දෙවන මොනාක් ප්‍රකාශනය

හතළිස් තුන් වන සේනාංකයේ ජාතික සමුළුවේදී ඉදිරිපත් කර තිබෙන "ගොඩ එමු ගොඩ ගනිමු" ප්‍රකාශනය මා මහත් උද්‍යෝගයෙන් කියවූ දේශපාලන ලියැවිල්ලක්. මා මෙය දෙවන මොනාක් ප්‍රකාශනය ලෙස හඳුන්වන්නේ මීට පෙර මේ ස්ථානයේම පැවැත්වුණු ජාතික ජන බලවේගයේ නියෝජිත සමුළුවේදී ඉදිරිපත් කළ පළමු මොනාක් ප්‍රකාශනයක්ද තිබෙන නිසයි. ඒ "අර්බුදය ජය ගැනීමට කඩිනම් ප්‍රවේශයක්" නම් වූ ලියැවිල්ලයි.

මේ ලියැවිලි දෙකම ඉදිරිපත් වන්නේ එකම සන්දර්භයක. ඒ නිසා, මේ ලියවිලි දෙක එක ළඟින් තියා සංසන්දනයක් කළ හැකියි. පළමු මොනාක් ප්‍රකාශනය කියවද්දීත් එය කළේ යම් උනන්දුවක් සහිතව වුවත්, එය ගැඹුරු හැදෑරීමක් නැතිව කඩිනමින් සකස් කළ සරල ලියැවිල්ලක්. පරිපූර්ණ හෝ සම්පූර්ණ (perfect or complete) ලියැවිල්ලක් නොවූවත්, දෙවන මොනාක් ප්‍රකාශනය පුළුල් හැදෑරීමක් කර සකස් කර තිබෙන, බරක් තිබෙන ලියැවිල්ලක්. මේ මට්ටමේ දේශපාලන ලියැවිලි ලංකාවේ සුලබ නැහැ. 

මොනාක් ප්‍රකාශන දෙකෙන් එකක්වත් අපක්ෂපාතී හෝ ස්වාධීන ලියැවිලි නෙමෙයි. ඒවායින් අදාළ දේශපාලන ධාරා නියෝජනය වෙනවා. අපේක්ෂා කළ යුතු පරිදිම මේ දේශපාලන ධාරා දෙක අතර තිබෙන සැලකිය යුතු තරමේ මතවාදී වෙනස්කම් ලියැවිලි වල අන්තර්ගතය කෙරෙහි බලපා ඇති නමුත් ඒ දෙකෙහි හඳුනා ගත හැකි සමානකම් ගණනාවක්ද තිබෙනවා.

දළ ප්‍රකාශයක් ලෙස 43 සේනාංකය පෙනී සිටින්නේ කෞශල්‍යතන්ත්‍රවාදය වෙනුවෙන්. කෞශල්‍යතන්ත්‍රවාදය පිළිබඳව පෞද්ගලිකව මට මූලධාර්මික ගැටළු තිබෙනවා. සමාජවාදය මෙන්ම කෞශල්‍යතන්ත්‍රවාදයද පෙනී සිටින්නේ යම් තෝරා ගත් පිරිසක් විසින් අනෙක් අය වෙනුවෙන් තීන්දු තීරණ ගැනීම වෙනුවෙන්. මේ කාරණයේදී 43 සේනාංකය හා ජාජබ අතර වෙනසක් නැහැ. ප්‍රායෝගික තලයේදී කණ්ඩායම් දෙකම පෙනී සිටින්නේ රජයේ සරසවි වලින් උපාධි ලැබූ, මාද අයත් වන පරම්පරාවේ උගතුන් මගින් මෙතෙක් ලංකාවේ නඩත්තු වන ප්‍රභූ-මූලික දේශපාලනය විස්ථාපනය කිරීම වෙනුවෙන්.

මේ අදහස වෙනුවෙන් පෙනී සිටින්නේ මේ කණ්ඩායම් දෙක පමණක් නෙමෙයි. මතවාදී වෙනස්කම් කෙසේ වුවත්, ගෝඨාභයව ජනාධිපති පුටුවට තල්ලු කළ වියත්මග ස්ථාවරයද මීට කිට්ටු එකක්. මේ වෙද්දී කෞශල්‍යතන්ත්‍රවාදය ලංකාවේ ජනප්‍රිය වෙමින් තිබෙනවා වගේම නුදුරු අනාගතයේදී ප්‍රභූ-මූලික දේශපාලනය විස්ථාපනය කිරීමේ විභවයක්ද ඒ සතුව තිබෙනවා. කෞශල්‍යතන්ත්‍රවාදය පිළිබඳව මූලධාර්මික ගැටළු තිබුණත් මෙවැනි වෙනසක් පිළිබඳව නිශේධනීය අදහසක් මට නැහැ. එහෙත් ලොකු විශ්වාසයක්ද නැහැ.

උගතුන් විසින් දේශපාලනය මෙහෙයවීම බටහිර ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රටවලද සිදුවන දෙයක්. එහෙත්, එය සිදු වන්නේ වෙනස් ආකෘතියකයි. එහිදී පළමුව උගතුන් විසින් ජනමතය මෙහෙයවනවා. දෙවනුව ජනමතය විසින් දේශපාලනය හසුරුවනවා. ඒ මිසක්, උගතුන් විසින් වෙනත් අය වෙනුවෙන් තීන්දු ගැනීමක් වෙන්නේ නැහැ. පසුගිය කාලයේ ඇමරිකාව, එංගලන්තය වැනි බටහිර රටවල ඇතැම් දේශපාලනඥයින් උඩට මතු වුනේ, උගතුන්ට සුපුරුදු පරිදි ජනමතය හැසිරවීමට අපහසු වූ පසුබිමකයි. වසංගතය නිසා චක්‍රය නැවත ආපසු කැරකුනා.

නියෝජිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය බලෙන් පැල කරනු ලැබුවද සමාජය පූර්ණ ලෙස ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී වී නැති, වැඩවසම් නෂ්ඨාවශේෂ වලින් නොමිදුනු, ලංකාව වගේ රටවල බටහිර ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආකෘතිය ඒ ආකාරයෙන්ම ක්‍රියාත්මක වෙන්නේ නැහැ. එහිදී උගතුන් අතින් සිදු වෙන්නේ වැඩවසම් ප්‍රභූ දේශපාලනය පෝෂණය වීමයි. උගතුන් කරන්නේ ඔවුන්ගේ ස්වාමිවරුන්ට අවශ්‍ය දෙය. මේ තත්ත්වයට සාපේක්ෂව කෞශල්‍යතන්ත්‍රවාදය සාධනීය වෙනසක් වුවත් කෞශල්‍යතන්ත්‍රවාදය වෙනුවට ස්වාමියා මාරු වීමක් පමණක් සිදුවීමේ අවදානමද මෙහි තිබෙනවා.

පළමු මොනාක් ප්‍රකාශනය දෙවැන්න හා ලඟින් තැබිය නොහැකි එකක් කියා මම කිවුවනේ. එසේ වුවත්, දෙවන මොනාක් ප්‍රකාශනයේ වපසරියටත් වඩා ලොකු වපසරියක් ආවරණය කරන වෙනත් ලියැවිලි ගණනාවක් ජාජබ විසින් කලින්ම පිළියෙල කර තිබෙනවා. ඒ නිසා, දෙවන මොනාක් ප්‍රකාශනය සමඟ පළමු මොනාක් ප්‍රකාශනය සැසඳීමට පෙර අඩු වශයෙන් තවත් එක් ලියැවිල්ලක් එයට අමුණන්න වෙනවා. ඒ, "ආර්ථිකය- ගුණාත්මක ජීවිතයක් නොසැලෙන ආර්ථිකයක්" නම් වූ ලියැවිල්ලයි. මෙය දෙවන මොනාක් ප්‍රකාශනය හා සැසඳිය හැකි නිශ්චිත කරුණු සහිත ලියැවිල්ලක්.

මීට සමාන ලියවිලි කිහිපයක් වියත්මග විසින්ද එළි දක්වා තිබෙනවා. ඒ අතරින් වැදගත්ම ලියැවිලි දෙක "පිරිපුන් දේශයක් වෙනුවෙන්" හා "සෝදාපාළුව" සේ නම් කර තිබෙන ලියැවිලි දෙකයි. අවශ්‍යනම් මෙයටම මහ බැංකුවේ සයමාසික වැඩ පිළිවෙලත් එකතු කළ හැකියි. දෙවන මොනාක් ප්‍රකාශනය ගැන හදාරන අයෙක් පළමු මොනාක් ප්‍රකාශනය හා ආශ්‍රිත අනෙක් ලියැවිල්ල ගැන වගේම ඉහත ලියැවිලි සමඟත් සංසන්දනයක් කළ යුතුයි. 

මේ කිසිදු පාර්ශ්වයක් සමඟ මට පෞද්ගලික හෝ දේශපාලන පක්ෂපාතීත්වයක් නැහැ. එහෙත්, ඉහත ලියැවිලි අතරින් මගේ මතවාදී පක්ෂපාතීත්වය දිනා ගන්නේ දෙවන මොනාක් ප්‍රකාශනය හෙවත් "ගොඩ එමු ගොඩ ගනිමු" ලියැවිල්ලයි. තවදුරටත් සංවාදයට ලක් විය යුතු හා වැඩි දියුණු විය යුතු මූලික ලියැවිල්ලක් පමණක් වුවත්, මෙහි දැන් ක්‍රියාත්මක "ගොඩ ගහ ගනිමු ගිලෙමු" ක්‍රමයට පැහැදිලි හා ප්‍රායෝගික විකල්පයක් තිබෙනවා. 

කෞශල්‍යතන්ත්‍රවාදය පිළිබඳව බලාපොරොත්තු තබා ගෙන සිටින උගතුන්ට හා වෘත්තිකයන්ට මගේ යෝජනාව මේකයි. 

- ඔබ එන්නේ ඉහත කඳවුරු තුනෙන් එකක් සමඟනම් පළමුව ඔබේ කඳවුර විසින් ඉදිරිපත් කර ඇති ලියැවිල්ල කියවා, තේරුම් ගෙන ප්‍රශ්න කරන්න. දෙවනුව, ප්‍රතිවිරුද්ධ කඳවුරු දෙකේ ලියැවිලි කියවා ඔබේ විශ්වාසය පරීක්ෂාවට ලක් කරන්න.

- ඔබට ඔය කඳවුරු තුනෙන් එකක් සමඟවත් ආත්මීය බැඳීමක් නැත්නම් ඔය ලියැවිලි තුනම කියවා සංසන්දනයක් කරන්න. 

43වන සේනාංකයේ ප්‍රකාශන 

ජාතික ජන බලවේගයේ ප්‍රකාශන 

වියත්මග ප්‍රකාශන 

මහ බැංකුවේ සයමාසික සැලැස්ම 

පසු එකතු කිරීම:

ඔබට අවශ්‍යනම් සෞභාග්‍යයේ දැක්ම ප්‍රතිපත්ති ප්‍රකාශයද කියවිය හැකියි. මෙය විශේෂයෙන්ම වැදගත් වන්නේ වත්මන් ආණ්ඩුවේ කාර්ය සාධනය විමසා බැලීම සඳහායි. අදාළ ප්‍රකාශනයේ වැදගත්ම තැන 2020 -2025 සාර්ව ආර්ථික ඉලක්ක ඇතුළත් 36 පිටුවයි. 

දෙවන මොනාක් ප්‍රකාශනය සෞභාග්‍යයේ දැක්ම හා ජාජබ ආර්ථික වැඩ පිළිවෙළ වැනි වෙනත් ඒ ආකාරයේ ලියැවිල්ලකින් වෙනස් වන්නේ එහි සඳහන් ඉලක්ක හා වැඩ පිළිවෙළ යථාර්ථවාදී වීම තුළයි. මේ මොහොතේ ජනතාව සමඟ සංවාදයක් ඇති කර ගත යුත්තේ ප්‍රායෝගිකව ලඟා කරගත නොහැකි මනෝරාජික ඉලක්ක අතහැර බිම් යථාර්තයන් මත පදනම්වයි.

සංඛ්‍යාලේඛණ වලට වංගු ගසා සල්ලි අච්චු ගහන හැටි...

ජාතික පාරිභෝගික මිල දර්ශකය අනුව උද්ධමනය 14% දක්වා ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. ආහාර උද්ධමනය 21.5%ක් දක්වා ඉහළ ගිහින්. කොළඹ පාරිභෝගික මිල දර්ශකය අනුව උද්ධමනය 12.1% මට්ටමට ගොස් තිබුණා. මහ බැංකුව කියන විදිහට මේ විදිහට මිල මට්ටම ඉහළ යන්නේ "සැපයුම් සාධක" නිසා මිසක් සල්ලි අච්චු ගැසීම නිසා නෙමෙයි. 

සැපයුම් සාධක නිසා මිල මට්ටම් ඉහළ යද්දී මුදල් වලට තිබෙන ඉල්ලුමද ඉහළ යනවා. ඒ ඉල්ලුමට සරිලන සේ මුදල් සැපයුම වැඩි නොකළොත්, සැපයුම් සාධක නිසා ඉහළ ගිය මිල නැවත පහත වැටී උද්ධමනය සෘණ පැත්තට යා යුතුයි. එහෙත්, ඉහළ යන මුදල් ඉල්ලුම හා ගලපමින් මුදල් සැපයුම වැඩි කළොත් ඉහළ ගිය මිල ඒ මට්ටමේම නවතිනවා. ඒ නිසා, උද්ධමනය පහළ ගියත් සෘණ පැත්තට යන්නේ නැහැ. 

මහ බැංකුව කියන විදිහට, මිල මට්ටම ඉහළ යන්නේ සැපයුම් සාධක නිසානම්, ඔය දෙකෙන් කොයි එක වුනත් ඉතා ඉක්මණින් උද්ධමනය අඩු විය යුතුයි. මොකද උද්ධමනය අඩු වීමෙන් අදහස් වෙන්නේ මිල මට්ටම ඉහළ යන වේගය අඩුවීම මිසක් මිල අඩු වීම නොවන බැවින්. ඒ නිසා, මහ බැංකුව කියන්නේ ඇත්තද කියලා බලා ගන්න වැඩි කාලයක් යන එකක් නැහැ.

ආණ්ඩුව විසින් අළුතෙන්ම රුපියල් බිලියන 227ක සහන පැකේජයක් ඉදිරිපත් කළා. කියන විදිහට මේ අමතර වියදම් නිසා සමස්තයක් ලෙස රජයේ වියදම් වැඩි වෙන්නේ නැහැ. වියදම් කරන බව කියන්නේ අයවැයෙන් වෙන් කළ වෙනත් ප්‍රතිපාදන කපලා ඒ හරහා ඉතිරි වන සල්ලි වලින්. කපන්නේ මොන වියදම්ද කියන එක පැහැදිලි නැහැ. කියන විදිහටම කෙරුණත් නැතත් අයවැය හිඟය තව දුරටත් ඉහළ නොදැමිය යුතුය යන ස්ථාවරයට එන්න ආණ්ඩුවට සිදු වී තිබෙනවා. මේ බතල කොළ කටින් හිටවන ඒවා පමණක්ද? 

පසුගිය 2021 වසරේ පළමු මාස දහය තුළ රජය විසින් උපයාගෙන තිබෙන ආදායම රුපියල් බිලියන 1,156.5ක් පමණයි. අයවැය සම්මත කර ගනිද්දී ඉදිරිපත් කළ ඇස්තමේන්තු අනුව වසර තුළ ලැබීමට තිබුණු ආදායම රුපියල් බිලියන 2,029ක්. මේ අනුව, මාස දහයක් අවසාන වෙද්දී උපයාගෙන තිබෙන්නේ ඇස්තමේන්තු කළ අදායමෙන් 57%ක් පමණයි. ඇස්තමේන්තු නිවැරදිනම් අවසන් දෙමස තුළ රුපියල් බිලියන 872.5ක් ලැබී තිබිය යුතුයි.

අයවැය ඇස්තමේන්තු අනුව, 2021 වසරේ රජයේ වර්තන වියදම් ඇස්තමේන්තුව රුපියල් බිලියන 2,534ක්. පළමු මාස දහය තුළ වර්තන වියදම් සේ වැය කර තිබෙන මුදල රුපියල් බිලියන 2,319.0ක්. ඒ කියන්නේ ඇස්තමේන්තු කළ වියදම් වලින් 91.5%ක්ම පළමු මාස දහය තුළ වියදම් කරලා. වර්තන වියදම් කියා කියන්නේ රජය නඩත්තු කිරීමේ වියදම්. අවසන් මාස දෙක තුළ වියදම් කළේ රුපියල් බිලියන 215ක් පමණක්ද?

ආදායම් වැඩියෙනුත්, වර්තන වියදම් අඩුවෙනුත් ඇස්තමේන්තු කිරීම ලංකාවේ රජය (මුදල් අමාත්‍යංශයේ අදාළ නිලධාරීන්) විසින් කාලයක් තිස්සේම කරන දෙයක්. කවදාවත්ම මේ ඇස්තමේන්තු හරියට හදාගන්න බැරිනම් "අපට මේවා කළ හැකි දක්ෂ නිලධාරීන් ඉන්නවා" කියන කතාව හිස් වචන ටිකක් පමණක් වෙනවා. සමහර විට නිලධාරීන් දක්ෂ ඇති. ඒ දක්ෂතාවය යෙදෙවෙන්නේ මොන විදිහටද? 

රජයේ ප්‍රාග්ධන වියදම් කියා කියන්නේ රජය නඩත්තු කිරීමේ දැවැන්ත වියදම වසා ගැනීමට යොදා ගන්නා ආවරණයක් පමණයි. අයවැයෙන් ලොකුවට පෙන්වා සම්මත කර ගන්නා ප්‍රාග්ධන ආයෝජන ඇත්තමට ඒ විදිහටම වෙන්නේ නැහැ. ඒ සල්ලි වලින් සැලකිය යුතු කොටසක්ද අවසාන වශයෙන් යොදා ගැනෙන්නේ රජය නඩත්තු කිරීම වෙනුවෙනුයි. ඉතිං කොහොමද වත්කම් හැදෙන්නේ? 

අයවැයෙන් යෝජිත රාජ්‍ය ආයෝජන ප්‍රමාණය රුපියල් බිලියන 1,070ක් වුවත් පළමු මාස දහය තුළ සිදු කර තිබෙන රාජ්‍ය ආයෝජන ප්‍රමාණය එයින් 38.6%ක් හෙවත් රුපියල් බිලියන 412.8ක් පමණයි. ඇස්තමේන්තු කර තිබුණු ඉතිරි ආයෝජන අවසන් මාස දෙක තුළ සිදු වුනා කියා හිතන අයෙකු ඉන්නවාද?

ලංකාවේ පාර්ලිමේන්තුවේ සම්මත කරගන්නා රාජ්‍ය අයවැය කියා කියන්නේම සංදර්ශනාත්මක බොරුවක් පමණයි. අයවැය ඇස්තමේන්තු අනුව, වසර තුළ ලබා ගැනීමට අපේක්ෂා කළ ණය ප්‍රමාණය රුපියල් බිලියන 1,563ක් පමණයි. එහෙත්, සාමන්‍යයෙන් සිදු වන පරිදි, ආදායම් ඇස්තමේන්තු වැඩි කර පෙන්වන නිසා ආයෝජන වියදම් සේ වෙන් කරන ප්‍රතිපාදන කපා හැරීමෙන් පසුවද රජය නඩත්තු කිරීම සඳහා ඇස්තමේන්තු කරනවාට වඩා ණය ගන්න වෙනවා. ඇස්තමේන්තුව අනුව, ණය ගැනීමට නියමිතව තිබුණේ පහත ආකාරයෙනුයි.

ශුද්ධ විදේශ ණය - රුපියල් බිලියන 99ක් (විදේශ ණය ආපසු ගෙවීම සඳහා තවත් රුපියල් බිලියන 507ක් අවශ්‍ය නිසා මුළු එකතුව රුපියල් බිලියන 606ක්).

දේශීය ණය රුපියල් බිලියන 1,466ක්. මෙයින් බැංකු අංශයෙන් ගන්නා ණය ප්‍රමාණය රුපියල් බිලියන 310ක්. සංවර්ධන බැඳුම්කර විකිණීමෙන් තවත් රුපියල් බිලියන 60ක්. ඉතිරි රුපියල් බිලියන 1,086 බැංකු නොවන අංශ වලින් ගන්නා ණයයි.

ඇත්තටම සිදු වී තියෙන්නේ කුමක්ද?

පළමු මාස දහය තුළ පමණක් රුපියල් බිලියන 2,226.7කින් රාජ්‍ය ණය ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. මෙය වසර තුළ ලබා ගැනීමට ඇස්තමේන්තු කර තිබුණු රුපියල් බිලියන 1,563ක ණය ප්‍රමාණයට වඩා 14.7%කින් වැඩියි. අවසන් මාස දෙක තුළ, මේ වැඩිපුර ගත් ණය ආපසු ගෙවලාද?

පළමු මාස දහය තුළ පමණක් විදේශ ණය ඉහළ යාම රුපියල් බිලියන 464.20ක්. එම කාලය තුළ දේශීය ණය ඉහළ යාම රුපියල් බිලියන 1,762.40ක්. 

පළමු මාස 11 තුළ බැංකු අංශයෙන් අරගෙන තිබෙන ණය ප්‍රමාණය රුපියල් බිලියන 1526.20ක්. එයින් රුපියල් බිලියන 1,124.80ක් කෙළින්ම මහ බැංකුවෙන් ගත් ණයයි. 

රජයට ඩොලර් වලින් ණය ගැනීම කළ නොහැකි තරමට අසීරු වී තිබෙන බව කවුරුත් දන්නා දෙයක්. භාණ්ඩාගාර බිල්පත් හා බැඳුම්කර විදේශිකයන්ට විකිණූ විට රජයට ලැබෙන්නේ රුපියල් වුවත් රටට ඩොලර් ලැබෙනවා. එහෙත්, පසුගිය වසර තුළ සිදු වී තිබෙන්නේ විදේශිකයන් සතු වූ රුපියල් බිලියන 6.9ක පමණ වූ භාණ්ඩාගාර බිල්පත් හා බැඳුම්කර වලින්ද රුපියල් බිලියන 5.1ක ප්‍රමාණයක් විකුණා දමා එම මුදල් ආපසු රැගෙන යාමයි. සංවර්ධන බැඳුම්කර විකිණීමෙන් රජයට කෙළින්ම ඩොලර් ලැබෙනවා. එහෙත්, වසර තුළ කල් පිරුණු සංවර්ධන බැඳුම්කර වලින්ද සැලකිය යුතු කොටසක් නැවත විකුණාගත නොහැකි වීම නිසා රජයට අයවැය ඇස්තමේන්තුව අනුව අමතර රුපියල් බිලියන 60ක් හොයා ගැනීම කෙසේ වුවත් රුපියල් බිලියන 34.6ක් ආපසු ගෙවන්න සිදු වී තිබෙනවා.

ඩොලර් වලින් ණය ගැනීම කළ නොහැකි තරමට අසීරු වී ඇති පසුබිමක රජය විසින් ප්‍රධාන වශයෙන්ම අයවැය හිඟය පියවාගෙන තිබෙන්නේ රුපියල් බිලියන 1,879ක පමණ භාණ්ඩාගාර බිල්පත් හා බැඳුම්කර විකිණීමෙනුයි. මෙයින් රුපියල් බිලියන 330ක් පමණ ණය අරගෙන තිබෙන්නේ දෙසැම්බර් මාසය තුළයි. ඒ අනුව, පළමු මාස දහය තුළ පමණක් රුපියල් බිලියන 1,548ක පමණ භාණ්ඩාගාර බිල්පත් විකුනා ණය අරගෙන තිබෙනවා. එම කාලය තුළ බැංකු අංශයෙන් අරගෙන තිබෙන ණය ප්‍රමාණය රුපියල් බිලියන 1526.20ක් බව කලින් කිවුවනේ. ඒ කියන්නේ රජයට ඩොලර් ණය ගන්න බැරි වී තිබෙනවාක් මෙන්ම උද්ධමනාත්මක නොවන දේශීය මූලාශ්‍ර වලින් ණය ගැනීමටද හැකි වී නැහැ. 

පවතින වාතාවරණය යටතේ විණිමය අනුපාතය ඉහළ නොයවා වෙළඳපොළෙන් ඩොලර් වලින් ණය ගැනීමේ හැකියාවක් රජයට නැහැ. ඒ වගේම, පොලී අනුපාතික ඉහළ නොදමා උද්ධමනාත්මක නොවන දේශීය මූලාශ්‍ර වලින් ණය ගැනීමේ හැකියාවද මේ වන විට ගිලිහෙමින් තිබෙනවා. විණිමය අනුපාතය හා පොලී අනුපාතික නිවැරදි නොකරන්නේනම් හා අයවැය හිඟය පාලනය කර නොගන්නේනම් මේ වන විට රජය සතු එකම විකල්පය උද්ධමනාත්මක මූලාශ්‍ර වලින් ණය ගැනීම පමණයි. 

විණිමය අනුපාතය හා පොලී අනුපාතික නිවැරදි කළහොත් ඒ හේතුව නිසාම අයවැය හිඟය ඉහළ යාමද නොවැලැක්විය හැකියි. එහෙත්, එසේ නොකළා කියා ප්‍රශ්නයෙන් ගැලවී සිටින්න පුළුවන් වෙන්නේ උද්ධමනය විශාල ප්‍රශ්නයක් බවට පත් වන තුරු පමණයි. උද්ධමනාත්මක මූලාශ්‍ර වලින් තව තවත් ණය ගනිමින් උද්ධමනය පාලනය කිරීමේ හැකියාවක් නැහැ. 

පසුගිය සතියේ රජය ඩොලර් මිලියන 100ක සංවර්ධන බැඳුම්කර වෙළඳපොළට ඉදිරිපත් කළත් 8%ක පමණ විශාල පොලී අනුපාතයක් ගෙවීමේ පොරොන්දුව යටතේ වුවත් විකුණා ගත හැකි වූයේ ඩොලර් මිලියන 11ක පමණ ප්‍රමාණයක් පමණයි. ඩොලර් වලින් පොලී ගෙවන්නට රට ඇතුළේ ඩොලර් හැදෙන්නේ නැති නිසා මේ වෙලාවේ කිසිවෙකු පොන්සි ක්‍රීඩාවකට එළැඹී අවදානමක් ගන්න බයයි.

