විස්ස දී හිස් අතින්?

මට මතක ඇති කාලයේ සංසරණයේ තිබුණු ලොකුම වටිනාකමක් තිබුණු කාසිය රුපියලේ කාසියයි. ඉඳහිට රුපියලේ කොළයක් හමු වුනත්, ඒ වෙද්දී රුපියලේ කොළය සංසරණයෙන් ඉවත් වෙලා. රුපියලේ කාසියෙන් පහළට සත පණහ, සත විසිපහ, සත දහය, සත පහ, සත දෙක හා සතය භාවිතයේ තිබුණා. සතයකින් හෝ සත දෙකකින් මිල දී ගත හැකි දෙයක් නොතිබුනත් මොනවා හෝ දෙයක් මිල දී ගනිද්දී සතයක් අඩුනම් එය මිල දී ගැනීමේ හැකියාවක් තිබුණේ නැහැ. ඉතුරු දෙනකොටනම් සතය නොදී ඉන්න වෙලාවල් තිබුණා. 

රුපියලෙන් ඉහළට කාසි තිබුණේ නැහැ. රුපියල් දෙකේ කොළයෙන් පටන් ගත්තහම රුපියල් පහේ, දහයේ, පනහේ හා සීයේ කොළ තිබුණා. ලොකුම කොළේ රුපියල් සීය. විස්සේ කොළ තිබුණේ නැහැ. දැනුත් ඔය කතාවට කියනවනේ දෙකේ කොළේට වැටුනා කියලා. මම මුලදී හිතාගෙන හිටියේ ඔය කියන්නේ රුපියල් දෙකේ කොළේ ගැන කියලා. ඇයි ඒ දවස් වල තිබුණු වටිනාකමෙන් අඩුම කොළේ ඒකනේ. පස්සේ තමයි බූරු කුට්ටම ගැන දැන ගත්තේ. බූරු කුට්ටමේ වටිනාකම අඩුම කොළේ දෙකේ කොළේ කියා කිවුවත් දෙකේ කොළේ ගොඩක් සෙල්ලම් වලට ගන්නවා. එහෙමවත් ගන්නේ නැති කොළ දෙකකුත් තියෙනවා. 

කොහොම වුනත් දෙකේ කොළේට ඒ දවස් වල සැලකිය යුතු වටිනාකමක් තිබුණා. ගෙදරට ආපු කෙනෙක් දෙකේ කොළයක් මිට මෙලෙවුවානම් එය වටිනා මුදලක්. ඒ කාලයේ සත ගණන් වලට මුද්‍රිත පොත් මිල දී ගන්න පුළුවන්කම තිබුණා.

විස්සේ කොළයක් මුලින්ම ආවේ ජේආර් බලයට ඇවිත් සල්ලි අච්චු ගහන මැෂිම දවල් රෑ නැතුව වැඩ කරන්න ගත්තට පස්සේ. හරියටම කියනවනම් 1979 මාර්තු මාසේ.  මම හිතන්නේ ජේආර් අලුතෙන් හදපු සමාජවාදී ජනරජය මොන වගේ එකක්ද කියලා හරියටම තේරෙන්න පටන් ගත්තේ ඔය කාලයේදී. අළුතෙන් ජපන් වාහන, විශේෂයෙන්ම රීකන්ඩිෂන් මෝටර් සයිකල්, රට පුරා සුලභ වෙද්දී රෝහල් වල අලුතෙන් "හොන්ඩා වාට්ටු" හැදෙන්න පටන් ගත්තා. කාන්තාවෝ ඩුබායි යන්න පටන් ගත්තා. ෂොපින් බෑග් මුලින්ම දකින්න හම්බ වුනා. 

මුලින්ම මේ ෂොපින් බෑග් වලට කිවුවේ ඩුබායි බෑග් කියලා. රුපියල් පහ ගානේ මුලදී විකුණපු ඩුබායි බෑග් සතියක් දෙකක් යද්දී පහට තුන වුනා. සැපයුම්කරුවන් වැඩි වෙද්දී ඉල්ලුම සමානුපාතිකව වැඩි නොවුන නිසා ඉතාම කෙටි කාලයක් තුළ ඩුබායි බෑග් ෂොපින් බෑග් වෙලා සත විසිපහට හෝ සත දහයට බැස්සා. පස්සේ කඩදාසි ගොටු වෙනුවට ආදේශ වුනා. නිකම් දෙන ගානට වැටුනා. 

ඔය කාලයේ දවසක් මගේ පන්තියේ යාළුවෙක් ලස්සන දිලිසෙන සුදු සත පහක් පෙන්නුවා. ඒ දවස් වල තිබුණේ සත පහේ හා දහයේ තඹ කාසි. තඹ සත පහක් අරගෙන සුදු සත පහක් ගෙදරින් ගෙනත් දෙන්න මේ යාලුවා මට පොරොන්දු වුනා. පොරොන්දුව ඒ විදිහටම ඉටු වුනා. 

යාළුවාට බැගෑපත් වී තඹ සතයකට ඇලුමිනියම් සත පහක් මාරු කරගත්තත් අවුරුද්දක් පමණ යද්දී තඹ සත පහේ හා තඹ සත දහයේ කාසි අතුරුදහන් වී ඇලුමිනියම් සත පහේ හා සත දහයේ කාසි සුලභ වුනා. ගනුදෙනු වලදී සතයට හා සත දෙකට තිබුණු වැදගත්කම නැති වෙලා ගිහින් ෂොපින් බෑග් තත්ත්වයට පත් වුනා. අසූව දශකයේ මුල් කාලය වෙද්දී ප්‍රායෝගික තත්ත්වයන් යටතේ අඩුම වටිනාකමක් තිබෙන කාසිය සත පහ බවට පත් වුනා. සතයට රවුම් වී තිබුණු බොහෝ මිල ගණන් සත පහට රවුම් වුනා.

රට සංවර්ධනය කිරීම සඳහා විදේශ ණය ගන්නවාට අමතරව ජේආර්ගේ ආණ්ඩුව මහා පරිමාණයෙන් සල්ලි අච්චු ගැහුවා. රජයේ සේවකයින්ගේ වැටුප් එලෙසම තියෙද්දී බඩු මිල විශාල ලෙස ඉහළ ගියා. ඔය පසුබිමේ ජූලි වර්ජනය ආවා. වර්ජකයින්ව ගෙදර යවපු ජේආර් සල්ලි අච්චු ගහන මැෂිම අක්‍රිය කළේ නැහැ. අසූ එකේදී පන්සීයේ හා දාහේ කොළ ආවා. දෙසීයේ කොළ ආවේ ඊට පස්සේ. චන්ද්‍රිකාගේ කාලයේදී දෙදාහේ කොළ ආවා. ඊටත් පස්සේ මහින්ද රාජපක්ෂ හා කබ්රාල් අත්සන් කරලා පන්දාහේ කොළයක් එළියට දැම්මා. 

ලොකු කොළ සංසරණයට එකතු වෙද්දී පොඩි කොළ එකෙන් එක අතුරුදහන් වෙමින් කාසි ආදේශ වුනා. දෙකේ කාසි, පහේ කාසි වලින් දෙකේ කොළ, පහේ කොළ විස්ථාපනය වුනා. ඊට පස්සේ දහයේ කාසිය ආවා. සත වලට වටිනාකමක් නැතුව ගියා. මම හිතන්නේ රුපියලේ කාසියකට වුනත් දැන් ප්‍රායෝගිකව වටිනාකමක් නැති තරම්.

දැන් මහ බැංකුව සිය හැත්තෑ වන සංවත්සරය සමරන්න රුපියල් විස්සේ කාසියක් සංසරණයට එකතු කරනවා. වැඩි කල් නොයා රුපියල් විස්සේ කොළත් සංසරණයෙන් ඉවත් වෙලා යයි. මහ බැංකුවේ හැත්තෑ වසරක කාර්ය භාරය දෙකේ කොළේට දැමිය හැකි නොවූවත්, අවුරුදු හැත්තෑවක් තිස්සේ මහ බැංකුව විසින් කරලා තියෙන්නේ ලොකු කොළ එකින් එක දෙකේ කොළේට දැමීම කියන එකනම් නොකියාම බැහැ. 

විස්සයි විස්ස ඉවර වෙන්නේ විස්සත් ඉවර කරගෙනයි. වේගවත් ආර්ථික සංවර්ධනයක් කරා යාම සඳහා තුනෙන් දෙක මදි වී විස්ස හරහා උපරිම බලතල ලබාගත් ආණ්ඩුව දැන් විසි හතර පැයේම සල්ලි සල්ලි අච්චු ගහනවා. ඒ අච්චු ගහන්නේ ලොකු කොළ. විස්ස හොඳටම බාල වෙලා නිසා විස්ස අච්චු ගහලා එළියට දමන එක නවත්වලා. ඒ වෙනුවට විස්සේ කාසියක් එනවා. මේ දවස් වල සල්ලි අච්චු ගහන හැටියට විස්සේ කාසියකින් ගන්න පුළුවන් දෙයක් ඉතුරු වෙයිද? විස්ස දැනටමත් දෙකේ කොළේට වැටිලද? විස්ස දීලත් අන්තිමට ලැබෙන කිසිම දෙයක් නැති වෙද්දී ඇති වන අපේක්ෂා භංගත්වය මොන විදිහට පුපුරයිද? 

ශ්‍රමයේ අනදාලත්වය පිළිබඳ ප්‍රශ්නය

කොබ්-ඩග්ලස් නිෂ්පාදන ශ්‍රිතයට නැවතත් එමු. මෙයින් ආකෘතිගත කරන්නේ ශ්‍රමය, ප්‍රාග්ධනය හා තාක්ෂනය යොදාගෙන අතිරික්ත වටිනාකමක් (නිෂ්පාදනයක්) නිර්මාණය කරන ආකාරයයි. චාල්ස් කොබ් සහ පෝල් ඩග්ලස් විසින් මේ නිෂ්පාදන ශ්‍රිතය ඇතුළත් පර්යේෂණ පත්‍රිකාව ඇමරිකන් එකොනොමික් රිවීව් ජර්නලයේ පළ කළේ 1928 වසරේදී. ඔවුන්ට පෙර පසුගිය සියවසේ ආරම්භයේදී හෝ ආසන්න වසරකදී පිලිප් වික්ස්ටීඩ් විසින් මේ ශ්‍රිතය ගැන අදහස ඉදිරිපත් කර තිබෙනවා. එහෙත්, ඊට පෙර මෙවැන්නක් කිසිවෙකු භාවිතයට ගෙන තිබුණේ නැහැ.

කොබ්-ඩග්ලස් නිෂ්පාදන ශ්‍රිතය භාවිතා නොකළත් නිෂ්පාදන අතිරික්තය ශ්‍රමය, ප්‍රාග්ධනය හා තාක්ෂනය කියන සාධක තුන ඇසුරෙන් විස්තර කිරීම කාලයක සිටම සිදුවුණු දෙයක්. ඇඩම් ස්මිත්, කාල් මාක්ස් වගේ අයගේ පැහැදිලි කිරීම් වලත් මේ අදහස තිබෙනවා. වෙනස ඒ පැරැන්නන් අද මෙන් ගණිතය යොදා නොගැනීමයි. කොබ්-ඩග්ලස් නිෂ්පාදන ශ්‍රිතය නිෂ්පාදනය සිදුවන ක්‍රියාදාමය පැහැදිලි කරන ආකෘතියක් නිසා එය දේශපාලන ක්‍රමයකට සම්බන්ධ දෙයක් නෙමෙයි. 

මෙහි නිෂ්පාදන අතිරික්තය, ශ්‍රමය හා ප්‍රාග්ධනය වසරින් වසර වෙනස් වන, ඒ වගේම වැඩි අපහසුවක් නැතිව මැනිය හැකි, විචල්‍යයන්. මේ විචල්‍යයන් තුනම සාමාන්‍යයෙන් කාලයත් සමඟ වර්ධනය වෙනවා. α එසේ වේගයෙන් වෙනස් නොවන පරාමිතියක්. එය වසර ගණනාවක දත්ත අනුසාරයෙන් ඇස්තමේන්තු කළ හැකියි. එසේ ඇස්තමේන්තු කිරීමෙන් පසුව බොහෝ විශ්ලේෂණ තුළ α නියතයක් ලෙස සලකා තාක්ෂනය වර්ධනය වූ ආකාරය විස්තර කෙරෙන A වෙනස් වන ආකාරය ඇස්තමේන්තු කරනවා. එය වසරින් වසර වර්ධනය වන එහෙත් සෘජුව මැනීම අසීරු විචල්‍යයක්.

චාල්ස් කොබ් සහ පෝල් ඩග්ලස් විසින් ඉදිරිපත් කළ ආරම්භක පර්යේෂණ පත්‍රිකාවේ ඇස්තමේන්තු අනුව α අගය සඳහා ගැලපුනේ 0.25 වැනි අගයක්. පසුකාලීන ඇස්තමේන්තු අනුව මේ අගය 0.3-0.35 අතර අගයක් ලෙස සැලකුණා. සෛද්ධාන්තිකව 0 හා 1 අතර තිබිය යුතු මේ අගය සෙමෙන් වුවත් කාලයත් සමඟ ඉහළ යන බව පෙනෙන්නට තිබෙනවා. නිෂ්පාදන තාක්ෂනය තුළ මිනිස් ශ්‍රමය ක්‍රමයෙන් විස්ථාපනය වෙමින් ස්වයංකරණය ආදේශ වෙද්දී  α අගයද ක්‍රමයෙන් ඉහළ යා යුතුයි. 

කොබ්-ඩග්ලස් නිෂ්පාදන ශ්‍රිතයේ ආන්තීය (extreme) තත්ත්වයන් සේ සැලකිය හැකි α=0 හා α=1 තත්ත්වයන් දෙස බැලූ විට නිෂ්පාදන මාතය පරිණාමය වන ආකාරය පහසුවෙන් තේරුම් ගන්න පුළුවන්. මෙය මා කරන දෙයක් මිසක් සම්මත දෙයක් නෙමෙයි. සමහර විට මා නොදැන වෙනත් අය මෙවැන්නක් කර තිබිය හැකියි.

α=0  වූ විට,

Y = F(K,L) = AK^αL^1-α = AK⁰L^1-0 = AL

α=1  වූ විට,

Y = F(K,L) = AK^αL^1-α = AK¹L^1-1 = AK

α=0  වූ විට, Y = AL නිසා නිෂ්පාදනය සෘජුවම ඒ සඳහා යොදන ශ්‍රමයට සමානුපාතිකයි. ප්‍රාග්ධනය වෙනස්වීම මත අතිරික්තය වෙනස් වන්නේ නැහැ. යොදවන ශ්‍රමය හා අතිරික්තය අතර අනුපාතය තීරණය වන්නේ A අගය මතයි. නිෂ්පාදන කාර්යය තුළ ශ්‍රමයේ ආන්තික (marginal) ඵලදායීතාවය A නිසා ධනවාදී ක්‍රමයට ශ්‍රමය වෙනුවෙන් ලැබිය යුතු ප්‍රතිලාභය A වලට සමානයි. මාක්ස්වාදය අනුවද එය එසේමයි. 

මේ වගේ තත්ත්වයක් යටතේදී ශ්‍රමය නොයොදවා නිෂ්පාදන අතිරික්තයෙන් කොටසක් ලබාගත හැකි වන්නේ එක්කෝ ශ්‍රමය යොදවන අයෙකුගේ අනුකම්පාව මත. එසේ නැත්නම් හොරකම් කිරීමෙන් හෝ පැහැර ගැනීමෙන් වගේ ක්‍රමයකින්. නිෂ්පාදන මාතය තුළ ප්‍රාග්ධනයට කිසිදු වැදගත්කමක් නැති නිසා කවර හෝ බාහිර සාධකයක් මත A ඉහළ ගිය අවස්ථාවක ප්‍රාග්ධනය එක්රැස් කර ගැනීමේ අර්ථයක් නැහැ. ඒ වගේ වෙලාවක එක්කෝ තමන්ට පරිභෝජනය සඳහා අවශ්‍ය දේ නිපදවා ගැනීමට පමණට පමණක් ශ්‍රමය යොදවා නිකම් සිටිය යුතුයි. නැත්නම් තමන්ට පරිභෝජනය කළ නොහැකි අතිරික්තය වෙනත් අය සමඟ බෙදා ගත යුතුයි. වෙනත් අයෙකුගෙන් හොරකම් කිරීමක් හෝ පැහැර ගැනීමක් කළත් එසේ කරන්න අවශ්‍ය වෙන්නේ ක්ෂණිකව පරිභෝජනය කර අවසන් කළ හැකි මට්ටම දක්වා පමණයි.

හොරකම් කිරීම හා පැහැර ගැනීම අපි පැත්තකින් තියමු. පවුල් ඒකක තුළ හෝ වඩා විශාල කණ්ඩායම් ලෙස ජීවත් වන මිනිහෙක් හෝ වෙනත් සතෙක් පරිභෝජනය කර අවසන් කළ නොහැකි අතිරික්තය බෙදා ගන්නේ තමන්ගේ පවුල් ඒකකයේ හෝ කණ්ඩායමේ වෙනත් අය සමඟයි. මේ වගේ තත්ත්වයක් යටතේ පිරිමි සතෙකුට ගැහැණු සතුන් ආකර්ෂණය කර ගැනීම පහසු වෙනවා. වැඩියෙන් පැටවු හැදීම පහසු වෙනවා. ඒ පැටවු ලොකු වෙද්දී සාමාජික ඒකකය තුළ L වැඩි වන නිසා Y ද වැඩි වෙනවා. එහෙත්, Y/L අනුපාතය වෙනස් වන්නේ නැහැ. එය තීරණය වන්නේ A අගය මත.

අනෙක් අතට අහිතකර බාහිර සාධක නිසා A ඉහළ ගිය අවස්ථාවක වෙන්නේ කුමක්ද? ජීවිතය පවත්වා ගැනීම සඳහා අවශ්‍ය අවම පරිභෝජන මට්ටම හෝ නොලැබේනම් අතිරික්තය වෙනත් අය සමඟ බෙදාගන්න අමාරුයි. ජීවිතය පවත්වා ගැනීම සඳහා වැඩි වෙලාවක් ශ්‍රමය යොදවන්න වෙනවා. පිරිමි සතෙකුට ගැහැණු සතුන් ආකර්ෂණය කර ගැනීම අසීරුයි. ඉන්න පැටවුනුත් වැඩි දෙනෙක් ආහාර හා ආරක්ෂාව නැතිව මිය යනවා. L අඩු වී Y අඩු වෙනවා. එහෙත්, Y/L අනුපාතය වෙනස් වන්නේ නැහැ. එය තීරණය වන්නේ A අගය මත.

මේ වගේ තත්ත්වයකදී බාහිර සාධක මත A වෙනස් වෙද්දී L ද පසුව වෙනස් වී ඊට සමානුපාතිකව Y වෙනස් වන නමුත් දිගුකාලීනව Y/L වෙනස් වන්නේ නැහැ. වෙනත් විදිහකින් කිවුවොත් බාහිර සාධක වාසිදායක අතට හැරෙද්දී ගහණයක් වර්ධනය වෙනවා. එම සාධක අවාසිදායක අතට හැරෙද්දී ගහණය කුඩා වෙනවා. ගහණයේ එක් සාමාජිකයෙකුගේ පරිභෝජන මට්ටම තාවකාලිකව අඩු වැඩි වුවත් දිගුකාලීනව තත්ත්වයේ වෙනසක් වෙන්නේ නැහැ. A වැඩි වූ වහාම පරිභෝජනය වැඩි වන නමුත් එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ගහණය විශාල වෙද්දී අතිරික්තය වැඩි දෙනෙකු අතර බෙදී යන නිසා නැවත හිටපු තැනටම වැටෙනවා.

