රුපියලේ අනාගතය කුමක්ද?

අලුත් වැඩක්! ඉදිරියට යනවද කියන එක තීරණය වෙන්නේ ප්‍රතිචාර අනුවයි.

කිසියම් හේතුවක් නිසා ජංගම දුරකථන වලින් පිවිසෙන අයට වීඩියෝව පෙනෙන්නේ නැහැ. පහත ලින්ක් එක හරහා වීඩියෝවට යා හැකියි: https://www.youtube.com/watch?v=echr-J7HYhQ

සෙනසුරු අපලයෙන් බේරෙන්නේ කොහොමද?

ලංකාවේ බොහෝ දෙනෙක් ජ්‍යෝතිෂය විශ්වාස කරනවා. ජ්‍යෝතිෂය විශ්වාස කරන අය සෙනසුරු ඒරාෂ්ඨකය සලකන්නේ ඉතාම නරක අපල කාලයක් ලෙසයි. සෙනසුරු මාරුවක් සිදු වන විට ලංකාවේ බොහෝ දෙනෙක් තමන්ගේ කේන්ද්‍ර පරීක්ෂා කර ගන්නවා. සෙනසුරු ඒරාෂ්ඨක එහෙමත් නැත්නම් සාමාන්‍ය ව්‍යවහාරය අනුව "හෙනහුරාගේ අපලේ" ලැබෙන ආකාර ගණනාවක් තිබෙනවා. ඒ අතරින් ලග්න ඒරාෂ්ඨකය හෝ ජන්ම ඒරාෂ්ඨකය ලබපුවහම එය ගෙවෙන්න වසර හත හමාරක පමණ කාලයක් යනවා. සෙනසුරු ඒරාෂ්ඨකය ගැන දැන නොසිටියත්, හෙනහුරා අවුරුදු හතහමාරක් විෂ්ණු දෙවියන්ටත් බට කොළ කවපු කතාව ජ්‍යෝතිෂය විශ්වාස නොකරන අයෙක් වුවත් අසා නොතිබෙන්න හේතුවක් නැහැ.

ජ්‍යෝතිෂය පදනම් වී තිබෙන්නේ පෘථිවියට සාපේක්ෂව සිදු වන අනෙකුත් ග්‍රහයන්ගේ චලනය මතයි. කේන්ද්‍ර සටහනකින්  කරන්නේ කිසියම් මොහොතක පෘථිවියට සාපේක්ෂව අනෙකුත් ග්‍රහයින්ගේ පිහිටීම සටහන් කර තබන එකයි. මෙහිදී පොළොවට සාපේක්ෂ අහස කොටස් දොළහකට බෙදා එම එක් එක් කොටසක් තුළ දැකිය හැකි ග්‍රහයින් අදාළ කොටු වල සටහන් කරනවා.

සෙනසුරා හෙවත් ශනි ග්‍රහයා සූර්ය ග්‍රහ මණ්ඩලයේ සූර්යයාට බොහෝ ඈතින් වූ පථයක චලනය වන ග්‍රහයෙක්. පෘථිවිය චලනය වන්නේ සෙනසුරුට සාපේක්ෂව සූර්යයාට කිට්ටුවෙන් නිසා පෘථිවියට සාපේක්ෂව ශනි ග්‍රහයාට වටයක් සම්පූර්ණ කරන්න වසර තිහක පමණ කාලයක් ගත වෙනවා. ඒ නිසා, කිසියම් මොහොතක අඳින කේන්ද්‍ර සටහනක ශනි ග්‍රහයා ලකුණු කෙරෙන තැනට වටයක් ගොස් නැවත ආපසු එන්නට ශනි ග්‍රහයාට වසර තිහක පමණ කාලයක් ගත වෙනවා. ලග්න දොළහක් තිබෙන නිසා එක ලග්නයක සීමාව පසු කරන්න සෙනසුරුට වසර දෙකහමාරක පමණ කාලයක් ගත වෙනවා.

සෙනසුරු කිසියම් පුද්ගලයෙකුගේ උපන් ලග්නය, ඊට පෙර ලග්නය හා ඊට පසු ලග්නය පසුකරන කාලය සෙනසුරුගේ ලග්න ඒරාෂ්ඨකය ලෙස හැඳින්වෙනවා. මේ කොටු තුන පහු කරන්න ආසන්න වශයෙන් වසර හතහමාරක් පමණ ගත වෙනවා. එහෙත් මෙය සාපේක්ෂ චලිතයක් නිසා කාලය අඩු වැඩි වෙන්න පුළුවන්. කිසියම් පුද්ගලයකුට බොහෝ විට ජීවිත කාලය තුළ තෙවරක් සෙනසුරුගේ ලග්න ඒරාෂ්ඨකය ලබනවා. එහෙත්, තෙවන වර දක්වා හැමෝම ජීවත් නොවෙන්න පුළුවන්.

උදාහරණයක් විදිහට, 1948 පෙබරවාරි 4 දින උදේ 7:30ට කොළඹදී උපන් කෙනෙක්ගේ ලග්නය කුම්භ ලග්නයයි. ලංකාවට නිදහස ලැබුණේ මේ වෙලාවේදී නිසා ලංකාවේ රාජ්‍ය ලග්නයද කුම්භ ලග්නය සේ සලකනවා. කුම්භ ලග්නයට පෙර ලග්නය මකර ලග්නයයි. කුම්භ ලග්නයට පසු ලග්නය මීන ලග්නයයි. මේ අනුව, ලංකාවේ රාජ්‍ය කේන්ද්‍රය අනුව, මකර-කුම්භ-මීන රාශි වල සෙනසුරා ගමන් කරන කාලය සෙනසුරුගේ ලග්න ඒරාෂ්ඨක කාලය ලෙස සැලකිය හැකියි.  මකරාගේ කොටුවට සෙනසුරා ආවා කියන්නේ ඒරාෂ්ඨක කාලය ලබලා!

පසුගිය 2020 ජනවාරි 24 වෙනිදා සෙනසුරා මකර රාශියට ඇතුළු වුනා. මකර-කුම්භ-මීන රාශි හරහා ගමන් කරමින් සිටින සෙනසුරා මීන රාශියෙන් පිටව යන්නේ 2027 ජූනි මාසයේදී. මේ වසර හත හමාරක කාලය 1948 පෙබරවාරි 4 දින උදේ 7:30ට කොළඹදී උපන් කෙනෙකුගේ සෙනසුරු ඒරාෂ්ඨක කාලයක් සේ හඳුන්වන්න පුළුවන්. ජනශ්‍රැතිය අනුව, විෂ්ණු දෙවියන්ට බට කොළ කන්න සිදු වුනේත් සෙනසුරු ඒරාෂ්ඨක කාලයකයි.

විෂ්ණු දෙවියෝ ගැන කවුරු වුනත් අහලා තියෙනවනේ. ඔහුගේ බිරිඳ ලක්ෂ්මී. ධනයට අධිපති. සෙනසුරු ඒරාෂ්ඨක කාලය ලබන තුරුම විෂ්ණු ලක්ෂ්මීත් එක්ක ඉතාම සතුටින් දිව්‍ය භෝජන වළඳමින්, දෙවු සැප ලබමින් කාලය ගත කරලා තියෙනවා. ඔහොම ඉඳිද්දී හදිසියේම දවසක සෙනසුරා ඇවිදින් දැන් එළැඹෙන්නේ තමන්ගේ කාලය බව විෂ්ණු දෙවියන්ට මතක් කරලා. මේ වගේ දැනුම් දීමක් විෂ්ණු දෙවියන්ට වුනත් නොසලකා හරින්න බැහැනේ. සෙනසුරා එක්ක සෙල්ලම් නැහැ!

කොහොම වුනත් විෂ්ණු දෙවියෝ වගේ බලවත් කෙනෙක්ට පුළුවන්ද සෙනසුරාට වුනත් සෙකන්ඩ් වෙන්න? මොන නව නිංගිරාවක්ද? ඒ නිසා, විෂ්ණු දෙවියෝ කල්පනා කරනවා අපල කාලය ගෙවුනට පස්සේ  "මම තමයි හොඳටම කළේ" කියා කියන්න ක්‍රමයක්. ඔහොම කල්පනා කරලා අන්තිමට තීරණය කරනවා අපලය ගෙවෙන තුරු ඇත් වේශයක් අරගෙන සෙනසුරුට හොයා ගන්න බැරි කැලේක හැංගිලා ඉන්න. කොහොමද ටිකිරි මොළේ?

ඉතිං විෂ්ණු දෙවියෝ ඇත් වේශයක් අරගෙන කැලේකට යනවා. මේක බට කැලයක්. බට කැලේක දිව්‍ය භෝජන නැහැනේ. ඒ නිසා, අවුරුදු හතහමාරක් තිස්සෙම බට කොළ කකා කාලය ගෙවනවා. සෙනසුරු අපලය ගෙවුනට පස්සේ නැවත දිව්‍ය ලෝකයට ඇවිත් සෙනසුරාට කෝචෝක් පාරක් දානවා.

"තමුසේ හැමෝටම අපල කළාට අවුරුදු හතහමාරක් තිස්සෙම මාව අල්ල ගන්න බැරි වුනානේ?" 

මම තමයි පළමු වරට සෙනසුරු අපලෙන් බේරුණේ!

සෙනසුරා කට කොණකින් කින්ඩි හිනාවක් දානවා.

"ඔබ වගේ බලවත් දෙවි කෙනෙක්ට දිව්‍ය භෝජන අත ඇරලා, ලක්ෂ්මිය සමඟ කිසිදු ඇසුරක් නැතිව, අවුරුදු හත හමාරක් කැලේක හැංගිලා බට කොළ කන්න සලස්සන එකට වඩා තවත් කරන්න පුළුවන් අපලයක් තියෙනවද?'

මේ කතාව මට මතක් වුනේ මගේ මිතුරෙක් අහපු ප්‍රශ්නයක් නිසා.

"ආනයන පාලනය කරලා ලංකාවට පවතින ආර්ථික අර්බුදයෙන් ගොඩ යන්න බැරි වෙයිද?"

ලංකාව ආර්ථික අර්බුදයක ඉන්න බව අපි කවුරුත් දන්නවා. මේක විදේශ අංශයේ අර්බුදයක්. ඒ අනුව, ආර්ථිකය කඩා වැටුනොත් වෙන්නේ කුමක්ද?

මෙහි බලපෑම ප්‍රධාන වශයෙන්ම තියෙන්නේ විණිමය අනුපාතිකයට. නරක තත්ත්වයක් යටතේ ඩොලරයක මිල එක වර විශාල ලෙස ඉහළ යා හැකියි. ඉන් පසු, ආනයන වල රුපියල් මිල ඉහළ යන නිසා බොහෝ දේ පෙර තරමට ආනයනය කරන්න බැරි වෙයි. උදාහරණයක් විදිහට ගොවීන්ට අවශ්‍ය පමණ පෝර ආනයනය කරන්න නොහැකි වී, එය අස්වැන්න අඩු කිරීමට හේතු වෙන්න පුළුවන්. අවශ්‍ය පමණ තෙල් ආනයනය කරන්න බැරි වෙන්න පුළුවන්. මිල අධික නිසා වාහන අවශ්‍ය ඇතැම් අයට වාහන ආනයනය කරන්න බැරි වෙන්න පුළුවන්. කර්මාන්ත සඳහා අවශ්‍ය අමුද්‍රව්‍ය ආනයනය කරන්න බැරි වී එය ආර්ථික වර්ධනය කෙරෙහි නරක ලෙස බලපාන්න පුළුවන්. රට තුළ බොහෝ දෙනෙකුට ආනයනික භාණ්ඩ මිල දී ගත නොහැකි තත්ත්වයක් ඇති විය හැකියි. මේ දේවල් වෙන්නේ විණිමය අනුපාතිකය එක වර කඩා වැටුණොත්.

ආනයන පාලනය කිරීමෙන් විණිමය අනුපාතිකය කඩා වැටෙන එක වලක්වා ගන්න පුළුවන්!

දැන් රාජ්‍ය ණය කොපමණද?

අප්‍රේල් අවසානය වෙද්දී ලංකාවේ රාජ්‍ය ණය ප්‍රමාණය රුපියල් බිලියන 16,288 දක්වා ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. බිලියන ගණන් ඇඟට නොදැනෙන නිසා මේ ණය ප්‍රමාණය ලංකාවේ ජනගහණයෙන් බෙදූ විට එක් අයෙකුට රුපියල් ලක්ෂ හත හමාරක පමණ ප්‍රමාණයක්. ඒ වගේම, පසුගිය වසරේ රජයේ සමස්ත ආදායම මෙන් දොළොස් ගුණයකට ආසන්න මුදලක්. 2019 අවසානයේ පැවති මට්ටමට සාපේක්ෂව, මාස 16ක කාලයක් තුළ, දේශීය ණය 46%කින්ද විදේශීය ණය වල රුපියල් අගය 3%කින්ද සමස්ත ණය 25%කින්ද ඉහළ ගොස් තිබෙනවා.

රාජ්‍ය ණය ප්‍රශ්නය හා විදේශ ණය ප්‍රශ්නය ප්‍රශ්න දෙකක්. විදේශ ණය වලින් කොටසක් රාජ්‍ය ණය වන අතර රාජ්‍ය ණය වලින් කොටසක් විදේශ ණයයි. විදේශ ණය ප්‍රශ්නයටද හේතු වී තිබෙන්නේ රාජ්‍ය ණය ප්‍රශ්නය වුවත් එය එකම හේතුව නෙමෙයි. ලංකාවේ විදේශ විණිමය ප්‍රතිපත්තියත් විදේශ ණය ප්‍රශ්නයට හේතුවක්. 

සල්ලි අච්චු ගසා රාජ්‍ය ණය ප්‍රශ්නය තාවකාලිකව විසඳා ගත හැකි වුවත් විදේශ ණය ප්‍රශ්නය එසේ විසඳා ගන්න බැහැ. මේ මොහොතේ ලංකාවේ රජය මුහුණ දී සිටින ගැටලුව එයයි. 

(Image: dailymirror.lk)

ඇයි රත්තරං හැංගිලා?

 

ලංකානිවුස්වෙබ් වාර්තාවකට අනුව ලංකාව තුළ දැඩි රත්තරන් හිඟයක් ඇති වෙලා. මෙයට හේතුව "රන් ආභරණ නිෂ්පාදකයන් ඔවුන් සතු රත්රන් තොග සඟවා තබා ගනිමින් සීමිත ප්‍රමාණයක් පමණක් වෙළඳපොලට නිදහස් කිරීම" බවත් "දේශීය වෙළඳපොල තුළ රන් පවුමක මිල රුපියල් 124,000 දක්වා ඉහළ ගොස් තිබෙන" බවත් එම වාර්තාවේම සඳහන්.

මේ බඩු හංගන කතාව කියන්නේ රත්තරන් හා අදාළව පමණක් නෙමෙයි. පෝර ගැනත් ඔය කතාවම කියනවා. කලකට පෙර හාල් ගැන කිව්වෙත් ඔය කතාවමයි. භාණ්ඩයකට පුද්ගලයෙකුට සාපේක්ෂ වටිනාකමක් මිසක් නිරපේක්ෂ වාස්තවික වටිනාකමක් නැති බව තේරුම් ගෙන ඉන්න අයටනම් මේ සිද්ද වෙන්නේ කුමක්ද කියා තේරුම් ගන්න අමාරු වෙන එකක් නැහැ. වටිනාකම ගැන ශ්‍රම න්‍යාය පමණක් දන්න අය කනිපින්දම් ගාන එක පුදුමයක් නෙමෙයි.

ලංකාවෙන් රත්තරන් හම්බ වෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා ලංකාවේ රත්තරන් සැපයුම තීරණය වෙන්නේ ආනයන මත. ආනයන සිදු නොවන තාක් රට ඇතුළේ රත්තරන් සැපයුම වෙනස් වෙන්නේ නැහැ. අනෙක් පැත්තෙන් මේ දවස් වල රුපියලේ අගය කඩා වැටීමේ අවදානම ගැන ගොඩක් අය ඉන්නේ සැලකිල්ලෙන්. ඒ නිසා, තමන්ගේ රුපියල් ඩොලර්, රත්තරන් වගේ දේවල් වලට මාරු කරලා අගය ආරක්ෂා කර ගන්න උනන්දුවක් රටේ ඇති වී තිබෙනවා. ඒ නිසා, ඩොලර් ඉල්ලුම වගේම රත්තරන් ඉල්ලුමත් ඉහළ ගිහින්. සැපයුම එසේම තියෙද්දී ඉල්ලුම වැඩි වුනහම මිල ඉහළ යනවා.

මූලික ආර්ථික විද්‍යා න්‍යාය අනුව ඉල්ලුම හා සැපයුම අතර පරතරයක් ඇති වූ විට මිල යාන්ත්‍රනය ක්‍රියාත්මක වී එම පරතරය නැති කරනවා. මිල වැඩි වෙද්දී භාණ්ඩයක් සපයන්න නිෂ්පාදකයින්ට තිබෙන උනන්දුව වැඩි වෙලා ඉල්ලුම තරමටම සැපයුම වැඩි වීම හරහායි මේ පරතරය නැති වෙන්නේ. නමුත් රත්තරන් ලංකාවේ නිපදවන්න බැරි නිසා මිල කොයි තරම් ඉහළ ගියත් දේශීය සැපයුම වැඩි වෙන්නේ නැහැ. සැපයුම වැඩි වෙන්නේ රත්තරන් ආනයනය කළොත් පමණයි. එයට ඉඩ නොලැබෙන තුරු ඉල්ලුම හා සැපයුම පහසුවෙන් සමතුලිත වෙන්නේ නැහැ.