මේ වන විට රජයට භාණ්ඩාගාර බිල්පත් විකුණා දේශීය වෙළඳපොළෙන් මාස තුනකට රුපියල් ණය ගත හැක්කේත් 8.5% පමණ පොලියකටයි. මහ බැංකුව විසින් මේ භාණ්ඩාගාර බිල්පත් මිල දී නොගෙන වාණිජ බැංකු වලට හා ප්‍රාථමික අලෙවිකරුවන්ට විකුණන විට මහ බැංකුවේ සංඛ්‍යාලේඛණ අනුව සංචිත මුදල් වැඩි වීමක් වෙන්නේ නැහැ. ඒ කියන්නේ සල්ලි අච්චු ගැසීමක් වෙන්නේ නැහැ. එහෙත්, ඇත්තටම මෙහිදී වෙන්නේ සංඛ්‍යාලේඛණ වලට වංගු ගසා සල්ලි අච්චු ගැසීමක්ම තමයි.

මාස තුනකට රජයට 8.5% පොලියට ණය දෙන වාණිජ බැංකු විසින් ඔවුන් මිල දී ගන්නා භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ඇපයට තියා  දිනපතා මහ බැංකුවෙන් 6.5% පොලියට ණය ගන්නවා. මේ වැඩෙන් වාණිජ බැංකු වලට (හා අනුබද්ධ ප්‍රාථමික ගැනුම්කාර සමාගම් වලට) කෙළින්ම 2%ක "කොමිස් මුදලක්" ලැබෙනවා. අන්තිමට වක්‍ර ලෙස රජයට ණය දෙන්නේ මහ බැංකුවම තමයි. ඒ කියන්නේ අච්චු ගහන සල්ලි!

ඔය විදිහටනම් දේශීය වෙළඳපොළෙන් ඕනෑ තරම් ණය ගන්න පුළුවන්. ඇයි සල්ලි තමන්ගේ සල්ලිත් නෙමෙයිනම්, 2%ක ලාබයකුත් ලැබෙනවානම් කවුද වැඩේට අත නොගහන්නේ. හැබැයි ඔය අවස්ථාව සාමාන්‍ය මිනිහෙකුට ලැබෙන අවස්ථාවක් නෙමෙයි.

පසුගිය සතියේ පමණක් ඔය ක්‍රමයට රුපියල් බිලියන 97ක භාණ්ඩාගාර බිල්පත් විකිණුවා. ඕකෙන් 2%ක් කියා කියන්නේ රුපියල් බිලියන දෙකක්. කෝටි දෙසීයක්!

දැන් රජය 8.5% පොලියට ණය ගන්නවා. මහ බැංකුව 6.5% පොලියට ණය දෙනවා. ඒ ණය ගන්න අය 8.5% පොලියට රජයට ණය දෙනවා. ලැබෙන එකම වාසිය, මහ බැංකුවේ සංඛ්‍යාලේඛණ වලට අනුව සල්ලි අච්චු ගහලා නැහැ!

ඔය භාණ්ඩාගාර බිල්පත් මහ බැංකුව විසින් කෙළින්ම මිල දී ගත්තානම් 8.5% පොලිය ලැබෙන්නේ මහ බැංකුවට. ඒ පොලිය මහ බැංකුවේ ලාබ වලට එකතු වෙලා, ඒ ලාබ භාණ්ඩාගාරයට යවද්දී නැවත රජයටම ලැබෙනවා. ඒ කියන්නේ රජය ඇත්තටම පොලියක් ගෙවන්නේ නැහැ. දැන් වෙන්නේ එයින් 2%ක් අඩු වෙන එක පමණයි. 

මේ අඩුවත් එකතු වෙන්නේ අයවැය හිඟයටයි. උද්ධමනයට තිබෙන බලපෑම කොහොමටත් ඒ විදිහටම තියෙනවා. මොකද සංඛ්‍යාලේඛණ කොහොම වුවත් අච්චු ගහපු සල්ලි සංසරණයට එකතු වෙලා. ඒ කියන්නේ උද්ධමන බද්දක් ලෙස ඔය 2%ත් ගෙවන්න වෙන්නේ රටේ සාමාන්‍ය මිනිස්සුන්ට.

ආර්ථිකය වැඩ කරන්නේ ගිණුම්කරණ මූලධර්ම අනුව නෙමෙයි. හොඳ ගණකාධිකාරීවරයෙකුට ගිණුම් නැවත සකස් කරලා පාඩු ලබා ඇති බව පෙනෙන ආයතනයක් ලාබ ලබා ඇති බව පෙන්වන්න පුළුවන්. අනෙක් පැත්ත කරන්නත් පුළුවන්. එහෙම කරලා රජයට ගෙවන බදු අඩු කරගන්නත් පුළුවන්. හැබැයි එහෙම කළා කියලා සැබෑ ලෝකයේ කිසිම වෙනසක් වෙන්නේ නැහැ.  සංඛ්‍යාලේඛණ කියන්නේ ඇත්ත තත්ත්වය බලා ගන්න යොදාගත හැකි දර්ශක මිසක් ඇත්ත තත්ත්වය නොවන නිසා සංඛ්‍යාලේඛණ මොන විදිහෙන් හෝ වෙනස් කළත් ඇත්ත තත්ත්වය එලෙසමයි.

නිල සංඛ්‍යාලේඛණ අනුව සංචිත මුදල් සැපයුම රුපියල් බිලියන 1,343ක් පමණයි. සංඛ්‍යාලේඛණ වලට එකතු නොවන කොටස රුපියල් බිලියන 543ක්. ඒවත් අච්චු ගහපු සල්ලිම තමයි! 

පළමු මාස එකොළහ තුළ බැංකු අංශයෙන් අරගෙන තිබෙන ණය ප්‍රමාණය රුපියල් බිලියන 1,526ක් බවත් එයින් රුපියල් බිලියන 1,125ක්ම අරගෙන තියෙන්නේ මහ බැංකුවෙන් බවත් කලින් කිවුවනේ. එතකොට අනෙක් බැංකු වලින් අරන් තියෙන්නේ රුපියල් බිලියන 401ක් පමණයි. මේ වෙද්දී වාණිජ බැංකු විසින් දෛනිකව මහ බැංකුවෙන් 6.5% පොලියට ණයට ගන්න මුදල රුපියල් බිලියන 543ක්. 

ඒ කියන්නේ, සෘජුව හෝ වක්‍රව රජයේ අයවැය හිඟය මුළුමනින්ම වාගේ පියැවෙන්නේ මහ බැංකුවේ සල්ලි වලින්. සංඛ්‍යාලේඛණ වලට වංගු ගහන්න පුළුවන් වුනත් වංගු ගහලා උද්ධමනය වලක්වන්න බැහැ. 

රුපියල් බිලියන 543න් 2%ක් අරගෙන 365න් බෙදලා බලන්න. දවසකට රුපියල් කෝටි තුනක්! මිලියන 30ක්!! මහ බැංකුවෙන් 6.5% පොලියට ගන්න සල්ලි රජයට 8.5% පොලියට දෙන එකෙන් යම් පිරිසකට දවසකට ලැබෙන ලාබය! ඕකේ අරමුණ සංඛ්‍යාලේඛන වලට වංගු ගහන එක පමණක්මද?

එක්තරා පුද්ගලයෙක් මහ බැංකුව ඇරෙන වෙලාවට මහ බැංකුව ඉදිරිපිටට ඇවිදින් මහ බැංකුවේ නිලධාරීන්ට හා පවුල් වල අයට හෙණ ඉල්ලනවා. සාප කරනවා. මේක රූපවාහිණි නාලිකාවක මාධ්‍ය සංදර්ශනයක් හෝ කාගේ හෝ සැලසුමක කොටසක් වෙන්න පුළුවන්. හැබැයි ඔයිට වඩා පිරිසක් ඔය වැඩේම කරන දවසක් වුනත් එන්න පුළුවන්!

https://www.facebook.com/hirunews/videos/226901726198633/

ආර්ථික අර්බුදයේ ඓතිහාසික සම්භවය (දහවන කොටස)

මෙය මෙම ලිපි මාලාවේ පළමු අදියරේ අවසන් ලිපියයි. ඉන් පසුව, දෙවන අදියරේ ලිපිද කොටස් වශයෙන් පළ කිරීම අපේක්ෂාවයි. පළමු අදියරෙහි අප විස්තර කරන්නේ ලංකාවේ වත්මන් ආර්ථික අර්බුදයෙහි ඓතිහාසික මූලයන් පිළිබඳවයි. දෙවන අදියරෙන් අප මෙම අර්බුදයේ වත්මන් තත්ත්වය විග්‍රහ කරනවා. විසඳුම් ගැන කතා කෙරෙනු ඇත්තේ තෙවන අදියරෙහිදී. 

ලංකාවේ ආර්ථික අර්බුදයට මුල් වූ පාදක හේතුව රාජ්‍ය අයවැය හිඟය බවත්, එය නිදහස ලැබූ තැන් පටන්ම වර්ධනය වූ හිඟයක් බවත්, රට පාලනය කළ හැම ආණ්ඩුවක්ම අඩු වැඩි වශයෙන් ප්‍රශ්නයට දායක වී ඇති බවත් අප දැනටමත් දන්නවා. කෙසේ වුවත්, රාජ්‍ය අයවැය හිඟය සමඟ ලංකාව විශාල කාලයක් ඉදිරියට ගියා. වත්මන් ආර්ථික අර්බුදයට රාජ්‍ය අයවැය හිඟයේ දායකත්වය අමතක කළ නොහැකි වුවත්, එය ආසන්න හේතුව නෙමෙයි. ආසන්න හේතුව දළ වශයෙන් 2010 වසරේදී ලංකාව ක්‍රියාත්මක කරන්නට පටන් ගත්තේයැයි කිව හැකි පොන්සි ක්‍රීඩාවයි. 

ලිපි මාලාවේ පළමු අදියර අවසන් කිරීමට පෙර අපි මේ පොන්සි ක්‍රීඩාව හොඳින් අවබෝධ කර ගනිමු. 

පහත වගුවෙහි පෙන්වා තිබෙන්නේ 2021 තෙවන කාර්තුව අවසානයේදී ලංකාවේ රාජ්‍ය ණය ප්‍රමාණයයි. මෙම ණය වලට රුපියල් ණය මෙන්ම ඩොලර් ණයද ඇතුළත්. සංසන්දනය කිරීමේ පහසුව පිණිස සියළුම ණය රුපියල් වලින් මෙන්ම ඩොලර් වලින්ද පෙන්වා තිබෙනවා.

ඉහත සංඛ්‍යාලේඛණ අනුව ලංකාවේ රාජ්‍ය ණය වලින් විදේශ ණය තිබෙන්නේ 37.9%ක් පමණයි. ඉතිරි 62.1% දේශීය ණය. කෙසේ වුවත්, විදේශයන්ට ණය වී තිබෙන්නේ ලංකාවේ රජය පමණක් නෙමෙයි. පහත පළ කෙරෙන ඊළඟ වගුව දෙස බැලූ විට මේ බව පැහැදිලි වෙනවා. 

ලංකාවේ සමස්ත විදේශ වත්කම් හා බැරකම් අතර වෙනස ඩොලර් මිලියන 54,012ක හිඟයක්. මේ හිඟයෙන් සැලකිය යුතු කොටසක් රාජ්‍ය ණය නෙමෙයි. කෙසේ වුවත්, වගු දෙකම එක්ව ගෙන කියවූ විට සමස්ත චිත්‍රය දැකිය හැකියි.

මධ්‍යම රජයේ දේශීය ණය එම ණය ලබාගත් මූලාශ්‍රය අනුව කොටස් තුනකට වර්ග කළ හැකියි. ඒ මහ බැංකුවෙන් ලබාගත් ණය, අනෙකුත් වාණිජ බැංකු වලින් ලබාගත් ණය හා බැංකු නොවන අංශ වලින් ලබා ගත් ණය ලෙස. මෙයින් පළමු කාණ්ඩ දෙක උද්ධමනාත්මක මූලාශ්‍ර. 

රජයට ණය දෙන මේ කණ්ඩායම් තුනම මේ වන විට ශුද්ධ වශයෙන් ලෝකයට ණයයි. අර කපුගේ කියන්නේ "පාර කියන්නේ කෙලෙසද මා හට ඇයටද පාරක් ඇති නැති ගානය" කියලා. ඒ වගේ, ලංකාවේ මධ්‍යම රජය දේශීය ණය ලබා ගන්නා මූලාශ්‍ර තුනම මේ වෙද්දී ශුද්ධ වශයෙන් ලෝකයට ණයකරුවෝ. ඉතිං මහ බැංකුවට වුනත්, අනෙකුත් බැංකු වලට වුනත්, රටේ අනෙකුත් අංශ වලට වුනත්, රජයට තවත් ණය දෙන්න වෙන්නේ ලෝකයට තවත් ණය වෙලා. එහෙම නැත්නම් මුදල් සැපයුම වැඩි කරලා.

මහ බැංකුවෙන් පටන් ගනිමු. පසුගිය වසරේ තෙවන කාර්තුව අවසන් වෙද්දී මහ බැංකුවේ ශුද්ධ විදේශ වත්කම් හිඟය (ශුද්ධ විදේශ බැරකම් ප්‍රමාණය) ඩොලර් මිලියන 747ක්. මහ බැංකුව රජයට දී තිබෙන ණය වල ඩොලර් අගය මිලියන 9,166ක්. ඒ කියන්නේ මහ බැංකුව විසින් තමන් සතු මුළු සේසතම රජයට ණයට දීලා තවත් ඩොලර් මිලියන 747ක් ණයට අරගෙනත් දීලා තියෙනවා. මෑතකදී අත්සන් කළ විණිමය හුවමාරු ගිවිසුම් ආදිය තියෙන්නේ ඔය ගොඩේ. රජය බේරගන්න ගිහින් දැන් මහ බැංකුවත් ලෝකයට ණයකරුවෙක්!

වාණිජ බැංකු දිහා බැලුවත් දැකිය හැක්කේ ඔය කතාවමයි. වාණිජ බැංකු වල ශුද්ධ විදේශ බැරකම් ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 3,998ක්. වාණිජ බැංකු වලින් රජයට දී තිබෙන ණය ප්‍රමාණයේ ඩොලර් අගය මිලියන 19,806ක්. ඔය ණය වලින් කොටසක් වාණිජ බැංකු විසින් රජයට ලබා දී තියෙන්නේ ලෝකයට ණය වෙලා. ලංකාවේ වාණිජ බැංකු විසින් ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කර වල කර තිබෙන ආයෝජන ආදිය තිබෙන්නේ ඔය ගොඩේ.

අනෙකුත් අංශ දිහා බැලුවත් කතාව ඕකමයි. අනෙකුත් අංශ වල ශුද්ධ විදේශ බැරකම් ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 19,110ක්. ඇත්තටම ඔය ණය වලින් සැලකිය යුතු කොටසක් රජයටම සම්බන්ධ ආයතන වල විදේශ ණය. ඒ ප්‍රමාණය වෙනම හොයා ගන්න නැති නිසා, අපි මුළු ණය ප්‍රමාණයම ගත්තත්, අනෙකුත් අංශ වලින් රජයට දී තිබෙන ණය වල ඩොලර් වටිනාකම මිලියන 23,887ක්. 

දැන් පැහැදිලියිනේ කතාව. ලංකාවේ සන්දර්භයේ රටේ කවුරු හෝ විසින් ලබාගත් විදේශ ණය අවසාන වශයෙන් වියදම් කර තිබෙන්නේ රජය විසින්. සංඛ්‍යාලේඛණ වල තිබෙන රජයේ දේශීය වලින් සැලකිය යුතු කොටසක් වක්‍ර ලෙස විදේශ ණයම තමයි. 

පසුගිය වසරේ තෙවන කාර්තුව අවසන් වෙද්දී ලංකාවේ සමස්ත විදේශ බැරකම් ප්‍රමාණය වන ඩොලර් මිලියන 54,012 මධ්‍යම රජයේ ණය වලින් 63.5%ක්. මේ ප්‍රතිශතය සංඛ්‍යාලේඛණ වල දැකිය හැකි දේශීය ණය ප්‍රතිශතය වන 37.9%ට වඩා ගොඩක් වැඩියි. ඉතිරි කොටසත් මෑත කාලයේදී උද්ධමනාත්මක මූලාශ්‍ර වලින් ලබාගත් ණය. ඒ කියන්නේ අච්චු ගැසූ හෝ මවනු ලැබූ සල්ලි. 

දැන් මෙයින් කියැවෙන කතාව කුමක්ද? 

ලංකාවේ රජය විසින් මේ ආකාරයෙන් අත දිග හැර වියදම් කර තිබෙන්නේ රට තුළ කිසිදා නූපයූ ආදායම්. එක්කෝ රටේ කවුරු හෝ විසින් ගත් විදේශ ණය. එහෙම නැත්නම්, අච්චු ගහපු සල්ලි. හැබැයි මේ සල්ලි වැය කර තිබෙන්නේ කවුරු හෝ විසින් නිපදවූ දේවල් මිල දී ගෙන පරිභෝජනය කරන්න. ඒ වෙනුවෙන් කිසිදා නොගෙවූ මිල කවදා හෝ ගෙවන්නම වෙනවා. ලොතරැයි ක්‍රීඩාවක ජයග්‍රාහකයෝ පමණක් ඉන්න බැහැ!

මේ තත්ත්වය අහම්බයක් නෙමෙයි. සැලසුමක කොටසක්. ඕක තමයි 2010 සිට ලංකාවේ සාර්ව-ආර්ථික ආකෘතිය. නැති සල්ලි වියදම් කිරීම හා ඒ ණය ගෙවන්න වෙද්දී ඊටත් වඩා වැඩියෙන් නැති සල්ලි වියදම් කිරීම. ලෝකයට සාපේක්ෂව ලංකාවේ ආර්ථිකය ගොඩක් පොඩි නිසා ඔය වගේ පොන්සි ක්‍රීඩාවක් යම් කාලයක් කරන්න පුළුවන්. 

මෙහිදී මේ පොන්සි ක්‍රීඩාව ආරම්භ වුනේ 2010දී කියා නිශ්චිත ලෙස කියන්නේ කොහොමද? ලංකාවේ රාජ්‍ය අයවැය හිඟය නඩත්තු වුනේ නිදහස ලැබූ තැන් සිට. ශුද්ධ විදේශ වත්කම් සෘණ පැත්තට ගියේ 1964දී. එතැන් සිටම ලංකාවට ගෙවුම් ශේෂ අර්බුද ආවා. හැබැයි 2010 වන තුරුම මෙය අනිවාර්යයෙන්ම බිඳ වැටෙන පොන්සි ක්‍රීඩාවක තත්ත්වයට පත් වුනේ නැහැ.

පහත රූප සටහනෙහි පෙන්වා තිබෙන්නේ 1960 සිට ලංකාවේ රාජ්‍ය ණය හා විදේශ ණය ඉහළ ගිය ආකාරය. මේ විදේශ ණය සියල්ලම සෘජු ලෙස රජයේ ණය නොවූවත්, වක්‍ර ලෙස රජයේ ණයම බව මම මදකට පෙර පැහැදිලි කළා. සියලුම සංඛ්‍යා තිබෙන්නේ 2020 ඩොලර් වලින්. ඒ නිසා, කාලයත් සමඟ මුදල් ඒකක වල අගය වෙනස් වීමේ බලපෑමක් මෙහි පෙන්වන්නේ නැහැ.

මම හිතන්නේ රූප සටහන දෙස බැලූ විට 2010න් පසුව 2011 වසරේදී එක වර සිදු වන වෙනස හඳුනා ගන්න අපහසු නැහැ. 1980-1987 කාලය තුළත් ශුද්ධ විදේශ බැරකම් ඉහළ යනවා. එහෙත් මේ කාලය නැවත ආපසු නොයන දිගුකාලීන ආයෝජන රටට පැමිණි කාලයක්. එම ආයෝජන වලින් රට තුළ ඩොලර් උල්පත් හැදෙනවා. ඒ නිසා, 1987න් පසුව රටේ ශුද්ධ විදේශ බැරකම් දිගින් දිගටම ඉහළ යන්නේ නැහැ. 2006 වසර පමණ දක්වාම මේ තත්ත්වය දැකිය හැකියි. 

ලංකාවේ පළමු ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කරය හරහා ඩොලර් මිලියන 500ක් හොයාගෙන ඩොලරයේ මිල පාලනය කරන්න පටන් ගත් 2007න් පසුව 2008දීත්, දෙවන ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කරය හරහා ඩොලර් මිලියන 500ක් ලබාගත් 2009න් පසුව 2010දීත් රටේ ශුද්ධ විදේශ බැරකම් යම් තරමකින් ඉහළ යනවා. එහෙත්, ලොකුම වෙනසක් දැකිය හැක්කේ 2010දී ඩොලර් බිලියනයක තෙවන ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කරය නිකුත් කිරීමෙන් පසුව 2011දීයි. 

එම වසර තුළ ලංකාවේ ශුද්ධ විදේශ බැරකම් ප්‍රමාණය 2020 ඩොලර් වලින් මිලියන 12,817 සිට 24,757 දක්වා දෙගුණයකින් ඉහළ යනවා. නාමික ඩොලර් වලින් බැලුවොත් 2010 අවසානයේදී මිලියන 12,817ක් වූ ශුද්ධ විදේශ බැරකම් ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 25,718 දක්වා ඩොලර් මිලියන 12,900කින් වැඩි වීමක්. ඩොලර් බිලියනයක ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කරයක් නිකුත් කර ණය ගනිද්දී ඩොලර් බිලියන 13කින් පමණ රටේ විදේශ ණය වැඩි වුනේ කොහොමද?

මේක තමයි පොන්සි ක්‍රීඩාව. එහෙම නැතුව මේක ගත්ත ණය ඵලදායී ලෙස ආයෝජනය නොකිරීමේ හෝ හොරකම් කර ගැනීමේ ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. ඒ ප්‍රශ්න කොහොමටත් තිබෙනවා. නමුත්, මේ හිරවීම හිර වුනේ පොන්සි ක්‍රීඩාවක් පටන් ගත් නිසා. ප්‍රශ්නය ගොඩින් බේරාගෙන "වේදනාවක් නැතිව" ගැලවෙන්න අමාරු ඒ නිසයි. මොකද ලොතරැයි ක්‍රීඩාවක පරාජයන් නැතිව ජයග්‍රහණ පමණක් තියෙන්න බැහැ. මේ තත්ත්වය නිවැරදිව තේරුම් නොගෙන අවුල ලෙහන්න බැහැ.

ඉහත පෙන්වා තිබෙන්නේ 2006-2020 අතර ලංකාවේ විණිමය අනුපාතය කළමනාකරණය කළ ආකාරය. 2007 වන තුරු පුළුවන් තරම් කාලයක් මෙය රුපියල් 107 පමණ මට්ටමක තියාගෙන හිටියා. මේ විදිහට විණිමය අනුපාතය එක තැන තියා ගෙන ඉඳිද්දී සංචිත හිඳෙනවා. සංචිත හිඳෙද්දී ඩොලරය එම මට්ටමේ තියාගෙන ඉන්න බැරි වුනා. 

ඉන් පසුව, 2007දී පළමු ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කරයෙන් ඩොලර් මිලියන 500ක් හොයාගෙන කොහොම හරි ඩොලරය රුපියල් 113 මට්ටමේ හිර කර ගත්තා. ඉන් පසුව, 2011 වන තුරුම ඩොලරය නිදහස් කළේ නැහැ. ඔය කාලය තුළ ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කර හරහා තවත් ඩොලර් මිලියන 1,500ක් ගන්න වුනා. හැබැයි ඩොලරය 113 මට්ටමේ තියා ගත්තේ ඒ සල්ලි වලින් නෙමෙයි. ඩොලර් මිලියන 1,500කින් එවැන්නක් කරන්න බැහැ. 

මේක කළේ අර මම කියපු පොන්සි ක්‍රීඩාව හරහා. රුපියල ඩොලරයට සාපේක්ෂව 3.00%කින් අධිප්‍රමාණය වූ 2010 වසර මෙහිදී විශේෂයි. මින් පසු රුපියල තව දුරටත් දිගින් දිගටම අවප්‍රමාණය නොවන බවත්, එය අධිප්‍රමාණය වනු ඇති බවත් මේ කාලයේදී මහ බැංකු අධිපතිවරයා කෙළින්ම කිවුවා. එවැන්නක් වෙළඳපොළට ලබා දෙන සෘජු සංඥාවක්. කිවුවා වගේම මහ බැංකුව මෙය කරලත් පෙන්නුවා. 

මේ කාලයේදී රුපියල් වලින් ලංකාවේ ආයෝජනය කරන කෙනෙකුට අවදානමක් නැතිව 8%ක පමණ ප්‍රතිලාභයක් ගන්න පුළුවන්කම තිබුණා. ඩොලර් රුපියල් කර ආයෝජනය කරන කෙනෙකුට තවත් 3%ක් ලැබෙනවා. එතකොට 11%ක්. ඔය කාලය වන විට ඇමරිකාවේ භාණ්ඩාගාර බිල්පත් පොලිය 0.3%කටත් වඩා අඩුයි. ඒ කියන්නේ පොලියක් නැහැ වගේ. යුරෝපයේ තත්ත්වයේ වුනත් වැඩි වෙනසක් තිබුණේ නැහැ. එහෙම තියෙද්දී 11%ක ප්‍රතිලාභයක් ලැබෙන තැනකට සල්ලි ගේන්නේ නැත්තේ කවුද? 

රුපියල කඩා වැටීමේ අවදානමක් මෙතැන තිබුණා තමයි. හැබැයි 11%ක් ලැබෙද්දී ඒ අවදානම ගන්න ගොඩක් අය බය වෙන්නේ නැහැ. මේ කිවුවේ විදේශිකයන්ගේ පැත්තනේ. ලංකාවේ බැංකු වල පැත්තෙන් තත්ත්වය කොහොමද? 

ඇමරිකාවේ හා යුරෝපයේ තැන්පතු වලට බැංකු පොලියක් ගෙවන්නේම නැති තරම් නිසා ලංකාවේ බැංකු වලට 2-3%ක පොලියක් ගෙවලා පහසුවෙන් ඩොලර් වලින් ණය ගන්න පුළුවන්. ණය ගැනීම කියා කිවුවේ ඩොලර් ගිණුම් වලට තැන්පතු එක්රැස් කර ගැනීම ගැනයි. ඊට පස්සේ ඒ ඩොලර් රුපියල් කරලා 8% පොලියට භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වල දාලා 5-6%ක ලාබයක් ලබන්න පුළුවන්. තැන්පතු ආපසු ගෙවද්දී 3%ක් අඩුවෙන් මහ බැංකුවෙන් ඩොලර් මිල දී ගන්න පුළුවන් නිසා ලාබය 8-9% තරම් ඉහළයි. ණයට ගන්න ඩොලර් රුපියල් කරලා පෞද්ගලික අංශයට ණය විදිහට දුන්නොත් තවත් ලාබයි. විදේශ බැංකුවකින් ණය ගන්න පුළුවන් ව්‍යාපාරිකයෙකුට වුනත් මේ වාසියම තියෙනවා.

