කොරෝනාවෙන් වැසුණු ආර්ථිකයේ හෙළුව

මුළු රටම මහ මැතිවරණය වෙත අවධානය යොමු කර සිටිද්දී ජන හා සංඛ්‍යාලේඛණ දෙපාර්තමේන්තුව විසින් 2020 පළමු කාර්තුව හා අදාළ ජාතික ගිණුම් ඇස්තමේන්තු ප්‍රකාශයට පත් කළා. මේ ඇස්තමේන්තු අනුව 2020 පළමු කාර්තුව තුළ ලංකාවේ ආර්ථිකය 1.6%කින් කුඩා වී තිබෙනවා.

සාමාන්‍යයෙන් ජාතික ගිණුම් ඇස්තමේන්තු ප්‍රකාශයට පත් කරන නිශ්චිත දිනයක් තිබෙනවා. 2020 පළමු කාර්තුව සඳහා වන ඇස්තමේන්තු ප්‍රකාශයට පත් විය යුතුව තිබුණේ ජූනි 15 දිනයි. කොරෝනා හේතුවෙන් රට වසා දැමීම නිසා නියමිත දිනයට මෙම ඇස්තමේන්තු ප්‍රකාශයට පත් කළ නොහැකි වීම පිළිගත හැකි දෙයක් වුවත්, එය මහ මැතිවරණ දිනය තෙක් පමා වීම අහම්බයක්ම නොවිය හැකියි.

රටක ආර්ථිකය සාමාන්‍යයෙන් වසරින් වසර ප්‍රසාරණය වෙනවා. ජනගහණය වර්ධනය වීමත්, කාර්යක්ෂමතාවය ඉහළ යාම නිසා ඒක පුද්ගල නිෂ්පාදිතය ඉහළ යාමත් ඊට හේතු වෙනවා. එහෙත්, දිගුකාලීනව එසේ වර්ධනය වන ආර්ථිකයක් කෙටිකාලීනව සංකෝචනය වන අවස්ථා තිබෙනවා. ආර්ථික අවපාත ලෙස අප විසින් හඳුනාගන්නේ මෙවැනි අවස්ථා.

ආර්ථික අවපාත හැම විටම තාවකාලිකයි. ආර්ථික අවපාත වලින් රටක දිගුකාලීන වර්ධන වේගයට බලපෑමක් සිදු වන්නේ නැහැ. එය තීරණය වන්නේ කිසියම් රටක කාර්යක්ෂමතාවය ඉහළ යාමේ වේගය මතයි. මෙය වැඩි දියුණු වන තාක්ෂණය, නවෝත්පාදන බිහි වීම, ව්‍යවසායකත්වය වැනි කරුණු මත තීරණය වන දෙයක්. ඒ නිසා, ආර්ථික අවපාතයකින් ආර්ථිකයක් සංකෝචනය වන හැම අවස්ථාවකින් පසුවම ආර්ථිකයක් එහි සාමාන්‍ය වර්ධන වේගයට වඩා වැඩි වේගයකින් වර්ධනය වී තාවකාලිකව සිදු වූ හානිය පූරණය කර ගන්නවා. මෙය ස්වභාවිකවම සිදු වන නිසා ආර්ථික අවපාතයකින් ගොඩ යාමට  රජයේ හෝ මහ බැංකුවේ මැදිහත් වීම් අවශ්‍ය වන්නේ නැහැ. 

මැදිහත්වීම් මගින් දිගුකාලීනව සිදුවන වෙනසක් නැතත්, කෙටිකාලීනව ආර්ථික අවපාතයක හානිය අඩු කරගන්න පුළුවන්. ස්වභාවිකව ආර්ථික අවපාතයකින් ගොඩ යාමට ගත වන කාලය වගේම ආර්ථික අවපාතයක තීව්‍රතාවයත් මුදල් හා රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති වල උපකාරයෙන් අඩු කරගන්න පුළුවන්. එහෙත්, මෙවැනි ක්‍රියාමාර්ග ඕනෑවට වඩා දුරදිග ගියොත් ලෙඩේ හානියට වඩා ප්‍රතිකාර වල හානිය වැඩි වෙන්නත් පුළුවන්.

ඇමරිකාව වැනි ආර්ථික සංවර්ධන හිණි පෙතේ ඉහළින් සිටින රටවලට ආර්ථික අවපාත දුලබ දේවල් නෙමෙයි. එහෙත්, ලංකාව වැනි ආර්ථික සංවර්ධන හිණි පෙතේ පහළින් සිටින රටවලට එසේ නිතර ආර්ථික අවපාත වලට මුහුණ දෙන්න අවශ්‍ය වෙන්නේ නැහැ. කවර හෝ හේතුවක් නිසා ආර්ථික සංවර්ධනය අතින් ඉදිරියෙන් සිටින, මිනිස් ශ්‍රමයේ කාර්යක්ෂමතාවය ඉතා ඉහළ මට්ටමක තිබෙන රටකට එම කාර්යක්ෂමතාවය තව දුරටත් ඉහළ දමා ගැනීමට නොහැකි වන අවස්ථාවකදී පවා ලංකාව වැනි රටකට එසේ එය පහසුවෙන් කළ හැකියි. ඉදිරි පෙළේ ආර්ථිකයක් ඇති රටක් රෝදය සොයා ගත් විට ලෝකයේ අනෙක් හැම රටක්ම නැවත රෝදය හොයා ගන්න අවශ්‍ය වෙන්නේ නැහැ. රෝදය හයි කරගෙන ගමන යන එක පමණයි කරන්න තියෙන්නේ. ඒක පුද්ගල ආදායම අඩු රටවලට වැඩි වේගයකින් වර්ධනය විය හැක්කේ මේ නිසා.

මා හිතන විදිහට මීට පෙර ලංකාව ආර්ථික අවපාතයකට මුහුණ දී තිබෙන්නේ 2001 වසරේදී පමණයි. මේ දෙවෙනි අවස්ථාව.

නිදහසින් පසු මුල් වරට හා 2020 දක්වා අවසන් වරට ලංකාවේ ආර්ථිකය සංකෝචනය වුනේ 2001 වසරේදී. එම වසරේදී ලංකාවේ ආර්ථිකය 1.5%කින් සංකෝචනය වුනා. මීට ප්‍රධාන වශයෙන් හේතු වුනේ එම වසරේ දෙවන භාගයේදී සිදු වූ ත්‍රස්තවාදී ක්‍රියා දෙකක්. 

එල්ටීටීඊ සංවිධානය විසින් 2001 ජූලි 24 දා කටුනායක ගුවන් තොටුපොළට හා ගුවන් හමුදා කඳවුරට එල්ල කළ ප්‍රහාරයෙන් පසුව ලංකාව තාවකාලිකව සංවෘත රටක් බවට පත් වුනා කියා කිව හැකියි. ඒ තත්ත්වය වැඩි කාලයක් නොපැවතියත් ඒ සිද්ධියෙන් පසුව ලංකාව මත පනවනු ලැබූ රක්ෂණ අධිභාර ආදිය නිසා ආර්ථිකයට විශාල බලපෑමක් සිදු වුනා.

කටුනායක ප්‍රහාරය මෑතකදී සිදු වූ පාස්කු ප්‍රහාරයට සංසන්දනය කළ හැකි එකක් නෙමෙයි. එහි හානිය හැම අතින්ම ඊට වඩා බොහෝ වැඩි එකක්. එහෙත්, කටුනායක ප්‍රහාරයෙන් පසුවද ලංකාවේ ආර්ථිකය ක්‍රමයෙන් හිස එසවූවා. 2001 සැප්තැම්බර් 11 දින අල්-කයිඩා සංවිධානය විසින් ඇමරිකාවේ නිවුයෝර්ක්හි ලෝක වෙළඳ මධ්‍යස්ථානය ඇතුළු ස්ථාන කිහිපයකට ප්‍රහාර එල්ල කළේ කටුනායක ප්‍රහාරයෙන් පසුව ලංකාවේ ආර්ථිකය හිස ඔසොවමින් සිටින විටයි. කටුනායක ප්‍රහාරයෙන් තරම් නොවුනත් මෙයින්ද ලංකාවට යම් බලපෑමක් වුනා.

ලංකාවේ ආර්ථිකය 2001 වසර තුළදී සංකෝචනය වීමට ප්‍රධාන හේතුව ඉහත කී ත්‍රස්තවාදී ප්‍රහාර වුවත් එම ප්‍රහාර නිසා පහර වැදුනේ ඒ වන විට කොහොමටත් දුර්වල වී තිබුණු ආර්ථිකයකටයි. 2000 වසරේ සිට ලංකාව මුහුණ දෙමින් සිටි දරුණු නියඟය නිසා කෘෂිකාර්මික අංශය දුර්වල වෙමින් තියෙද්දී දිගින් දිගටම සිදුකළ විදුලි කප්පාදුව නිසා අනෙකුත් අංශද දුර්වල වෙමින් තිබුණා. ඒ වගේම, 2000 මැද භාගයේ සිට ඇමරිකාව ප්‍රධාන බටහිර රටවල ආර්ථික වර්ධන වේගයද සීඝ්‍ර ලෙස අඩු වී ලංකාවේ අපනයන ආදායම් වලට බලපෑම් කරමින් තිබුණා.

මුල් ඇස්තමේන්තු අනුව 2001 දෙවන කාර්තුවේ ලංකාවේ ආර්ථිකය වර්ධනයක් පෙන්වා තිබුණත් 2002දී ප්‍රකාශිත සංශෝධිත ඇස්තමේන්තු අනුව 2001 දෙවන කාර්තුවේදීද ලංකාවේ ආර්ථිකය සුළු වශයෙන් (0.06%කින්) සංකෝචනය වී තිබුණා. කටුනායක ප්‍රහාරය එසේ පැවති හිඟන්නාගේ පාත්තරයට වැටුණු හෙනහුරෙක් වුනා. 2001 තෙවන කාර්තුවේදී ලංකාවේ ආර්ථිකය 3.89%කින්ද, සිවුවන කාර්තුවේදී 3.61%කින්ද හැකිලුනා. වසර තුළ ආර්ථික සංකෝචනය 1.5%කට සීමා වුනේ පළමු කාර්තුව සාපේක්ෂව හොඳ එකක් වීම නිසයි.

කාර්තු දෙකකින් හෝ තුනකින් පසුව ලංකාව 2001 ආර්ථික අවපාතයෙන් ගොඩ ගියා. 2002 වසරේදී ලංකාවේ ආර්ථිකය 4.0%කින් වර්ධනය වී පෙර වසරේ වූ හානිය ආවරණය කර ගත්තා. ඒ කටුනායක ප්‍රහාරයේ දැවැන්ත ආර්ථික බලපෑමට වගේම ඉතා අහිතකර ජාත්‍යන්තර තත්ත්වයන්ටද මුහුණ දෙමිනුයි. නැවත ලංකාව ආර්ථිකය අවපාතයක් කරා ගමන් කර තිබෙන්නේ එයින් වසර විස්සකට පසුවයි.

මෙවර ආර්ථිකය සංකෝචනය වීමට ප්‍රධාන හේතුව කොරෝනා වසංගතය හා එය මර්ධනය කිරීම සඳහා ගත් ක්‍රියාමාර්ග බවට සැකයක් නැහැ. එහෙත්, කොරෝනා වැළඳුනු ලංකාවේ ආර්ථිකය සනීපෙන් හිටි එකක් නෙමෙයි. කොරෝනා ආවේ නැතත් මේ අවුරුද්දේ ලංකාවේ ආර්ථිකයට උඩින් කණ කොක්කු පියාඹන්න ඉඩ තිබුණා. කොරෝනා නිසා වුනේ ආර්ථිකයේ හෙළුව වහගන්න ආවරණයක් ලැබුණු එකයි.

කොරෝනා බලපෑම ලංකාවේ ආර්ථිකයට දැනෙන්න ගත්තේ මාර්තු මැද සිටයි. ජාතික ගිණුම් ඇස්තමේන්තු ඉදිරිපත්ව තිබෙන්නේ මාර්තු 31න් අවසන් වන කාර්තුව සඳහායි. එම කාර්තුවේ අවසන් දෙසතිය දක්වා ලංකාවට කොරෝනා වල බලපෑමක් තිබුණේ නැහැ. ආර්ථික වර්ධනය සෘණ අගයක් ගත්තේ අවසන් දෙසතියේ රටේ ආර්ථික කටයුතු ඇණ හිටීම නිසා වෙන්න පුළුවන්. එහෙත්, එසේ නොවුනානම් ආර්ථිකය ලොකු වර්ධනයක් පෙන්විය හැකිව තිබුණා කියා කවුරු හෝ කියනවානම් එය විශාල බොරුවක්. 

ඇමරිකාවට කොරෝනා බලපෑම දැනෙන්න පටන් ගත්තේත් මාර්තු මැද සිටයි. එහෙත්, 2020 පළමු කාර්තුවේදී ඇමරිකාවේ ආර්ථිකය සංකෝචනය වුනේ නැහැ. ආර්ථික වර්ධන වේගය සැලකිය යුතු ලෙස අඩු වුනත් පෙර වසරේ පළමු කාර්තුවට සාපේක්ෂව ඇමරිකාවේ ආර්ථිකය 0.6%කින් ප්‍රසාරණය වුනා. කෝවිඩ් බලපෑම ඇමරිකාවේ ආර්ථිකයට දරුණුවට දැනුනේ දෙවන කාර්තුවේදීයි. පසුගිය වසරට සාපේක්ෂව දෙවන කාර්තුවේදී ඇමරිකාවේ ආර්ථිකය 9.5%කින් සංකෝචනය වුනා. මෙය ඇමරිකානු ඉතිහාසය තුළ වාර්තා වී ඇති නරකම තත්ත්වයක්. ඇමරිකාව ගැන සඳහන් කළේ ඉදිරියට ලැබෙන්නට නියමිත 2020 දෙවන කාර්තුව සඳහා වන ලංකාවේ ජාතික ගිණුම් ඇස්තමේන්තු ගැන අදහසක් ගන්නයි.

දෙවන කාර්තුව වගේම තෙවන කාර්තුවත් කෝවිඩ් බලපෑමෙන් නොතොර බව ඉතා පැහැදිලියි. සිවුවන කාර්තුවේදී මේ තත්ත්වය යථා තත්ත්වයට පත් වෙයි කියා හිතන්න අමාරුයි. ඒ අනුව, මේ අවුරුද්දේ ලංකාවේ නූතන ඉතිහාසය තුළ වාර්තා වී ඇති විශාලම ආර්ථික අවපාතයට රටට මුහුණ දෙන්න සිදු වන බව පැහැදිලියි.

වත්මන් ආණ්ඩුව විසින් මෙතෙක් ලංකාවේ කෝවිඩ් වසංගතය මනා සේ පාලනය කර තිබෙනවා. ඒ සඳහා ගෝඨාභයගේ නායකත්වය උපකාරී වුනා කියන එක බැහැර කළ හැකි කරුණක් නෙමෙයි. ඒ වෙනුවෙන්, ජනතාව මහ මැතිවරණයේදී කෘතගුණ සලකා ඇති බවත් පෙනෙනවා.

ලෝකයේ වගේම දකුණු ආසියානු කලාපයේ දැනට පවතින තත්ත්වය අනුව ලංකාවේ කෝවිඩ් පාලනය දිගටම පවත්වා ගැනීමට සැලකිය යුතු මිලක් ගෙවන්න වෙනවා. එයින් ආර්ථිකයට තුවාල සිදු වෙනවා. කෙසේ වුවත් මේ හානි තාවකාලිකයි. කෝවිඩ් වැනි හේතුවක් නිසා සංකෝචනය වන ආර්ථිකය කෝවිඩ් වලින් පසුව නැවත ප්‍රසාරණය වෙයි. ඒ නිසා, කෝවිඩ් වල ආර්ථික බලපෑම තාවකාලික එකක්. එසේ වුවත්, තාවකාලික හෝ හානි හානිම තමයි. 

කකුලක තුවාලයක් හැදුනාම තාවකාලිකව සුපුරුදු විනෝදය නැති වෙනවා වුනත් තුවාලය සනීප වුනාට පසුව නැවත පරණ පුරුදු ජීවිතයටම යන්න බාධාවක් නැහැ. ඒ නිසා, දිගුකාලීනව බලනවානම් වඩා වැදගත් වන්නේ දිගුකාලීනව සාමාන්‍ය ජීවිතය වඩා යහපත් කර ගැනීම මිසක් මේ වෙලාවේ කකුලේ තිබෙන තුවාලය සනීප කර ගැනීමට මුළු බර යොදවන එක නෙමෙයි. එහෙම කියලා මේ මොහොතේ තුවාලයේ වේදනාව විඳින්න කවුරුවත් කැමති වෙන්නේත් නැහැ.

මේ වෙලාවේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති සම්පාදනයේදී තුවාල වල වේදනාව අඩු කරන පිළියම් ගැන හිතන්න වෙනවා. එහෙත්, ඒ අතරම දිගුකාලීනව වද දෙන වේදනා කැක්කුම් නිට්ටාවටම සනීප කර ගන්න එක ගැනත් හිතන්න වෙනවා. තුවාල වී ඇඳට වී ඉන්න වෙලාව එවැනි දිගුකාලීන උපාය මාර්ග ගැන හිතන්න හොඳ අවස්ථාවක්.