නිෂ්පාදනය මාතය මේ වගේ එකක්නම් මිනිස්සු හා වෙනත් සත්තු අතර කිසිම වෙනසක් නැහැ. ස්වභාවික පරිසරයක සිටින සත්තුන්ගේ "සමාජ රටාව" හරියටම මේ වගේ. 

මේ අන්තයේ සිටි මිනිස්සු අනෙක් සත්තුන්ගෙන් ටිකෙන් ටික වෙනස් වෙන්න පටන් ගන්නේ ප්‍රාග්ධනය එකතු කර ගන්නට පුරුදු වීමත් සමඟයි. මිනිස් වර්ගයා විසින් ලබා ගෙන තිබෙන හැම ජයග්‍රහණයක් පසුපසම තියෙන්නේ ප්‍රාග්ධනය එක්රැස් කර ගැනීමේ වාසිය. ඉතිහාසය පුරාම මිනිස්සු ප්‍රාග්ධනය එකතු කර ගෙන තිබෙන්නේ පෞද්ගලිකව මිස සාමූහිකව නෙමෙයි. පෞද්ගලික ප්‍රාග්ධනය ප්‍රාග්ධන හිමියාගේ කැමැත්ත පරිදි සාමූහිකව ආයෝජනය කිරීම හෝ ස්වේච්ඡාවෙන් අයිතිය අත හැර සාමූහික පරිභෝජනය වෙනුවෙන් යෙදවීම වෙනම දෙයක්. මාක්ස්වාදය හැර ලෝකයේ අනෙකුත් සෑම ආගමක්ම පෞද්ගලික ප්‍රාග්ධනයේ අයිතිය වෙනුවෙන් පෙනී සිට තිබෙනවා. 

ස්වභාව ධර්මයේ සමතුලිතතාවය තව දුරටත් එලෙසම භාර නොගනිමින් ප්‍රාග්ධනය ආයෝජනය කිරීම හරහා A වැඩි කරගැනීමට මිනිස්සු සමත් වෙනවා. A වැඩි වෙද්දී නිෂ්පාදන මාතයේ α අගයද හෙමින් හෙමින් වැඩි වෙන්න පටන් ගන්නවා.

මේ ක්‍රියාදාමයේ අනෙක් අන්තය මොන වගේ එකක්ද? 

α=1  වූ විට, Y = AK නිසා නිෂ්පාදනය සෘජුවම ඒ සඳහා යොදන ප්‍රාග්ධනයට සමානුපාතිකයි. කිසිම ශ්‍රමයක් යෙදවිය යුතු නැහැ. ධනවාදී අදහස අනුව ප්‍රාග්ධනය වෙනුවෙන් ලැබිය යුතු ආන්තික ප්‍රතිලාභ A වලට සමානයි. ශ්‍රමය යෙදවීමක් නැති නිසා ශ්‍රමය වෙනුවෙන් ලැබිය යුතු ප්‍රතිලාභයක්ද නැහැ. මාක්ස්වාදය අනුව ශ්‍රමය යොදවන අය අතර ප්‍රතිලාභ බෙදී යා යුතු වුවත් දැන් ශ්‍රමය යොදවන කෙනෙක් නැහැ. ඒ නිසා මාක්ස්වාදයේ තර්කය තව දුරටත් වලංගු නැහැ. මෙහි තිබෙන්නේ ශ්‍රමයේ අනදාලත්වය පිළිබඳ ගැටලුවක් මිසක් ශ්‍රමය සූරාකෑම පිළිබඳ ගැටලුවක් නොවන නිසා ප්‍රාග්ධනය අහිමි, ශ්‍රමය පමණක් හිමි අයෙකුට කිසිදු හෙට්ටු කිරීමේ බලයක් නැහැ. ඔවුන්ට ලැබෙන කවර හෝ දෙයක් තීරණය වන්නේ තනිකරම ප්‍රාග්ධනය හිමි අයගේ අනුකම්පාව මතයි. 

මේ වගේ තත්ත්වයක් සමාන කළ හැක්කේ (බටහිර රටක) ගෙවල් වල හදන සත්තුන්ගේ තත්ත්වයටයි. ගෙදරක හදන බල්ලෙක්ට පූසෙක්ට ස්වභාවික පරිසරයක ජීවත් වන සතෙකුට තිබෙන ප්‍රශ්න නැහැ. පරිභෝජනය සඳහා ශ්‍රමය යෙදවිය යුතු නැහැ. මහන්සියක් නැතුවම කෑම, බීම, වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර ලැබෙනවා. එහෙත් ඒ සියල්ල ලැබෙන්නේ ස්වාමියාගේ අනුකම්පාව මතයි. අවසාන වශයෙන් මේ වගේ ගෙදර හදන සතෙකුගේ විනෝදය කියන්නේ කුමක්ද කියා තීරණය කරන්නේත් ස්වාමියා විසින්.

මේ දෙකම ආන්තීය (extreme) තත්ත්ව. α අගය දැනට තිබෙන්නේ ඔය අන්ත දෙකෙන් එකකටවත් ආසන්නව නෙමෙයි. එහෙත්, α අගය හෙමින් හෙමින් වැඩි වෙනවා. ඒ එක්කම සූරාකෑම (exploitation) කියන අදහසේ වලංගු භාවය ක්‍රමයෙන් අඩු වෙමින් අනදාලත්වය (irrelevance) පිළිබඳ ප්‍රශ්නය ක්‍රමක්‍රමයෙන් ප්‍රමුඛ ප්‍රශ්නයක් බවට පත් වෙමින් තිබෙනවා.

රංග ඩයස් 2021 TIME100 NEXT ලැයිස්තුවට!

ටයිම් සඟරාව විසින් ප්‍රකාශයට පත් කර තිබෙන "2021 TIME100 NEXT" ලැයිස්තුවේ නම් සියය අතරට ඇමරිකාවේ ජීවත් වන ශ්‍රී ලාංකිකයෙකුගේ නමද ඇතුළත්ව තිබෙනවා. ඔහු රංග ඩයස්. ලෝකයට සුවිශේෂී කාර්යභාරයක් ඉටු කර ඇති පුද්ගලයින් සිය දෙනෙකු අතරට රංගගේ නම එක් කරමින් ටයිම්ස් සඟරාවේ පළ කර තිබෙන හේතු පාඨය හා එහි ලිහිල් සිංහල පරිවර්තනයක් පහත තිබෙනවා. රංගට සුබපැතුම්!

Let’s be clear: hoverboards, magnetic levitation trains and resistance-­free power lines are not coming this year or next. But thanks to Ranga Dias, they’re closer than they ever were. Those technologies (and many more) rely on developing new ­superconductors: ­materials through which energy can move with no resistance. The catch is that supercold temperatures have long been necessary for super­conductors to work, making them impractical. So Dias, an assistant professor of mechanical engineering at the University of Rochester, came up with a solution that could pave the way for future innovations: a room-­temperature super­conductor that’s super­dense instead of super­cold. Dias developed a material made of hydrogen, sulfur and carbon, squeezed at a pressure equivalent to 2.5 ­million atmospheres. The extreme compression eliminates electrical resistance, allowing energy to traverse with ease. Dias is aware of the breakthrough nature of his work. “People have been trying to develop super­conductors for a century,” he says. They missed their chance in the 20th. In the 21st, thanks to Dias, they just might succeed.

ඉතා පැහැදිලිවම, උඩින් යා හැකි හවර්බෝඩ්, චුම්බක බලයෙන් පීලි මත පාවෙන දුම්රිය හෝ ප්‍රතිරෝධය රහිත විදුලි රැහැන් මේ වසරේදී හෝ ඊළඟ වසරේදී එන්නේ නැහැ. නමුත් රංග ඩයස්ට ස්තූතිවන්ත වෙන්න මේ දේවල් දැන් වෙන කවරදාටත් වඩා අපට සමීපයි. මෙම තාක්ෂණයන් සහ තවත් බොහෝ දේ රඳා පවතින්නේ නව සුපිරි සන්නායක වැඩිදියුණු කිරීම මතයි. ඒ කියන්නේ ප්‍රතිරෝධයක් නොමැතිව ශක්තිය සම්ප්‍රේෂණය කළ හැකි ද්‍රව්‍ය. අවුලකට තිබුණේ කාලයක් තිස්සේම සුපිරි සන්නායක වැඩ කිරීම සඳහා ඉතාම පහත් උෂ්ණත්වයක් දිගු කාලයක් තිස්සේ පවත්වා ගැනීමට අවශ්‍ය වී තිබීම ප්‍රායෝගික ප්‍රශ්නයක් වීමයි. රොචෙස්ටර් විශ්ව විද්‍යාලයේ යාන්ත්‍රික ඉංජිනේරු විද්‍යාව පිළිබඳ සහකාර මහාචාර්යවරයෙකු වන ඩයස් විසින් මේ වන විට  අනාගත නවෝත්පාදනයන් සඳහා මග පෑදිය හැකි විසඳුමක් ඉදිරිපත් කර තිබෙනවා. මෙය අධික ශීතල යටතේ නොව අධික පීඩනයක් යටතේ කාමර උෂ්ණත්වයේදී ස්ථායීව තබා ගත හැකි සුපිරි සන්නායකයක්. හයිඩ්‍රජන්, සල්ෆර් සහ කාබන් උපයෝගී කරගෙන වායුගෝල මිලියන 2.5 පීඩනයක් යොදමින් ඩයස් විසින් මේ සුපිරි සන්නායක ද්‍රව්‍යය නිපදවා තිබෙනවා. ඉතා අධික ලෙස සම්පීඩනය කිරීම මගින් විද්‍යුත් ප්‍රතිරෝධය ඉවත් කර ශක්තිය සම්ප්‍රේෂණය කිරීමට ඇති බාධා ඉවත් කර තිබෙනවා. මෙය කොයි තරම් සුවිශේෂී නවෝත්පාදනයක්ද කියා ඩයස් දන්නවා: “මිනිස්සු සියවසක් පුරා සුපිරි සන්නායක නිපදවීමට උත්සාහ ගනිමින් ඉන්නවා".  විසිවන සියවස තුළදී මේ අවස්ථාව ඔවුන් අතින් ගිලිහී ගියා. ඩයස්ට ස්තූතිවන්ත වෙන්න, විසි එක්වන සියවසේදී මිනිස්සු මේ වැඩේ සාර්ථක ලෙස කරයි.

අරගල වලින් ලැබී තිබෙන ශ්‍රමයේ පංගුව

ප්‍රාග්ධනය හා ශ්‍රමය අතර තිබෙන ගැටුම, ප්‍රාග්ධනයේ ගෝලීය හැසිරීම, ලෝක ප්‍රාග්ධනයේ හැසිරීම තුළ ලංකාවට තිබෙන භූ දේශපාලනික බලපෑම වගේ දේවල් ගැන ගොඩක් අය බොහොම බරපතල විදිහට කතා කරනවා. ඔය වගේ දේවල් ගැන ඕනෑම කෙනෙක්ට ඕනෑම දෙයක් කියන්න පුළුවන්. එහෙත් එයින් අදහස් වන්නේ ඒ කියන දේවල් වලට හැම විටම තේරුමක් තියෙනවා කියන එක නෙමෙයි. කොහෙන් හෝ අහුලාගත් දෙයක් ගිරවු වගේ කියවන එක අමාරු වැඩක් නෙමෙයි.

බොහෝ විට මේ වගේ දේවල් සම්බන්ධව කළ හැකි ගුණාත්මක විශ්ලේෂණයකට තේරුමක් තියෙන්නේ එවැනි ගුණාත්මක විශ්ලේෂණයක් ප්‍රමාණාත්මක විශ්ලේෂණ මත පාදක වනවානම් පමණයි. සීනි වැඩිපුර ආහාරයට ගැනීම ශරීර සෞඛ්‍යයට අහිතකර බව කෙනෙකුට කියන්න පුළුවන්. එහෙම කියන ගොඩක් අය විසින් කරන්නේ තවත් අයෙක් කියපු දෙයක් පුනරුච්ඡාරණය කරන එක. මුලින් කියපු කෙනා කතාව කියන්නේ ප්‍රමාණාත්මක විශ්ලේෂණයක් මත පදනම්ව වුවත් පුනරුච්ඡාරණය කරන අය ඒ කොටස ග්‍රහණය කර ගන්නේ කලාතුරකින්. සීනි වැඩිපුර කියා කියද්දී වැඩිපුර කියන්නේ කොපමණද කියන එක නැතුව කතාවට ප්‍රායෝගික තේරුමක් නැහැ. වැරදිලා ඇල්කොහොල් තේ හැන්දක් පෙවුනොත් වකුගඩු වලට කොයි තරම් හානියක් වෙයිද?

මේකෙම අනෙක් පැත්තකුත් තිබෙනවා. ගණිතය හෝ සංඛ්‍යානය ප්‍රශ්න වලට පිළිතුරු සොයා ගන්න තියෙන මෙවලම් මිසක් ප්‍රශ්න වලට අවසාන හෝ නිවැරදි පිළිතුරු නෙමෙයි. ඒ නිසා, ගුණාත්මක විශ්ලේෂණ නැති හෝ වැරදි ගුණාත්මක විශ්ලේෂණ මත පදනම් වූ ප්‍රමාණාත්මක විශ්ලේෂණ ගොඩක් වෙලාවට "පට්ට පල් බොරු".

මම මේ බ්ලොග් එකෙන් කොබ්-ඩග්ලස් නිෂ්පාදන ශ්‍රිතය හඳුන්වා දුන්නේ ඒ අනුසාරයෙන් තව ගොඩක් දේවල් පැහැදිලි කිරීමේ බලාපොරොත්තුවෙන්. මේ පැහැදිලි කිරීම් සඳහා කොබ්-ඩග්ලස් නිෂ්පාදන ශ්‍රිතය අවශ්‍ය නොවුනත්, මා එය යොදා ගන්නේ පැහැදිලි කිරීමේ පහසුවටයි. ලෝකයේ වෙනත් බොහෝ ආර්ථික විද්‍යාඥයින් විසින්ද එය සුලභව යොදා ගන්නවා. ඒ නිසා, කොබ්-ඩග්ලස් නිෂ්පාදන ශ්‍රිතය කොයි තරම් නිවැරදිද කියන එක වැදගත් ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. නිවැරදි කෙසේ වුවත්, එය ලියෝන්ටිෆ් නිෂ්පාදන ශ්‍රිතය වැනි වෙනත් බොහෝ විකල්ප වලට වඩා මේ වැඩේට ගැලපෙනවා.

දැන් අපි මේ කොබ්-ඩග්ලස් නිෂ්පාදන ශ්‍රිතය ගත්තොත්,

∂Y/∂L = (1-α)Y/L

∂Y/∂K = αY/K

∂Y/∂K: ශ්‍රමය දැනට තිබෙන මට්ටමේම තියෙද්දී ප්‍රාග්ධනය යම් ප්‍රමාණයකින් වැඩි කළොත් නිෂ්පාදිතය වැඩි වන ප්‍රමාණය. මෙයට අපි ප්‍රාග්ධනයේ ආන්තික ඵලදායීතාවය කියා කියනවා.

∂Y/∂L: ප්‍රාග්ධනය දැනට තිබෙන මට්ටමේම තියෙද්දී ශ්‍රමය යම් ප්‍රමාණයකින් වැඩි කළොත් නිෂ්පාදිතය වැඩි වන ප්‍රමාණය. මෙයට අපි ශ්‍රමයේ ආන්තික ඵලදායීතාවය කියා කියනවා.

ධනවාදයේ මූලධර්මය වන්නේ ප්‍රාග්ධනයේ ආන්තික ඵලදායීතාවය නිෂ්පාදනය සඳහා ප්‍රාග්ධනය සපයන අයටත්, ශ්‍රමයේ ආන්තික ඵලදායීතාවය නිෂ්පාදනය සඳහා ශ්‍රමය සපයන අයටත් ලැබිය යුතු බවයි. එය කොබ්-ඩග්ලස් නිෂ්පාදන ශ්‍රිතයට සම්බන්ධයක් නැති දේශපාලනික කරුණක්. 

මාක්ස්වාදී අදහස වන්නේ ප්‍රාග්ධනයේ ප්‍රතිලාභ ලෙස කිසිවක් ලැබිය යුතු නැති බවයි. ඒ අනුව, ඉහත කොටස් දෙකම නිෂ්පාදනය සඳහා ශ්‍රමය සපයන අයට ලැබිය යුතුයි. මාක්ස්වාදය තුළ ශ්‍රමය සූරාකෑම ලෙස අර්ථ දැක්වෙන්නේ ඉහත කී ප්‍රාග්ධනයේ ආන්තික ඵලදායීතාවය වෙනුවෙන් නිෂ්පාදනය සඳහා ප්‍රාග්ධනය සපයන අය විසින් ලබා ගන්නා කොටසටයි.

මේ දෙකම මූලධාර්මික අදහස්. ඇත්තටම ශ්‍රමය හා ප්‍රාග්ධනය අතර ප්‍රතිලාභ බෙදෙන්නේ කොහොමද කියන එක වෙනම ප්‍රායෝගික කරුණක්.

ශ්‍රම ඒකකයකට ගෙවන වැටුප් අනුපාතිකය w ලෙසත්, ප්‍රාග්ධන ඒකකයකට ගෙවන ලාභාංශ හෝ පොලී අනුපාතිකය r ලෙසත් සලකමු. එවිට, අපට ධනවාදී මූලධර්ම අනුව ශ්‍රමය හා ප්‍රාග්ධනය අතර ප්‍රතිලාභ බෙදී යා යුතු ආකාරය මෙසේ ලියන්න පුළුවන්.

w = ∂Y/∂L = (1-α)Y/L

r = ∂Y/∂K = αY/K

මාක්ස්වාදී මූලධර්ම අනුව මේ බෙදීම සිදු විය යුත්තේ වෙනස් ආකාරයකටයි.

w = Y/L

r = 0

කෙසේ වුවත් මාක්ස්වාදය අනුවද ප්‍රායෝගික තත්ත්වයන් යටතේදී නිෂ්පාදිතයෙන් කොටසක් නැවත ආයෝජනය කළ යුතුයි. ඒ නිසා, නිෂ්පාදිතය (Y) මුළුමනින්ම ශ්‍රමය ලබා දුන් අය අතර බෙදා හැරීමේ හැකියාවක් නැහැ. අවම වශයෙන් ක්ෂය වන ප්‍රාග්ධනය ප්‍රතිපූරණය කර ගැනීම පිණිස Y වලින් කොටසක් වෙන් කරන්න සිදු වෙනවා. පොදු ප්‍රාග්ධනයක් මිසක් පෞද්ගලික ප්‍රාග්ධනයක් නැති නිසා, පොදු ප්‍රාග්ධනය ක්ෂය වී යද්දී අතිරික්තයෙන් කොටසක් ඒ වෙනුවෙන් නොයෙදෙවුවොත් ක්‍රමයෙන් K ක්ෂය වී යන නිසා Yද ක්‍රමයෙන් අඩු වී යනවා. 