දැන් මහ බැංකුව විසින් ලංකාවේ වාණිජ බැංකු විසින් හා පුළුවන්කමක් තිබෙන අනෙක් සියලුම ආයතන හා පුද්ගලයින් විසින් ණයට ඩොලර් ගැනීමට පොළඹවන වාතාවරණයක් හදලා. ඒ වගේම විදේශිකයින් ඩොලර් ලංකාවට ගෙනත් රුපියල් වලින් ආයෝජනය කරන වාතාවරණයක් හදලා. ඔය ක්‍රම දෙකටම රටට ඩොලර් එද්දී විණිමය අනුපාතය නිකම්ම පහළ වැටෙනවා. 2011දී ලංකාවේ ශුද්ධ විදේශ බැරකම් දෙගුණ වුනේ ඔය ක්‍රමයටයි.

ප්‍රශ්නය තියෙන්නේ මේ විදිහට රටට එන හැම ඩොලරයක් වෙනුවෙන්ම 10%ක පමණ අමතර ඩොලර් ප්‍රමාණයක් වාර්ෂිකව රටින් එළියට යා යුතු වීමයි. විණිමය අනුපාතිකය නොවෙනස්ව තිබෙන තාක් මේ විදිහට එකතු වන ප්‍රතිලාභ නැවත නැවත රට ඇතුළේම ආයෝජනය වෙනවා. ඒ ඩොලර් වලටත් පොලිය හැදෙනවා. ඒ නිසා, එසේ එළියට යා යුතු ඩොලර් ඇත්තටම රටේ නොතිබීම ප්‍රශ්නයක් වෙන්නේ නැහැ. ඒ ඩොලර් විදේශිකයන්ගේ වත්කම් ලෙස ගිණුම් වල තිබෙනවා. නමුත්, ඔවුන්ට රටින් පිටට ගෙන යා හැකි පරිදි ඇත්තටම රටේ ඩොලර් නැහැ. සියළුම ගිණුම් හිමියෝ එකවර බැංකුවට ගියොත් දෙන්න සල්ලි බැංකුවක නැහැ වගේ. 

පොලී ආදායම් හා රුපියල අධිප්‍රමාණය වීමේ ප්‍රතිලාභ ලෙස විදේශිකයන් ලංකාවෙන් උපයන ඩොලර් ගිණුම් වල සටහන් වුනත් ඒ ඩොලර් කොහෙන්වත් රටට එන්නේ නැහැනේ. රට ඇතුළේ රුපියල් මිසක් ඩොලර් අච්චු ගහන්නත් බැහැ. ඒ නිසා, රටේ විදේශ ණය වලින් කොටසක් ආපසු ගෙවිය හැක්කේ තවත් ණය අරගෙනම පමණයි. මේ කොටස ආපසු ගෙවිය හැකි වෙනත් ක්‍රමයක් නැහැ. 

එහෙමනම්, අඩු වශයෙන්, රටට පැමිණි ඩොලර් ආපසු ගෙවිය හැකි ලෙස රටේ ඉතිරි වෙනවද?

විණිමය අනුපාතය හිර කරගෙන සිටිද්දී, රටට එන ඩොලර් රටේ ඉතිරි වෙන්නෙත් නැහැ. මේ සන්දර්භයේදී ඩොලර් ණයට ගන්න කෙනෙක් එය කරන්නෙම ඩොලර් රුපියල් කරන්න බලාගෙන. ඩොලර් විදිහටම තියා ගත්තොත් අතින් පාඩුයි. මොකද රුපියලට සාපේක්ෂව ඩොලර් එක බහිනවා. ඒ නිසා, ඩොලර් අතේ තියෙන අය ඒ ඩොලර් කීයකට හෝ විකුණලා දමනවා. සමතුලිතතාවයක් ඇති වෙන්නේ මේ ඩොලර් මොන ක්‍රමයකින් හෝ රටින් එළියට ගියොත් පමණයි. ඒ නිසා, අනිවාර්යයෙන්ම ආනයන ඉහළ යනවා.

සෛද්ධාන්තිකව සිදු විය යුතු මේ ආනයන ඉහළ යාම ප්‍රායෝගිකවද සිදු වී ඇති බව සංඛ්‍යාලේඛණ වලින් පැහැදිලිව පෙනෙනවා. 2009දී ලංකාවේ ආනයන වියදම ඩොලර් මිලියන 10,207 පමණයි. 2010 වෙද්දී මෙය ඩොලර් මිලියන 13,451ක් වෙනවා. 2011 වෙද්දී ඩොලර් මිලියන 20,269ක් දක්වා ඉහළ යනවා. මේ විදිහට දෙවසරක් තුළ ලංකාවේ ආනයන වියදම දෙගුණ වෙන්නේ කොහොමද? 

මේක වෙන්නේ ලංකාවේ මිනිස්සුන්ගේ රුචිකත්වය එක රැයකින් වෙනස් වූ නිසා හෝ දේශීය නිෂ්පාදන වලට තැන නොදීම නිසා හෝ නෙමෙයි. මම විස්තර කරපු පොන්සි ක්‍රීඩාව නිසා. 2011 වසර තුළ රජයේ විදේශ ණය ඩොලර් මිලියන 2,203කින් ඉහළ යද්දී රටේ ශුද්ධ විදේශ බැරකම් ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 12,900කින් වැඩි වෙන්න හේතු වෙන්නෙත්, ඊට සමානුපාතිකව ආනයන ඉහළ යන්නේත් ඔය පොන්සි ක්‍රීඩාව නිසා.

අන්තිමට රටට කිසිදා නොආ, එහෙත් ලංකාව විසින් ගෙවිය යුතු, ඩොලර් ප්‍රමාණය වගේම රටට පැමිණි ඩොලර් ටිකත් රටේ නැහැ. ඒ ඩොලර් ආනයන වෙනුවෙන් වැය වෙද්දී රටේ අපනයන කර්මාන්ත වර්ධනය අඩාල වී ඒ හරහා ලැබෙන්න තිබුණු ඩොලර් ප්‍රමාණයකුත් අහිමි වෙලා. ඔය දේවල් වෙද්දී මහ බැංකුව කොච්චර කිවුවත් ලංකාවට විණිමය අනුපාතය ස්ථිරව තියා ගන්න කොහොමටවත් බැහැ කියන එක මේ ක්‍රීඩාවට සම්බන්ධ බොහෝ දෙනෙකුට පැහැදිලි වෙනවා. එවිට ඔවුන් කරන්නේ වහාම තමන්ගේ ඩොලර් රටින් ඉවත් කර ගැනීමයි. ඒ ඩොලර් රුපියල් කරලානම් ඉතා ඉක්මණින් නැවත ඩොලර් කරගෙන රටින් ඉවත් කර ගන්නවා. මෙහිදී ගෙවුම් ශේෂ අර්බුදයක් ඇති වෙනවා. 

ලංකාවට 2012දී මේ තත්ත්වයට මුහුණ දෙන්න සිදු වුනා. ඉතා කෙටි කලක් තුළ ඩොලරයේ මිල සීඝ්‍රයෙන් ඉහළ ගියා. රුපියල් 113 මට්ටමේ වසර හතරක් පමණ රඳවාගෙන සිටි ඩොලරයේ මිල රුපියල් 130 මට්ටමට වැටුණා. හැබැයි පරණ සෙල්ලම නැවතුනේ නැහැ. එය නැවත පටන් ගත්තා. පොන්සි ක්‍රීඩකයෝ නැවතත් ක්‍රීඩාවට අවතීර්ණ වුනා. 

වසර තුනක් ගොස් 2014 වන විට මේ සෙල්ලම නැවතත් දුරදිග ගිහින්. රාජපක්ෂ ආණ්ඩුව මැතිවරණය අවසන් වන තුරු කොහොම හරි අල්ලාගෙන හිටියා. විණිමය අනුපාතය අවප්‍රමාණය වුනේ මැතිවරණයෙන් පසුව 2015දී. එවර ඩොලරය රුපියල් 145 පමණ මට්ටමකට ගියා.

යහපාලන ආණ්ඩුව මේ පොන්සි ක්‍රීඩාවෙන් ඉවත් වුනාද? ඒ වෙද්දී මෙය කොටි වලිගයක් වී අවසන්. යහපාලන ආණ්ඩුව පොඩ්ඩක් පරිස්සමෙන් ක්‍රීඩා කළත් ක්‍රීඩාව අත ඇරියේ නැහැ. ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කර විකුණමින් ණය ගැනීම් දිගටම සිදු වුනා. ඩොලරයේ මිල 150 මට්ටමෙහි තවත් කාලයක් නඩත්තු කෙරුණා. දිගින් දිගටම වෙළඳපොළපොළට ඩොලර් පොම්ප කෙරුණු නිසා ආනයන අඩු වුනේ නැහැ. 2018දී නැවතත් හිරවුනා. ඩොලරය කෙටි කාලයක් තුළ රුපියල් 180 මට්ටමට ගියා. ඉන් පසුව, රුපියල් 180 සීමාවේ ක්‍රීඩා කරමින් සිට බෝලය මේ ආණ්ඩුවට පාස් කළා. දැන් මේ ආණ්ඩුව රුපියල් 200 සීමාවේ ක්‍රීඩා කරනවා. ක්‍රීඩාව දිගටම කරගෙන යාම සඳහා අළුත් ක්‍රීඩකයින් හොයනවා.

ලංකාවේ විනිමය ප්‍රතිපත්ති පොන්සි ක්‍රීඩාව තුළ ක්‍රීඩකයෙකුට හඳුනා ගත හැකි පැහැදිලි රටාවක් තිබෙනවා. ඒ නිසා, ඔවුන්ට ඔවුන්ගේ අවදානම කළමණාකරණය කරගෙන දිගටම ක්‍රීඩා කළ හැකියි. රුපියල වේගයෙන් කඩා වැටී ඩොලරයක මිල ස්ථාවර වීමෙන් පසු වසර දෙක තුනක් කෙසේ හෝ එය ඒ මට්ටමේ තියා ගන්න බව ඔවුන් දන්නවා. ඒ නිසා, ඔවුන් බය නැතුව සල්ලි දමමින් ක්‍රීඩාවට එළැඹෙනවා. රුපියල කඩා වැටීමේ අවදානම ඉහළ යද්දී ඔවුන් ක්ෂණිකව ඉවත් වෙනවා. එය කළ නොහැකි වූ අය ක්‍රීඩාවෙන් පරදිනවා. මේ ක්‍රීඩාවට ආකර්ශනය වන්නේ සූදුවට කැමති සමපේක්ෂකයින් මිසක් සැබෑ ආයෝජකයන් නෙමෙයි. ක්‍රීඩාවේ පසුබිමේ වෙනම මානයක භූ දේශපාලනයද ක්‍රියාත්මක වෙනවා.

එජාපය හෝ සජබෙ මේ පොන්සි ක්‍රීඩාවට අකැමැති හෝ විරුද්ධ නැහැ. ඔවුන් ආණ්ඩුවට කරන විවේචනය වන්නේ ආණ්ඩුව ක්‍රීඩාව හොඳින් නොකරන බවයි. ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත යාම හරහා පොන්සි ක්‍රීඩාව කඩා වැටෙන දවස ප්‍රමාද කරගත හැකියි. හැබැයි මුලින් කී පරිදි, පොන්සි ක්‍රීඩාවක් දිගටම හැමදාම පවත්වා ගෙන යන්න බැහැ. 

සරල විග්‍රහයක සිටින ජවිපෙට මේ කිසිවක් ගැන නිවැරදි අවබෝධයක් නැහැ. විසඳුමක් තිබිය හැක්කේ ප්‍රශ්නය ගැන අවබෝධයක් ඇත්නම් පමණයි. ප්‍රශ්නය ගැන අවබෝධයක් තිබුනත් එය ප්‍රශ්නයක් සේ නොදැකීම හෝ නොදැක්කා සේ සිටීම මේ ආණ්ඩුවේ ප්‍රශ්නයයි. එජාපය මේ ක්‍රීඩාවෙහි ප්‍රශ්න දැක්කත් සමස්ත ක්‍රීඩාවම ප්‍රශ්නයක් සේ දකින්නේ නැහැ.

මෙය මේ ලිපි මාලාවේ පළමු අදියරෙහි අවසන් මෙන්ම වැදගත්ම කොටසයි. ලංකාවේ ආර්ථික අර්බුදය පිළිබඳව වඩා විස්තරාත්මක ලෙස පැහැදිලි කළ හැකි නමුත්, මීටත් වඩා සරලව හෝ කෙටියෙන් පැහැදිලි කරන්න අමාරුයි. මෙතෙක් ලියා ඇති දේ නිරවුල්ව තේරුම් ගැනීමට කාලයක් තබා අර්බුදයේ වත්මන් දිශානතිය ගැනත්, ගැලවිය හැකි ක්‍රමය ගැනත් කතා කිරීමට ප්‍රවේශ වෙමු. ඊට අමතරව, අධ්‍යාපනය, සෞඛ්‍යය, කෘෂිකර්මය, බලශක්තිය, ප්‍රවාහනය ආදී ක්ෂේත්‍ර වෙන් වෙන්ව ගෙන ගැටළු හා විසඳුම් කතා කළ හැකි වුවත්, එය කළ හැක්කේ මූලික සාර්ව-ආර්ථික ගැටළු විසඳා ගෙන ආර්ථිකය හරි පාරට දමා ගැනීම සඳහා අප විසින් යෝජනා කිරීමට නියමිත ප්‍රවේශය සමඟ පුළුල් එකඟතාවක් ඇති පිරිසක් සමඟ පමණයි. 

කඩා වැටෙන්නට නියමිත පොන්සි ක්‍රීඩාව

රුපියල් විස්සක් ගෙවා ක්ෂණික ලොතරැයියක් මිල දී ගන්නා කෙනෙක් එසේ කරන්නේ ඇයි? එවැන්නෙකු මේ ලොතරැයියේ ජයග්‍රාහකයෙකු වී රුපියල් මිලියන ගණනක ත්‍යාගයක් හිමි වීමේ යම් ඉඩක් තිබෙන නිසා. එහෙත්, බොහෝ විට සිදු වන්නේ තමන්ගේ අතේ තිබුණු රුපියල් විස්සත් නැති වෙන එකයි. 

ලොතරැයියක් මිල දී ගන්නා අයෙක් එසේ කරන්නේ මේ බව නොදැන නෙමෙයි. පළමු ලොතරැයියෙන් කිසිදු දිනුමක් නොලබන අයෙකු ඇතැම් විට තවත් ලොතරැයියක් මිල දී ගන්නවා. එයින්ද දිනුමක් නොලැබුණොත් ඇතැම් විට තෙවන ලොතරැයියක්ද මිල දී ගන්නවා. මෙසේ කරන්නේ නොඇදුනු දිනුම දෙවන, තෙවන වර හෝ ඇදෙයි කියා හිතාගෙනයි.

කවුරු හරි අතේ විශාල ධනයක් තිබෙනවානම්, ඔය විදිහට එකින් එක ලොතරැයි සියල්ල සූරා ගෙන ගියොත් අනිවාර්යයෙන්ම දිනුම් සියල්ල ඔහුට හෝ ඇයට ලැබෙනවා. මේ ගැන කිසිදු සැකයක් නැහැ. එහෙමනම්, ධම්මික පෙරේරා වගේ කෙනෙක් වෙළඳපොළේ තිබෙන ලොතරැයි සියල්ල එක වර මිල දී නොගන්නේ ඇයි?

රත්නපුර පැත්තේ ඇතැම් මැණික් ව්‍යාපාරිකයින් ඔය වගේ වැඩ කරන අවස්ථා තිබුණත්, ධම්මික පෙරේරා වගේ කෙනෙක් කවදාවත් ඔය වගේ දෙයක් කරන්නේ නැහැ. මොකද ඔය වැඩේ කළොත්, එසේ කරන තැනැත්තාට දිනුම් සියල්ලම අනිවාර්යයෙන්ම හිමි වන නමුත් ඒ සියලුම දිනුම් මුදල් මෙන් දෙගුණයක හෝ තුන් ගුණයක් ඒ වෙද්දී වැය වෙලා. 

ධම්මික පෙරේරා ව්‍යාපාරික ලෝකයට ඔළුව දාගත්තේ රට පුරා ජැක්පොට් මැෂින් හයි කරමින්. ඒ දවස් වල පිස්සුවෙන් වගේ ජැක්පොට් ගැසූ අය රට පුරාම හිටියා. ජැක්පොට් ක්‍රීඩකයින්ගෙන් දෙකේ කාසි වලට සෑහෙන ඉල්ලුමක් තිබුණා. ජැක්පොට් ක්‍රීඩාවෙන් දිනුම් සේ ලැබෙන්නේ ජැක්පොට් යන්ත්‍රයක් ඇතුළට යන දෙකේ කාසි වලින්ම යම් ප්‍රමාණයක් පමණයි. ඊට අමතරව, යන්ත්‍රය ඇතුළේ දෙකේ කාසි හැදෙන්නේ නැහැ. හැබැයි ඇතුළට යන දෙකේ කාසි සියල්ල නැවත එළියට එන්නේ නැහැ. යන්ත්‍රය ඇතුළේ දෙකේ කාසි පිරෙන්න කලින් ධම්මික පෙරේරා ඇවිදින් යන්ත්‍රය හිස් කරනවා. ඉතිරි වන දෙකේ කාසි ඔහුගේ සාක්කුවට යනවා. 

ජැක්පොට් ක්‍රීඩාවේ යෙදුනු ක්‍රීඩකයෝ මේ බව නොදැන හිටියා නෙමෙයි. ජැක්පොට් ක්‍රීඩාව තහනම් නොකළේනම් මිනිස්සු දිගින් දිගටම ජැක්පොට් ගහනවා. අද ලොතරැයි ගන්න අයත් කරන්නේ මෙයමයි.

සමාගමක කොටස් මිල දී ගන්නා අයෙකු කරන්නෙත් යම් තරමකින් ජැක්පොට් ගහනවා වගේ වැඩක්. මේ ක්‍රීඩාවෙන් දිනන්න හෝ පරදින්න පුළුවන්. එහෙත්, දිගින් දිගටම සමාගමක කොටස් වෙනුවෙන් මුදල් ආයෝජනය කරන අයෙක් බොහෝ විට දිනනවා මිසක් පරදින්නේ නැහැ. මොකද කෙටිකාලීනව සමාගමක කොටස් මිල ඉහළ පහළ යාම අහඹු ලෙස සිදු වුවත්, එය තනිකරම අහඹු ලෙස සිදු වන්නේ නැහැ. දිගුකාලීනව සමාගමක කොටස් මිල ඉහළ පහළ යන්නේනම් එම සමාගම් කොටස් වල වටිනාකම ඇත්තටම අඩු වැඩි වන ආකාරය පිළිබිඹු කරමින්.

සමාගමක කොටස් වල සැබෑ වටිනාකම ඇත්තටම ඉහළ නොගියත්, කවර හෝ හේතුවක් නිසා කෙටිකාලීනව මිල ඉහළ යන අවස්ථා තිබෙනවා. මේ වගේ වෙලාවක එම කොටස් මිල දී ගන්නා අයෙකුට දිගුකාලීනව පාඩුවක් සිදු වෙනවා. ඒ පාඩුව සිදු වන්නේ යම් මොහොතක කොටස් මිල එහි සැබෑ වටිනාකම දක්වා එක වර ක්ෂණිකව පහත වැටීමෙනුයි. එසේ වුවත්, ඒ කඩා වැටීම සිදු වන තුරු යම් කාලයක් කොටස් මිල ඉහළ යා හැකියි. අවදානමක් ගන්න කැමති අයෙකුට මේ කාලය තුළ කොටස් වෙළඳපොළ ගනුදෙනු වලින් සාමාන්‍ය ලාබය ඉක්මවන විශාල ලාබයක් උපයන්න පුළුවන්. හැබැයි මෙය සැබෑ ආයෝජනයකට වඩා සූදුවක්!

කොටස් වෙළඳපොළේ වගේම වෙනත් ඕනෑම වෙළඳපොළක මිල බුබුළු හැදෙන්න පුළුවන්. එය ධනවාදී ක්‍රමයක් ඇතුළේ සිදු වන දුලබ නොවන සිදු වීමක්. බොහෝ විට වගේ මිල බුබුලක් හදන්න දායක වෙන්නේ අතරමැදියෝ. ඒ නිසාම, බොහෝ විට මිල බුබුල කඩා වැටුණු විට පාඩුව විඳින්න වෙන්නේත් ඔවුන්ටයි.

මිල බුබුලක් හැදී ඇති විට එය මිල බුබුලක් බව දන්න, එය කොයි මොහොතක හෝ කඩා වැටෙන බවත් දන්න, බොහෝ දෙනෙක් නොවටිනා මිලක් ගෙවා යම් භාණ්ඩයක් හෝ වත්කමක් මිල දී ගන්නවා. එසේ නොවටිනා මිලක් ගෙවා යම් භාණ්ඩයක් හෝ වත්කමක් මිල දී ගන්නේම මිල බුබුල කඩා වැටෙන්න කලින් වෙනත් අයෙකුට අදාළ භාණ්ඩය හෝ වත්කම විකුණා ලාබයක් ලැබීමේ අරමුණින්. වෙනත් වචන වලින් කිවුවොත් තමන්ට පාඩුවක් වෙන්න කලින් අදාළ භාණ්ඩය හෝ වත්කම කාගේ හෝ ඇඟේ ගැසිය හැකිය යන විශ්වාසයෙන්.

මිල බුබුළු කියන්නේ ධනවාදී වෙළඳපොළක ස්වභාවික ලෙසම බිහි වන පොන්සි ක්‍රීඩාවක් වැනි දෙයක්. බුබුල හැදෙන කාලය තුළ ක්‍රීඩා කරන ඕනෑම කෙනෙකුට ජයග්‍රාහකයෙකු සේ තරඟයෙන් ඉවත් විය හැකියි. පරාජිතයින් නැහැ. එහෙත්, ජැක්පොට් යන්ත්‍රයක් තුළ දෙකේ කාසි හැදෙන්නේ නැතුවාක් මෙන්ම, අදාළ වත්කමේ මිල ඉහළ යාමට සාපේක්ෂව එහි සැබෑ වටිනාකම ඉහළ යන්නේ නැති නිසා යම් මොහොතක මිල බුබුල පුපුරා යනවා. ඒ වන විට තරඟය තුළ රැඳී සිටින සියල්ලන්ම පරාජිතයින් බවට පත් වෙනවා. සාමාන්‍යයෙන් පොන්සි ක්‍රීඩාවක් අවසන් වන්නේත් මේ ක්‍රමයටමයි.

ධනවාදී ක්‍රමයක් තුළ පොන්සි ක්‍රීඩා බිහි වීම ධනවාදී ක්‍රමයට ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. මොකද මේ විදිහට හැදෙන හෝ හදන පොන්සි ක්‍රීඩාවක් අවසන් වන යාන්ත්‍රනයද ධනවාදය තුළම තිබෙනවා. ආර්ථික අවපාත වලදී බොහෝ විට වෙන්නේත්, ධනවාදී ක්‍රමයක් තුළ බිහි වන පොන්සි ක්‍රීඩා කෙළවර වීමක් වැනි දෙයක්. 

ධනවාදී බටහිර ලෝකයේ ආර්ථික අවපාතයක් ඇති වෙන හැම වෙලාවකම වගේ මෙය ධනවාදයේ කඩා වැටීමක් සේ සලකමින් සතුටු වන පිරිසක් ඉන්නවා. මේ පිරිස අතර සිටින හැමෝම සමාජවාදීන් නොවුනත්, සමාජවාදීන් සාමාන්‍යයෙන් ඉන්නේත් මේ කණ්ඩායමේ. එහෙත්, ආර්ථික අවපාතයක් කියා කියන්නේ ඇත්තටම ධනවාදය ස්ථාවර වෙමින් ඉදිරියට යන ක්‍රියාවලියේම කොටසක්.

ධනවාදයේ පාදක මූලධර්මයක් වන්නේ කිසියම් භාණ්ඩයක හෝ සේවාවක මිල තුළින් එහි සැබෑ වටිනාකම නිරූපණය විය යුතු බවයි. මිල බුබුලක් පවතින විට මෙය සිදු වන්නේ නැහැ. මිල බුබුලක් පිපිරෙද්දී වෙන්නේ අදාළ භාණ්ඩයේ මිල එහි සැබෑ වටිනාකම නිරූපණය වන පරිදි නිවැරදි වීමක්. ආර්ථික අවපාත හරහා වෙන්නේ කිසියම් ආර්ථිකයක සමස්තයක් ලෙස මිල මට්ටමේ තිබෙන වැරැද්දක් නිවැරදි වීමක්. එයට සමාන්තරව සාර්ව-ආර්ථික නිර්ණායක ගණනාවක තිබෙන "වැරදි" ආර්ථික අවපාතයකදී නිවැරදි වෙනවා. ආර්ථිකයක් "කඩා වැටීමේදී" වෙන්නෙත් මේ වගේම දෙයක්. ඒ කියන්නේ වෙළඳපොළ ආර්ථිකයක සැබෑ තත්ත්වය සාර්ව-ආර්ථික නිර්ණායක වලින් පිළිබිඹු වීමක්. 

වරින් වර ආර්ථික අවපාත පැමිණියත් ධනවාදී ආර්ථිකයක් දිගින් දිගටම වර්ධනය වෙනවා. මේ වර්ධනය සිදු වන්නේ විද්‍යාවේ දියුණුවට සමාන්තරව කියා කියන්නත් පුළුවන්. විද්‍යාව කියා කියන්නේ බටහිර විද්‍යාව. ආර්ථිකයක් තුළ බුබුලක් හැදෙද්දී සිදු වෙන්නේ මේ විදිහට විද්‍යාවේ දියුණුවට සමාන්තරව "සැබෑ" වටිනාකම් ඉහළ යාම ඉක්මවා ආර්ථිකය වර්ධනය වීමක්. මේ වගේ දෙයක් සිදු වන අවස්ථාවක වර්ධනය සිදු වන්නේ සැබෑවටම වටිනාකම් ඉහළ යාමක් නිසාද නැත්නම් බුබුලක් හැදීම නිසාද කියන එක ඇතැම් විට ප්‍රායෝගිකව මතු වන ප්‍රශ්නයක්. ඇතැම් අවස්ථා වලදී, සැබෑවටම වටිනාකම් ඉහළ යාමක් ලෙස රජයක් විසින් පෙන්වන තත්ත්වයක් බුබුලක් බව පැහැදිලි වන්නේ බුබුල පිපිරුනාට පසුවයි.