පසුගිය වසර හතර තුළ ලංකාවේ ආර්ථික වර්ධන වේගය ක්‍රමයෙන් පහළ ගිය බව කවුරුත් දන්නා කරුණක්. 2019දී ආර්ථිකය වර්ධනය වුනේ 2.3%කින් පමණයි. 2015-2019 වසර පහ තුළ සාමාන්‍ය ආර්ථික වර්ධන වේගය වසරින් වසර පහළ ගියා. මේ ආණ්ඩුවට සම්බන්ධ බොහෝ දෙනෙක් එය දකින්නේ යහපාලන ආණ්ඩුවේ වැරැද්දක් ලෙසයි.

පසුගිය කාලයේ ලංකාවේ ආර්ථික වර්ධන වේගය අඩුවෙන්න යහපාලන ආණ්ඩුවේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති හේතු වුනා කියන එක බොරුවක් නෙමෙයි. එහෙත්, එය වැරැද්දක්ද නැද්ද කියන එක විෂයමූලික කරුණක්. යහපාලන ආණ්ඩුව මුල සිටම ඉහළ වර්ධන වේගයක් ඉලක්ක කළේම නැහැ. ඒ වෙනුවට ඔවුන් ඉලක්ක කළේ දිගුකාලීන ආර්ථික ස්ථාවරත්වයයි. එවැනි ආර්ථික ප්‍රතිපත්තීන් අවශ්‍ය වුනේ මහින්ද රාජපක්ෂගේ ධුර කාලය තුළ ලංකාවේ ආර්ථිකය එහි විභවය ඉක්මවා ප්‍රසාරණය කරන්නට යාමෙන් අස්ථාවර තත්වයකට පත්ව තිබීම නිසයි.

පසුගිය වසරේ ලංකාවේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය ඩොලර් බිලියන 84ක්. මාල දිවයිනේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය ඩොලර් බිලියන 5.7ක්. කිසියම් ආකාරයකින් මාල දිවයින ලංකාවේ කොටසක් වුවහොත් ලංකාවේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය එක වරම 6.8%කින් ඉහළ යනවා. ඊට අමතරව ලංකාවේ ආර්ථිකය කොහොමටත් වර්ධනය වන ප්‍රමාණයක්ද තිබෙනවා. 

යම් හෙයකින් මාල දිවයින එක වරම ලංකාවේ කොටසක් නොවී වසර හතරක කාලයක් තිස්සේ එහි දූපත් ලංකාවේ කොටස් බවට පත් වුනොත් වසරකට 1.7%ක වර්ධන වේගයක් ලංකාවේ සාමාන්‍ය ආර්ථික වර්ධන වේගයට එකතු වෙනවා. සාමාන්‍ය වර්ධන වේගය 5%නම් එම වසර හතර ඇතුළත ලංකාවේ ආර්ථික වර්ධන වේගය 6.7%ක් බවට පත් වෙනවා. නමුත්, එම වසර හතරෙන් පසුව ආර්ථික වර්ධන වේගය නැවත 5% මට්ටමටම යනවා.

උතුරේ සිවිල් යුද්ධය අවසන් වෙද්දී ලංකාවේ ආර්ථික වර්ධන වේගය ඉහළ යන බව පෙනුනේත් මේ සංසිද්ධිය නිසා. නමට ලංකාවම වුනත් සිවිල් යුද්ධය පැවතුනු කාලයේ ලංකාව සහ එයින් පසු ලංකාව රටවල් දෙකක්. ආර්ථිකයේ සීමා පුළුල් වෙද්දී ආර්ථිකය එක වර වර්ධනය වීම කාර්යක්ෂමතාවය ඉහළ යාමෙන් සිදු වූ සාමාන්‍ය වර්ධනයක් නෙමෙයි. 

අපි හිතමු ලංකාවේ කොටසක් වෙන්න කලින් මාල දිවයිනේ සාමාන්‍ය ආර්ථික වර්ධනය තිබුණේ 2% මට්ටමේ කියලා. ලංකාවේ එම මට්ටම 5%යි. දැන් මාල දිවයින ලංකාවේ කොටසක් වුනාට පස්සේ සාමාන්‍ය වර්ධනය වෙන්නේ 5%ද නැත්නම් 2%ද? මෙය බොහෝ විට 5%ට තරමක් අඩු ආර්ථික වර්ධනයක්. මොකද අලුතෙන් එකතු වූ කොටස මුල් කොටස තරම්ම වේගයෙන් වර්ධනය වෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා එකවර සිදු වූ වාසිය දිගුකාලීන අවාසියකින් කෙළවර වෙන්න පුළුවන්. නැගෙනහිර ජර්මනිය බටහිර ජර්මනිය හා එක්වීමෙන් පසුව සිදු වුනේත් මෙවැන්නක්.

ලංකාවේ සිවිල් යුද්ධය අවසන් වෙන්න ආසන්න කාලයේදී ලංකාවේ ආර්ථික වර්ධනය අනපේක්ෂිත ලෙස ඉහළ ගියා. ලංකාවේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයින් විසින් එය කියවා ගත්තේ යුද්ධය අවසන් වීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ලංකාවේ විභව වර්ධන වේගය ඉහළ යාමක් විදිහටයි. එහෙත් ඇත්තටම සිදුව තිබුණේ මා ඉහත විස්තර කළ සංසිද්ධිය මිසක් රටේ විභව ආර්ථික වර්ධන වේගය ඉහළ යාමක් නෙමෙයි.

මේ ආකාරයේ ප්‍රතිපත්ති අත්වැරදී ඉතාම සාමාන්‍යයි. වසර 26ක සිවිල් යුද්ධයක් අවසන් වීමෙන් පසුව ඇති වන තත්ත්වයන් එක වර පහසුවෙන් තේරුම් ගන්න අමාරුයි. ඒ වෙලාවේ ලංකාවේ විභව වර්ධන වේගයේ ඉහළ යාමක් සිදු විය හැකිව තිබුණා. ඒ නිසා, මෙය ඒ අවස්ථාවේ ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයින් අතින් සිදු වූ අත් වැරැද්දක් මිස ඔවුන් විසින් කළ වැරැද්දක් නෙමෙයි.

සිවිල් යුද්ධය අවසන් වීමෙන් පසුව සැලකිය යුතු ලෙස ඉහළ ගිය ආර්ථික වර්ධන වේගය නිසා රටේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයින් ඇතුළු ආණ්ඩුවේ ඇස් නිලංකාර වුනා. ගිණිකන වැටුණා. ඔවුන් එම වර්ධන වේගය තවත් වැඩි කර ගැනීමට ඉලක්ක කළා. එය හොඳ චේතනාවෙන් කළ දෙයක්. 2010 පමණ වෙද්දී යුද්ධය අවසන් වීමේ බෝනස් එක ඉවර වුනා. ඉන් පසුව, අර බලාපොරොත්තු වූ ඉලක්ක සපුරා ගැනීම අමාරු බව පෙනෙද්දී රජය මැදිහත් වී අවශ්‍ය පමණ ආර්ථිකය ප්‍රසාරණය කිරීමට ආණ්ඩුව උත්සාහ කළා. ඒ සඳහා අනාගතය අස්ථාවර කරමින් ණය ගන්න සිදු වුනා. 

මෙසේ දෙවන අදියරේදී ආර්ථිකය ප්‍රසාරණය වුනේ එහි විභව මට්ටම ඉක්මවමින්. රටේ ආර්ථිකය ප්‍රසාරණය වූ තරමට එහි විභවය ප්‍රසාරණය වී තිබුණේ නැහැ. එවැනි තත්ත්වයක් කෘතීම හා අස්ථාවර තත්තත්වයක්.

මහින්ද රාජපක්ෂගේ කාලයේදී ලංකාවේ ආර්ථික වර්ධන වේගය පෙර කාල වලට වඩා ඉහළ මට්ටමක තිබුණේ සිවිල් යුද්ධය අවසන් වීමේ අතුරු ප්‍රතිඵලයක් ලෙසයි. සිවිල් යුද්ධය අවසන් වුනේ එම ආණ්ඩුවේ දේශපාලන නායකත්වය යටතේ නිසා ඒ හේතුවෙන් ඉහළ ගිය ආර්ථික වර්ධනය වෙනුවෙන්ද ඔවුන්ට ගෞරවය හිමි විය යුතුයි. නමුත්, මෙහිදී එම ආණ්ඩුව විසින් යුද්ධය අවසන් කිරීම හා ඒ අතරම ආර්ථිකය ගොඩ දැමීම ලෙස කටයුතු දෙකක් කළේ නැහැ. ඒ නිසා, රාජපක්ෂ ආණ්ඩුවේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති වෙනුවෙන් වෙනම අමතර නම්බු දෙන්න අවශ්‍ය නැහැ. රටක විභව වර්ධන වේගය ඉහළ යාම හොඳ දෙයක් වුවත් රාජ්‍ය මැදිහත් වීම මත විභව මට්ටම ඉක්මවා ආර්ථිකය ප්‍රසාරණය වීම සැලකෙන්නේ නරක දෙයක් ලෙසයි. එවැන්නක් මගින් පිළිබිඹු වෙන්නේ දුර්වල ආර්ථික කළමනාකරණයක්.

යහපාලන ආණ්ඩුව විසින් කළේ ඕනෑවට වඩා පිම්බී පුපුරා යාමට නියමිතව තිබූ ආර්ථිකයට තුවාල කර හෙමින් එහි හුලං බැස්සවීමයි. එය ජනප්‍රිය නොවන දේශපාලනික සිය දිවි නසාගැනීමක් වැනි වැඩක් වුවත් ඔවුන් එය කළා. පසුගිය කාලයේ ලංකාවේ ආර්ථික වර්ධන වේගය අඩාල වීම යහපාලන ආණ්ඩුවේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති වල වැරැද්දක් කියා කිව නොහැක්කේ ඒ නිසයි. මේ කරුණ පිළිබඳව මේ ආණ්ඩුව එකඟ නොවනවානම් එයින් අදහස් වෙන්නේ පසුගිය ආණ්ඩුව ලංකාවේ විභව ආර්ථික වර්ධන වේගය පවත්වා ගැනීමට අසමත් වුනා කියන එකයි. එය එසේනම් දැන් මේ රජය කිසිවක් නොකළත් රටේ ආර්ථිකය වේගයෙන් වර්ධනය විය යුතුයි.

කෙසේ වුවත්, යහපාලන ආණ්ඩුවේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති පරිපූර්ණ නැහැ. ඔවුන් කෙටිකාලීනව ආර්ථිකය ස්ථාවර කිරීම සඳහා කළ යුතු දේ කළත් ආර්ථිකයේ නිදන්ගත රෝග සඳහා පිළියම් යෙදුවේ නැහැ. ඒ රෝග තවමත් එසේම තිබෙනවා. මේ වසරේ පළමු කාර්තුවේදී රටේ ආර්ථික වර්ධන වේගය සෘණ අගයක් වීමට කෝවිඩ් වලට අමතරව එම නිදන්ගත රෝගද හේතු වී තිබෙනවා.

පසුගිය වසරේ සිදු වූ පාස්කු ප්‍රහාරය නිසා ආර්ථිකයට බලපෑමක් සිදු වුනා. එම ප්‍රහාරය වලක්වා නොගැනීම පසුගිය ආණ්ඩුවේ වැරැද්දක්ද කියා මා හරියටම දන්නේ නැහැ. මට ආරක්ෂක කටයුතු හා අදාළ විශේෂඥ දැනුමක් නැහැ. එය එසේනම්  වක්‍ර ලෙස පාස්කු ප්‍රහාරයේ ආර්ථික බලපෑමේ වගකීමද පසුගිය ආණ්ඩුව මත පැටවෙනවා. එහෙත්, එම බලපෑම මේ වසරේ පළමු කාර්තුව දක්වාම තිබෙනවා කියන එක පදනමක් නැති කතාවක්. 

එක පැත්තකින් පාස්කු ප්‍රහාරයේ ආර්ථික බලපෑම 2001 කටුනායක ප්‍රහාරයට සාපේක්ෂව ඉතා අඩු මට්ටමක එකක්. කටුනායක ප්‍රහාරයෙන් පසුවත් ආර්ථිකය ඉතා ඉක්මණින් යථා තත්ත්වයට පත් වුනා. පාස්කු ප්‍රහාරයේ ආර්ථික බලපෑම තිබුණේ 2019 දෙවන කාර්තුවේදී. තෙවන හා සිවුවන කාර්තු වෙද්දී එම බලපෑම සමනය වී තිබුණා. පාස්කු ප්‍රහාරයේ බලපෑමක් නැවත 2020 පළමු කාර්තුවේදී පෙනෙන්න හේතුවක් නැහැ.

වැටී සිටින තැනින් නැගිටිනු පිණිස සැලසුම් හැදීමේදී ආණ්ඩුව විසින් මුල් තැන දිය යුත්තේ කෝවිඩ් නිසා ඇති වූ තුවාල ඉක්මණින් සනීප කර ගැනීමට වඩා කාලයක් තිස්සේ තිබෙන නිදන්ගත රෝග සුව කර ගැනීමටයි. කෝවිඩ් තුවාල කොහොමටත් සනීප වෙයි. නමුත්, අර නිදන්ගත රෝග එසේ සුව වෙන්නේ නැහැ.

ගෝඨාභය රාජපක්ෂ මහ බැංකුවට ගොස් හැසිරුණු ආකාරය මම කිසිසේත්ම අනුමත කරන්නේ නැහැ. එවැනි හැසිරීම් රටේ බොහෝ දෙනෙක් අනුමත කිරීමෙන් නොනැවතී අගය කරනවා වෙන්න පුළුවන්. එය වෙනම කරුණක්. එම හැසිරීම මා අනුමත නොකළත් ආණ්ඩුවේ අදාළ යෝජනාව සාධනීය එකක්. මේ වෙලාවේ කළ යුතු හොඳම දෙය තෝරාගත් ක්ෂේත්‍ර වල සුළු හා මධ්‍යම පරිමාණ ආයෝජකයින් දිරිමත් කිරීමයි. මම හිතන්නේ එන්ටප්‍රයිස් ලංකා හරහා පසුගිය ආණ්ඩුව උත්සාහ කළේත් එවැන්නක්. වැඩේ කෙරෙනවානම් නම එන්ටප්‍රයිස්ද සෞභාග්‍යාද කියන එක වැදගත් නැහැ. 

එසේ නැතුව, පසුගිය රාජපක්ෂ දශකයේ ක්‍රමයට මහා පරිමාණ සංවර්ධන යෝජනා ක්‍රම වෙනුවෙන් ආයෝජනය කරලා ආර්ථිකය ක්ෂණිකව පුම්බන්න ගියොත්නම් ලෝක විනාශය සිදු වෙන්න වැඩි කාලයක් යන එකක් නැහැ. දැන් නොපෙනුණත්, කෝවිඩ් ප්‍රශ්නය ඉවර වෙද්දී ෆේස් මාස්ක් වලින් වැහිල තිබෙන ආර්ථිකයේ හෙළුව පෙනෙන්න ගනියි.

පාර ක්ලියර්!

ලංකාවේ මහ මැතිවරණයට කිසිසේත්ම සම්බන්ධයක් නැති වෘත්තීය කටයුතු කිහිපයක් නිසා බ්ලොග් එක පැත්තේ එන්න වෙලාව හොයා ගන්න අසීරු වුනත් හැමදාම කරන පරිදි මැතිවරණ ප්‍රතිඵල පිළිබඳ යම් විශ්ලේෂණයක් නොකරත් බැහැනේ. මා හැම විටම කියන පරිදි මිනිස්සු වෙනස් වෙන විට ආණ්ඩු වෙනස් වෙනවා. ආණ්ඩු වලට වියුක්ත පැවැත්මක් නැහැ.

පෙර ලිපියක ලියූ පරිදි "1956, 1970, 1977, 1994, 2010, 2015, 2018, 2019 ආදී සෑම අවස්ථාවකම මහජන මතය ප්‍රබල ලෙස මතු වුනා". දැන් 2020දී නැවතත් ඒ දෙයම සිදු වී තිබෙනවා. මා හිතන්නේ මේ ප්‍රතිඵලය මැතිවරණයට පෙර කිසිවෙකුටත් මෙලෙසම පුරෝකථනය කළ නොහැකි වූ බවයි.

මේ මැතිවරණයෙන් ආණ්ඩුව ජයගනු ඇති බව කිසිදු සැකයක් තිබුණු කරුණක් නෙමෙයි. මගේ ඇස්තමේන්තුව වුනේ ආණ්ඩුව 125-130 අතර මන්ත්‍රී ධුර ප්‍රමාණක් ලබා ගනු ඇති බවයි. එමෙන්ම මගේ විශ්වාසය වූයේ ආණ්ඩුවේ ජනප්‍රියත්වය යම් තරමකින් හෝ අඩු වී ඇති බවයි. ඒ නිසා, පසුගිය ජනාධිපතිවරණයේදී ගෝඨාභය රාජපක්ෂ වෙනුවෙන් ඡන්දය භාවිතා කළ යම් පිරිසකට කෝවිඩ් අවදානම හමුවේ ඡන්දය දීමට තරම් ගැම්මක් මේ වන විට නැති විය හැකි බවයි. 