මේ අනුව, ඇත්තටම මාක්ස්වාදී ක්‍රමයේදී වුවත් මූලධාර්මික ලෙස බැලුවොත් ප්‍රාග්ධනය වෙනුවෙන් ප්‍රතිලාභ වෙන් කිරීමක් වැනි දෙයක් වෙනවා. මෙය හරියටම ප්‍රාග්ධනය වෙනුවෙන් ප්‍රතිලාභ වෙන් කිරීමක් ලෙස හැඳින්වීම නිවැරදි නැති වුවත්, සමාජවාදී ක්‍රමයකදී වුවද ප්‍රාග්ධන සංචිත පවත්වා ගැනීම හෝ වර්ධනය කර ගැනීම සඳහා අතිරික්තයෙන් කොටසක් නැවත ආයෝජනය කරන නිසා, අතිරික්තය මුළුමනින්ම ශ්‍රමයේ ප්‍රතිලාභ ලෙස බෙදා දීමක් වෙන්නේ නැහැ. 

අපි හිතමු මෙසේ නැවත ආයෝජනය කරන කොටස λ කියා. දැන් ශ්‍රමයේ ප්‍රතිලාභ ලෙස බෙදා දෙන්න වෙන්නේ (1-λ)Y කියන කොටස පමණයි. මේ λ කොපමණද කියන එක තීරණය කරන්නේ මධ්‍යගත සැලසුම් හදන අයයි. එය ධනවාදී ක්‍රමයකදී මෙන් නිදහසේ තීරණය වන දෙයක් නෙමෙයි. සමාජවාදී රටක ප්‍රාග්ධන සංචිත වර්ධනය වනවාද, ක්ෂය වනවාද, ස්ථායී ලෙස පවතිනවාද කියන එක තීරණය වන්නේ මේ වෙන් කිරීම සිදු කරන ආකාරය අනුවයි.

කොහොම වුනත් ප්‍රායෝගිකව යම් වෙන් කිරීමක් කරනවනේ. ඒ නිසා, ධනවාදී ක්‍රමයට මේ දිහා බැලුවොත් r = 0 වෙන්නේ නැහැ. අනෙක් අතට, w = Y/L වෙන්නේත් නැහැ. අපිට මෙය මෙලෙස ලියන්න පුළුවන්.

w = (1-λ)Y/L

r = λY/K

මෙහි මා r ලෙස හඳුන්වා තිබෙන්නේ නිෂ්පාදන අතිරික්තයෙන් නැවත ආයෝජනය කළ කොටස ආරම්භක ප්‍රාග්ධනයේ අනුපාතයක් ලෙස කොපමණද කියන එකයි. මාක්ස්වාදී ක්‍රමයේදී ප්‍රාග්ධනය වෙනුවෙන් ප්‍රතිලාභ බෙදීමක් සිදු නොවන නිසා මෙහි r ප්‍රාග්ධනය සඳහා ලැබෙන ප්‍රතිලාභ අනුපාතිකය ලෙස හැඳින්වීම වැරදි වුවත් මා එසේ කරන්නේ ධනවාදය සමඟ සංසන්දනය කිරීම පහසු කරන්නයි. මා දන්නා තරමින් කිසිවෙකු මෙවැන්නක් කර නැහැ. මා මෙය කරන්නේ මාක්ස්වාදය පමණක් හදාරා ඇති අයට ධනවාදය තේරුම් ගැනීමත්, ධනවාදී ආර්ථික විද්‍යාව පමණක් හදාරා ඇති අයට මාක්ස්වාදය තේරුම් ගැනීමත් පහසු කිරීම සඳහා පමණයි. ඒ නිසා, ප්‍රාග්ධනය පොත ඇතුළු මාක්ස්වාදී ආර්ථික විද්‍යා පොත් වල හෝ ධනවාදී ආර්ථික විද්‍යා පොත් වල මෙවැනි දෙයක් හොයන්න උත්සාහ කරන්න එපා.

දැන් අපි නැවත ධනවාදය වෙත හැරෙමු. 

ධනවාදී මූලධර්ම අනුව ශ්‍රමය හා ප්‍රාග්ධනය අතර ප්‍රතිලාභ බෙදිය යුතු ආකාරය මෙසේ ලියන්න පුළුවන්.

w = ∂Y/∂L = (1-α)Y/L

r = ∂Y/∂K = αY/K

මෙහි එකම වෙනස λ වෙනුවට α තිබීමයි. α යනු λ මෙන් මධ්‍යගත සැලසුමක් යටතේ තීරණය වන දෙයක් නෙමෙයි. ඒ වගේම එය වෙළඳපොළ සාධක මත තීරණය වන දෙයක්ද නෙමෙයි. α යනු නිෂ්පාදන ක්‍රමවේදය හා සම්බන්ධ කරුණක්. එය වෙනස් වෙන්නේ තාක්ෂනය සමඟයි. එහි ධනවාදය හෝ සමාජවාදය සමඟ සම්බන්ධයක් නැහැ. කොබ්-ඩග්ලස් නිෂ්පාදන ශ්‍රිතය නිෂ්පාදන ආකෘතියක් මිසක් දේශපාලනික ආකෘතියක් නෙමෙයි.

එහෙමනම් ධනවාදය හා α අතර තිබෙන සම්බන්ධය කුමක්ද? ධනවාදය විසින් යෝජනා කරන බෙදීම මේ පරාමිතිය සමඟ සම්බන්ධයි. ඒ කියන්නේ අවසාන වශයෙන් ධනවාදය විසින් යෝජනා කරන පරමාදර්ශී බෙදීම තීරණය කරන්නේ නිෂ්පාදන තාක්ෂනය විසින්. මෙයින් වෙනස්ව සමාජවාදී ක්‍රමයකදී λ අගය තීරණය කරන්නේ පොදු ප්‍රාග්ධනය පාලනය කිරීමේ බලය අතේ තිබෙන පිරිස විසින්.

ධනවාදය යටතේ අතිරික්තය බෙදිය යුතු සාධාරණ ආකාරය කියන එකෙන් අදහස් වෙන්නේ හැමවිටම ධනවාදී සේ සැලකෙන රටක නිෂ්පාදන අතිරික්තය ඒ විදිහටම බෙදෙනවා කියා කියන එක නෙමෙයි. එහෙමනම්, ධනවාදය යටතේ මේ පරමාදර්ශී බෙදීම ඒ විදිහටම සිදු වන බවට තිබෙන සහතිකය කුමක්ද? එහෙම වෙන්නනම් ශ්‍රමය සපයන අය අතරත්, ප්‍රාග්ධනය සපයන අය අතරත් ඔවුනොවුන් අතර වගේම ප්‍රතිවිරුද්ධ කණ්ඩායම සමඟද ප්‍රමාණවත් තරඟයක් තිබිය යුතුයි. මේ තරඟය තුළ හැකි තරම් අඩුවෙන් ශ්‍රමය සපයන්න ශ්‍රමිකයින් එකිනෙකා සමඟ තරඟ කරනවා වගේම හැකි තරම් අඩු මිලකට ප්‍රාග්ධනය සපයන්න ප්‍රාග්ධන හිමියන් එකිනෙකා සමඟ තරඟ කරනවා. එම තරඟය තුළ කිසිවෙකුට ලැබිය යුතු ප්‍රමාණයට වඩා දෙයක් නොලැබෙන බව සහතික කෙරෙනවා. 

මෙහි විශේෂත්වය වන්නේ තමන්ට "ලැබිය යුතු" කොටස උදුරා ගැනීම සඳහා අරගල කරලා අවසානයේදී ලබාගත හැකි දෙයම තමන් විසින් "දිය යුතු" කොටස ස්වේච්ඡාවෙන් ලබා දීමේ තරඟය තුළද ඒ විදිහටම ලැබෙන එකයි. ශ්‍රමය සඳහා වැඩිම මිල ලබා ගැනීම සඳහා කළ යුතු අරගලයක් බොහෝ විට ප්‍රචණ්ඩයි. හැකි තරම් අඩුවෙන් ශ්‍රමය සැපයීම සඳහා කරන තරඟය තුළ එවැනි ප්‍රචණ්ඩත්වයක් නැහැ. එය සිදු වන්නේ නිදහස් කැමැත්තෙන්. අපූරුම දෙය වන්නේ හැකි තරම් අඩුවෙන් ශ්‍රමය සැපයීම සඳහා කරන තරඟය තුළ අරගල කර ශ්‍රමය සඳහා ලබා ගත හැකි වැඩිම මිල අරගලයකින් තොරවම ලැබෙන එකයි.

මෙය මෙසේ සිදු වන බවට තිබෙන සහතිකය කුමක්ද? මෙය සිදු වෙන්නනම් මිනිස්සුන්ට තමන්ට වඩාත්ම වාසිදායක දේ කිරීමේ දැනුමක් හා නිදහසක් තිබිය යුතුයි. මේ තත්ත්වය වියුක්ත තත්ත්වයක් බව කාට හරි කියන්න පුළුවන්.

භෞතික විද්‍යාවේදී ඝර්ෂණය නැති සුමට පෘෂ්ඨ ගැන කතා කරනවා. එහෙත් එවැනි ඝර්ෂණය නැති සුමට පෘෂ්ඨ සැබෑ ලෝකයේ නැහැ. ඝර්ෂණය නැති සුමට පෘෂ්ඨයක සිදුවන චලිතයක් ඝර්ෂණය තිබෙන සුමට නැති පෘෂ්ඨයක ඒ විදිහටම වෙන්නේ නැහැ.

මිනිස්සු හැමෝම හැම විටම තමන්ට වඩාත්ම වාසිදායක දේ කරන්නේ නැහැ. හැබැයි එහෙම නොකළා කියලත් ඉහත ධනවාදී සමතුලිතතාවය වෙනස් වෙන්නේ නැහැ. පෘෂ්ඨය සුමට නැත්නම් අර අඟහරු වෙත ඊයේ ගිය පර්සිවියරන්ස් රෝවරයට වගේ පාර වෙනස් කරලා පෘෂ්ඨය වඩා සුමට තැනක් හොයා ගන්න මිනිස්සුන්ට පුළුවන්. එහෙම තැන් නැත්නම් සුමට පෘෂ්ඨ හදා ගන්න පුළුවන්. සාමූහික ක්‍රමයක් වන ධනවාදී නිදහස් වෙළඳපොළක් කාර්යක්ෂම වීම සඳහා අවශ්‍ය වන අනිවාර්ය පූර්ව කොන්දේසිය මිනිස්සු හැමෝම හැම විටම තමන්ට වඩාත්ම වාසිදායක දේ කිරීම නෙමෙයි. මිනිස්සු වැඩි දෙනෙක් බොහෝ විට තමන්ට වඩාත්ම වාසිදායක දේ කිරීම ඒ සඳහා ප්‍රමාණවත්. විශේෂ තත්ත්වයන් තිබුණත්, මේ කොන්දේසිය බොහෝ විට ප්‍රායෝගිකව සම්පූර්ණ වන කොන්දේසියක්.

රුපියල් දාහක් පොල් ගෙඩියකට ගෙවන්න කැමති කිහිප දෙනෙක් ඉන්න පුළුවන්. එහෙත් වැඩි දෙනෙක් පොල් ගෙඩියකට එවැනි විශාල මිලක් ගෙවන්න සූදානම් නැහැ. ඒ නිසා, පොල් ගෙඩියකට රුපියල් දාහක් ගෙවන්න සූදානමින් ඉන්න කෙනාටත් සීයකට එකසිය විස්සකට පොල් ගෙඩියක් මිල දී ගන්න ලැබෙනවා. රුපියල් පණහකට දවසක් පුරා කුලී වැඩ කරන්න කැමති කෙනෙක් හිටියත් බොහෝ විට ඔහුට ඊට වඩා වැඩි කුලියක් ලැබෙනවා. ඒ රටේ ශ්‍රමිකයන් බොහෝ දෙනෙක් ඒ තරම් අඩු කුලියකට වැඩ කරන්න කැමති නැති නිසා. කිසියම් රටක ධනවාදයක් නොතිබුණත් යම් තරමකට හෝ ධනවාදී මූලධර්ම වැඩ කරනවා. ඒ එම මූලධර්ම ස්වභාවිකත්වයට කිට්ටු නිසා. ගුරුත්වාකර්ෂණ ප්‍රවාදය තිබුණත් නැතත් පොල් බිමට වැටෙනවා. 

ශ්‍රමය හා ප්‍රාග්ධනය අතර අතිරික්තය බෙදිය හැකි වඩාත්ම කාර්යක්ෂම ක්‍රමය (1-α): α අනුපාතයට බෙදීමයි. ධනවාදය යටතේ කාගේවත් සැලසුමක් නැතිවම මෙය සිදු වෙනවා. සමාජවාදය යටතේ මේ බෙදීම වෙන්නේ මා ඉහත විස්තර කළ පරිදි (1-λ): λ අනුපාතයටයි. එම λ අගය කවුරු හෝ පිරිසක් විසින් සැලසුම් කරන දෙයක් මිසක් ස්වභාවික දෙයක් නෙමෙයි. කොහොම වුනත්, එක දෙයක් කියන්න පුළුවන්. λ = α වූ විට සමාජවාදී ක්‍රමයක් ධනවාදී ක්‍රමයක් තරමටම කාර්යක්ෂම වෙන්න පුළුවන්. (මේ කාර්යක්ෂමතාවය නැති වන වෙනත් බොහෝ හේතු තිබෙනවා. ප්‍රස්තුතයට අදාළ නොවන නිසා මෙහිදී මා ඒවා පැත්තකින් තියනවා)

සමාජවාදී රටක් ධනවාදයේ මූලධර්ම පිළි නොගත්තත් ධනවාදය පිළිගත් රටවල් සමඟ ප්‍රමාණවත් තරඟයක නියැලෙනවානම් එහි අවසාන ප්‍රතිඵලය වන්නේ නිසර්ගයෙන්ම  λ = α වීමයි. ඒ සමානත්වය ඇති වන තුරුම සමාජවාදී රටේ පාලකයින්ට තමන්ගේ මධ්‍යගත සැලසුම් වෙනස් කරන්න වෙනවා. නැත්නම් ආර්ථිකය ටිකෙන් ටික වල පල්ලට යනවා. චීනය වගේ රටවල් කාලයක සිට මේ වැඩේ සාර්ථක ලෙස කරනවා. දැන් කියුබාවත් වැඩේට බැහැලා. 

මා මෙහිදී සමාජවාදී රටවල් සේ හඳුන්වන්නේ පැරණි සෝවියට් දේශය, චීනය, කියුබාව, උතුරු කොරියාව වගේ පොදුවේ සමාජවාදී රටවල් සේ සැලකෙන රටවල් මිසක් කවදාවත් ලෝකයේ තිබී නැති සමාජවාදී රටවල් නෙමෙයි. සමහර අයට අනුව මේ රටවල් වල තිබී ඇත්තේ හෝ තිබෙන්නේ රාජ්‍ය ධනවාදයක් මිසක් සමාජවාදයක් නෙමෙයි. ඔය වචන වැදගත් නැහැ. පොදුවේ මාක්ස්වාදය තුළ කොමියුනිස්ට්වාදයට පෙර එන සමාජවාදය ලෙස හැඳින්වුණේ ඔය රටවල් වල තිබුණු හෝ තිබෙන මධ්‍යගත සැලසුම් ක්‍රමය. ජාතික සමාජවාදය ලෙස හැඳින්වුණු හිට්ලර්ගේ ජර්මනියේත්, රටේ නම අනුව දැනට ලෝකයේ තිබෙන සමාජවාදී රටවල් දෙකෙන් එකක් වූ ලංකාවේත් බොහෝ දුරට තිබෙන්නේ මේ ක්‍රමය. බොහෝ දෙනෙක් විසින් ධනවාදී රටක් ලෙස වැරදියට හඳුන්වන සිංගප්පූරුවේ වගේම රජ පවුල් විසින් තවමත් පාලනය කරන මැද පෙරදිග රටවලත් තියෙන්නේ මේ සමාජවාදී ක්‍රමයට කිට්ටු ක්‍රමයක්. මේ හැම රටකටම පොදු සාධකයක් වන්නේ ඉහත කී λ අගය යම් පිරිසක් විසින් පාලනය කිරීමයි. ඒ නිසා, එම අගය α අගයට සමාන වීමේ සෛද්ධාන්තික අවශ්‍යතාවයක් නැහැ.

හැබැයි මේ ඇතැම් රටවල් ලෝකයට විවෘතයි. ලෝකය සමඟ තරඟ කරනවා. ඒ කියන්නේ රට ඇතුළේ ධනවාදී මූලධර්ම ක්‍රියාත්මක නොවුනත් ජාත්‍යන්තර තලයේදී කටයුතු කරන්නේ යම් තරමකින් ධනවාදී මූලධර්ම වලට අනුගතවයි. චීනය ඇමරිකාවට භාණ්ඩ අපනයනය කරද්දී පුළුවන් තරම් අඩු මිලකට භාණ්ඩ සපයන්න උත්සාහ කරනවා මිසක් ඒ භාණ්ඩ හදන ශ්‍රමිකයින්ගේ ප්‍රතිලාභ වෙනුවෙන් අරගල කරන්නේ නැහැ. මේ ක්‍රමය පැරණි සෝවියට් දේශයේ ක්‍රමයට සාපේක්ෂව සාර්ථක වී තිබෙනවා. 

පැරණි සෝවියට් දේශය ජාත්‍යන්තර ගනුදෙනු කළේ බොහෝ දුරට ධනවාදී ලෝකයෙන් වෙන්ව සිටිමින් සමාජවාදී හෝ තුන් වන ලෝකයේ රටවල් එක්කයි. ඒ නිසා, පැරණි සෝවියට් දේශය ධනවාදී රටවල් වල තිබුණු තරඟයට වක්‍ර ලෙස හෝ නිරාවරණය වුනේ නැහැ. තරඟයට වක්‍ර ලෙස හෝ නිරාවරණය නොවුණු නිසා λ = α විය හැකි යාන්ත්‍රණයක් තිබුණේ නැහැ. නමුත්, චීනයට එවැනි යාන්ත්‍රණයක් තිබෙනවා. ඒ නිසා, චීන සමාජවාදය රටෙන් පිටතදී කාර්යක්ෂමයි. චීන සමාජවාදය රට ඇතුළේ ශ්‍රමිකයින්ට සාධාරණය ඉටු කරනවාද නැද්ද කියන එක වෙනම කරුණක්.

ලෝකයේ එක් එක් රටවල නිෂ්පාදන අතිරික්තය ශ්‍රමය හා ප්‍රාග්ධනය අතර බෙදී යන්නේ කොහොමද? ලෝකයේ එක් එක් රටවල ප්‍රාග්ධනය සඳහා ලැබෙන ප්‍රතිලාභ අනුපාතික කොපමණද? පහත තිබෙන්නේ පසුගිය දස වසර (2010-2019) සඳහා සාමාන්‍ය අගයයන්. මේ සංඛ්‍යාලේඛණ ගැන වැඩිදුර විශ්ලේෂණ ඉදිරි ලිපියකට ඉතිරි කරන්නම්.

Data are based on Penn World Table version 10.0.