පෝර සම්බන්ධව තත්ත්වයත් මීටම සමානයි. පෝර ලංකාවේ නිපදවන්න බැරිකමක් නැතත් එය හදිස්සියෙන් කරන්න බැහැ. ඒ නිසා, හදිස්සියේම ආනයන තහනම් කළ විට ඉල්ලුම හා සැපයුම අතර, මිල යාන්ත්‍රනය තුලින් පහසුවෙන් නැති කළ නොහැකි, පරතරයක් ඇති වෙනවා. අඩු පරිමාණයකින් වුවත් හාල් සම්බන්ධව තත්ත්වයත් ඕකමයි. 

රටක ආර්ථික-දේශපාලන ක්‍රමය කොයි තරම් ධනවාදයෙන් ඈත්ව තිබුණත්, කොයි තරම් සමාජවාදයට බරව තිබුණත්, මූලික මිනිස් හැසිරීම් වල ස්වභාවය වෙනස් වෙන්නේ නැහැ. මිනිස්සු බොහෝ දෙනෙක් හැකි හැම විටම ලාබ හොයනවා. යම් හෙයකින් රුපියලේ අගය විශාල ලෙස කඩා වැටුනොත් රුපියල් අතේ තියාගෙන ඉන්න අයට වෙන්නේ විශාල පාඩුවක්. දැනට වුනත් බැංකු පොලිය උද්ධමන අනුපාතිකයට වඩා අඩුයි. රුපියල් ඩොලර් වලට හරි රත්තරන් වලට හරි මාරු කිරීම මේ අවදානම අවම කර ගත හැකි ක්‍රමයක්. ධනවාදය ගැන හරි ආර්ථික විද්‍යාව ගැන හරි හාන්කවිසියක් නොදැන හිටියත් මිනිස්සුන්ට ඔය ටික තේරෙනවා. ඒ නිසා, රුපියල් වලට වගේම ඩොලර් වලටත් මේ වෙලාවේ විශාල ඉල්ලුමක් ඇති වී තිබෙන බවයි පෙනෙන්නේ.

ඉල්ලුම කොයි තරම් ඉහළ ගියත් ඩොලර් හෝ රත්තරන් හෝ සැපයුම ඉහළ යන බවක් පෙනෙන්නට නැහැ. ඒ නිසා, ඉල්ලුම හා සැපයුම නුදුරු දිනක සමතුලිත වන බවක් පෙනෙන්නත් නැහැ. ඒ කියන්නේ, රත්තරන් වල වගේම ඩොලර් එකේත් මිල ඉහළ යාමේ විභවයක් මිසක් පහළ යාමේ විභවයක් පෙනෙන්න නැහැ. 

ඔය වගේ වෙලාවක සිහියක් බුද්ධියක් තියෙන කෙනෙක් ස්වේච්ඡාවෙන් තමන් සතු ඩොලර් හෝ රත්තරන් හෝ විකුණන්නේ නැහැ. මොකද තමන්ට සාපේක්ෂව මේවායේ වටිනාකම වෙළඳපොළ වටිනාකමට වඩා වැඩියි. පෝර හෝ හාල් හා අදාළව වෙන්නෙත් ඕකමයි. රත්තරන් තොග තිබෙන අය මිල වැඩි වනු ඇතැයි අපේක්ෂාවෙන් තමන් සතු රත්තරන් නොවිකුණා සිටිද්දී රත්තරන් වලට ඉල්ලුම ඉහළ ගියාම මිල ඉහළ යන එක පුදුමයක් නෙමෙයි. 

චීන කොමියුනිස්ට් පක්ෂයේ සියවස වෙනුවෙන් මහ බැංකුව විසින් රුපියල් දහසක රන් කාසියක් නිකුත් කරලා. මුහුණත වටිනාකම රුපියල් දහසක් වුනත් මේ රන් කාසිය රුපියල් දහසක් ගෙවා මහ බැංකුවෙන් මිල දී ගන්න බැහැ. මහ බැංකුව විසින් කාසියක් විකුණන්නේ රුපියල් 220,000ක මුදලකට.

ලංකාවට නිදහස ලැබෙන කොට ඇමරිකන් ඩොලරයක් රුපියල් 3.30ක් පමණයි. රන් අවුන්සයක නිල මිල ඇමරිකන් ඩොලර් 35යි. ඒ කියන්නේ රන් අවුන්සයක් රුපියල් 116කට අඩුයි. චීන කොමියුනිස්ට් පක්ෂයේ අඩ සියවස සැමරූ 1971 කාලය වෙද්දීත් ඩොලරයක් රුපියල් 5.95යි. රන් අවුන්සයක් රුපියල් 208ක් පමණ. නිදහසෙන් පසුව දිගින් දිගටම රුපියල අවප්‍රමාණය වී තිබුනත්, ඒ වෙද්දීත් නිල වටිනාකම අනුව රුපියල් දහසක් ගෙවා රන් අවුන්ස 4.8ක් මිල දී ගත හැකිව තිබුණා. රන් අවුන්ස 4.8ක රත්තරන් කියන්නේ චීන කොමියුනිස්ට් පක්ෂයේ සියවස වෙනුවෙන් නිකුත් කළ රන් කාසියක තිබෙන රත්තරන් ප්‍රමාණය වගේ 13.57 ගුණයක්. ඒ කියන්නේ මේ කාසියේ තිබෙන රත්තරන් ප්‍රමාණයේ වටිනාකම ඒ වෙද්දී රුපියල් 73.68ක් පමණයි.

දැන් චීනය කොමියුනිස්ට් පක්ෂයේ සියවස සමරනවා. පහුගිය අවුරුදු පණහක මහ බැංකුවේ කෙරුවාව නිසා රුපියල කොයි තරම් බාල්දු වෙලාද කියනවානම් 1971දී රුපියල් 73.68ක වටිනාකමක් තිබුණු රත්තරන් ප්‍රමාණයක් දමලා හදපු රුපියල් දහසක කාසිය දැන් මහ බැංකුවට එහි මුහුණත වටිනාකමට විකුණන්න බැහැ. රුපියල් 1000 විකුණන්නේ රුපියල් 220,000කට.

අලුත් කාසියක කැරට් 22 රත්තරන් ග්‍රෑම් 12ක් තිබෙනවා. රන් පවුමක තිබෙන්නේ ග්‍රෑම් 7.98ක් පමණ. ඒ කියන්නේ මහ බැංකුව විසින් මේ කාසියේ මිල නියම කර තිබෙන පදනම අනුව බැලුවොත් මේ වෙද්දී රන් පවුමක වටිනාකම රුපියල් 146,300ක් විය යුතුයි. එහෙම තියෙද්දී වෙළඳපොළේ රන් පවුමක මිල රුපියල් 124,000ක් කියා කියන්නේ ගොඩක් අඩු මිලක්. මහ බැංකුව විසින්ම රන් පවුමක් රුපියල් 146,300කට මිල නියම කරද්දී රත්තරන් තොග අතේ තියෙන අය තමන්ගේ රත්තරන් රුපියල් 124,000 ගානේ නොවිකුණා මිල තවත් වැඩි වන තුරු බලා ඉන්න එක අහන්නත් දෙයක්ද?

ලංකාවට ආසියාවෙන් පළමු තැනක්!

පයිසර් එන්නත මිල දී ගත් පළමු දකුණු ආසියානු රට ලංකාව බව ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ විසින් ට්විටර් හරහා ප්‍රචාරය කර අනෙක් පැත්ත හැරෙද්දී එය එසේ නොවන බව වෙනත් අය පෙන්වා දී තිබෙනවා. මාල දිවයින් රජය එරට වැසියන්ට ලබා දී ඇත්තේ නොමිලේ ලැබුණු පයිසර් එන්නත් පමණක්නම් ජනාධිපති රාජපක්ෂගේ ප්‍රකාශය නිවැරදි විය හැකියි. කොහොම වුනත් මේ ප්‍රකාශයෙන්ද පෙනෙන්නේ "අපි තමයි ඉහළින්ම ඉන්නේ" උන්මාදයයි.  

මේ වන විට ඒක පුද්ගල ආදායම වගේම ආයු අපේක්ෂාව අතින්ද දකුණු ආසියානු කලාපයේ ඉදිරියෙන්ම සිටින රට මාල දිවයින නිසා ලංකාවට දකුණු ආසියාවේ හෝ පළමු වැනියා වීමට තිබෙන අවස්ථා අඩු වෙමින් තිබුණත් බ්ලූම්බර්ග් විසින් වාර්තා කරන පරිදි ණය ආපසු නොගෙවීමේ අවදානම අතින් මේ වන විට ලංකාව ආසියා-ශාන්තිකර කලාපයේම පළමු තැනට පැමිණ තිබෙනවා. මේ බව සඳහන් කරමින් ඊයේ පළ වූ බ්ලූම්බර්ග් විශ්ලේෂණ වාර්තාව වොෂින්ටන් පෝස්ට් ඇතුළු වෙනත් මාධ්‍ය වලද ප්‍රචාරය වී තිබෙනවා.

දිගුකාලීන බැඳුම්කරයක ආයෝජනය කරන්නෙකුට තම ආයෝජනය අහිමි වීමේ අවදානමක් තිබෙනවා. මේ සඳහා හොඳම උදාහරණයක් වන්නේ ග්‍රීක බැඳුම්කර වල ආයෝජනය කිරීමෙන් ලංකාවට සිදු වූ පාඩුවයි. මෙසේ තම ආයෝජනය ආපසු නොලැබීමේ අවදානම අවම කර ගැනීම සඳහා ආයෝජකයෙකුට ස්වොප් ගිවිසුමක් අත්සන් කළ හැකියි. මෙවැනි ගිවිසුමක් ණය පෙරනිමි හුවමාරු ගිවිසුමක් (credit default swap) ලෙස හැඳින්වෙනවා. මෙය එක්තරා ආකාරයක රක්ෂණ ගිවිසුමක් ලෙසද හැඳින්විය හැකියි. 

ණය අවදානම අඩු රටක බැඳුම්කරයක් සඳහා ණය පෙරනිමි හුවමාරු ගිවිසුමක් මිල දී ගැනීම සඳහා ගෙවිය යුත්තේ බැඳුම්කරයේ මුහුණත වටිනාකමෙන් 0.1% නොඉක්මවන සුළු මුදලක් වුවත් ලංකාවේ ස්වෛරීත්ව බැඳුම්කර වල පස් අවුරුදු ණය අවදානමට එරෙහිව ණය පෙරනිමි හුවමාරු ගිවිසුමක් මිල දී ගැනීම සඳහා ගෙවිය යුතු මුදල මේ වන විට 15.53% දක්වා ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. ඒ අතරම බ්ලූම්බර්ග් ගණන් බැලීම් අනුව ඉදිරි වසර තුළ ලංකාවට ණය ආපසු ගෙවීමට නොහැකි වීමේ අවදානම 27.9% දක්වා ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. මෙම අගය 1.5% ඉක්මවීම අධි අවදානමක් ලෙස ඔවුන් සලකනවා. ඒ අනුව, ලංකාව ණය පැහැර හැරීමේ අවදානම අතින් මේ වන විට ආසියා-ශාන්තිකර කලාපයෙන්ම පළමු තැනට පැමිණ සිටිනවා. 

Sri Lanka's 1-year default probability is the highest in the Asia-Pacific

Source: Bloomberg

Note: Bloomberg's debt default probability scale lists any score above 1.5% as an indication of high risk of failure to pay

මහ බැංකුව උගස් කර ණය ගැනීම

මේ වෙලාවේ ලංකාව විසින් කරමින් සිටින දෙය හැඳින්විය හැකි හොඳම ආකාරය "මහ බැංකුව උගස් කර ණය ගැනීම" කියන එකයි. ලංකාවේ ආර්ථික අර්බුදයට පාදක හේතුව වන අයවැය හිඟය පියවා ගැනීම සඳහා දිගින් දිගටම විදේශ ණය ගැනීම නිසා ලංකාවේ රජය අර්බුදයකට ගියා. මෙය අද ඊයේ සිදු වූ දෙයක් නෙමෙයි. 

වැඩි වැඩියෙන් ණය ගනිද්දී ලංකාවේ රජයට තව තවත් විදේශ ණය ලබා ගැනීම අසීරු වුනා. මෙහිදී මධ්‍යම රජයේ ණය අඩුවෙන් පෙන්වීමේ උපක්‍රමයක් විදිහට රාජ්‍ය සංස්ථා හරහා ණය ගත්තා. ඉන් පසුව සෘජුව හා වක්‍රව වාණිජ බැංකු හරහා විදේශ ණය ලබා ගත්තා. මේ සියල්ලේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස මේ වෙද්දී ලංකාවේ මධ්‍යම රජය වගේම රාජ්‍ය සංස්ථා හා වාණිජ බැංකුද එකිනෙක හා ගැට ගැහුණු ණය අවදානමක පැටලී ඉන්නවා. මේ දිය සුලිය කරා අවසාන වශයෙන් මහ බැංකුවද ඇදෙමින් සිටිනවා. 

රටක ආර්ථික ක්‍රියාකාරිත්වය තේරුම් ගත යුත්තේ වෛද්‍යවරයෙකු විසින් විද්‍යාගාර පරීක්ෂණ වාර්තා තේරුම් ගන්නා ආකාරයටයි. විද්‍යාගාර පරීක්ෂණ වාර්තා සැලකිය යුත්තේ කිසියම් රෝගයක් ගැන කරන සංඥා ලෙසයි. මොනවා හෝ කර වාර්තාව හොඳ කර ගත්තා කියා රෝගය අවසන් වන්නේ නැහැ. රටක ආර්ථිකයක සැබෑ ප්‍රශ්න හඳුනාගෙන විසඳීමෙන් මිසක් සංඛ්‍යාලේඛණ ඉලක්ක කිරීමෙන් ආර්ථිකයක් අර්බුදයට යාම වලක්වන්න බැහැ.

මේ දවස් වල ලංකාවේ තේරීම වී තිබෙන්නේ මුදල් හුවමාරු ගිවිසුම්. මේ ගිවිසුම් සිදු වන්නේ රටවල් දෙකක මහ බැංකු අතරයි. මුදල් හුවමාරු ගිවිසුමක් ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නයට තාවකාලික විසඳුමක්. මෙහිදී සිදු වන්නේ මහ බැංකුවෙන් ණය අරගෙන විදේශ ණය ගෙවීමක්. මහ බැංකුව වෙනත් රටක මහ බැංකුවකින් ණය ගන්නවා.

මේ වැඩෙන් සල්ලි අච්චු ගැසීමක් වෙන්නේ නැහැ. මොකද ශුද්ධ වශයෙන් ගත්තොත් මෙහි රුපියල් සම්බන්ධයක් නැහැ. මහ බැංකුව විසින් එක පැත්තකින් ණයට ගන්න ඩොලර් (හෝ වෙනත් විදේශ ව්‍යවහාර මුදලක්) අනෙක් පැත්තෙන් ඩොලර් ලෙසම එළියට යනවා. 

හැබැයි මේ විදිහට මහ බැංකුව විසින් ණය වී ගෙවන්නේ රජයේ ණය මිසක් මහ බැංකුවේ ණය නෙමෙයි. මහ බැංකුව විසින් ණය වී ලබා ගන්නා ඩොලර් මහ බැංකුව විසින් රජයට විකුණනවා. රජය ඒ වෙනුවෙන් මුදල් ගෙවනවා. ඒ මුදල් හොයා ගන්න නැවත මහ බැංකුවට භාණ්ඩාගාර බිල්පත් විකුණනවා. දැන් රජයේ ණය ඒ විදිහටම තිබෙනවා. කලින් තිබුණු විදේශ ණය වෙනුවට දැන් තිබෙන්නේ මහ බැංකුවට වූ ණය. සංඛ්‍යාලේඛණ වල රාජ්‍ය ණය ප්‍රමාණය වෙනස් වෙන්නේ නැහැ. රාජ්‍ය ණය වෙනස් වෙන්නේ නැහැ කිවුවත් තව දුරටත් රජය ආදායම් ඉක්මවා වියදම් කරන නිසා රාජ්‍ය ණය වැඩි වෙනවා. මම කියන්නේ ඒ හැර විදේශ ණය ගෙවීම හේතුවෙන් රාජ්‍ය ණය වෙනස් වීමක් සිදු නොවන බවයි. ඒ වෙනුවට සිදු වන්නේ විදේශ ණය වෙනුවට දේශීය ණය ආදේශ වීමක්.

මේ විදිහට මහ බැංකුවෙන් ණය ගත්තත්, ඒ සල්ලි නැවත මහ බැංකුවටම යන නිසා සංචිත මුදල් විශාල ලෙස වැඩි වෙන්නේත් නැහැ. ඒ නිසා, උද්ධමනය ගැන බය වෙන්න අවශ්‍ය නැද්ද? 