ධනවාදී ආර්ථිකයක බුබුළු ඇති වීම ඉතාම සාමාන්‍ය සංසිද්ධියක් වගේම ධනවාදී ක්‍රමය පිළිබඳව කනස්සළු වීමට කාරණයක් නෙමෙයි. එහෙත්, ධනවාදී ක්‍රමයක් තුළ බොහෝ දෙනෙකු විසින් අපේක්ෂා කරන දිගුකාලීන ආර්ථික වර්ධනය යම් හේතුවක් නිසා නවතිනවානම් හෝ කඩා වැටෙනවානම් එහි කනස්සළු විය යුතු කාරණයක් තිබෙනවා. බටහිර විද්‍යාවේ වර්ධනය යම් හේතුවක් නිසා නැවතුනොත් හෝ කඩා වැටුනොත් එය ධනවාදී ආර්ථිකයන්හි වර්ධනයට සෘජු බලපෑමක් කළ හැකියි. 

බටහිර විද්‍යාව දිගින් දිගටම වර්ධනය වනු ඇති බවට අපට සහතිකයක් තිබේද? මෙය ප්‍රශ්න කරන විවිධ කණ්ඩායම් සිටිනවා. බටහිර විද්‍යාව දිනෙන් දින දියුණු වන බව අප බොහෝ දෙනෙකු විසින් විශ්වාස කරනවා. එහෙත් එය විශ්වාසයක් පමණයි. විද්‍යාව විසින් විසඳන ප්‍රශ්න වලට වඩා ඒ නිසා ඇති කරන ප්‍රශ්න වැඩි බව විශ්වාස කරන කණ්ඩායම්ද සිටිනවා. ඇතැම් පරිසරවාදීන් සිටින්නේ මේ ගොඩේ. මේ දවස් වල ඇතැම් එන්නත් විරෝධීන්ද මේ ගොඩට එකතු වී සිටිනවා.

විද්‍යාව විසින් අප පරම සත්‍යයක් කරා ගෙන යන බවට දාර්ශනික සහතිකයක් නැහැ. ඒ හේතුව නිසාම, ධනවාදය හරහා ලඟා කරගත හැකි දිගුකාලීන සංවර්ධනය සැබෑ ප්‍රගතියක් නොවන බව විශ්වාස කරන අයෙකුගේ එම විශ්වාසයට අභියෝග කළ හැකි දාර්ශනික පදනමක්ද නැහැ. එහෙත්, ඒ තත්ත්වය යටතේ වුවත් ධනවාදය හා සමාජවාදය කියන විකල්ප දෙක අතරින් ධනවාදය පහසු තෝරා ගැනීමක්. මොකද සමාජවාදයේ ඉලක්කය වන්නේද ධනවාදය ඉලක්ක කරන දිගුකාලීන සංවර්ධනයයි. ඒ ඉලක්කය කරා යාමේදී ධනවාදය වඩා කාර්යක්ෂමයි.

ලංකාව වෙත හැරුනොත්, ලංකාවේ ආර්ථිකයේ සිදු විය හැකි කඩා වැටීමකදී සිදු වන්නේ, හදා හෝ හැදී තිබෙන බුබුළු පුපුරා යාමක් පමණයි. එයින් දිගුකාලීනව රටට හෝ රටේ ජීවත් වන මිනිසුන්ට අයහපතක් වෙන්නේ නැහැ. කඩා වැටීමකින් පසුව සිදු විය හැක්කේ රට ඇත්තටම තිබෙන තැන සාර්ව-ආර්ථික නිර්ණායක වලින් නිවැරදිව නිරූපනය වීමක් පමණයි.

පසුගිය කාලයේ ලංකාවේ සාර්ව-ආර්ථික නිර්ණායක වලින් නිරූපණය වූ ප්‍රගතිය සැබෑ ප්‍රගතියක්ද? 

මා මේ ප්‍රශ්නය අසන්නේ ධනවාදය හරහා ලඟා කරගත හැකි දිගුකාලීන සංවර්ධනය සැබෑ ප්‍රගතියක් නොවන්නේය යන සංවර්ධන විරෝධී ආස්ථානයක සිටිමින් නෙමෙයි. මෙය එවැනි සැබෑ ප්‍රගතියක් ධනවාදය හරහා (මෙන්ම අඩු කාර්යක්ෂමතාවයකින් වුවත් සමාජවාදය හරහාද) ලඟා කර ගත හැකිය යන විශ්වාසය මත පදනම්ව අසන ප්‍රශ්නයක්. එසේනම්, මේ ප්‍රගතිය එවැනි සැබෑ ප්‍රගතියක්ද? සැබෑ ප්‍රගතිය ඉක්මවූ මායාවක් පෙන්වන බුබ්බුලයක්ද? එවැනි බුබ්බුලයක් ඇත්නම්, බුබ්බුලයට යටින් සැඟවී තිබෙන සැබෑ ප්‍රගතිය කොපමණද?

පහත පළමු වගුවේ ඔබට දැකිය හැක්කේ ලංකාවේ හා ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ වසර-1, වසර-5 හා වසර-10 බැඳුම්කර ඵලදා අනුපාතික සංසන්දනයක්. 

සාමාන්‍යයෙන් ලංකාවේ රජය බැඳුම්කර වෙනුවෙන් ගෙවන පොලී අනුපාතික ඇමරිකාවේ එම අනුපාතික වලට වඩා 7-8% පමණ වැඩියි. එසේනම්, ශ්‍රී ලංකා රජය විසින් නිකුත් කරන බැඳුම්කර ඇමරිකාව විසින් නිකුත් කරන බැඳුම්කර වලට වඩා ආකර්ශනීය විය යුතුයි. එහෙත්, එය එසේ වන්නේ ඩොලරයක මිල ස්ථිරව තිබේනම් පමණයි. ඩොලරයක මිල සාමාන්‍යයෙන් වසරින් වසර ඉහළ යන නිසා ඇත්තටම ලැබෙන්නේ මීට වඩා අඩු ප්‍රතිලාභයක්. දෙවන වගුවෙහි ඔබට එම ඩොලර් ප්‍රතිලාභ දැකගත හැකියි.

විණිමය වෙනස්වීම් සැලකීමෙන් පසුවද ඇමරිකානුවෙකුට ලංකාවේ රාජ්‍ය සුරැකුම්පත් වල ආයෝජනය කිරීමෙන් ඇමරිකාවේදී ලබනවාට වඩා 2-3%ක පමණ ප්‍රතිලාභයක් ලැබිය හැකියි. මෙය ලංකාවේ ආයෝජනය කිරීමේ ඇති වැඩි අවදානම වෙනුවෙන් ඇමරිකානුවෙකු විසින් අපේක්ෂා කරන අධිභාරයයි. එම අවදානමේ කොටස් දෙකක් තිබෙනවා. පළමු කොටස ශ්‍රී ලංකා රජය විසින් ණය පැහැර හැරීමේ අවදානමයි. දෙවැනි කොටස විණිමය අනුපාතය වෙනස් වීමේ අවදානමයි.

දැන් අපි මෙහිදී කතා කරන්නේ ශ්‍රී ලංකා රජයේ රුපියල් ණය ගැන මිසක් ඩොලර් ණය ගැන නෙමෙයි. ඇමරිකාවේ රජයට (ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුව හරහා) ඩොලර් අච්චු ගහන්න පුළුවන් වගේම ශ්‍රී ලංකාවේ රජයටත් (මහ බැංකුව හරහා) රුපියල් අච්චු ගහන්න පුලුවන්. ඒ නිසා, ශ්‍රී ලංකා රජය විසින් ගන්න රුපියල් ණය ආපසු නොගෙවීමේ අවදානම ඉතාම අඩුයි. මේ අධිභාරයට තනිකරම වගේ හේතු වෙන්නේ රුපියල් නැවත ඩොලර් කර ගැනීමේදී සිදු විය හැකි පාඩුවයි. 

ලංකාවේ බැඳුම්කර පොලී අනුපාතික කොයි තරම් ඉහළ මට්ටමක තිබුණත්, ඩොලරයේ මිල විශාල ලෙස ඉහළ ගියොත් ඒවායේ ආයෝජනය කරන විදේශිකයෙකුට පාඩුවක් සිදු වෙනවා. උදාහරණයක් විදිහට 2018 වසර තුළ ඩොලරයක මිල 19.56%කින් ඉහළ ගියා. ඒ අවුරුද්දේ වසරක බැඳුම්කරයක පොලිය 11.20%. එය ඇමරිකාවේ එම පොලී අනුපාතය වූ 2.60%ට වඩා ගොඩක් ආකර්ශනීය වුවත් විණිමය අනුපාතය පිරිහීම නිසා ඩොලර් රුපියල් කරලා ලංකාවේ වසරක බැඳුම්කරයක ආයෝජනය කරන විදේශිකයෙකුට අවසාන වශයෙන් වෙන්නේ 10.96%ක පාඩුවක් විඳ දරා ගන්නයි. ඒ නිසා, රුපියල අවප්‍රමාණය වීමේ ඉඩකඩ ඉහළ යද්දී ලංකාවට එන ආයෝජන පහළ යනවා.

බොහෝ විට වෙනවා වගේ රුපියල අවප්‍රමාණය නොවී, අධිප්‍රමාණය වුනොත් වෙන්නේ කුමක්ද? දැන් විදේශිකයෙකුට ලංකාවේ භාණ්ඩාගාර බැඳුම්කර වල ආයෝජනය කරලා ශ්‍රී ලාංකිකයෙකු ලබන ප්‍රතිලාභයත් වඩා වැඩි ප්‍රතිලාභයක් ලබන්න පුළුවන්. එක පැත්තකින් ඉහළ පොලී අනුපාතිකය. අනෙක් පැත්තෙන් ඩොලරයේ මිල පහළ යාම නිසා ලැබෙන වාසිය. ඩබල් බෝනස්!

රුපියල අධිප්‍රමාණය වෙද්දී විදේශිකයෙකුට ලැබෙන මේ වාසිය ලැබෙන්නේ රජය විසින් නිකුත් කරන බැඳුම්කර වල ආයෝජනය කළ විට පමණක් නෙමෙයි. කොටස් වෙළඳපොළෙහි ආයෝජනය කළත්, ඉඩමක් ගත්තත්, ලංකාවේ බැංකු ගිණුමක සල්ලි දැම්මත්, ලංකාවේ කාට හෝ ණයක් දුන්නත්, රුපියල් වලින් වෙන මොනවා හෝ ආයෝජනයක් කළත් මේ වාසියම ලැබෙනවා. ඒ නිසා, රුපියල අධිප්‍රමාණය වෙද්දී ලංකාවේ ප්‍රාග්ධන වෙළඳපොළට විදේශ ආයෝජන ගලා එනවා. හැබැයි මේ විදිහට ලංකාවේ මොනවා හෝ වත්කමක ආයෝජනය කරන විදේශිකයෙක් එසේ කරන්නේ ඩොලරයේ මිල පහළ යාමේ වාසිය බලාගෙන මිසක් අදාළ වත්කම් වල සැබෑ වටිනාකම පිළිබඳ විශ්වාසයෙන් නෙමෙයි. මේක සුදූකරුවන් ආකර්ෂණය කර ගනිමින් පොන්සි ක්‍රීඩාවකින් ප්‍රයෝජනය ගැනීමක් වගේ දෙයක්.

රාජපක්ෂ රෙජීමයේ ආර්ථික උපක්‍රමය වුනේ මේ පොන්සි ක්‍රීඩාව හරහා ඩොලර් ණය රටට ආකර්ශනය කර ගැනීමයි. නමුත්, මේ වැඩේ කරන්නනම් රුපියල දිගින් දිගටම අවප්‍රමාණය වෙන එක ආපසු හැරවිය යුතුයි. රුපියල අධිප්‍රමාණය කිරීම හෝ එය කළ නොහැකිනම් අඩු වශයෙන් එක තැන තියා ගැනීම කළ යුතුයි. ඒ වගේම, රුපියල අවප්‍රමාණය වෙන්න නොදෙන බව ලංකාවේ ඩොලර් ආයෝජනය කළ හැකි අයට කෙසේ හෝ සංඥා කළ යුතුයි.

රුපියල අවප්‍රමාණය වීම වැළැක්වීම සඳහා මහ බැංකුව විසින් වෙළඳපොළට අඛණ්ඩව ඩොලර් සැපයිය යුතුයි. එහෙත්, එය කළ හැක්කේ විදේශ සංචිත විශාල ප්‍රමාණයක් අතේ ඇත්නම් පමණයි. ලංකාව සතුව එවැනි විශාල සංචිත ප්‍රමාණයක් තිබුණේ නැහැ. ඒ නිසා, ලංකාව කළේ අවදානම් සහිත සූදුවකට අත ගහන එක. ඒ ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කරයක් නිකුත් කර, එකවර විශාල ඩොලර් ප්‍රමාණයක් හොයා ගෙන එම ඩොලර් වල උදවුවෙන් විණිමය අනුපාතය පහළින් තියා ගැනීමයි.

ඩොලර් මිලියන 500ක් කියා කියන්නේ 2007 වන විට ලංකාව අරගෙන තිබූ වෙනත් විදේශ ණය වලට සාපේක්ෂව විශාල මුදලක්. වසර පහක ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කරය සඳහා ශ්‍රී ලංකා රජය විසින් ගෙවන්නට පොරොන්දු වූ 8.25%ක කූපන් පොලී අනුපාතිකය එවකට (මෙන්ම දැනටද) ලංකාව විසින් විදේශ ණය සඳහා ගෙවූ පොලී අනුපාතික වලට සාපේක්ෂව ඉතාම පොලී අනුපාතිකයක්. 

ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කරයක ආයෝජනය කරන විදේශිකයෙකුට ලංකාවේ රුපියල් බැඳුම්කරයක ආයෝජනය කරද්දී මුහුණ දෙන්න සිදු වන ඩොලරයේ මිල වෙනස් වීමේ අවදානමට මුහුණ දෙන්න සිදු වන්නේ නැහැ. මොකද සල්ලි හා පොලිය ආපසු ලැබෙන්නේ ඩොලර් වලින්මයි. නමුත්, ලංකාවේ රජයට රුපියල් ණය දීමේදී එවැන්නෙකුට මුහුණ දෙන්න සිදු නොවන අවදානමක් මෙහි තිබෙනවා. ශ්‍රී ලංකාවේ රජයට රුපියල් අච්චු ගහන්න පුළුවන් වුනත්, ඩොලර් අච්චු ගහන්න බැහැ. ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කර වෙනුවෙන් ගෙවන්න සිදු වූ ඉහළ පොලිය ඒ අවදානම වෙනුවෙන් ගෙවන්න වූ අධිභාරයයි.

ඉතා ඉහළ පොලියකට වුවත් එකවර විශාල ඩොලර් ප්‍රමාණයක් ලබා ගැනීමෙන් පසු ලංකාවට ඩොලරයක මිල ස්ථාවරව තියා ගන්න පුළුවන් වුනා. එහිදී රුපියල් වලින් ලංකාවේ ආයෝජනය කරන විදේශිකයන්ට ලැබෙන ප්‍රතිලාභද විශාල ලෙස ඉහළ ගියා. රටට ඩොලර් ගලා ගෙන එන්න පටන් ගත්තා. ඒ ඩොලර් වල උදවුවෙන් ඩොලරයක මිල දිගටම පහළින් තියා ගන්න පුළුවන් වුනා.

දැන් ක්‍රම දෙකකට රටට ඩොලර් එනවා. එක පැත්තකින් රජය විසින් කෙළින්ම ගන්න ඩොලර් ණය. අනෙක් පැත්තෙන් විදේශිකයෝ ඩොලර් රුපියල් කරලා ලංකාවේ රුපියල් වලින් ආයෝජනය කරනවා. මේ දෙකෙන්ම වෙන්නේ රටේ ඩොලර් සැපයුම ඉහළ යාම. මහ බැංකුව විසින් මේ ඩොලර් මිල දී ගෙන සංචිත වලට එකතු කර ගත්තානම් සැපයුම අඩු වී විණිමය අනුපාතය කලින් වගේම අවප්‍රමාණය වෙනවා. එවිට, පළමු ක්‍රමයට කෙසේ වෙතත් දෙවන ක්‍රමයට රටට එන ඩොලර් ප්‍රවාහ නවතිනවා. රජයේ ආර්ථික උපාය මාර්ගය වුනේම විණිමය අනුපාතය අවප්‍රමාණය වීම වලක්වා ගැනීම නිසා එවැන්නක් සිදු වුනේ නැහැ.

සාමාන්‍ය ක්‍රමයට අපනයන හෝ ප්‍රේෂණ වලින් රටට එන ඩොලර් ප්‍රමාණයට වඩා විශාල ඩොලර් ප්‍රමාණයක් වෙළඳපොළට පැමිණි විට එම ඩොලර් සැපයුම හා ඉල්ලුම සමාන වන පරිදි ඉල්ලුම ඉහළ යනවා. ආනයන විශාල ලෙස ඉහළ යනවා. ආනයන ලාබදායක නිසා අපනයන හා ආනයන ආදේශක කර්මාන්ත බිඳ වැටෙනවා. සාමාන්‍ය ක්‍රමයට රටට එන ඩොලර් ප්‍රවාහ හිඳෙනවා. නමුත්, උද්ධමනය පහළ යනවා. පරිභෝජනය ඉහළ යනවා. ආයෝජනත් ඉහළ යනවා. දේශීය ණය අවශ්‍යතා සීමා වන නිසා පොලී අනුපාතිකත් පාලනය කර ගත හැකියි. සාර්ව-ආර්ථික නිර්ණායක හැම එකක්ම වගේ හොඳ වෙනවා. 

හැබැයි මේ සියල්ල රඳා පවතින්නේ විණිමය අනුපාතය පාලනය කිරීම මත. විණිමය අනුපාතය පාලනය වෙන්නේ දිගින් දිගටම වෙළඳපොළට සපයන හෝ සැපයෙන ඩොලර් නිසා. එය නැවතුනොත් සියල්ල කණපිට හැරෙනවා. කොටි වලිගය අල්ලා ගත්තා වගේ වැඩක්. ඇත්තටම කොටි වලිගය අල්ලා ගත්තාටත් වඩා අවදානම් වැඩක්. මෙය යම් කිසි අවස්ථාවක අත හරින්නම සිදු වන කොටි වලිගයක්. ඒ ඇයි?

අපි හිතමු කවුරු හෝ විදේශිකයෙක් රුපියල් ලක්ෂ 150කට ලංකාවේ ඉඩමක් මිල දී ගත්තා කියලා. ඩොලරයක් රුපියල් 150යි. ඒ කියන්නේ ඩොලර් ලක්ෂයක් රටට ගේනවා. මේ ඩොලර් රුපියල් වලට මාරු කළහම රටේ ඩොලර් සැපයුම ඉහළ යනවා. ඩොලරයේ මිල පහළ යනවා. ආනයනික භාණ්ඩ වල මිල පහළ ගොස් ඉල්ලුම ඉහළ යනවා. ඩොලර් ලක්ෂය රටෙන් එළියට යනවා. මහ බැංකුව ඩොලර් ලක්ෂය මිල දී ගෙන සංචිත වලට එකතු කර ගත්තොත් මේ වැඩේ වෙන්නේ නැහැ. 

අපි හිතමු වසර තුනකට පසුව ඉඩම රුපියල් ලක්ෂ 180ක් වුනා කියලා. මේ වෙද්දී ඩොලරය රුපියල් 180ක් වෙලානම් අර විදේශිකයාට ලැබෙන්නේ වසර තුනකට පෙර රටට ගෙනා ඩොලර් ලක්ෂය පමණයි. රුපියල් ගෙවා ඩොලර් වෙළඳපොළෙන් මිල දී ගනිද්දී ඩොලර් ඉල්ලුම ඉහළ ගොස් ඩොලරයේ මිල ඉහළ යනවා. මහ බැංකුව විසින් රටට කලින් ගෙන ආ ඩොලර් ලක්ෂය සංචිත වලට එකතු කරගෙන තිබුණානම් ඒ ඩොලර් ලක්ෂය විකුණලා විණිමය අනුපාතය පාලනය කර ගන්න පුළුවන්. සංචිත නැත්නම් ඩොලරයේ මිල ඉහළ යාම වලක්වා ගන්න රජයට කොහෙන් හෝ ඩොලර් ලක්ෂයක් ණයට ගෙන වෙළඳපොළට දමන්න වෙනවා. කොහොම වුනත්, ඉඩම් මිල වැඩි වන වේගයට වඩා වේගයෙන් ඩොලර් මිල වැඩි වන බව විදේශිකයා දැන සිටියේනම් ඔහු හෝ ඇය මේ සල්ලි ලංකාවට ගේන්නේ නැහැ.

අපි හිතමු ඩොලරය 150 මට්ටමේම තිබුණා කියලා. දැන් ඉඩම විකුණා ලබාගත් රුපියල් ලක්ෂ 180 මාරු වෙන්නේ ඩොලර් 120,000කට. රටින් එළියට යන අමතර ඩොලර් 20,000 කවදාවත්ම රටට ඇවිත් නැහැ. ඒ නිසා, ඒ ඩොලර් 20,000 රටින් ගෙනියන්න වෙන්නේ රටේ කවුරු හෝ විදේශ ණයක් අරගෙන ඩොලර් 20,000ක් රුපියල් කළොත්ම පමණයි. ඉන් පසු, ඒ ණය වෙනුවෙන් ඩොලර් වලින් පොලී ගෙවද්දීත් නැවත ඔය වගේම ප්‍රශ්නයක් මතු වෙනවා. 

විණිමය අනුපාතය අවප්‍රමාණය වෙන්න නොදී තියා ගෙන සිටිමින් විදේශිකයන්ගෙන් රුපියල් ණය ගත් විට වෙන්නේත් ඔය ටිකමයි. රුපියල් ණය වෙනුවෙන් රුපියල් වලින් ගෙවන පොලිය ඩොලර් කරද්දී එළියට යන්නේ රටට කවදාවත් නොආ ඩොලර්. ජැක්පොට් මැෂිමක් ඇතුළේ දෙකේ කාසි පැටවු ගහන්නේ නැතුවාක් වගේම ලංකාව ඇතුළේ ඩොලර් පැටවු ගහන්නේත් නැති නිසා නැති නිසා රටට කවදාවත් නොපැමිණි ඩොලර් රටින් එළියට යනවා කියා කියන්නේ හැම විටම පියවන ණය ප්‍රමාණයට වඩා වැඩි ණය ප්‍රමාණයක් අලුතින් ගන්නම වෙනවා කියන එක. මේක පොන්සි ක්‍රීඩාවක්.

පොන්සි ක්‍රීඩාවක් කවදා හෝ කඩා වැටෙනවා. මේ පොන්සි ක්‍රීඩාව කඩා වැටෙන්නේ තව දුරටත් ණය ගන්න බැරි වූ දවසට. ඒ දවස එන තුරු රටේ හැමෝම ජයග්‍රාහකයෝ. මොකද සාර්ව-ආර්ථික නිර්ණායක හැම එකක්ම හොඳින් තියෙන්නේ විණිමය අනුපාතය අවප්‍රමාණය නොවීම නිසා. විණිමය අනුපාතය අවප්‍රමාණය නොවන්නේ එක්කෝ දිගටම ණය ගන්න නිසා. නැත්නම් දිගටම ණය ලැබෙන නිසා. දිගටම ණය ලැබෙන්නේ විණිමය අනුපාතය අවප්‍රමාණය නොවීම නිසා. 

මේ ක්‍රමය පවත්වා ගන්න හැම වෙලාවේම ණය දෙන්න කැමති අළුත් ගනුදෙනුකරුවෙක්ව අල්ල ගන්න වෙනවා. බැරි වූ දවසට විණිමය අනුපාතය එක වර කඩා වැටෙනවා. උද්ධමනයද එක වර ඉහළ යනවා. හැබැයි විණිමය අනුපාතය වගේම මිල මට්ටමත් නවතින්නේ තිබිය යුතු තැන. 

මේ ක්‍රීඩාව ආරම්භ කළ රාජපක්ෂලා තවමත් උත්සාහ කරන්නේ කවුරු හෝ අලුත් ක්‍රීඩකයින් පිරිසක් බඳවා ගෙන පොන්සි ක්‍රීඩාව ඉදිරියට ගෙනියන්න. සමහර විට තවත් ටික කලක් ඔවුන් ඒ වැඩේ කරයි. හැබැයි මේ ක්‍රීඩාව පොන්සි ක්‍රීඩාවක්!

ධනවාදය හා පොන්සි ක්‍රීඩා

ලොතරැයි ගැනීම කියා කියන්නේ නරක දෙයක් නෙමෙයි. ආර්ථික විද්‍යා අර්ථයකින් ගත්තොත් අප එදිනෙදා කරන ගොඩක් දේවල් ආකෘතිමය වශයෙන් ලොතරැයි ගැනීමකට සමානයි. ලැබෙන ප්‍රතිලාභය පිළිබඳ ලොකු අවිනිශ්චිතතාවයක් තිබියදී සැලකිය යුතු ප්‍රතිලාභයක් හිමි වීමේ යම් ඉඩකඩක් වෙනුවෙන් ස්වේච්ඡාවෙන් මිලක් ගෙවන අවස්ථාවක් ආර්ථික විද්‍යා අර්ථයෙන් ලොතරැයියක් ගැනීමක්. රක්ෂණ ගිවිසුම් වල සිට සමාගමක කොටස් මිල දී ගැනීම දක්වා බොහෝ දේවල් වල අඩු වැඩි වශයෙන් මේ ලක්ෂණය තිබෙනවා.