References: 

Feenstra, Robert C., Robert Inklaar and Marcel P. Timmer (2015), "The Next Generation of the Penn World Table" American Economic Review, 105(10), 3150-3182, available for download at www.ggdc.net/pwt

පර්සි අඟහරු වෙත!

පර්සි යන කෙටි නමින් හැඳින්වෙන පර්සිවියරන්ස් රෝවරය මාස හතකට ආසන්න ගමන් කාලයක් ගෙවා පැය කිහිපයකට පෙර අඟහරු ග්‍රහලෝකයේ ජෙසීරෝ ආවාට ප්‍රදේශය වෙත ලඟා වුනා. මෝටර් රථයක ප්‍රමාණයේ මේ රෝවරය මීට පෙර එහි ගිය කියුරියෝසිටි රෝවරයට සාපේක්ෂව සෑහෙන තරමකින් වැඩි දියුණු කළ එකක්. අඟහරු මත යා යුතු තැන දැනුම් දීමෙන් පසුව ඒ කරා යා යුතු හොඳම මාර්ගය තෝරා ගැනීමට මේ රෝවරය සමත්. 

අඟහරු වෙත මේ රෝවරය යැවීම අඟහරු ජනාවාස කිරීමේ ඉතාම මූලික අදියරේ පියවරක් ලෙස හඳුන්වන්න පුළුවන්. එය යැවීමේ ප්‍රධාන අරමුණු හතරක් වන්නේ,

- අඟහරු මත පිහිටි මූලික මට්ටමේ ජීවයකට පැවතිය හැකි හෝ පැවතිය හැකිව තිබුණු ස්ථාන හඳුනා ගැනීම;

- එම ස්ථාන ආශ්‍රිතව තිබිය හැකි හෝ තිබී ඇති මූලික මට්ටමේ ජීවයන් හඳුනා ගැනීම; 

- පසු දිනක වෙනත් යානයකින් ආපසු පොළොව වෙත රැගෙන ඒම සඳහා අඟහරුගේ "පස්" සාම්පල එකතු කර එක තැනකට ගොඩ ගැසීම (මේ පස් සාම්පල් පෘථිවියට ගේන්න 2026දී යන ගමනට ඉකොනොමැට්ටත් යන්නයි ඉන්නේ!); හා 

- අඟහරු මත ඔක්සිජන් නිෂ්පාදනය කිරීමේ හැකියාව පරීක්ෂා කිරීමයි.

රෝවරය සමඟ එහි යන කුඩා ඉන්ජෙනුයිටි හෙලිකොප්ටරයද අඟහරු ගැන වැඩි විස්තර දැන ගැනීම සඳහා උපකාරී වනු ඇති. පෘථිවියෙන් පිටත පළමු මිනිස් ජනාවාස හැදෙන්නේ අඟහරු මත වීමට ලොකු ඉඩක් තිබෙනවාක් මෙන්ම එය අපේ ජීවිත කාල තුළම සිදුවෙන්න වුවත් බැරිකමක් නැහැ. 

මිනිසා පැවැත්ම සඳහා කරන අරගලයේදී කුතුහලය කියන සාධකය විසින් හැම විටම වගේ පරිණාමික වාසි සපයා තිබෙනවා. කුතුහලය මිනිසාව අවදානම් ගැනීමට පොළඹවනවා. අවදානම් ගැනීම අලුත් දැනුම් එකතු කරනවා. දැනුම් ඇත්තද බොරුද කියන එකට වඩා වැදගත් වන්නේ දැනුම් වලින් වැඩක් තිබෙනවාද නැද්ද කියන එකයි. වැඩක් නැති දැනුම් පස්සේ යන අය පරිණාමික ක්‍රියාවලිය තුළ වඳ වී යාමත්, වැඩක් නැති දැනුම් අතහැර වැඩක් තිබෙන දැනුම් හොයා ගන්නට හෝ හොයා ගන්නට බැරිනම් අඩු වශයෙන් නිවැරදිව අනුකරණය කරන්නට පුළුවන් අය ඉතිරි වීම ඉතිහාසය පුරා දිගින් දිගටම සිදු වී ඇති දෙයක්. මිනිස් වර්ගයා අලුත් දැනුම් හොයා යන ගමනේදී පෞද්ගලික ප්‍රාග්ධනය විසින් කර තිබෙන කාර්ය භාරය ඉතා විශාලයි.

විණිමය හුවමාරු ගිවිසුම් හා ණය

මම හිතන්නේ විණිමය හුවමාරු ගිවිසුම් කියන වචනය පහුගිය දවස් වල ලංකාවේ ගොඩක් අයට ඇහෙන්න ඇති. සමහර මාධ්‍ය වල පළ වී තිබුණු හැටියට ලංකාව ඉන්දියාවෙන් අරගෙන තිබුණු ඩොලර් මිලියන 400ක ණයක් වහාම ගෙවන්න කියලා ඉන්දියාව ඉල්ලලා තිබෙනවා. ඔය ගැන ලංකාවෙන් වගේම ඉන්දියාවෙන්ද පැහැදිලි කිරීම් කෙරුණා. ඊට පස්සේ දැන් චීනයෙන් ඩොලර් මිලියන 1,500ක ණයක් ගන්න යන කතාවකුත් ඇහෙනවා. ඔය කතා දෙකම එක්ක විණිමය හුවමාරු ගිවිසුම් කියන වචනයත් ඇහෙන බව ටිකක් හොයා බැලුවොත් පෙනෙයි.

මේ විණිමය හුවමාරු ගිවිසුම් කියන්නේ මොනවාද? ඒවා ණය නෙමෙයිද? අයිඑෆ්එම් හෙවත් ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලෙන් ගන්න ණය ගැනත් ඔය වගේම ප්‍රශ්නයක් අහන්න පුළුවන්. මේ ගැන මීට කලිනුත් පැහැදිලි කරලා තියෙනවා. නමුත්, ගොඩක් අයට මෙය තවමත් පැහැදිලි නැති නිසා, විශේෂයෙන්ම වෙන තැන් වල නැවත පළවීමෙන් පසුව මේ ලිපි කියවන අයත් දැන් ගොඩක් ඉන්න නිසා, අපි මේ ගැන නැවතත් පැහැදිලි කර ගනිමු.

පළමුව රාජ්‍ය ණය හා විදේශ ණය අතර වෙනස නැවත පැහැදිලි කරන්නම්.

රාජ්‍ය ණය කියන්නේ රජය විසින් ලබා ගන්නා ණය. මේ ණය විදේශ ණය හෝ දේශීය ණය විය හැකියි. ඒ වගේම, විදේශ ණය කියන්නේ ලංකාවේ කවුරු හෝ විසින් විදේශයකින් ගන්නා ණය. ණය ගන්නේ රජය, පුද්ගලයෙක් හෝ සමාගමක් වෙන්න පුළුවන්. ලංකාවේ රාජ්‍ය ණය අර්බුදය හා විදේශ ණය අර්බුදය එකිනෙකට සම්බන්ධ වුනත් මේ දෙක දෙකක්. 

රාජ්‍ය ණය ඉහළ යාමේ ප්‍රශ්නය වන්නේ ණය වාරික හා පොලිය ගෙවීම අනාගතයට ඉතිරි වීම, ඒ හරහා අනාගතයේදී රජයේ වියදම් ඉහළ ගොස් අයවැය හිඟය වැඩි වීම හා අයවැය හිගය පියවන්න වැඩි වැඩියෙන් තවතවත් ණය ගන්න සිදු වීම. මේ විදිහට අයවැය හිඟය ඉහළ ගිහින් ඒ අයවැය හිඟය පියවීම සඳහා තවදුරටත් දේශීය හෝ විදේශීය ණය ගන්න අමාරු වුනහම රජය සල්ලි අච්චු ගැහීම කරා යොමු වෙනවා. පහුගිය අවුරුද්දේ කළේම ඔය වැඩේනේ. එහි අහිතකර ප්‍රතිඵල ගැන කතා කරන්න කාලය වැය නොකර සිටිමු. කලින් මේ ගැන ඕනෑ තරම් කතා කරලා තියෙනවනේ.

ඇත්තටම රජය විසින් ලබා ගන්න ණය ඵලදායී ලෙස ආයෝජනය කරනවානම් ණය කොයි තරම් ගත්තත් ප්‍රශ්නයක් වෙන්නේ නැහැ. කරපු මොනවා හෝ ආයෝජන නිසා රටේ ආදායම් ඉහළ යන නිසා ණය වාරික හා පොලී ගෙවන්න අවශ්‍ය අමතර මුදලට වඩා වැඩියෙන් රජයේ බදු ආදායම් ඉහළ යනවා. ඒ නිසා, ණය ගෙවන එක ප්‍රශ්නයක් වෙන්නේ නැහැ. ලංකාවේ රාජ්‍ය ණය ඒ විදිහට ඵලදායී විදිහට ආයෝජනය නොවන බව අමුතුවෙන් කියන්න දෙයක් නැහැනේ. ඒ නිසා, වරින් වර ඔය සල්ලි අච්චු ගහන විකල්පයට යන්න වෙනවා.

විදේශ ණය ඉහළ යාමේ ප්‍රශ්නය වෙන එකක්. අපි රජය පැත්තකින්ම තියමුකෝ. ලංකාවේ කවර හෝ සමාගමක් විසින් විශාල (ඩොලර් බිලියන දෙක තුනක වගේ) විදේශ ණයක් ගත්තා කියමු. මේ විදිහට ලබාගත් අරමුදල් ඉතාම ඵලදායී ලෙස ආයෝජනය කරලා ණය ගෙවන්න අවශ්‍ය මුදලටත් වඩා ආදායමක් ඉපැයූවා කියමු. හැබැයි ආදායම උපයා තියෙන්නේ රුපියල් වලින්. ණය ආපසු ගෙවන්න තියෙන්නේ ඩොලර් වලින්. 

දැන් මේ සමාගමට ණය ගෙවන්න රුපියල් ඩොලර් වලට මාරු කරන්න වෙනවා. ඒ සඳහා, ඩොලර් දීලා රුපියල් ගන්න කැමති කෙනෙක් ළඟට යන්න වෙනවා. පොඩි ඩොලර් ගණනක්නම් ඔය විදේශ මුදල් හුවමාරු කරන තැනකින් ගන්න පුළුවන්. ටිකක් ලොකු ගණනක් බැංකුවකින් ගන්න පුළුවන්. හැබැයි ලංකාවේ කිසිම වාණිජ බැංකුවක බිලියන ගණන් ඩොලර් නැහැ. ඒ වගේ ගණනක් ගන්න පුළුවන් තැන මහ බැංකුව. රුපියල් දීලා ඩොලර් ගන්න පුළුවන් වෙන්නේ මහ බැංකුවේ ඩොලර් සංචිත වලින්. 

ඇත්තටම කියනවානම් වෙන කවුරු විසින් ප්‍රතික්ෂේප කළත් මහ බැංකුවට රුපියල් අරගෙන ඩොලර් දෙන එක ප්‍රතික්ෂේප කරන්න බැහැ. මහ බැංකුව විසින් එහෙම කරනවානම් එහි විශාල ප්‍රශ්නයක් තියෙනවා. ඒ ඇයි?

මහ බැංකුව විසින් රුපියල් අරගෙන ඩොලර් දෙන්න බැහැ කියා කියනවානම් එය සමාන කළ හැක්කේ වාණිජ බැංකුවක් විසින් ඔබේ තැන්පතු ආපසු දෙන්න බෑ කියන එකටයි. ඔබේ අතේ තිබෙන රුපියල් මුද්‍රණය කරලා සංසරණයට එකතු කරලා තියෙන්නේ මහ බැංකුව විසින්. ඔබ මේ රුපියල් ලබා ගෙන තිබෙන්නේ නිකම් නෙමෙයි. මහන්සියෙන් හදාගත් මොනවා හෝ දෙයක් එක්ක හුවමාරු කරලා. එහෙම නැත්නම් ඔබේ ශ්‍රමය එක්ක හුවමාරු කරලා. ඔබ වටිනා දෙයක් රුපියල් නෝට්ටු එක්ක හුවමාරු කරගන්න කැමති වී තිබෙන්නේ මහ බැංකුව මත තිබෙන විශ්වාසය මත. රුපියල් අතේ තියා ගන්නවා කියන්නේත් හරියට බැංකුවක සල්ලි දමනවා වගේම දෙයක් තමයි.

රුපියල් වලට වටිනාකමක් තිබෙන බව කියන්නේ මහ බැංකුව. මේ වටිනාකම හරියටම ඔබට දැනුම් දෙන්නෙත් මහ බැංකුව. නිශ්චිතවම කියනවානම් රුපියල් දෙසීයක ඇමරිකන් ඩොලරයකට සමාන වටිනාකමක් තිබෙන බව ඔබට කියන්නේ මහ බැංකුව. මහ බැංකුව ඔබට එහෙම කියනවානම් ඔබ රුපියල් දෙසීයක් මහ බැංකුවට දුන්නහම ඔබට ඩොලරයක් දෙන්න මහ බැංකුවට වගකීමක් තියෙනවා. මහා බැංකුව එහෙම දෙන්න බැහැ කියනවානම් ඒ කියන්නේ රුපියලේ වටිනාකම පිළිබඳව මහ බැංකුව කියන්නේ බොරුවක් කියන එකයි.

ඉහත තර්කය අනුව ඔබ රුපියල් දුන්නහම ඔබට අවශ්‍ය ප්‍රමාණයට ඩොලර් දෙන්න බැරිනම් මහ බැංකුවේ විශ්වාසනීයත්වය පිළිබඳ ගැටළුවක් මතු වෙනවා. ඒ නිසා, මහ බැංකුවක් මේ තත්ත්වයට වැටෙන්න කැමති නැහැ. එහෙම වැටෙනවානම් වැටෙන්නේ වෙන කරන්න කිසිම දෙයක් නැති වුනහම. එහෙමත් නැත්නම් මහ බැංකුව බංකොලොත් වුනහම. රටක මහ බැංකුවක් බංකොලොත් වෙනවා කියන්න ඒ රටේ මුදල් වලට කිසිම වටිනාකමක් නැති වෙලා නිකම්ම කඩදාසි බවට පත් වෙලා කියන එක. සමහර රටවල් වල ඒ වගේ තත්ත්වයක් ඇති වෙලා තිබෙනවා. කවුරු හෝ ඉල්ලුවොත් ඉල්ලන තරමක් දෙන්න ප්‍රමාණවත් ඩොලර් සංචිතයක් මහ බැංකුවේ පවත්වා ගැනීම ඉතාම වැදගත් වන්නේ මේ නිසා.

මහ බැංකුවේ ඩොලර් සංචිත පහත වැටිලා ඉල්ලුමට සරිලන තරම් ඩොලර් සපයන එක අසීරු වුනහම එය අපි ගෙවුම් ශේෂ අර්බුදයක් කියා හඳුන්වනවා. ලංකාව වසර කිහිපයකට වරක් ගෙවුම් ශේෂ අර්බුදයකට මුහුණ දෙනවා. ගොඩක් වෙලාවට ගොඩ දමන්නේ අයිඑම්එෆ් එක. අර්බුදය අවසන් වන විට රුපියල සෑහෙන තරමකින් අවප්‍රමාණය වෙනවා. බොහෝ විට වෙන්නේ සංචිත ඉහළ යන එකට වඩා විණිමය අනුපාතය ඉහළ යාම නිසා ඩොලර් වලට තිබෙන ඉල්ලුම අඩු වෙන එක. 

රුපියල් දෙසීය ගානේ මහා බැංකුවෙන් ඩොලර් ඉල්ලන ගොඩක් අය රුපියල් තුන්සීය ගානේ ඩොලර් ඉල්ලගෙන එන්නේ නැහැ. ඒ නිසා සංචිත වැඩි වුනේ නැතත් අඩු වශයෙන් තාවකාලිකව හෝ ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නය විසඳෙනවා. කාලයක් ගිහින් අලුත් වටයකින් නැවත ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නය මතු වෙන කොට ආයෙත් ඔය රවුමම යනවා. රුපියල අවප්‍රමාණය වෙනවා. 

දැන් මම ඔය විස්තර කළේ ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නය. මම මෙය විස්තර කළේ රජය ගාවා නොගෙන. ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්න වලට හේතුව මහ බැංකුවේ විදේශ විණිමය ප්‍රතිපත්තිය. රාජ්‍ය ණය ප්‍රශ්නයක් නොතිබුණත් මහ බැංකුවේ විදේශ විණිමය ප්‍රතිපත්තිය නිසා ඔය වගේ තත්ත්වයක් ඇති වෙන්න පුළුවන්. මේ උදාහරණයේදී මෙන් විදේශ ණය ලබාගත් පෞද්ගලික සමාගම එම මුදල් ඵලදායී ලෙස ආයෝජනය කරලා ආදායම් ඉපදවූයේ වුවත් මේ වගේ තත්ත්වයක් ඇති වෙන්න පුළුවන්. 

මේ ප්‍රශ්න දෙකේ වෙනස පැහැදිලි කරන්න මේ විදිහට පෞද්ගලික අංශය විසින් ලබාගත් විදේශ ණයක් උදාහරණයට ගත්තත් ඇත්තටම ලංකාවේ විදේශ ණය වලින් විශාල කොටසක් අරගෙන තිබෙන්නේ රජය විසින්නේ. රජය විසින් විදේශ ණය ගත්තහම එක පැත්තකින් රාජ්‍ය ණය අර්බුදයක් වගේම අනෙක් පැත්තෙන් ගෙවුම් ශේෂ අර්බුදයක්ද මතු වෙනවා. ඒ නිසා, වෙන වෙනම ප්‍රශ්න දෙකක් වුනත් මේ ප්‍රශ්න දෙක එකට ගැට ගැහිලයි තියෙන්නේ. 

විදේශ ණය ගත්තහම තාවකාලිකව ප්‍රශ්න දෙකම යටපත් වෙනවා. එක පැත්තකින් ගත්ත ඩොලර් ටික රුපියල් වලට මාරු කළාම රටේ බැංකු පද්ධතියට ඩොලර් ඇවිත් ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නය යට යනවා. අනෙක් පැත්තෙන් ඩොලර් මාරු කරලා ගත්ත රුපියල් ටිකෙන් අයවැය හිඟය පියවාගන්න පුළුවන්. ඒ නිසා, සල්ලි අච්චු ගහන්න අවශ්‍ය වෙන්නේ නැහැ. උද්ධමන ප්‍රශ්නයක් එන්නෙත් නැහැ. ලංකාව කාලයක් තිස්සේම කරන්නේ මේ වැඩේ.

හැබැයි ඉතිං මේ වැඩේ තනිකරම හිඟන්නාගේ තුවාලය කහනවා වගේ වැඩක්. විදේශ ණය අරගෙන තාවකාලිකව ප්‍රශ්න දෙකම යටපත් කර ගත්තත් ගත්ත ණය පොලියත් එක්ක ගෙවන්න වුනහම ප්‍රශ්නය අලුත් වටයකින් එන්නේ තිබුණාටත් වඩා දරුණු වෙලා. එතකොට හැමදාම වැඩි වැඩියෙන් විදේශ ණය ගන්න වෙනවා. නමුත්, ණය ගන්නනම් ණය දෙන්න කැමති අයත් ඉන්න ඕනෑනේ. 

