන්ධන ආදියේ මිල ඉහළ යාම වැලක්වුවොත් ආනයන ඉල්ලුම අවශ්‍ය පමණ අඩු නොවන නිසා ඩොලර් එක තව තවත් ඉහළ යයි. අනෙක් පැත්තෙන් මිනිස්සුන්ට සහන දීලා, ඒ කියන්නේ සල්ලි අච්චු ගහලා, ආනයන පරිභෝජනය පවත්වා ගෙන යන්න උදවු කළොත්, ඒත් වෙන්නේ ඩොලරයක මිල තව තවත් ඉහළ යනවා කියන එකයි. සංක්ෂිප්තව කිවුවොත්, වෙළඳපොළ විසින් මේ ප්‍රශ්නය විසඳනවා කියන්නේ රටේ බොහෝ දෙනෙකුට කලින් මෙන් ජීවත් වෙන්න අමාරු වෙනවා කියන එකයි. මොන විදිහකින් හරි මිනිස්සුන්ගේ ජීවන තත්ත්වය පහළටම නොවැටී පවත්වා ගෙන යන්න රජය හෝ මහ බැංකුව විසින් උදවු කරන්න යනවා කියන්නේ ප්‍රශ්නය විසඳෙන එක තවත් කල් යනවා කියන එකයි.

අපි හිතමු ඩොලරයක මිල රුපියල් 400-450 අතර මට්ටමකට යද්දී එදිනෙදා ගනුදෙනු සඳහා අවශ්‍ය වන ඩොලර් ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිත වුනා කියලා. හැබැයි මෙතෙක් ගත් ණය හා පොලී ගෙවීමේ ප්‍රශ්නය තව දුරටත් එලෙසම තිබෙනවා. රජයේ විදේශ ණය පැත්තකින්ම තිබ්බත්, මහ බැංකුවේ හා වාණිජ බැංකු වල ණය පියවන්නම වෙනවා. දළ වශයෙන් ගත්තොත් මේ ණය පසුගිය කාලයේ ආනයනය කර පරිභෝජනය කළ ආනයන වෙනුවෙන් ගෙවිය යුතු මුදල්. වෙනත් විදිහකින් කිවුවොත් පහුගිය අවුරුදු දෙකේ ගත්ත කෙටිකාලීන එදාවේල ණය ටික. මම හිතන්නේ ඔය ණය ටිකත් බිලියන හතර හමාරකට කිට්ටුයි. 

රටේ එදිනෙදා භාණ්ඩ හා සේවා ආනයන අවශ්‍යතා සඳහා අවශ්‍ය වන ඩොලර් ටික හොයා ගන්න පුළුවන් මට්ටමක් ඇති වෙන්න ඩොලර් එක රුපියල් 400-450 මට්ටමකට යාම ප්‍රමාණවත් විය හැකි වුවත්, ඔය එදා වේල ණය ටික පියවන්න අවශ්‍ය ඩොලර් වෙළඳපොළෙන් හොයා ගන්න එක ප්‍රායෝගිකව කළ හැකි දෙයක් නෙමෙයි. අනෙත් එක දැනට අමතක කර තිබෙන රජයේ ණයත් අවසාන වශයෙන් ගෙවන්න වෙනවා. ප්‍රතිව්‍යුහගත කරනවා කියන්නේ ණය ගෙවන කාලය දිගු වෙනවා කියන එක පමණයි. ඔය වැඩේ කරන්න පුළුවන් වෙන්නේ IMF ණය ලැබීමෙන් පසුව පමණයි. එතෙක් කල් දැනට තිබෙන එදා වේල ණය ටික එදා වේල ක්‍රමයටම රෝල් කරන්න වෙනවා. එහෙම රෝලක් ගහන්නේ නැතිව ඩොලරයේ මිල මොන විදිහකින්වත් ස්ථාවර කරන්න බැහැ. 

