කෝවිඩ් වසංගතය ආරම්භයේදී චීනය, ලංකාව ඇතුළු ඇතැම් රටවල් කෝවිඩ් රටින් තුරන් කර රට නිදහස් කර ගැනීමේ අභ්‍යාසයක නිරතව සිටියා. චීනය තවමත් මේ අභ්‍යාසය අත හැර නැහැ. එහෙත්, මෙම අභ්‍යාසයෙහි නිරතව සිටි ලංකාව ඇතුළු බොහෝ රටවල් මේ වෙද්දී මේ ප්‍රවේශයේ නිරර්ථක බව අවබෝධ කරගෙන තිබෙනවා.
ලංකාවේ වගේම ලෝකයේ අනෙක් රටවලද වාර්තා වල ඇති කෝවිඩ් මරණ හා ආසාදිතයින් සංඛ්‍යා සම්බන්ධ පැහැදිලි ප්‍රශ්න තිබෙනවා. වසංගතය ආරම්භ වී සෑහෙන කාලයක් යන තුරු ලංකාවේ කෝවිඩ් ආසාදිතයින් හඳුනා ගනු ලැබීම ඉහළ මට්ටමක තිබුණා. එය ලංකාව අනුගමනය කළ ආක්‍රමණශීලී කෝවිඩ් මර්දන වැඩ පිළිවෙලෙහි අතුරුපලයක්. මීට සාපේක්ෂව වසංගතයේ මුල් අදියරේදී ඇමරිකාව වැනි රටවල කෝවිඩ් ආසාදිතයින් හඳුනා ගැනුනේ අඩුවෙන්.
කෝවිඩ් ආසාදිතයින් බොහෝ දුරට නිවැරදිව වාර්තා කෙරුණත්, ලංකාවේ කෝවිඩ් මරණ වාර්තා වීම යම් තරමකින් හෝ අඩුවෙන් සිදු වූ බව මගේ අදහසයි. මා හිතන පරිදි මෙය සිදු වූ දෙයකට වඩා හිතාමතා කළ දෙයක්. එහෙත්, මෙය විශාල මිනුම් වරදකට හේතු වුනා කියා මා හිතන්නේ නැහැ.
ආරම්භයේදී ලංකාවේ කෝවිඩ් මරණ අනුපාතිකය වෙනත් බොහෝ රටවලට සාපේක්ෂව අඩු මට්ටමක පැවතුනා. මෙය ලංකාවේ සැබෑ කෝවිඩ් මරණ අනුපාතිකය හෝ එයට සුළුවෙන් අඩු අනුපාතිකයක් සේ සැලකිය හැකියි.
ඉහත කී තත්ත්වය මේ වෙද්දී විශාල ලෙස වෙනස් වී තිබෙනවා. වාර්තා වන සංඛ්‍යාලේඛණ අනුව ලංකාවේ කෝවිඩ් මරණ අනුපාතිකය 5% තරම් ඉහළ මට්ටමක තිබෙනවා. මෙයට ප්‍රධාන හේතුව පෙර පැවති තත්ත්වයට සාපේක්ෂව ලංකාවේ කෝවිඩ් ආසාදිතයින් හඳුනා ගනු නොලැබීමයි. කෝවිඩ් මරණද යම් තරමකින් අඩුවෙන් වාර්තා වන බව පෙනෙන නමුත් ආසාදිතයින් හඳුනා ගනු ලැබ වාර්තා වන්නේ ඉතාම අඩුවෙන්.
මේ වෙද්දී ලංකාවෙන් හමුවන දෛනික කෝවිඩ් ආසාදිතයින් ප්‍රමාණය 4000කට ආසන්න වන අතර දෛනික මරණ ප්‍රමාණය 200ක් පමණ වනවා. මේ අනුව, කෝවිඩ් මරණ අනුපාතය 5% පමණ වුවත් එම අනුපාතය සැබැවින්ම 1% පමණ මට්ටමක තිබිය යුතුයි. ඒ අනුව, දිනකට 20,000ක පමණ පිරිසක් ආසාදිතයින් බවට පත් වන බව උපකල්පනය කළ හැකියි. එක් ආසාදිතයෙකු දින 10ක් පුරා කෝවිඩ් පතුරුවන බව සැලකුවොත් මේ වන විට ලංකාවේ කෝවිඩ් ආසාදිතයින් ලක්ෂ දෙකක්වත් සිටිය යුතුයි. මෙය රටේ ජනගහනයෙන් 1%ක පමණ ප්‍රතිශතයක්.