දැන් ලංකාවේ රජය ණය අරන් තිබෙන තරමට හා ඒ ගත්ත ණය මෙතෙක් කාලයක් වියදම් කරලා තිබෙන විදිහට රජයට තවත් ණය දෙන එක විශාල අවදානමක් බව කාට වුනත් තේරෙනවා. මෙච්චර කල් ගත්ත ණය වලින් ආදායම් උපදවා නැතුවා වගේම කවදාවත් ගත්ත ණය ගෙවලත් නැහැනේ. ගත්ත ණය ගෙවලා නැහැ කියා කියන්නේ ණයට පොලු තියලා තියෙනවා කියන එක නෙමෙයි. ලංකාව එහෙම කරලා නැහැ. නමුත්, හැම විටම ගත් ණය ගෙවා තියෙන්නේ අලුත් ණය වලින්. ඔය පිරමිඩ් එක කොයි වෙලේ හෝ කඩා වැටෙන බව කාට වුනත් තේරෙනවනේ.

දැන් ලංකාවේ රජයට විදේශ ණය ලබා ගන්න එක ඉතාම අසීරුයි. අවුරුද්දකින් (2022 ජනවාරි 18) කල් පිරෙන්න නියමිත ලංකාවේ ස්වෛරීත්ව බැඳුම්කරයක අද ආයෝජනය කරන කෙනෙකුට (ද්වීතියික වෙළඳපොළෙන් මිල දී ගන්න කෙනෙකුට) 40%කට කිට්ටු පොලියක් ඩොලර් වලින්ම ලබා ගන්න පුළුවන්. ඒ කියන්නේ ලංකාවට අවුරුද්දකට ඩොලර් 100ක් දෙන කෙනෙක් එසේ කරන්නේ අවුරුද්දකින් ඩොලර් 140ක් ලැබෙනවානම් පමණයි. මෙයින් පෙන්වන්නේ රට ඇතුළේ ඉන්න අයට නොතේරුණත් රුපියලේ සැබෑ වටිනාකම කොයි තරම් අඩු වෙලාද කියන එකයි.

මේ වගේ තත්ත්වයකදී ලංකාවට විදේශ ණය ලබා ගැනීම ඉතාම අසීරුයි. වාණිජ පදනමින් ණය ගන්නවානම් 40%ක පමණ පොලියක් ගෙවන්න වෙනවා. නැත්නම් ඉන්දියාව, චීනය හෝ වෙනත් බටහිර රටක් දේශපාලන අරමුණක් පෙරදැරිව අඩු පොලියකට ණය දෙන්න ඕනෑ.

මේ ආණ්ඩුව බලයට පත් වූ වහාම විශාල ලෙස බදු අඩු කළානේ. එහි දේශපාලනය අපි පැත්තකින් තියමු. මේ වැඩෙන් රජයේ ආදායම් විශාල ලෙස අඩු වෙලා අයවැය හිඟය විශාල ලෙස ඉහළ ගියා. දැන් එක පැත්තකින් අයවැය හිඟය විශාල ලෙස ඉහළ ගිහින්. අනෙක් පැත්තෙන් අයවැය හිඟය පියවාගන්න විදේශ ණය ගන්නත් බැහැ. දේශීය ණය ගන්න පුළුවන් වුනත් දේශීය ආයෝජකයෝ වුනත් ආණ්ඩුවට අවශ්‍ය පොලියට ණය දෙන්න සූදානම් නැහැ. පවතින පොලියට රජයට ණය දීම අවදානම් බව දේශීය ආයෝජකයෝ පවා හිතනවා. මේ තත්ත්වය යටතේ විශාල ලෙස සල්ලි අච්චු ගසමින් අයවැය හිඟය පියවා ගන්න ආණ්ඩුව පෙළඹී තිබෙනවා.

මේ වැඩෙන් යම් කාල පමාවකින් පසුව විශාල ලෙස රටේ බඩු මිල ඉහළ යාම හා ඉන් පසුව ඩොලරයේ මිලද ඉහළ යන එක ඉතාම පැහැදිලියි. ඒ කතාව අපි පැත්තකින් තියමුකෝ. ඒ අනාගත අවදානම් කොහොම වුනත් මේ විදිහට සල්ලි අච්චු ගහන එකෙන් මේ අවස්ථාවේදී තාවකාලිකව රාජ්‍යමූල්‍ය අර්බුදය විසඳෙනවා. අච්චු ගහපු සල්ලි වලින් දේශීය ණය වගේම පොලියත් ආපහු ගෙවන්න පුළුවන්. අනෙක් දේශීය වියදම් වෙනුවෙන් මේ මුදල් වැය කරන්නත් පුළුවන්. ඒ වගේම විදේශ ණය හා පොලිය ගෙවන්න අවශ්‍ය තරමට මුදලක් අච්චු ගහගන්නත් පුළුවන්. 

ප්‍රශ්නය තියෙන්නේ එතැනින් එහාට. ඩොලර් වලින් ලංකාවේ රජයට ණය දුන් කවුරුවත් රුපියල් දෙසීයක් ඩොලරයේ අනුපාතයට රුපියල් වලින් ණය හා වාරික ආපහු ගන්න කැමති නැහැ. මොකද එහෙම ගත්තා කියලා රුපියල් දෙසීයේ අනුපාතයට රුපියල් ඩොලර් වලට මාරු කරලා දෙන්න කෙනෙක් නැහැ. ආණ්ඩුව ඩොලර් වලින් ගත් ණය හා පොලිය ඩොලර් වලින්ම ආපසු ගෙවිය යුතුයි. රුපියල් ඩොලර් වලට මාරු කරගන්න වෙන්නේ මහ බැංකුවෙන්. නමුත් ඒ වැඩේට ප්‍රමාණවත් ඩොලර් මහ බැංකුවේ නැහැ. ඔන්න ඕකයි ප්‍රශ්නය.

"අපේ රුපියල් දීලා ඩොලර් අරන් ණය ගෙවන්න බැරිද? එහෙම ගෙව්වොත් ඩොලර් එක කොච්චරකින් වැඩිවෙයිද? (ඩොලර් බිලිනයක් ගත්තොත් ඩොලරය කීයක් වෙයිද?) ඒ ඔප්ශන් එකට යන්නෙ නැත්තෙ ඇයි?"

ඔය ඔප්ෂන් එකට යන්න පුළුවන්නම් හරිම ලේසියි. කැමති තරමක් රුපියල් මුද්‍රණය කළා. ඩොලර් වලට මාරු කළා. ණය ගෙවුවා. සිම්පල් ප්ලෑන් එකක්!

ඇත්තටම කියනවානම් ඇමරිකාව කරන්නේ ඔය වගේ වැඩක්. ඩොලර් අච්චු ගහලා ණය ගෙවනවා. ඇමරිකාව අච්චු ගහලා දෙන ඩොලර් කියන්නෙත් රුපියල් වගේම නිකම්ම කඩදාසි වුනත් ඒ කඩදාසි බාර ගන්න කැමති අය ඇමරිකාවෙන් පිටත ඕනෑ තරම් ඉන්නවා. නමුත්, ලංකාව ඒ විදිහට සල්ලි අච්චු ගැහුවා කියලා ලංකාවේ පිටත කිසිම කෙනෙක් ඒ කඩදාසි බාර ගන්නේ නැහැ. ඒවා බාර ගන්නේ ලංකාව ඇතුළේ ඉන්න අය පමණයි.

ලිපිය පටන් ගැනීමේදී කතා කළ විණිමය හුවමාරු ගිවිසුමක් කියා කියන්නේ මේ විදිහට රුපියල් අරගෙන ඩොලර් දීමක්. හැබැයි එහෙම දෙන අය රුපියල් අරගෙන ඩොලර් දෙන්නේ කොන්දේසියක් යටතේ. යම් නිශ්චිත කාලයකට පසුව රුපියල් ටික ආපසු අරගෙන ඩොලර් ටික ආපසු දෙන්න ඕනෑ. තාක්ෂනිකව බැලුවොත් මෙය ණය ගැනීමක් නෙමෙයි. මොකද ඩොලර් ගන්නේ රුපියල් දීලා. 

විණිමය හුවමාරු ගිවිසුම් වලට යන්නේ රජයයන් පමණක් නෙමෙයි, උදාහරණයක් විදිහට සමාගමක් හා වාණිජ බැංකුවක් අතර විණිමය හුවමාරු ගිවිසුමක් ඇති වෙන්න පුළුවන්. අපි හිතමු චීනයෙන් මොනවා හරි ගෙන්නලා ඉන්දියාවට ප්‍රතිඅපනයනය කරන ලංකාවේ ව්‍යාපාරයක් ගැන. හදිසියේම ඉන්දියාව පැත්තෙන් ඉල්ලුම වැඩි වුනොත් එම ව්‍යාපාරික අවස්ථාවෙන් ප්‍රයෝජනයක් ගන්න අමතර ඩොලර් ප්‍රමාණයක් අවශ්‍ය වෙනවා. අනෙක් අතට බඩු ටික ඉන්දියාවට ගිය ගමන් ඩොලර් ලැබෙනවා. ඩොලර් අවශ්‍ය වන්නේ ඔය අතර කාලයේදී පමණයි. 

එක විකල්පයක් වන්නේ ඩොලර් ණයට ගන්න එක. එතකොට ණයට පොලියක් ගෙවන්න වෙනවා. නමුත් අතේ රුපියල් වලින් ඕනෑ තරම් සල්ලි තියෙන කෙනෙකුට පොලියට ණය ගන්න අවශ්‍ය නැහැ. උවමනාව අතේ තිබෙන රුපියල් ටික තාවකාලිකව ඩොලර් කර ගන්න එකයි. ඒ වගේම දිගටම ඩොලර් අවශ්‍ය වෙන්නේත් නැහැ. මේ වගේ අවස්ථාවකදී විණිමය හුවමාරු ගිවිසුමකට යන එක හොඳ විකල්පයක්. පසුව දෙන පොරොන්දුවට කාගෙන් හෝ ඩොලර් ගත්තත් අනෙක් පැත්තෙන් රුපියල් ගෙවීමක්ද සිදුවන නිසා මෙය ණයක් නෙමෙයි. ඩොලර් ගන්නේ සදහටම නොවන නිසා සාමාන්‍ය විණිමය ගනුදෙනුවකුත් නෙමෙයි.

පහුගිය දවස් වල කතාබහට ලක් වුනු ඉන්දියාවට ආපසු ගෙවපු ඩොලර් 400ක "ණය" මුදලත් ඔය විදිහට විණිමය හුවමාරු වැඩ සටහනක් යටතේ අරගෙන තිබුණු මුදලක්. දැන් චීනයෙන් ගන්න යනවා කියා කියන්නෙත් මේ වගේ "ණයක්". සාමාන්‍යයෙන් අයිඑම්එෆ් එකෙන් ගන්නා ණයත් මේ වර්ගයේ "ණය". අයිඑම්එෆ් ණය වලට විණිමය හුවමාරු ගිවිසුම් කියා කියන්නේ නැතත් ව්‍යුහමය ලෙස සිදුවන්නේ සමාන දෙයක්. 

ඉහත අවස්ථා තුනේදීම ගනුදෙනුව සිදු වන්නේ මහ බැංකුව එක්ක මිසක් රජය එක්ක නෙමෙයි. මේ වගේ ගනුදෙනුවකින් රජය විදේශ ණය ගනිද්දී මෙන් රාජ්‍ය ණය ඉහළ යන්නේ නැහැ. මොකද රජය ණය ගැනීමක් නොකරන නිසා. රජය කරන්නේ කවර හෝ ක්‍රමයකින් හොයා ගන්නා රුපියල් මහ බැංකුවට දී ඩොලර් කර ගන්න එක. මහ බැංකුව විසින් කරන්නේ සංචිත වල ඩොලර් ප්‍රමාණය පහත වැටෙන එක වලක්වා ගැනීම සඳහා තාවකාලික ක්‍රියාමාර්ගයක් ගන්න එක.

යුරෝපයේ හා ඇමරිකාවේ පිහිටි සමාගම් දෙකක් අතර සිදුවන විණිමය හුවමාරු ගිවිසුමක් වගේ එකක් ගත්තොත් ඇමරිකාවේ සමාගමට තාවකාලිකව යුරෝ අවශ්‍ය වෙනවා. යුරෝපයේ සමාගමට තාවකාලිකව ඩොලර් අවශ්‍ය වෙනවා. නමුත්, ඉන්දියාවට, චීනයට හෝ ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලට ඔය විදිහට තාවකාලිකව ලංකාවේ රුපියල් අවශ්‍ය වීමක් වෙන්නේ නැහැ. ලංකාවට ඩොලර් අවශ්‍ය වීම පමණයි සිදු වෙන්නේ. ඒ නිසා, ලංකාවට විණිමය හුවමාරු ගිවිසුමකට යන්න වෙන්නේ යම් තාක් දුරකට අනෙක් පාර්ශ්වයේ අනුකම්පාව මත හෝ කොන්දේසි වලට යටත් වෙමින් පමණයි.

තවත් දෙයක් තිබෙනවා. විණිමය හුවමාරු ගිවිසුමකදී සෛද්ධාන්තිකව ණය ගැනීමක් සිදු වෙන්නේ නැහැ. ලංකාවේ මහ බැංකුව විසින් කරන්නේ ඉන්දියාවේ මහ බැංකුව එක්ක තාවකාලිකව රුපියල් හා ඩොලර් මාරු කර ගැනීමක් පමණයි. ලංකාවේ රජය විසින් මහ බැංකුවෙන් ඩොලර් මිල දී ගන්නවා. ඒ සඳහා රුපියල් හොයා ගැනීම වෙනම කතාවක්. එය රජයේ බදු හෝ වෙනත් ආදායමක් වෙන්න පුළුවන්. නැත්නම් දේශීය වෙළඳපොළේ රාජ්‍ය සුරැකුම්පත් විකුණා හොයා ගන්න මුදලක් වෙන්න පුළුවන්.

හැබැයි දැන් වෙන්නේ කුමක්ද? රජය මහ බැංකුවට රාජ්‍ය සුරැකුම්පත් විකුණනවා. මහ බැංකුව අලුතින් මුද්‍රණය කළ මුදල් ගෙවා ඒ රාජ්‍ය සුරැකුම්පත් මිල දී ගන්නවා. ඉන් පසු රජය රාජ්‍ය සුරැකුම්පත් විකුණා මහා බැංකුවෙන් ලබාගත් මුදල්ම මහ බැංකුවට දී ඩොලර් ලබා ගන්නවා. මහ බැංකුව ඩොලර් ලබා ගන්නේ ඉන්දියාවේ මහ බැංකුවට රුපියල් දීලා. ඒ කියන්නේ වක්‍රව ගත්තහම මෙතැනදී අන්තිමට වෙන්නේ ලංකාවේ රජය විසින් ඉන්දියාවේ මහ බැංකුවෙන් ණයක් ගැනීමක්ම තමයි.

මහ බැංකුව ගිවිසුමේ කාලය අවසානයේදී ඉන්දියාවට ඩොලර් ආපසු දී රුපියල් ටික නැවත ලබාගත යුතුයි. නමුත්, ඩොලර් ටික දැන් රජයට දීලා ඉවරයි. ඒ ඩොලර් නැවත ආපසු ලැබෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, ඉන්දියාව පැත්තෙන් බැලුවහම මහ බැංකුවට දුන් ඩොලර් ටික ආපසු ලබා ගැනීමේ අවදානම ඒ විදිහටම තිබෙනවා. 

මෙහි ඉන්දියාව වෙනුවට අයිඑම්එෆ් එක හිටියත් කතාව ඔය විදිහමයි. දුන්න සල්ලි ආපසු නොලැබීමේ අවදානම අයිඑම්එෆ් එකට තිබෙනවා. ඒ නිසා, අයිඑම්එෆ් එක සල්ලි දෙන්නේ ඒ සල්ලි ආපසු ගෙවිය හැකි තරමේ වෙනසක් සිදුවන ප්‍රතිසංස්කරණ වලට ලංකාව කැමති වුනොත් පමණයි. ණය ගනිද්දී අයිඑම්එෆ් එක කොන්දේසි දමනවා කියා කියන්නේ ඕකටයි. 

විණිමය හුවමාරු ගිවිසුම යටතේ ඉන්දියාව ඩොලර් මිලියන 400ක් දීලා තියෙන්නෙත් ඔය වගේ කොන්දේසියක් දමලා. කොන්දේසිය වන්නේ ලංකාව අයිඑම්එෆ් වැඩසටහනකට යා යුතු බවයි. එසේ කළහොත් ණය ආපසු ලබා ගැනීමේ අවදානම අඩු වන බව ඉන්දියාව දන්නවා. නමුත්, ලංකාව අයිඑම්එෆ් වැඩසටහනකට ගියේ නැහැ. ඒ නිසා, ඉන්දියාව තමන්ගේ අවදානම අඩු කර ගැනීම සඳහා ඩොලර් ටික නැවත ආපසු අරගෙන ගත්ත රුපියල් ටික ආපසු දුන්නා.

දැන් ලංකාව සතුව ඉතිරි වී තිබෙන එක් විකල්පයක් වන්නේ අයිඑම්එෆ් වැඩසටහනකට යන එකයි. දෙවන විකල්පය වන්නේ ඉන්දියාවෙන් හෝ චීනයෙන් ණය ගැනීමයි. තෙවන විකල්පය වන්නේ ඉන්දියාව හෝ චීනය සමඟ විණිමය හුවමාරු ගිවිසුමකට යන එකයි. හතරවන විකල්පය රටේ මූල්‍යමය නොවන වත්කම් වලින් කොටසක් විකුණන (හෝ බදු දෙන) එකයි.

මෙහි මා ඉන්දියාව හා චීනය ගැන සඳහන් කළේ එම දෙරටින් එකක් මේ වැඩේට කැමති වීමේ වැඩි හැකියාවක් තිබෙන නිසයි. ලංකාවේ ඩොලර් සංචිත හිඳෙනවා කියා කියන්නේ දැඩි ලෙස ආනයන සීමා කරන්න වෙනවා කියන එකයි. මෙයින් ප්‍රධාන වශයෙන්ම අවාසියක් වෙන්නේ ඉන්දියාවට හා චීනයටයි. එම රටවල් වලින් ලංකාවට කරන අපනයන අඩු නොකර පවත්වා ගන්නනම් අනෙක් පැත්තෙන් ලංකාවට බඩු ගන්න සල්ලිත් කිසියම් ක්‍රමයකින් දෙන්නම වෙනවා. වෙන විකල්පයක් නැහැ. 

ණය ආපසු නොලැබීමේ අවදානම නොගෙන අපනයනද එලෙසම පවත්වා ගැනීම සඳහා අවශ්‍ය විදේශ විණිමය ලංකාවට පොම්ප කළ හැකි එකම ක්‍රමය ලංකාවේ මොනවා හෝ වත්කම් මිල දී ගැනීමයි. චීනය වගේම ඉන්දියාවත් කරන්න හදන්නේ ඒකයි.

ආනයන පාලනයෙන් ආණ්ඩුව ඇණ ගනියිද?