ධනවාදී ක්‍රමයක් ඇතුළේ ලොතරැයි ක්‍රම බිහි වෙනවා වගේම ලොතරැයි ක්‍රම වලින් ඇතැම් ප්‍රශ්න වලට විසඳුම්ද ලැබෙනවා. මෙයින් අදහස් කළේ ලොතරැයි දිනුමකින් තනි පුද්ගලයෙකුගේ යම් යම් ප්‍රශ්න විසඳෙන එක වැනි සරල දෙයක් නෙමෙයි. සමස්තයක් ලෙස ලොතරැයි ක්‍රම හරහා ඇතැම් සමාජයයීය ප්‍රශ්න විසඳෙනවා. සමාජවාදීන් වුවත්, ලොතරැයි නරක දෙයක් සේ සලකන්නේ නැහැ. සෝවියට් දේශය වැනි සමාජවාදී රටවල රජය මුල් වී ලොතරැයි ක්‍රම හඳුන්වා දී තිබෙනවා. ලංකාවට ලොතරැයි හඳුන්වා දී තිබෙන්නේත් රජය විසින්.

පොන්සි ක්‍රීඩාවක් සාමාන්‍ය ලොතරැයි ක්‍රීඩාවකින් වෙනස් වන ප්‍රධාන කරුණක් වන්නේ ක්‍රීඩකයන් අතර තිබෙන අසමමිතියයි. ඊටත් වඩා වැදගත් වෙනස සාමාන්‍ය ලොතරැයි ක්‍රීඩාවක ආකෘතිය ස්ථිතික ආකෘතියක් වුවත් පොන්සි ක්‍රීඩාවක ආකෘතිය ගතික ආකෘතියක් වීමයි. ඇත්තටම පෙර විස්තර කළ ක්‍රීඩකයින් අතර තිබෙන අසමමිතිය ඇති වන්නේම ක්‍රීඩාවේ මේ ගතික ස්වභාවය නිසයි. 

සාමාන්‍ය ලොතරැයි ක්‍රීඩාවකදී ජයග්‍රාහකයා විසින් ප්‍රතිලාභ එකතු කර ගන්නා මොහොතේම ඒ ප්‍රතිලාභ වෙනුවෙන් මිලක් ගෙවන අනෙකුත් තරඟකරුවන් පරාජිතයින් සේ තරඟයෙන් ඉවත් වීමද සිදු වෙනවා. එතැනින් එහාට ක්‍රීඩාව ඉවරයි. පොන්සි ක්‍රීඩාවකදී ඒ වැඩේ වෙන්නේ නැහැ. තරඟයෙන් ඉවත් වෙන්නේ ජයග්‍රාහකයින් පමණයි. පරාජිතයෝ ජයග්‍රහණය ලැබෙන තුරු තව දුරටත් තරඟයේ රැඳී ඉන්නවා. 

කොහොම වුනත්, පොන්සි ක්‍රීඩාවක් කියන්නේත් ශුන්‍ය-ඓක්‍ය ක්‍රීඩාවක් නිසා ජයග්‍රහණ තරමටම පරාජයන්ද තිබිය යුතුයි. පරාජිතයින් ක්‍රීඩාවෙන් ඉවත් නොවන නිසා කාලයත් සමඟ පරාජිතයින් එක්රැස් වීමක් සිදු වෙනවා. මේ බොහෝ දෙනෙකුට සෛද්ධාන්තිකවම කවදාවත් ජයග්‍රාහකයින් වෙන්න බැහැ.

අජිත් ධර්මා ලියලා තිබුණා "ධනවාදය එනකොට ඉස්සෙල්ලම එන්නේ ඔය පිරමිඩ් ස්කීම්" කියලා. ඔහු මේ කියන්නේ සමාජවාදය බිඳ වැටී ධනවාදය ආදේශ වන අවස්ථාවන් ගැන. මේ කතාවේ ඇත්තක් තියෙනවා. රුසියාව නෙමෙයි ලංකාව දිහා බැලුවත් මේ කරුණ පේනවා. ලොතරැයි ක්‍රම වගේම පිරමිඩ් ක්‍රමත් හැදෙන්නේ ධනවාදී ක්‍රමයක් තුළයි. රජය මුල් වී පිරමිඩ් ක්‍රමයක් හඳුන්වා දුන්නොත් මිස, සමාජවාදී ක්‍රමයක් ඇතුළේ පිරමිඩ් ක්‍රම හැදෙන්න විදිහක් නැහැ. හැබැයි රජයයන් මුල් වී පිරමිඩ් හදන අවස්ථානම් සුලභයි.

ධනවාදී ක්‍රමයක් තුළ පිරමිඩ් හැදුනත් ඒ පිරමිඩ් ස්වභාවික ලෙසම කඩා වැටී සමතුලිත වෙනවා. ගොඩක් වෙලාවට ප්‍රශ්නයක් වෙන්නේ කඩා වැටීමට වඩා කඩා නොවැටීමයි. මොකද පිරමිඩයක් කඩා නොවැටී දීර්ඝ කාලයක් වැවුනොත්, එය කොයි වෙලාවක හෝ කඩා වැටෙන්නේ සමාජයීය ප්‍රශ්න රාශියක් ඇති කර ගෙනයි. 

ධනවාදය පිළිබඳ මාක්ස්වාදී දෘෂ්ඨිය ඇතුළේ සමස්ත ධනවාදී ක්‍රමයම පිරමිඩ් ක්‍රමයක් එහෙමත් නැත්නම් පොන්සි ක්‍රීඩාවක් සේ දකින ස්වභාවයක් තිබෙනවා. එයට හේතුව වෙළඳපොළ තුළ සිදුවන අතරමැදි ගනුදෙනු වලද පොන්සි ක්‍රීඩාවක තිබෙන ඇතැම් ලක්ෂණ තිබීමයි. 

අතරමැදියෙකු විසින් අයෙකුගෙන් අඩු මිලකට මිල දී ගන්න භාණ්ඩයක් වෙනත් අයෙකුට වැඩි මිලකට විකුණනවා. මේ වැඩේ අනත්ත වාරයක් කිරීමෙන් අතරමැදියාට ලෝකයේම තිබෙන ධනය තමන් අතට එකතු කර ගන්න පුළුවන්ද? එහෙම බැරි බව අපේ සාමාන්‍ය බුද්ධිය අපට කියනවා. ධනවාදී වෙළඳපොළ තුළ සිදු වන්නේ සරල ආකෘතියකින් පැහැදිලි කළ හැකි ඔය වගේ දෙයක්නම් ධනවාදය කඩා වැටෙන එක අහන්නත් දෙයක් නැහැ.

පොන්සි ක්‍රීඩාවක තිබෙන ඇතැම් ලක්ෂණ තිබෙන හැම ක්‍රියාවලියක්ම පොන්සි ක්‍රීඩාවක් නෙමෙයි. භාණ්ඩයක් එහි බාහිර පෙනුමෙන් සමාන වුවත්, එක් එක් පුද්ගලයා විසින් එයට ලබා දෙන වටිනාකම් වෙනස්. ඒ නිසා, අතරමැදියෙකුට කිසියම් භාණ්ඩයක් එයට අඩු වටිනාකමක් දෙන කෙනෙකු අතේ තිබෙන අවස්ථාවක් හොයලා එය මිල දී ගෙන ඒ භාණ්ඩයටම වැඩි වටිනාකමක් දෙන අයෙකුට විකිණීමෙන් ලාබයක් ලබන්න පුළුවන්. හැබැයි මෙය කළ හැක්කේ අදාළ භාණ්ඩයට වැඩි වටිනාමක් දෙන කෙනෙක් හොයා ගත හැකිනම් පමණයි. එසේ නැතිව අතරමැදියෙකුට ඕනෑම භාණ්ඩයක් ඕනෑම මිලකට විකුණන්න පුළුවන්කමක් නැහැ. 

ධනවාදී ක්‍රමයක් තුළ සිදු ඇතිවන ගතික ක්‍රියාවලියක් ස්ථායී සමතුලිතතාවයක් වීමටනම් එවැන්නක් කාලයත් සමඟ යම් දිශාවකට ගලා යාමේදී ඇති වන අසමතුලිතතාවය නිශේධනය කර දිශානතිය වෙනස් කළ හැකි යාන්ත්‍රනයක්ද පද්ධතිය ඇතුළේම තිබිය යුතුයි. බොහෝ විට මෙවැනි හැරවුමක් අනිවාර්යයෙන්ම සිදුවන ස්වභාවික සීමාවක් තිබෙනවා.

සමහර අය ඉන්නවනේ වීසා කාඩ් එකේ ණය මාස්ටර්කාඩ් එකෙන් ගෙවලා ඊළඟ මාසයේ මාස්ටර්කාඩ් එකේ ණය වීසා කාඩ් එකෙන් ගෙවන. ඔය වගේ දෙයක් දිගින් දිගටම කරන්න බැහැ. එහෙම පුළුවන් කියා හිතලා හදන ආකෘතියක් ස්ථායී ආකෘතියක් නෙමෙයි. කාඩ් දෙකෙන් එකක ණය සීමාවට ආවට පස්සේ ක්‍රියාවලිය නවතිනවා.

රාජ්‍ය අයවැය ගනිමුකෝ. රජයේ ආදායමට වඩා වියදම් අඩුනම් වෙනස ඉතිරි වෙනවා. එසේ එකතු කරගත් අරමුදල් තිබෙන තුරු ආදායම ඉක්මවා වියදම් කරන්න පුළුවන්. ඊට පස්සේ ණය ගන්න වෙනවා. 

රජයකට කොයි තරම් ණය ගන්න පුළුවන්ද? ණය දෙන අය සිටින තුරු ණය ගන්න පුළුවන්. හැබැයි ණය දෙන අයගෙන් ගත හැකි ණය අසීමිත නැහැ. යම් සීමාවක් තිබෙනවා. 

තව අවශ්‍යනම් සල්ලි අච්චු ගහන්නත් පුළුවන්. සල්ලි අච්චු ගැසීමේ සීමාව කොතැනද? උද්ධමනය කියා කියන්නේ සල්ලි අච්චු ගැසීම සීමා කරන යාන්ත්‍රනයයි. ඒ යාන්ත්‍රනය නැත්නම් අසීමිත ලෙස සල්ලි අච්චු ගහන්න පුළුවන්. කිසිම මහන්සියක් නොවී හැමෝටම කැමති තරමකට පරිභෝජනය කරන්න පුළුවන්. 

ඒ වගේ දෙයක් වෙන්න විදිහක් නැහැ කියන එක පැහැදිලියිනේ. ඒ කියන්නේ එහෙම පුළුවන් කියා කිසියම් ආකෘතියකින් පෙන්වනවානම් ආකෘතියේ අඩුපාඩුවක් තිබිය යුතුයි. ගතික සාර්ව ආර්ථික ආකෘතියකට "පොන්සි-නොවන කොන්දේසිය" පිළිබඳ පරීක්ෂාව අවශ්‍ය වෙන්නේ මේ හේතුව නිසා. වැරදි ආකෘතියක් ඇතුළේ පොන්සි ක්‍රීඩාවක් තිබිය හැකි වුවත්, සැබෑ ලෝකයේ කඩා නොවැටෙන පොන්සි ක්‍රීඩා තියෙන්න බැහැ.

සූදු, ලොතරැයි හා පොන්සි ක්‍රීඩා

අප ලියන ලිපි වලට නිතරම වගේත්, මුලින්මත්, මොනවා හෝ ප්‍රතිචාරයක් දමන නිදි කලින් ලිපියට ප්‍රතිචාරයක් දමමින් මෙසේ සටහන් කර තිබුණා.

"ඉකොනෝ, ප්‍රායෝගික බුද්ධිය නැතිකම නිසා පිරමිඩ් ක්‍රමයට දායක වෙලා අනුන්වත් අමාරුවේ දාලා තමනුත් අමාරුවෙ වැටුණු විශ්ව විද්‍යාල මහාචාර්යවරුන් පවා ඒ කාලෙ හිටියා....ඉතිං සාමාන්‍ය ජනතාව මේ උගුල්වලට අහු වීම පුදුමයක්ද?"

අපි මෙතැනින්ම පටන් ගනිමු. පිරමිඩ් ක්‍රමයකට දායක වෙන කෙනෙක් එසේ කරන්නේ ප්‍රායෝගික බුද්ධිය නැතිකම නිසාමද?

මේ ප්‍රශ්නයම අපට සූදු, ලොතරැයි ආදිය සම්බන්ධවත් අහන්න පුළුවන්. 

“ඉත්ථි දුත්තෝ සුරා ධුත්තෝ

අක්ඛ ධුත්තෝ ච යෝ නරෝ

ලද්ධං ලද්ධං විනාසේති

තං පරාභාවතෝ මුඛං”

“යම් මිනිසෙක් ස්ත්‍රීන් කෙරෙහි ලොල් වූයේද, සුරාවෙහි ලොල් වූයේද, සූදුවෙහි ලොල් වූයේද තමාට ලැබෙන ලැබෙන දේ විනාශ කරයි ද ඔහු පිරිහීමට පත්වෙයි” 

ලංකාවේ ගොඩක් අය දන්න, සූදුව පිළිබඳ බෞද්ධ අදහස ඕකයි. වෙනත් බොහෝ ආගම් වලින්ද සූදුව දිරිමත් කරන්නේ නැහැ. හැබැයි ඔය කියන අනෙක් පරාභව මුඛ දෙකට වගේම සූදුවටත් ලොල් විශාල පිරිසක් ඉන්නවා. 

ලොතරැයියක් කියන්නෙත් එක්තරා ආකාරයක සූදුවක්. ලංකාවේ ජාතික ලොතරැයි මණ්ඩලය කියලා එකකුත් තියෙනවා. ඔය ආයතනයේ උදාන පාඨය "දිනක ජය නියත" කියන එකයි. සංවර්ධන ලොතරැයි මණ්ඩලයක් වෙනම තියෙනවා. ලංකාවේ රාජ්‍ය ආයතන පාඩු ලබන එක සාමාන්‍ය දෙයක් වුවත්, ඔය ආයතනනම් සාමාන්‍යයෙන් දිගින් දිගටම ලාබ ලබන ආයතන. සුරාව වගේම සූදුවත් ලංකාවේ රජයේ වැදගත් ආදායම් මාර්ගයක්. ඔය පරාභව මුඛ දෙකට තුන් වන එකත් එකතු කිරීමේ හැකියාව පිළිබඳ කතිකාවකුත් මේ දවස් වල තියෙනවා. තායිලන්තයත් ගොඩ ගියා කියනවනේ!

ජාතික ලොතරැයි මණ්ඩලය පිහිටුවන්නේ සිරිමාවෝ බණ්ඩාරනායකගේ පළමු ආණ්ඩුවෙන්. ඊට පෙර සිටම ලංකාවේ ආරෝග්‍යශාලා ලොතරැයිය කියා එකක් තිබුණා. එය හඳුන්වා දී තිබෙන්නේ නිදහස් ලංකාවේ පළමු අධ්‍යාපන ඇමති වූ ඇලෙක්සැන්ඩර් නුගවෙල කොතලාවල ආණ්ඩුවේ සෞඛ්‍ය ඇමතිව සිටි කාලයේ. නිදහසින් පසුව ලංකාවේ රාජ්‍ය අයවැය අතිරික්තයක් දැකිය හැකි වූයේත් ඔය කාලයේ වසර දෙකක් තුළ පමණයි. 

ආරෝග්‍යශාලා ලොතරැයි යුගය මට මතක නැහැ. ඒ කාලයේ මා ඉපදී නැහැ. මට මතක තිබෙන කාලය වෙද්දී ආරෝග්‍යශාලා ලොතරැයිය ජාතික ලොතරැයිය වෙලා. හැබැයි මම ඔය ආරෝග්‍යශාලා ලොතරැයි දැකලා තියෙනවා. 

මට මතක තියෙන කාලයේ මගේ මවගේ පියා සතිපතාම ජාතික ලොතරැයියක් මිල දී ගත්තා. මේ ලොතරැයියක් මුලින් ශත පණහට තිබී හැත්තෑ හතෙන් පසුව රුපියලක් වුනා. "දිනක ජය නියත" කියා කිවුවත් කවදාවත්ම ඔහුට ලොතරැයියක් ඇදුනේනම් නැහැ. ආරෝග්‍යශාලා ලොතරැයිය ආරම්භ වූ කාලයේ සිට සතිපතා මිල දී ගත් ලොතරැයි ලොකු මිටියක් ඔහු එකතු කරගෙන සිටියා.  ඔහු ඉතා දැඩි ලෙස බෞද්ධ වත් පිළිවෙත් අනුගමනය කළ හා ආගම ගැන පුළුල් දැනුමක් තිබුණු කෙනෙක්. ලොතරැයියක් කියන්නෙත් සූදුවක් බව ඔහුට නොතේරුණාද, එසේ නැත්නම් මෙහි ලාභය යහපත් කටයුත්තක් වෙනුවෙන් යෙදවෙන නිසා එයට දායක වීමේ අරමුණින් ලොතරැයි මිල දී ගත්තාද කියා මම දන්නේ නැහැ. දිනක ජය නියත නිසාම ගත්තා වෙන්නත් පුළුවන්.

ඔය කාලයේ ලොතරැයියක් දිනනවා කියන එක ඉතා දුලබ දෙයක්. මතක හැටියට ප්‍රධාන තෑගී තුනක් හා සැනසිලි තෑගි කීපයක් පමණයි තිබුණේ. පළමු තෑග්ග දිනන අයෙකුට රුපියල් ලක්ෂයක මුදලක් හෝ එපමණ වටිනා සුඛෝපභෝගී බෙන්ස් මෝටර් රථයක් දිනා ගැනීමට අවස්ථාව තිබුණා. ඒ කාලයේ රුපියල් ලක්ෂයක් කියා කියන්නේ විශාල මුදලක්. ජාතික ලොතරැයියට පසුව මහජන සම්පත ලෙස හැඳින්වුණු (ආරම්භයේදී ජාතික සම්පත) ඒ ආකෘතියේම ලොතරැයියක්ද හඳුන්වා දී තිබුණා. මේ කවර ලොතරැයියක් වුවත් මිල දී ගෙන දිනුම් අදින තුරු බලා සිටිය යුතුයි.

අසූ ගණන් වල මුලදී සංවර්ධන ලොතරැයිය නමින් ක්ෂණික ලොතරැයියක් හඳුන්වා දෙනු ලැබුවා. මතක විදිහට 1983දී පමණ. සම්ප්‍රදායික ලොතරැයි වලට වඩා මිල වැඩියි. ලොතරැයියක් රුපියල් 10ක්. නමුත්, දිනුම් අදින තුරු බලා ඉන්න අවශ්‍ය නැහැ. ඒ වගේම, රුපියල් 10 සිට ඉහළට තෑගි විශාල ප්‍රමාණයක් තිබුණා. ඒ නිසා, සම්ප්‍රදායික ලොතරැයි ආකෘතියේ තිබුණු ජයග්‍රාහකයෙකු වීමේ අපේක්ෂාවට අමතරව, සුළුවෙන් හෝ වාසියක් ලබා ජයග්‍රාහකයෙකු වීමේ තෘප්තියද මේ ලොතරැයියේ තිබුණා. මේ ලොතරැයියේ ලාබ වැය කරනු ලැබුවේ මහපොළ ශිෂ්‍යත්ව අරමුදලට. 

බැලූ බැල්මට පෙනෙන පරිදි ලොතරැයියක් කියා කියන්නේ යහපත් අරමුණක් වෙනුවෙන් අරමුදල් සපයා ගත හැකි පහසු ක්‍රමයක්. හැබැයි මේ වගේ ලොතරැයියක ආකෘතිය ඒ තරම්ම යහපත් නැහැ. වෙනත් ඕනෑම සුදූ ක්‍රීඩාවක් කරන්නෙක් වගේම ලොතරැයි වලට ඇබ්බැහි වූ අයෙකුද දිගුකාලීනව අනිවාර්යයෙන්ම යන්නේ විනාශ මුඛයටයි. එය ගණිතමය සත්‍යයක්. 

සංවර්ධන ලොතරැයිය වැනි ලොතරැයියක තෑගි ලෙස වෙන් කෙරෙන්නේ විකිණුම් මිලෙන් ආසන්න වශයෙන් 30-40%ක පමණ කොටසක් පමණයි. මම මුල් කාලයේදීම මෙය ගණනය කර ගත්තා. ඒ නිසා, කුඩා කාලයේ සිටම සදාචාරාත්මක නොවන හේතුවක් මත මා ලොතරැයි මිල දී ගන්නේ නැහැ. හැබැයි කවදාවත් ලොතරැයි මිල දී ගන්නේ නැහැ කියන්න බැහැ. අව්වේ කර වෙමින් ලොතරැයි විකුණන මගේ මව වැනි අහිංසක කාන්තාවක් ලොතරැයියක් දික් කළාම, ප්‍රතිපත්ති නිසා හෝ විනාශ මුඛයක් වීම නිසා හෝ අහක බලාගෙන ඉන්න බැහැ. ඒ වගේ අවස්ථා තිබෙනවා.

ඇතැම් සුදූ රජය විසින් විකුණන ලොතරැයි තරම් අවාසිදායක නැහැ. මම මුලින්ම ක්‍රීඩා කර තිබෙන සූදුව අවුරුද්දට කැට ගහන එක. බොහෝ අවුරුදු වල කැට ගහන්න කියලා ගෙදරින්ම කීයක් හෝ අත මිට මොළවලා තියෙනවා. ඔය කැට පොළක සබන් කැට, පවුඩර් ටින් වගේ පොඩි පොඩි බඩු තියෙනවා. කැට ගහලා දිනුවොත් ලැබෙන බඩුව බොහෝ විට ගෙදරටයි දෙන්න වෙන්නේ. 

ඕක වෙන්නේ මෙහෙමයි. කැට පොළේ අයිතිකාරයා පවුඩර් ටින් එක උස්සලා පෙන්වනවා. 

"මේ පවුඩර් ටින් එකට පහ ගානේ දාන්න!"

"කෝ තව මදි. හය දෙනෙක් ඕනෑ!"

ඔය විදිහට මුලින්ම කරන්නේ තරඟකරුවන් යම් කිසි ප්‍රමාණයක් එකතු කර ගන්න එක. ගොඩක් වෙලාවට එකතු කර ගන්න මුදල පවුඩර් ටින් එකේ වටිනාකම මෙන් දෙගුණයක් තරම්වත් වැඩියි. හැබැයි දිනන පුද්ගලයාට එහි වටිනාකමට වඩා ගොඩක් අඩුවෙන් බඩුව ලැබෙනවා. 

ඔය වැඩෙන් පාඩු දෙකක් වන බව මටනම් මුලදීම තේරුණා. මේ හරහා වෙන්නේ කැට පොළේ අයිතිකරු විසින් කිසියම් භාණ්ඩයක් නොවටිනා මිලකට අලෙවි කර විශාල ලාබයක් උපයන එක. ඒ නිසා, අතරින් පතර දිනුමක් ලැබුණත් අවසාන වශයෙන් වෙන්නේ පාඩුවක්. පවුඩර් ටින් එක කෙළින්ම කඩෙන් ගන්න එක ඊට වඩා ගොඩක් ලාබයි. 

දෙවන පාඩුව පෞද්ගලික පාඩුවක්. කැට ගහලා ලබන දිනුම බොහෝ විට මට පෞද්ගලිකව අනවශ්‍ය දෙයක්. ඕක ගෙදරට දෙන්න පුළුවන් තමයි. නමුත් සල්ලි අතේ ඉතිරි වී තිබුණොත් එයින් මට අවශ්‍ය දෙයක් මිල දී ගත හැකියි.

හැබැයි ඔය කැට සූදුවටම සම්බන්ධ විය හැකි තවත් ක්‍රමයක් තිබුණා. ඒ පැත්තකට වී ක්‍රීඩකයන් වෙනුවෙන් ඔට්ටු අල්ලන එක. අපි හිතමු අඩු වැඩි ඇල්ලුවා කියලා. මේ වැඩෙන් දිගුකාලීනව පාඩුවක් හෝ වාසියක් වෙන්නේ නැහැ. දිනන්න වගේම පරදින්නත් සමාන ඉඩක් තිබෙනවා. ඊට අමතරව ක්‍රීඩා කිරීමෙන් ලැබෙන තෘප්තියත් තියෙනවා. යම් හෙයකින් අන්තිමට අතේ සල්ලි සියල්ලම නැති කර ගෙන ගෙදර යන්න වුනත්, එතෙක් සෑහෙන වෙලාවක් ක්‍රීඩා කරන්න පුළුවන්. 

ප්‍රතිපත්තියක් විදිහට මම ලොතරැයි ක්‍රීඩා කරන්නේ නැහැ කියා කිවුවනේ. හැබැයි එයට එකම හේතුව එයින් අවසාන වශයෙන් අපේක්ෂා කළ හැක්කේ පාඩුවක්ම වීමයි. මෙය මෙසේ නොවන අවස්ථාවක මම ලොතරැයි ක්‍රීඩාවක් කරන්න පැකිලෙන්නේ නැහැ. පැහැදිලිව ලොතරැයියක් සේ නොපෙනුණත්, අප එදිනෙදා ගන්නා බොහෝ තීරණ වලදී වෙන්නේ ලොතරැයියක් මිල දී ගැනීමේදී සිදු වන දෙයමයි. 

අර කැට ක්‍රීඩාවේදී දිනන්න වගේම පරදින්නත් සමාන ඉඩක් තිබෙන අඩු වැඩි ඇල්ලීම ගැන මම කිවුවනේ. ඔය වගේ "ලොතරැයියකට" ආර්ථික විද්‍යාවේදී කියන්නේ "සාධාරණ ලොතරැයියක්" කියලා. මෙහිදී එක් එක් ක්‍රීඩකයා ක්‍රීඩාව සඳහා යොදවන මුදලත්, එක් එක් ක්‍රීඩකයා විසින් ජයග්‍රහණය කරන මුදලත් සමානයි. රජය හෝ කැටපොළේ අයිතිකරු වැනි තෙවන පාර්ශ්වයක් විසින් පැත්තක සිට ක්‍රීඩකයින් විසින් යොදවන මුදල් වලින් කොටසක් ඩැහැ ගන්නේ නැහැ. 

සාධාරණ ලොතරැයියක් දිගින් දිගටම ක්‍රීඩා කරන ක්‍රීඩකයෙක් දිනන්නේ හෝ පරදින්නේ නැහැ. ඇතැම් සාමූහික ක්‍රියාකාරකම් වලද මේ ලක්ෂණය තිබෙනවා. මරණාධාර සමිතියක් වැනි දෙයක් ගැන හිතන්න. 