නිල සංඛ්‍යාලේඛණ අනුවම රට තුළ මේ වෙද්දී කෝවිඩ් ආසාදිතයින් 55,000ක් සිටිනවා. සැබෑ ප්‍රමාණය මේ ගණන මෙන් සිවු ගුණයක් සේ සැලකීම නරක උපකල්පනයක් කියා මම හිතන්නේ නැහැ. නිල සංඛ්‍යාලේඛණ අනුව වසංගතය ආරම්භයේ සිට මෙතෙක් කෝවිඩ් ආසාදනය වූ පිරිස රටේ ජනගහනයෙන් 1.7%ක් පමණයි. සැබෑ ගණන මේ ප්‍රමාණය මෙන් තෙගුණයක් සේ සැලකුවොත් රටේ ජනගහණයෙන් 95%කටම තවමත් කෝවිඩ් ආසාදනය වී නැහැ. දැනට සිටින 1%ක් පමණ වන ආසාදිතයින්ට කොයි මොහොතක හෝ ඉතිරි 95% ආසාදිතයින් බවට පත් කළ හැකියි.
කෝවිඩ් භයානක රෝගයක් වන්නේ එය පැතිරෙන වේගය නිසා මිස මරණ අනුපාතය නිසා නෙමෙයි. වසංගතය ආරම්භයේදී පැවති තත්ත්වය අනුව එක් ආසාදිතයෙකු විසින් තවත් 2.2 දෙනෙකු ආසාදිතයින් බවට පත් කරනවා. මූලික ප්‍රතිජනන අගය හා ඵලදායී ප්‍රතිජනන අගය පිළිබඳව වසංගතය ආරම්භයේදී විස්තරාත්මකව කරුණු පැහැදිලි කර තිබෙන නිසා මා නැවත මේවා විස්තර කරන්නේ නැහැ. අවශ්‍ය කෙනෙක් පැරණි ලිපි හොයාගෙන කියවන්න.
ඵලදායී ප්‍රතිජනන අගය 2.2 යන්නෙන් අදහස් වන්නේ ජනගහනයෙන් 100ක් ආසාදිතයින්නම් එම පිරිස විසින් තවත් 220ක පමණ පිරිසකට වෛරසය ආසාදනය කරන බවයි. වසංගතයක් ආරම්භයේදී ඵලදායී ප්‍රතිජනන අගය මූලික ප්‍රතිජනන අගයට (R0) සමානයි. එහෙත්, රටේ යම් පිරිසක් එන්නත්කරණය හෝ රෝගය වැළඳීම හරහා ප්‍රතිශක්තිය ලබා ගනිද්දී ඵලදායී ප්‍රතිජනන අගය ටිකෙන් ටික පහත වැටෙනවා. රෝගය තුරන් වී යන්නටනම් ඵලදායී ප්‍රතිජනන අගය 1.0ට වඩා පහත වැටිය යුතුයි.
මූලික ප්‍රතිජනන අගය 2.2නම්, ජනගහණයෙන් 55%ක් පමණ ප්‍රතිශක්තිය ලබා ගැනීමෙන් පසු ඵලදායී ප්‍රතිජනන අගය 1.0 මට්ටමට පහත වැටෙනවා. මෙහිදී ආසාදිතයින් 100 දෙනෙකු නිරෝගී පුද්ගලයින් 220 දෙනෙකුට වෛරසය සම්ප්‍රේෂණය කළත් ඔවුන්ගෙන් 220*55%=121 දෙනෙකුට වෛරසය ආසාදනය නොවන නිසා ආසාදිතයින් වන්නේ ඉතිරි 99 දෙනෙකු පමණයි. මේ අනුව, එන්නතක ඵලදායීතාවය 99%ක්නම්, ජනගහණයෙන් 55%ක් එන්නත් කළ පසු වසංගතය පාලනය විය යුතුයි. එන්නතේ ඵලදායීතාවය 55%ක් පමණක්නම් ඒ සඳහා ජනගහණයෙන් 99%ක් එන්නත් කළ යුතුයි. ඊටත් වඩා අඩුවෙන් ඵලදායී එන්නතකට වසංගතය පැතිරීම මන්දගාමී කළ හැකි වුවත් එය පහසුවෙන් තුරන් කළ නොහැකියි.