ලංකාව මුහුණ දී සිටින ගෙවුම් ශේෂ අර්බුදය හමුවේ ආණ්ඩුව ටික කලක සිට විවිධ ආකාර වලින් ආනයන පාලනය කරමින් සිටිනවා. පසුගිය වසර තුළ ලංකාවේ ආනයන වියදම් වල අඩු වීමක් හා එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස වෙළඳ ශේෂය කුඩා වීමක්ද දැකිය හැකියි. මේ අනුව, මම හිතන විදිහට පළමු වරට, ලංකාවේ වෙළඳ ශේෂය ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ ලැබීම් ප්‍රමාණයට වඩා අඩු වී තිබෙනවා. 

තවත් පැහැදිලිව කිවුවොත් ලංකාව හැමදාම කරනවා වගේ ආනයන සඳහා අපනයන ආදායමට වඩා වැඩියෙන් වියදම් කර තිබුණත්, පසුගිය වසර තුළ එසේ වැඩියෙන් වියදම් කර තිබෙන මුදල ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ වලින් රටට ලැබුණු මුදලට වඩා අඩු මුදලක්. කාලයක් තිස්සේම සිදු වුනු ආකාරයට ලංකාව ණයට ගත් ඩොලර් වියදම් කර භාණ්ඩ ආනයනය කරලා නැහැ. ඒ නිසා, කලින් ගත් ණය හා පොලී ගෙවන්න මිසක් ඊට අමතරව තවත් විදේශ ණය ගැනීමේ අවශ්‍යතාවයක් මතු වී නැහැ.

පළමු ප්‍රශ්නය මේ විදිහට ආනයන වියදම් පහළ ගියේ කොහොමද කියන එකයි. 2019 වසරට සාපේක්ෂව 2020 වසර තුළ ලංකාවේ ආනයන වියදම් ඩොලර් මිලියන 3,882කින් අඩු වී තිබෙනවා. මෙයින් ඩොලර් මිලියන 1,349ක් අඩු වෙලා තියෙන්නේ ඉන්ධන ආනයන වියදම් වලින්. එය කෝවිඩ් නිසා ලෝක වෙළඳපොලේ ඉන්ධන මිල අඩු වීමේ හා දේශීය ඉන්ධන ඉල්ලුම අඩු වීමේ ප්‍රතිඵලයක්. ආනයන සීමා කිරීමක සෘජු ප්‍රතිඵලයක් නෙමෙයි. තවත් ඩොලර් මිලියන 574ක් අඩු වෙලා තිබෙන්නේ රෙදිපිළි හා ඇඟලුම් කාණ්ඩයෙන්. එයට හේතුව ඇඟලුම් අපනයන ඉල්ලුම පහත වැටීම නිසා එම කර්මාන්තයට අමුද්‍රව්‍ය අඩුවෙන් අවශ්‍ය වීමයි. එයත් වසංගතය නිසා ඇති වූ තත්ත්වයක්. මේ අනුව ආනයන වියදම් අඩු වීමෙන් බාගයකටම, එනම් ඩොලර් මිලියන 1,923කටම හේතුව වසංගත තත්ත්වය මිසක් ආනයන පාලනය කිරීම නෙමෙයි.

තවත් විශාල වශයෙන් පහළ ගොස් තිබෙන ආනයන කාණ්ඩ වන්නේ ඉදිකිරීම් ක්ෂේත්‍රය සඳහා අවශ්‍ය වන අමුද්‍රව්‍යයි. ගොඩනැගිලි ද්‍රව්‍ය අමුද්‍රව්‍ය ආනයන වියදම් ඩොලර් මිලියන 473කින්ද, මූල ලෝහ ආනයනය ඩොලර් මිලියන 103කින්ද, යන්ත්‍රසූත්‍ර හා උපකරණ ආනයනය ඩොලර් මිලියන 317කින්ද අඩු වී තිබෙනවා. මේ අඩුවීම් වලට හේතුව ආනයන තහනමකට වඩා ඉදිකිරීම් ක්ෂේත්‍රයේ ක්‍රියාකාරකම් පහත වැටීමයි. 

ලංකාවේ ඉදිකිරීම් කර්මාන්තයට රාජ්‍ය අංශයේ බලපෑම ඉතා විශාලයි. පසුගිය දශක එකහමාරක පමණ කාලය තුළ රජය මුල් වී, විදේශ ණය වැය කරමින්, මහා පරිමාණ ඉදිකිරීම් කරද්දී එම කර්මාන්තය සඳහා අවශ්‍ය ආනයනද අනුරූපී ලෙස ඉහළ ගියා. මේ වෙද්දී ලංකාවේ රජයට තවදුරටත් මේ රෝල ගහන්න අමාරු වී තිබෙන නිසා රජය මුල් වී සිදු කළ ඉදිකිරීම් කටයුතු යම් තරමකින් සීමා වී තිබෙනවා. මෙයට වසංගතයේ බලපෑම යම් තරමකින් තිබුනත්, ප්‍රධාන වශයෙන්ම මෙය ව්‍යුහමය හිර වීමක් (structural bottleneck). 

මීට අමතරව පෞද්ගලික රථවාහන ආනයන වියදම් ඩොලර් මිලියන 533කින්ද, ප්‍රවාහන උපකරණ ආනයනය ඩොලර් මිලියන 248කින් අඩු වී තිබෙනවා. ආනයන පාලනයේ වැඩිම බලපෑමක් තිබෙන්නේ මේ කොටසේ. ඒ හැර කහ ආනයන තහනම වගේ සිල්ලර දේවල් ආර්ථිකයට දැනෙන දේවල් නෙමෙයි. මුළු කතාවම සාරාංශ ගත කළොත් ආනයන වියදම් අඩු වීමෙන් තුනෙන් දෙකකට පමණ හේතු වී තිබෙන්නේ වසංගතයේ බලපෑම හා ලංකාවේ රජය මුහුණ දී සිටින රාජ්‍ය මූල්‍ය අර්බුදය මිසක් විදේශ වෙළඳ ප්‍රතිපත්තිය නෙමෙයි. රටේ විදේශ වෙළඳ ප්‍රතිපත්තිය ආනයන සීමා කිරීමට හේතු වී තිබෙනවානම් එම දායකත්වය මුළු අඩු වීමෙන් 30-35% පමණ ප්‍රමාණයක් පමණයි.

අප හැම විටම පෙනී සිටින්නේ නිදහස් වෙළඳාම වෙනුවෙන්. නිදහස් වෙළඳාම වෙනුවෙන් පෙනී සිටින කෙනෙකුට ආනයන පාලනය වෙනුවෙන් පෙනී සිටින්න බැහැ. එසේ වුවත්, යම් සුවිශේෂී තත්ත්වයන් යටතේ ආනයන පාලනය වුවත් හිතකර වෙන්න පුළුවන්. ව්‍යායාම නොකිරීම හෘදයාබාධ හැදීමේ සම්භාවිතාව ඉහළ දමන නමුත් හෘදයාබාධයක් හැදී සිටින අයෙකු ව්‍යායාම කරන්නට යාමෙන් වෙන්නේ මරණය තවත් ඉක්මන් වීම වෙන්න පුළුවන්. සාමාන්‍යයෙන් නරක දේවල් වුවත් හොඳ වෙන වෙලාවල් තිබෙනවා.

ජාත්‍යන්තර වෙළඳාම සඳහා බාධා අවම වීම කාර්යක්ෂමයි. එහි ප්‍රතිඵල හැම රටකටම ලැබෙනවා. එහෙත්, හැම රටක්ම බාධා ඉවත් කර තිබියදී එක රටක් පමණක් ආනයන වලට බාධා සිදු කළහොත් අනෙක් රටවලට පාඩුවක් වී එසේ බාධා කළ රටට වාසියක් ලැබෙනවා. ඒ නිසා, එක රටක් ආනයන වලට බාධා කළ විට අනෙක් රටවල්ද ඒ දෙයම කරන්න පෙළඹෙනවා. අවසානයේදී හැමෝම පරදිනවා. රටවල් සාමූහිකව ජාත්‍යන්තර වෙළඳාම සඳහා තිබෙන බාධා ඉවත් කිරීමෙන් හැමෝටම වාසියක් වෙනවා. ඒ හැර තමාගේ දේවල් ලෝකයටම අපනයනය කරමින්, කිසිම දෙයක් ආනයනය නොකර ඉන්න ප්‍රතිපත්තියක් කොයි තරම් වාසිදායක වුවත් දිගටම ක්‍රියාත්මක කළ නොහැකියි.

ලංකාවේ පැත්තෙන් ගත්තොත් අපනයන ප්‍රවර්ධනය කරන අතරම ආනයන පාලනය කිරීම රටට වාසියි. වෙන ඕනෑම රටකට වුවත් එය එහෙමයි. ආරක්ෂණවාදය රටවල් අතර ජනප්‍රිය ඒ නිසයි. එහෙත්, කිසියම් රටක් ආරක්ෂණවාදය කරා යොමු වන විටම අනෙක් පැත්තෙන් ප්‍රතිචාර එනවා. වත්මන් ලෝකයේ බොහෝ රටවල් විසින් අපනයන ප්‍රවර්ධනය කරන අතරම ආනයන පාලනය කිරීම කරන "කපටි" ක්‍රමය විණිමය අනුපාතිකය නියම මට්ටමට වඩා පහළින් තියා ගැනීමයි. චීනය මේ වැඩේට කප් ගසා සිටින රටක්. 

ලංකාව කාලයක් තිස්සේ කළේ මෙහි අනෙක් පැත්තයි. එනම් ණයට ගන්නා ඩොලර් වල උදවුවෙන් රුපියල එහි නියම වටිනාකමටත් වඩා උඩින් තබා ගැනීමයි. මෙයට පාදක වී තිබෙන දේශපාලනික හේතු මා සාකච්ඡා කර තිබෙනවා. රටට අහිතකර විදේශ විණිමය ප්‍රතිපත්තිය නිසා කාලයක් තිස්සේ ලංකාවට එන අපනයන වැඩි වී ආනයන අඩු වී තිබෙනවා. ලංකාවේ නිෂ්පාදකයින්ට අසාධාරණ තරඟයකට මුහුණ දෙන්න සිදු වී තිබෙනවා. මෙහි වාසිය ඉන්දියානු හා චීන නිෂ්පාදකයින් විසින් කාලයක් තිස්සේ ලබාගෙන තිබෙනවා.

ලංකාව ආනයන පාලනය සඳහා යොමු වන්නේ මෙවැනි පසුබිමකයි. මේ වැඩේ දිගටම කළොත් ලංකාවට අනෙක් පැත්තෙන් ප්‍රතිරෝධයක් එන එකක් නැද්ද?

මගේ පිළිතුර වන්නේ අඩු වශයෙන් කෙටිකාලීනව මෙවැනි අවදානමක් නැති බවයි. ලංකාව කිසියම් රටකින් එන ආනයන වලට බාධා කරන විට එම රටටත් ලංකාවේ අපනයන වලට බාධා කළ හැකියි. ලංකාවේ අපනයන වැඩිපුරම යන්නේ ඇමරිකාවට හා යුරෝපයටයි. නමුත්, ලංකාව ඒ රටවල් වලින් මහා ලොකු දෙයක් ආනයනය කරන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, ලංකාවේ ආනයන පාලන ප්‍රතිපත්ති වලින් ඇමරිකාවට හෝ යුරෝපයට බලපෑමක් වෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, ඒ රටවල් වලට මේ හේතුව මත පදනම්ව ලංකාවේ අපනයන වලට බාධා කිරීමේ අවශ්‍යතාවයක් ඇති වන්නේ නැහැ. මානව හිම්කම් චෝදනා මත සිදු කළ හැකි බාධා කිරීම් ආදිය මෙයට අදාළ කරුණක් නෙමෙයි. එය මෙයට සම්බන්ධයක් නැති වෙනම කරුණක්.

ලංකාව වැඩිපුරම ආනයන සිදු කරන්නේ චීනයෙන් හා ඉන්දියාවෙන්. ඒ නිසා ලංකාවේ ආනයන සීමා කිරීම් වැඩිපුරම දැනෙන්නේ චීනයට හා ඉන්දියාවටයි. එහෙත්, එහෙම කළා කියලා එකට එක කරන්න තරම් දෙයක් ඉන්දියාව හෝ චීනය ලංකාවෙන් ආනයනය කරන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, මේ රටවල් වලට ලංකාවේ අපනයන වලට ප්‍රතිඵලදායක බලපෑමක් කිරීමේ හැකියාවක් නැහැ. මේ සුවිශේෂී තත්ත්වය නිසා, අඩු වශයෙන් කෙටිකාලීනව, ලංකාවට සෘජුව හෝ වක්‍රව ආනයන පාලනය කරන්න වගේම එයින් වාසියක් ලබා ගන්නත් පුළුවන්. එහිදී පවතින තත්ත්වය තේරුම් ගෙන එය මැනවින් කළමණාකරණය කර ගැනීම වැදගත්.

විදේශ සංචිත අඩුවුණේ කොහොමද?

පසුගිය වසර ආරම්භ වන විට ලංකාවේ නිල විදේශ විණිමය සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 7,642ක්. වසර අවසාන වෙද්දී මෙම නිල සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 5,665 දක්වා අඩු වී තිබෙනවා. මෙය ඩොලර් මිලියන 1,977ක අඩුවක්. ජනවාරි මාසය ඇතුළත තවත් ඩොලර් මිලියන 851කින් අඩු වීමෙන් පසුව තවත් ඉතිරිව තිබෙන්නේ ඩොලර් මිලියන 4,815ක් පමණයි. වසරේ ඉදිරි මාස එකොළහ තුළ විදේශ ණය හා වාරික ලෙස ගෙවිය යුතු මුදල මීට වඩා වැඩියි. 

ලංකාව නැවත වරක් ගෙවුම් ශේෂ අර්බුදයකට මුහුණ දී සිටින බව පැහැදිලියි. කොහොම වුනත් ගෙවුම් ශේෂ අර්බුද ලංකාවට අලුත් දෙයක්නම් නෙමෙයි.

පසුගිය වසර ඇතුළත ලංකාවේ විදේශ සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 1,977කින් අඩු වුනේ කොහොමද?

විදේශ සංචිත අඩු වුනේ කෝවිඩ් නිසා කියන එකනම් පිළිගන්න අමාරුයි. ඇතැම් විට කෝවිඩ් වසංගතය නොවන්නට තත්ත්වය වඩාත් දරුණු විය හැකිව තිබුණු බව මගේ අදහසයි. මා එසේ කියන්නේ හේතු ඇතිව.

ලංකාවට විදේශ විණිමය ලැබෙන ප්‍රධාන මාර්ග තුන විදිහට භාණ්ඩ අපනයනය, සේවා අපනයනය හා ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ හඳුනා ගත හැකියි. පසුගිය වසර ඇතුළත විදේශ විණිමය ලැබෙන මේ එක් එක් මාර්ගයට සිදු වුනේ කුමක්ද?

වසර තුළදී භාණ්ඩ අපනයන ආදායම පෙර වසරට සාපේක්ෂව ඩොලර් මිලියන 1,863කින් අඩු වී තිබෙනවා. මෙයින් ඩොලර් මිලියන 1,266ක්ම අඩු වී තිබෙන්නේ ඇඟලුම් අපනයන ආදායමින්. කොහොමටත් ලංකාවේ අපනයන ආදායමෙන් බාගයකට වඩා ලැබෙන්නේ ඇඟලුම් අපනයන වලින් නිසා මෙහි විශාල අමුත්තකුත් නැහැ. ඉතිරි අඩුව අනෙක් සියළුම අපනයන අතර බෙදී ගොස් තිබෙනවා. 

අපනයන ආදායම අඩු වීමට හේතුව කෝවිඩ් වසංගතය හා එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ඇමරිකාවේ හා යුරෝපයේ ඇඟලුම් ඇතුළු අනෙකුත් අපනයන සඳහා වූ ඉල්ලුම අඩු වීම ලෙස හඳුනාගත හැකියි. ඒ අනුව, අවශ්‍යනම් ගෙවුම් ශේෂ හිඟයට හේතුව වසංගතය නිසා අපනයන ආදායම් අඩු වීම කියන සරල නිගමනයට පැමිණිය හැකියි. එහෙත් එවැනි නිගමනයක් නිවැරදි නොවන්නේ වසංගතය නිසා අපනයන ආදායම් අඩු වනවාට වඩා වැඩියෙන් ආනයන වියදම් අඩු වී තිබීම නිසයි.

අපනයන ආදායම් ඩොලර් 1,863කින් අඩු වෙද්දී ආනයන වියදම් ඩොලර් 3,882කින් අඩු වී තිබෙනවා. මේ අනුව, පසුගිය වසරේදී ලංකාවේ වෙළඳ හිඟය ඩොලර් මිලියන 2,019කින් පහළ ගොස් තිබෙනවා. වෙනත් විදියකින් කිවුවොත් ආනයන අපනයන පරතරයක් තිබුණත් එය පෙර වසරට වඩා ඩොලර් මිලියන 2,019කින් අඩු පරතරයක්. ඒ නිසා, සංචිත වැඩි වෙන්න මිසක් අඩු වෙන්න හේතුවක් නැහැ. 

ආනයන වියදම් වලින් ඩොලර් 1,349ක්ම අඩු වී තිබෙන්නේ ඉන්ධන ආනයන වියදම් වලින්. කෝවිඩ් නිසා ලෝක වෙළඳපොළේ තෙල් මිල අඩු වීමත්, රට ඇතුළේ ඉන්ධන අවශ්‍යතා යම් තරමකින් අඩු වීමත් මෙයට හේතුව බව පැහැදිලියි. ඒ කියන්නේ මෙය වසංගතය නිසා ලැබුණු වාසිදායක ප්‍රතිඵලයක්. මේ වාසිය පමණක් ගත්තත් ඇඟලුම් අපනයන අඩු වීමේ අවාසියට වඩා වැඩියි. 

ලංකාවේ ප්‍රධානම අපනයන ආදායම ඇඟලුම් වුනත් මේ අපනයන නිෂ්පාදනය සඳහා අවශ්‍ය රෙදිපිළි ඇතුළු බොහෝ අමුද්‍රව්‍ය ආනයනය කරන නිසා කර්මාන්තයෙන් ලැබෙන අපනයන ආදායම ශුද්ධ අපනයන ආදායමක් නෙමෙයි. ආදායමෙන් කොටසක් අමුද්‍රව්‍ය ආනයනය සඳහා නැවත රටෙන් එළියට යනවා. කර්මාන්තය කඩා වැටෙන විට අපනයන ආදායම් අඩු වනවා වගේම ආනයන වියදම් වලින් කොටසක්ද අඩු වෙනවා. පසුගිය වසර තුළ ඇඟලුම් හා රෙදිපිළි ආනයන වියදම් ඩොලර් මිලියන 574කින් අඩු වී තිබෙනවා. ඒ කියන්නේ, අඩු වුනු ඇඟලුම් අපනයන ආදායම් වලින් බාගයකට කිට්ටු මුදලක් ඇත්තටම අඩු වෙලා නැහැ. වෙන පැත්තකින් ඉතුරු වෙලා. 

මේ අනුව, මෙම මුදල අඩුකර, සමස්ත අපනයන ආදායමේ සැබෑ අඩු වීම ඩොලර් මිලියන 1,863 - 574 = 1,289ක් කියා කියන්න පුළුවන්. තෙල් වලින් පමණක් ලැබී තිබෙන වාසිය ඩොලර් 1,349ක්. ඒ වාසිය අපනයන අඩුවීමේ සමස්ත අවාසියට වඩා වැඩියි. වසංගතය නිසා වෙළඳ ශේෂයට වාසියක් මිස අවාසියක් සිදු වී නැති බව ඉතාම පැහැදිලියි.