සාමාජිකයෙකුගේ නිවසක මරණයක් සිදු වුනොත් අනෙක් හැම සාමාජිකයෙක් විසින්ම කිසියම් මුදලක් ඒ සාමාජිකයාට ලබා දෙනවා. මෙහිදී එම මුදල් වලින් කොටසක් කිසිදු තෙවන පාර්ශ්වයක් වෙත යන්නේ නැහැ. එසේ වුවත්, එපමණකින්ම මෙය සාධාරණ ලොතරැයි ක්‍රීඩාවක් වන්නේ නැහැ. ඒ සඳහා, තවත් කොන්දේසියක් සම්පූර්ණ විය යුතුයි. ඒ සමමිතික වීමේ කොන්දේසියයි. 

ඕනෑම නිවසක මරණයක් සිදු වීමේ සම්භාවිතාව එක සමානනම් ඉහත ක්‍රීඩාව සාධාරණ ලොතරැයි ක්‍රීඩාවක්. එහෙත්, එය එසේ නොවන බව අප දන්නවා. තරුණ යුවලක් පමණක් සිටින නිවසකින් මරණයක් වාර්තා වීමේ සම්භාවිතාව, රෝගී මහළු යුවලක් සිටින නිවසකින් මරණයක් වාර්තා වීමේ සම්භාවිතාවට වඩා අඩුයි. ඒ නිසා, මේ නිවෙස් දෙකෙන්ම මරණාධාර සමිතියට ලබා දිය යුතු දායකත්වය සමානනම් එවැන්නක් සාධාරණ ලොතරැයි ක්‍රීඩාවක් වන්නේ නැහැ. එහිදී තරුණ යුවලක් පමණක් සිටින නිවස ක්‍රීඩාවෙන් පරාජය වීමේ සම්භාවිතාව වැඩියි. රෝගී මහළු යුවලක් සිටින නිවස ක්‍රීඩාවෙන් ජය ගැනීමේ සම්භාවිතාව වැඩියි. 

මේ වගේ තත්ත්වයක් යටතේදී, ඒ කියන්නේ හුදෙක් සමමිතික කොන්දේසිය සම්පූර්ණ නොවීමේ හේතුව පමණක් මත ලොතරැයි ක්‍රීඩාවක් සාධාරණ ලොතරැයි ක්‍රීඩාවක් නොවන අවස්ථාවක, ක්‍රීඩාවට සම්බන්ධ වන පිරිස් වල සංයුතියේ සිදු වන වෙනසකින් පසුව අදාළ ක්‍රීඩාව වඩා සාධාරණ ලොතරැයි ක්‍රීඩාවක් බවට පත් වෙන්න පුළුවන්. උදාහරණයක් විදිහට ළඟදී මරණයක් සිදු වීමේ ඉඩක් නොපෙනෙන පවුල් මරණාධාර සමිතියේ සාමාජිකත්වය ගැනීමෙන් වැලකී ඉන්නවා. අවසානයේදී සමිතියේ ඉතිරි වෙන්නේ අපි වගේ නාකි මැන්ටල් විතරයි. දැන් මොකද වෙලා තියෙන්නේ?

දැන් මේ ඉතිරිව සිටින සාමාජිකයින් කාගේ ගෙදරක වුනත් යම් මොහොතක මරණයක් වෙන්න සැලකිය යුතු ඉඩක් තිබෙනවා. ඒ නිසා, ඒ කිසිවෙකුට අනෙක් අයට නැති විශේෂ වාසියක් හෝ අවාසියක් නැහැ.

කිසියම් සූදුවක් සාධාරණ ලොතරැයි ක්‍රීඩාවක් වූ පමණින් වුවත් හැමෝම සූදුවට යන්නේ නැහැ. ඒ පරාභව සූත්‍රය අහලා තියෙන නිසාම නෙමෙයි. මෙයට ආර්ථික විද්‍යාත්මක හේතු තිබෙනවා.

ආර්ථික විද්‍යාවේදී කතා කරන්නේ සල්ලි ගැන කියන එක පොදු අදහසක් වුනත් ඇත්තටම ආර්ථික විද්‍යාවේදී කතා කරන්නේ මිනිසුන්ගේ සතුට ගැනයි. සල්ලි කියන්නේ හැම දෙයක්ම නොවුනත්, සල්ලි හා සතුට අතර පැහැදිලි, සෘජු හා ශක්තිමත් සම්බන්ධයක් තිබෙනවා. ඒ නිසා, හරියකට පැහැදිලිව නිරීක්ෂණය කිරීමට හෝ මැන ගැනීමට බැරි සතුට වෙනුවට වඩා පහසුවෙන් මැන ගත හැකි සල්ලි ආදේශකයක් ලෙස යොදා ගන්න එකයි බොහෝ විට ආර්ථික විද්‍යාවේදී වෙන්නේ. එසේ වුවත්, සල්ලි හා සතුට අතර තිබෙන සම්බන්ධයේ ස්වභාවය පුද්ගලයාගෙන් පුද්ගලයාට වෙනස් වන බව අපට නොසලකා හරින්න බැහැ. ආර්ථික විද්‍යා ආකෘති වල මේ කරුණත් සැලකිල්ලට ගැනෙනවා.

අපි හිතමු රුපියල් සීයක් ගෙවා දහ දෙනෙකු සහභාගී වන සාධාරණ ලොතරැයියක් ගැන. මෙය දිනන තැනැත්තාට රුපියල් දාහක් ලැබෙනවා. ඔබ මේ ලොතරැයි ක්‍රීඩාවට සහභාගී වනවාද? 

මෙය ඔබේ පුද්ගල ස්වභාවය අනුව තීරණය වන දෙයක්. හරියටම කියනවානම් ඔබේ සතුට හා මුදල් අතර තිබෙන සම්බන්ධයේ ස්වභාවය අනුව. මම ඔබෙන් මේ ප්‍රශ්නය අහන්නම්. ඔබට රුපියල් දාහකින් ලැබෙන සතුට රුපියල් සීයකින් ලැබෙන සතුට මෙන් දහ ගුණයකට වඩා වැඩිද? අඩුද? සමානද?

ඔබට රුපියල් දාහකින් ලැබෙන සතුට රුපියල් සීයකින් ලැබෙන සතුට මෙන් දහ ගුණයකට වඩා වැඩිනම් ඔබ මේ ලොතරැයි ක්‍රීඩාවට සහභාගී වන නමුත් ඒ සතුට ඊට වඩා අඩුනම් ඔබ මේ ලොතරැයි ක්‍රීඩාවට සහභාගී වන්නේ නැහැ. සාමාන්‍යයෙන් ලොතරැයි හා සූදු ලෝලියන් වන්නේ තමන් සතු මුදල් ප්‍රමාණය ඉහළ යද්දී ලැබෙන සතුට මුදල් ඉහළ යන අනුපාතයට වඩා වැඩි වේගයකින් ඉහළ යන පුද්ගලයින්. පෞද්ගලිකව මම ඉන්නේ මෙයින් ප්‍රතිවිරුද්ධ පැත්තේ. 

මට ජීවත් වෙන්න යම් මුදල් ප්‍රමාණයක් අවශ්‍ය වුවත් විශාල මුදල් ප්‍රමාණයක් එකතු කර ගැනීමෙන් එම මුදල් ඉහළ යාමට අනුපාතිකව සතුටක් ලබන්න බැහැ. ලොතරැයි ක්‍රීඩා මට ආකර්ශනීය නොවන්නේ මගේ මේ චරිත ස්වභාවය නිසා විය යුතුයි. හැබැයි කිසියම් ලොතරැයියක් සඳහා ගෙවන මුදලට සාපේක්ෂව අපේක්ෂිත ප්‍රතිලාභය ඉතාම වැඩිනම් ලොතරැයි ක්‍රීඩාවක් මට වුවත් ආකර්ශනීය විය හැකියි. 

උදාහරණයක් විදිහට රුපියල් සීයක් දමලා 50%ක සම්භාවිතාවයෙන් රුපියල් දාහක දිනුමක් ලැබෙනවා කියා හිතමු. රුපියල් දාහේ සතුට රුපියල් සීයේ සතුට මෙන් දහ ගුණයක් නොවුණත් එය සමහර විට තුන් හතර ගුණයක් වෙන්න පුළුවන්. ඒ නිසා, මේ වගේ ලොතරැයියක් මිල දී ගන්න එක මා වැනි අයෙකුට මුදල් මිම්මෙන් වගේම සතුටු මිම්මෙන්ද වාසිදායකයි. හැබැයි ඔය වගේ ගොඩක් වාසිදායක ලොතරැයි ඉතාම දුර්ලභයි. මොකද ඔය වගේ ලොතරැයියක් විකුණන අයෙකුට අනිවාර්යයෙන්ම වාගේ පාඩු වෙනවා. ඒ නිසා, මා වැනි අය ලොතරැයි හා සූදු වලට ආකර්ෂණය වන්නේ ඉතා අඩුවෙන්.

දැන් අපි මේකේම අනෙක් පැත්ත බලමු. ලොතරැයියක් ගන්න රුපියල් සීයක් දැම්මම 5%ක සම්භාවිතාවයෙන් රුපියල් දාහක දිනුමක් ලැබෙනවා. ඔය වගේ ලොතරැයියක් මිල දී ගන්න අයත් විශාල පිරිසක් ඉන්නවා. ඒ ඇයි?

ඇතැම් අය රුපියල් දාහකින් ලබන සතුට රුපියල් සීයකින් ලබන සතුට මෙන් තිස් හතළිස් ගුණයක් වෙන්න පුළුවන්. ඒ කියන්නේ එවැනි අයෙකුට රුපියල් දාහක් ලැබීමේ සතුට වෙනුවෙන් තිස් හතළිස් වාරයක් වුවත් රුපියල් සීය බැගින් පරදුවට තියන්න පුළුවන්. නමුත්, ලොතරැයියෙන් රුපියල් දාහක් දිනන්න විසි වාරයක් ක්‍රීඩා කිරීම ප්‍රමාණවත්.

ඉහත කී පරිදි, අතට මුදල් ලැබෙද්දී ලැබෙන සතුට මුදල් ඉහළ යන අනුපාතයට වඩා කිහිප ගුණයකින් ඉහළ යන විශාල පිරිසක් සමාජයේ ඉන්නවා. ඒ නිසාම, සාධාරණ නොවන ලොතරැයි හා සූදු ක්‍රීඩා සඳහා වුවත් සැලකිය යුතු ඉල්ලුමක් ඇති වෙනවා. මේ වගේ සාධාරණ නොවන ලොතරැයි හා සූදු ක්‍රීඩා වලින් එවැනි ලොතරැයි හා සූදු ක්‍රීඩා ඉදිරිපත් කරන අයට විශාල ලාබයක් ගන්න පුළුවන් නිසා ඉල්ලුමට සරිලන සැපයුමක්ද නැතුව යන්නේ නැහැ. උදාහරණයක් විදිහට රුපියල් සීයක් දැම්මම 5%ක සම්භාවිතාවයෙන් රුපියල් දාහක දිනුමක් ලැබෙන ලොතරැයියක් විකුණන අයෙකුට ආදායමෙන් බාගයක්ම ලාබ සේ තියා ගන්න පුළුවන්.

දැන් මේ වගේ සාධාරණ හෝ අසාධාරණ සූදුවක්‌ හෝ ලොතරැයියක් හා පොන්සි ක්‍රීඩාවක් අතර තිබෙන සමානකම් හා වෙනස්කම් මොනවද? 

මේ පොන්සි ක්‍රීඩා කියන වචනය සම්මත තාක්ෂණික වචනයක්. එහි වෙන ව්‍යංගාර්ථ නැහැ. ලංකාවේ ප්‍රචලිත පිරමිඩ් ක්‍රම කියන වචනය මහ බැංකුව විසින් ප්‍රචලිත කර තිබෙන වචනයයි. පොන්සි කියා කියූ විට ලංකාවේදී වෙනත් අදහස් ගම්‍ය වීම ඊට හේතුව වෙන්න ඇති.

පෙර ලිපියේ අපි පොන්සි ක්‍රීඩා දෙකක් ගැන විස්තර කතා කළා. දෙවැන්න, හෙළදිව සීට්ටු ක්‍රමය. පළමුවැන්න, විප්ලවයට පෙර රුසියාවේ බයිසිකල් පිරමිඩය. 

දැන් මේ හෙළදිව සීට්ටු ක්‍රමයේදී ක්‍රීඩකයන්ට සමස්තයක් ලෙස ලැබෙන්නේ ඔවුන් වැය කරන මුදලින් හරි අඩක් පමණයි (මුදල් ඇණවුම් හා තැපැල් ගාස්තු නොසලකා හැරලා). ඉතිරි අඩ යන්නේ සීට්ටුකරුට. ඒ නිසා, එය සාධාරණ ලොතරැයියක් නෙමෙයි. නමුත්, රුසියාවේ බයිසිකල් පිරමිඩය ඒ වගේ එකක්ද? 

රුසියාවේ බයිසිකල් පිරමිඩ ක්‍රමයේදී සමස්තයක් ලෙස ක්‍රීඩකයන් විසින් යොදවන මුළු මුදලම නැවත ක්‍රීඩකයන්ට ලැබෙනවා. සීට්ටුකරු වන බයිසිකල් සමාගම එයින් එක රූබලයක්වත් ගන්නේ නැහැ. සමාගම විසින් කරන්නේ ඔවුන් සාමාන්‍යයෙන් විකුණන මිලටම බයිසිකල් විකුනා ලාබයක් ලැබීම පමණයි. වෙළඳාම ඉහළ යාමේ වාසිය හැර සමාගමට කිසිදු අමතර ලාබයක් ලැබෙන්නේ නැහැ. මෙය සාධාරණ ලොතරැයියක්. සමාගමේ සම්බන්ධයක් නැතුව විකල්ප ආකාරයකික් වුවත් මේ වගේ පිරමිඩ් ක්‍රමයක් ක්‍රියාත්මක වෙන්න පුළුවන්.

අපි හිතමු විප්ලවයට පෙර රුසියාවේ බොල්ෂෙවික් පක්ෂයට පූර්ණකාලීනව වැඩ කරපු බොරිස් කියලා සහෝදරයෙක් හිටියා කියලා. බොරිස් උපන් තේකට රස්සාවක් කරලා නැහැ. එක රූබලයක් උපයලා නැහැ. හැබැයි පක්ෂයේ වැඩත් කරගෙන හොඳින් ජීවත් වෙනවා. 

බොරිස් සහෝදරයාට කොණ්ඩය කපන්න අවශ්‍ය වූ වෙලාවට කරන්නේ පක්ෂයේ සහෝදරයෙක්ගේ සැලූන් එකකට යන එක. බාබර් සහෝදරයා බොරිස් සහෝදරයා වගේ පක්ෂයේ පූර්ණකාලිකයෙක් කිවුවොත් කොණ්ඩය විතරක් නෙමෙයි බෙල්ල වුනත් කපලා අතට දෙනවා. ආපහු යද්දී රූබල් කීපයක් අතේත් තියනවා. එතකොට බොරිස් සහෝදරයාගේ කමිසය පරණ වෙලා බව දැක්කහම තව කවුරු හරි පක්ෂයේ සහෝදරයෙක් කමිසයක් අරන් දෙනවා. අවුලක් නැහැනේ.

දැන් ඔය අතරවාරයේ බොරිස් සහෝදරයාට පක්ෂයේ වැඩට එහේ මෙහේ දුවන්න බයිසිකලයක් අවශ්‍ය වෙනවා. අතේ තියෙන්නේ රූබල් දහයයි. බයිසිකලයක් රූබල් පණහයි. බොරිස් සහෝදරයා සීට්ටු දාන්න කැමති නැහැ. ඒ නිසා, පක්ෂයේ තව සහෝදරවරු හතර දෙනෙකුට අවශ්‍යතාවය ගැන කියනවා. ඒ එක් අයෙක් රූබල් දහය ගානේ දානවා. වැඩේ ගොඩ. දැන් බොරිස් සහෝදරයා විප්ලවය කරා යන්නේ පයින් නෙමෙයි බයිසිකලයෙන්!

දැන් ඔය මානුෂික ගනුදෙනුවේදී වෙන්නෙත් අර පෙරල්මාන් විස්තර කරපු කතාවේ පළමු අදියරේදී සිදු වුනු දෙයයි. පෙරල්මාන්ගේ විස්තරයේදී කූපන් විකුණන්නේ ඒවා මිල දී ගන්නා අයටත් ඒ විදිහටම රූබල් දහයකට බයිසිකලයක් ලබා ගැනීමේ බලාපොරොත්තුවක්ද එක්ක. බොරිස් සහෝදරයාත් ඒ විදිහටම බලාපොරොත්තුවක් විකුණනවා. ඒක රුසියාවේ හැමෝටම බයිසිකලයක හිමිකරු විය හැකි අනාගතයක් හැදීම වගේ වඩා පුළුල් එකක් වෙන්නත් පුළුවන්.

දැන් බොරිස් සහෝදරයාට රූබල් දහය බැගින් දුන් හතර දෙනාටත් බයිසිකල් අවශ්‍ය වුනොත් මොකක්ද කරන්න පුළුවන්? හරිම සරලයි. පක්ෂයේ සහෝදරයෝ පස් දෙනෙකුට තෙල බෙදලා රූබල් දහය බැගින් දෙන්න කැමති කර ගත්තානම් වැඩේ ගොඩ. ඒ අයටත් ඔය වැඩේම කරන්න පුළුවන්. අන්තිමේදී සමාගමේ සෘජු මැදිහත්වීමක් නැතිවම පිරමිඩය වැවෙනවා. එක් එක් ගනුදෙනුව ඇතුළේ තිබෙන සාමූහික මානුෂික ක්‍රියාවලියට බයිසිකල් විකුණන සමාගමේ කිසිම සම්බන්ධයක් නැහැ.

හෙළදිව සීට්ටු ක්‍රමයේදී එය ක්‍රියාත්මක කරන සමාගම විශාල ආදායමක් උපයනවා. එහෙත්, ඉහත නිදර්ශනයේදී මෙන්, සමාගමක් කිසිදු අනිසි ලාබයක් නූපයන තත්ත්වයක් යටතේ වුවත් පිරමිඩයක් වැවෙන්න පුළුවන්. මෙහිදී වෙනත් සාධාරණ ලොතරැයි ක්‍රීඩාවකදී වගේම ක්‍රීඩකයින් විසින් වැය කරන මුළු මුදලම එම ක්‍රීඩකයින් අතරම යම් ආකාරයකින් බෙදී යනවා. එහෙමනම්, මෙහි තිබෙන වෙනස කුමක්ද?

කෙනෙක් කිසියම් සුදූ ක්‍රීඩාවකට ආකර්ෂණය වීම එම පුද්ගලයාගේ සාමාන්‍ය බුද්ධිය, ප්‍රායෝගික බුද්ධිය හෝ උගත්කම වැනි දේ මත පමණක් තීරණය වන දෙයක් නෙමෙයි. ඒවා පුද්ගලයෙකුගේ විශ්ලේෂණ හැකියාව කෙරෙහි බලපාන්න පුළුවන්. වැඩි විශ්ලේෂණ හැකියාවක් තිබෙන අයෙක් සාධාරණ ක්‍රීඩා, වාසිදායක ක්‍රීඩා හා අවාසිදායක ක්‍රීඩා නිවැරදිව වෙන් කර ගන්නත් පුළුවන්. එහෙත්, මෙහිදී මුදල් වලින් පුද්ගලයෙකු ලබන සතුට මුදල් ප්‍රමාණය සමඟ ඉහළ යන්නේ කොහොමද කියන එකත් බලපානවා. එය පෞද්ගලික රුචිය පිළිබඳ කරුණක්. 

සාධාරණ ලොතරැයි ක්‍රීඩාවකට ශුන්‍ය-ඓක්‍ය ක්‍රීඩාවක් කියලත් කියන්න පුළුවන්. ඒ කියන්නේ, කාට හෝ රුපියලක වාසියක් වන හැම විටකම තවත් අයෙකුට රුපියලක පාඩුවක් වෙනවා. ලාබ පාඩු සියල්ලේ එකතුව හැම විටම ශුන්‍යයි. හැබැයි පාඩු විඳින අයෙක් අසතුටු වන බවක් එයින් අදහස් වන්නේ නැහැ. කවුරු හෝ අසරණයෙකුට උදවුවක් කළ විට එසේ කරන පුද්ගලයාට මුදලින් පාඩුවක් වුවත් ඒ තැනැත්තා උදවුව කරන්නේ සතුටින්. අවසානයේදී දෙදෙනාම සතුටු වෙනවා.

පොන්සි ක්‍රීඩාවක් සාමාන්‍ය ලොතරැයි ක්‍රීඩාවකින් වෙනස් වන්නේ එහි ක්‍රීඩකයින් අතර තිබෙන අසමමිතියේ සුවිශේෂී ස්වරූපය නිසයි. දහ දෙනෙකු එකතු වී රුපියල් සීය බැගින් දමා, දිනන එක් පුද්ගලයෙකු විසින් රුපියල් දහසක් ලබා ගන්නා ලොතරැයි ක්‍රීඩාවකදී නව දෙනෙකුම පරදිනවා. දිනන්නේ එක් අයෙකු පමණයි. එහෙත් ඒ එක් පුද්ගලයා දහ දෙනාගෙන් ඕනෑම අයෙකු විය හැකියි. ක්‍රීඩාවට සහභාගී වන අවස්ථාවේදී කිසිවෙකුට විශේෂ වාසියක් නැහැ.

සාමාන්‍ය ලොතරැයි ක්‍රීඩාවකින් වෙනස්ව පොන්සි ක්‍රීඩාවකදී හැම විටම මුලින් තරඟ කරන ක්‍රීඩකයා සිටින්නේ වාසිදායක තැනක. අවසානයට ක්‍රීඩා කරන ක්‍රීඩකයින් අනිවාර්යයෙන්ම පරදිනවා. අතරමැද සිටින අය පමණක් දිනන්න හෝ පරදින්න පුළුවන්. මේ තත්ත්වය තුළ, ප්‍රායෝගික බුද්ධිය තිබෙන කෙනෙක් බොහෝ විට කරන්නේ ක්‍රීඩාව ආරම්භයේදී එයට සම්බන්ධ වීමයි. මෙය අතිශයින්ම තර්කානුකූලයි.

හැබැයි මෙහිදී එවැනි ක්‍රීඩකයෙකුට සදාචාරාත්මක බාධකයකට මුහුණ දෙන්න වෙනවා. එවැන්නෙකු අනිවාර්යයෙන්ම ජයග්‍රහණය කරන්නේ පසුව ක්‍රීඩා කරන ක්‍රීඩකයින් පරාජය වන බව දැන දැනමයි. මෙය හරියට ටයිටැනික් ගිලෙද්දී කලින්ම බෝට්ටු වලට පැන ගැනීම වගේ වැඩක්. එසේ කළ අයට ප්‍රායෝගික බුද්ධිය තිබුණා. එහෙත්, හදවතක් තිබුණේ නැහැ.

මම පෞද්ගලිකව ලොතරැයි මිල දී නොගන්නේ මගේ තර්ක බුද්ධිය අනුව එයින් දිගුකාලීනව පාඩුවක් වන නිසා. එසේ නොවන ලොතරැයියක් හමු වුනොත් මා එය මිල දී ගන්න පැකිලෙන්නේ නැහැ. එහෙත්, පොන්සි ක්‍රීඩා සම්බන්ධව මට තිබෙන්නේ වෙනත් ප්‍රශ්නයක්. එය හෘද සාක්ෂිය පිළිබඳ ප්‍රශ්නයක්. වාසියක් ලැබිය හැකි වුවත්, දැන දැන පිරිසක් අමාරුවේ දමමින් එම වාසිය ලැබිය හැකිද?

රූබල් 10කට බයිසිකලයක්!

මේක විප්ලවයට පසුව කියන විප්ලවයට පෙර රුසියාවේ කතාවක්. ඉතිං ඔය විප්ලවයට පෙර කාලයේ ගොඩක් දේවල් විප්ලවයට පසුව සිදු වූ තරම් සාධාරණ ලෙස සිදු නොවූ බව කවුරුත් දන්නවනේ. ඔය කාලයේදී ගුණාත්මක භාවයෙන් එතරම් ඉහළ නැති බඩු කොහොම හරි පාරිභෝගිකයන්ගේ ඇඟේ ගැසීම සඳහා සමාගම් විසින් විවිධ උපක්‍රම භාවිතා කරලා තියෙනවා. මේකත් ඒ වගේ උපක්‍රමයක් ගැන කතාවක්. වැඩේ පටන් ගන්නේ ජනප්‍රිය පුවත්පතක හෝ සඟරාවක පළ කෙරෙන පහත දැක්වෙන ආකාරයේ වෙළඳ දැන්වීමකින්.

රූබල් 10කට බයිසිකලයක්!

රූබල් 50ක් වටිනා බයිසිකලයක් රූබල් 10කට මිල දී ගැනීම සඳහා ලැබෙන දුලබ අවස්ථාවක්. වැඩි විස්තර දැනගෙන මේ අවස්ථාවෙන් ප්‍රයෝජනයක් ගැනීම සඳහා අපට ලියන්න.

අනේ ඉතිං අහිංසක පාරිභෝගිකයෝ විශාල පිරිසක් මේ ඇමට අහුවෙනවා. විස්තර විමසා සමාගමට ලියන අයට විස්තර පත්‍රිකාවක් ලැබෙනවා. ඒ පත්‍රිකාවේ තිබෙන විස්තර අනුව, රූබල් 10ක් ගෙවන පාරිභෝගිකයෙක්ට එසැණින් බයිසිකලයක් ලැබෙන්නේ නැහැ. ඒ වෙනුවට ලැබෙන්නේ කූපන් හතරක්. කරන්න තියෙන්නේ මේ කූපන් එකක් රූබල් 10 බැගින් හතර දෙනෙකුට විකුණලා රූබල් 40ක් හොයා ගන්න එකයි. ඊට පස්සේ ඒ රූබල් 40ත් අර සමාගමට යැවුවහම බයිසිකලේ ලැබෙනවා.

කොහොම වුනත් වැඩේ නරක නැහැනේ! අන්තිමට අතින් යන්නේ රූබල් 10යි. ඒ කියන්නේ ඇත්තටම රූබල් 10කට බයිසිකලයක් ලැබෙනවා.

දැන් මේ කූපන් එකක් කවුරු හෝ කෙනෙක් රූබල් 10ක් ගෙවා මිල දී ගත යුත්තේ ඇයි? 