ඇමරිකාවේ භාවිතා කළ මොඩර්නා සහ පයිසර්-බයෝඑන්තෙක් එන්නත් වල ඵලදායීතාවය 95% පමණ මට්ටමක තිබුණා. මේ අනුව ජනගහනයෙන් 58%ක් පමණ එන්නත් කිරීමෙන් පසුව වසංගතය පාලනය විය යුතුව තිබුණා. මේ වෙද්දී ඇමරිකාවේ ජනගහනයෙන් 52%ක් පමණ එන්නත් මාත්‍රා සම්පූර්ණ කර තිබෙන අතර 60%ක් පමණ එන්නත් ගැනීම ආරම්භ කර තිබෙනවා.
කෙසේ වුවත්, වසංගතය ආරම්භයේදී වූ ඉහත කී අගයයන් මේ වෙද්දී වෙනස් වී තිබෙනවා. ඩෙල්ටා ප්‍රභේදයේ මූලික ප්‍රතිජනන අගය 6-7 පමණ ඉහළ අගයක්. මෙය අප 6.5 සේ සැලකුවොත් වසංගතය පාලනය විය හැක්කේ ජනගහණයෙන් 85%ක් පමණ ප්‍රතිශක්තිය ලැබුවහොත් පමණයි. ඩෙල්ටා ප්‍රභේදයේ මූලික ප්‍රතිජනන අගය මෙසේ ඉහළ යද්දී, ඉහත කී එන්නත් දෙකෙහි ඵලදායීතාවයද ඩෙල්ටා ප්‍රභේදය හමුවේ 80% පමණ මට්ටමට අඩු වී තිබෙනවා. එයින් අදහස් වන්නේ රටේ මුළු ජනගහනයම එන්නත් කළද වෛරසය නැත්තටම නැති කළ නොහැකි බවයි.
කෙසේ වුවත්, එන්නත්කරණයෙන් වැඩක් නොවන බව මෙයින් අදහස් වෙන්නේ නැහැ. එන්නත් ලබා ගන්නා අයට දරුණු රෝග ලක්ෂණ පහළ වන්නේ අඩුවෙන්. මිය යාමේ අවදානමද බොහෝ අඩුයි. හැබැයි මේ අවදානම් නැති වන්නේ නැහැ.
එන්නත් වල ඵලදායීතාවය කාලයත් සමඟද අඩුවෙනවා. ආරම්භයේදී 95%ක ඵලදයීතාවයක් ඇති මොඩර්නා සහ පයිසර්-බයෝඑන්ටෙක් වැනි එන්නතක ඵලදායීතාවය මාස අටක් යද්දී 77% පමණ මට්ටමකට අඩු වෙනවා. ආරම්භයේදී 70%ක ඵලදයීතාවයක් ඇති එන්නතක ඵලදායීතාවය මාස අටක් යද්දී 33% පමණ මට්ටමකට අඩු වෙනවා. ඒ වගේම, කෝවිඩ් ආසාදනය වීම නිසා ලැබෙන ප්‍රතිශක්තියද දිගටම පවතින්නක් නෙමෙයි.
දැනට තිබෙන වඩාත්ම ඵලදායී එන්නත් රටේ මුළු ජනගහනයටම ලබා දුන්නත් වසංගතය මුළුමනින්ම දුරු කළ නොහැකි තත්ත්වයක් යටතේ, සාපේක්ෂව අඩු ඵලදායී එන්නත් භාවිතා කළ ලංකාව වැනි රටක එන්නත්කරන වැඩ සටහන කෙතරම් සාර්ථක වුවත් ඒ හරහා වෛරසය රටින් තුරන් කිරීම නොකළ හැකි තරම් අසීරු ඉලක්කයක්.