ඇත්තටම වෙන්නේ ප්‍රශ්නය මහ බැංකුව පැත්තට තල්ලු කිරීමක්. දැන් රජය වෙනුවට ණය වෙන්නේ මහ බැංකුවයි. රජයේ විදේශ ණය අඩු වන ප්‍රමාණයට මහ බැංකුවේ විදේශ ණය ඉහළ යනවා. මේ විදේශ ණය මහ බැංකුව සතු විදේශ වත්කම් වලින් අඩු කළ විට මහ බැංකුවේ ශුද්ධ විදේශ වත්කම් පහළ යනවා. ඒ එක්කම රුපියලට වටිනාකමක් ලැබෙන පදනම වේගයෙන් ඛාදනය වෙනවා. 

මහ බැංකුව විසින් මුදල් හුවමාරු ගිවිසුමක් අත්සන් කළාම මහ බැංකුවට ඩොලර් එනවා. ඩොලර් වත්කම් ඉහළ යනවා. එහෙත් ඒ එක්කම අනෙක් පැත්තෙන් ඊට හරියටම සමානව ඩොලර් බැරකම්ද ඉහළ යනවා. ඒ නිසා මහ බැංකුවේ ශුද්ධ විදේශ වත්කම් වෙනස් වෙන්නේ නැහැ. වෙනත් විදිහකින් කිවුවොත් මුදල් හුවමාරු ගිවිසුම් නිසා මහ බැංකුවේ ශුද්ධ විදේශ සංචිත ඉහළ යන්නේ නැහැ.

මේ විදිහට මහ බැංකුව මුදල් හුවමාරු ගිවිසුම් අත්සන් කරන්නේ රජයේ විදේශ ණය ගෙවන්න ඩොලර් හොයා ගන්න කියලා අපි දන්නවා. මහ බැංකුව මුදල් හුවමාරු ගිවිසුම් හරහා ලබා ගන්නා ඩොලර් රජයට විකුණනවා. එසේ කරද්දී මහ බැංකුවේ විදේශ වත්කම් අඩු වුනත් බැරකම් ඒ විදිහටම තිබෙනවා. මෙහි ප්‍රතිඵලය මහ බැංකුවේ ශුද්ධ විදේශ වත්කම් අඩු වෙන එකයි. එහෙමත් නැත්නම් මහ බැංකුවේ "වටිනාකම" අඩු වෙන එකයි. මේ වැඩේ මහ බැංකුව උගස් කර ණය ගැනීමක් වන්නේ ඒ නිසයි.

මහ බැංකුව උගස් කර ණය ගැනීමේ ප්‍රතිඵලයක් විදිහට මේ මොහොත වන විට මහ බැංකුව තිබෙන්නේ බංකොලොත් තත්ත්වයක කියා කියන්න පුළුවන්. 2021 ජූලි 1 දින වන විට මහ බැංකුවේ සංචිත මුදල් වගකීම් වල වටිනාකම රුපියල් බිලියන 1,072.0ක්. මහ බැංකුවට අනුව ඩොලරයක මිල රුපියල් 200.52යි. ඒ අනුව, මහ බැංකුවේ බැරකම් සියල්ල ඇමරිකන් ඩොලර් වලින් පියවන්නනම් ඩොලර් මිලියන 5,346.1ක් අවශ්‍යයි. නමුත්, මහ බැංකුව සතුව තිබෙන ශුද්ධ විදේශ වත්කම් ප්‍රමාණය ඊට වඩා අඩුයි. මැයි අවසන් වන විටත් තිබුණේ ඩොලර් මිලියන 4,032.8ක නිල සංචිත ප්‍රමාණයක් පමණයි.

ඩොලර් මිලියන 4,032.8ක ශුද්ධ විදේශ වත්කම් වලින් රුපියල් බිලියන 1,072.0ක මුදල් සැපයුමක් ආවරණය කළ හැක්කේ අවම වශයෙන් ඩොලරයක මිල රුපියල් 265.87ක් වුනොත් පමණයි. ඒ නිසා, ඩොලරයක මිල රුපියල් 200 මට්ටමේ තියා ගන්නනම් මහ බැංකුවේ ශුද්ධ විදේශ වත්කම් ප්‍රමාණය අවම වශයෙන් ඩොලර් මිලියන 5,346.1ක මට්ටමට ඉහළ නංවා ගන්න වෙනවා. මුදල් හුවමාරු ගිවිසුම් වලින් මහ බැංකුවේ ශුද්ධ විදේශ වත්කම් වෙනස් වෙන්නේ නැහැ. එසේ ලබා ගන්නා ඩොලර් රජයට විකිණීමෙන් මහ බැංකුවේ ශුද්ධ විදේශ වත්කම් තවත් පහළ යන්නනම් පුළුවන්.

මහ බැංකුවට විදේශ වත්කම් වැඩි කර ගත හැකි වන්නේ වෙළඳපොළෙන් ඩොලර් මිල දී ගැනීමෙන් පමණයි. පවතින විණිමය අනුපාතිකය යටතේ එය කළ හැකිද? 

මහ බැංකුව විසින් දැනට අනුගමනය කරන උපක්‍රමය වන්නේ ඩොලර් රටින් පිටවීම හැකි තරම් පාලනය කිරීමයි. මේ සීමාවන් නිසා විධිමත් ලෙස ඩොලර් මිල දී ගැනීම වඩ වඩා අසීරු වී අවිධිමත් වෙළඳපොළේ ඩොලර් ඉල්ලුම ඉහළ යනවා. ඩොලරයක අවිධිමත් වෙළඳපොළ මිල බැංකු වල මිල ඉක්මවා විශාල ලෙස ඉහළ යනවා. ඒ එක්කම කවර හෝ ආකාරයකින් ඩොලර් උපයන අය, උදාහරණයක් විදිහට විදේශගත ශ්‍රමිකයන්ගේ පවුල් වල අය, රටේ බැංකු පද්ධතිය මග හැර යාමේ ප්‍රවණතාවයක් ඉදිරියේදී ඇති විය හැකියි. එහි ප්‍රතිඵලය වන්නේ මහ බැංකුවට දැන් මිලට වෙළඳපොළෙන් ඩොලර් මිල දී ගැනීම තවත් අමාරු වෙන එකයි. 

දැන් යන ක්‍රමයට ලංකාවේ ආර්ථික අර්බුදය මහ බැංකුවේ ස්ථායීතාවය පිළිබඳ ප්‍රශ්නයක් විදිහට මතු වෙන්න වුනත් බැරිකමක් නැහැ! ශ්‍රී ලාංකිකයෙකුගේ අපේක්ෂිත ආයු කාලය අවුරුදු හැත්තෑ හතක්. මහ බැංකුවටත් දැන් හැත්තෑ එකක්!!  

මහ බැංකුව බංකොලොත්ද?

ලංකාව මුහුණ දෙමින් ඉන්න ආර්ථික අර්බුදය ගැන හැමදාමත් උස් හඬින් කතා කළේ ඒ අවස්ථාව වන විට විපක්ෂයේ සිටි දේශපාලන පක්ෂ විසිනුයි. බලයේ සිටි පක්ෂයේ දේශපාලනඥයින් විසින් බොහෝ විට කළේ මොනවා හෝ සංඛ්‍යාලේඛණ ටිකක් පෙන්වමින් රටේ ආර්ථිකය ගැන ශුභවාදී චිත්‍රයක් පින්තාරු කරන එකයි. එයින් අදහස් කළේ විපක්ෂ දේශපාලනඥයින් විසින් නිවැරදි සංඛ්‍යාලේඛණ ඉදිරිපත් කළ බව නෙමෙයි. ඒ අය විසින් බොහෝ විට කළේ පවතිනවාටත් වඩා අශුභවාදී චිත්‍රයක් පින්තාරු කරන එකයි.

ප්‍රධාන දේශපාලන පක්ෂ දෙකේ දේශපාලනඥයින් විසින් මාරුවෙන් මාරුවට සිදු කළ එකිනෙකට ප්‍රතිවිරුද්ධ මෙවැනි පැහැදිලි කිරීම් නිසා ආර්ථික දර්ශක ගැන ලොකු අවබෝධයක් නැති සාමාන්‍ය ජනතාව බොහෝ විට අන්දමන්ද වෙලයි හිටියේ. හැමදාම විපක්ෂයේ ඉන්න පක්ෂ වල දේශපාලනඥයින් කොහොමටත් පවතින තත්ත්වය ගැන ශුභවාදීව නොබලන අශුභවාදීන් වූ නිසා ඒ අය කියන දේවල් දිහා ගොඩක් අය බැලුවේත් සැකයෙන්. ඔය අතර කලාතුරකින් රටේ ආර්ථිකය ගැන නිවැරදි විශ්ලේෂණ කරන විෂය ප්‍රවීණයන්ද හිටියත්, විෂය ප්‍රවීණයන් බොහෝ දෙනෙකුද කවර හෝ දේශපාලන පක්ෂයකට කඩේ යන්නන් වූ නිසා එසේ නොවූ අයෙකු කියන දෙයකට වුනත් වැඩි දෙනෙක් ඇහුම්කන් දුන්නේ නැහැ. 

මේ සෙල්ලම දැන් කෙළවරකට ඇවිත්. මේ වෙද්දී රටේ ආර්ථික අර්බුදය ගැන කතා කරන්නේ විපක්ෂ දේශපාලනඥයින් විසින් පමණක් නෙමෙයි. පවතින ආණ්ඩුවට සම්බන්ධ දේශපාලනඥයින් විසිනුත් තරඟයට වගේ ආර්ථික අර්බුදය ගැන මිනිස්සු දැනුවත් කරනවා.

මේ ගැන දැන් ඕනෑවට වඩා කතා කරන එකේ තේරුමක් නැහැ. කතා කරන එකේ තේරුමක් තිබුණු කාලයේ අප මේ ගැන ඕනෑ තරම් කතා කර තිබෙනවා. දිනපතා ව්‍යායාම කරන්න උපදෙස් දිය යුත්තේ හෘදයාබාධයක් හැදෙන්න කලින්. හෘදයාබාධයක් හැදුනු අයෙකුට විවේකයෙන් ඉන්න උපදෙස් දෙනවා මිසක් ලොකුවට ව්‍යායාම කරන්න උපදෙස් දෙන්න බැහැ. එක පැත්තකින් බැලුවහම මේ වියුණුව වෙනුවෙන් අප විසින් වැය කර ඇති කාලය ගැනත් තියෙන්නේ කණගාටුවක්. ඒ කාලය වඩා ඵලදායී කටයුත්තකට යෙදෙවුවානම් සමහර විට ලෝකයේ කොහේ හෝ ජිවත්වන වැඩි දෙනෙකුට යහපතක් විය හැකිව තිබුණා. කොහොම වුනත් අප ලියන දේ දිගින් දිගටම උනන්දුවෙන් කියවන යම් පිරිසක් ඉන්න නිසා වියුණුව මැරෙන්න දෙන්න අදහසක් නැහැ.

මේ දවස් වල ජනප්‍රිය මාතෘකාවක් වී තිබෙන සල්ලි අච්චු ගැහීම ගැන කිහිප දෙනෙක්ම විමසා තිබුණා. ඒ එක්කම ඔය සල්ලි අච්චු ගැහීම ගැන විවිධ ප්‍රවෘත්ති පැතිරෙමින් තිබෙනවා.

සල්ලි අච්චු ගැහීම ගැන මම කාලයක් තිස්සේ පැහැදිලි කර තිබෙනවා. සාමාන්‍යයෙන් සල්ලි අච්චු ගහනවා කියා කියන්නේ මහ බැංකුවේ සංචිත මුදල් ප්‍රමාණය වැඩි වෙන එකටයි. සංචිත මුදල් වල කොටස් දෙකක් තිබෙනවා. පළමු කොටස සංසරණයේ තිබෙන කාසි හා නෝට්ටු. මේවා සල්ලි බව කාට වුනත් පැහැදිලියි. දෙවන කොටස මහ බැංකුවේ තිබෙන වාණිජ බැංකු වල තැන්පතු මුදල්. දෙවන කොටස සල්ලි වෙන්නේ කොහොමද කියන එක එකවර පැහැදිලි වෙන දෙයක් නොවුනත්, ඔය කොටස් දෙකේ වැඩි වෙනසක් නැහැ. මේ කොටස් දෙකේම තිබෙන්නේ මහ බැංකුවේ "වගකීම්" එහෙම නැත්නම් "බැරකම්".

වාණිජ බැංකු වල තිබෙන්නේ තැන්පතුකරුවන්ගේ මුදල් බව අපි දන්නවා. තැන්පතුකරුවන් විසින් ආපසු ඉල්ලූ විට වාණිජ බැංකු විසින් මේ තැන්පතු මුදල් ආපසු ගෙවිය යුතුයි. ඒ සඳහා වාණිජ බැංකුවක් සතුව හැම විටම ඔවුන්ගේ බැරකම් ඉක්මවන වත්කම් තිබිය යුතුයි. වාණිජ බැංකුවක වත්කම් වලට වඩා බැරකම් වැඩිනම් එයින් අදහස් වෙන්නේ එම වාණිජ බැංකුව බංකොලොත් වී ඇති බවයි. බංකොලොත් වූ වාණිජ බැංකුවකට එම බැංකුව සතු සියලුම වත්කම් මුදල් කළත් තැන්පතුකරුවන්ගේ මුදල් සියල්ල ආපසු ගෙවීමේ හැකියාවක් නැහැ.

මේ කතාවම මහ බැංකුවටත් අදාළයි. කිසියම් වාණිජ බැංකුවක් විසින් මහ බැංකුවේ තිබෙන තමන්ගේ තැන්පතු ආපසු ඉල්ලා සිටි විට එම තැන්පතු ආපසු ගෙවීමට මහ බැංකුවට හැකි විය යුතුයි. ඒ සඳහා ප්‍රමාණවත් වත්කම් මහ බැංකුව සතු විය යුතුයි. 

මේ විදිහට වාණිජ බැංකු විසින් තමන්ගේ තැන්පතු ආපසු ඉල්ලා සිටින්නේ මුදල් නෝට්ටු වලින්නම් මහ බැංකුවට කිසිම අවුලක් වෙන්න විදිහක් නැහැනේ. මොකද මහ බැංකුවට ඕනෑ තරම් සල්ලි අච්චු ගහන්න පුළුවන්. ඒ කියන්නේ මහ බැංකුවක් කවදාවත් බංකොලොත් වෙන්න විදිහක් නැහැ. නමුත් මහ බැංකුවකට එසේ සල්ලි අච්චු ගසා තමන්ගේ වගකීම් පියවිය හැක්කේ මහ බැංකුව විසින් නිකුත් කරන මුදල් හා නෝට්ටු වටිනාකමක් ඇති දේ සේ සැලකෙන්නේනම් පමණයි. ඒ නිසා, මහ බැංකුවකට හැම වෙලාවකම තමන් නිකුත් කරන මුදල් නෝට්ටු වල වටිනාකම වෙනත් නිර්ණායකයන්ට සාපේක්ෂව යම් මට්ටමක තියා ගන්න වෙනවා. උදාහරණයක් විදිහට ඇමරිකන් ඩොලරයට හෝ රන් අවුන්සයකට සාපේක්ෂව. 

මහ බැංකුවට අනුව ජූලි 1 දින ඇමරිකන් ඩොලරයක සාමාන්‍ය මිල රුපියල් 200.52ක්. එයින් අදහස් වන්නේ මහ බැංකුව විසින් නිකුත් කරන රුපියල් නෝට්ටු හා කාසි වලින් 200.52ක් ආපසු අරගෙන ඇමරිකන් ඩොලරයක් දෙන්න මහ බැංකුව සූදානමින් ඉන්නවා කියන එකයි. යම් හෙයකින් සියලුම වාණිජ බැංකු විසින් රුපියල් 200.52 අනුපාතයට තමන්ගේ තැන්පතු වල වටිනාකමට සමාන ඇමරිකන් ඩොලර් ප්‍රමාණයක් ඉල්ලා සිටියොත් මහ බැංකුව විසින් එම ඇමරිකන් ඩොලර් ප්‍රමාණය ලබා දිය යුතුයි. ඒ වගේම, මහ බැංකුව විසින් මෙතෙක් නිකුත් කර තිබෙන සියලුම නෝට්ටු හා කාසි ඒවායේ අයිතිකරුවන් විසින් ආපසු මහ බැංකුවට භාර දී රුපියල් 200.52 අනුපාතයට ඇමරිකන් ඩොලර් ඉල්ලුවොත් මහ බැංකුව විසින් එම ඇමරිකන් ඩොලර් ප්‍රමාණයත් ලබා දිය යුතුයි. මේ පදනම මත සංචිත මුදල් වල සංරචක දෙකේ ව්‍යුහමය වෙනසක් නැහැ.

ඔය විදිහට රුපියලේ වටිනාකම විදිහට මහ බැංකුව විසින්ම දැනුම් දෙන වටිනාකම අනුව මහ බැංකුවේ බැරකම් සියල්ල පියවන්න ප්‍රමාණවත් වත්කම් මහ බැංකුව සතු විය යුතුයි. එසේ නැත්නම් කියන්න වෙන්නේ මහ බැංකුව බංකොලොත් වී ඇති බවයි. 