රූබල් 10ක් ගෙවා කූපන් එකක් මිල දී ගන්නා කෙනෙකුට ඒ කූපන් එක අර සමාගමට යවලා තව ඒ වගේම කූපන් හතරක් ලබා ගන්න පුළුවන්. ඊට පස්සේ ඒ කූපන් හතර විකුණලා රූබල් 40ක් හොයාගෙන සමාගමට යවලා රූබල් 50ක් වටිනා බයිසිකලයක සාඩම්බර හිමිකරුවෙක් වෙන්න පුළුවන්.

අර මම කලින් කියපු පොතේ තිබුණේ ඔය වගේ කතා. කුඩා වයසකදී තර්ක ඥානය මුවහත් කළ හා ගණිතය කෙරෙහි උනන්දුවක් ඇති කළ ඉතාම හොඳ පොතක් කියා කිවුවේ ඒ නිසා. දැන් මේ කතාව අහපු ගමන්ම එක පාරට කරකවලා අත ඇරියා වගේ ගතියක් එනවනේ.  ඇයි ඔය ක්‍රමයට හැම කෙනෙකුටම රූබල් 10කට බයිසිකලයක් ලැබෙනවා. ඒ එක්කම බයිසිකලය විකුණන සමාගමට හැම බයිසිකලයටම රූබල් 50 ගානේ ලැබෙනවා. මේක වෙන්නේ කොහොමද?

ඔය පොතේ බොහොමයක් ගණිත ගැටළු වලින් කරන්නේ පාඨකයාව අවුල් කරලා, හිතන්න පොළඹවලා, ඉන් පසුව පැහැදිලි කිරීමක් කරලා අවුල ලිහන එකයි. ඉතා හොඳ ඉගැන්වීමේ උපක්‍රමයක්. පෙර ලිපියේ ලියූ පරිදි, මම මුලින්ම පිරමිඩ් ක්‍රම ගැන දැන ගත්තේ ඔය පොතෙන්.

ඊට පස්සේ අසූ හතේ අවුරුද්දේ පමණ ලංකාවේ ඔය පිරමිඩ් රැල්ලක් පටන් ගත්තා. අසූ අට පමණ වෙද්දී තරමක් ව්‍යාප්ත වුනා. මේවා විවිධ ආකර්ශනීය නම් වලින් හැඳින්වුනා. ඔය කාලයේ මම සේවය කළේ කොළඹ නගරයේ. තදාසන්න නගරයක ඉඳලා උදේ වැඩට යන බස් ඇගළුම් සේවිකාවන්ගෙන් පිරිලා. ඒ අය කලාපයට යන බස් එකකට මාරු වෙන්න මගින් බහිනවා. ඔය අතර කොටසේදී ඔවුන්ව ඉලක්ක කරලා පිරමිඩ් ක්‍රම ගැන අත් පත්‍රිකා බස් වල බෙදන එක ඒ දවස් වල නිතර සිදු වූ දෙයක්. මේවා "හෙළදිව සීට්ටු ක්‍රමය" "වාසනා ජයමග" ආදී විවිධ නම් වලින් හැඳින්වුනා. "පිරමිඩ් ක්‍රම" කියන වචනය ඒ කාලයේදී භාවිතා වුනේ නැහැ.

ටැබ්ලොයිඩ් කාන්තා පුවත්පත් ජනප්‍රිය වුනෙත් ඔය කාලයේ වගේනේ. මම හිතන විදිහට සන්නස්ගල මුලින්ම ජනප්‍රිය වුනෙත් ඔය කාන්තා පුවත්පතක මැද පිටුවේ උඩ තීරුවේ කොටස් වශයෙන් පළ කරපු කතාවක් ලියලා. ඔය පත්තර වැඩිපුර විකිණුනෙත් කලාපෙ පැත්තේ. අර මම කියපු අත් පත්‍රිකා ඔය පත්තර වල මැදට දමලත් බෙදා හැරියා. මට මතක විදිහට හෙළදිව සීට්ටු ක්‍රමය හදා තිබුණේ "ජාතියට ලක්ෂපතියන් බිහි කිරීමේ උදාර අරමුණින්". තව ඔය වගේ උදාර අරමුණු තිබුණා.

ඔය හෙළදිව සීට්ටු ක්‍රමය මේ වගේ එකක්. මුලින්ම මම කාට හෝ රුපියල් 50ක් ගෙවලා සීට්ටු ක්‍රමයට සම්බන්ධ වෙනවා. එවිට මට කොළයක් ලැබෙනවා. එහි අනුපිළිවෙළින් කොටු හතක ලිපින හතක් තිබෙනවා. ඊට පහළින් හිස් අටවන කොටුවක්ද තිබෙනවා. හත් වන කොටුවේ තිබෙන්නේ මට සීට්ටුව විකිණූ පුද්ගලයාගේ නම සහ ලිපිනය. උඩ ලිපින බොහොමයක් නොදන්නා අයගේ ලිපින. 

දැන් මට කරන්න තියෙන්නේ අර හිස් කොටුවේ මගේ නම සහ ලිපිනය ලියලා තවත් රුපියල් 100ක් එක්ක අදාළ සමාගමට යවන එක. රුපියල් 100 යැවිය යුත්තේ රුපියල් 50 බැගින් වූ මුදල් ඇණවුම් දෙකක් ලෙසයි. එයින් එකක් ලියන්නේ අර කොළයේ පළමු කොටුවේ තිබෙන ලිපිනයට. දෙවැන්න සීට්ටු ක්‍රමය ක්‍රියාත්මක කරන ආයතනයේ ලිපිනයට. 

මේ විදිහට රුපියල් 50ක් ගෙවා මිල දී ගන්නා සීට්ටු කොළය රුපියල් 50 බැගින් වූ මුදල් ඇණවුම් දෙකක්ද සමඟ අදාළ සමාගමට තැපැල් කළ විට මට ඒ වගේම සීට්ටු කොළ තුනක් ලැබෙනවා. ඒ සීට්ටු කොළ වල මගේ නම හා ලිපිනය හත් වන කොටුවේ මුද්‍රණය කරලා. මට සීට්ටුව විකිණූ තැනැත්තාගේ නම හා ලිපිනය හයවන කොටුවට ගිහින්. පළමු කොටුවේ නම හා ලිපිනය ඉවත් වෙලා. අනෙක් හැම ලිපිනයක්ම උඩට ගිහින්. 

දැන් මට තියෙන්නේ මේ සීට්ටු කොළ තුන තුන් දෙනෙකුට විකුණලා වියදම් වූ රුපියල් 150 හොයා ගන්න එක පමණයි. ඊට පස්සේ තියෙන්නේ බලා ඉන්න. මාස කිහිපයක් යද්දී සල්ලි එන්න පටන් ගන්නවා. වැඩේ හරියටම වුනොත් මගේ නම පළමුවෙනි කොටුවට ගියාම රුපියල් පණහේ මුදල් ඇණවුම් වලින් රුපියල් 109,350ක්ම ලැබෙනවා. ඉන් පසුව, ලැයිස්තුවේ මට පිටුපසින් ඉන්න අයටත් මම වගේම ලක්ෂපතියෙකු වීමේ අවස්ථාව ලැබෙනවා. 

සමාගම කියන විදිහට වියදම් වූ රුපියල් 150 කලින්ම ආපසු ලැබෙනවා වුනත්, මුදල් ඇණවුම් මිල දී ගනිද්දී තැපැල් කන්තෝරුව රුපියල් 50ට යම් කොමිස් මුදලක් එකතු කරනවා. ඒ කොමිස් මුදලනම් ආපසු ලැබෙන්නේ නැහැ. 

මේ වගේ සීට්ටු ක්‍රම වලට මම කිසිම දවසක සම්බන්ධ වී නැහැ. සීට්ටු ගැන මුලින්ම දැන ගන්න ලැබුණු නිසාත්, ඒ වෙද්දී අපහසුවක් නැතිව සීට්ටු කොළ තුනක් විකුණගන්න පුළුවන්කම තිබුණු නිසාත්, මට ඇත්තටම ලක්ෂපතියෙකු වීමේ අවස්ථාවක් තිබුණා. අවුරුදු හත අටකට කලින් පෙරල්මාන්ගේ පොත කියවා තිබූ නිසා, සල්ලි එන විදිහ තේරුම් ගන්න එකත් අමාරු වුනේ නැහැ. කවුරු හෝ කෙනෙක් ලක්ෂපතියෙකු වන හැම වෙලාවකම සමාගමටද රුපියල් ලක්ෂයක් ලැබෙන බව පැහැදිලිව පෙනෙන්න තිබුණා.

හෘද සාක්ෂියට එකඟව මට මේ වගේ දෙයකට සම්බන්ධ වෙන්න පුළුවන්කමක් තිබුණේ නැහැ. මගෙන් සීට්ටු මිල දී ගන්නා මා දන්නා තුන් දෙනා කොහොම හරි ගොඩ ගියත් තව විශාල පිරිසක් අමාරුවේ වැටෙන බවත්, මම එකතු කර ගන්නේ ඒ අයගේ සල්ලි බවත්, පැහැදිලිව පෙනෙද්දී ලක්ෂපතියෙක් වෙලා හිතේ සතුටෙන් ඉන්නේ කොහොමද?

කොහොම වුනත්, මා දන්නා, ඔය කාලයේ ලඟින් ඇසුරු කළ ඇතැම් අය මේ සීට්ටු ක්‍රමයට සම්බන්ධ වුනා. මාස කිහිපයකට පසුව අදාළ සමාගම විසින් රුපියල් 50 මුදල් ඇණවුම් කොටස් වශයෙන් පාර්සල් කර ඔවුන්ට එවුවා. ලක්ෂය කෙසේ වුවත් හත අට දාහක මුදලක් හෝ ලැබුණා. පසුව ඔය වගේ සීට්ටු ක්‍රම වැහි වැහැලා ඉන් පසුව නැතිව ගියා.

ඊට පස්සේ නැවතත් පිරමිඩ් ක්‍රම ලංකාවේ නැගලා ගියේ දෙදාස් දෙකේදී පමණ. මේක සිදු වුනේ වෙනත්ම ආකෘතියකයි. සම්බන්ධ කර ගැනුණේ ඉංජිනේරුවෝ, දොස්තරලා වගේ වෘත්තිකයෝ. තරු හෝටල් වල සම්මන්ත්‍රණ පවා පැවැත්වුනා. මගේ ඇතැම් මිත්‍රයෝ රැකියාවෙන් ඉවත් වී වැඩේට බැස්සා. මේ එක්කම ක්‍රෙඩිට් කාඩ් හරහා විදේශ විණිමය රටෙන් එළියට ගලා යාමක්ද සිදුවුනා. මහ බැංකුවට මැදිහත් වීමට පොටක් පෑදුනා. මා දන්නා ඇතැම් අය ලක්ෂ ගණන් වලින් හොයා ගත්තා. 

වෙනස් ආකෘති යටතේ පිරමිඩ් ක්‍රම දිගින් දිගටම මතු වෙනවා. ජාලගත අලෙවිකරණය එක ක්‍රමයක්. ඇමරිකාවේ හා යුරෝපයේ වෙසෙන දකුණු ආසියානු සම්භවයක් තිබෙන අය අතර මේ ක්‍රම දැනටත් ජනප්‍රියයි. ඇතැම් අය පූර්ණකාලීනව වැඩේට බැහැලා සල්ලි හොයනවා.

මේ පිරමිඩ් ක්‍රම හැඳින්වීම සඳහා ඇමරිකාවේ ප්‍රචලිතව යොදන්නේ පොන්සි ක්‍රීඩා කියන නමයි. නමේ සම්භවය පසුගිය සියවසේ මුල් භාගයේදී නිවුයෝර්ක් නගරයේ ජීවත් වූ ඉතාලි සංක්‍රමණිකයෙක් වූ චාර්ල්ස් පොන්සි. ලිපිය කෙටි කිරීම සඳහා මම පොන්සි ගැන ලියන්න යන්නේ නැහැ. විකිපීඩියාව බලන්න.

පොන්සි ක්‍රීඩාවකින් යම් පිරිසකට ඇත්තටම විශාල ලාබයක් ලබා ගන්න පුළුවන්. මේ විදිහට මහන්සියක් නැතුව, කිසිවකු විසින් එකතු කරන දෙයක් නැතුව, නිකම්ම වටිනාකමක් නිර්මාණය වෙනවානම් ඒ ආකෘතියේ මොකක් හරි අවුලක් තියෙන්න ඕනැනේ. පෙනෙන්න නැතත් අදාළ මිල ගෙවන කවුරු හෝ කෙනෙක් සිටිය යුතුයි. හෙළදිව සීට්ටු ක්‍රමයට සම්බන්ධ වෙලා මම රුපියල් 109,350ක් උපයා ගනිද්දී, රුපියල් 50 බැගින් එයට දායක වන 2,187 දෙනෙක් ඉන්නවා (=3^7). ඒ අයට බොහෝ විට තමන් වැය කරන රුපියල් 150 නැති වෙනවා. 

පිරමිඩ් ක්‍රමයකින් කෙනෙකුට ලැබෙන වාසිය ඇත්ත වාසියක්. එහි සංඛ්‍යාලේඛණ විජ්ජාවක් නැහැ. එහෙත්, අනාගතයේ දවසක යම් අයෙකුට මේ වාසිය වෙනුවෙන් අවාසියක් විඳින්න වෙනවා. ඒ නිසා, පද්ධතියක් ලෙස ගත් විට මෙවැන්නක් ස්ථායී නැහැ.

සාර්ව ආර්ථික ආකෘති හදද්දී මේ තත්ත්වය සැලකිල්ලට ගන්නවා. ඒ නිසා, බොහෝ ගතික සර්ව ආර්ථික ආකෘති වල සමතුලිත විසඳුම හොයද්දී පොන්සි-නොවන කොන්දේසිය (No-Ponzi condition) නම් වූ කොන්දේසියක් පරීක්ෂාවට ලක් කරනවා. ඔය කොන්දේසිය අමතක කර හදන ආර්ථික විද්‍යා ආකෘතියකින් පෙරල්මාන්ගේ පොතේ අනාවරණය කර තිබෙන විදිහේ අපූරු "මැජික්" පෙන්වන්න පුළුවන්. 

දැනුම් කළමනාකරණයේ දේශපාලනය

පිරමිඩ් ක්‍රම ගැන මම මුලින්ම ඉගෙන ගත්තේ ඉතාම කුඩා වයසකදී. මේ දැනුම මට ලැබුණේ "ගණිත විනෝදය" ලෙස සිංහලට පරිවර්තනය කර තිබුණු යාකොව් පෙරල්මාන්ගේ පොතකින්. පසුව රාදුගා ප්‍රකාශකයෝ වුනු, ප්‍රගති ප්‍රකාශන මන්දිරය විසින් මුද්‍රණය කර අඩු මිලකට විකිණූ පොතක්.

කුඩා වයසකදී තර්ක ඥානය මුවහත් කළ හා ගණිතය කෙරෙහි උනන්දුවක් ඇති කළ ඉතාම හොඳ පොතක්. එහෙත් මේ වගේ "අහිංසක" සේ පෙනෙන පොතක් හරහා වුවත්, කොයි තරම් මොළ ශෝධනයක් කර තිබෙනවාද කියන එක තේරෙන්නේ දැනුයි. මේ පොතෙන් වුවත් අවසාන වශයෙන් කර තිබෙන්නේ ඉතා කුඩා කාලයේදීම දරුවන්ගේ ඔළුවට වෙළඳපොළ විරෝධී අදහස් දමා වෙළඳපොළ යකෙක් සේ පෙන්වීම බව පැහැදිලි වන්නේ අදාළ ගණිත ගැටළු ඉදිරිපත් කර තිබෙන ආකාරය දෙස දැන් බැලූ විටයි.

මේ ආකාරයෙන් විධිමත් අධ්‍යාපනය, මාධ්‍ය, කලාව, පොත්පත් ආදිය හරහා කුඩා කාලයේදීම කරන මොළ ශෝධනයන් එක්ක ලංකාවේ දරුවෙක් වැඩිහිටියෙක් වෙන්නේම වෙළඳපොළ විරෝධී, සමාජවාදියෙක් ලෙසයි. ධනවාදය යකෙක්, රකුසෙක් සේ දකින අයෙක් ලෙසයි. ඇමරිකන් හා බටහිර විරෝධියෙක් ලෙසයි. ලංකාවේ දිගටම ජීවත් වුනානම් පෞද්ගලිකව මට වුනත් මේ උගුලෙන් ගැලවෙන්න අවස්ථාවක් ලැබෙන්නේ නැහැ. 

හැබැයි ඒ එක්කම මතු වෙන තවත් ප්‍රශ්නයක් තිබෙනවා. මෙයට විකල්පය වන්නේ කුඩා කාලයේ සිටම වෙළඳපොළ හිතවාදී, ධනවාදී අදහස් වලින් ඔළු පුරවන එකද? එක විදිහක මොළ ශෝධනයක් නරක වෙන්නත්, වෙනත් විදිහක මොළ ශෝධනයක් හොඳ වෙන්නත් පුළුවන්ද?

ලංකාවේ ඉතා සුළු පිරිසක් සමස්තයක් ලෙස දැනුම ප්‍රතික්ෂේප කරන ස්ථාවරයක ඉන්නවා. ලංකාවේ කියා කිවුවේ ලංකාව කේන්ද්‍ර කරගත් කියන අදහසින් මිසක් ලංකාවේ පදිංචිව සිටින කියන අදහසින් නෙමෙයි. ඒ වගේම සුළු පිරිසක් කියා කිවුවේ අවතක්සේරු කිරීමක්, බාල කිරීමක් ලෙසත් නෙමෙයි. ඕනෑම නැවුම් අදහසක් ආරම්භයේදී තනි පුද්ගලයෙක්ගේ අදහසක්. ඉන් පසුව, සුළු පිරිසකගේ අදහසක්.

දැනුම සමස්තයක් ලෙස ප්‍රතික්ෂේප කිරීම කළ හැකි දෙයක් නෙමෙයි. එසේ කළොත්, වැටෙන්නේ මොන වගේ තැනකටද? ගල් යුගයට ආපහු ගියත් මූලික මට්ටමේ හෝ දැනුමක් කියා දෙයක් තිබෙනවා. මට අනුව, පුද්ගලයෙක් කියා කියන්නේම ඒ පුද්ගලයා විසින් සංස්කරණය කර ගෙන ගොඩ ගසා ගන්නා දැනුම. දැනුම එකතු කර ගැනීමක් නැත්නම් පුද්ගලයෙක්ද නැහැ.

දැනුම ප්‍රතික්ෂේප කිරීම කියන අදහස බිහි වන්නේ දැනුම් ආධිපත්‍යයන් ප්‍රතික්ෂේප කිරීම කියන අදහසේ දිගුවක් ලෙසයි. දැනුම් ආධිපත්‍යයන් ප්‍රතික්ෂේප කිරීම කියන අදහස ලංකාව තුළ ජනප්‍රිය කරන්නේ නලින් ද සිල්වා විසින්. එහෙත් ඔහු සමස්තයක් ලෙස දැනුම ප්‍රතික්ෂේප කරන්නේ නැහැ. ඔහුගේ මතවාදය තුළ, මට තේරෙන විදිහට, දැනුම් ආධිපත්‍යයන් ප්‍රතික්ෂේප වෙන්නේත් නැහැ. ඔහු ලංකාව තුළ "බටහිර දැනුම් ආධිපත්‍යයට" එරෙහිව සිංහල බෞද්ධ දැනුම් පද්ධතියක ආධිපත්‍යය වෙනුවෙන් පෙනී සිටිනවා. ලෝකය තුළ විවිධ දැනුම් පද්ධති වල "ප්‍රාදේශීය ආධිපත්‍යයන්" තිබීම වෙනුවෙන් (මගේ වචන වලින්) පෙනී සිටිමින් එක් දැනුම් පද්ධතියක් විසින් අනෙකුත් දැනුම් පද්ධති ගිල ගෙන ඒකාධිකාරයක් හදා ගැනීමට එරෙහි වෙනවා.

මට අනුව නලින් ද සිල්වා විසින් මෙතෙක් ඉදිරිපත් කර තිබෙන හොඳම ප්‍රවාදය නිවන පිළිබඳ ඔහුගේ අර්ථදැක්වීමයි. එය ථෙරවාද ත්‍රිපිටකය හා ගැලපේද යන්න මම ප්‍රශ්නයක් කර ගන්නේ නැහැ. නැති මනස නැති මනසක් බව නැති මනසින් අවබෝධ කර ගැනීම තුළ සියළුම දැනුම් ප්‍රතික්ෂේප කිරීමක් තිබෙනවා. හැබැයි එයින් පසුවත්, අනුපාදිශේෂ නිර්වාණය දක්වාම, එසේ ප්‍රතික්ෂේප කළ දැනුම ප්‍රයෝජනයට ගැනීමක් සිදු වෙනවා. පුද්ගලයෙකු නැති බව තේරුම් ගෙන ජීවත් වන "පුද්ගලයෙක්" ඉන්නවා. මනසක් නැති බව තේරුම් ගත් "මනසක්" තිබෙනවා. 

දැනුම සමස්තයක් ලෙස ප්‍රතික්ෂේප කිරීමෙන් පසුව ලෞකික වූ කිසිවක් ඉතිරි විය නොහැකියි. දැනුම සමස්තයක් ලෙස ප්‍රතික්ෂේප නොකරන තාක්, හැම මොහොතකම දැනුම එකතු කරන පුද්ගලයෙක්ද ඉන්නවා. මොහොතින් මොහොත වෙනස් වන පුද්ගලයා යනු මොහොතින් මොහොත සංස්කරණය කර ගන්නා දැනුමයි. දැනුම සංස්කරණය කර ගැනීමට එකතු කර ගැනීම මෙන්ම අත හැර දැමීමද ඇතුළත්. එහෙත් දැනුමේ සංරචක මිස සමස්තයක් ලෙස දැනුම අතහැර දැමීමක් සිදු වන්නේ නැහැ.

මරණය සේ අප හඳුනා ගන්නා දෙයින් පසුව දැනුම එක්රැස් කර තබාගත් අසුරණයක් ඒ දැනුමද සමඟ විනාශ වී යනවා. එය භෞතික සීමාවක්. මේ භෞතික සීමාව විසින් දැනුම එක් රැස් විය හැකි සීමාවක් සලකුණු වෙනවා. එහෙත්, දැනුම මෙවැනි අසුරණයකින් පිටතට සම්ප්‍රේෂණය කිරීම මගින් ඉහත ස්වභාවික සීමාව අතික්‍රමණය කළ හැකියි. එසේ එක් තැනක එක් රැස් කර තිබෙන දැනුමකින් අසුරණය පුරවා ගැනීම ටිකෙන් ටික සතෙන් සතේ එකතු කරනවාට වඩා කාර්යක්ෂමයි. මේ ක්‍රියාවලිය තුළ ස්වභාවිකවම දැනුම් ආධිපත්‍යයන් ඇති වෙනවා. හැම විටම වාගේ වැඩිහිටි පුද්ගලයෙකුව බිහි කරන්නේ කවර හෝ දැනුම් ආධිපත්‍යයක් විසින්.

නලින් ද සිල්වාගේ මතවාද බිහි වන්නේ සමාජවාදී අවකාශයක මාක්ස්වාදයට හා සමාජවාදයට එරෙහි විවේචනයක් ලෙසයි. මාක්ස්වාදය තුළ දැකිය හැක්කේ ප්‍රාග්ධනයේ ආධිපත්‍යය ප්‍රතික්ෂේප කිරීමක්. දැනුම් ආධිපත්‍යය ප්‍රතික්ෂේප කිරීම පිළිබඳ අදහස මතු වන්නේ ප්‍රාග්ධනයේ ආධිපත්‍යය ප්‍රතික්ෂේප කිරීම පිළිබඳ අදහසේ දිගුවක් ලෙසයි.

දැනුම සමස්තයක් ලෙස ප්‍රතික්ෂේප කිරීම විකාර අදහසක් වුවත්, දැනුමේ ආධිපත්‍යය ප්‍රතික්ෂේප කිරීම හෝ  ප්‍රාග්ධනයේ ආධිපත්‍යය ප්‍රතික්ෂේප කිරීම නරක අදහස් දෙකක් නෙමෙයි. ප්‍රශ්න මතු වන්නේ එයින් පසුවයි. මේ ප්‍රතික්ෂේප කිරීම් කළ යුත්තේ ඇයි? මේ ප්‍රතික්ෂේප කිරීම් කළ හැක්කේ කොහොමද? 

දේශපාලනිකව ගත්තොත්, කොන්දේසි විරහිතව නොවූවත්, මා පෙනී සිටින්නේ ධනවාදය, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය හා (බටහිර) විද්‍යාව යන පැකේජය වෙනුවෙනුයි. ඔය තුනටම බරපතල විවේචන තිබෙනවා. ඒ විවේචන ගැන මා නොදන්නවා නොවෙයි. ඒ වගේම ඒ විවේචන නොසලකා හරිනවාත් නෙමෙයි. ඒ විවේචන සියල්ල එලෙසම තිබියදී වුවද මගේ හේතු සහගත තෝරා ගැනීම ඉහත පැකේජයයි. එහෙත්, මේ කිසිවක් වෙනුවෙන් අනුරාගයක් මට නැහැ. හේතු ඇත්නම් ඔය තුනෙන් ඕනෑම එකක් අත හැර දමන්න මම පැකිලෙන්නේ නැහැ. 

ධනවාදය, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය හා (බටහිර) විද්‍යාව යන පැකේජයෙන් වඩාත්ම අර්බුදයට ගොස් තිබෙන්නේ විද්‍යාව කියා කියන්න පුළුවන්. විද්‍යාව හරහා අප ඇත්තටම ඉදිරියට යනවාද කියන එක කෙනෙකුට පහසුවෙන් ප්‍රශ්න කළ හැකි දෙයක්. මා පෞද්ගලිකව එසේ විශ්වාස කරනවා. එහෙත්, එය හුදෙක් විශ්වාසයක් පමණයි. එහෙත්, එම විශ්වාසයට පදනමක් තිබෙනවා. ඒ මගේ අනුභූතික නිරීක්ෂණ. 