මා ඉහත සඳහන් කළ මූලික ප්‍රතිජනන අගයයන් ඇස්තමේන්තු කර තිබෙන්නේ ලංකාව පාදක කරගෙන නෙමෙයි. දේශගුණික, සමාජයීය, සංස්කෘතික කරුණුද මේ අගය කෙරෙහි බලපානවා. කවර හෝ හේතු නිසා ඇමරිකාවට සාපේක්ෂව ලංකාවේ වෛරසය පැතුරුණේ තරමක් අඩු වේගයකින්. පසුගිය දත්ත දෙස බැලුවොත්, දින 12ක පමණ කාලයක් තුළ ලංකාවේ දෛනික කෝවිඩ් මරණ ප්‍රමාණය දෙගුණ වී තිබෙන බව පේනවා. මේ ප්‍රවණතාවය අනුව, රට වසා නොදැමුවේනම්, මාසය අවසාන වෙද්දී ලංකාවේ දෛනිකව වාර්තා වන කෝවිඩ් මරණ ප්‍රමාණය 400ක් පමණ විය යුතු බව පැහැදිලියි.
රට වසා දැමූ විට, එම කාලය තුළ, වෛරසය පැතිරීම මන්දගාමී වෙනවා. එහෙත්, රට නැවත විවෘත කළ පසු නැවත පෙර මෙන්ම වෛරසය ව්‍යාප්ත වෙනවා. රට තුළ කෝවිඩ් ආසාදිතයින් ලක්ෂ දෙකක් පමණ සිටින පසුබිමක මාස ගණනක් රට වසා තැබුවත් එම කාලය තුළ වෛරසයේ පැතිරීම මන්දගාමී වනවා මිස වෛරසය තුරන් වන්නේ නැහැ. විවෘත කළ දින සිට නැවත ආසාදිතයන් හා මරණ ඉහළ යන්න පටන් ගන්නවා. පවතින තත්ත්වය යටතේ රට වසා තබා තැබීමෙන් ලැබෙන වාසිය වෙනත් කෝවිඩ් මර්දන කටයුත්තක් වෙනුවෙන් යම් කාලයක් ලැබෙන එක පමණයි. ඒ වෙනත්, දේවල් නිසා මිස රට වසා තැබීම නිසාම ජීවිත සැලකිය යුතු තරමකින් සුරැකෙන්නේ නැහැ.
රට වසා දමන දින දක්වා දත්ත අනුව, දින 12ක පමණ කාලයක් තුළ ලංකාවේ දෛනික කෝවිඩ් මරණ ප්‍රමාණය දෙගුණ වී තිබෙන බව පේන බව මම කිවුවනේ. වෛරසය පැතිරුනේද මේ වේගයෙන් කියා අප උපකල්පනය කරමු. කෝවිඩ් ආසාදිතයෙකු විසින් වෛරසය පතුරුවන සාමාන්‍ය කාලය දින 12කට වඩා අඩු නිසා, මෙයින් අදහස් වන්නේ රට වහන අවස්ථාවේදී පැවති ඵලදායී ප්‍රතිජනන අගය 2.0ට වඩා අඩු වූ බවයි. ඒ වන විටද ලංකාවේ බොහෝ දෙනෙකු මුහුණු ආවරණ පැළඳීම, සමාජ දුරස්ථභාවය පවත්වා ගැනීම, නිවෙස් වලට වී සිටීම ආදී ක්‍රම වලින් පරිස්සම් වී සිටි නිසාත්, ලංකාවේ මහා පරිමාණ පුද්ගල එක්රැස්වීම් බොහොමයක් සිදු වුනේ එළිමහනේ නිසාත් මෙය මෙසේ විය හැකියි.
දැන් මේ 2.0ට අඩු, අපි හරියටම නොදන්නා, ඵලදායී ප්‍රතිජනන අගය පවතිද්දී, රට වසා නොදැමුවේනම්, දින 12කදී ලංකාවේ කොවිඩ් මරණ ප්‍රමාණය දෙගුණ වෙනවා. ඒ කියන්නේ, තව දින 12කට පසුව දෛනික මරණ ප්‍රමාණය 400ක්ද, දින 24කට පසුව 800ක්ද වෙනවා කියන එකයි. ආසාදිතයින් වැඩි වෙද්දී ඵලදායී ප්‍රතිජනන අගයද ක්‍රමයෙන් පහළ බහින නිසා මේ ගණනය කිරීම දිගින් දිගටම කරගෙන යාම නිවැරදි නැහැ. දැනට අපි මේ ගණන් වෙත පමණක් අවධානය යොමු කරමු.