එජාපය දෙකට බෙදීම හේතුවෙන් සජිත් ප්‍රේමදාස වෙනුවෙන් පසුගිය ජනාධිපතිවරණයේදී ඡන්දය භාවිතා කළ විශාල පිරිසක් මෙවර ඡන්දය භාවිතා නොකරනු ඇති බවත්, එජාපය ඉතා දරුණු පරාජයක් ලබනු ඇති බවත් මා පුරෝකථනය කළත් එජාපය නැත්තටම නැති වී යාම මා කිසිසේත්ම පුරෝකථනය කළ දෙයක් නෙමෙයි. මගේ අවම තක්සේරුව වූයේ එජාපයට අඩු වශයෙන් කොළඹින් හා ගම්පහින් මන්ත්‍රී ධුර දෙකක් බැගින්, කුරුණෑගලින් හා කළුතරින් මන්ත්‍රී ධුරය බැගින් හා ජාතික ලැයිස්තුවෙන් මන්ත්‍රී ධුර දෙකක් ලෙස මන්ත්‍රී ධුර 8ක් වත් ලැබෙයි කියා. උපරිම ඇස්තමේන්තුව වුනේ මන්ත්‍රී ධුර 15ක පමණ ප්‍රමාණයක්.

ජවිපෙ සම්බන්ධව මගේ අවම ඇස්තමේන්තුව වුනේ මන්ත්‍රී ධුර හතරක්. ඒ දැනට ලබා ගෙන ඇති මන්ත්‍රී ධුර තුන සහ මාතරින් තවත් මන්ත්‍රී ධුරයක් ලෙසයි. උපරිම ඇස්තමේන්තුව වුනේ මන්ත්‍රී ධුර 7ක පමණ ප්‍රමාණයක්. අපේ ජනබල පක්ෂය විසින් ජාතික ලැයිස්තු මන්ත්‍රී ධුරයක් හිමි කර ගැනීමට තිබුණු ඉඩකඩද මා විසින් පුරෝකථනය කළා. ශ්‍රීලනිපය වෙනම තරඟ කළ දිස්ත්‍රික්ක වලදී මන්ත්‍රී ධුර කිසිවක් හිමි කර ගනු ඇතැයි මා පුරෝකථනය කළේ නැහැ. 

සමගි ජන බලවේගය පිළිබඳ මගේ ඇස්තමේන්තුව වුනේ මන්ත්‍රී ධුර 50-60 අතර ප්‍රමාණයක්. එය එතරම් වැරදි නැහැ. එහෙත්. මා ඇස්තමේන්තු කළේ සජබ හා එජාප මන්ත්‍රී ධුර එකතුව 65-75 ආසන්න ප්‍රමාණයක් වනු ඇති බවයි. සමස්තයක් ලෙස ඡන්ද භාවිතය මා ඇස්තමේන්තු කළාට වඩා වැඩියි. මගේ ඇස්තමේන්තුව වූයේ 65%ක පමණ ප්‍රතිශතයක්. 

පසුගිය ජනාධිපතිවරණයේදී අනුර කුමාර දිසානායක විසින් ලැබූ ඡන්ද ප්‍රමාණය අනුව එම පක්ෂයට ලැබිය හැකිව තිබුණේ එක් ජාතික ලැයිස්තු මන්ත්‍රී ධුරයක් පමණයි. එහෙත්, ඔවුන් එම ඡන්ද ප්‍රමාණයම ලබද්දී ප්‍රධාන පක්ෂ වල ඡන්ද භාවිතය අඩු වූවානම් ජවිපෙ ප්‍රතිශතය ඉහළ ගොස් ඔවුන්ට වැඩි මන්ත්‍රී ධුර ප්‍රමාණයක් හිමි වෙනවා. මෙය යම් තරමකට සිදු වුනත් මා ඇස්තමේන්තු කළ තරමටම සිදු වුනේ නැහැ. පොදුජන පෙරමුණේ ඡන්ද යම් ප්‍රමාණයකින් අඩු විය හැකි වුවත්, එජාප කඳවුරේ ඡන්ද භාවිතය ඊට වඩා වැඩියෙන් පහළ යන නිසා පොදුජන පෙරමුණේ ඡන්ද ප්‍රතිශත ඉහළ යනු ඇතැයි මා නිවැරදිව පුරෝකථනය කළත්, පොදුජන පෙරමුණේ ඡන්ද ඉහළ යනු ඇතැයි මා සිතුවේ නැහැ.

පසුගිය ජනාධිපතිවරණයේදී ගෝඨාභය රාජපක්ෂ විසින් ලබාගත් ඡන්ද ප්‍රමාණය 69,24,255ක්. මෙවර ශ්‍රීලනිපය වෙනම තරඟ කර ලබාගත් ඡන්දද ඇතුළුව ශ්‍රී ලංකා පොදුජන නිදහස් සන්ධානය විසින් ලබා ඇති ඡන්ද ප්‍රමාණය 69,20,272ක්. මේ ගණන් ඉතාම ආසන්නයි. කරුණා අම්මාන්ගේ, පිල්ලෙයාන්ගේ, ඩග්ලස් දේවානන්දාගේ හා අතාවුල්ලාගේ පක්ෂ පසුගිය ජනාධිපතිවරණයේදී සහාය දුන්නේත් ගෝඨාභය රාජපක්ෂටයි. ඒ නිසා, ගෝඨාභය රාජපක්ෂ විසින් ලබාගත් ඡන්ද ප්‍රමාණයට එම පක්ෂ වල ඡන්දත් යම් ප්‍රමාණයක් ඇතුළත්. මහ මැතිවරණයේදී ශ්‍රී ලංකා පොදුජන නිදහස් සන්ධානය විසින් ලබා ඇති ඡන්ද වලට ඉහත පක්ෂ වල ඡන්දද එකතු කළ විට එකතුව 71,18,731ක්. මේ අනුව, කෝවිඩ් තර්ජනය මධ්‍යයේ වුවත් ගෝඨාභය කඳවුර විසින් 1,94,476ක ඡන්ද ප්‍රමාණයක් අලුතින් එකතු කර ගැනීමට සමත් වී තිබෙනවා. 

කෙසේ වුවත්, ගෝඨාභය කඳවුර විසින් සමස්තයක් ලෙස ලක්ෂ දෙකක පමණ ඡන්ද ප්‍රමාණයක් වැඩි කර ගෙන තිබීමෙන් එම කඳවුරේ ඡන්ද ගිලිහී නොමැති බවක් අදහස් වෙන්නේ නැහැ. ගෝඨාභය කඳවුරේ මූල කඳවුරු පිහිටි දකුණේ සිංහල බෞද්ධ නාගරික දිස්ත්‍රික්ක වන කොළඹ, ගම්පහ. කළුතර, රත්නපුර, ගාල්ල, මාතර, කුරුණෑගල හා පුත්තලම දිස්ත්‍රික්ක වලදී ශ්‍රී ලංකා පොදුජන නිදහස් සන්ධානයේ ඡන්ද වලින් ලක්ෂ දෙකක් පමණ, හරියටමනම් 1,96,287ක් අඩු වී තිබෙනවා. එයින් 1,82,404ක්ම අඩු වී තිබෙන්නේ බස්නාහිර හා දකුණු පළාත් වල නාගරික දිස්ත්‍රික්ක පහේදී.

මේ අඩුව ආවරණය වී තිබෙන්නේ දෙමළ ජනයා වැඩිපුර වෙසෙන උතුරු නැගෙනහිර පළාත් වලින් හා නුවරඑළිය බදුල්ල දිස්ත්‍රික්ක වලින් අමතර ඡන්ද 3,28,986ක් එකතු කර ගැනීමට එම කඳවුර සමත්ව තිබීම නිසයි. කඳුරට දෙමළ ජනතාව යම් ප්‍රමාණයක් වාසය කරන ඉතිරි දිස්ත්‍රික්ක වලදී හා පොළොන්නරුවේදී ගෝඨාභය කඳවුර විසින් තවත් ඡන්ද 61,777ක් එකතු කරගෙන තිබෙනවා. ලක්ෂ හතරකට ආසන්න මේ ඡන්ද වලින් 1,98,459ක් කරුණා අම්මාන්ගේ, පිල්ලෙයාන්ගේ, ඩග්ලස් දේවානන්දාගේ හා අතාවුල්ලාගේ පක්ෂ හරහා ලබා ගෙන ඇති ඡන්ද වුවත් ඉතිරි ලක්ෂ දෙකක පමණ ඡන්ද ප්‍රමාණය ශ්‍රී ලංකා පොදුජන නිදහස් සන්ධානය විසින් සෘජුවම ලබාගත් ඡන්දයි.

මේ මැතිවරණයේදී ජාතික ජන බලවේගයේ ඡන්ද අඩු වී නැහැ. ඇතැම් අය ජවිපෙ ගැන අහස උසට බලාපොරොත්තු තියාගෙන හිටියත් ජවිපෙ සතු ඡන්ද ප්‍රමාණය සීමිත ප්‍රමාණයක්. එම ප්‍රමාණය ඔවුන්ට ලැබී තිබෙනවා. මාතර හා කොළඹ හැර අනෙකුත් සියලුම දිස්ත්‍රික්ක වලදී ජාතික ජන බලවේගය විසින් මෙවර ලබාගෙන ඇති ඡන්ද ප්‍රමාණය 3,41,222ක් පමණයි. එම දිස්ත්‍රික්ක වලින් පසුගිය ජනාධිපතිවරණයේදී අනුර කුමාර දිසානායක විසින් ඡන්ද 3,41,311ක් ලබා ගත්තා. මේ ඡන්ද ප්‍රමාණ ඉතාම ආසන්නයි. ජාතික ජන බලවේගයේ ඡන්ද වල සැලකිය යුතු වැඩි වීමක් සිදු වී තිබෙන්නේ කොළඹ හා මාතර දිස්ත්‍රික්ක වලදී පමණයි. කොළඹදී වැඩිවීම 13,797ක් වන අතර මාතරදී වැඩිවීම 13,697ක්.

මෙවර මැතිවරණයේදී සුනිල් හඳුන්නෙත්ති පරාජය වීම ගැන බොහෝ දෙනෙක් කතා කරනවා. ඔහු පාර්ලිමේන්තුවේ සිටිය යුතු කෙනෙකු ලෙස පොදුජන පෙරමුණේ හා එජාප දේශපාලනඥයින් විසින් පවා හැඳින්වීම එයට හේතුවයි. සුනිල් හඳුන්නෙත්තිගේ ජයග්‍රහණය තකා බොහෝ දෙනෙකු බර දමන බව පෙනෙන්නට තිබුණා. 

මාතරින් ජාජබට මන්ත්‍රී ධුරයක් හිමි නොවුණත් මේ බර තැබීම් වලින් වැඩක් වී නැති බව කියන්න බැහැ. ජාජබ විසින් වැඩිම ඡන්ද ප්‍රතිශතයක් ලබා තිබෙන්නේ මාතර දිස්ත්‍රික්කයෙන්. එමෙන්ම ප්‍රතිශතයක් ලෙස වැඩිපුරම ජාජබ ඡන්ද ඉහළ ගොස් තිබෙන්නේත් මාතරදී. එය 58.4%ක විශාල වැඩි වීමක්. එසේ තිබියදීත් මාතරින් ජාජබට මන්ත්‍රී ධුරයක් අහිමි වීමෙන් පිළිබිඹු වන්නේ උපක්‍රමයක් ලෙස කොටයෙන් ගොඩයන්න බලා සිටීමේ අවදානමයි. කොටය බොහෝ විට ජවිපෙ වාසියට හිටියත් හැමදාම නත්තල් නැහැ. 

මාතරදී සුනිල් හඳුන්නෙත්ති සාධකය මෙන් කොළඹදී අනුර කුමාර සාධකය බලපෑවා වෙන්න පුළුවන්. එසේ නැත්නම් ලැයිස්තුවේ සිටි විමල් කැටපේආරච්චි වැනි අලුත් මුහුණු වලට යම් ඡන්ද ප්‍රමාණයක් ආකර්ෂණය වුනා වෙන්න පුළුවන්. මාතර වැඩි වීමට ආසන්නව සමාන මේ වැඩි වීම නොවන්නට ජාජබ කොළඹ මන්ත්‍රී ධුරයත් ඔවුන්ට ලැබෙන්නේ නැහැ. ජවිපෙ පදනම් ඡන්ද හැරුණු විට ජාජබ විසින් සුළු හා පාවෙන ඡන්ද යම් ප්‍රමාණයක් ලබාගෙන ඇත්නම් ඒ කොළඹදී හා මාතරදී පමණයි.

සජිත් ප්‍රේමදාස විසින් පසුගිය ජනාධිපතිවරණයේදී ඡන්ද 55,64,239ක් ලබා ගත්තා. මෙවර සජබ හා එජාප ඡන්ද වල එකතුව 30,21,419ක් පමණයි. මෙයට ජනාධිපතිවරණයේදී සජිත් ප්‍රේමදාසට සහාය දුන් දෙමළ හා මුස්ලිම් දේශපාලන පක්ෂ වල ඡන්දද එකතු කළ විට එකතුව 35,96,422ක්. ඒ කියන්නේ ජනාධිපතිවරණයේදී සජිත් ප්‍රේමදාසට ලැබුණු ඡන්ද වලින් ලක්ෂ 20කට පමණ ආසන්න ප්‍රමාණයක් මෙවර භාවිතා වී නැහැ. මෙවර ප්‍රතිඵලය වෙනස් කිරීමට හේතු වුනානම් ඒ මෙසේ භාවිතා නොවුණු ඡන්දයි. මේ අඩු වීම සජිත් ප්‍රේමදාසගේ ජනාධිපතිවරණ ඡන්ද වලට සාපේක්ෂව උතුරු නැගෙනහිරදී 20-30% අතරත් දකුණේදී 40% පමණත් බව පෙනෙනවා. උතුරු නැගෙනහිර පළාත් හා නුවරඑළිය දිස්ත්‍රික්කය හැර අනෙකුත් දිස්ත්‍රික්ක වලදී සජිත් ප්‍රේමදාස විසින් ලබාගත් ඡන්ද වලින් මෙවර සජබට ලැබී තිබෙන්නේ 54.6%ක් පමණයි. එජාපය විසින් තවත් 5.1%ක් ලබා ගනිද්දී ඉතිරි 40.3% වාෂ්ප වී ගොස් තිබෙනවා. එම ඡන්ද ගෝඨාභය කඳවුරට හෝ ජාජබටද ලබාගත හැකි වී නැහැ. මේ ඡන්ද මොනවාද?

රනිල් වික්‍රමසිංහ ප්‍රධාන එජාපය තීරණාත්මක ලෙස ප්‍රතික්ෂේප වීම මා මතුපිටින් කියවන්නේ නැහැ. මතුපිටින් බැලුවොත් රනිල්ව ප්‍රතික්ෂේප වී සජිත් මතු වී තිබෙනවා. එජාපය ප්‍රතික්ෂේප වී සමගි ජන බලවේගය මතු වී තිබෙනවා. එය යම් ආකාරයකින් ශ්‍රීලනිපය ප්‍රතික්ෂේප වී පොදුජන පෙරමුණ මතු වීමට සමානයි. එහෙත්, මේ මතුපිටින් පෙනෙන කාරණයෙන් මා බැරෑරුම් ලෙස ගන්නේ රනිල් වික්‍රමසිංහව ප්‍රතික්ෂේප වීම කියන කාරණය පමණයි.

එජාපය දෙකඩ වීමෙන් පසුව එජාපයේ ජනප්‍රිය චරිත වැඩි ප්‍රමාණයක් හිටියේ සමගි ජන බලවේගය සමඟයි. එහෙත්, මේ වැඩි දෙනෙක්ට සජිත්ව අවශ්‍ය වුනේ එජාපය ජයග්‍රහණය කරා මෙහෙයවීම සඳහා පහුරක් සේ යොදාගැනීමට පමණයි. එය රනිල්ට කළ නොහැකි බව කාලය විසින් තහවුරු කරද්දී එජාපය අත නොහැර ඉතිරිව සිටි අයට වූ විකල්පය වූයේ අලුත් මූණක් දමා බැලීමයි. එසේ නැතිව රනිල්ව එළවා ගැනීමට වූ උවමනාව නෙමෙයි. රනිල් යටතේ පක්ෂය ජයග්‍රහණය කරවීමේ හැකියාවක් තිබුනානම් ඔය ගොඩක් අයට රනිල්ව ප්‍රශ්නයක් වෙන්නේ නැහැ. පක්ෂයේ මහජන නියෝජිතයින්ට වගේම පහළ මට්ටමේ ඉතිරි වී සිටින සාමාජිකයින්ටත් අවශ්‍ය වුනේ පක්ෂය ජයග්‍රහණය කරා මෙහෙයවිය හැකි ජොකියෙක් මිස සජිත් ප්‍රේමදාස කියන විශේෂිත පුද්ගලයා නෙමෙයි. ඒ අර්ථයෙන් බැලු විට සමගි බලවේගය ඉතාම අසාර්ථක පරීක්ෂණයක්.