මගේ අනුභූතික නිරීක්ෂණ හා වෙනත් අයෙකුගේ අනුභූතික නිරීක්ෂණ සමාන විය යුතු නැහැ. ඒ නිසාම, වෙනත් අය විද්‍යාව හරහා අප ඇත්තටම ඉදිරියට නොව පසුපසට යනවා කියා හිතනවානම් මට ඒ අදහසට අභියෝග කළ හැකි පදනමක් නැහැ. බටහිර විද්‍යාවට එරෙහි ඇතැම් අය වෙනත් විකල්ප දැනුම් වෙනුවෙන් පෙනී සිටිනවා. මා මෙවැනි විකල්ප දැනුම් අහේතුකව ප්‍රතික්ෂේප කරන්නේ නැතත්, සාමාන්‍ය මූලධර්මයක් ලෙස අහේතුකව පිළිගන්නේද නැහැ. බටහිර විද්‍යාවේ ක්‍රමවේදය මගේ තේරීම වන්නේ එම ක්‍රමවේදය තුළ වෙනත් විකල්ප ක්‍රමවේද හා දැනුම් පහසුවෙන් අවශෝෂණය කර ගැනීමේ පුළුල් හැකියාවක් තිබෙන නිසයි. අනෙක් විකල්ප දැනුම් කිසිවකට මේ හැකියාව මෙපමණකට නැහැ. 

ලෝකය ප්‍රගතිය කරා ගමන් කරන්නේය යන අදහස කෙනෙකු ප්‍රතික්ෂේප නොකරන්නේනම්, එම ප්‍රගතිය සිදු වන්නේ විද්‍යාවේ දියුණුව සමඟ කියන කරුණද පැහැදිලිව පෙනෙන දෙයක්. ධනවාදය වගේම මාක්ස්වාදී සමාජවාදයද විද්‍යාව වෙනුවෙන් පෙනී සිටිනවා. මාක්ස්වාදය ඉදිරියට ගියේම විද්‍යාවේ කොටසක් ලෙසයි. විද්‍යාව යනු සත්‍යයය යන අදහස අභියෝගයට ලක් වන තුරු මාක්ස්වාදය ප්‍රශ්න කෙරුණේ විද්‍යාවට සාපේක්ෂවයි. විද්‍යාවට ප්‍රමුඛතාවය ලැබුණු ලෝකයක ආගම් මිථ්‍යාවන් සේ ප්‍රතික්ෂේප කෙරුණා. 

කවර සීමාවන් තිබුණත්, අද පවා, විද්‍යාවේ ආධිපත්‍යය ප්‍රතික්ෂේප කරන අය විසින් වුවද විද්‍යාව ප්‍රතික්ෂේප කරන්නේ නැහැ. එසේ කරනවානම් කරන්නේ සියළු දැනුම් ප්‍රතික්ෂේප කරන අතළොස්සක් පමණයි. මේ හේතුව නිසා ලෝකයේ සියළු රාජ්‍යයන් අඩු වැඩි වශයෙන් විද්‍යාව වෙනුවෙන් පෙනී සිටිනවා.

මාක්ස්වාදය මත පදනම් වූ සමාජවාදියෙකුට කෙසේවත් විද්‍යාව අත හරින්න බැහැ. මාක්ස්වාදී රාජ්‍යයන් බොහෝ විට විද්‍යාව වෙනුවෙන් සෘජුව පෙනී සිටිනවා වගේම බොහෝ අවස්ථා වලදී ආගම් වලට එරෙහිවද සෘජුව පෙනී සිටිනවා. ඒ නිසා, සමාජවාදී ඒකාධිපතිත්වයක් තුළ බොහෝ විට විද්‍යාවේ ආධිපත්‍යයද නඩත්තු වෙනවා. විකල්ප දැනුම් විනාශ වීමක් හෝ විද්‍යාව තුළට අවශෝෂණය කර ගැනීමක් සිදු වෙනවා.

ධනවාදය තුළ යෝජනා කෙරෙන ප්‍රගතිය සඳහාද විද්‍යාව නැතුවම බැහැ. ඒ නිසා, ධනවාදී රාජ්‍යයකටද විද්‍යාව වෙනුවෙන් සෘජුව පෙනී සිටින්න සිදු වෙනවා. එහෙත් එය සිදු වන්නේ ප්‍රගතිය සඳහා විද්‍යාව ඉවහල් වීම හේතුවෙනුයි. එය එසේ වන්නේද යන්න පරීක්ෂාවට ලක් කෙරෙන යාන්ත්‍රනය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයයි. රටේ බොහෝ දෙනෙකු විසින් විද්‍යාව ප්‍රතික්ෂේප කරන සන්දර්භයක, ධනවාදී ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රාජ්‍යයකට විද්‍යාව වෙනුවෙන් සෘජුව පෙනී සිටිය නොහැකියි. එසේ නොවීම තුළින් ගම්‍ය වන්නේ ධනවාදී රටවල බොහෝ දෙනෙකු විද්‍යාව ප්‍රගතිය සඳහා ඉවහල් වන බව පිළිගන්නා බවයි.

මෙයින් වෙනස්ව බොහෝ බටහිර ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රාජ්‍යයන් කිසියම් ආගමක් වෙනුවෙන් සෘජුව පෙනී සිටින්නේ නැහැ. එහෙත්, ප්‍රජාත්නත්‍රවාදය තුළම, කිසියම් රටක බහුතර කැමැත්ත අනුව, රාජ්‍යයක් කිසියම් ආගමක් වෙනුවෙන් සෘජුව පෙනී සිටින තත්ත්වයක් ඇති විය හැකියි. විද්‍යාව එකම හෝ පරම සත්‍යය සේ නොපෙනෙන සන්දර්භයක එවැනි අවකාශයක් ඉතිරිව තිබීමේ කිසිදු වරදක් නැහැ. 

අප පුද්ගලයින් සේ ගොඩ නැගීමම දැනුම එකතු කර ගැනීමක් නිසා අප හැදෙන වැඩෙන දැනුම් ආධිපත්‍යයෙන් ස්වායත්තව අපට ගොඩ නැගිය නොහැකියි. දැනුම් එකතු කර නොගත්තොත් අප පුද්ගලයන් සේ පවතින්නේම නැහැ. දැනුම් තිබෙන තුරු, නොවැලැක්විය හැකි ලෙස, දැනුම් ආධිපත්‍යයන්ද තිබෙනවා. දැනුම් ආධිපත්‍යයක් තුළ ගොඩ නැගෙන පුද්ගලයෙක්ට ඒ දැනුම් ආධිපත්‍යයෙන් මිදෙන්න හෝ සවිඥානිකව ඒ තුළම රැදී සිටින්න තමන් සමඟම යම් අරගලයක් කරන්න සිදු වෙනවා. මේ සඳහා යම් පෙළඹවීමක් හෝ ඇති වන්නේ තමන් රැඳී සිටින දැනුම් ආධිපත්‍යය තුළම එම දැනුම් ආධිපත්‍යයට එරෙහිව කැරළි ගසන යම් පිරිසක්ද සිටීනම් පමණයි. සැබෑ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් කියා කියන්නේ මෙවැනි කැරළිකරුවන්ගේ හඬටද ඉඩක් ලැබෙන තැනක්.

පරම වූ දැනුමක් පිළිබඳ සහතිකයක් නැති සන්දර්භයක, රජය විසින් කිසියම් දැනුම් ආධිපත්‍යයක් නඩත්තු කිරීම ප්‍රශ්නයක් නොවන්නේ එම දැනුම් ආධිපත්‍යය පහසුවෙන් බිඳ දැමිය හැකි කවර හෝ යාන්ත්‍රණයක් ඇත්නම් පමණයි. එසේ නැත්නම්, ප්‍රගතියේ දිශාව මග හැරී ආපසු ගමන් කරන අවස්ථාවක, ඒ බව පහසුවෙන් දැනගන්න නොලැබෙන නිසා, බොහෝ දුර ආපසු යන්න සිද්ධ වෙන්න පුළුවන්. ඒකාධිපතිත්වයන්ගේ තිබෙන ප්‍රශ්නය මෙයයි. 

ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය පිළිබඳ අදහස් මාක්ස්වාදීන් විසින්ද අගය කරන අදහසක්. කොමියුනිස්ට් ප්‍රකාශනය තුළ, අතරමැදි සමාජවාදී රාජ්‍යයක් යෝජනා කරන්නේම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ඇති කිරීමේ අරමුණින්. එහෙත්, සමාජවාදීන් විසින් යෝජනා කරන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය බටහිර ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයම නෙමෙයි. බටහිර ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය තුළ සිදු වන්නේ අලුත්, වෙනස් අදහස් වලට මතු වන්නට හා සමාජය පුරා පැතිරෙන්නට ඉඩ දීමයි. ඒ හරහා, හොඳම අදහස බහුතර අදහස බවට පත් වනු දැකීමයි. මෙයින් වෙනස්ව, මාක්ස්වාදය විසින් යෝජනා කරන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ අවසන් ඉලක්කය වන්නේ ඔවුන් දකින "හොඳම" අදහස බහුතර අදහස බවට පත් වන තුරු දැනුම් ආධිපත්‍යය හරහා මොළ ශෝධනය කිරීමයි. අධ්‍යාපනයේ හා මාධ්‍ය වල රාජ්‍ය ඒකාධිකාරය මාක්ස්වාදීන්ට ඉතාම වැදගත් වන්නේ ඒ නිසයි.

දැන් චීනය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සේ සලකන්නේත්, ජවිපෙ වැනි පක්ෂ විසින් මෙතෙක් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සේ සැලකුවේත්, පෙසපෙ ඉතා පැහැදිලිව හා සෘජුව පෙනී සිටින්නේත් මේ ආකාරයේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් වෙනුවෙන්. මෙහිදී "නිවැරදි දෙය" යම් වූ දෙයක් තිබෙනවා. එය දන්නේ පක්ෂයයි. නිරවද්‍යතාවය තහවුරු කර ගැනීමේ මිනුම් දණ්ඩ මාක්ස්වාදී න්‍යායයි. පක්ෂය තුළ සිටින සියලු දෙනාටම (අඩු වශයෙන් සෛද්ධාන්තිකව) අධ්‍යාපනය හරහා මේ නිවැරදි දෙය පිළිබඳව දැන ගන්න ලැබෙනවා. ඒ අනුව, අධ්‍යාපනය හරහා පාක්ෂිකයන් නම් වූ පිරිසක් ගොඩනැගෙනවා.

සමාජවාදී පක්ෂයක පවතින ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය අනුව බිම් මට්ටමේ සාමාජිකයෙකුට එහි නායකත්වය කරා යන්න පුළුවන්. ඒ අතින් සමාජවාදීන්ගේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයද බටහිර ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට සමානයි. (ලංකාවේ දැන් පවතින ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයනම් වැඩවසම් ක්‍රමයට වඩා ලොකු වෙනසක් නැති ක්‍රමයක්! මැතිවරණ කියා කියන්නේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ එක් සුළු කොටසක් පමණයි.) හැබැයි මේ දෙකේ පැහැදිලි වෙනසක් තිබෙනවා. 

බටහිර ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය තුළ පක්ෂයක හෝ වෙනත් ආයතනික ව්‍යුහයක පහළ මට්ටමේ සාමාජිකයෙක් නායකත්වය කරා එන්නේ ඔහුගේ අදහස්ද සමඟයි. බොහෝ විට පුද්ගලයා එතැනම සිටියදී අදහස් නායකත්වය කරා එනවා. ඒ නිසා, නායකත්වයේ සිටින පුද්ගලයා කවුද කියන එක ප්‍රශ්නයක් වෙන්නේ නැහැ. නායකත්වයේ මුහුණ එකම වුනත් අදහස් වෙනස් වෙලා.

මෙයින් වෙනස්ව, සමාජවාදීන්ගේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය තුළ පහළ මට්ටමේ සාමාජිකයෙක් නායකත්වය කරා ආවත් ඔහු හෝ ඇය විසින් අලුත් අදහස් නායකත්වය කරා අරගෙන එන්නේ නැහැ. ඒ වෙනුවට, න්‍යාය සමඟ හොඳින්ම ගැලපෙන අදහස් තිබෙන පුද්ගලයා නායකත්වය කරා එන එකයි වෙන්නේ. නායකත්වයේ මුහුණ වෙනස් වුනත් අදහස් වෙනස් වෙලා නැහැ. (චීනය පවා මෑත කාලයේදී මේ ආකෘතියෙන් විතැන් වීමට උත්සාහ කරමින් සිටිනු දැකිය හැකියි.)

සමාජවාදීන්ගේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය තුළ පක්ෂ සාමාජිකයින් විසින් අධ්‍යාපනය ලැබීම ඉතාම වැදගත්. (ජවිපෙට අනෙක් මාක්ස්වාදීන් විසින් කළ බරපතල විවේචනයක් වුනේ ඔවුන්ගේ මේ අධ්‍යාපනය පංති පහකට සීමා වූ බවයි.) මෙහිදී පක්ෂ සාමාජිකයින් සියලු දෙනාම එකම ආකාරයට සිතන පිරිසක් බවට පත් කෙරෙනවා. නායකත්වය කරා යාම වැනි කරුණු වලදී ඔවුන්ට සමාන අවස්ථා ලැබෙන්න පුළුවන්. එහෙත්, පක්ෂයෙන් පිට සිටින, වෙනත් අදහස් දරන අයෙකුට ඒ සමාන අවස්ථාව එලෙසම ලැබෙන්නේ නැහැ. සමාජවාදී රාජ්‍යයක ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ගොඩ නැගීම කියා කියන්නේ පක්ෂයෙන් පිටත සිටින සියලු දෙනාටද, රාජ්‍ය බලයේ උදවුවෙන්, අවශ්‍ය "අධ්‍යාපනය" ලබා දීමයි. සියල්ලන්ටම එම අධ්‍යාපනය ලැබුණු පසු සියල්ලන්ටම සමාන අවස්ථා ලබා දීම ගැටලුවක් වන්නේ නැහැ. කියන්නේ එකම දෙයනම් කියන කට කාගෙ වුනත් වෙනස කුමක්ද?

මාක්ස්වාදය මත පදනම්ව, සන්නද්ධ විප්ලවයක් මගින් බලහත්කාරයෙන් රාජ්‍ය බලය පැහැර ගැනීමේ අරමුණින් හැදූ දේශපාලන පක්ෂයක් මැතිවරණ දේශපාලනයට පැමිණි විට ඔවුන්ට උභතෝකෝටිකයකට මුහුණ දෙන්න සිදුවනවා. රාජ්‍ය බලය ලබා ගැනීම සඳහා ඔවුන්ට බහුතර සහයෝගය අවශ්‍යයි. එහෙත්, පක්ෂ සාමාජිකයින් ප්‍රමාණය රටේ කුඩා සුළුතරයක්. පක්ෂයට පිටතින් සිටින අය පක්ෂ සාමාජිකයින් විසින් ලබා තිබෙන "අධ්‍යාපනය" ලබා නැහැ. (ඔවුන් ප්‍රමාණවත් තරමට මොළ ශෝධනය වී නැහැ.) ඔවුන් හිතන්නේ පක්ෂයේ රාමුව ඇතුළේ සිට නෙමෙයි. රාජ්‍ය බලය නැතිව පක්ෂයෙන් පිටත සිටින අයට අවශ්‍ය "අධ්‍යාපනය" ලබා දෙන එක කරන්න පුළුවන් දෙයකුත් නෙමෙයි. ඔවුන්ගේ සහයෝගය ගන්නනම් පක්ෂයට ඔවුන්ට ගැලපෙන සේ වෙනස් වෙන්නම සිදු වෙනවා. 

වටෙන් ගොඩෙන් නැතුව කෙළින්ම කතා කළොත් ජවිපෙ කියන්නෙත් සන්නද්ධ විප්ලවයක් මගින් බලහත්කාරයෙන් රාජ්‍ය බලය පැහැර ගැනීමේ අරමුණින් හැදූ දේශපාලන පක්ෂයක්. මැතිවරණ දේශපාලනයට පැමිණීමෙන් පසුවද බොහෝ කාලයක් ඔවුන් මේ අරමුණ අත හැර තිබුණේ නැහැ. ඒ වගේම, ඔවුන් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ලෙස හැම විටම දැක්කේ මා ඉහත විස්තර කළ මාක්ස්වාදීන්ගේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය මිසක් බටහිර ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය නෙමෙයි. ඔවුන්ට තිබුණේ මාක්ස්වාදී සමාජවාදය මත පදනම් වූ ප්‍රතිපත්ති.

එක්තරා අවස්ථාවකදී, මැතිවරණ දේශපාලනය තුළ, විශාල ජයග්‍රහණයක් ලබන්නට ජවිපෙ සමත් වුනා (චන්ද්‍රිකා සමඟ සභාගය). එහෙත්, එයට හේතුව වූයේ ලංකාවේ මිනිස්සු හදිසියේම ජවිපෙ ප්‍රතිපත්ති පිළිගැනීම නෙමෙයි. ඔවුන්ට ප්‍රධාන පක්ෂ දෙකම එපා වීමයි. 

මේ අවස්ථාවේ වුවද ජවිපෙ කටයුතු කළේ සාමාන්‍ය මාක්ස්වාදී සමාජවාදී පක්ෂයක් ලෙසයි. ඔවුන්ව තෝරාගත් මිනිස්සුන්ට අවශ්‍ය පරිදි ජවිපෙ වෙනස් වුනේ නැහැ. ඒ නිසා, මැතිවරණ දේශපාලනය තුළ ඉදිරියට පැමිණීමට තිබුණු අවස්ථාව ජවිපෙට අහිමි වී ගියා. කෙසේ වුවද, මේ අවස්ථාවේදී මහජන නියෝජිතයින් සේ පත් වුනු ඇතැම් පුද්ගලයින් මේ උභතෝකෝටිකය තේරුම් ගත්තා. පක්ෂය වෙනස් කර ගන්න බැරි නිසා විමල් වීරවංශ වැනි ඇතැම් අය පක්ෂය අත හැර රැල්ල හමන පැත්තට පාවෙලා ගියා. තවත් අය මේ විදිහටම රැල්ල එක්ක පාවී ගොස් පක්ෂය දිය වීමේ අවදානම හමුවේ ජවිපෙ ටිකක් වෙනස් වුනා. ඒ වෙනස් වීම මුල් ස්ථාවරයට නොගැලපුණු නිසා පක්ෂයේ සිටි මූලධර්මවාදීන් ටික පෙසප ලෙස ඉවත් වී ගියා. ජවිපෙ රුවල් බිඳුණු ඔරුවක් වගේ දෙපැත්තට වැනෙන්න ගත්තා. මැතිවරණ කිට්ටු වෙද්දී ජනමතය පැත්තට නැමුනා. අනපේක්ෂිත මැතිවරණ ප්‍රතිඵල හමුවේ ආපහු න්‍යාය පැත්තට නැමුනා.

ඔහොම දෙපැත්තට වැනි වැනී හිටපු ජවිපෙ දැන් නැවතත් ජනමතය ගැන හිතන්න පටන් අරගෙන තිබෙනවා. මේ වෙනස වෙන්නේ හරිනි ජවිපෙ සමඟ සම්බන්ධ වීමෙන් පසුවයි. පසුගිය කාලය පුරාම ජවිපෙ පක්ෂයට පිටින් සිටි විවිධ උගතුන්, බුද්ධිමතුන්, කලාකරුවන් පක්ෂය සමඟ සම්බන්ධ කර ගත්තත් ඒ කාටවත් ජවිපෙන් වෙනස් වූ ස්වාධීන දේශපාලන අනන්‍යතාවයක් තිබුණේ නැහැ. හරිනිට ඒ අනන්‍යතාවය වගේම අවශ්‍ය පෞරුෂයද තිබෙනවා. මම පෞද්ගලිකව හරිනිව ජවිපෙ මතවාදය සමඟ අනන්‍ය කර දකින්නේ නැහැ. ඇගෙන් නියෝජනය වන්නේ බටහිර ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය මත පදනම් වූ සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී අදහස්. අඩු වශයෙන් සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය කරා වෙනස් වීම මේ වෙලාවේ ජවිපෙ හමුවේ තිබෙන තෝරා ගැනීමක්.

සමාජවාදී පක්ෂයක් විදිහට ජවිපෙ/ජාජබ විද්‍යාව වෙනුවෙන් පෙනී සිටිනවා. ඒ වගේම, උගතුන් විසින් රට පාලනය කිරීම වෙනුවෙන්ද පෙනී සිටිනවා. තවත් විදිහකින් කිවුවොත් ජවිපෙ/ජාජබ පෙනී සිටින්නේ රජය මුල් වී (බටහිර) විද්‍යාවේ ආධිපත්‍යය පවත්වා ගැනීම වෙනුවෙන්. මේ කාරණයේදීත් ජවිපෙ/ජාජබට උභතෝකෝටිකයකට මුහුණ දෙන්න වෙනවා. ඒ, මේ පැකේජ් එක ගනිද්දී එහි කොටසක් ලෙස එන නූතන ආර්ථික විද්‍යාව අත හරින්න බැරි වීමයි. නූතන ආර්ථික විද්‍යාව හා මාක්ස්වාදය එකට පැකේජ් කරන්න බැහැ. සුනිල් හඳුන්නෙත්ති වැනි අයට ධනවාදය ගැන කතා නොකර වෙළඳපොළ ගැන කතා කරන්න සිදු වී තියෙන්නේ මෙවැනි පසුබිමක. 

මම මේ ටික ලියන්නේ සමච්චලයට නෙමෙයි. මෙය මම දකින හොඳ හැරවුමක්. හැබැයි ඒ එක්කම ජවිපෙ සාමාජිකයින් මෙන්ම නායකයින් බොහෝ දෙනෙකුට තවමත් සම්ප්‍රදායික ජවිපෙ මානසිකත්වයෙන් මිදෙන්න හැකි වී නැහැ. ජවිපෙ විසින් මුලින්ම කළ යුත්තේ තමන්ගේ සාමාජිකයින්ව යාවත්කාලීන කර ගැනීමයි. ජවිපෙ/ජාජබ විසින්ම හඳුනා ගන්නා පරිදි ඉදිරි මැතිවරණයකදී මුඛ්‍ය නිර්ණායකය වන්නේ රටේ ආර්ථිකය නිසා මෙය සෑහෙන බරක් තැබිය යුතු කරුණක්.

ධනවාදය වුවත් රජය මුල් වී ආධිපත්‍යවාදී ලෙස ක්‍රියාත්මක කිරීම වෙනුවෙන් මම පෙනී සිටින්නේ නැහැ. රජය විසින් සැලසුම්සහගතව ක්‍රියාත්මක කරන්න යන දෙයක් ධනවාදය වෙන්නෙත් නැහැ. හැබැයි රාජ්‍යමූලික සමාජවාදී ක්‍රමයක් ඇතුළේම වුනත්, වෙළඳපොළට ඉඩක් දීම එසේ නොදෙනවාට වඩා ගොඩක් සාර්ථක ක්‍රමයක්. චීනය කරන්නේ ඒකයි. 

ජවිපෙ/ජාජබට ප්‍රතිමුඛ වී සිටින චම්පිකගේ 43 බලකාය විසින්ද ජවිපෙ මෙන්ම උගතුන් විසින් රට පාලනය කිරීම වෙනුවෙන් පෙනී සිටිනවා. මේ කණ්ඩායම් දෙකම පෙනී සිටින්නේ බටහිර විද්‍යාව වෙනුවෙන්. උගතුන් සේ සැලකෙන්නේ විධිමත් අධ්‍යාපනයක් ලැබූ අයයි. නූතන ආර්ථික විද්‍යාව වෙනුවෙන් පෙනී සිටීමේදී ජවිපෙ/ජාජබට මුහුණ දෙන්න වන ගැටළුවට මුහුණ දෙන්න නොවීම 43 බලකායට තිබෙන සාපේක්ෂ වාසියක්. 

නලින් ද සිල්වාගේ මතවාද අනුව යමින් බටහිර විද්‍යාවේ ආධිපත්‍යයට විරුද්ධ වූ පිරිස් සිටියේ මේ ආණ්ඩුව සමඟයි. ඔවුන් ඇතැම් විට බටහිර විද්‍යා ආධිපත්‍ය විරෝධය බටහිර විද්‍යා විරෝධයක් දක්වා දිගු කළ අවස්ථා තිබුණා. මේ වෙද්දී මේ බලවේග ආණ්ඩුව සමඟ විරසක වී ඇති බවක් පේනවා. ඇත්තටම මේ ආණ්ඩුව බලයට ගෙනාවේම එක් සංවිධානයක් තුළ ගොනු නොවී විසිරී සිටි මේ මතවාදය සමඟ සිටි පිරිසකගේ උදවුවෙන්. මේ මැතිවරණ සන්දර්භය තුළ මේ පිරිස යම් අවස්ථාවක කවුරු හෝ වටා එකතු වෙයි. මේ කණ්ඩායමට තිබුණු හා තිබෙන ලොකුම අඩුපාඩුව ආර්ථිකය කළමනාකරණය සම්බන්ධව කිසිදු විකල්ප මතවාදයක් නැති වීමයි. 

නලින් ද සිල්වාට ආර්ථිකය සම්බන්ධව විකල්ප මතවාදයක් හදා ගන්න නොහැකි වී තියෙන්නේ ඔහු ආර්ථික විද්‍යාව නොදැන සිටීම නිසාම නෙමෙයි. විධිමත් ලෙස හදාරා නැති වෙනත් විෂයයන් ගැනද ඔහුට විකල්ප අදහස් තිබෙනවා. ඔහුගේ ප්‍රශ්නය ඔහු මාක්ස්වාදය පිළිබඳ කොයි තරම් දරුණු විවේචකයෙකු වුවත් ආර්ථිකය තේරුම් ගැනීමේදී මාක්ස්වාදයේ රාමුව තුළම හිර වී සිටීමයි. දැනුමේ ආධිපත්‍යය පිළිබඳ නලින් ද සිල්වාගේ ප්‍රවාදයත් මාක්ස්වාදී රාමුවේම තිබෙන ප්‍රාග්ධනයේ ආධිපත්‍යය පිළිබඳ ප්‍රවාදයේම දිගුවක්. ඔහු දැනුමේ ආධිපත්‍යය දකින්නේ මාක්ස්වාදීන් ප්‍රාග්ධනයේ ආධිපත්‍යය දකින රාමුවේම සිටයි. ඒ නිසා, මේ ආධිපත්‍යයට එරෙහි විය හැකි ප්‍රායෝගික ක්‍රමයක් ගැන සිතන එක ඔහුට අසීරු වී තිබෙනවා.

දැනුම් කළමනාකරණය ලංකාවේ සන්දර්භයේදී විශාල දේශපාලනික වැදගත්කමක් තිබෙන කරුණක්. ලිපිය පටන් ගත්තේ පිරමිඩ් ක්‍රම ගැන ලියන්න හිතාගෙනයි. එය වෙන ලිපියකට තියමු.