රට වසා දැමීම නිසා ඵලදායී ප්‍රතිජනන අගය පහළ යනවා. මේ අගය බාගයකින් අඩු වුනොත්, දින 12කට පසුව දෛනික මරණ ප්‍රමාණය දැන් මට්ටමේම, ඒ කියන්නේ 200 මට්ටමේ, නවතිනවා. එය 400ක් වෙන්නේ නැහැ. නමුත් රට ඇරියාට පසුව දින 12කින් එය 400 දක්වාත්, දින 24කින් 800 දක්වාත් ඉහළ යනවා. අවසාන වශයෙන් වෙන්නේ දින 12ක කාලපමාවකින් පසුව කලින් වෙන්න තිබුණු දේම වෙන එකයි. ඒ කියන්නේ, කෝවිඩ් නිසා මිය යන අයට ජීවත් වෙන්න දින 12ක අමතර කාලයක් ලැබෙනවා.
රට වසා දැමීම නිසා ඵලදායී ප්‍රතිජනන අගය බාගයකින් අඩුවෙනවා කියන එක මෙය පැහැදිලි කිරීම සඳහා කළ උපකල්පනයක් පමණයි. අපි මේ අගය හතරෙන් එකක් දක්වා අඩු වෙනවා කියා හිතුවොත් දින 12කට පසුව දෛනික මරණ ප්‍රමාණය 100 දක්වා අඩු වෙනවා. ඉන් පසුව, දින 12කින් නැවත 200දක්වා වැඩි වී එතැන් සිට කලින් වෙන්න තිබුණු දේම වෙනවා. කෝවිඩ් නිසා මිය යන අයට ජීවත් වෙන්න දින 24ක අමතර කාලයක් ලැබෙනවා. ප්‍රතිජනන අගය අටෙන් එකක් දක්වා අඩු වුනොත් ඔය දින ගණන දින 36ක් දක්වා ඉහළ යනවා. රට වැහුවා කියලා ඵලදායී ප්‍රතිජනන අගය ඊටත් වඩා අඩුවෙයි කියා හිතන්න අමාරුයි.
මේ හේතුව නිසා රට වැහීමෙන් වැඩක් වෙන්නේ නැහැ කියා අදහස් වෙන්නේ නැහැ. මරණ වැළැක්වීම කියා කතාවට කිවුවත් රට වහලා මරණ වලක්වන්න බැහැ. කෝවිඩ් තිබුණත් නැතත් මිනිස්සු කවදා හරි මැරෙනවා. කෝවිඩ් නොතිබුණානම් අවුරුදු 75ක් ජීවත් විය හැකිව තිබුණු කෙනෙක් කෝවිඩ් නිසා වයස අවුරුදු 60දී මිය යනවා කියමු. මොන අයුරකින් හෝ මේ මරණය වැළකෙනවා කියන්නේ එම පුද්ගලයාට ජීවත් වෙන්න තවත් වසර 15ක කාලයක් ලැබෙනවා කියන එකයි. ඒ අනුව, එම මරණය වැලකීම හා කෝවිඩ් නිසා මිය යන හැමෝටම ජීවත්වීම සඳහා අමතර දින ගණනක් ලැබෙනවා කියන කරුණු දෙකෙන් අදහස් වන දේවල් ගොඩක් වෙනස් නැහැ.