වැඩි වැඩියෙන් සල්ලි අච්චු ගහනවා, එහෙමත් නැත්නම් සංචිත මුදල් ප්‍රමාණය ඉහළ යනවා, කියා කියන්නේ මහ බැංකුවේ බැරකම් වැඩි වෙනවා කියන එකයි. එවිට මහ බැංකුවට එක්කෝ එම අනුපාතයට විදේශ සංචිත වැඩි කරගන්න වෙනවා. එහෙම නැත්නම් ඩොලරයක මිල ඉහළ යන්න ඉඩ ඇර ඩොලරයට සාපේක්ෂව රුපියල බාල්දු වෙන්න අරින්න වෙනවා. දෙවන ක්‍රමයේදී වත්කම් ඇත්තටම වැඩි වෙන්නේ නැතත් වත්කම් වල රුපියල් අගය වැඩි වෙනවා. ඒ කියන්නේ මහ බැංකුව සතු ඇමරිකන් ඩොලර්, රන් වැනි වත්කම් වලට සාපේක්ෂව රුපියල බාල්දු වෙනවා. 

දැන් අපි මුලින්ම බලන්න වෙන්නේ මාධ්‍ය වාර්තා වල දැකිය හැකි පරිදි මහ බැංකුව ඇත්තටම විශාල ලෙස සල්ලි අච්චු ගහනවද කියන එකයි. පහතින් තියෙන්නේ පසුගිය කාලය තුළ රුපියල් බිලියන වලින් මහ බැංකුවේ සංචිත ඉහළ ගිය ආකාරය.

2019 දෙසැම්බර් 31-  932.6

2020 දෙසැම්බර් 31-  964.4

2021 ජූලි 1 -            1,072.0

මේ අනුව, 2019 වසරේදී රුපියල් බිලියන 31.8ක් අලුතින් සල්ලි අච්චු ගහලා තියෙනවා. 2020 පළමු මාස හය ඇතුළත රුපියල් බිලියන 107.6ක් අලුතින් සල්ලි අච්චු ගහලා තියෙනවා. 

ඔය රුපියල් බිලියන ගණන් අපි ගොඩක් අයට ඇඟට දැනෙන්නේ නැහැනේ. කොහොම වුනත් මේ ප්‍රමාණය එක පැත්තකින් ඇතැම් මාධ්‍ය වාර්තා වල දැකිය හැකි තරම් විශාල මුදලක් නෙමෙයි. අනෙක් පැත්තෙන් මහ බැංකුවේ ඉතිහාසය බැලුවහම අසාමාන්‍ය මුදල් සල්ලි අච්චු ගැහීමක් නෙමෙයි. ඔය වගේ ප්‍රමාණයකින් සංචිත මුදල් සැපයුම වැඩි වුනා කියලා ලංකාව සිම්බාබ්වේ වගේ වෙන්නේ නැහැ!

මේ කතාව ගොඩක් අයට පිළිගන්න අමාරු වෙන එකක් නැහැ. ලංකාවේ බඩු මිල ඉහළ යමින් තිබෙනවා තමයි. නමුත්, මෙය අසාමාන්‍ය ඉහළ යාමක් නොවන බව මැදහත්ව සිතන ඕනෑම කෙනෙක් පිළිගත යුතුයි. ඔයිට වඩා වේගයෙන් ලංකාවේ බඩුමිල ඉහළ ගිය වකවානු ඕනෑ තරම් තිබුණා.

එහෙමනම්, මේ සල්ලි අච්චු ගහන කතාව කිසිම පදනමක් නැති කතාවක්ද?

මහ බැංකුව විසින් අලුතින් අච්චු ගහන සල්ලි එළියට දමන ක්‍රම දෙකක් තිබෙනවා. එකක් ඩොලර් මිල දී ගැනීම. දෙවැන්න භාණ්ඩාගාර බිල්පත් මිල දී ගැනීම. හැබැයි ඒ වගේම මේකේ අනෙක් පැත්තත් වෙනවා. මහ බැංකුවේ සංචිත හෝ මහ බැංකුව සතු භාණ්ඩාගාර බිල්පත් විකුණද්දී අච්චු ගහලා එළියට දමපු සල්ලි නැවත මහ බැංකුව ඇතුළට එනවා. සංචිත මුදල් ප්‍රමාණය අඩු වෙනවා. මේ හේතුව නිසා කිසියම් මොහොතක සංචිත මුදල් ප්‍රමාණය දෙස බලා එය උද්ධමනයට හේතු වන බව කියන්න බැහැ. උද්ධමනය ඇති වන්නේ මුදල් සැපයුම එක දිගට යම් කාලයක් ඉහළ මට්ටමක තිබුණු විටයි. 

පසුගිය කාලය පුරා මහ බැංකුව විසින් විශාල වශයෙන් භාණ්ඩාගාර බිල්පත් මිල දී ගෙන තිබෙනවා. බදු අඩු කර ආදායම් අහිමි කරගත් ආණ්ඩුව ඉතාම විශාල ලෙස පුළුල් වී තිබෙන අයවැය හිඟය පියවාගනිමින් සිටින්නේ මහ බැංකුවට භාණ්ඩාගාර බිල්පත් විකිණීමෙන්. එහෙමත් නැත්නම් සල්ලි අච්චු ගැහීමෙන්. 

පසුගිය වසරේ (2020) ජනවාරි පළමුවෙනිදා වන විට මහ බැංකුව විසින් මිල දී ගෙන තිබුණු භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වල වටිනාකම (මුහුණත අගය) වුනේ රුපියල් බිලියන 74.7ක් පමණයි. 2021 ජූලි පළමුවෙනිදා වන විට මහ බැංකුව සතු භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වල වටිනාකම රුපියල් බිලියන 919.2ක් වෙලා. දොළොස් ගුණයකට වඩා වැඩි වැඩි වීමක්!

මහ බැංකුව විසින් භාණ්ඩාගාර බිල්පත් මිල දී ගන්නවා කියා කියන්නේ අලුතින් සල්ලි සංසරණයට එකතු කරනවා කියන එකනේ. ඒක බොරුවක් නෙමෙයි. ගොඩක් අය සල්ලි අච්චු ගැහීම කියලා මේ දවස් වල කතා කරන්නේ මහ බැංකුව විසින් භාණ්ඩාගාර බිල්පත් මිල දී ගැනීම ගැන. එහෙමනම් මම කලින් විස්තර කළ පරිදි සංචිත මුදල් මේ අනුපාතයට වැඩි වෙලා නැත්තේ ඇයි?

මහ බැංකුව විසින් එක පැත්තකින් භාණ්ඩාගාර බිල්පත් මිල දී ගනිමින් අලුතින් සල්ලි සංසරණයට එකතු කරන අතරම අනෙක් පැත්තෙන් විදේශ සංචිත විකුණනවා. විදේශ සංචිත මිල දී ගන්න අය රුපියල් වලින් ගෙවන නිසා සංසරණයේ තිබෙන සල්ලි නැවත මහ බැංකුවට එනවා. භාණ්ඩාගාර බිල්පත් මිල දී ගනිමින් අලුතින් සල්ලි සංසරණයට එකතු කිරීමේ බලපෑම නිශේධනය වෙනවා. ලංකාවට තවමත් උද්ධමන තර්ජනයක් ඇති වී නැත්තේ ඒ නිසයි.

ඒ කියන්නේ මේ කියන ආර්ථික අර්බුද කතාව බොරුවක්ද?

මෙතැන තියෙන්නේ සල්ලි අච්චු ගැහීම පිළිබඳ ප්‍රශ්නයකට වඩා සල්ලි වල ගුණාත්මක භාවය අඩුවීම පිළිබඳ ප්‍රශ්නයක්. මම මේක පුළුවන් තරමින් පැහැදිලි කරන්නම්.

මම කලින් සඳහන් කළ පරිදි 2019 අවසානයේදී මහ බැංකුවේ සංචිත මුදල් වගකීම් වල වටිනාකම රුපියල් බිලියන 936.6ක්. ඒ වෙද්දී ඇමරිකන් ඩොලර් එකක් රුපියල් 181.63ක්. ඒ වෙලාවේ රටේ සියලුම වාණිජ බැංකු හා මිනිස්සු එක පාරටම මේ සියලුම සංචිත මුදල් වගකීම් වල වටිනාකම ඇමරිකන් ඩොලර් වලින් ඉල්ලා සිටියා කියා අපි හිතමු. මේ සියලු බැරකම් ගෙවා අවසන් කරන්න මහ බැංකුවට ඇමරිකන් ඩොලර් මිලියන 5,134.6ක් අවශ්‍ය වෙනවා. ඒ වෙලාවේ මහ බැංකුව සතුව තිබුණු විදේශ සංචිත වල වටිනාකම ඇමරිකන් ඩොලර් මිලියන 7,642.4ක්. අවුලක් නැහැනේ. බැරකම් වලට වඩා ගොඩක් වැඩියෙන් වත්කම් තිබෙනවා.

අවුරුද්දකට පස්සේ, 2020 අවසානය වන කොට තත්ත්වය කොහොමද? මහ බැංකුවේ සංචිත මුදල් වගකීම් වල වටිනාකම රුපියල් බිලියන 964.4ක්. ඒ වෙද්දී ඇමරිකන් ඩොලර් එකක් රුපියල් 186.41ක්. ඒ අනුව, සියලු බැරකම් ගෙවා අවසන් කරන්න මහ බැංකුවට ඇමරිකන් ඩොලර් මිලියන 5,173.5ක් අවශ්‍ය වෙනවා. මහ බැංකුව සතුව ඒ වන විටත් ඩොලර් මිලියන 5,664.3ක විදේශ සංචිත තිබුණා. වෙනස එතරම් ලොකු නොවුනත්, බැරකම් වලට වඩා වත්කම් වැඩිපුර තිබුණා.

මේ වෙද්දී තත්ත්වය කොහොමද? 2021 ජූලි 1 වන විට මහ බැංකුවේ සංචිත මුදල් වගකීම් වල වටිනාකම රුපියල් බිලියන 1,072.0ක් බව මම කිවුවනේ. මහ බැංකුවට අනුව ඩොලරයක සාමාන්‍ය මිල රුපියල් 200.52යි. ඒ අනුව, මහ බැංකුවේ බැරකම් සියල්ල ඇමරිකන් ඩොලර් වලින් පියවන්නනම් ඩොලර් මිලියන 5,346.1ක් අවශ්‍යයි. 

මේ වෙද්දී මහ බැංකුව සතුව ඩොලර් මිලියන 5,346.1ක සංචිත නැති බව ඉතාම පැහැදිලියි. 2021 මැයි අවසානය වන විට නිල සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 4,032.8ට බැහැලා. තව තෙසතියකින්, එනම් 2021 ජූලි 27, කල් පිරෙන ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කරය වෙනුවෙන් ඩොලර් බිලියනයක් හෙවත් ඩොලර් මිලියන 1000ක් අවශ්‍යයි. ඒ වෙනුවෙන් තිබෙන සංචිත වලින් සැලකිය යුතු කොටසක් වැය කරන්න වෙන බවත් පැහැදිලියි. අපි දැනට ඒක පැත්තකින් තියලා ඩොලර් මිලියන 4,032.8ක නිල සංචිත මේ වන විටත් තියෙනවා කියලා උපකල්පනය කරමු.

මේ මොහොතේ තිබෙන තත්ත්වය අනුව බැලුවොත් රුපියල් 200.52 විණිමය අනුපාතිකය යටතේ මහ බැංකුවේ සියලුම වගකීම් ඩොලර් වලින් ආපසු පියවීමේ හැකියාවක් නැහැ. ඒ කියන්නේ, සාමාන්‍ය සම්මත අනුව බැලුවොත් මහ බැංකුව බංකොලොත්!

මේ වන විට මහ බැංකුවේ සංචිත මුදල් වගකීම් ප්‍රමාණය වන රුපියල් බිලියන 1,072.0 තිබෙන නිල සංචිත වලින් ආපසු ගෙවන්න පුළුවන් වෙන්නනම් විණිමය අනුපාතිකය කීයක් විය යුතුද? තවමත් ඩොලර් මිලියන 4,032.8ක නිල සංචිත මහ බැංකුව සතුව තිබෙනවාද කියා අපි හරියටම දන්නේ නැහැ. තිබෙනවා කියා අපි හිතමු. එහෙම වුනොත් මහ බැංකුවේ සංචිත මුදල් වගකීම් හා නිල සංචිත යාන්තමින් සමාන වෙන්නේ ඩොලරයක මිල රුපියල් 265.87ක් වුනොත් පමණයි. ඒ කියන්නේ මේ වෙලාවේ සියලු වගකීම් පියවා මහ බැංකුව වහල දමන්න පුළුවන් වෙන්නෙත් ඩොලරයක මිල රුපියල් 265.87ක් වුනොත් පමණයි.

නිකමට වගේ කිවුවත් රටක මුදල් ඒකකය කඩා වැටෙන්න කලින් මහ බැංකුව විසිරුවා හරින එකත් විසඳුමක්. අපි හිතමු ඩොලරයක මිල රුපියල් 265.87ක් වෙන්න ඇරියා කියලා. මේ වෙද්දී පවතින තත්ත්වය යටතේ මහ බැංකුව බංකොලොත් ලෙස ප්‍රකාශයට පත් නොකරනවානම් ඊට මෙහායින් නවත්ත ගන්න කිසිම හැකියාවක් නැහැනේ. ඩොලරයක මිල රුපියල් 265.87ක් වුනොත් මහ බැංකුවට පුළුවන් වාණිජ බැංකු වල තැන්පතු සියල්ල ඩොලර් වලින් ගෙවලා, මුළු රටේම තියෙන රුපියල් ටිකත් ඩොලර් වලට මාරු කරලා දෙන්න. ඊට පස්සේ රුපියලුත් නැහැ. මහ බැංකුවකුත් නැහැ. රටේ මිනිස්සු හැමෝම අතේ ඩොලර් තියෙනවා. මිනිස්සු ඩොලර් වලින් ගනුදෙනු කරනවා. රජය ඩොලර් වලින්ම බදු අය කරගෙන ණය ගෙවනවා. රාජ්‍ය ණය ප්‍රශ්නය ඒ විදිහටම තිබුණත් ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නය එතැනින් ඉවරයි. උද්ධමන ප්‍රශ්නෙකුත් නැහැ. 

කතාවට කිවුවට ඔය වගේ දෙයක් වෙන්න ඉඩක් නැහැනේ. මහ බැංකුව විසුරුවා හරිනවා තියා ඩොලරයේ අගය වැඩි වෙන්න දෙන්න වුනත් රජය හෝ මහ බැංකුව කැමැත්තක් දක්වන්නේ නැහැ. එහෙමනම්, පවතින තත්ත්වය යහපත් අතට වෙනස් විය හැක්කේ කොහොමද? 

ඩොලරයේ අගය දැන් මට්ටමේම තියා ගනිමින් මහ බැංකුව ද්‍රවශීල තත්ත්වයේ තියා ගන්නනම් නිල සංචිත ප්‍රමාණය අඩු වශයෙන් ඩොලර් බිලියනය 1.5කින් පමණවත් වැඩි කර ගන්න වෙනවා. අපි හිතමු රජය ඩොලර් බිලියන 1.5ක ණයක් ගත්තා කියලා. ඒ ඩොලර් ටික මහ බැංකුවට විකුණලා ලබා ගන්න මුදල් ටික නැවත මහ බැංකුවටම දීලා මහ බැංකුව සතු භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වලින් රුපියල් බිලියන 300ක පමණ ප්‍රමාණයක් ආපහු ගත්තොත් මහ බැංකුවේ සංචිත මුදල් වගකීම එලෙසම තියෙද්දී විදේශ සංචිත ප්‍රමාණය ඉහළ ගිහින් නැවතත් මහ බැංකුව ද්‍රවශීල තත්ත්වයට පත් වෙනවා. 

ලංකාව ණය අරගෙන තියෙන හැටියට ඩොලර් බිලියන 1.5ක ණයක් කියන්නේ මහා ලොකු දෙයක් නොවුනත් මේ වෙද්දී ලංකාවේ රජයට ඒ ප්‍රමාණයේ ණයක් ගන්න එක වුනත් පහසු නැති බව අපිට පැහැදිලිව පේනවා. අනෙක් එක කලින් අරන් තියෙන ණය ගෙවන්නත් වෙනම ණය ගන්න වෙනවා. උදාහරණයක් විදිහට ජූලි 27 කල් පිරෙන ඩොලර් බිලියනයේ බැඳුම්කරය. ඒ නිසා, තත්ත්වය හිතන තරම් ශුභදායී නැහැ. ආණ්ඩුවට ඩොලර් බිලියනයක් හොයා ගන්න එක ලේසි නැති බව ආණ්ඩුවේ ප්‍රධානියෙක්ම කියල තිබුණනේ.

මගේ විශ්ලේෂණ නිවැරදි නොවේවා කියා ප්‍රාර්ථනා කරමින් අනෙක් පැත්තත් පොඩ්ඩක් කතා කරමු. ජූලි 27 බැඳුම්කරය ගෙවන්න ඩොලර් බිලියනයක් සංචිත වලින් ගත්තා කියා හිතමු. ඒ එක්කම සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන තුනට බහිනවා. සංචිත වලින් ඩොලර් ගත්තත් ඔය ඩොලර් ටික මිල දී ගන්න රජය රුපියල් හොයා ගන්නත් අවශ්‍යයිනේ. මේ වෙලාවේ හරි හමං බදු ආදායමකුත් නැති නිසා ඔය සල්ලි ටික හොයා ගන්න වෙන්නෙත් භාණ්ඩාගාර බිල්පත් විකුණලා. 