ඔය හැම දෙයක්ම දැනට අපිට යථාර්ථවාදී ලෙස අපේක්ෂා කළ හැකි හොඳම විදිහට වෙනවා කියලා හිතමු. ඒ කියන්නේ මේ වසර අවසන් වෙන්න කලින් IMF එකෙන් ණය ලැබෙනවා. එතකල් රෝලක් ගහගන්න ඉන්දියාවෙන් හරි වෙන කොහෙන් හරි ණය ලැබෙනවා. රෝලක් ගහගන්න කිවුවේ තව තව ආනයන කරන්න නෙමෙයි. බැංකු පද්ධතියේ හදිසි ණය ගෙවන එක කල් දා ගන්න. එහෙම කළත් IMF එකෙන් බොහෝ විට ලැබෙනු ඇත්තේ ඩොලර් බිලියන තුනක පමණ මුදලක්. ලෝක බැංකුව වගේ තවත් තැන් වලින් ටික ටික එකතු කරලා ඔය ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන හතර හමාරක් කර ගත්තා කියමු. ඒ ටිකෙන් බැංකු පද්ධතියේ ද්‍රවශීලතා ප්‍රශ්නය විසඳා ගන්න පුළුවන්. හැබැයි රජයේ ණය ගෙවීමේ ප්‍රශ්නය වගේම IMF ණය ගෙවීමේ ප්‍රශ්නයත් තව දුරටත් ඉතිරි වෙනවා.

රජයේ ණය ගෙවීමේ ප්‍රශ්නය හා IMF ණය ආපසු ගෙවීමේ ප්‍රශ්නය අපි දැනට පැත්තකින් තියමු. වසර අවසන් වෙද්දී ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමේ කටයුත්ත අහවර වෙලා, IMF එකේ ණයත් ලැබෙනවා කියා කියන්නේ ඔය ප්‍රශ්න දෙකට විසඳුම් මොන විදිහෙන් ලැබිලා කියන එකනේ. තිබෙන ණය ගෙවන්න වැඩි කාලයක් ලබා ගැනීම හා ඒ අනුව පහළ යන ණය වාරික ගෙවන්න අලුතෙන් වෙළඳපොළෙන් ණය ලබා ගැනීම අනිවාර්යයෙන්ම ඔය විසඳුමේ කොටසක් විය යුතුයි. එහෙම නැතුව ඔය තරම් කෙටි කාලයකින් ණය ගෙවන්න අවශ්‍ය තරමට ඩොලර් උපයා ඉතුරු කර ගන්න බැහැ.

සුබවාදීම තත්ත්වයක් යටතේ වුවත් එදිනෙදා වියදම් වලට අවශ්‍ය ඩොලර් ටික රටට එන ඩොලර් ටිකෙන් පියවිය හැකි තරමට ආනයන ඉල්ලුම අඩු විය යුතුයි. ඒ සඳහා අවශ්‍ය වන තරමට ආනයන මිල ඉහළින් තිබිය යුතුයි. ඒ කියන්නේ, රටේ බොහෝ දෙනෙකුට තමන්ගේ ආදායමෙන් කලින් තිබුණු පරිභෝජන මට්ටම පවත්වා ගන්න නොහැකි විය යුතුයි. 

මේ වගේ තත්ත්වයක් යටතේ රාජ්‍ය සේවකයින් විසින් වැඩි වැටුප් ඉල්ලා වෘත්තීය අරගල කරන්න ඉඩ තිබෙනවා. නමුත්, ප්‍රශ්නය විසඳෙන යාන්ත්‍රනය තිබෙන්නේම රජයේ සේවකයින්ට ජීවත් වෙන එක අමාරු වීම තුළයි. දැනට රජයේ ආදායම රුපියල් ට්‍රිලියන 1.5ක් පමණයි. 2019 මට්ටමට බදු වැඩි කළා කියලත් ඔය ආදායම ඕනෑනම් රුපියල් ට්‍රිලියන 2ක් කර ගන්න පුළුවන් වෙයි. රජයේ වියදම් රුපියල් ට්‍රිලියන 3.5කට වඩා වැඩියි. ප්‍රාග්ධන වියදම් මුළුමනින්ම වගේ කපා හැරියත්, පොලී වියදම් ඉහළ යන නිසා ඔය වියදම ඔය මට්ටමේම වගේ තියෙයි. ඒ කියන්නේ තව රුපියල් ට්‍රිලියන 1.5ක පමණවත් හිඟයක් ඉතිරි වෙනවා කියන එකයි. 