එජාපයේ ප්‍රශ්නය එහි නායකයා රනිල් වික්‍රමසිංහව සිටීම නෙමෙයි. එය ඊට වඩා මූලික මට්ටමේ ප්‍රශ්නයක්. එජාපය කලක සිට දිගින් දිගටම පැරදෙන්නේ එජාපයේ ප්‍රතිපත්ති වලට ඉල්ලුම අඩු වීම නිසා මිසක් එහි නායකයා පිළිබඳ ප්‍රශ්නයක් නිසා නෙමෙයි. ජවිපෙට තිබෙන ප්‍රශ්නයත් මෙයමයි. එහෙම නැතුව මිනිස්සු ඇත්ත මිනිස්සුද බොරු මිනිස්සුද කියන එකේ අවුලක් නෙමෙයි. ප්‍රතිපත්ති අවුල්නම් ඇත්ත මිනිස්සු කරන්න ඉඩ තිබෙන්නේ ඒ අවුල් ප්‍රතිපත්ති ඇත්තටම ක්‍රියාත්මක කරන එක බව ඡන්දදායකයා දන්නවා. අවුල් ප්‍රතිපත්ති වෙනුවෙන් ඇත්තටම පෙනී සිටින මිනිස්සුන්ට වැඩිය වඩා හොඳ සේ පෙනෙන ප්‍රතිපත්ති වෙනුවෙන් බොරුවට හෝ පෙනී සිටින මිනිස්සු හොඳයි. පළමු තේරීමේ ප්‍රතිඵලය අනිවාර්යයෙන්ම අවුල්. දෙවැනි තේරීම හරියන්න යම්කිසි හෝ ඉඩක් තිබෙනවා.

සජිත් ප්‍රේමදාස විසින් එජාපයේ පාක්ෂික ඡන්ද වලින් විශාල ප්‍රමාණයක් ලබාගෙන තිබෙනවා. ඒවා කොහොමටත් පක්ෂයට ලැබෙන ඡන්ද.  මේ වෙලාවේ එජාපය කියා කියන්නේ අලියා නෙමෙයි ටෙලිෆෝනය කියා එජාප පාක්ෂිකයා තීරණය කර තිබෙනවා. හරියට පසුගිය පළාත් පාලන ඡන්දයේදී ශ්‍රීලනිපය කියන්නේ අත නෙමෙයි පොහොට්ටුව කියා තීරණය කළා වගේ. නමුත්, රනිල්ගේ නායකත්වය යටතේ ලැබිය හැකිව තිබුණු ඡන්ද සෑහෙන ප්‍රමාණයක් සජිත්ගේ පක්ෂයට ලබා ගත හැකි වී නැහැ. එහෙමනම් ඒ ඡන්ද රනිල්ට නොලැබුනේ ඇයි?

මගේ අදහසනම් මෙයට හේතුව මේ නොවැටුණු ඡන්ද එජාප ඡන්ද නොවීමයි. ඒ ඡන්ද 2015දී මෛත්‍රීපාලට ලැබෙන්න ඇති. 2019දී සජිත්ටත් ලැබෙන්න ඇති. එහෙත්, ඒ ඡන්ද රාජපක්ෂ විරෝධී පාවෙන ඡන්ද මිසක් එජාප ඡන්ද නෙමෙයි. රාජපක්ෂ විරෝධී ඡන්ද කිවුවත් ඒවා කොටස් දෙකකට දමන්න පුළුවන්. පළමු කොටස 2015ට පෙර තිබුණු රාජපක්ෂලාගේ ක්‍රමයට විරුද්ධ ඡන්ද. දෙවන කොටස ඒ පොදු විරෝධය ඉක්මවා ගිහින් පෞද්ගලිකව රාජපක්ෂලාට වෛර කරන මට්ටම දක්වා ගිය අයගේ ඡන්ද. පළමු කාණ්ඩයේ අයට මහින්ද හා ඔහුගේ කණ්ඩායම ප්‍රශ්නයක් වුනත් ගෝඨාභය ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. දෙවෙනි කණ්ඩායමට මහින්ද වගේම ගෝඨාභයත් අවුල්. සමහර විට ගෝඨාභය වැඩිපුර අවුල්.

මහින්දගේ ආණ්ඩුව එක්ක ප්‍රශ්න තිබුණු ඇතැම් අය 2015දී යහපාලනයට ඡන්දය දී දැන් ගෝඨාභය ගැන බලාපොරොත්තු තියාගෙන ඉන්නවා. එහෙත්, 2015දී යහපාලනයට ඡන්දය දුන් අයගෙන් යම් කොටසකට දැන් විකල්පයක් නැති වෙලා. එජාප පාක්ෂිකයින්ට සජිත් අලුත් බලාපොරොත්තුවක් වුනත් ඉහත කී පාවෙන ඡන්දායකයින්ට සජිත් විකල්පයක් නෙමෙයි. ඒ කොටස දැන් රනිල්ව වගේම ජවිපෙත් අත ඇරලා ඕනෑ මගුලක් කියා වෙන දෙයක් බලා ගෙන ඉන්නවා වගෙයි පෙනෙන්නේ. 

පසුගිය ජනාධිපතිවරණයේදී ප්‍රතික්ෂේප වී තිබෙන ඡන්ද ප්‍රමාණය 1,35,452ක් පමණයි. මෙවර මහ මැතිවරණයේදී 7,44,673ක්. මේ පස් හය ගුණයක වැඩි වීමෙන් පෙනෙන්නේත් මා කියන කාරණය වෙන්න පුළුවන්. ඡන්දදායකයින්ගේ සාක්ෂරතා මට්ටම අඩු ග්‍රාමීය දිස්ත්‍රික්ක වලට සාපේක්ෂව කොළඹ ඇතුළු නාගරික දිස්ත්‍රික්ක වල ඡන්ද වැඩිපුර ප්‍රතික්ෂේප වීමෙන් මේ කරුණ තවත් තහවුරු වෙනවා.

සමගි ජන බලවේගය හරහා චම්පික රණවකට ඊළඟ පියවරට යන්න පාර කපා ගැනීමේ උත්සාහයක්ද තිබුණු බව ගොඩක් දෙනෙක්ට රහසක් නෙමෙයි. ඒ ව්‍යාපෘතියද එතරම් සාර්ථක වී නැති බවයි පෙනෙන්න තිබෙන්නේ. මේ කරුණු සියල්ලම ගත්තහම එක දෙයක් පැහැදිලියි. ගෝඨාභය කඳවුරට බාධාවක් නැතුව වාහනය එළවන්න පාර ක්ලියර්!

විරුද්ධ දිශාවෙන් වාහන කිසිවක් එන්න නැහැ කියා කියන්නේ වාහනය එළවන්න විශාල නිදහසක් ලැබෙනවා කියන එකයි. හැබැයි එයින් කියැවෙන්නේ අනතුරු සිදු වෙන්න ඉඩක් නෑ කියන එක නෙමෙයි. ඉස්සරහ බලාගෙන එළෙවුවේ නැත්නම් වාහනේ පාරෙන් එළියට පනින්න පුළුවන්. 

ගෝඨාභය ඉදිරියේ තිබෙන ප්‍රධානම අභියෝගයත් මේ ලැබුණු ඡන්ද ප්‍රමාණයම තමයි. ඡන්ද කියා කියන්නේ බලාපොරොත්තු. රාජපක්ෂ විරෝධී කඳවුරේ ලොකු කොටසක් විකල්පයක් නැති වීම නිසා ඡන්දය දීමෙන් වැලකී සිට ඇතිවාක් මෙන්ම පොහොට්ටුවට ඡන්දය දුන් අයගෙන් සැලකිය පිරිසක් එසේ කර තිබෙන්නේද වෙනත් විකල්පයක් නැති නිසා බව මගේ අදහසයි. එක පැත්තකින් සරත් වීරසේකර, නාලක ගොඩහේවා, චන්න ජයසුමන වගේ අය මනාප වලින් ඉහළටම ඇවිත් තිබෙනවා. අනෙක් පැත්තෙන් මහින්දගේ පරණ ආණ්ඩුවේ සිටි බොහෝ විට විවේචන වලට පාත්‍ර වූ අයත් මනාප ලැයිස්තු වල උඩට ඇවිත් තිබෙනවා. 

යහපාලන ආණ්ඩුවට ආණ්ඩුවෙන් එළියේ වගේම ආණ්ඩුව ඇතුළෙත් බරපතල ප්‍රශ්න තිබුණා. මේ ආණ්ඩුවට එළියේ ලොකු ප්‍රශ්න නැතත් ඇතුළේ විසඳාගත යුතු ප්‍රශ්න තිබෙනවා. ඒ වගේම එළියේ දේශපාලන ප්‍රශ්න නැතත් විශාල අභියෝග තිබෙනවා. ඒ අභියෝග සුළුපටු නැහැ. ඒවාට සාර්ථකව මුහුණ දීම සඳහා ආණ්ඩුව මේ ලැබුණු ජනවරම ප්‍රයෝජනයට ගනු ඇතැයි ප්‍රාර්ථනා කරමින් අපි අළුත් ආණ්ඩුවට සුබ පතමු!

බ්‍රේක් නැති සුබසාධනය

ලංකාවේ ධනවාදය වෙනුවෙන් බය නැතිව, සෘජුව පෙනී සිටින හෝ පෙනී සිට ඇති දේශපාලන පක්ෂ කිසිවක් නැති බව මම කලින් ලිපියේ කිවුවා. සමහර විට ජන පදනමක් නැති, අප නම් අසා නැති කුඩා කණ්ඩායම් සිටියාද කියා මම දන්නේ නැහැ. ජන පදනමක් සහිත ධනවාදී දේශපාලන පක්ෂනම් කවදාවත්ම ලංකාවේ තිබී නැහැ.

ධනවාදී දේශපාලන පක්ෂ කිසිවක් ලංකාවේ නොහැදුනේ එවැනි පක්ෂයකට ලංකාවේ ඉල්ලුමක් නොතිබුණු නිසයි. ඉල්ලුමක් නොතිබුණේ ධනවාදය කියා කියන්නේ කුමක්ද කියා දැන ගන්න අවස්ථාවක් ලාංකිකයින්ට නොතිබුණු නිසයි. එවැනි අවස්ථාවක් නැති වුනේ විධිමත් අධ්‍යාපනය, කලාව, විධිමත් මාධ්‍ය ආදියේ ආධිපත්‍යය හිමිව සිටි සමාජවාදීන් විසින් ඉතා සාර්ථකව සමාජවාදය හා ධනවාදය පිළිබඳ මිථ්‍යාවන් සමාජගත කරන්නට සමත් වීම නිසයි.

මේ තත්ත්වය මෙසේ පැවතීමට ලෝක තත්ත්වයන්ද බලපෑවා. විශේෂයෙන්ම සෝවියට් කඳවුරට ලෝකයම සමාජවාදී කර ගැනීමේ අධිරාජ්‍යවාදී අභිලාශයන් තිබුණා. ඔවුන් ඒ වෙනුවෙන් ලෝබ නැතුව මුදල් වැය කළා. සෝවියට් ක්‍රමය දිගුකාලීනව පවත්වා ගැනීම සඳහා ලෝකයම බැරිනම් ලෝකයෙන් වැඩි කොටසක් සමාජවාදයට හරවා ගැනීම අනිවාර්යයෙන්ම කළ යුතුව තිබුණු දෙයක්. ප්‍රායෝගිකව වගේම සෛද්ධාන්තිකවත් සමාජවාදයේ ඉලක්කය වුනේ එයයි. ලෝකයෙන් හයෙන් එකක පැතිරුණු සෝවියට් දේශය එක් අවස්ථාවක් වන විට ලෝකයෙන් තුනෙන් එකක් දක්වා සමාජවාදය ව්‍යාප්ත කරන්න සමත්ව සිටියා.

එහෙත්, බටහිර රටවලට ඒ ආකාරයේ උවමනාවක් තිබුණේ නැහැ. එම රට වලට අනෙකුත් රටවල් සෝවියට් කඳවුරේ සමාජවාදය වෙත තල්ලු වීම වලක්වන්න උවමනාවක් තිබුණත් එතැනින් එහාට ගොස් ධනවාදී ප්‍රතිසංස්කරණ හඳුන්වා දී ධනවාදය හරහා එම රටවල් ගොඩ දැමීමේ උවමනාවක් තිබුණේ නැහැ.

මේ වෙනසට ධනවාදයේ හා සමාජවාදයේ මූලධාර්මික වෙනස්කම් බලපෑවා. ධනවාදී විදිහට හිතුවොත් ලංකාව ගොඩ දමන එක එක්සත් රාජධානියේ හෝ ඇමරිකාවේ වැඩක් නෙමෙයි. එතැන තිබෙන්නේත් තරඟයක්. එහිදී තමන් ධනවාදය හරහා ලබා ගන්නා වාසිය අනෙක් අයත් ලබා ගැනීම ඇතැම් විට තමන්ට පාඩුවක් වෙන්නත් පුළුවන්. බොහෝ විට ධනවාදී රටක් විසින් වෙනත් රටකට උදවු කරන්නේ ධනවාදයේ මූලික නීති ක්‍රියාත්මක කරවා ගැනීම සඳහා පමණයි. ධනවාදී චින්තනය අනුව, ඒ නීති යටතේ ක්‍රීඩා කර ජය ගැනීම ඒ ඒ රටවල් විසින් කළ යුතු දෙයක්.

තවත් විදිහකින් කිවුවොත් එක් ධනවාදී රටකට තවත් ධනවාදී රටක් ගොඩ දමන්න බැහැ. කළ හැක්කේ පාර පෙන්වන එක පමණයි. ධනවාදය එතැනින් එහාට මැදිහත් වෙන්නේ නැහැ. ධනවාදී රටක ජීවත් වන ඒකීය පුද්ගලයින් හා සම්බන්ධව තත්ත්වයත් එහෙමයි. ධනවාදය විසින් කරන්නේ මාර්ගය එළි පෙහෙළි කිරීම පමණයි. ඉලක්කයක් ඇතිව අවශ්‍ය තැනට යන එක ඒකීය පුද්ගලයාගේ කාර්යයයක්. අවශ්‍ය කෙනෙකුට මාර්ගයේ යා හැකිවාක් මෙන්ම අනවශ්‍ය කෙනෙකුට මාර්ගයෙන් පිටතට පැන කැලෑ වදින්නත් නිදහස තිබෙනවා.

ලංකාවට සමාජවාදී අදහස් පැමිණියේ නිදහස ලැබෙන්න දශක එක හමාරකට පමණ පෙරයි. ලංකාවේ පැරණිම දේශපාලන පක්ෂ සමාජවාදය ඉලක්ක කළ පක්ෂ. එම පක්ෂ මුලින්ම රටේ ජනප්‍රිය වුනේ අධිරාජ්‍ය විරෝධය එක්කයි. ඒ වෙද්දී රටේ බහුතරයක් අධිරාජ්‍ය විරෝධීන්ව සිටියා.

තමන් රටින් පිටවීමෙන් පසුව වෙනස්ම නීති යටතේ ක්‍රීඩා කරන කණ්ඩායමක් බලයට පත් නොවී පරණ නීති යටතේම ක්‍රීඩා කරන කණ්ඩායමක් බලයට පත් වනු දකින්න බ්‍රිතාන්‍යය සතුටු වෙන්න ඇති. එහෙත්, එතැනින් එහාට ගොස් කණ්ඩායම ක්‍රීඩා කරන ආකාරය ගැන හොයා බලන්න බ්‍රිතාන්‍යයට හෝ වෙනත් කිසිදු බටහිර රටකට අවශ්‍ය වුනේ නැහැ.

මූලධාර්මික ලෙස ගත්තොත් ධනවාදය සම්පත් සමව බෙදී යාම වැදගත් සේ සලකන්නේ නැහැ. සම්පත් සමව බෙදී යා යුතුය යන්න සමාජවාදී අදහසක්. ඒ අදහස සෝවියට් ආකෘතියෙන් පිටත වෙනත් ආකෘති ඇතුළේත් දිගටම තිබුණු හා දැනටත් තිබෙන අදහසක්. අදටත් ඇමරිකාව වැනි රටක පවා පිළිගැනීමක් තිබෙන අදහසක්. නමුත්, සෝවියට් අර්ථයෙන් නෙමෙයි. බොහෝ විට සදාචාරත්මක අර්ථයකින්. ඇතැම් විට ආගමික අර්ථයකින්.

සම්පත් බෙදී යාමේ විෂමතාවයන් අවම කිරීම ජන පදනමක් තිබුණු ලංකාවේ හැම දේශපාලන පක්ෂයකටම මුල සිටම තිබුණු ප්‍රකාශිත ඉලක්කයක්. එක පැත්තකින් එක්සත් ජාතික පක්ෂයට හා එයින් කැඩී ගිය ශ්‍රීලනිපයට මුල සිටම පැරණි සමාජවාදී පක්ෂ වලට වඩා ඉදිරියෙන් ඉන්න පුළුවන් වුනේ එම පක්ෂ වල ප්‍රධානම ජනප්‍රිය සටන් පාඨ සියල්ලටම එජාපය හා ශ්‍රීලනිපය විසින්ද අනුගත වීමයි. එවිට සමාජවාදය වෙනුවෙන්ම කැප වී සිටි පක්ෂ හා එසේ නොවූ පක්ෂ අතර වෙනස ආගම් විරෝධය වැනි සීමිත දේවල් ටිකකට ලඝු වෙනවා.