ඩොලර් බිලියනයක් මිල දී ගන්නනම් රුපියල් බිලියන 200ක භාණ්ඩාගාර බිල්පත් විකුණන්න වෙනවා. යන ක්‍රමේට ඔය භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වලින් සැලකිය යුතු කොටසක් ආපහු මහ බැංකුවටම විකුණයි කියන එකත් නරක උපකල්පනයක් නෙමෙයිනේ. අපි ඔය රුපියල් බිලියන 200න් රුපියල් බිලියන 128 මහ බැංකුවට විකිණුවා කියා හිතමු. දැන් මහ බැංකුවේ සංචිත මුදල් වගකීම් ප්‍රමාණය රුපියල් බිලියන 1,200 දක්වා ඉහළ යනවා. එම බැරකම් ආවරණය කරන්න තිබෙන විදේශ වත්කම් ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන තුනකට අඩු වෙලා. 

මේ වගේ තත්ත්වයක් යටතේ මහ බැංකුවට ද්‍රවශීල තත්ත්වයේ ඉන්න පුළුවන් වෙන්නේ ඩොලරයක මිල කීයට ගියොත්ද? රුපියල් බිලියන 1,200 බිලියන තුනෙන් බෙදා බලන්න!

ලංකාව දැන් පවතින තත්ත්වය යටතේ ආර්ථික අර්බුදය මුලින්ම හිස ඔසොවනු ඇත්තේ විදේශ අංශයේ අර්බුදයක් විදිහටයි. එහිදී මුලින්ම විය හැක්කේ ඩොලරයක මිල විශාල ලෙස ඉහළ යාම. ඉහත කී ගණනය කිරීම අනුව බැලුවොත් ඩොලරයක මිල රුපියල් 400ක් දක්වා යන එක වුනත් වෙන්න බැරි දෙයක් නෙමෙයි. මම කියන්නේ එහෙම වෙනවාම කියන එක නෙමෙයි. දැන් තිබෙන තත්ත්වය අනුව ඉතා කෙටි කාලයක් තුළ ලංකාවේ ආර්ථිකයේ සමතුලිතතාවය විශාල ලෙස වෙනස් වෙන්න පුළුවන්. හොඳ අතට වගේම නරක අතටත්. කණගාටුවෙන් වුනත් කියන්න තියෙන්නේ නරක අතට වෙනස් වෙන්න සැලකිය යුතු ඉඩක් තිබෙන බවයි.

රුපියල් 400 නෙමෙයි රුපියල් 300 දක්වා ඩොලර් එක වැඩි වුනා කියමු. ඒ එක්කම රටේ බඩු මිලත් නොවැලැක්විය හැකි ලෙස විශාල ලෙස ඉහළ යනවා. රජයේ විදේශ ණය වල රුපියල් අගයත් ඉහළ ගිහින් රජයේ අයවැය පරතරය තවත් වැඩි වෙනවා. අයවැය පරතරය පියවන්න තවත් සල්ලි අච්චු ගහන්න වෙනවා. ඊට පස්සේ විෂම චක්‍රයක සර්පිලාකාර ගමනක් මිසක් ගොඩයාමක් නැහැ.

මේ කිසිවක් මගේ ප්‍රාර්ථනාව නෙමෙයි. ඒ වගේම මට විතරක් තේරෙන දේවලුත් නෙමෙයි. මේවා තේරෙන අය ලංකාවේ ආර්ථිකය පාලනය කරන කණ්ඩායමේ ඉන්නවා. ඒ අය, තත්ත්වය පාලනය කර ගන්න මොනවා හරි කරයි කියා මම හිතනවා. කොහොම වුනත් ඕක තමයි මම දකින විදිහට මේ වෙද්දී ලංකාවේ තත්ත්වය.

ජාතිකවාදී විකල්පය

ධනවාදයට හා මාක්ස්වාදයට විකල්පයක් ලෙස ජාතිකවාදය හඳුනා ගන්නා ගොඩක් අය ඉන්නවා. මේ තුන්-මුළු විසංයෝජනය ලෝකය පුරා ව්‍යාප්ත ජනප්‍රිය අදහසක්. ඔය අදහස ලෝකයට ගෙන ගිය ජනප්‍රිය පුද්ගලයෝ ඉන්නවා. එහෙත් ජාතිකවාදය දෙස මම බලන්නේ මේ ආකාරයේ තුන්-මුළු ආකෘතියක් ඇසුරෙන් නෙමෙයි. ඒ ඇයි කියා මම මීට පෙරත් විස්තර කර තිබෙනවා. තව දුරටත් පැහැදිලි කරන්නම්. 

කොහොම වුනත්, තුන්-මුළු ආකෘතියත් මගේ ආකෘතිය වගේම තවත් ආකෘතියක් නිසා වෙනත් අය ධනවාදය, මාක්ස්වාදය හා ජාතිකවාදය එකම ගැටලුවකට ලබා දෙන විසඳුම් තුනක් සේ හඳුනා ගැනීම ගැන මට ප්‍රශ්නයක් නැහැ. වෙනත් අය ගැටලුව සේ හඳුනා ගන්නේම මම අවධානය යොමු කරන ගැටලුව නොවෙන්න පුළුවන්.

මගේ ලිපි මාලාව හරහා ධනවාදය හා මාක්ස්වාදය සංසන්දනය කිරීමේදී මම අවධානය යොමු කළ ගැටලුව වූයේ මනුෂ්‍ය සංහතිය සතු සීමිත සම්පත් අසීමිත අවශ්‍යතා තිබෙන මිනිසුන් අතර බෙදා ගන්නේ කොහොමද කියන එකයි. මේ ගැටලුව ආර්ථික විද්‍යාඥයෙකුගේ මූලික ගැටළුව ලෙස හැඳින්විය හැකියි. සියලුම මිනිසුන්ගේ අවශ්‍යතා ඉක්මවන සම්පත් ප්‍රමාණයක් ඔවුන් හැම දෙනෙකු සතුවම තිබෙනවානම් ආර්ථික විද්‍යාඥයෙකුට කරන්න රස්සාවක් නැහැ. ආර්ථික විද්‍යාව කියා විෂයයක් අවශ්‍ය වන්නේත් නැහැ. අප ජිවත් වන ලෝකය එවැනි යුතෝපියාවක් නෙමෙයි. 

කරුණක් ලෙස ගත්තොත්, අප ජිවත් වන ලෝකයේ බොහෝ මිනිසුන්ට ඔවුන්ගේ අවශ්‍යතා වලට සරිලන තරමේ සම්පත් ප්‍රමාණයක් පරිභෝජනය කිරීමේ හැකියාවක් නැහැ. එවැනි හැකියාවක් ඇති අය ඇත්නම් ඒ ඉතා කලාතුරකින්. මාක්ස්වාදය ඇතුළේ වගේම පොදුවේ සමාජවාදී අදහස් විසින් මේ ප්‍රශ්නයට විසඳුමක් ලෙස දකින්නේ සම්පත් සමානව හෝ වඩා සමානව බෙදා ගැනීමයි. එයින් වෙනස්ව ධනවාදය විසින් සම්පත්, එම සම්පත් නිර්මාණය කරන අයගේ නිදහස් කැමැත්ත අනුව ප්‍රයෝජනයට ගැනීම යෝජනා කරනවා.

ධනවාදී පරමාදර්ශය තුළ මිනිස්සු කොටස් වලට බෙදා ඔවුන්ට වෙනස් ලෙස සැලකීමක් යෝජනා කෙරෙන්නේ නැහැ. හැම මිනිහෙක්ම නිදහස් කැමැත්තක් තිබෙන මිනිහෙක්. මේ අදහසේ සීමාවන් ගැන පෙර කතා කළා. ඒ සීමාවන්ට යටත්ව, නිදහස් මිනිස්සු හැමෝම සමානයි. 

මෙයින් වෙනස්ව මාක්ස්වාදය පටන් ගන්නේම මිනිස්සු උපදින ආකාරය අනුව කුල වලට වර්ග කරලා. සියලුම යහපත් ලක්ෂණ තිබෙන්නේ උපතින් ප්‍රාග්ධනය අහිමි නිර්ධන පංතිකයින්ට. උපතින් ප්‍රාග්ධනය හිමි අය සියලුම නරක එකතු වී හැදුනු පිරිසක්. ඔය කණ්ඩායම් දෙකටම දමන්න බැරි සුළු ධනේශ්වර ආදී අතරමැදි කුල ගණනාවක්ද තියෙනවා. 

ප්‍රාග්ධනය හිමි අය සතු ප්‍රාග්ධනය පාලනය කිරීමේ බලය ඒ අයගෙන් උදුරා ගෙන එතෙක් ප්‍රාග්ධනය අහිමිව සිටි නිර්ධන පංතිකයින් අතරින් තෝරාගත් පිරිසකගේ අතට ගිය වහාම මැජික් එකකින් වගේ හැම ප්‍රශ්නයක්ම විසඳෙනවා. ගමේ සිල්ලර කඩයක්වත් හරියකට පවත්වා ගෙන ගොස් නැති අය "අපිට බලය දෙන්න. එවිට අපි කරල පෙන්වන්නම්!" කියලා ලොරි ටෝක් දෙන එකේ දාර්ශනික පදනම ඕකයි.

ඔය විදිහට ලොරි ටෝක් දීලා බලය ගන්න අය දිගින් දිගටම කරලා තියෙන්නේ කුමක්ද කියා එකින් එක නිදර්ශන සපයන්න අවශ්‍ය වන්නේ නැහැ. එසේ තිබියදීත්, උපතින් ප්‍රාග්ධනය හිමි අයගේ නිදහස් කැමැත්ත පිළිගන්න බැරි ගොඩක් අයට එසේ උපතින් ප්‍රාග්ධනය හිමි නොවූ "ජනතා නියෝජිතයෙකුගේ" නිදහස් කැමැත්ත අපහසුවකින් තොරව පිළිගන්න පුළුවන්. හැබැයි එහෙම වෙනත් අයෙකුගේ නිදහස් කැමැත්තට තමන්ගේ නිදහස් කැමැත්ත කැමැත්තෙන්ම යට කරන ගොඩක් අයට පසු තැවෙන්න වෙන්න වැඩි කාලයක් යන්නේ නැහැ. මේ වගේ පසු තැවීමකට මුහුණ දෙන්න වෙන්නෙම, මොන විදිහට හිතා ගෙන හිටියත්, ඒ අයටත් නිදහස් කැමැත්තක් තිබෙන නිසා.

පරමාදර්ශී ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක ලක්ෂණ වලින් ඉතාම සීමිත කොටසක් පමණක් තිබෙන නියෝජිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් ඇතුළේ ගොඩක් අය එකතු වෙලා තමන්ගේ නිදහස් කැමැත්ත වඩා හොඳින් නියෝජනය කරනවායැයි සිතන ජනතා නියෝජිතයෙක්ව තෝරා පත් කර ගන්නවා. ඊට පස්සේ ක්‍රියාත්මක වෙන්නේ ඒ ජනතා නියෝජිතයාගේ නිදහස් කැමැත්ත. එය තමන්ගේ නිදහස් කැමැත්ත නොවන බව ඉතා ඉක්මණින් තේරෙන්න පටන් ගන්නවා. ප්‍රශ්නය විසඳා ගන්නේ නියෝජිතයාව මාරු කරලා. අන්තිමට හිටපු තැනමයි. ප්‍රශ්නයට හේතුවම තමන්ගේ නිදහස් කැමැත්ත වෙනත් අයෙකුගේ නිදහස් කැමැත්තට යට කිරීම නිසා ඔය ක්‍රමයට කවදාවත් ප්‍රශ්නය විසඳෙන්නේ නැහැ. ඔය විදිහට දිගටම ප්‍රශ්නය සමඟ ජිවත් වීමත් නිදහස් කැමැත්තක්ම තමයි!

ගොඩක් අයගේ නිදහස් කැමැත්ත ඔවුන්ගේම නිදහස් කැමැත්තට එරෙහිව ක්‍රියාත්මක වන්නේ කොහොමද? මේ ගොඩක් අයට තමන්ගේ නිදහස් කැමැත්ත ක්‍රියාත්මක කරන්න අවශ්‍යයි. නමුත් අනෙක් අයගේ නිදහස් කැමැත්ත ක්‍රියාත්මක කරන්න දෙන්න අවශ්‍ය නැහැ. තමන්ට අවශ්‍ය දේ ලියන්න නිදහස අවශ්‍යයි. එයින් එහාට ගිහින් තමන්ට අවශ්‍ය දේ වෙනත් අය විසින්ද ලියන්න අවශ්‍යයි!

ලංකාව ඇතුළේ මිනිසුන්ගේ නිදහස් කැමැත්තට එරෙහිව සමාජවාදී දෘෂ්ඨිවාදය ක්‍රියාත්මක වන්නේ ඔය විදිහට. ලංකාවේ ප්‍රශ්නය මිනිසුන්ට නිදහස් කැමැත්තක් නැතිකම නෙමෙයි. ඒක කොහොමටත් නැති නොවන, නැති කළ නොහැකි දෙයක්. ඒ වගේම හැමෝටම අවශ්‍ය දෙයක්. ලංකාවේ සමාජවාදී දෘෂ්ඨිවාදය විසින් කරලා තියෙන්නේ මිනිස්සු අනෙකාගේ නිදහස් කැමැත්තට ගරු කිරීම වලක්වන එකයි. අනුන් වෙනුවෙන් හිතීමේ අයිතිය තනි කැමැත්තෙන් තමන් වෙත පවරාගෙන තිබෙන, නිදහස් කැමැත්තක් නැතැයි කියන මිනිස්සුත් අප ලිවිය යුතු දේ හා නොලිවිය යුතු දේ ගැන අපට උපදෙස් දෙනවා. ඒ කාගේ නිදහස් කැමැත්තද?

කිසියම් සමාජයක ජිවත්වන මිනිසුන්ට ඔවුන්ගේ නිදහස් කැමැත්ත ක්‍රියාත්මක කිරීමේ හැකියාව වැඩි කර ගත හැක්කේ අනෙක් අයගේ නිදහස් කැමැත්තටද ගරු කිරීමෙන් පමණයි. එවැනි පොදු එකඟතාවයක් නැතිව සමතුලිතතාවයක් ඇති වන්නේ නැහැ. තෝරාගත් ජනතා නියෝජිතයෙකු වෙත බොහෝ දෙනෙකුගේ නිදහස් කැමැත්ත පාලනය කිරීමේ බලය කැමැත්තෙන් පවරන බොහෝ අය එසේ කරන්නේ තමන්ගේ වාසියට අනෙක් අයගේ නිදහස් කැමැත්ත පාලනය කිරීමේ අරමුණින්. 

මෙහිදී ජනතා නියෝජිතයෙකු වෙනුවෙන් පෙනී සිටින අයෙකු විසින් එම ජනතා නියෝජිතයා විසින් අනෙක් අයගේ නිදහස් කැමැත්තට එරෙහිව තමන්ගේ නිදහස් කැමැත්ත වෙනුවෙන් පෙනී සිටිනු ඇතැයි අපේක්ෂා කරනවා. මේ අපේක්ෂාවම අසාධාරණ අපේක්ෂාවක්. ඒ වගේම කිසි විටෙකත් ඉටු වීමේ ඉඩක් නැති අපේක්ෂාවක්. ජනතා නියෝජිතයෙකුට කවදාවත් ඔහුව හෝ ඇයව තෝරාපත් කරගනු ලැබූ සියල්ලන්ම සතුටු කිරීමේ හැකියාවක් නැහැ. ඒ එකිනෙකාගේ අපේක්ෂාවන් එකිනෙකට වෙනස්. ඒ නිසා ප්‍රායෝගිකව සිදු වන්නේ ඔහුට හෝ ඇයට වඩා වැදගත් සුළු පිරිසක් සතුටු කරනු ලැබීමයි. ඒ සුළු පිරිසගේ පමණක් නිදහස් කැමැත්ත ක්‍රියාත්මක වීමයි. 

සම්පත් පාලනය කිරීම කියන කරුණට ආවොත් ධනවාදය තුළ සම්පත් පාලනය වන්නේ එම සම්පත් නිර්මාණය කරන "අයිතිකරුවන්" විසින්. කිසියම් මොහොතක මේ සම්පත් සීමිත පිරිසක් අතේ සංකේන්ද්‍රණය වී තිබිය හැකියි. මෙයට විකල්පයක් ලෙස දේශපාලන බලය යොදවා එම සම්පත් වල පාලනය වෙනත් පිරිසක් වෙත සම්ප්‍රේෂණය කළ විට සිදුවන එකම වෙනස සම්පත් කළමනාකරණය කිරීම ඒ කටයුත්ත සඳහා පළපුරුද්දක් නැති අය අතට යාම පමණයි. සම්පත් තවදුරටත් සීමිත පිරිසක් අතේ සංකේන්ද්‍රණය වී තිබීම නොවැලැක්විය හැකියි.

සම්පත් බෙදා හැරීමේ ප්‍රශ්නය පැත්තකින් තියා බලය බෙදා හැරීමේ ප්‍රශ්නය, එනම් දේශපාලන විද්‍යාඥයෙකුගේ ප්‍රශ්නය, වෙත අවධානය යොමු කළොත්, සම්පත් මෙන්ම බලයද එකම පිරිසක් අතේ සංකේන්ද්‍රණය වී තිබීමට සාපේක්ෂව කණ්ඩායම් දෙකක් අතේ සංකේන්ද්‍රණය වී තිබීම වඩා හොඳ නැද්ද?