අපි හිතමු කෝවිඩ් හේතුවෙන් ලංකාවේ තවත් මරණ 15,000ක් සිදු විය හැකියි කියා. මේ හැම කෙනෙකුටම ජීවත් වෙන්න දින 12ක කාලයක් ලැබෙනවා කියන්නේ ජීවිත-අවුරුදු 500ක් ඉතිරි වුනා කියන එකයි. දින 24ක් ලැබුණොත් ජීවිත-අවුරුදු 1000ක්. ලාංකිකයෙකුගේ සාමාන්‍ය වයස අවුරුදු 35ක් ලෙසත්, අපේක්ෂිත ආයු කාලය අවුරුදු 75ක් ලෙසත් ගත්තොත් මෙය සමාන කළ හැක්කේ ජීවිත 25ක් බේරෙන ඒකටයි. එක් අයෙකු අවුරුදු 40ක් වැඩියෙන් ජීවත් වුනොත් 25 දෙනෙකුගෙන් ජීවිත අවුරුදු 1000ක් හැදෙනවනේ. පවතින තත්ත්වය යටතේ දින 12ක් රට වැහුවොත් ලැබෙන්නේ ඔය වගේ වාසියක් පමණයි.
මතක තියාගන්න අපි මේ ඇස්තමේන්තුව කළේ දින දහයක් රට වැසීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ඵලදායී ප්‍රතිජනන අගය පැවති මට්ටමෙන් 25% මට්ටමට අඩු වී, ඒ හරහා, රට වසා දින 12කට පසුව (ඒ කියන්නේ රට නැවත විවෘත කර දින 2කට පසු) දෛනික කෝවිඩ් මරණ ප්‍රමාණය දැන් තිබෙන 200 මට්ටමේ සිට 100 මට්ටම දක්වා අඩු වෙයි කියන උපකල්පනය යටතේ. බොහෝ විට රට වැසීමේ බලපෑම ඊට වඩා අඩු විය හැකියි.
හැබැයි මේ විදිහට රට වසා තිබෙන දින 12 තුළ රටේ කළ හැකි අනෙකුත් වෙනස්කම් නිසා මීට වඩා විශාල වාසියක් ලැබෙන්න පුළුවන්. උදාහරණයක් විදිහට ඇමරිකාව මුලින්ම රට වසා දැම්මේ රටේ සෞඛ්‍ය පද්ධතිය පුළුල් කිරීම සඳහා කාලය ලබා ගන්න. ඒ කාලය තුළ මෝටර් රථ හදන කර්මාන්ත ශාලා වෙන්ටිලේටර් හදන්න පටන් ගත්තා. පසුව ලංකාව ඇතුළු රටවලට ඇමරිකාව බෙදා දුන්නේ මේ වෙන්ටිලේටර්. රටේ සෞඛ්‍ය පද්ධතියේ ධාරිතාව වැඩි කිරීම සඳහා තවත් බොහෝ දේවල් කළා. මෙහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, කෝවිඩ් නිසා සිදුවන මරණ අඩු නොවුණත්, කෝවිඩ් සඳහා ප්‍රතිකාර නොලැබීමෙන් සිදුවිය හැකිව තිබුණු මරණ වලක්වා ගත හැකි වුනා.
රට වසා තැබීමෙන් ලංකාවට ලැබෙන ප්‍රධානම වාසිය එම කාලය තුළ සැලකිය යුතු පිරිසකට එන්නත් මාත්‍රා සම්පූර්ණ කිරීමට අවස්ථාව ලැබීමයි. රජයේ සංඛ්‍යාලේඛණ අනුව මේ වන විට ලංකාවේ වයස අවුරුදු 30 ඉක්මවූ හැමෝටම වගේ එන්නතේ එක් මාත්‍රාවක් ලබා දීලා. රට වසා තැබෙන කාලය තුළ එන්නතේ දෙවන මාත්‍රාව ලබාගෙන නොමැති අයට කඩිනමින් එම මාත්‍රාව ලබා දීමට නියමිතයි. මෙහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස රට නැවත විවෘත කිරීමෙන් පසුව වෛරසයේ ව්‍යාප්තිය යම් තරමකින් අඩු වීමට නියමිත නමුත් එයින් සිදු වනු ඇත්තේ වෛරසය ආසාදනය වීම මන්දගාමී වීම පමණයි.