එජාපය හා ශ්‍රීලනිපය විසින් මුල සිටම රටට පෙන්නන්න උත්සාහ කළේ අපිත් සමාජවාදීන් තමයි කියන එකයි. එහෙම නැත්නම් සමාජවාදී පැකේජ් එකේ තිබෙන ඔබ කැමති දේවල් සියල්ල අපේ පැකේජ් එකේත් තියෙනවා කියන එකයි. මෙහිදී ශ්‍රීලනිපය එජාපයට වඩා සමාජවාදයට බර වුනා. එජාපය සමාජවාදය කියන වචනය භාවිතා කළේ ඉතා සැලකිල්ලෙන්. සමාජවාදයට එරෙහි බටහිර රටවල් අමනාප කර ගන්න බය වුනු එජාපය විසින් බොහෝ විට සමාජවාදී ඉල්ලීම් වලට සානුකම්පික වුනේ සමාජවාදය කියන වචනය නැතුවයි. නිදහස ලැබෙන විට යම් තරමකට ස්ථාපිත වී තිබුණු ධනවාදී ආචාරධාර්මික නීති රාමුව කඩා දමා බටහිර රටවල් අමනාප කරගන්න එජාපය මැලි වෙද්දී ශ්‍රීලනිපය සමාජවාදී කඳවුරේ හයිය අරගෙන ඒ මූලික නීති පවා කඩන්න මැලි වුනේ නැහැ.

එජාපයේ ධනවාදය වුනේ හැකි පමණ ඒ නීති නැවත ස්ථාපිත කරන එකයි. එහෙත්, එතැනින් එහාට ගිහින් එම නීති අනුව සෙල්ලම් කර තරඟය දිනන්න පුළුවන්කමක් එජාපයට තිබුණේ නැහැ. එජාපයට තරඟයේ නීති ගැන බටහිරින් උගන්වා තිබුණත් ක්‍රීඩා කරන ආකාරය බටහිරින් පුරුදු කර තිබුණේ නැහැ. දැනටත් බටහිර රටක් විසින් බොහෝ විට කරන්නේ තමන්ට අවශ්‍ය තරමට මැදිහත් වී පැත්තකට වෙන එකයි.

පුද්ගලයින්ට ලේබල් අලවන්න මම එතරම් කැමති නැහැ. මොකද පුද්ගලයින් වගේම ලේබලුත් වෙනස් වෙනවා. ඒ පදනමින් දේශපාලන පක්ෂයකට වුවත් ලේබල් ඇලවීම මා එතරම් කැමති දෙයක් නෙමෙයි. එවැනි ලේබලයක් අලවනවානම් එජාපය හැඳින්විය හැක්කේ සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී දේශපාලන පක්ෂයක් ලෙසයි. එය එසේ නොවනවානම් ඒ "ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී" කොටසේ අඩුවක් නිසා මිසක් "සමාජ" කොටසේ අඩුවක් ඇති නිසා නෙමෙයි.

ශ්‍රීලනිපය කියා කියන්නේ මුල් කාලයේදී සෘජුවම සමාජවාදී ප්‍රතිසංස්කරණ වෙනුවෙන් පෙනී සිටි පක්ෂයක්. එහෙත්, 1993 පමණ සිට ශ්‍රීලනිපයත් සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පක්ෂයක්. සමගි පෙරමුණු ආණ්ඩුවේ සමාජවාදී පරීක්ෂණය දරුණු ලෙස අසාර්ථක වී එජාප ශ්‍රීලනිප තට්ටුමාරු ආණ්ඩු කිරීමේ යුගය අවසන් වීමත්, සෝවියට් දේශය බිඳ වැටීමෙන් පසුව ලෝක දේශපාලනයේ සිදු වූ වෙනස් වීමුත් එක්ක ශ්‍රීලනිපයට සමාජවාදය අත හරින්න වුනා. එසේ නොකළානම් එක්කෝ එජාපය තවත් කාලයක් ලංකාව ආණ්ඩු කරනවා. එසේ නැත්නම්, එජාපය දෙකඩ වී එජාපයේ කොටසක් විසින් පැරණි ශ්‍රීලනිපය සතු වූ තැන ලබා ගන්නවා. 1993න් පසුව ශ්‍රීලනිපයද එජාපය මෙන්ම තවත් සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පක්ෂයක් බවට පත් වුනා.

මා මේ කතා කරන්නේ මූලික වශයෙන්ම ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති සම්බන්ධවයි. 1993න් පසුව එජාපය හා ශ්‍රීලනිපය අතර ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති සම්බන්ධව විශාල මූලධාර්මික වෙනස්කම් නැහැ. පක්ෂ දෙකම නිදහස් වෙළඳපොළ ක්‍රමය පිළිගන්නවා. ඒ අතරම සම්පත් බෙදී යාමේ විෂමතාවයන් අවම කිරීම කෙරෙහිද බරක් තබනවා. ප්‍රායෝගිකව සිදු වන දේ කුමක් වුවත් 1993 සිට අවම වශයෙන් මේ පක්ෂ දෙකේම ප්‍රකාශිත ආර්ථික ප්‍රතිපත්තිය මෙවැන්නක්. මේ වන විට මේ ප්‍රධාන පක්ෂ දෙකෙන් කැඩී ගොස් සිටින පොදුජන පෙරමුණ හා සමගි ජන බලවේගය සිටින්නේත් මේ මූලික රාමුව තුළයි. පක්ෂ හතරෙන් එකක්වත් නිදහස් වෙළඳපොළ ප්‍රතික්ෂේප කරන්නේ නැතුවාක් වගේම වෙළඳපොළට නිදහසේ හැසිරෙන්නට බාධා කරන්නට පැකිලෙන්නේත් නැහැ.

මහජන නියෝජිතයින් පක්ෂ මාරු කිරීම මහා අපරාධයක් සේ ඇතැම් අය පෙන්වා දුන්නත් එහිදී ඉහත සාධකය බැහැර කරන්න බැහැ. 1993ට පෙර යුගයට සාපේක්ෂව පක්ෂ මාරු කිරීම තව දුරටත් ප්‍රතිපත්ති මාරු කිරීමක් නෙමෙයි. පක්ෂ මාරු කරන පුද්ගලයින් මහජනතාව අතින් ප්‍රතික්ෂේප නොවීමට මෙයද එක් හේතුවක්.

මෙතෙක් මේ රාමුවෙන් පිටත සිටි, යම් ජන පදනමක් තිබුණු දේශපාලන පක්ෂය ජනතා විමුක්ති පෙරමුණයි. ජවිපෙ මුලින්ම 1971දී අවි බලයෙන් රාජ්‍ය බලය අල්ලා ගැනීමට උත්සාහ කරන අවස්ථාවේදී සමාජවාදී ලෝකය හිටියේ ජවිපෙට එරෙහිම සමගි පෙරමුණු ආණ්ඩුව සමඟයි. ඒ වෙද්දී ලෝක සමාජවාදී කඳවුරට අවශ්‍ය වූ තරමේ සමාජවාදයක් සමගි පෙරමුණු පැකේජය ඇතුළේ තිබුණා. පසුව දැඩි ලෙස අසාර්ථක වී තීරණාත්මක ලෙස ප්‍රතික්ෂේප වුනත්, සමගි පෙරමුණු රජයේ සමාජවාදී ක්‍රියාකාරකම් වලට ආරම්භයේදී අවශ්‍ය පමණ මහජන සහයෝගයද තිබුණා. එයට සාපේක්ෂව ජවිපෙ සමාජවාදයට කවදාවත් පුළුල් මහජන සහයෝගයක් තිබුණේ නැහැ. 1971දීත් සාමාන්‍ය මිනිස්සු ජවිපෙ කැරලිකරුවන්ව පොලීසියට අල්ලා දුන්නා. 1988/89දී එසේ නොකළානම් ඒ මරණ බයට මිසක් ජවිපෙ කෙරෙහි වූ ආදරයක් නිසා නෙමෙයි.

දිගින් දිගටම සමාජවාදය වෙනුවෙන් පෙනී සිටි ජවිපෙටත් මේ වෙද්දී සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය වෙත පසු බහින්න වී තිබෙනවා. ප්‍රසිද්ධියේ මාක්ස්වාදය අතහැර නැතත් ඔවුන් මේ වෙද්දී වැඩිපුරම හදාරන්නේ විගණන මූලධර්ම. ඔවුන්ට ඉල්ලුමක් ඇත්නම් ඒ තිබෙන්නේ පවතින සමාජ ක්‍රමය එහි මූලධර්ම අනුව හරියට ක්‍රියාත්මක වන බවට වග බලා ගැනීමේ කාර්ය භාරය වෙනුවෙනුයි.

කෙටියෙන් කියනවානම් මේ මොහොතේ ලංකාවේ ජන පදනමක් තිබෙන සියලුම දේශපාලන පක්ෂ පෙනී සිටින්නේ සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආර්ථික වැඩ පිළිවෙලක් වෙනුවෙන්. වෙනස්කම් තිබෙන්නේ භාවිතාවන්හි පමණයි. ලෝක මට්ටමෙන් ගත්තත් සංකල්පීය ලෙස සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ජනප්‍රියයි. මෙහිදී ප්‍රාථමික මූලධර්මයක් විදිහට නිදහස් වෙළඳක්‍රමය පිළිගන්නා අතරම සමාජ සාධාරණත්වය වෙනුවෙන් සම්පත් බෙදී යාමේ විෂමතා යම් තරමකින් අවම කිරීම කියන කාරණයටත් බරක් තැබෙනවා. එහෙත්, ධනවාදයේ මූලික පදනම ආරක්ෂා කරනවා මිස සමාජ සාධාරණත්වය වෙනුවෙන් එම පදනම පුපුරවා හරින්නේ හෝ දුර්වල කරන්නේ නැහැ.

බටහිර රටවල ප්‍රධාන දේශපාලන පක්ෂ බොහොමයක්ම අඩු වැඩි වශයෙන් සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී දේශපාලන පක්ෂ. හැම සුළු දෙයක්ම වෙළඳපොළට නිදහසේ තීරණය වෙන්න ඉඩ දිය යුතුයි කියන මනෝරාජික අදහසේ ඉන්නවානම් ඒ ඉතා සුළු පිරිසක්. වෙළඳපොළ නිවැරදි නොවන අවස්ථා තිබෙනවා. හැබැයි පූර්ව උපකල්පනයක් ලෙස අපිට පටන් ගන්න වෙන්නේ වෙළඳපොළ නිවැරදියි කියන තැන ඉඳලා මිසක් වෙළඳපොළ වැරදියි කියන තැන ඉඳලා නෙමෙයි. වෙළඳපොළ නිවැරදි කරන්න යාම ඉතාම පරිස්සමෙන් කළ යුතු දෙයක්.

ගොඩක් වෙලාවට ධනවාදය හා සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය අතර ගැටුමක් නැහැ. ධනවාදය විසින් පිළිගැනෙන්නේ සම්පත් වල අයිතිය ඒ සම්පත් නිපදවීමට දායක වන අයට ලැබිය යුතුයි කියන එකයි. එක් එක් පුද්ගලයා විසින් සම්පත් නිපදවීමට දක්වන දායකත්වය සමාන නොවන නිසා ධනවාදී බෙදීමකදී සම්පත් සමානව බෙදී යන්නේ නැහැ. එය ඉතා පැහැදිලියි. එහෙත්, තමන්ගේ දායකත්වයෙන් නිපදවන සම්පත් වලින් කොටසක් වෙනත් අයෙකුගේ පරිභෝජනය වෙනුවෙන් වෙන් කරන්න පුද්ගලයෙකුට තිබෙන අභිලාශ වලට ධනවාදය බාධාවක් නෙමෙයි.

ආගමික හෝ සදාචාරත්මක හේතු මත වෙනත් අයගේ පරිභෝජනය වෙනුවෙන් තමන් සතු සම්පත් වලින් කොටසක් වෙන් කිරීම බොහෝ දෙනෙකු විසින් කරන දෙයක්. සම්පත් බෙදී යාමේ විෂමතාවයන් අඩු විය යුතු බව සමාජයක් විසින් පොදුවේ කල්පනා කරන අවස්ථාවකදී ධනවාදය හා සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය දෙකක් නොවී එකක් වෙනවා. මොකද සමාජවාදයේදී මෙන් කාගේවත් දෙයක් බලෙන් උදුරා ගැනීමක් නැහැ.

බටහිර සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය එක්ක එක පැකේජ් එකක් විදිහට ලිබරල් ජාත්‍යන්තරවාදයත් යන එක පහුගිය කාලයේ දකින්න ලැබුණු දෙයක්. එහෙත්, එය එසේ සිදු විය යුතුම නැහැ. ලිබරල් ජාත්‍යන්තරවාදයෙන් වියුක්තව සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට පවතින්න පුළුවන්. ඇමරිකාවේ ඩිමොක්‍රටික් හා රිපබ්ලිකන් ප්‍රතිපත්ති අතර වෙනස ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂයේ ලිබරල් ජාත්‍යන්තරවාදය රිපබ්ලිකන් පක්ෂයේ නැති වීමයි. සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ලේබලයක් නැතත් ඔය පක්ෂ දෙකේම ප්‍රතිපත්ති වල අනෙකා ගැන සිතීමක් තිබෙනවා. නමුත්, ඩිමොක්‍රටික් අනෙකා රිපබ්ලිකන් අනෙකාම නෙමෙයි. ඩිමොක්‍රටික් පාක්ෂිකයා ඇමරිකාවේ ශ්‍රමිකයා ගැන වගේම චීනයේ හා ලංකාවේ ශ්‍රමිකයා ගැනත් වක්‍ර ලෙස හෝ හිතුවත් රිපබ්ලිකන් පාක්ෂිකයා චීනයේ හෝ ලංකාවේ ශ්‍රමිකයෙකුව තමන්ගේ වියදමින් සුබසාධනය වනවාට කැමති නැහැ.

ලංකාවේ දේශපාලන පක්ෂ සියල්ලම ආර්ථික තලයේදී සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී වුවත් හැකි අය විසින් රැක බලාගත යුතු අනෙකා කවුද කියන කාරණයේදී මේ පක්ෂ එකිනෙකින් වෙනස් වෙනවා. මෙහිදී රනිල්ගේ සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය තුළ අනෙකා පිළිබඳ නිර්වචනය රාජපක්ෂලාගේ නිර්වචනයට වඩා පුළුල් එකක්. මූලධාර්මික හේතු මත ජීවිත කාලයම සමාජවාදය වෙනුවෙන් පෙනී සිටි වික්‍රමබාහු කරුණාරත්න වගේ කෙනෙක්ගේ නම එජාප ලැයිස්තුවක දැකිය හැක්කේ සමාජය විසින් රැක බලාගත යුතු අනෙකා පිළිබඳව රනිල්ගේ හා වික්‍රමබාහුගේ නිර්වචන සමපාත වී තිබීම නිසායි.

සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ මූලික ලක්ෂණයක් වන්නේ ධනවාදී තරඟය ජයගෙන සාර්ථක වන පිරිස් විසින් එම තරඟයට මුහුණ දී අසාර්ථක වන අයව යම් තරමකින් රැක බලා ගැනීමයි. මෙය විවිධ සමාජ සුබසාධන වැඩසටහන් හරහා ඇමරිකාව ඇතුළු සෑම බටහිර රටකම සිදු වනු දැකිය හැකියි. එහෙත්, මෙහිදී වෙනත් බටහිර රටවල් ඇමරිකාවට වඩා ඉදිරියෙන් ඉන්නවා. විශේෂයෙන්ම ස්කැන්ඩිනේවියානු රටවල්.

සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය තිරසාරව පවත්වා ගත හැකි ක්‍රමයක්. සමාජයේ පහළ ස්ථර වල සිටින පිරිස් සුබසාධනය කළා කියා සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රටවල ආර්ථිකයන් කඩා වැටෙන්නේ නැහැ. එහෙත්, ඒ සඳහා සුබසාධනය නියාමනය වන යාන්ත්‍රණයක් තිබිය යුතුයි. එයින් අදහස් වන්නේ නියාමකයෙක් ඉන්නවා කියන එක නෙමෙයි. ස්වභාවික යාන්ත්‍රණයක්.

අවප්‍රසාදිත කණ්ඩායම් විසින් දිනාගෙන තිබෙන දේවල් බොහොමයක් දිනාගෙන තිබෙන්නේ අරගල හරහා බව කාට හරි කියන්න පුළුවන්. එය බොරුවක් නෙමෙයි. ඒ වගේම ධනවාදියෙකුට මූලධාර්මික ලෙස අරගල වලට විරුද්ධ වෙන්න බැහැ. නිෂ්පාදනය කෙරෙහි තමන්ගේ දායකත්වය වෙනුවෙන් වන කොටස ලබා ගැනීමේදී යම් හෙට්ටු කිරීමක් කරන්න වෙනවා. ධනවාදය විසින් ඒ හෙට්ටු කිරීමේ නීති වලට මිසක් හෙට්ටු කිරීමට සීමා පනවන්නේ නැහැ. කිසියම් පුද්ගලයෙකුට තමන්ගේ  සාපේක්ෂ වටිනාකම් වෙනත් අයෙකුට සන්නිවේදනය කළ හැක්කේ හෙට්ටු කිරීම් හරහා. ඒ නිසා, නිදහස් ගනුදෙනුවක් ඇතුළේ නෛසර්ගික ලෙසම හෙට්ටු කිරීම් තිබෙනවා. ගනුදෙනුවක පාර්ශ්වයන් කිසි විටෙකත් කට වහගෙන අනෙක් පාර්ශ්වයට අනුගත විය යුතු නැහැ.