මේ වගේ ප්‍රශ්නයකට සියල්ලන්ටම එකඟ විය හැකි පිළිතුරක් නැතත්, සමාජවාදය විසින් යෝජනා කරන්නේ එය එසේ විය යුතු බවයි. එය නරක අදහසක් කියා කියන්න බැහැ. ඒ වගේම එය එසේ නොවිය යුතුයැයි ධනවාදය විසින් යෝජනා කරන්නේද නැහැ. කෙසේ වුවත්, ඉලක්කය මෙයනම් එම ඉලක්කය කරා යා හැකි වඩා කාර්යක්ෂම ක්‍රමය සමාජවාදී ක්‍රමය නෙමෙයි. ධනවාදය තුළම මෙය සිදු වෙනවා වගේම දියුණු ධනවාදයක් ඇති රටවල මෙය දැනටමත් සිදු වී තිබෙනවා. දැනටම වුවත් බොහෝ විශාල සමාගම් වල ප්‍රාග්ධන හිමියන් හා කළමණාකරුවන් කියන්නේ දෙපිරිසක්. මේ කළමණාකරුවන් වෙළඳපොළ තරඟය තුළ ඉතිරි වන දක්ෂයින් මිසක් දේශපාලන බලය මත තේරී පත්වන පිරිසක් නෙමෙයි. 

ධනවාදය ඇතුළේ කුල භේදයක් නැහැ. ඕනෑම නිදහස් මිනිසෙකුට ශ්‍රමිකයෙක්, ප්‍රාග්ධන හිමියෙක්, ව්‍යවසායකයෙක් හෝ කළමනාකරුවෙක් වෙන්න පුළුවන්. මොනවා කළත් අන්තිමට ලැබෙන්නේ තමන්ගේ ආන්තික ඵලදායීතාවය.

ධනවාදය ගැන හා සමාජවාදය ගැන මේ ආකාරයට කතා කළත් ඔය දෙකම ක්‍රියාත්මක වන්නේ ලෝකයේ පවතින දේශපාලන බල ව්‍යුහය ඇතුළේ. එම දේශපාලන බල ව්‍යුහය සකස් වෙලා තියෙන්නේ ජාතික රාජ්‍ය මත පදනම්වයි. ජාතික රාජ්‍ය ආකෘතිය ඇතුළේ මොන විදිහකින්වත් ලෝකයේ හැම මිනිහෙක්ම සමාන වන්නේ නැහැ. ඒ නිසා අපට මේ කරුණ අමතක කරලා ධනවාදය ගැන හෝ සමාජවාදය ගැන කතා කරන්න බැහැ. මෙතෙක් කතා කළ හැම දෙයක්ම එලෙසම වලංගු වන්නේ එක්කෝ සමස්ත ලෝකයේම දේශ සීමා අහෝසි වී යාමෙන් පසුව. එසේ නැත්නම් කිසියම් රටක් සම්පූර්ණයෙන්ම දේශ සිමා වසා ලෝකයෙන් හුදෙකලා වීමෙන් පසුව. ඔය දෙකේ ව්‍යුහමය වෙනස්කමක් නැහැ. 

හැබැයි ප්‍රායෝගිකව තිබෙන්නේ ඔය තත්ත්වයන් දෙකෙන් එකක්වත් නෙමෙයි. ලෝකයේ දේශ සීමා පවතිනවා වගේම ලෝකයේ කිසිම රටක් හුදෙකලා වී නැහැ. ජාතිකවාදය ගැන කතා කළ යුත්තේ මේ පසු බිමේ සිටයි. ජාතිකවාදයට කෙනෙකු පක්ෂ වුවත් නැතත් ලෝකයේ හැම රටකම යම් තරමකින් ජාතිකවාදයක් ක්‍රියාත්මක වෙනවා. ජාතිකවාදය හා ආර්ථික විද්‍යාඥයාගේ ප්‍රශ්නය අතර සම්බන්ධය කුමක්ද? 

ආර්ථික විද්‍යාඥයෙකුගේ මූලික ප්‍රශ්නය වන්නේ මනුෂ්‍ය සංහතිය සතු සීමිත සම්පත් අසීමිත අවශ්‍යතා තිබෙන මිනිසුන් අතර බෙදා ගන්නේ කොහොමද කියන එකයි. එම ප්‍රශ්නය සඳහා ධනවාදී හා සමාජවාදී පිළිතුරු මා විස්තර කර තිබෙනවා. 

ලෝකයේ දේශ සීමා නැත්නම් හෝ දේශ සීමා මුළුමනින්ම වැසී ඇත්නම් මේ ප්‍රශ්නයට ඉහත විසඳුම් දෙකෙන් එකක් ප්‍රමාණවත්. ධනවාදය තුළ සියලු මිනිසුන් සමානයි. මාක්ස්වාදය තුළ මිනිසුන් උපතින්ම කිසියම් කුලයකට අයත් වන නමුත් එම බෙදීම් හා ජාතික රාජ්‍යයන්හි දේශ සීමා අතර කිසිදු සම්බන්ධයක් නැහැ. 

එහෙත්, පවතින ලෝක දේශපාලන බල ව්‍යුහය තුළ ඕනෑම මිනිහෙක් ඉපදෙන්නේ කිසියම් ජාතික රාජ්‍යයක් හා බැඳුනු අනන්‍යතාවයක් සමඟයි. හැම මිනිහෙක්ම තමන් ජිවත් වන රටේ සමාජ දේශපාලන සම්මුතීන්ට යටත් වන නමුත් රටෙන් බාහිරව ජිවත් වන විදේශිකයින්ට එවැනි බැඳීමක් නැහැ. ඔවුන්ගේ බැඳීම තිබෙන්නේ වෙනත් සමාජ දේශපාලන සම්මුතියක් සමඟයි. කිසියම් රටක ආර්ථික-දේශපාලන ක්‍රමය ධනවාදී වුවත්, සමාජවාදී වුවත් එම රටේ ජිවත් වන්නන් හා ජිවත් නොවන්නන් සමාන සේ සලකා කටයුතු කළ හැකිද? ලෝකයේ කිසිදු රටක් කිසිදු අවස්ථාවක එසේ කටයුතු කර නැහැ. 

දළ අදහසක් ලෙස ජාතිකවාදය යන්නෙන් අදහස් වන්නේ කිසියම් රටක ජිවත් වන්නන් එම රටේ ජිවත් නොවන්නන්ගෙන් වෙනස් පිරිසක් සේ සලකා කටයුතු කිරීමයි. මෙය කරන හෝ කරන්නට අපේක්ෂා කරන ආකාරය අනුව විවිධ ජාතිකවාද තිබෙනවා. එකිනෙකින් වෙනස් විවිධ ජාතිකවාද විශාල ප්‍රමාණයක් මිස ජාතිකවාදය ලෙස හැඳින්විය හැකි එක් තනි පරමාදර්ශයක් නැහැ. ඒ නිසා, ජාතිකවාදය අර්ථදැක්වීමට පහසුම ක්‍රමය එහි ප්‍රතිවිරුද්ධ අන්තය පරමාදර්ශයක් සේ සැලකීමයි.

ජාතිකවාදය මෙන් නොව ජාත්‍යන්තරවාදය පහසුවෙන් අර්ථදැක්විය හැකියි. ජාත්‍යන්තරවාදියෙකුට අනුව දේශ සීමා වලින් වෙන් වූ පමණින් මිනිසුන් වෙනස් වන්නේ නැහැ. පරමාදර්ශ අනුව බැලුවොත් ධනවාදය වගේම මාක්ස්වාදයද ස්වභාවයෙන්ම ජාත්‍යන්තරවාදීයි. ආර්ථික ක්‍රමයක් සේ ධනවාදය පිළිගන්නා ලිබරල් ජාත්‍යන්තරවාදීන්ට අනුව ලෝකයේ සියලුම මිනිසුන් සමානයි. මාක්ස්වාදී ජාත්‍යන්තරවාදීන්ට අනුව ලෝකයේ මිනිසුන් ඔවුන් ඉපදුනු සමාජ තත්ත්වය අනුව විවිධ කුල වලට බෙදිය හැකි නමුත් ජීවත් වන ස්ථානය හෝ දේශ සීමා අනුව මිනිසුන් අසමාන වන්නේ නැහැ.

පරමාදර්ශී ජාත්‍යන්තරවාදය තුළ දේශ සීමා නැතත් ප්‍රායෝගික යථාර්තය තුළ දේශ සීමා තිබෙනවා. මාක්ස්වාදය විසින් යෝජනා කළ නිර්ධන පංති ආඥාදායකත්වය තුළ බලය ලබා ගන්නේ ලෝක කම්කරුවන් විසින් මිසක් රුසියාවේ කම්කරුවන් විසින් නෙමෙයි. එහෙත් ධනවාදී වෙළඳපොළ වඩා දියුණු වී තිබුණු බටහිර රටවල සෝවියට් පන්නයේ සමාජවාදී විප්ලවයක් සිදු වුනේ නැහැ. තවත් පරිවාර රටවල් එකතු කරගෙන සමාජවාදී රාජ්‍යයක් හදපු සෝවියට් දේශයට ඔවුන්ගේ පුරෝගාමී සමාජවාදී රාජ්‍යය ලෝකය පුරා ව්‍යාප්ත කරන්න අවශ්‍ය වුනත් බටහිර රටවල බහුතරයක් මිනිස්සුන්ට එවැන්නක කිසිම උවමනාවක් තිබුණේ නැහැ. මේ තත්ත්වයත් එක්ක ලෝකයේ බල කඳවුරු දෙකක් හැදුනා. එහි ප්‍රතිඵලයක් විදිහට සමාජවාදී කඳවුරේ රටවල පමණක් නොව ප්‍රතිවිරුද්ධ ධනවාදී කඳවුරේ රටවලද රජයයන් වඩවඩා ශක්තිමත් වුනා.

මාක්ස්වාදීන්ගේ අවසන් ඉලක්කය රාජ්‍යයන් අහෝසි වූ කොමියුනිස්ට් ක්‍රමයක් වුවත් ඒ කරා යන මාර්ගය වැටී තිබෙන්නේ රජය වෙත සියලු සම්පත් පාලනය කිරීමේ අයිතිය ලබා දීම හරහා. සමාජවාදී ලෝක ආණ්ඩුවක් වෙනුවට ජාතික සමාජවාදයක් බිහි වූ වහාම, ජාතික රාජ්‍යය මොන නමකින් හැඳින්වුවත්, කොයි තරම් විශාල වුනත්, එම රාජ්‍යයේ සීමාවෙන් පිටත සිටින බාහිර සතුරාට විරුද්ධව රජය ශක්තිමත් කරන්න සිදු වෙනවා. සම්පත් සියල්ලේ පාලනය තිබෙන්නේ රජය සතුව නිසා මේ වැඩේ පහසුවෙන්ම කරන්න පුළුවන්. අවසන් ප්‍රතිඵලය වන්නේ මාක්ස්වාදය විසින් මුලින් ඉලක්ක කළ අරමුණට වඩා වෙනස් දෙයක්. 

චීනය වැනි රටකට සාපේක්ෂව සෝවියට් දේශය පෙනී සිටියේ ජාත්‍යන්තර මාක්ස්වාදයක් වෙනුවෙන් වුවත්, සෝවියට් දේශයද  එහි ආකෘතිය අනුවම ජාතික සමාජවාදී රාජ්‍යයක්. කිසිම රටකට කළ නොහැකි, තම රටේ වැසියන් හා අනෙකුත් අය සමානයන් සේ සැලකීම සෝවියට් දේශයට කළ හැකිව තිබුණු දෙයක් නෙමෙයි. ඔවුන් එසේ කරන බව පෙන්වන්න පුළුවන් තරම් උත්සාහ කළා පමණයි. මේ සීමිත උත්සාහය නිසා වුවත් සෝවියට් වැසියන්ට සිදු වුනේ අවාසියක්. 

යම් හෙයකින් ලෝකය පුරාම එකවර සමාජවාදී විප්ලවයක් සිදු වී දේශ සීමා සියල්ල අහෝසි වුවහොත්, එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස මාක්ස් විසින් පුරෝකථනය කළ පරිදි බිම් මට්ටමේ සිට පරමාදර්ශී ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් ගොඩ නැගී රජය ක්‍රමයෙන් අහෝසි වී යයිද?  මෙවැන්නක් සිදුවිය හැකි යාන්ත්‍රණය කුමක්ද කියා එතරම් පැහැදිලි නැහැ.

කෙසේ වුවත් ලිබරල් ජාත්‍යන්තරවාදී පරමාදර්ශය තුළ ක්‍රමක්‍රමයෙන් දේශසීමා වල වැදගත්කම අහෝසි වී යන ආකාරයනම් පැහැදිලියි. ගනුදෙනු හරහා ලාබයම හොයන කෙනෙකුට ගනුදෙනුවේ පාර්ශ්වකරුගේ ජාතිකත්වයෙන් වැඩක් නැහැ. ඒ නිසා, ලාබය ඉලක්ක කර ගනිමින් වෙළඳපොළ පුළුල් වන්නේනම් දේශ සීමා වල වැදගත්කම ක්‍රමයෙන් නැති වී යනවා.

මෙවැන්නක් විය හැකි දෙයක් වුවත් ඇත්තටම සිදු වන්නේ මෙවැන්නක් නොවන බව අපට පෙනෙනවා. ඇමරිකාවේ ප්‍රාන්ත අතර වෙනස්කම් ක්‍රමක්‍රමයෙන් දිය වී යනවා වගේම ඇමරිකාව හා කැනඩාව වැනි රටවල් අතර දේශසීමා බොඳ වී යනවා. යුරෝපා සංගමයේ රටවල් අතරත් මෙවැන්නක් සිදු වනවා. එහෙත් ඇමරිකාව හෝ යුරෝපා සංගමය තනි ප්‍රදේශයක් ලෙස ගත්තොත් සිදු වන්නේ දේශ සීමා වඩා ශක්තිමත් වීමයි. ඇමරිකානු ෆෙඩරල් රජය එන්න එන්නම ශක්තිමත් වී තිබෙනවා මිස දුර්වල වී නැහැ.

කිසිසේත්ම එකම හේතුව නොවුනත් ඇමරිකන් ෆෙඩරල් රජය මේ තරමට ශක්තිමත් වීමටද ලෝක සමාජවාදී ව්‍යාපාරය විශාල බලපෑමක් සිදු කර තිබෙනවා. බාහිර සතුරෙකු පෙනෙන්නට ඇති හැම විටෙකම රජයයන් ශක්තිමත් වෙනවා. යුරෝපා සංගමය වැනි කලාපීය එකතු වීම් දකින්නට ඇතත් ලෝක දේශපාලනය තුළ ජාතික රාජ්‍යයන්ගේ භූමිකාව ඉතා ප්‍රබලයි. 

මා ලිපි ගණනාවකින් කතා කළ ධනවාදය, සමාජවාදය හෝ එහි කිසියම් මිශ්‍රණයක් ක්‍රියාත්මක වන්නේ මේ එක් එක් ජාතික රාජ්‍යයේ සීමාව තුළයි. එවැනි සීමාවක් තුළ සිට මගේ මුල් ප්‍රශ්නය ඇසූ විට එයට යෝජනා වී තිබෙන පිළිතුරු තිබෙන්නේ දෙකක් පමණයි. ඒ ධනවාදී පරමාදර්ශය හා සමාජවාදී පරමාදර්ශයයි. කවර හෝ ජාතිකවාදයක් විසින් කරන්නේ ධනවාදී පරමාදර්ශය, සමාජවාදී පරමාදර්ශය හෝ මේ දෙකේ කිසියම් මිශ්‍රණයක් ක්‍රියාත්මක වන භූගෝලීය සීමාව වටා තිබෙන තාප්පයේ ශක්තිය තීරණය කරන එකයි. ඒ හැර ලංකාවේ හෝ ලෝකයේ කිසිදු ජාතිකවාදියෙකු විසින් ධනවාදී පරමාදර්ශයෙන් හා සමාජවාදී පරමාදර්ශයෙන් (හෝ මේ දෙකේ මිශ්‍රණයකින්) වෙනස් තෙවන විකල්පයක් මෙතෙක් යෝජනා කර නැහැ.

තේ බීම හා කිරි බීම විකල්ප දෙකක්. අවශ්‍යනම් තේ සහ කිරි කවර හෝ අනුපාතයකින් මිශ්‍ර කරගෙන බොන්න පුළුවන්. ධනවාදය හා සමාජවාදය තේ සහ කිරි සේ සැලකුවොත් ජාතිකවාදය මෙයට එකතු කරන සීනි ප්‍රමාණය වැනි දෙයක්. එකතු කරන සීනි ප්‍රමාණය කොපමණ වුවත්, සීනි ඇත්තේම නැතත්, බොන්න වෙන්නේ තේ, කිරි හෝ මේ දෙකේ මිශ්‍රණයක්. ඒ නිසා, ජාතිකවාදය ධනවාදයට හා සමාජවාදයට එරෙහි තෙවන විකල්පයක් සේ සලකන්න අමාරුයි. එහෙම සැලකිය හැක්කේ රණවරා හෝ බෙලිමල් වැනි වෙනම දෙයක්. කිසිදු ජාතිකවාදියෙකු විසින් එවැන්නක් යෝජනා කර නැහැ.