බැංකු අංශයෙන් ණය නොගෙන රුපියල් ට්‍රිලියන 1.5ක පමණ අයවැය හිඟයක් පියවන්න බැහැ. ඔය හිඟයෙන්  රුපියල් ට්‍රිලියනයක්වත් ගන්න වෙන්නේ බැංකු අංශයෙන්. ඒ කියන්නේ කොයි තරම් පාලනය කළත් මුදල් සැපයුම තව දුරටත් ඉහළ යාම නොවැලැක්විය හැකි දෙයක් බවයි. මුදල් සැපයුම තව දුරටත් ඉහළ යනවා කියා කියන්නේ ඩොලරය ඉහළ යද්දී හා ආනයනික භාණ්ඩ හා සේවා වල මිල ඉහළ යද්දී වුවත්, එම ආනයන සඳහා ඉල්ලුම විශාල ලෙස අඩු වෙන්නේ නැහැ කියන එකයි. එහෙම වුනොත්, උද්ධමනය හා ඩොලරයක මිල ස්ථාවර නොවී තව තවත් ඉහළ යාමද නොවැලැක්විය හැකියි.

වෙළඳපොළ විසින් ඩොලර් ප්‍රශ්නය විසඳනවා වගේම රාජ්‍ය අයවැය ප්‍රශ්නයත් විසඳනවා. ඒක වෙන්නේ මෙහෙමයි. බදු වැඩි නොකළත්, මිල ඉහළ යද්දී බදු ආදායම් ඉහළ යනවා. ඊට සමාන්තරව ඇතැම් රාජ්‍ය වියදම් වැඩි වුනත් රාජ්‍ය සේවක වැටුප් වැඩි වෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, උද්ධමනය ඉහළ යද්දී රාජ්‍ය සේවක වැටුප් වැඩි නොකර සිටීමෙන් අයවැය හිඟය අඩු කර ගන්න පුළුවන්. සැලසුම්සහගතව බදු ආදායම් වැඩි කර නොගත්තොත්, ඔය වැඩේ සිදු වෙලා අයවැය හිඟය ස්වභාවිකවම පියවෙන තුරු මිල ගණන් ඉහළ යයි. ඒ කියන්නේ උද්ධමනය යම් කාලයක් ඉහළ මට්ටමක තියෙයි. හැබැයි පවතින අයවැය පරතරය අනුව ප්‍රායෝගිකව මේ වැඩේ වෙන්න කළින් රාජ්‍ය සේවකයින් වැඩි වැටුප් ඉල්ලා අරගල කරන්න පටන් ගන්නවා. 

මේ සියල්ල කළමනාකරණය කර ගැනීම දේශපාලනික කරුණක්. එය තමන්ට කළ නොහැකි බව ආණ්ඩුව වගේම විපක්ෂයේ පක්ෂද අවබෝධ කරගෙන ඉන්නවා. නමුත් ඒ කවුරුවත් මේක කෙළින්ම කියන්නේ නැහැ. එහෙම කියන්න ඔවුන්ට පුළුවන්කමක් නැහැ. ඒක හරියට ලෙඩේට හොඳම ප්‍රතිකාරය බෙහෙතක් නොගෙන සුවවන තුරු හෝ මැරෙන තුරු බලා ඉන්න එක කියලා දොස්තර කෙනෙක් කියනවා වගේ වැඩක්. දොස්තරට පැවැත්මක් තියෙන්නේ තමන්ට ලෙඩේ හොඳ කළ හැකි බව පෙන්විය හැකි වන තුරු පමණයි. තමන් සතුව විසඳුමක් තියෙනවා කියලා කවුරු හරි කියනවානම් ඉදිරි දෙවසර තුළ රාජ්ය අයවැය කළමනාකරණය කරන්නේ කොහොමද කියලා ඇස්තමේන්තු සමඟ පැහැදිලි කරන්න කියලා කියන්න.