අවප්‍රසාදිත කණ්ඩායමකට තමන්ගේ අයිතිවාසිකම් වෙනුවෙන් අරගල කළ හැකි වුවත් ඒ අයිතිවාසිකම් දිනා ගත හැකි වන්නේ එහි සාධාරණත්වය සාර්ථක ලෙස අනෙක් පාර්ශ්වයට ඒත්තු ගැන්විය හැකිනම් පමණයි. අරගල කළ පමණින් අයිතිවාසිකම් හිමි වෙන්නේ නැහැ. කිසියම් අරගලයක් සමාජයේ බොහෝ දෙනෙකුට සාපේක්ෂව සාධාරණද විය යුතුයි. අයිතිවාසිකම් හෝ ඉල්ලීම් ලැබෙන මොහොත කියන්නේ අදාළ ඉල්ලීම් වල සාධාරණත්වය බොහෝ දෙනෙකුට ඒත්තු යන මොහොතයි. එහිදී කිසියම් ඉල්ලීමක් කරන කණ්ඩායමක වගේම ඒ ඉල්ලීම් පිළිගන්නා අයගේද දායකත්වය අවතක්සේරු නොවිය යුතුයි. එවැන්නක් අවසානයේදී පොදු එකඟතාවක් මිසක් එක් පාර්ශ්වයක් විසින් සැමරිය යුතු අනෙක් පාර්ශ්වයට එරෙහි ජයග්‍රහණයක් නෙමෙයි.

ධනවාදී තරඟය තුළ අසාර්ථක වන කිසියම් පිරිසක් ඉන්නවා. ප්‍රායෝගිකව ධනවාදය ක්‍රියාත්මක වන හැම රටකම වගේ ඒ පිරිස වෙනුවෙන් විවිධ සුබසාධන වැඩසටහන් ක්‍රියාත්මක වෙනවා. ඒ වැඩ සටහන් ක්‍රියාත්මක වෙන්නේ පොදු එකඟතාවයකින්. මේ වැඩ සටහන් වල මිල ගෙවන්නේ ධනවාදී තරඟය තුළ සාර්ථක වන අයයි. ඒ මිල ධනවාදී තරඟය තුළ අසාර්ථක වන අයවද ධනවාදී තරඟයේ මූලික කොන්දේසි වලට එකඟ කර ගැනීම සඳහා ගෙවන මිලක් කියා කියන්න පුළුවන්. ධනවාදී තරඟය තුළ අසාර්ථක වන අයට තරඟයේ මූලික කොන්දේසි ඉවත් කර ගැනීම වෙනුවෙන් මහන්සි වෙනවාට වඩා සුබසාධනයේ වාසිය අරගෙන පැත්තකට වෙන එක වාසියි. ඒ වගේම, සුබසාධනයේ මිල ගෙවන අයටත් මේ මූලික කොන්දේසි බිඳ වැටීමේ අවදානමට සාපේක්ෂව සුබසාධනයේ මිල ගෙවීම වාසියි.

සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රාමුවක් ඇතුළේ සුබසාධනයේ වාසි ලබන කෙනෙකුට ධනවාදී තරඟය තුළ සාර්ථක වන අයට එරෙහි වීමේ හැකියාවක් නැහැ. සමාජයේ පහළ ස්ථර සුබසාධනය වන්නේ ඉහළ ස්ථර වල පිරිස් වල නිෂ්පාදන දායකත්වයෙන් නිසා තිරසාර සුබසාධනයක පැවැත්ම වෙනුවෙන් සම්පත් බෙදී යාමේ විෂමතාවයන්ගේ පැවැත්මද පිළිගන්න වෙනවා. සුබසාධනයේ බර දැරිය හැකි අවම පිරිසක් නැත්නම් සුබසාධනයට දිගුකාලීන පැවැත්මක් නැහැ. ඒ නිසා, සමාජයේ පහළ හා ඉහළ ස්ථර අතර තිරසාර සහජීවනයක් තිබෙනවා.

ලංකාවේ ප්‍රශ්නය සුබසාධනය නෙමෙයි. ප්‍රශ්නය තිබෙන්නේ ලංකාවේ සුබසාධන ආකෘතියේ. එක පැත්තකින් ලංකාවේ සුබසාධන ආකෘතිය නියාමනය වන යාන්ත්‍රණයක් නැහැ. අනෙක් පැත්තෙන් මේ සුබසාධන ආකෘතියේ වාසිය ලබන්නේ රජය කියන ආයතනික ව්‍යුහයට මොන ආකාරයෙන් හෝ බද්ධ වී සිටින පිරිස් මිසක් සමාජයේ පහළම ස්ථර වල ඉන්න අය හෝ අවවරප්‍රසාදිත කොටස් නෙමෙයි.

නිදහස ලැබූ ලංකාවේ මහා ලොකු "ධනපති පංතියක්" හිටියේ නැහැ. ඒ නිසා, සුබසාධනයේ බර දැරිය හැකිව තිබුණේ යම් සීමාවක් දක්වා පමණයි. සරල උදාහරණයක් ගත්තොත් සමාජ සාධාරණත්වය පැත්තෙන් හෝ මානුෂිකත්වය පැත්තෙන් බැලුවොත් අධ්‍යාපනය ලබන්න කැමති හා අධ්‍යාපනය හරහා ඉදිරියට යාමේ හැකියාවක් ඇති දරුවෙකුට ඒ අවස්ථාව අහිමි වීමේ වැරැද්දක් තිබෙනවා. නමුත්, ඒ වැරැද්ද හදන්නනම් එම දරුවාට අධ්‍යාපනය ලබා දීමේ මිල වෙනත් අයෙකුගෙන් අය කර ගන්න වෙනවා. මේ නිසා ඇති වන වෙළඳපොළ විකෘතිය එතැනින් අවසාන වෙන්නේ නැහැ. එකක් කඩතොළු මකා ගන්නට යාම අවසන් වෙන්නේ කඩතොළු ගොඩක් හැදිලා.

අධ්‍යාපනයේ මිල පෞද්ගලික ආයෝජනයක්නම් කෙනෙක් ඒ ආයෝජනය කරන්නේ එයින් තමන්ට ලැබෙන ප්‍රතිලාභ ගැන සිතීමෙන් පසුවයි. එහෙත්, මිල ගෙවන්නේ වෙනත් කෙනෙක්නම් මේ නිකම් ලැබෙන දේ ගන්න බොහෝ දෙනෙක් පෙළඹෙනවා. ඒ හේතුව නිසා තවත් ප්‍රශ්න ඇති වෙනවා. නිකම් ලැබෙන නිසා දේශපාලන විද්‍යාව ඉගෙන ගත්තත් එසේ ලබා ගත් දැනුමට වෙළඳපොළ වටිනාකමක් නැහැ. ප්‍රශ්නය ඇති වුනේ රජය මැදිහත් වී අධ්‍යාපනය නොමිලේ ලබා දීම නිසා බැවින් එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ඇති වූ ද්වීතියික ප්‍රශ්නයටත් රජයටම විසඳුමක් දෙන්න වෙනවා. රජය මැදිහත් වී රැකියා විරහිතව සිටින තරුණයාට හෝ තරුණියට ගුරු පත්වීමක් ලබා දෙනවා. රජයේ මුදලින් වැටුප් ගෙවනවා. ඔහු හෝ ඇය කොහේ හෝ පාසැලක දේශපාලන විද්‍යාව උගන්වන්න පටන් ගන්නවා. තවත් පිරිසක් දේශපාලන විද්‍යාව ඉගෙන ගන්නවා. ඒ අයටත් රස්සා නැහැ.

දැන් මේ දේශපාලන විද්‍යාව උගන්වන ගුරුවරු නිකම් ඉඳලා පඩි ගන්නවා කියා මම කියන්නේ නැහැ. ඔවුන් ඉතා උනන්දුවෙන් මහන්සි වී වැඩ කරනවා වෙන්න පුළුවන්. නමුත්, ඒ හේතුව නිසා ඔවුන් කරන සේවය කාර්යක්ෂම එකක් වෙන්නේ නැහැ. මැරීගෙන වැඩ කළත් කරන්නේ තේරුමක් නැති වැඩක්. අවසානයේදී ලැබෙන ප්‍රතිඵලයක් නැහැ.

සමහර විට වඩාත්ම අකාර්යක්ෂම පිරිස වඩාත්ම මහන්සි වී වැඩ කරන ගුරුවරුන් වෙන්න පුළුවන්. ඉතා හොඳින් හා කැප වීමෙන් වැඩ කරන ගුරුවරයෙකු විසින් වැඩි සිසුන් පිරිසක් ආකර්ෂණය කර ගන්නවා. එහි අවසන් ප්‍රතිඵලය වෙන්නේ වැඩි සිසුන් පිරිසක් අමාරුවේ වැටෙන එකයි. ඒ සිසුන්ටත් අන්තිමට වෙන්නේ රජයෙන් පිං පඩි ගන්නයි. ගුරුවරයා ගුරු හොරෙක්නම්, හරියට උගන්වන්නේ නැති කෙනෙක්නම් සිසුන් මේ විෂය හදාරන්න මැලි වෙන්න පුළුවන්. එහිදී මතුපිටින් පෙනෙන ගුරුවරයාගේ අකාර්යක්ෂමතාවය අවසාන වශයෙන් සිසුන්ගේ යහපතට හේතු වෙන්න පුළුවන්.

රජයේ අකාර්යක්ෂමතාවය කියන එක නාස්තිය හා දූෂණය වැනි වචන වලින් සරලව විස්තර කරන්න පුළුවන් දෙයක් නෙමෙයි. නාස්තිය දූෂණය නැති කළ පමණින් රජයක් කාර්යක්ෂම වෙන්නේ නැහැ. අකාර්යක්ෂමතාවය තිබෙන්නේ මධ්‍යගත සැලසුමක මූලික ආකෘතිය ඇතුළේමයි. ඒ නිසා, ඔලු ගෙඩි මාරු කරලා ඒ අකාර්යක්ෂමතාවය නැති කරන්න බැහැ.

මම කියන්නේ ඔලු ගෙඩි මාරු කිරීම කිසිසේත්ම තේරුමක් නැති වැඩක් කියන එක නෙමෙයි. කොහොමටවත්ම තියා ගත නොයුතු ජාතියේ ඔලු ගෙඩිත් තිබෙනවා. පොලිස් මත්ද්‍රව්‍ය නාශක අංශයේ මත්ද්‍රව්‍ය ජාවාරම්කරුවන් ඉන්නවානම් ඔළුගෙඩි මාරු කිරීමත් අඩු වශයෙන් කෙටිකාලීන විසඳුමක්.

නිදහසින් පසු ලංකාව අධ්‍යාපනය හා සෞඛ්‍යය වැනි ක්ෂේත්‍ර වල සැලකිය යුතු ආයෝජනයන් කළා. එයට හේතු වුනේ සමාජවාදී අදහස් වල බලපෑමයි. ඇත්තටම අධ්‍යාපනය හා සෞඛ්‍යය වැනි ක්ෂේත්‍ර වල ආයෝජනය කිරීම අනාගතවාදී අදහසක්. එහෙත්, අනාගතවාදී ආයෝජන ඕනෑවට වඩා කලින් කිරීමෙන් හොඳකට වඩා වෙන්නේ නරකක්.

ලංකාවේ මානව සම්පත වර්ධනය වූ වේගයෙන් භෞතික ප්‍රාග්ධනය වර්ධනය වී නැහැ. මානව ප්‍රාග්ධනය වෙනුවෙන් කළ ආයෝජන වලට සාපේක්ෂව ව්‍යවසායකත්වය ප්‍රවර්ධනය කිරීමක් සිදු වී නැතුවාක් මෙන්ම ව්‍යවසායකත්වය අධෛර්යමත් කිරීමක් කාලයක් තිස්සේ සිදු වීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස වර්ධනය වන මානව සම්පත අවශෝෂණය කරගත හැකි ආර්ථික ව්‍යුහයක් ලංකාවේ නැහැ. ඒ නිසා, සුබසාධනයේ ප්‍රතිඵලයක් වූ මානව සම්පත ඇත්තමට සම්පතක් නොවී රටට බරක් වී තිබෙනවා. සිදු විය යුත්තේ වැඩි අධ්‍යාපනයක් ලැබූ අය විසින් අඩු අධ්‍යාපනයක් ලැබූ අයව සුබසාධනය කිරීම වුවත් සිදු වන්නේ එහි අනෙක් පැත්තයි. මුලින් සුබසාධනයේ වාසිය ලැබූ අය දිගින් දිගටම සුබසාධනයේ වාසිය ලබනවා.

ලංකාවේ නිදහස් අධ්‍යාපනය හරහා මේ වන විට වැඩිපුරම සිදු වන්නේ ගුරුවරුන්ව සුබසාධනය කිරීමක්. රජයේ පාසැලක උගන්වන රැකියාව නොකරන්නේනම් ඔවුන් බොහෝ දෙනෙකුට වෙළඳපොළ වටිනාකමක් නැහැ. සෞඛ්‍ය ක්ෂේත්‍රයටත් මෙය අදාළයි. වෛද්‍යවරුන්ට පවා. ලංකාවේ රජයේ රෝහලක සේවය කරන වෛද්‍යවරයෙකුට විදේශ රටකට ගොස් හෝ පෞද්ගලික වෛද්‍ය සේවා සපයා වැඩි ආදායමක් ඉපැයිය හැකිය කියන කරුණ මම ප්‍රතික්ෂේප කරන්නේ නැහැ. එහෙත්, ලංකාවේ රජයේ රෝහල් වල සේවය කරන වෛද්‍යවරුන් සියලු දෙනාවම එම රැකියා වලින් මුදා හැර පෞද්ගලික වෛද්‍ය සේවා සපයා ආදායම් හොයා ගන්න ඉඩ ඇරියොත් ඔවුන්ට ඔවුන්ගේ වත්මන් ආදායමවත් හොයා ගන්න බැරි වෙනවා. එවැනි වියදමක් සමස්තයක් ලෙස ලංකාවේ මිනිස්සුන්ට දැරිය නොහැකියි.

සමාජයේ ඉහළ ස්ථර වල වියදමෙන් පහළ ස්ථර සුබසාධනය කරන විට එක්තරා සීමාවකදී ඉහළ ස්ථර වලින් ප්‍රතිරෝධයක් එනවා. ඒ නිසා, සුබසාධනය අනවශ්‍ය දුරක් යන්නේ නැහැ. එහෙත්, ණයට ගත් මුදලින් සුබසාධනය නඩත්තු කරන විට සුබසාධනයට බ්‍රේක් නැහැ. වියදම් කරන්නේ මගේ සල්ලි නෙමෙයිනම් මම විරුද්ධ වෙන්නේ මොන මගුලකටද?

කොහොමටත් ලංකාවේ වැඩිපුරම සුබසාධනය වෙන්නේ සමාජයේ පහළම ස්ථර නෙමෙයි. මොන ආකාරයෙන් හෝ රජයට සම්බන්ධව ඉන්න විශාල පිරිස. එක් අයෙකුගේ ආදායමෙන් කොටසක් තවත් අයට යන සාමාන්‍ය ක්‍රමය බදු වුවත් ලංකාවේ ක්‍රමය වෙනස්. විණිමය අනුපාතිකය පාලනය කිරීමත් එක් ක්‍රමයක්.

ඩොලරයක මිල රුපියල් පණහක් පහළින් තියා ගත්තොත් එහි වාසිය ලබන්නේ කවුද? පහළ ස්ථර වල ඉන්න අයට පොඩ්ඩක් අඩු මිලකට තිරිඟු පිටි, පරිප්පු වගේ ආහාර ද්‍රව්‍ය කිහිපයක් ලැබෙනවා තමයි. නමුත්, ඒ වාසිය කුඩා වාසියක්. විදේශ සංචාර වල නිරත වන්නේ, අධ්‍යාපනය සඳහා දරුවන් පිටරට යවන්නේ, ආනයනික භාණ්ඩ වැඩිපුර පරිභෝජනය කරන්නේ සමාජයේ පහළ ස්ථර වල ඉන්න අය නෙමෙයි.

ඩොලරයක මිල රුපියල් පණහක් පහළින් තියා ගන්නවා කියා කියන්නේ ඩොලර් 30,000ක වාහනයක ආනයන මිල රුපියල් ලක්ෂ 15කින් අඩු වෙනවා කියන එකයි. නමුත්, අනෙක් අතට වාහනයේ මිල මෙන් තෙගුණයක මෙන් මිලක් බදු සේ අය කරන නිසා මේ වාසිය බොහෝ දෙනෙකුට නොලැබෙතත් බදු සහන හිමි ටික දෙනෙක් අනෙක් අයගේ වියදමෙන් සුබසාධනය වෙනවා. අනෙක් පැත්තෙන් විදේශ ශ්‍රමිකයින්ගේ පවුල් වලට ලැබෙන ප්‍රේෂණ වලින් සෑම ඩොලරයකටම රුපියල් 50ක් බැගින් වාෂ්ප වෙනවා. එතකොට ඇඟලුම්, තේ ආදී කර්මාන්ත වල ශ්‍රමිකයන්ගේ වැටුප් වලට තිබෙන බලපෑම.

ගොවියන්වත් විශාල ලෙස සුබසාධනය කරනවා තමයි. නමුත්, කා වෙනුවෙන්ද? සහල් මිල අවශ්‍ය පමණ ඉහළ යන්න දෙනවානම් සුබසාධනය අවශ්‍ය වෙන්නේ නැහැ. එසේ නොකරන්නේ ගොවීන් වෙනුවෙන් නෙමෙයි. ආනයන තරඟයේ ප්‍රශ්නය තියෙනවා තමයි. නමුත්, විණිමය අනුපාතය අවශ්‍ය මට්ටමට ගියොත් ආනයන තරඟය තවදුරටත් ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි.