එන්නත් මාත්‍රා සම්පූර්ණ කළ අයෙකු ආසාදිතයෙකු වුවත් මිය යාමට තිබෙන සම්භාවිතාව අඩු වෙනවා. ඒ නිසා, රට වැසීමෙන් සැලකිය යුතු ජීවිත ප්‍රමාණයක් බේරෙන්න පුළුවන්. උපකල්පන මත පදනම්ව මෙසේ බේරෙන ජීවිත ප්‍රමාණයද ඇස්තමේන්තු කළ හැකියි.
රට වහන අවස්ථාව වෙද්දීත් වයස අවුරුදු 30 ඉක්මවූ අය 100%කටම වගේ එන්නතෙහි පළමු මාත්‍රාව ලබා දී අවසන් බව කියනවනේ. එහෙත් එන්නතේ දෙවන මාත්‍රාව ලබා දී තිබෙන්නේ ඒ අයගෙන් බාගයකට වඩා අඩු පිරිසකටයි. රට වසා ඇති කාලය තුළ දෙවන මාත්‍රාව ලබා දී නැති අයටද දෙවන මාත්‍රාව ලබා දීම සැලසුමයි.
රට වැහුවා කියා එන්නත් මාත්‍රා දෙකම දැනටමත් ලබාගෙන තිබෙන අය මුහුණ දෙන අවදානමේ කලින්ම ගණන් හැදූ වෙනසට අමතර වෙනත් වෙනසක් වෙන්නේ නැහැ. එහෙත්, එක් මාත්‍රාවක් පමණක් ලබා සිටි අය මුහුණ දෙන අවදානමේ වැඩිපුර අඩුවීමක් වෙනවා.
එන්නතේ දෙවන මාත්‍රාව ලබා නැති අයට දෙවන මාත්‍රාව දෙන්න රට වහන්න අවශ්‍ය නැහැ. එය කොහොමටත් කළ හැකි දෙයක්. ඒ නිසා, දෙවන මාත්‍රාව ලබා දීම නිසාම සිදුවන අවදානම අඩු වීම රට වැසීමේ ප්‍රතිඵලයක් නෙමෙයි. රට වැසීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස මේ කණ්ඩායමට වාසියක් ලැබෙන්නේ ඔවුන්ගේ ප්‍රතිශක්තිය ඉහළ යන කාලය අතරතුර වෛරසය අසාදනය වීමේ අවදානම අඩු වීම නිසයි. ඒ කියන්නේ රට වැසීමේ හා එන්නතේ දෙවන මාත්‍රාව ලබා ගැනීමේ සම්ප්‍රයුක්ත වාසිය.
එන්නතක පළමු මාත්‍රාව පමණක් ගත් කණ්ඩායමේ අයට ඩෙල්ටා ප්‍රභේදය හමුවේ වෛරසය ආසාදනය වී රෝහල්ගත වන්නට සිදු වීමට එරෙහිව 50%ක පමණ ආරක්ෂාවක් තිබෙන බවත්, එන්නතේ දෙවන මාත්‍රාව ලබා ගත් විට මේ අවදානම 75% පමණ දක්වා අඩු වන බවත් උපකල්පනය කරමු. මේ අනුව, අවදානමෙහි 25%ක පමණ අඩුවක් සිදු වෙනවා. මෙය එතරම්ම විශ්වාසනීය ඇස්තමේන්තුවක් නෙමෙයි. එහෙත්, මේ අවදානම් වඩා නිවැරදිව ඇස්තමේන්තු කිරීම අපහසු වැඩක්. රට වසා තබන දින 10ක කාලය තුළ ප්‍රතිශක්තිය වර්ධනය වීම නිසා රෝහල්ගත වීමේ අවදානම අඩුවීම මීට වඩා ගොඩක් වැඩියි කියා හිතන්න අමාරුයි.
මේ වාසිය ලබන පිරිස මිලියන 6.5 ක පමණ, එනම් රටේ ජනගහණයෙන් 30%ක පමණ, පිරිසක්. ඒ කියන්නේ රටේ ජනගහනයෙන් 30%කගේ කෝවිඩ් හැදී රෝහල්ගත වන්නට සිදු වීමේ අවදානම මේ කාලය තුළ 25%කින් අඩු වෙනවා කියන එකයි. එනම්, සමස්තයක් ලෙස ලංකාවේ වැසියෙකුට කෝවිඩ් හැදී රෝහල්ගත වන්නට සිදු වීමේ අවදානම 7.5%කින් පමණ අඩුවීමක්.