මෙයින් අදහස් වන්නේ මා විසින් විස්තර කළ ආර්ථික විද්‍යාඥයෙකුගේ මූලික ප්‍රශ්නයට ලබා දෙන පිළිතුර කෙරෙහි බලපාන ජාතිකවාදයේ භූමිකාවක් නැති බව නෙමෙයි. එවැනි භූමිකාවක් තිබෙනවා වගේම එය ඉතා ප්‍රබලයි. ඒ ගැන ඉදිරියේදී කතා කරමු.

මඩේ පිපුණු පියුම්!

ආර්ථික විද්‍යාවේ මූලික ගැටලුව වන්නේ ලෝකයේ ජිවත් වන මිනිසුන් අතර සම්පත් බෙදී යා යුත්තේ කොහොමද කියන එකයි. ධනවාදී පරමාදර්ශය සහ මාක්ස්වාදී සමාජවාදී පරමාදර්ශය මේ ප්‍රශ්නයට විකල්ප පිළිතුරු දෙකක් සපයනවා. මේ ප්‍රශ්නයට සමාන්තරව පවතින තවත් ප්‍රශ්නයක් වන්නේ ලෝකයේ ජිවත් වන මිනිසුන් අතර බලය බෙදී යා යුත්තේ කොහොමද කියන එකයි. මෙය දේශපාලන විද්‍යාවේ මූලික ගැටලුව ලෙස හැඳින්විය හැකියි.

සම්පත් බෙදීමේ ගැටලුව සහ බලය බෙදීමේ ගැටලුව අතර අවියෝජනීය සම්බන්ධයක් තිබෙනවා. මේ සම්බන්ධයේ ප්‍රතිඵලයක් විදිහට ලෝකයේ කොහේවත් පරමාදර්ශී ධනවාදයක් බිහි වී නැහැ. යම් හෙයකින් එවැන්නක් බිහි වූයේනම්, මාක්ස් විසින් පුරෝකථනය කළ පරිදි, එහි ප්‍රතිවිරෝධතා හේතුවෙන්ම ක්‍රමය කඩා වැටෙන්නට වුවත් යම් ඉඩක් තිබුණා. 

ප්‍රායෝගික තත්ත්වයන් යටතේ මෙතෙක් ධනවාදී පරමාදර්ශය වෙත වඩාත්ම කිට්ටු වී තිබෙන්නේ බලය බෙදීමේ ගැටලුවට විසඳුමක් ලෙස ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය තෝරාගත් රටවල්. එසේ තෝරාගනු ලැබ ක්‍රියාත්මකව ඇති සහ තවමත් ක්‍රියාත්මක වන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය වුවද කිසි විටෙකත් එහි පරමාදර්ශී ස්වරූපයම නොවුනත්, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ එම අසම්පූර්ණ ස්වරූපය විසින් වුවද පරමාදර්ශී ධනවාදයක නෛසර්ගික ප්‍රතිවිරෝධතා වල නිශේධනීය ප්‍රතිඵල පාලනය කිරීම උදෙසා සාධනීය කාර්ය භාරයක් ඉටු කර තිබෙනවා. මේ සන්දර්භය තුළ ධනවාදී-ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පැකේජය කාලයක් තිස්සේ ලෝකයේ ප්‍රමුඛ ආර්ථික-දේශපාලන ව්‍යුහය ලෙස වැජඹෙනවා.

පරමාදර්ශී ධනවාදයක කාර්යක්ෂමතාවයට හේතු වන්නේ මිනිසුන් අතර සිදුවන නිදහස් ගනුදෙනු. ගනුදෙනුවක් නිදහස් ගනුදෙනුවක් වීමේ පූර්ව කොන්දේසියක් ලෙස ගනුදෙනුවේ පාර්ශ්වකරුවන් සමානයින් විය යුතුයි. එහෙත්, ධනවාදය විසින් සම්පත් සමානව බෙදී යාමක් කිසිසේත්ම සහතික නොකරන නිසා ධනවාදය තුළ වැඩි සම්පත් ප්‍රමාණයක් අයිතිකර ගන්නා පිරිස් වෙත වැඩි දේශපාලන බලයක්ද සංකේන්ද්‍රනය වී ධනවාදයේ සම්මත ඔවුන්ගේ වාසියට නිර්මාණය වුවහොත් ගනුදෙනු තවදුරටත් නිදහස් ගනුදෙනු නොවනවාක් මෙන්ම ධනවාදය එහි පරමාදර්ශී තත්ත්වය කරා ප්‍රගමනය වීමද නවතිනවා. මෙය ධනවාදයේ මූලික ප්‍රතිවිරෝධතාවක් සේ හඳුනාගත හැකියි. 

දියුණු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් තුළ ධනවාදයේ ඉහත ප්‍රතිවිරෝධතාවයට ඉස්මතු වීමට තිබෙන ඉඩකඩ සිමා වෙනවා. ඒ හරහා ධනවාදය ස්වයංක්‍රීය ලෙසම අර්බුදයකට යාම වලක්වනවා. ධනවාදී-ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පැකේජය කාලයක් තිස්සේ ලෝකයේ ප්‍රමුඛ ආර්ථික-දේශපාලන ව්‍යුහය ලෙස ස්ථාවරව පවතින්නේ මේ හේතුව මතයි. මෙවැනි සමතුලිතතාවයක් තුළ සමාජවාදී පරමාදර්ශයටද යම් ඉඩක් ඉතිරි වෙනවා. එය කොපමණද කියන එක අවශේෂ සාධක මත තීරණය වන දෙයක්.

කොහොම වුනත් එක දෙයක් පැහැදිලියි. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී බල ව්‍යුහයක් හා පරමාදර්ශී නොවූවත් අඩු වශයෙන් ඊට කිට්ටු සමාජවාදයක් කිසි විටෙකත් පැකේජයක් ලෙස ස්ථාවරව පැවතී නැහැ. බටහිර රටවල් තුළ දැකිය හැක්කේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී බල ව්‍යුහයන් පවත්වා ගනිමින් ධනවාදී පරමාදර්ශයෙන් ඈත් විය හැකි, එසේ නැත්නම් සමාජවාදී පරමාදර්ශය කරා යා හැකි, "ස්වභාවික" සීමාවයි. මෙයින් අදහස් වන්නේ මේ සීමාව වෙනස් නොවන ස්ථිර සීමාවක් බව නොවූවත්, එම "ස්වභාවික" සීමාව ධනවාදී පරමාදර්ශයෙන් බොහෝ ඈත් වූ සීමාවක් නෙමෙයි. 

මේ සීමාව මාක්ස්වාදය විසින් මුල සිටම හඳුනා ගන්නවා. මාක්ස්වාදය තුළ බලහත්කාරයෙන් රාජ්‍ය බලය පැහැර ගැනීම සහ බලහත්කාරය මත රාජ්‍ය බලය පවත්වා ගැනීම විකල්පයක් සේ යෝජනා වී තිබෙන්නේත්, සමාජවාදය වෙත යාමේදී එම විකල්පය හැම විටම ක්‍රියාත්මකව තිබෙන්නේත් ඒ නිසයි. "ස්වභාවික" සීමාව ඉක්මවා සමාජවාදී මාර්ගයේ ගමන් කර ඇති හැම විටකම මුලින්ම සිදුවන්නේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය වෙනුවට ඒකාධිපතිත්වයක් ආදේශ වීමයි. මේ ඒකාධිපතිත්වය යනු තනි පුද්ගලයෙකු නොවී කුඩා කණ්ඩායමක සාමූහිකත්වය විය හැකි වුවත් එය කිසියම් සමාජයක හැම දෙනාගේම හෝ වැඩි දෙනෙකුගේ කැමැත්තනම් නෙමෙයි. වැඩි දෙනෙකුගේ කැමැත්ත ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය බිඳ දමා ඒකාධිපතිත්වයක් ගොඩ නැගිය යුතු වන්නේ නැහැ. 

ප්‍රතිවිරෝධතා ගහණ මාක්ස්වාදයේ අවසන් ඉලක්කය තුළ රජය අහෝසි වී යනවා. එහෙත්, රජය අවසන් කිරීමේ මාර්ගය වැටී තිබෙන්නේ සමස්ත දේශපාලන බලය මෙන්ම සම්පත් බෙදා හැරීමේ අයිතියද රජය වෙත සංකේන්ද්‍රණය කිරීම හරහා. අපූරුම කරුණක් වන්නේ කොමියුනිස්ට් සමාජයක් කරා යාමේ අතරමැදි පියවරක් ලෙස මාක්ස්වාදය විසින් යෝජනා කරන නිර්ධන පංති ආඥාදායකත්වය තුළ ඉලක්ක කෙරෙන්නේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ගොඩනැගීම වීමයි. සැබෑ ලෝකය තුළ මෙය සිදුව ඇති ආකාරය අමුතුවෙන් විස්තර කළ යුතු නැහැ. 

මෙතෙක් පැවති සමාජවාදී සේ හඳුනාගත හැකි කිසිදු සමාජයක ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ගොඩ නැගී නැහැ. ඒ වෙනුවට සිදුව තිබෙන්නේ මිනිස් නිදහසෙහි මූලික අංග පවා අහිමිව යාමයි. පරිකල්පනීය අදහසක් ලෙස හෝ ඒකාධිපති සමාජවාදී ක්‍රමයක් තුළ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් ගොඩ නැගෙන්නට ඉඩක් තිබේද?

සෛද්ධාන්තික ලෙස ගත්තොත් මෙවැන්නක් සිදු වීමේ ඉඩක් තිබෙනවා. බලය තිබෙන පිරිමියෙක් විසින් කාන්තාවක් බලහත්කාරයෙන් පැහැරගෙන ගොස් සිර කර ගෙන දිගින් දිගටම දූෂණය කළත්, කාලයක් යද්දී ඒ කාන්තාව තමන්ගේ දූෂකයා සමඟ යම් ආකාරයක ආත්මීය බැඳීමක් ඇති කර ගන්නවා. ඒකාධිපති සමාජවාදී සමාජයක් තුළත් මෙවැන්නක් සිදු විය හැකියි.

සමාජවාදී විප්ලවයක් මෙහෙයවන්නේ සමාජයේ බහුතරයකට නොතේරෙන දෙයක් තමන්ට පමණක් තේරෙන බව හිතන සීමිත පිරිසක් විසින්. ඒ අය අතරින් ඇතැම් ගුරුකුල වල අයට අනුව, ඔවුන්ට තේරෙන දෙය අනෙක් අයට නොතේරෙන්නේ වෙනත් අය විසින් නිදහස් අදහස් සේ සලකන අදහස් සමාජය විසින් ඔවුන් මත පටවා තිබෙන අදහස් මිසක් ඔවුන්ගේම අදහස් නොවන නිසා. එහෙත්, මේ සීමිත පිරිසට පමණක් නිදහස් අදහස් තිබෙනවා. ඒ අය පමණක් මඩේ පිපුණු පියුම් සේ සමාජය විසින් ඔවුන් මත පටවා තිබෙන අදහස් වලින් මිදී නිදහස්ව සිතනවා. අනෙක් අයට එසේ කළ නොහැකි නිසා, සමාජයේ ගැලවුම්කරයින් විය හැක්කේ මේ "තෝරාගත් පිරිසටයි". ඒ නිසා, ඔවුන්ගේ ඒකාධිපතිත්වයක් යටතේ අනෙක් අයගේ නිදහස් කැමැත්ත වෙනස් කළ යුතුයි.

කොමියුනිස්ට් ප්‍රකාශනය අනුව සමාජවාදී සමාජයක එක් මූලික අංගයක් වන්නේ සියලුම මාධ්‍ය වල පාලනය රජය යටතේ මධ්‍යගත කිරීමයි. අධ්‍යාපනය ලබා දීමද රජය සතු ඒකාධිකාරයක් විය යුතුයි. මේ ක්‍රමයට කාලයක් යද්දී මිනිසුන්ගේ නිදහස් කැමැත්ත වෙනස් කළ හැකියි. මා මේ ලිපියේ අවධානය යොමු කරන ගුරුකුල වල සමාජවාදීන්ට අනුව, නිදහස් කැමැත්ත කියා කියන්නේ ඇත්තටම නිදහස් කැමැත්තක් නොවන නිසා එසේ කිරීමේ කිසිම වැරැද්දක් නැහැ. ඔය වැඩේ කාලයක් තිස්සේ කරගෙන යද්දී සෛද්ධාන්තිකව රටේ වැඩි දෙනෙකුගේ කැමැත්ත රජයේ කැමැත්තම වෙන්න පුළුවන්. හරි මාර්ගයට ගන්නම බැරි අය සමහර විට අතුරු දහන් වෙන්න පුළුවන්. එහෙම නැතුව කොහොමද සමාජවාදය පවතිද්දීම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ගොඩ නගන්නේ? 

ඒකාධිපති සමාජවාදී සමාජ තුළ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ගොඩ නැගී ඇති ආකාරය ගැන මෙය කියවන කවුරුත් වගේ දන්නවා. අධ්‍යාපනය, මාධ්‍ය, කලාව හරහා නිදහස් කැමැත්ත පාලනය කරන්න කොයි තරම් උත්සාහ කළත් ඒ වැඩේ කිසි විටෙකත්, කවර සමාජයකවත්, දිගුකාලීනව සාර්ථක වී නැහැ. 

අපේ නිදහස් කැමැත්ත පූර්ණ නිදහස් කැමැත්තක් නෙමෙයි. ජානමය වෙනස්කම් ඇතුළු භෞතික වෙනස්කම් පැත්තකින් තිබ්බත්, "මම" කියන පුද්ගලයා බිහි වෙන්නේ කිසියම් සමාජ පසුබිමක. අසූ ගණන් වල ලංකාවේ ඉපදුනු දරුවන් විශාල ප්‍රමාණයක් යුරෝපිය රටවල දරුවන් නැති යුවලවල් වලට අලෙවි කරනු ලැබුවා. පහුගිය කාලයේ මේ ඇතැම් දරුවන් ලොකු මහත් වී තමන්ගේ ජීවවිද්‍යාත්මක දෙමවුපියන් සොයා ආ අවස්ථා ගණනාවක් අපි දැක්කා. මේ අය හිතන ආකාරයත්, ලංකාවේ ජිවත් වූ ඔවුන්ගේ සොයුරු සොයුරියන් හිතන ආකාරයත් සංසන්දය කිරීම හොඳ ස්වභාවික සමාජ පරීක්ෂණයක් (natural experiment) වෙයි.

ඉපදෙන හා ජිවත්වන සමාජ පසුබිම වගේම එම සමාජ පසුබිමෙහි ඉන් පසුව සිදුවන වෙනස්කම්ද පුද්ගලයෙකුගේ නිදහස් කැමැත්ත කෙරෙහි බලපානවා. මීට පෙර ලිපියකට ප්‍රතිචාරයක් දමමින් "සිංහලයින් ලංකාවේ කළුගඟ බඩ ගමක විසීමත් ඔරුමිත්තනාඩුවේ නගරයක සිටීමත් දෙකම එක සේ ස්වභාවික යැයි මා සිතන්නේද නෑ" කියා කතාකතු විසින් ලියා තිබුණා. පුද්ගලයෙකුගේ නිදහස් කැමැත්ත ස්වභාවිකත්වය සේ සැලකුවොත් එම ස්වභාවිකත්වය ඉපදෙන හා ජිවත්වන සමාජ පසුබිම සමඟ වෙනස් වෙනවා. මේ හේතුව පාදක කර ගනිමින් පුද්ගලයෙකුගේ නිදහස් කැමැත්ත ස්වභාවික නොවන සේ සලකා වෙනත් අයෙකුට අවශ්‍ය පරිදි එය වෙනස් කර "ස්වභාවික කිරීම" සාධාරණීකරණය කළ හැකිද?

අපේ නිදහස් කැමැත්ත පූර්ණ නිදහස් කැමැත්තක් නොවන බවත්, ඉපදෙන හා ජිවත්වන සමාජ පසුබිම නිදහස් කැමැත්ත කෙරෙහි බලපෑමක් කරන බවත් ඇත්ත. එහෙත්, එකම සමාජ පසුබිමක ඉපදෙන හා ජිවත්වන හැම දෙනෙකුගේම නිදහස් කැමැත්ත හැම විටම සමාන වන්නේ නැහැ. තේරීමක් කිරීමේ නිදහසක් ඇති හැම විටකම අපට පෙනී යන්නේ මිනිසුන්ගේ නිදහස් කැමැත්ත ක්‍රියාත්මක වන්නේ එකම සමීකරණයකට අනුව නොවන බවයි. තමන් මඩේ පිපිණු පියුම් බව සිතා සිටින, කොහෙන් හෝ හොයා ගත් "චින්තකයෙක්ගේ" ලියුම් විවෘත නොකරම බෙදන පියුන්ලාටද එසේ සිතන්න හැකි වී තිබෙන්නේ මෙවැනි නිදහස් තේරීමක් මිනිස්සුන්ට තිබෙන නිසයි. 

ද්විපක්ෂ ක්‍රමය

කෝවිඩ් ක්‍රමයෙන් අවසන් වී නැවතත් ජීවිතය සාමාන්‍ය තත්ත්වයට පත් වීමට සමාන්තරව කළ යුතු වැඩ වට්ටෝරුව දිග් ගැසෙමින් තිබෙනවා. විශේෂයෙන්ම කෝවිඩ් කාලයේ පැත්තකට කර තිබුණු වැඩ. කොයි තරම් කාර්ය බහුල වුනත් බ්ලොග් එකත් පැත්තකටම විසි කරන්න බැහැනේ. නිහඬ කාලය දිගු වෙද්දී පාඨකයින් එකිනෙකා කරුණු විමසන්න පටන් අරන්.