විණිමය අනුපාතිකය පහළින් තබා ගැනීම කියන්නේ සමාජයේ පහළ ස්ථර වල වියදමින් ඉහළ මැදි ස්ථර සුබසාධනය කිරීමක්. ලංකාවේ දේශපාලන බලය තිබෙන්නේ ඒ ස්ථරය සතුවයි. දිගින් දිගටම විදේශ ණය ගනිමින් රුපියල පහළින් තියා ගන්නා ක්‍රමය මේ තරම් ජනප්‍රිය ඒ නිසයි. දැන් කෝවිඩ් හේතුවෙන් යටිබඩට වදින්නට නියමිතත් මේ පිරිසටයි.

නිහඬ කාලය ආරම්භ වෙන්න තව පැය කිහිපයක් තිබෙනවා. සුබ අනාගතයක්!

මැතිවරණයෙන් ඔබ්බට...

මැතිවරණයට තිබෙන්නේ තවත් දවස් කිහිපයක් පමණයි. මේ මැතිවරණය ලංකා ඉතිහාසයේ තීරණාත්මකම මැතිවරණ වලින් එකක් කියා ඒ පිළිබඳව බරපතල ලෙස සිතන කිසිවකු සලකන එකක් නැහැ. ප්‍රතිඵල වල අනපේක්ෂිත දේ තිබිය හැකි වුවත්, පවතින ආණ්ඩුවට මැතිවරණය ජය ගැනීම විශාල අභියෝගයක් වෙන එකක් නැහැ. සැබෑ අභියෝගය තිබෙන්නේ ඉන් අනතුරුවයි.

ලංකාවේ ආර්ථිකය අද වන විට පත් වී තිබෙන අවදානම් තත්ත්වය එක් ආණ්ඩුවක වැරැද්දකින් සිදු වූ දෙයක් නෙමෙයි. ඒ තත්ත්වයට ආර්ථිකය පත් වුනේ ක්‍රමක්‍රමයෙන්. නිදහසින් පසුව බලයේ සිටි සෑම ආණ්ඩුවක් යටතේම ක්‍රමක්‍රමයෙන් මේ පරිහානිය සිදු වුනා. 

එයින් කියන්නේ මේ පරිහානියට වගකිව යුත්තේ බලයේ සිටි ආණ්ඩු පමණක් බව නෙමෙයි. බලයේ සිටින ආණ්ඩු වල තීරණ වලට විපක්ෂ දේශපාලන පක්ෂ වල ස්ථාවරයන්ගෙන්ද විශාල බලපෑමක් ඇති වෙනවා. ආණ්ඩුවක පාර්ශ්වයක්ව කිසිදා නොසිටි දේශපාලන පක්ෂ වල ස්ථාවරයන් වගේම දේශපාලන පක්ෂ නොවන ආයතනික ව්‍යුහයන්ද මේ ව්‍යසනයට දායක වී තිබෙනවා. ඒ නිසා, වැරැද්ද කාගේද කියා හොයනවාට වඩා වැරැද්ද හදා ගත හැක්කේ කොහොමද කියා සාමූහිකව හිතන එකයි වඩා වැදගත්.

අවශේෂ කරුණු කෙසේ වුවත්, රටේ ආර්ථිකයේ මූලික ව්‍යාධීන් හා අදාළව මේ වෙද්දී ජන පදනමක් තිබෙන සියලු දේශපාලන පක්ෂ අතර එකඟතාවයක් ඇති බව පෙනෙන්නට තිබෙනවා. එය යහපත් වර්ධනයක්. එයින් අදහස් කෙරෙන්නේ මේ සියලු දේශපාලන පක්ෂ එකම ආකාරයේ ආර්ථික වැඩ පිළිවෙලකට එකඟ වීමට ඉඩකඩ ඇති බව නෙමෙයි. විපක්ෂයේ සිටින අය බලයේ සිටින ආණ්ඩුවට උදැල්ල දමන එක දිගටම සිදු වෙයි. නමුත්, කවර දේශපාලන පක්ෂ බලයට ආවත් ක්‍රියාත්මක කරන්න බලාපොරොත්තු වෙන්නේ මූලික කරුණු අනුව බැලුවොත් එකම ආකාරයක ප්‍රතිපත්ති. 

ලංකාවේ ආර්ථිකය අද පත් වී තිබෙන තත්ත්වයට මූලික හේතුව ඉතා සරලව කියනවානම් ආණ්ඩු විසින් දිගින් දිගටම නිදහස් වෙළඳපොළට මැදිහත් වෙමින් නිදහස් වෙළඳපොළ ක්‍රියාකාරිත්වය අකර්මන්‍ය කිරීමයි. මා මේ වෙලාවේ වඩා විස්තරාත්මක පුළුල් විග්‍රහයක් කරන්න යන්නේ නැහැ.

ලංකාවේ කවදාවත් ධනවාදය වෙනුවෙන් පෙනී සිටින දේශපාලන පක්ෂ තිබී නැහැ. අදටත් නැහැ. එහෙත්, හැම දේශපාලන පක්ෂයක්ම අඩු වැඩි වශයෙන් සමාජවාදය වෙනුවෙන් පෙනී සිට තිබෙනවා. එය අහම්බයක් නෙමෙයි. සෝවියට් දේශය ප්‍රමුඛ සමාජවාදී කඳවුර විසින් නිදහසට පෙර සිටම උපක්‍රමශීලීව හා සැලසුම් සහගතව ඇති කළ කෘතීම තත්ත්වයක්. මේ තත්ත්වය වෙනස් වන්නට පටන් ගත්තේ සෝවියට් දේශය බිඳ වැටෙන්න ආසන්නව තිබූ අසූව දශකයේ මැද සිටයි. එහෙත්, මේ සැලසුම් වල බලපෑම තවමත් තිබෙනවා. අද තරුණ පරම්පරාව අපේ වයසට ඇවිත් රටේ ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයින් වන තුරු මේ තත්ත්වය සම්පූර්ණයෙන්ම වෙනස් වන එකක් නැහැ.

සමාජවාදී කඳවුරේ ප්‍රමුඛ උපක්‍රමය වුනේ රටේ උගතුන්, බුද්ධිමතුන් හා කලාකරුවන් සේ සැලකෙන සීමිත පුද්ගලයින් පිරිසකගේ මොළ සේදීමයි. ඉන් පසුව, ඒ පිරිස තමන්වත් නොදැනම ඊළඟ පරම්පරාවේ මොළ සෝදනවා. රටේ පවතින ආණ්ඩුව කුමක් වුවත් රටේ විධිමත් අධ්‍යාපනය සකස් වන්නේ දැන හෝ නොදැන ඔය උගුලට අහු කරගෙන සිටින පිරිසක් අතින්. සමාජවාදීන්ට "නිදහස් අධ්‍යාපනය" ඔය තරම්ම වටින්නේ ඒ නිසයි. 

අපේ තරුණ කාලයේදී මොනවා හෝ ගන්න දෙයක් තියෙන මිනිහෙක් හිටියානම් ඒ මිනිහා සමාජවාදියෙක්. ආණ්ඩු බලය තිබුණත් නැතත් මතවාදී තලයේදී බලය තිබුණේ සමාජවාදීන්ටයි. ඒ තත්ත්වය ටිකෙන් ටික වෙනස් වී මේ වෙද්දී සමාජවාදීන්ට තමන්ගේ මතවාදී ආධිපත්‍යය සෑහෙන තරමකට අත හරින්න සිදු වී තිබෙනවා. එය සාපේක්ෂව මෑතකාලීන ප්‍රවණතාවක්. 

ඇමරිකාව වගේ රටක දේශපාලනඥයින් සෘජුවම ධනවාදය ආරක්ෂා කර ගැනීම වෙනුවෙන් පෙනී සිටිනවා. ඇමරිකාවේ දේශපානඥයෙකු වෙත වෙනත් දේශපානඥයෙකු විසින් ඇඟිල්ල දික් කර සමාජවාදියෙකු කියා කියන්නේ ඔහුට හෝ ඇයට හානියක් කිරීමේ අරමුණින්. දේශපාලන පක්ෂයක් සමාජවාදී බව කියන්නේ චෝදනාවක් ලෙසයි. බොහෝ විට ප්‍රතිචාරය වන්නේ එය එසේ නොවන බව පෙන්වීමයි.

ලංකාවේ දිගින් දිගටම දැකිය හැකිව තිබුණේ එහි අනික් පැත්තයි. හැම දේශපාලන පක්ෂයක් වගේම පෙන්නන්න හදන්නේ තමන් ටිකක් හරි සමාජවාදීන් බවයි. ධනපති පක්ෂ හෝ සුළු ධනේශ්වර පක්ෂ ලෙස ඇතැම් දේශපාලන පක්ෂ ලේබල් කරන්නේ වෙනත් අයයි. මේ ලේබල් වරින් වර ප්‍රධාන දේශපාලන පක්ෂ වලට වගේම වාමාංශික දේශපාලන පක්ෂ වලටත් වැදී තිබෙනවා.

ධනපති, සුළු ධනේශ්වර ලේබල් වල තව දුරටත් ආර්ථික වටිනාකමක් නැහැ. ඒ වෙනුවට දැන් ආදේශ වී තිබෙන චෝදනාව ප්‍රධාන පක්ෂයක අතකොළුවක් හෝ කොන්ත්‍රාත්තුවක් ඉටු කිරීමක් කියන එකයි. ඒ අතරම ජාතික, විජාතික ලේබල් වලට මේ වෙද්දී විශාල ආර්ථික වටිනාකමක් ලැබී තිබෙනවා. 

පෞද්ගලික අංශය සතු වූ සම්පත් රජය සතු කරගැනීම හා සුබසාධනවාදය නිදහසින් පසු ලංකාවේ ආර්ථික සැලසුම් වල මුල සිටම දැකිය හැකි වූ ලක්ෂණයි. එයට එම ආණ්ඩු වලටම වරද පටවන්න බැහැ. ආණ්ඩු විසින් ගත් ක්‍රියාමාර්ග වලින් පිළිබිඹු වුනේ රටේ මිනිස්සුන්ට අවශ්‍යව තිබුණු දෙයයි. මේ තත්ත්වය අදටත් වලංගුයි. 

සමස්තයක් ලෙස ගත් විට ලංකාවේ කිසිදු ආණ්ඩුවකට මහජන මතයට පිටින් යාමට මෙතෙක් හැකි වී නැහැ. එසේ නොවූ අවස්ථා සැලකිය හැක්කේ හුදෙකලා සිදුවීම් ලෙසයි. 1956, 1970, 1977, 1994, 2010, 2015, 2018, 2019 ආදී සෑම අවස්ථාවකම මහජන මතය ප්‍රබල ලෙස මතු වුනා. ඉදිරියේදීත් රටට ගොඩ යන්නනම් වෙනස් විය යුත්තේ මහජන මතයයි. මහජන මතය අවශ්‍ය සේ වෙනස් වේනම් ආණ්ඩුව කරන්නේ කවුද කියන එක ලොකු ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි.

රටක් ණයෙන් දුවවන එක තිරසාර නැහැ. එහෙත්, කාලයක් අල්ලාගෙන ඉන්න පුළුවන්. ඒ වගේම, මේ ආකෘතියට මහජන සහයෝගය ලබා ගැනීම පහසුයි. සුබසාධනයේ වාසිය මිනිස්සුන්ට සෘජුවම ලැබෙනවා. ඒ නිසා, තමන් උපයන දෙයට වඩා වැඩියෙන් පරිභෝජනය කරන්න අවස්ථාව ලැබෙනවා. 

සාමාන්‍යයෙන් සුබසාධනයේ මූලධර්මය වන්නේ එක් අයෙකුගෙන් අරගෙන තවත් අයෙකුට දෙන එකයි. මේ ක්‍රමය තිරසාරයි. හැබැයි ජනප්‍රිය නැහැ. ප්‍රතිලාභ ලබන අය කැමති වුනත් එහි වියදම දරන අයට සුබසාධනය බරක්. ඒ හේතුව නිසාම සුබසාධනය සීමාව පනින්නේ නැහැ. යම් සමතුලනය වීමක් වෙනවා. සුබසාධනය අඩු වෙද්දී පහළ ස්ථර හඬ නගනවා. සුබසාධනය බරක් සේ දැනෙන්න ගත් විට ඉහළ ස්ථර හඬ නගනවා. ලෝකයේ බොහෝ රටවල සුබසාධන ආකෘතිය ඔය වගේ එකක්.

ලංකාව හොයාගෙන තිබෙන ක්‍රමයේ හොඳ මිසක් නරක නැහැ. සුබසාධනයේ වාසිය ලබන අය හිටියත් එහි මිල ගෙවන කෙනෙක් නැහැ. ඒ නිසා, සුබසාධනය ඉහළ ස්ථර වලට බරක් නෙමෙයි. ඇත්තටම කියනවානම් මා මේ ලිපියේ විස්තර කරන්න නොයන හේතු ගණනාවක් නිසා මේ ක්‍රමයට ලංකාවේ ඉහළ ආදායම් ස්ථර වල ඉන්න අයත් කැමතියි. 

නමුත්, ආර්ථික විද්‍යා මූලධර්ම අනුව එහෙම මිලක් නැති වෙන්න බැහැනේ. සුබසාධනයේ මිල කා මත හෝ පැටවෙන්න ඕනෑ. ලංකාවේ "නිර්මාණාත්මක" ආර්ථික ආකෘතිය අනුව මිල පැටවෙන්නේ අනාගත පරම්පරාවටයි. හඬක් නගන්න ඒ අය තවම ඉපදිලා නැහැ. ඉපදිලා හිටියත් ඡන්ද බලය නැහැ.

ලංකාවේ නිදහස් අධ්‍යාපනයෙන් ඉගෙන ගත් අය වෙනුවෙන් පොළේ බඩු විකුණන වයසක ආච්චි අම්මා, මුට්ට කර ගහන නාට්ටාමි ඇතුළු හැමෝම දායක වෙලා තියෙනවා කියලා කතාවක් තියෙනවනේ. පට්ට පල් බොරු! ඔය කවුරුවත් එක සතපහක් ගෙවලා නැහැ. 

අද මිලක් නොගෙවා ඉගෙන ගන්න දරුවෙක්ගේ අධ්‍යාපනය වෙනුවෙන් අද ජීවත් වන කිසිම කෙනෙක් එක සත පහක් ගෙවන්නේ නැහැ. දරුවා වෙනුවෙන් වියදම් කරලා ලොකු වුණාම පොලියත් එක්ක ගෙවන්න බිල හදල තියන එකයි කරන්නේ. 

ඌ ලොකු වෙලා බිල ගෙවනවද? නෑ. ඌ ගෙවන්නෙත් නැහැ. ඌ කරන්නේ උගේ දරුවා වෙනුවෙන් වියදම් කරලා ඌට ගෙවන්න ඉතුරු කරන බිලට උගේ පරණ බිලත් එකතු කරන එකයි. අමුවෙන්ම ඔන්න ඕකයි කතාව.

ලංකාවට නිදහස ලැබුණු දවසේ ඉඳලම වුනේ ඕකයි. ඒ වෙද්දී ඉපදී සිටි හතළිස් ගණන් වල ඉපදුනු පරම්පරාව වෙනුවෙන් කළ වියදම් ලොකු වෙලා ගෙවන්න ඒ අයටම ඉතිරි කරලා තියෙනවා. ඉන් පසුව හැට ගණන් වල ඉපදුණු පරම්පරාව වෙනුවෙන් කළ වියදම් ඒ අයට ඉතිරි කරද්දී කලින් පරම්පරාවේ නොපියවූ බිලත් ඒ බිලටම එකතු කරලා තියෙනවා. අනූ ගණන් වල ඉපදුණු අයගේ බිල් හදද්දී ඒ අයගේ දෙමවුපියන්ගේ වියදම් වගේම සීයලා ආච්චිලාගේ වියදමුත් එකතු වෙලා. එහෙම නැතුව ඒ අය වෙනුවෙන් රජය විසින් මහජන මුදල් වියදම් කරලා නැහැ. රජය විසින් එකතු කරගත් මහජන මුදලක් ඇත්නම් ඒවා රජය විසින්ම පරිභෝජනය කර අවසන් කරලා ඉවරයි.

නිදහසෙන් පස්සේ මුල් කාලයේදී ඉපදුනු අය සමාජවාදය භුක්ති විඳලා අනාගත පරම්පරාවේ වියදමින් ආතල් එක අරගෙන මැරිල ගියත් අනූ ගණන් වලින් පස්සේ ඉපදුනු පරම්පරාවට ඒ ආතල් එක ගන්න ලැබෙන එකක් නැහැ. තමන්ගේ ජීවිත කාලය තුළ කොයි වෙලාවක හෝ මේ අයට අර පරණ ණය ගෙවන්න වෙනවා. තමන් වෙනුවෙන් කලින් පරම්පරාව වියදම් කරපුවා විතරක් නෙමෙයි. ඒ පරම්පරාව වෙනුවෙන් ඊටත් කලින් පරම්පරාව වියදම් කරපුවා හා ඊටත් කලින් පරම්පරාවේ වියදමුත් එක්කම.