දැනට රටේ සිටින රෝහල්ගත විය යුතු මට්ටමේ කෝවිඩ් ආසාදිතයින් ප්‍රමාණය 40,000ක් පමණ බවත්, රට නොවැසුවේනම් මෙම ප්‍රමාණය දින 12කින් තවත් 40,000කින් වැඩි විය හැකිව තිබුණු බවත්, රට වැසීම නිසා එම ප්‍රමාණය 10,000 දක්වා අඩු වන බවත් උපකල්පනය කරමු. මේ අනුව, රට වැසීම හේතුවෙන් 30,000ක පමණ පිරිසකගේ කෝවිඩ් හැදී රෝහල්ගත වන්නට සිදු වීමේ අවදානම 7.5%කින් අඩු වෙනවා.මෙය කෝවිඩ් හේතුවෙන් රෝහල්ගත වීම් ප්‍රමාණය 2,250කින් පමණ අඩුවීමක්. රෝහල්ගත වන අයගෙන් 5%ක් මිය යන සේ සැලකුවොත් කෝවිඩ් මරණ ප්‍රමාණය 225කින් පමණ අඩු වීමක්. ඉහතින් ගණන් හැදූ මරණ 25ද සමඟ දැන් එකතුව රට වැසීම නිසා නොසිදුවන මරණ 250ක්.
මේ වෙද්දීත් ලංකාවේ සෞඛ්‍ය පද්ධතිය එහි ධාරිතාව ඉක්මවා ඇති බව පැහැදිලියි. ඒ නිසා, වෛරසය පැතිරීම මන්දගාමී කර ගැනීමෙන් වලක්වා ගත හැකි කෝවිඩ් මරණ වලට අමතරව, අවශ්‍ය ප්‍රතිකාර නොමැති කමින් සිදු විය හැකි මරණ යම් ප්‍රමාණයක්ද වලක්වා ගත හැකියි. මේ ප්‍රමාණය ඉහත ඇස්තමේන්තුවෙන් 20%ක් පමණ සේ සැලකුවොත් ඒ හරහා වැළකෙන මරණ ප්‍රමාණය 50ක් පමණ වෙනවා. එම මරණ ප්‍රමාණයද අනුව දින දහයක් රට වැසීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ඉතිරි වන ජීවිත ප්‍රමාණය 300ක් පමණ.
කෙසේ වුවත් ඉහත ප්‍රමාණයෙන් රට වැසීම නිසාම ඉතිරි වන ජීවිත ප්‍රමාණය 25ක් පමණයි. ඉතිරි ජීවිත බේරෙන්නේ හරියටම මේ අවස්ථාවේදීම රට වැසීම හා රට වසා තිබෙන කාලය තුළ එන්නත් මාත්‍රා ලබා දීම සම්පූර්ණ කිරීම නිසා. දෙවනු කී වාසි එකවර ලැබෙන වාසියක් මිස රට වසා තැබීමෙන් දිගින් දිගටම ලැබෙන වාසි නෙමෙයි. ඒ වගේම මේ ගණනය කිරීම් කළේ රට වැසීමෙන් ඵලදායී ප්‍රතිජනන අගය 75%කින් අඩු වුවහොත් යන පදනම මතයි. බොහෝ විට එය එසේ නොවිය හැකියි. මෙය දින දහයකට පසු පරීක්ෂා කර බැලිය හැකි දෙයක්.
යම් ජීවිත ප්‍රමාණයක් බේරෙන නමුත් දැන් පවතින තත්ත්වය අනුව රට වැහුවා කියා ලංකාවේ කෝවිඩ් පැතිරෙන එක නවත්වන්නනම් බැහැ. රට වසා ඇති කාලය තුළ යම් පාලනය වීමක් සිදු වුවත් රට නැවත විවෘත කළ තැන් පටන් නැවතත් වෛරසය පැතිරීම නොවැලැක්විය හැකි දෙයක්. වේගවත් එන්නත්කරනය මගින් වුවද කළ හැක්කේ හානි අවම කිරීමක් පමණයි.