ධනවාදී පරමාදර්ශය ගැන සහ සැබෑ ලෝකය ගැන අපි කතා කරමින් සිටියා. ධනවාදී පරමාදර්ශය මගින් විස්තර කෙරෙන්නේ කිසිදු නරකක් නැති යුතෝපියාවක් ගැන නෙමෙයි. එහෙත්, බොහෝ දෙනෙකු විසින් ධනවාදය සම්බන්ධව ගෙන එන ජනප්‍රිය විවේචන වලින් විස්තර කෙරෙන්නේ ධනවාදයක් නැති කමේ ප්‍රශ්න මිසක් ධනවාදයේ ප්‍රශ්න නෙමෙයි. ඒ බොහෝ ප්‍රශ්න වලට විසඳුම ධනවාදී පරමාදර්ශය කරා යාමයි. කෙසේ වුවත්, ධනවාදී පරමාදර්ශයේම ප්‍රශ්නත් තිබෙනවා. 

ධනවාදී පරමාදර්ශය අවසන් ඉලක්කය සේ ගතහොත් ඒ කරා යන මාර්ගය වැටී තිබෙන්නේ නිදහස් ගනුදෙනු හරහා. මේ විදිහට සරලව කිවුවත්, ඒ එක්කම මතුවෙන ප්‍රශ්නය නිදහස් ගනුදෙනුවක් කියන්නේ කුමක්ද කියන එකයි. සංකල්පයක් විදිහට ගත්තොත් නිදහස් ගනුදෙනුවක් කියන එක ඒ තරම්ම වියුක්ත අදහසක් නෙමෙයි. 

නිදහස් ගනුදෙනුවකදී සිදු වන්නේ නිදහස් මිනිසුන් දෙදෙනෙකු (හෝ වැඩි දෙනෙකු) අතර කිසියම් භාණ්ඩයක් හෝ සේවාවක් කිසිදු බලකිරීමකින් තොරව නිදහසේ හුවමාරු වීමයි. මේ විදිහට කිවුවත් මෙහි අවිනිශ්චිතතා ගණනාවක් තිබෙනවා.

- නිදහස් මිනිහෙක් කියන්නේ කාටද?

- හුවමාරු කළ හැකි භාණ්ඩයක් හෝ සේවාවක් කියන්නේ කුමක්ද?

- නිදහසේ සිදුවන හුවමාරුවක් කියන්නේ කුමක්ද?

නිෂ්පාදන තාක්ෂනය වෙනස් වීමට සමාන්තරව ධනවාදයේ ස්වරූපය වෙනස් වන බව මම කලින්ම කිවුවා. එහෙමනම්, කිසියම් නිශ්චිත නිෂ්පාදන තාක්ෂනයක් පවතිද්දී ඕනෑම සමාජයක පැවතිය හැක්කේ එකම ආකාරයක ධනවාදයක්ද?

පැහැදිලිවම නැහැ. කිසියම් සමාජයක ධනවාදය ක්‍රියාත්මක වන ආකාරය එම සමාජයේ සම්මතයන් අනුව යම් තරමකින් වෙනස් වෙනවා. නිෂ්පාදන තාක්ෂනය වෙනස් වෙද්දී වගේම මේ සම්මත වෙනස් වෙද්දීත් ධනවාදයේ ස්වරූපය වෙනස් වෙනවා.

මෙහි කිසිම අරුමයක් නැහැ. ධනවාදය කියා කියන්නෙත් වියුක්ත ආකෘතියක් වුවත් එම වියුක්ත ආකෘතියේ පදනම වියුක්ත අදහසක් නොව ස්වභාවික මිනිස් හැසිරීමයි. ඒ නිසා, මේ ආකෘතිය, එහි ස්වභාවය අනුවම, ස්වභාවික මිනිස් හැසිරීම් වෙනස් වෙද්දී ඉබේටම වෙනස් විය හැකි තරම් නම්‍යශීලි ආකෘතියක්. මෙයින් වෙනස්ව මාක්ස්වාදය විසින් යෝජනා කරන ආකෘතිය පදනම් වන්නේම වියුක්ත අදහසක් හෝ අදහස් සමුදායක් මතයි. ඒ නිසා, මාක්ස්වාදී ආකෘතිය තුළ මෙන් නොව ධනවාදී ආකෘතිය තුළ සමාජ සම්මතය විසින් සිදු කරන කාර්ය භාරයක් තිබෙනවා. 

බාලවයස්කරුවෙක්, මානසික රෝගියෙක්, මත් වී සිටින අයෙක් හෝ කෝමා තත්ත්වයක සිටින කෙනෙක් නිදහස් මිනිසෙක්ද? වකුගඩුවක් වැනි මිනිස් අවයවයක් නිදහසේ හුවමාරු කළ හැකි භාණ්ඩයක්ද? හැඟීම්බරව යම් මොහොතක ක්ෂණිකව ගන්නා තීරණයක් නිදහස් තීරණයක්ද?

මේ කිසිවක් ධනවාදය විසින් විසඳන ප්‍රශ්න නොවනවාක් මෙන්ම ධනවාදයේ ප්‍රශ්නද නෙමෙයි. ඒ ප්‍රශ්න ධනවාදයෙන් බාහිරව සමාජ සම්මතය අනුව විසඳාගත යුතු දේවල්. ඒ නිසා, මූලික ලක්ෂණ සමාන වුවත් හැම සමාජයකම ධනවාදය හරියටම එකම නීතිරීති යටතේ ක්‍රියාත්මක වන්නේ හෝ ක්‍රියාත්මක විය යුත්තේ නැහැ.

ධනවාදය ක්‍රියාත්මක වන සමාජ ආකෘතිය හදන්නේ කවුද? කිසියම් රටක මිනිස්සු කියා අපට සරලව කියන්න පුළුවන් වුනත් ප්‍රායෝගිකව රටක සම්මත හැදෙන්නේ ඒ රටේ හැම දෙනෙකුගේම සම දායකත්වයෙන් නොවන බව අපි දන්නවා. මේ සම්මත හදන කාර්යයේදී ප්‍රාග්ධනය හිමි අයගේ අදහස් වලට ශ්‍රමය හිමි අයගේ අදහස් වලට වඩා වැඩි තැනක් ලැබුනොත්, එහෙමත් නැත්නම් එහි අනෙක් පැත්ත සිදු වුනොත්, ශ්‍රමයේ හා ප්‍රාග්ධනයේ ආන්තික ඵලදායිතා බෙදී යන ආකාරයේ වෙනසක් වෙන්න බැරිද?

ලංකාව වැනි රටක ගනුදෙනු සිදු වෙද්දී ගනුදෙනුවේ පාර්ශ්ව දෙක හැම විටම සමානයින් නොවන බව අප අත්දැකීමෙන් දන්නවා. අසමානයින් අතර සිදුවන ගනුදෙනුවක් නිදහස් ගනුදෙනුවක් වන්නේ නැහැ.

මාක්ස් විසින් සම්පත් බෙදී යාමේ ක්‍රමය හා බලය බෙදී යාමේ ක්‍රමය එකිනෙක හා සම්බන්ධ කිරීමේ වැදගත්කම ඉස්මතු වන්නේ මේ පසුබිමේදී. මාක්ස්වාදයේ කවර අඩුපාඩු තිබුණත් එය සම්පත් බෙදී යාම සහ බලය බෙදී යාම අතර තිබෙන අන්තර් සම්බන්ධතාවය ග්‍රහණය කර ගන්නවා. ධනවාදය විසින් එවැන්නක් කරන්නේ නැහැ. තිබෙන බල ව්‍යුහය එලෙසම භාර ගන්නවා. ඒ නිසා, ධනවාදයට ක්‍රියාත්මක වීම පිණිස ධනවාදයට බාහිරව බලය සාධාරණව බෙදා ගත හැකි ක්‍රමයක්ද තිබිය යුතුයි. ධනවාදී පරමාදර්ශය අනුව යන බොහෝ රටවල මේ රික්තකය පුරවන්නේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය විසින්. 

ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ මූලධර්ම අනුව රටක "සියලුම" මිනිස්සු සමානයි. සියලුම කියා කිවුවත් සියලුම මිනිස්සු නෙමෙයි. සමාන අයිතිවාසිකම් තිබෙන මිනිස්සු කවුද කියන එක තීරණය වෙන්නේ සමාජ සම්මතය අනුව. සමාජ සම්මතය තීරණය වන්නේ බලය මත. ඒ නිසා එක පැත්තකින් සමාජයක පවතින සම්මතය විසින් එම සමාජයේ බල ව්‍යුහය තීරණය කරද්දී අනෙක් පැත්තෙන් එම සමාජයේ බල ව්‍යුහය විසින් සමාජ සම්මතය තීරණය කරනවා. 

මේ වගේ තත්ත්වයක් යටතේ ශ්‍රමයේ හෝ ප්‍රාග්ධනයේ වාසියට සම්මත හැදෙන්න බැරිද?

ධනවාදී පරමාදර්ශය තුළ ශ්‍රමයේ ආන්තික ඵලදායීතාවය ශ්‍රමිකයාටත්, ප්‍රාග්ධනයේ ආන්තික ඵලදායීතාවය ප්‍රාග්ධන හිමියාටත් ලැබෙනවා. මේ බෙදීම වෙනත් ඕනෑම බෙදීමකට වඩා කාර්යක්ෂමයි. මෙහිදී කාර්යක්ෂමතාවය අර්ථදක්වන්නේ සමස්ත නිෂ්පාදිතයේ ප්‍රමාණය ඉක්මණින් වැඩි කරගැනීමේ හැකියාව පාදක කරගෙනයි. නමුත් මේ බෙදීම සාධාරණද?

සාධාරණත්වය පිළිබඳ අදහස කාර්යක්ෂමතාවය පිළිබඳ අදහස මෙන් තාක්ෂනික ලෙස අර්ථදැක්විය හැකි අදහසක් නෙමෙයි. එය පුද්ගලයෙකුට සාපේක්ෂ දෙයක්. මාක්ස්වාදය හා ධනවාදය සංසන්දනය කරමින් ධනවාදය මාක්ස්වාදයට වඩා කාර්යක්ෂම බව පෙන්වා දිය හැකි වුවත්, ධනවාදය මාක්ස්වාදයට වඩා සාධාරණ බව එසේ පෙන්වා දීම අසීරුයි. 

සාධාරණත්වය පිළිබඳ ධනවාදී අදහස වන්නේ කිසියම් සම්පතක් එම සම්පත නිර්මාණය කළ පුද්ගලයාට හිමි විය යුතු බවයි. මෙය බොහෝ දෙනෙකුට පිළිගත හැකි අදහසක්. එහෙත්, කිසියම් සමාජයක කිසිදු සම්පතක් නිර්මාණය කර ගත නොහැකි පුද්ගලයින් සිටිය හැකියි. ඔවුන්ට කිසිවක් නොලැබීම සාධාරණද?

ධනවාදී සමාජයක කිසියම් පුද්ගලයෙකුට ඔහුගේ ආන්තික ඵලදායීතාවය අඩුවක් නැතිව හිමි වන බව තහවුරු කෙරෙනවා. එය වෙනත් කිසිවෙකු විසින් සූරාකනු ලබන්නේ නැහැ. එහෙත්, මෙසේ යමෙකුට ඇයගේ ආන්තික ඵලදායීතාවය සේ හිමි වන කොටස "ජීවත් වීමට" ප්‍රමාණවත්ද යන්න පිළිබඳ කිසිදු සහතිකයක් නැහැ. මෙය ප්‍රශ්නයක් වන්නේ පුද්ගලයෙකුගේ ආන්තික ඵලදායීතාවය අඩුවීමට හේතුව ඔහුගේ හෝ ඇයගේ ප්‍රශ්නයක් පමණක් නොව සමස්ත සමාජ ව්‍යුහයේම ප්‍රශ්නයක්ද විය හැකි නිසා. සමාජ ව්‍යුහය වෙනස් කිරීමේ අවශ්‍යතාවය පිළිබඳ සමාජවාදී අදහස මේ ආකාරයෙන්ද තේරුම් ගත හැකියි.

සාධාරණත්වය පිළිබඳ ධනවාදී අදහස සමඟ බොහෝ දෙනෙක් බොහෝ විට එකඟ වුවත් හැම දෙනෙක්ම හැම විටම එකඟ වන්නේ නැහැ. මිනිසුන් ස්වභාවයෙන්ම උන්නතිකාමීන් වනවාක් මෙන්ම සහකම්පනය ඇති සත්ත්ව කොට්ඨාශයක්ද වනවා. ධනවාදී පරමාදර්ශයක් තුළ "පරාජය වන" පිරිස් විසින් ධනවාදී පරමාදර්ශයේ වැරැද්දක් දකිනවාට අමතරව එසේ පරාජය නොවන අයද මෙහි කිසියම් වැරැද්දක් දකිනවා. ලෝකයේ කිසිම රටක් මුළුමනින්ම ධනවාදී පරමාදර්ශය කරා නොයාමට මෙය එක් හේතුවක්.

ලෝකයේ ප්‍රධාන ආගම් සියල්ල පෞද්ගලික දේපොළ අයිතිය වෙනුවෙන් (සොරකමට එරෙහිව) පෙනී සිට ඇති බව මම පෙර ලිපියක සඳහන් කළා. මෙයින් පිළිබිඹු වන්නේ ධනවාදී පරමාදර්ශය පිළිගැනීමක්. ඒ අතරම, ලෝකයේ ප්‍රධාන ආගම් සියල්ලම ධනවාදී පරමාදර්ශයක් තුළ "පරාජය වන" පිරිස් වෙනුවෙන්ද පෙනී සිට ඇති බව අප දන්නවා. දානය වැනි සංකල්ප ප්‍රවර්ධනය වන්නේ මේ සන්දර්භයේ.

ධනවාදී පරමාදර්ශයක් තුළ "පරාජය වන" පිරිස් වෙත යමක් ලැබීම ඔවුන්ට හිමිවන වරප්‍රසාදයක්ද නැත්නම් ඔවුන්ගේ අයිතියක්ද? ධනවාදී පරමාදර්ශය අනුව බැලුවොත් මෙය වරප්‍රසාදයක් වුවත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය තුළ මෙය අයිතියක් බවට පත් වෙනවා. බටහිර රටවල ස්ථාපනය වී තිබෙන ද්විපක්ෂ ක්‍රමය මේ අන්ත දෙක අතර සිදුවන චක්‍රීය දෝලනයක් කියා කිව හැකියි.

ධනවාදයට වඩා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය බලවත් වීම තුළ සමාජයේ පහළ ස්ථර වලට ඔවුන්ගේ ආන්තික ඵලදායිතාවය ඉක්මවන කොටසක් ලබා ගැනීමේ අවස්ථාව හිමි වෙනවා. එම කොටස ලැබෙන්නේ ඉහළ ස්ථර වල සිටින අයගේ ආන්තික ඵලදායිතාවය වෙනුවෙන් ලැබිය යුතු දෙයින් කොටසක් අඩු වීමෙනුයි. සමාජවාදයක් යටතේ සිදුවන තරමට නොවුනත්, මෙහිදී කාර්යක්ෂමතාවයේ යම් අඩුවක් සිදු වෙනවා. එහෙත් එය දරාගත හැකි, සමාජයට බරපතල ලෙස නොදැනෙන අඩුවක්.

මේ ආකාරයට කාර්යක්ෂමතාවය යම් තරමකින් කැප කරමින් ධනවාදී පරමාදර්ශයෙන් තරමක් ඈත් වූ සුබසාධන ආර්ථිකයක් කරා යාම බොහෝ විට ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී බල ව්‍යුහයක් තුළ සිදු වන දෙයක්. එහෙත්, සුබසාධනය ඉහළ යන තරමට කාර්යක්ෂමතාවයද අඩු වන නිසා යම් මට්ටමකදී මෙය ආර්ථික වර්ධනය කෙරෙහි දැනෙන බලපෑමක් කරනවා. එවිට, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී බල ව්‍යුහය තුළම ජනමතය අනෙක් පසට දෝලනය වෙනවා. සුබසාධනය වෙනුවට ධනවාදී පරමාදර්ශයට ප්‍රමුඛතාවය ලැබෙනවා. ආර්ථිකය වර්ධනය වෙනවා. එහෙත් එහි ප්‍රතිඵල සමාජයේ පහළ ස්ථර වලට එතරම් දැනෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, නැවතත් සමාජයේ පහළ ස්ථර අතර ආතතිය වැඩි වෙනවා. ධනවාදී පරමාදර්ශයෙන් විරුද්ධ පැත්තට ජනමතය දෝලනය වෙනවා. 

බොහෝ බටහිර රටවල ස්ථායී ගතික සමතුලිතතාවයක් වී තිබෙන ප්‍රධාන පක්ෂ දෙකක් අතර සිදුවන ආවර්තීය බල හුවමාරුව තුළ සිදුවන්නේ ධනවාදී පරමාදර්ශයෙන් ඕනෑවට වඩා ඈත් නොවන අතරම ධනවාදී තරඟය තුළ පරාජය වන කොටස් පිළිබඳව අවශ්‍ය පමණින් අවධානය යොමු වීමක්.