එහෙමනම්, ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ අඩු වෙලාද?

ඒත් නැහැ. වසර තුළ ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ විදිහට ඩොලර් මිලියන 7,104ක් ලැබී තිබෙනවා. මෙය පෙර වසරට සාපේක්ෂව ඩොලර් මිලියන 387ක වැඩි වීමක්. වසංගතය නිසා ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ තවත් වැඩි වී මිස අඩු වී නැහැ. 

පසුගිය අවුරුද්දේ සමස්ත වෙළඳ ශේෂය ඩොලර් මිලියන 5,978 දක්වා අඩු වෙද්දී ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ විදිහට පමණක් ඩොලර් මිලියන 7,104ක් ලැබී තිබෙනවා. මෙතැනම ඩොලර් මිලියන 1,126ක් වැඩිපුර තිබෙනවා. පහුගිය කාලය මුළුල්ලේම ලංකාවේ වෙළඳ ශේෂ හිඟයෙන් සැලකිය යුතු කොටසක් ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ වලින් ආවරණය වුනත් මේ විදිහට ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ වලින් වෙළඳ ශේෂ හිඟය මුළුමනින්ම ආවරණය වුනේ පළමු වතාවට කියලයි මම හිතන්නේ. 

ආනයන පාලනය කිරීමේ බලපෑම නොසලකා හැරිය නොහැකි වුවත්, මෙය බොහෝ දුරට වසංගතය නිසා ලැබුණු වාසියක්. ආනයන පාලනය ගැන අපි වෙනම කතා කරමු.

දැන් අඩු වශයෙන් කරුණු දෙකක් පැහැදිලි විය යුතුයි. පළමුව, කෝවිඩ් නිසා භාණ්ඩ අපනයන වෙළඳපොළේ තත්ත්වය හොඳ අතට මිස නරක අතට හැරී නැහැ. දෙවනුව, ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ වැඩි වී මිස අඩු වී නැහැ. 

වසංගතය නිසා සිදු වූ තුන් වන පාඩුව ලෙස සැලකෙන්නේ සංචාරක කර්මාන්තය හරහා ලැබුණු ආදායම් අඩු වීම. පසුගිය වසර තුළදී සංචාරක කර්මාන්තයෙන් උපයා තිබෙන ආදායම ඩොලර් මිලියන 957ක් පමණයි. පෙර වසරේ ආදායම ඩොලර් මිලියන 3,607ක්. මෙය ඩොලර් මිලියන 2,650ක අඩුවක්. 

සංචාරක කර්මාන්තයෙන් ලංකාව විශාල ආදායමක් උපයනවා කියන එක ඇත්ත. හැබැයි අනෙක් පැත්තට ශ්‍රී ලාංකිකයින් විදේශ රටවල සංචාරය කරද්දී වියදමක්ද යනවා. ඒ නිසා මේ මුළු මුදලම කර්මාන්තය හරහා සිදු වූ ශුද්ධ විදේශ විණිමය ලැබීමක් ලෙස සලකන්න බැහැ. පහුගිය අවුරුද්දේ සංචාරක ආදායම් ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 3,607ක් වෙද්දී සංචාරක වියදම්ද ඩොලර් මිලියන 1,638ක්ව තිබුණා. ඒ නිසා කර්මාන්තයේ ශුද්ධ විදේශ විණිමය ලැබීම ප්‍රමාණය වුනේ ඩොලර් මිලියන 1,969ක් පමණයි. ඒ වගේම සමස්තයක් ලෙස සියලුම සේවා අංශ වලින් ඩොලර් මිලියන 2,849ක ශුද්ධ විදේශ විණිමය ප්‍රමාණයක් ලැබී තිබුණා.

දැන් මේ අවුරුද්දේ සංචාරක ආදායම් ඩොලර් මිලියන 2,650කින් අඩු වෙද්දී සංචාරක වියදම්ද විශාල ලෙස අඩු වී තිබිය යුතුයි. මාර්තු වලින් පස්සේ ලාංකිකයින් විදේශ සංචාර වල යෙදෙන එක සම්පූර්ණයෙන්ම වගේ නැවතුනානේ. ඒ නිසා, ඉහත කී අවාසියෙන් සෑහෙන ප්‍රමාණයක් අඩු විය යුතුයි. සංඛ්‍යාලේඛණ හරියටම නැතත් වසංගතය නිසා සිදු වූ පාඩුව ඩොලර් බිලියන 1-1.5 ප්‍රමාණයක් කියා හිතන්න පුළුවන්. මේ මට්ටමේ අවාසියක් සිදු වුනත්, සමස්තයක් ලෙස ලංකාවේ සේවා ගිණුමේ අතිරික්තයක් තිබිය යුතුයි. 

වෙළඳ ගිණුමේ හිඟය ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ වලින් සම්පූර්ණයෙන්ම ආවරණය වෙලානම්, සේවා ගිණුමේත් හිඟයක් නැත්නම්, පසුගිය වසර තුළදී රටේ නිල සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 1,977කින් අඩු වුනේ කොහොමද?

මෙය වසංගතය නිසා සිදු වී ඇති දෙයක් නෙමෙයි. රටේ මිනිස්සුන්ගේ හෝ ව්‍යාපාරිකයින්ගේ අකාර්යක්ෂමතාවය හෝ වෙනත් වැරැද්දක් නිසා සිදු වී ඇති දෙයක්ද නෙමෙයි. සමස්තයක් විදිහට රටේ පෞද්ගලික අංශය විසින් වියදම් කරනවාට වඩා වැඩියෙන් විදේශ විණිමය උපයා තිබෙනවා. පසුගිය වසර පමණක් තනිව ගත්තොත් රජයේ කාර්යභාරයත් සාධනීයයි.

පහුගිය කාලය මුළුල්ලේම රටේ සමස්ත ගෙවුම් ශේෂය යම් ස්ථාවර තත්ත්වයක පැවතුනා තමයි. උදාහරණයක් විදිහට 2019 වසර තුළ රටේ නිල සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 377කින් ඉහළ ගියා. නමුත්, එසේ නිල සංචිත ඉහළ ගියේ විදේශ ණය විදිහට රජය විසින් ඩොලර් මිලියන 6,570ක් ලබා ගැනීමෙන් පසුවයි. ණය නොගත්තානම් පසුගිය වසරේදීම විදේශ සංචිත හිඳිලා. ඉහත ණය ප්‍රමාණයෙන් ඩොලර් මිලියන 4,400ක්ම ලබා ගත්තේ ස්වෛරීත්ව බැඳුම්කර විකුණලා. ඉතිරි ඩොලර් මිලියන 2,170 වෙනත් ණය. මේක කාලයක් තිස්සේම ගහපු රෝලක්.

මේ වෙද්දී මේ රෝල තවදුරටත් ගහන්න බැරි තරමට තත්ත්වය නරක අතට හැරිලා. එයට හේතුව වසංගතය නෙමෙයි. වසංගතය නොතිබුණත් මේ වෙද්දී ඔය ටික වෙනවා. දැන් මේ කොහොමටත් සිදු විය හැකිව තිබුණු දෙය වසංගතය පිට දමන්න හැකි වී තිබෙනවා. 

දැන් ලංකාවට තවදුරටත් ස්වෛරීත්ව බැඳුම්කර විකුණා ණය ගන්න බැහැ. එසේ බැරි වුනේ ණය ශ්‍රේණිගත කරන ආයතන ලංකාවේ ශ්‍රේණිගත කිරීම් පහළට දමපු නිසා නෙමෙයි. එය සිදු වී තිබෙන්නේ අනෙක් පැත්තටයි. ජාත්‍යන්තර ණය ශ්‍රේණිගත කරන ආයතන වලට ලංකාවේ ණය ශ්‍රේණිගත කිරීම් පහළට දමන්න සිදු වුනේම ලංකාවට ස්වෛරීත්ව බැඳුම්කර හරහා තවදුරටත් ණය අරගෙන ගෙවන්න බැරි මට්ටමට වැටී තිබෙන නිසයි. ශ්‍රේණිගත කිරීම් පහළට නොදමන්නට ලංකාව තවත් ණය අරගෙන මීට වඩා ලොකු අමාරුවක වැටෙනවා.

පහුගිය අවුරුද්ද ඇතුළත ලංකාවේ රජයට ස්වෛරීත්ව බැඳුම්කර විකුණා එක ඩොලරයක් හෝ හොයා ගන්න පුළුවන් වුනේ නැහැ. එහෙත්, වෙනත් ක්‍රම වලින් ඩොලර් මිලියන 2,002ක ණය අරගෙන තිබෙනවා. 2019 වසරේදී ලබාගත් ඩොලර් මිලියන 6,570ක ශුද්ධ විදේශ ණය ප්‍රමාණය එක්ක බැලුවහම මෙය ඩොලර් මිලියන 4,568ක අඩුවක්. 

රජය විසින් ලබාගත් විදේශ ණය ඩොලර් මිලියන 4,568කින් අඩු වෙද්දී විදේශ සංචිත අඩු වී තිබෙන්නේ ඩොලර් මිලියන 1,977කින් පමණයි. මෙය ඉතා හොඳ තත්ත්වයක්. මෙයින් අදහස් වෙන්නේ පෙර වසරට සාපේක්ෂව ඩොලර් මිලියන 2,591කින් ශුද්ධ විණිමය ලැබීම් ඉහළ ගිහින් කියන එකයි. පෙර වසරට සාපේක්ෂව වෙළඳ ශේෂය ඩොලර් මිලියන 2,019කින් අඩු වීමත්, ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ ඩොලර් මිලියන 387කින් ඉහළ යාමත් මේ වෙනස බොහෝ දුරට පැහැදිලි කරනවා. ඊට අමතරවද  තවත් ඩොලර් මිලියන 185ක ඉතිරියක් තිබීමෙන් පෙනෙන්නේ සේවා ගිණුම ඇතුළු අනෙක් සියලු ගිණුම් වල ශේෂයන් සමස්තයක් ලෙස ගත් විටද හොඳ අතට මිස නරක අතට හැරී නැති බවයි. 

ආනයන පාලනය වෙනම දීර්ඝ ලෙස සාකච්ඡා කළ යුතු මාතෘකාවක්. ආනයන පාලනය කිරීම ඉහත ප්‍රතිඵලය කෙරෙහි බලපා ඇති බවත්, ආර්ථික වර්ධනය අඩාල කිරීමටද හේතු වී ඇති බවත් බොරු නෙමෙයි. එහෙත්, මෙහිදී රජය පැත්තෙන් සිදු වී තිබෙන්නේ අවශ්‍ය පමණ විදේශ ණය ගැනීමේ හැකියාවක් නැති නිසා විකල්පයක් නැති කමින් ආනයන පාලනය කිරීම කෙරෙහි යොමු වීමක් මිස ආනයන පාලනය හේතුවෙන් ණය ගන්න අවශ්‍ය නොවීමක් නෙමෙයි. යම් හෙයකින් පහසුවෙන් තවත් විදේශ ණය ලබා ගත හැකිව තිබුණානම් මේ විදිහේ ආනයන පාලනයක් කරා රජය යොමු නොවිය හැකිව තිබුණා.

මොන විදිහෙන් සිදු වුනත් සිදු වී තිබෙන්නේ සිදු විය යුතුව තිබුණු දෙයක්. විදේශ සංචිත අඩු වී ඇතත්, විදේශ ණය අඩු වූ තරමට විදේශ සංචිත අඩු වී නැහැ. වසංගතය නිමා වීමෙන් පසුවද මේ ක්‍රමයට දිගටම ගියොත් දිගුකාලීනව ගෙවුම් ශේෂය මත තිබෙන පීඩනය අඩු කර ගන්න පුළුවන් වෙයි. හැබැයි ඒ අතරවාරයේ ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නයක් ඇවිත් ආර්ථිකය කඩා වැටෙන එක වලක්වා ගන්න අවශ්‍ය මට්ටමට ණය ගන්න වෙනවා. 

දැය දියුණට පැද යන නැවියා

කලින් ලිපියක මම සංවර්ධන ආර්ථික විද්‍යාවේදී යොදා ගන්නා සොලෝ ආකෘතිය පිළිබඳව විස්තර කළා. වෙනත් ඕනෑම ආකෘතියකින් කරනවා වගේම මේ ආකෘතියෙන් කරන්නෙත් අපට විශ්ලේෂණය කරන්න අවශ්‍ය කරුණට අවධානය යොමු කිරීම පහසු කරමින් අවශේෂ දේවල් අයින් කරලා සරල ආකෘතියක් ඇසුරෙන් පවතින හෝ පැවතිය හැකි තත්ත්වය විග්‍රහ කරන එක. ඒ කියන්නේ ආකෘතිය ඇතුළේදී අවශේෂ කරුණු නොවෙනස්ව තිබෙන සේ සලකමින් හදාරන්න අවශ්‍ය ප්‍රධාන කරුණ හැදෑරීම.

සොලෝ ආකෘතිය රටක ආර්ථික වර්ධනයට ප්‍රාග්ධනය බලපාන්නේ කොහොමද කියන එක පැහැදිලි කරන්න උපයෝගී කර ගන්න පුළුවන්. මේ ආකෘතිය තවත් දේවල් පැහැදිලි කරන්නත් යොදා ගත හැකියි. එහෙත්, මම ප්‍රධාන වශයෙන්ම මෙය යොදා ගන්නේ ඉහත කරුණ පැහැදිලි කරන්න. මේ ආකෘතිය ඉදිරිපත් කිරීමේදී මම කොබ්-ඩග්ලස් නිෂ්පාදන ශ්‍රිතය යොදා ගත්තා. එය පැහැදිලි කිරීමේ පහසුවට කළ දෙයක්. කොබ්-ඩග්ලස් නිෂ්පාදන ශ්‍රිතය යොදා නොගෙන වුවත් සොලෝ ආකෘතිය ඉදිරිපත් කරන්න පුළුවන්. 

කොබ්-ඩග්ලස් නිෂ්පාදන ශ්‍රිතය යොදා ගන්නේ ශ්‍රමය, ප්‍රාග්ධනය හා නිෂ්පාදිතය අතර සම්බන්ධය පැහැදිලි කරන්න. නිෂ්පාදනදී බිහිවන අතිරික්තය ශ්‍රමය හා ප්‍රාග්ධනය අතර බෙදී යා යුතු සාධාරණ ක්‍රමය කුමක්ද කියන එක පිළිබඳ ධනවාදී අදහස ගැනත් මෙම මේ ශ්‍රිතය ආශ්‍රයෙන් පැහැදිලි කළා. එහෙත්, ඒ පැහැදිලි කිරීම කරන්නත් කොබ්-ඩග්ලස් නිෂ්පාදන ශ්‍රිතය අවශ්‍ය වන්නේ නැහැ. එය යොදා ගත්තේ පැහැදිලි කිරීමේ පහසුවට. කොබ්-ඩග්ලස් නිෂ්පාදන ශ්‍රිතය යොදා ගෙන නිෂ්පාදනදී බිහිවන අතිරික්තය ශ්‍රමය හා ප්‍රාග්ධනය අතර බෙදී යා යුතු සාධාරණ ක්‍රමය කුමක්ද කියන එක පිළිබඳ සමාජවාදී අදහස වුවත් විස්තර කළ හැකියි. 

අතිරික්තය සාධාරණව බෙදිය යුතු ආකාරය පිළිබඳ ධනවාදී අදහස අනුව ශ්‍රමයේ ආන්තික ඵලදායීතාවය ශ්‍රමය ලබා දෙන අයටත් ප්‍රාග්ධනයේ ආන්තික ඵලදායීතාවය ප්‍රාග්ධනය ලබා දෙන අයටත් හිමි විය යුතුයි. තරඟකාරී වෙළඳපොළක් ඇති විට කිසිවෙකුගේ මැදිහත්වීමක් නැතිවම ඒ බෙදීම නිවැරදිව සිදු වෙනවා. කොබ්-ඩග්ලස් නිෂ්පාදන ශ්‍රිතය යොදා ගනිමින් මම ශ්‍රමයේ ආන්තික ඵලදායීතාවය හා ප්‍රාග්ධනයේ ආන්තික ඵලදායීතාවය වෙනුවෙන් වෙන් විය යුතු කොටස් ගණනය කර පෙන්වූවා. 

ශ්‍රමයේ ආන්තික ඵලදායීතාවය = ∂Y/∂L = (1-α)Y/L

ප්‍රාග්ධනයේ ආන්තික ඵලදායීතාවය = ∂Y/∂K = αY/K  

මාක්ස්වාදී අදහස වන්නේ අතිරික්තයෙන් කොටසක් ප්‍රාග්ධනයේ ප්‍රතිලාභ ලෙස වෙන් කිරීම අසාධාරණ බවයි. ඒ අදහස අනුව අතිරික්තය මුළුමනින්ම ලැබෙන්නේ ශ්‍රමය ලබා දෙන අයටයි. මේ අනුව සමාජවාදී බෙදීමකදී ශ්‍රමිකයෙකුට Y/L කොටසක් හිමි වෙනවා. α<1 නිසා (1-α)Y/L < Y/L බව පැහැදිලියිනේ. මේ අනුව, සමාජවාදී රටක ශ්‍රමිකයෙකුට ධනවාදී රටක ශ්‍රමිකයෙකුට ලැබෙනවාට වඩා ප්‍රතිලාභ හිමි විය යුතුයි. එහෙමනම් එය එසේ නොවන්නේ ඇයි? 

රටේ සමස්ත නිෂ්පාදිතය එකම මට්ටමේ තිබේනම් සමාජවාදී බෙදීමකදී ශ්‍රමිකයෙකුට වැඩි ප්‍රතිලාභ ලැබෙනවා. α = 1/3 ලෙස සැලකුවොත්, සමාජවාදී රටක ශ්‍රමිකයෙකුට එක් ශ්‍රම ඒකකයක් වෙනුවෙන් Y/L ප්‍රතිලාභයක් ලැබෙන විට ධනවාදී රටක ශ්‍රමිකයෙකුට එක් ශ්‍රම ඒකකයක් වෙනුවෙන් ලැබෙන්නේ ඊට වඩා 33%ක් පමණ අඩුවෙන්. හැබැයි මේ කතාව හරියන්නේ රටවල් දෙකේම නිෂ්පාදිතය, එනම් Y අගය, සමාන මට්ටමක තිබුනොත් පමණයි. ධනවාදී ක්‍රමය යටතේ මොනයම් හෝ ආකාරයකින් Y අගය 50%කින් වැඩි වුනොත් ධනවාදී රටේ ශ්‍රමිකයාට සමාජවාදී රටේ ශ්‍රමිකයාට ලැබෙන ප්‍රතිලාභයම ලැබෙනවා.

ධනවාදී රට: w = (1 - 1/3)*1.5Y/L = Y/L

සමාජවාදී රට: w = Y/L

මේ තත්ත්වය යටතේදී ධනවාදී රටේ නිෂ්පාදිතයෙන් තුනෙන් එකක් ප්‍රාග්ධනය ලබා දෙන අය වෙනුවෙන් වෙන් කළාට පසුවත් ශ්‍රමිකයාට ලැබෙන කොටස සමාජවාදී රටක ශ්‍රමිකයෙකුට ලැබෙන කොටසට සමානයි. යම් ආකාරයකින් ධනවාදී රටේ නිෂ්පාදිතය 50%කට වඩා වැඩිනම් ධනවාදී රටේ ශ්‍රමිකයාට සමාජවාදී රටක ශ්‍රමිකයෙකුට ලැබෙනවාට වඩා වැඩි ප්‍රතිලාභ ලැබෙනවා. 

අපි මේ 50% කියන එක හදාගත්තේ  α = 1/3 ලෙස සලකලානේ. සාධාරණ ප්‍රකාශනයක් ලෙස මෙය ඉදිරිපත් කළොත් ධනවාදී රටේ නිෂ්පාදිතය සමාජවාදී රටේ නිෂ්පාදිතයට වඩා අඩුම වශයෙන් 1/(1-α) ගුණයක් වුනොත් අපට මේ තත්ත්වය නිරීක්ෂණය කරන්න පුළුවන් වෙනවා. 

දැන් අපි නැවතත් සොලෝ ආකෘතියට යමු. සොලෝ ආකෘතිය අනුව ස්ථායී තත්ත්වයකදී යම් රටක එක් ශ්‍රමිකයෙකු විසින් සිදු කරන නිෂ්පාදිතය (y* අගය) තීරණය වන්නේ A, α, δ, s යන සාධක මතයි. මේ විචල්‍යයන් අතර සම්බන්ධතාවය පහත ආකාරයේ එකක්.

y* = Y*/L = (A)^1/1-α(s/δ)^α/1-α 

ධනවාදී රටක ශ්‍රමිකයෙකුට ශ්‍රමය වෙනුවෙන් ලැබෙන ප්‍රතිලාභ සමාජවාදී රටක ශ්‍රමිකයෙකුට ශ්‍රමය වෙනුවෙන් ලැබෙන ප්‍රතිලාභ වලට වඩා වැඩි වෙන්නනම් ධනවාදී රටේ y* අගය සමාජවාදී රටේ එම අගය මෙන් අඩුම වශයෙන් 1/(1-α) ගුණයක් විය යුතුයි. මෙහි α අගය ධනවාදී රටේ α අගයයි. සමාජවාදී රටේ α අගය මේ සංසන්දනය සඳහා වැදගත් නැහැ. ඇමරිකාවේ මේ අගය කාලයක් තිබුණේ 0.33 මට්ටමේ. දැන් 0.38 මට්ටමට කිට්ටුයි. α වැඩි කර ගැනීම සාර්ථක ක්‍රමයක් වුවත් එයින් අතුරු ප්‍රශ්නද ඇති වෙනවා. විරැකියාව ඉහළ යාම එවැනි එක ප්‍රශ්නයක්. 

මෙය කළ හැක්කේ A, α, δ, s යන සාධක වලින් එකක් වෙනස් කිරීම මගිනුයි. α හෝ A වැඩි කරනවා කියා කියන්නේ නිෂ්පාදන තාක්ෂනය වඩා කාර්යක්ෂම ලෙස වෙනස් කරනවා කියන එක. δ අඩු කිරීම කියන්නේ ප්‍රාග්ධනය ක්ෂය වීම අඩු කර ගැනීම. s වැඩි කිරීම කියා කියන්නේ ඉතිරි කිරීමේ අනුපාතය වැඩි කිරීම.

ඕනෑම ආකාරයක ප්‍රාග්ධන ආයෝජනයක් ක්ෂය වෙනවා කියන එක සාමාන්‍ය කරුණක්. අවුරුදු තුන හතරක් යද්දී පරිගණයකින් තව දුරටත් වැඩක් නැහැ. පාලමක් හෝ අධිවේගී මාර්ගයක් වසර තිහක් හතලිහක් ප්‍රයෝජනයට ගන්න පුළුවන් විය හැකි වුවත් ඒ අතරවාරයේ නඩත්තු කිරීම් කළ යුතුයි. ගොඩනැගිල්ලක්, වාහනයක් හෝ යන්ත්‍ර සූත්‍ර ගත්තත් ඒවාට ජීවිත කාලයක් තිබෙනවා. ඒ නිසා, මේ δ අගය අඩු කළ හැකි සීමාවක් තිබෙනවා. ඒ වගේම, තාක්ෂනය අලුත් කිරීම කියන ක්‍රියාවලිය ඇතුළේම පවතින ප්‍රාග්ධනය යම් තරමකින් විනාශ කිරීමක්ද අවශ්‍ය වෙනවා. 

ක්ෂය වීමේ අනුපාතය වැඩි වෙන්න වෙනත් හේතුද බලපානවා. යුද්ධ වගේම නාස්තිය හා දූෂණය හේතුවෙනුත් ප්‍රාග්ධනය ක්ෂය වෙනවා. ඒ වගේ හේතු මත ක්ෂය වන ප්‍රාග්ධනය ඉතුරු කරගෙන δ අගය යම් තරමකින් අඩු කරගන්න පුළුවන්. එසේ කිරීමෙන් ආර්ථිකය යම් තරමකින් ඉදිරියට තල්ලු කරන්න පුළුවන්. හැබැයි මෙය කළ හැකි සීමාවක් තිබෙනවා. දිගින් දිගටම කරන්න බැහැ. උතුරේ යුද්ධය අවසන් වී වසර කිහිපයක් යන තුරු ලංකාවේ ආර්ථිකය වේගයෙන් වර්ධනය වුනේ  δ අගය අඩු වූ නිසා. ඇමරිකාවේ δ අගය 0.05 පමණ වෙනවා.

ඉතිරි කිරීමේ අනුපාතය වැඩි කර ගැනීමෙන්ද ආර්ථිකය ප්‍රසාරණය කර ගන්න පුළුවන්. චීනය, දකුණු කොරියාව, සිංගප්පූරුව වගේ රටවල් කාලයක් වේගයෙන් වර්ධනය වුනේ s විශාල ලෙස වැඩි කරගත් නිසා. දැනටත් එම රටවල වගේම ලංකාවේද ඉතිරි කිරීමේ අනුපාතය ඇමරිකාවේ එම අනුපාතයට වඩා වැඩියි. කෝවිඩ් නිසා ඇමරිකාවේ s විශාල ලෙස ඉහළ ගොස් තිබුණත් එය තාවකාලික තත්ත්වයක් පමණයි. නමුත්, s වැඩි කර ගැනීම හරහා ආර්ථිකය ප්‍රසාරණය කළ හැක්කේද යම් සීමාවක් දක්වා පමණයි. 

අවුලක් නැතුව ආර්ථිකයක් වේගයෙන් දිගින් දිගටම වර්ධනය කර ගත හැකි පහසුම ක්‍රමය A වැඩි කර ගැනීමයි. එයට සීමාවක් නැහැ. අද හොඳ මට්ටමක තිබෙන රටවල් ඒ තැන් වල තිබෙන්නේ එම රටවල A අගය ගොඩක් වැඩි නිසයි. රටක් දියුණුව කරා පැදවිය හැකි මාර්ගය වැටී තිබෙන්නේ A අගය වැඩි කර ගැනීම හරහා.

පුරවැසි සමනල්ලු හා සාමණේර ගස්

නවසීලන්ත පාර්ලිමේන්තුව තුළ 2017 මාර්තු මාසයේදී සම්මත කළ පනතකින් එරට තෙවන විශාලතම ගංගාව වන වන්ගානුයී ගංගාව නෛතික පුද්ගලයෙක් බවට පත් වුනා. මෙය මෙවැන්නක් සිදු වූ පළමු අවස්ථාවයි. ඒ එක්කම වාගේ ඉන්දියාවේ උත්තරඛාන්ද් ප්‍රාන්තයේ අධිකරණයක් විසින් ගංගා හා යමුනා ගංගාවන් නෛතික පුද්ගලයින් සේ ප්‍රකාශයට පත් කරමින් තීන්දුවක් දුන්නා. පසුව ඉන්දියානු ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය විසින් මේ තීන්දුව ආපසු හැරෙවුවා. ඉන් පසුව, 2019 වසරේදී කොස්ටරිකාවේ කරිදාබත් නගරය වවුලන්, සමනලයින්, මී මැස්සන්, පැණි කුරුල්ලන් ඇතුළු සත්ව විශේෂ ගණනාවකට හා ශාඛ ගණනාවකට එම නගරයේ පුරවැසිකම ලබා දෙන බව ප්‍රකාශ කළා. 

දැන් ලංකාවේ බෞද්ධ භික්ෂූන් පිරිසක් විසින් ලංකාවේ තිබෙන දුලබ ශාඛයකට සාමණේර භාවය ලබා දී තිබෙනවා. මෙය සංකේතාත්මක හා ප්‍රදර්ශනාත්මක කරුණක් පමණක් විය හැකියි. කෙසේ වුවත්, ලංකාවේ සමාජය තුළ සාමණේර තත්ත්වය නෛතික පුද්ගල තත්ත්වයට හා පුරවැසි තත්ත්වයටත් වඩා ඉහළ ගෞරවනීය තත්ත්වයක්. 

හැම ජීවයක්ම පැවැත්ම සඳහා නිරන්තර සටනක් කරනවා. එහිදී සමහර වෙලාවට වෙනත් වර්ග වල ජීවීන් එක්ක ගැටුමක් තිබෙනවා. තවත් සමහර වෙලාවට සහජීවනයක් තිබෙනවා. ඒ වගේම සමහර වෙලාවට තමන්ගේ වර්ගයා එක්කම ගැටුමක් හෝ සහජීවනයක් තිබෙනවා. මේ සටන හෝ සහජීවනය හිතාමතා කරන කටයුත්තක් වෙන්න අවශ්‍ය නැහැ. හිතුවත්, නැතත් පරිණාමයේ නීති අනුව එය කොහොමටත් සිදු වෙනවා. අවසාන වශයෙන් සිදුවෙන්නේ පැවැත්ම සඳහා වඩාත්ම හිතකර දෙයයි. පැවැත්මට බාධා කරන ලක්ෂණයක් හෝ චර්යාවක් දිගුකාලීනව පවතින්නේ නැහැ.

මිනිස්සුන්ගේ අවශ්‍යතා හැම එකකම වගේ අවසාන අරමුණ පැවැත්ම තහවුරු කර ගැනීම. මිනිස්සුන්ගේ ප්‍රශ්න කියා කියන්නේ මිනිස්සුන්ගේ පැවැත්ම තහවුරු කර ගැනීම පිළිබඳ ප්‍රශ්න. පාරිසරික ප්‍රශ්න කියා කියන්නෙත් මිනිස්සුන්ගේ වෙනත් ප්‍රශ්න වගේම මිනිස්සුන්ගේ පැවැත්ම තහවුරු කර ගැනීම පිළිබඳ ප්‍රශ්න. මේ ප්‍රශ්න වලට මිනිස්සුන්ගේ විසඳුම් කියා කියන්නේ මිනිස්සුන්ගේ පැවැත්ම තහවුරු කරන විසඳුම් වලටම මිසක් වෙන කෙහෙල්මලකට නෙමෙයි. වන්ගානුයී ගංගාව නෛතික පුද්ගලයෙක් වෙන්නේත් කෘඩියා සෙලනිකා ගහ සාමණේර කෙනෙක් වෙන්නේත් මිනිස්සුන්ගේ පැවැත්ම තහවුරු කර ගැනීම සඳහා කරන සටන ඇතුළේ. අධිවේගී මාර්ග හදන එක සිදු වෙන්නේත් මිනිස්සුන්ගේ පැවැත්ම තහවුරු කර ගැනීම සඳහා කරන සටන ඇතුළේ.

කවුරු හරි කෙනෙක් "මම" කියලා වෙන් කර ගන්න කොටස ඇරුනහම ඉතුරු සියල්ල පරිසරය. වඩු කුරුළු කූඩුවක් වගේම නෙළුම් කුළුනත් පරිසරයේම කොටස්. පරිසරය කියන්නේ හැම මොහොතකම ගතික ලෙස වෙනස් වෙන දෙයක්. මේ වෙනස් වීම ඇතුළේ සමහර ශාඛ හා සත්ත්ව විශේෂ වඳ වෙලා යනවා. තව ඒවා අළුතින් බිහි වෙනවා. ඒක සාමාන්‍ය තත්ත්වය.

සමහර ශාඛ හා සත්ත්ව විශේෂ පෘථිවියෙන් වඳ වී ගොස් තියෙන්නේ මිනිස්සුන්ගේ ක්‍රියාකාරකම් හේතුවෙන්. මිනිස්සු කියන්නේත් පරිසරයේම කොටසක් නිසා කිසියම් ශාඛ හෝ සත්ත්ව විශේෂයක් පෘථිවියෙන් වඳ වී යාමට හේතු වෙන්නේ මිනිස් ක්‍රියාකාරකම්ද නැත්නම් වෙනත් කරුණක්ද කියන එක වැදගත් වෙන්නේත් එය මිනිසුන්ගේ පැවැත්ම කෙරෙහි බලපෑමක් කරනවානම් පමණයි. දැන් ලෝකයේ ගොඩක් දේවල් සිදුවන්නේ මිනිස් ක්‍රියාකාරකම් වල බලපෑමක් සහිතවයි. මිනිස් ක්‍රියාකාරකම් කියන්නේත් පරිසරයේම කොටසක්. මිනිස් ක්‍රියාකාරකම් නිසාම ලෝකයට අලුතෙන් ශාඛ හා සත්ත්ව විශේෂ කොයි තරම් බිහි වෙලා තියෙනවද?

මොන විදිහේ තර්ක ඉදිරිපත් කළත් වෙනත් ශාඛ හෝ සත්ත්ව විශේෂ වඳ නොවී පැවතිය යුතු පරම වූ හේතුවක් මිනිස්සුන්ට තිබෙනවානම් ඒ මිනිස්සුන්ගේ පැවැත්මට එයින් කවර හෝ උදවුවක් ලැබීමයි. තමන්ගේ පැවැත්මට බාධා වන ශාඛ හෝ සත්ත්ව විශේෂයක් මිහිමතින් වඳ කර දැමීමට මිනිස්සු පැකිලෙන්නේ නැතුවාක් වගේම එහි වැරැද්දකුත් නැහැ.

ඕනෑම දෙයකට මිලක් තිබෙනවා. කෘඩියා සෙලනිකා ශාඛයට වගේම ශ්‍රී මහා බෝධියටත් මේ කතාව වලංගුයි. ශ්‍රී මහා බෝධියට තිබෙන්නේ ඓතිහාසික, ආගමික හා සංස්කෘතික වටිනාකමක්. ඒ වටිනාකම දෙන්නේ මිනිස්සු. එහෙම නැතුව ශ්‍රී මහා බෝධියට වාස්තවික වටිනාකමක් නැහැ. ඓතිහාසික, ආගමික හා සංස්කෘතික ලෙස කවුරුවත් ශ්‍රී මහා බෝධිය වටිනා සේ නොසලකන පසුබිමක ශ්‍රී මහා බෝධියට වටිනාකමක් නැතුව යනවා. එවැනි වටිනාකමක් තිබෙන පසුබිමක වුවත් එම වටිනාකාම අසීමිත නැහැ. 

මනඃකල්පිත උදාහරණයක් විදිහට අපි හිතමු තවුතිසා දිව්‍ය ලෝකයෙන් දේව කණ්ඩායමක් ඇවිත් ශ්‍රී මහා බෝධිය අරගෙන යන්න හදනවා කියලා. ඔය වගේ කතා බෞද්ධ සාහිත්‍යයේ තියෙනවනේ. දැන් ශ්‍රී මහා බෝධිය බේරගන්න එයට වටිනාකමක් දෙන හැම කෙනෙක්ම දේව කණ්ඩායම එක්ක මරාගෙන මැරෙන සටනක් කරලා ශ්‍රී මහා බෝධියට වටිනාකමක් ලබා දෙන සංස්කෘතිය පෘථිවියෙන් වඳ වී යාමේ අවදානම ගන්නවද? ශ්‍රී මහා බෝධියට වටිනාකමක් ලබා දෙන සංස්කෘතිය නැති වුනොත් ශ්‍රී මහා බෝධියට වටිනාකමක් තියෙනවද?

වඳ වීමේ තර්ජනයට ලක්ව තිබෙන ගහක් හේතුවක් නැතුව වඳ වෙන්න අරින්න අවශ්‍ය නැහැ. නමුත්, එම ගහ වඳ වෙන්න නොදී පරිස්සම් කර ගත යුත්තේ ඇයි කියන ප්‍රශ්නයට පිළිතුරක් අවශ්‍යයි. ගහ වෙනුවෙන් කොයි තරම් මිලක් ගෙවිය යුතුද? මේ මිල කොපමණ වුවත් මිලට කවර හෝ සීමාවක් තිබෙනවා. එය අසීමිත නැහැ. ගෙවිය යුතු මිල වැඩිනම් ගහ විනාශ වෙන්න අරින්න වෙනවා.

එහෙමනම් පාරිසරික ප්‍රශ්න කියා දේවල් නැද්ද? තියෙනවා. පරිසර ප්‍රශ්න කියන ඒවායේ මූලික ලක්ෂණයක් වන්නේ කිසියම් මිනිස් ක්‍රියාකාරකමක් හේතුවෙන් අනාගතයේදී මිනිසාගේ පැවැත්මට සිදු විය හැකි හානි පිළිබඳව බොහෝ මිනිස්සුන්ට අවබෝධයක් නැතිකම හේතුවෙන් මේ ප්‍රශ්න ඇති වී තිබීමයි. වෙනත් අයුරකින් කිවුවොත් මේ ප්‍රශ්න තොරතුරු අසමමිතිය පිළිබඳ ප්‍රශ්න. තොරතුරු අසමමිතිය පිළිබඳ ප්‍රශ්න වලට විසඳුම දැනුවත්භාවය වැඩි කර මිනිස් ක්‍රියාකාරකම් වෙනස් කිරීමයි.

පරිසර ප්‍රශ්නයකට විසඳුමක් දෙන හැම වෙලාවකම එය කළ යුත්තේ එයින් මිනිසුන්ගේ පැවැත්මට ලැබෙන වාසි හා අවාසි සැලකිල්ලට අරගෙනයි. එවිට විසඳුම සරලයි. දුලබ ගහක් වඳ වී යාම වැළැක්වීමේ වාසිය කුමක්ද? මේ වගේ දෙයක් ඇස්තමේන්තු කළ හැකි වාස්තවික ආකාරයක් නැහැ. වාසිය විෂයමූලිකයි. මිනිසුන්ගේ විෂයමූලික වටිනාකම් සමීක්ෂණයක් හරහා හොයා ගෙන දුලබ ගහක් වඳ වී යාම වැළැක්වීමේ වාසිය ඇස්තමේන්තු කළ හැකියි.

කෘඩියා සෙලනිකා ගහ බේරා ගන්න අවශ්‍යයි කියන කෙනෙක් ඒ වෙනුවෙන් උපරිම වශයෙන් කොපමණ මුදලක් ගෙවන්න කැමතිද? එසේ මුදලක් ගෙවන්න කැමති හැම කෙනෙක්ම එකතු වී ගෙවන්න කැමති උපරිම මුදල කීයද? අධිවේගී මාර්ගයේ සැලසුම වෙනස් කළොත් යන අමතර වියදම ඊට වඩා අඩුද වැඩිද?