ආණ්ඩු වලට ආවොත් මෙතෙක් කල්ම ලංකාවේ ආණ්ඩු විසින් කරගෙන ආවේ අවුරුදු පහකින් පස්සේ ඊළඟ ආණ්ඩුවට ගෙවන්න ණය ඉතිරි කරමින් සිත් සේ වියදම් කරන එකයි. හැබැයි මේ ආණ්ඩුවට ඒ විදිහට ප්‍රශ්නය තවත් අවුරුදු පහක් පස්සට තල්ලු කරන එක ලේසි වැඩක් නෙමෙයි. හැම ආණ්ඩුවක්ම මේ වැඩේ කරගෙන ආවත් එසේ කළේ යම් පාලනයක් ඇතිවයි. හැබැයි පහුගිය රාජපක්ෂ ආණ්ඩුවේ දෙවන අදියරේදී ගිය දුර ඕනෑවට වඩා වැඩියි. ඒ පවු වලට මේ ආණ්ඩුවට කර ගහන්නම වෙනවා.

මහින්ද රාජපක්ෂ බලයට පත් වෙන්න පෙර 2000-2004 කාලයේ ලංකාවේ විදේශ ණය හා බැරකම් 26.4%කින් ඉහළ ගියා. 2005-2019 කාලයේදීත් 24.4%කින් ඉහළ ගියා. මේ විදිහට විදේශ ණය හා බැරකම් ඉහළ යාම ලංකාවේ හැම ආණ්ඩුවක් යටතේදීම සිදු වුනු දෙයක්. එහෙත්, 2004-2015 කාලයේ ලංකාවේ විදේශ ණය හා බැරකම් ඉහළ යාම 251.8%ක්.

මේ ආකාරයට විදේශ ණය හා බැරකම් විශාල ලෙස ඉහළ යාමේ ප්‍රශ්නය ඒ වෙනුවෙන් පොලී හෝ ප්‍රතිලාභ සේ ගෙවිය යුතු මුදල රට ඇතුළෙන් උපයා ගත නොහැකි වීමයි. මෙය රටේ ආර්ථිකය දුර්වලව තිබීමෙන් ඔබ්බට යන වඩා ප්‍රාථමික ප්‍රශ්නයක්. රටේ ආර්ථික වර්ධනය හොඳ මට්ටමක තිබේනම් රජයට මේ ණය හා පොලී ගෙවීම සඳහා අරමුදල් හොයා ගන්න පුළුවන්. එහෙත්, එසේ වූ පමණින් ඒ මුදල් ඩොලර් කිරීමේ හැකියාවක් ඇති වන්නේ නැහැ. රට ඇතුළේ ප්‍රමාණවත් විදේශ සංචිත නැහැ කියන්නේ අරමුදල් තිබුණත් රුපියල් ඩොලර් කළ නොහැකි නිසා ණය ගෙවන්න විදිහක් නැහැ.

විදේශ ණය හා බැරකම් බරක් වන ප්‍රධාන ආකාරයක් වන්නේ ඒ වෙනුවෙන් ගෙවිය යුතු පොලියයි. 2000-2004 කාලයේදී ලංකාවේ සමස්ත ණය හා බැරකම් 26.4%කින් ඉහළ ගියත් අදාළ කාලය තුළ ලංකාවේ විදේශ ණය වෙනුවෙන් ගෙවිය යුතු වාර්ෂික පොලී වියදම් 25%කින් පහළ ගියා. එහෙත්, 2005 වසරේ සිට දැක ගත හැකි වුනේ වාර්ෂික පොලී වියදම් එන්න එන්නම ඉහළ යාමක්. 2005 වසරේදී විදේශ ණය වෙනුවෙන් පොලී සේ වැය කළේ ඩොලර් මිලියන 204ක් පමණක් වුවත්, 2015 වන විට එම වියදම ඩොලර් මිලියන 1,192ක්. එනම්, පස් ගුණය ඉක්මවන වැඩි වීමක්. 2019 වන විට ඩොලර් මිලියන 1,653ක්.

මෙයින් අදහස් වන්නේ ඉදිරියේදී ලංකාව අලුතෙන් තවත් එක් ඩොලරයක හෝ විදේශ ණය ලබා නොගත්තත් දැනට තිබෙන විදේශ ණය වෙනුවෙන් පොලී ගෙවීම සඳහා පමණක් සෑම වසරකදීම ඩොලර් බිලියන 1.7ක පමණ විදේශ විණිමය ප්‍රමාණයක් සොයා ගත යුතු බවයි.

මෙය දරුණු තත්ත්වයක් බව වත්මන් ආණ්ඩුව විසින් හඳුනාගෙන ඇති බවට කිසිදු සැකයක් නැහැ. ප්‍රශ්නයට සෘජුව මුහුණ දෙන්න වෙන්නේ වත්මන් ආණ්ඩුවටයි. මේ වෙද්දී දෙපිලකට බෙදී සිටින පරණ ආණ්ඩුවේ පාර්ශ්ව දෙකටත් මේ තත්ත්වය අලුත් දෙයක් නෙමෙයි. ඊට අමතරව ලංකාවේ දකුණේ ජනපදනමක් තිබෙන දේශපාලන පක්ෂය ජනතා විමුක්ති පෙරමුණයි. එම පක්ෂය විසින්ද මේ අර්බුදය ගැන සෘජුවම කතා කරනවා. 

ඔවුන්ගේ පොදු භාවිතාව කවර එකක් වුවත්, මේ වෙලාවේ ජවිපෙ විසින් ලංකාවේ ආර්ථික අර්බුදය ගැන කතා කරන්නේ මාක්ස්වාදී මූලධර්ම මත පදනම්ව කියා මම හිතන්නේ නැහැ. ඔවුන් කතා කරන්නේත් සම්මත ආර්ථික විද්‍යා න්‍යාය මත පදනම්ව විය යුතුයි. ඒ අනුව, වරද එකිනෙකා විසින් අනෙකා මත පටවනවා වුවත්, මේ වෙලාවේ රටේ ආර්ථික අර්බුදයේ ස්වභාවය පිළිබඳව රටේ ජන පදනමක් තිබෙන දේශපාලන පක්ෂ සියල්ලටම පොදු විග්‍රහයක් තිබෙනවා. 

අවශ්‍ය වන්නේ ප්‍රශ්නයට විසඳුම පිළිබඳවත් මෙවැනි පොදු එකඟතාවයක් ඇති වීමයි. ඒ එකඟතාවය ස්වාධීනව වෙන වෙනම කරන විග්‍රහ මත ඇති වෙන එක ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි.

මේ අවස්ථාව ලංකාවට නැත්තටම නැති වෙන්න වගේම ගොඩ යන්නත් අවස්ථාවක්. එය තීරණය වන්නේ සියලු ලාංකිකයින්ගේ සාමූහික ක්‍රියාකාරීත්වය මතයි. කවුරු හෝ පුද්ගලයෙක් ඉන්නේ පාර්ලිමේන්තුව ඇතුළේද නැත්නම් එළියේද, ආණ්ඩු පක්ෂයේද නැත්නම් විපක්ෂයේද කියන එකට වඩා වැදගත් වෙන්නේ රට මුහුණ දී සිටින අර්බුදය නිවැරදිව තේරුම් ගත හැකිද කියන කාරණයයි. එහෙත්, පාර්ලිමේන්තුව ඇතුළේ රට මුහුණ දී සිටින අර්බුදයේ ගැඹුර ස්වාධීනව විග්‍රහ කර ගැනීමේ හෝ එසේ විග්‍රහ කළ හැකි අයව තේරුම් ගැනීමේ කුසලතාවයක් ඇති, එම කුසලතාවය තමන්ගේ පටු දේශපාලනික අරමුණු වෙනුවෙන් වෛශ්‍යා වෘත්තියේ නොයොදවන පුද්ගලයින් කිහිප දෙනෙකු හෝ සිටීම වැදගත්. එවැනි අය ඉන්නවානම් ඒ මොන කණ්ඩායමේද කියන එක වැදගත් නැහැ.

මිනිස්සු සල්ලි එපා කිවුවොත්?

බැංකු හා මුදල් මැවීම ගැන උනන්දුවෙන් කියවන පිරිසක් තවමත් සිටින නිසා තව ටිකක් ඉදිරියට යමු. එකම මාතෘකාවක් පිළිබඳව එක දිගටම ලියන කොට ඒ මාතෘකාව ගැන වැඩි උනන්දුවක් නැති අය ටිකෙන් ටික හැලෙනවා. එහෙම වෙන බව තේරුණොත් මාතෘකාව වෙනස් කෙරෙයි. තවමනම් අවුලක් නැහැ.

ඒ වගේම, මේ ලිපිය පෙර ලිපි වලට සම්බන්ධ නිසා එම ලිපි නොකියවූ අයෙකුට අගමුල නොතේරෙන්න පුළුවන්. එහෙමනම්, කරුණාකර පහත තිබෙන ලිපි කියවා නැවත එන්න. ආර්ථික විද්‍යාව යම් මට්ටමකට හදාරා තිබෙන කෙනෙකුට වුනත් අලුත් දේවල් විය හැකි ඇතැම් කරුණුත් ඉදිරියට එන්න ඉඩ තිබෙනවා.

අපේ සල්ලි හා බැංකුවේ සල්ලි

මුදල් මවන්නේ කොහොමද?

පෙර ලිපි කියවුවානම් දැන් ඔබට වාණිජ බැංකු වලින් කරන මුදල් මැවීම ගැන පැහැදිලි අවබෝධයක් තිබිය යුතුයි. එසේ නැත්නම් අවශ්‍ය ඕනෑම ප්‍රශ්නයක් අහන්න. දැන දැන උවමනාවෙන්ම ඇහුවේ නැත්නම්, මෝඩ ප්‍රශ්න කියා දේවල් නැහැ. පැහැදිලි නැති දෙයක් පැහැදිලි කර ගැනීම ලැජ්ජාවට කාරණයක් නෙමෙයි. කොහොමටත් මෙහි ප්‍රතිචාර දමන්න තමන්ගේ නම දැමීම අනිවාර්ය නැහැ. එකම පහසුව කෙටියෙන් අකුරු දෙකක් හෝ දැම්මොත් එකම පුද්ගලයාගේ ප්‍රතිචාර වෙන් කර හඳුනා ගන්න පුළුවන් වීමයි.

දැන් මේ වාණිජ බැංකු විසින් කරන මුදල් මැවීම මුදල් ගුණනය කිරීමක් එහෙමත් නැත්නම් මුදල් බෝ කිරීමක්නේ. අර මැජික්කාරයෝ තොප්පියට පරවියෙක් දමලා පරවියෝ දෙන්නෙක් ගන්නවා වගේ. 

වට්ටක්කා ඇට දෙකක් කුඹුරට වීසි කළාම වට්ටක්කා වැල් දෙකක් හැදෙනවා. ඒ වැල් දෙකේ වට්ටක්කා හැදෙනවා. ඒ වට්ටක්කා වල තිබෙන ඇට ටික කුඹුරු වලට හරි වතු වලට හරි විසි කළාම තව වට්ටක්කා වැල් විශාල ප්‍රමාණයක් හැදී ඒවායේත් වට්ටක්කා හැදෙනවා. ඔය විදිහට හැදෙන වට්ටක්කා ටික ඔක්කොම නාස්ති වෙන්න නොදී එකතු කරගෙන අපනයනය කරන්න පුලුවන්නම් ලංකාව සංවර්ධිත රටක් කරන්න අවශ්‍ය වෙන්නේ වට්ටක්කා ඇට දෙකක් පමණයිනේ.

ඔය විදිහට වට්ටක්කා ඇට දෙකකින් රටක් ගොඩ දමන්න බැරි බව කියවන කාට වුනත් තේරෙනවනේ. හැබැයි ආකෘතියක් හදලා එහෙම පුළුවන් කියා සෛද්ධාන්තිකව පෙන්නන්න පුළුවන්. ඊට පස්සේ ඒ ආකෘතිය වැරදි බව තවත් කෙනෙක්ට පෙන්වන්න පුළුවන්. ආකෘතිය වැරදි වුනත් වට්ටක්කා ඇට දෙකකින් වට්ටක්කා හදා ගන්න පුළුවන් කියන කාරණය ඇත්තක්නේ.

වාණිජ බැංකු එකතු වෙලා මුදල් මවන එකත් ඔය වගේ වැඩක්. අසීමිත ලෙස මුදල් ගුණනය කරන්න බැරි වුනත් බැංකු වලට මුදල් ගුණනය කිරීමක් කළ හැකියි. මෙය කවුරුවත් හිතාමතා කරන දෙයක් නෙමෙයි. වට්ටක්කා ඇට දෙකක් කුඹුරට විසි කළාම පැල වෙනවා වගේ දෙයක්. සමහර වෙලාවට ඔය ඇට දෙක පැලවෙන්නේ නැති බව කාට හරි කියන්න පුළුවන්. එහෙම පැල වුනේ නැත්නම් වට්ටක්කා මැවීමක් නැහැ. මුලින් වට්ටක්කා පැල වුනත් වට්ටක්කා හේනක්ම බෝකර ගත්තාට පස්සේ වුනත් එක පාර ඔය හේනම විනාශ වෙන්න පුළුවන්. ඔය වගේම වාණිජ බැංකු විසින් මුදල් මැවීමේ යාන්ත්‍රණයත් විවිධ හේතු මත අතරමග නවතින්න පුළුවන්. 

ඊට කලින් අපි මුලටම ගියොත් වට්ටක්කා බෝකර ගන්න මුලින්ම වට්ටක්කා ඇටයක් හෝ ඇට දෙකක් අවශ්‍ය වෙනවා වගේම වාණිජ බැංකු වලට මුදල් මැවීම ආරම්භ කරන්නත් කිසියම් බීජ මුදලක් (seed money) අවශ්‍ය වෙනවා. ඔය බීජ මුදල් වෙන්නේ මහ බැංකුව විසින් සංසරණයට අලුතෙන් එකතු කරන මුදල්. 

අපි හිතමු රටේ මුදල් ඉල්ලුම හා සැපයුම මනා සේ සමතුලිතව තිබෙනවා කියා. දැන් එක බැංකුවකට දවස අවසානයේ මුදල් හිඟයක් ඇති වුනත්, ඒ හිඟය පියවා ගන්න අවශ්‍ය මුදල් වෙනත් බැංකුවක තිබෙනවා. ඒ වගේම, එක බැංකුවක මුදල් අතිරික්තයක් ඇති වුනොත් එම අතිරික්තය ආයෝජනය කළ හැකි ඉල්ලුමක් රටේ බැංකු පද්ධතිය ඇතුළේ තිබෙනවා. ඒ නිසා, මහ බැංකුවට ඇඟිලි ගහන්න දෙයක් නැහැ.

ඔහොම තියෙද්දී රජය හා මහ බැංකුව එකතු වී රටේ මුදල් සැපයුම වැඩි කරන්න තීරණය කරනවා. හේතුව මොකක් හෝ වෙන්න පුළුවන් ඒ කාරණය අපි දැනට පැත්තකින් තියමු.

රජය විසින් රුපියල් බිලියන 10ක භාණ්ඩාගාර බිල්පත් නිකුත් කරනවා. මහ බැංකුව විසින් අලුතින් මුද්‍රණය කළ මුදල් ගෙවා ඒ භාණ්ඩාගාර බිල්පත් මිල දී ගන්නවා. දැන් රජය විසින් ඔය මුදල් යොදවා රජයේ සේවකයින්ගේ වැටුප් වැඩි කරනවා. අපි ඔය වගේ උදාහරණයක් ගනිමු. දැන් මෙහිදී රුපියල් බිලියන 10ක සල්ලි අච්චු ගැසීමක් සිදු වෙලා. ඒ වගේම රටේ මුදල් සැපයුම ක්ෂණිකවම රුපියල් බිලියන 10කින් ඉහළ යනවා. ඒ කියන්නේ රටේ මුදල් ඉල්ලුම හා සැපයුම අතර රුපියල් බිලියන 10ක පරතරයක් ඇති වෙනවා. ඒ අමතර රුපියල් බිලියන 10 ගන්න කෙනෙක් නැහැ.

වෙනත් විදිහකින් කිවුවොත් රජය රාජ්‍ය සේවකයින්ගේ වැටුප් වැඩි කළත් රාජ්‍ය සේවකයින්ට ඇත්තටම වැඩිපුර සල්ලි අවශ්‍ය නැහැ. හැබැයි මෙහිදී රාජ්‍ය සේවකයින්ට ඇත්තටම වැඩිපුර සල්ලි අවශ්‍ය නැහැ කියන එකෙන් අදහස් වෙන්නේ ඔවුන් තමන්ට පඩි වැඩි කළ එක ගැන අසතුටු වෙනවා කියන එක නෙමෙයි. කවුද ඒකට අකැමති? නමුත්, ඔවුන්ට ඒ වැඩි කළ මුදල මුදල් නෝට්ටු වලින් අතේ තියාගන්න අවශ්‍ය නැහැ. ඔවුන්ගේ ක්ෂණික වියදම් සඳහා පරණ වැටුප ප්‍රමාණවත්. ඒ නිසා කරන්නේ වැඩි වූ මුදල බැංකුවේ දමන එකයි. බැංකුවට කෙළින්ම ආවානම් බැංකුවේම තියන එකයි.

දැන් බැංකුවේ රුපියල් බිලියන 10ක අතිරික්තයක් තිබෙනවා. ඒ මුදල තිබෙන්නේ අර රාජ්‍ය සේවකයින්ගේ තැන්පතු වලයි. ඒ නිසා, පාඨකයෙකු විසින් නිවැරදිව පෙන්වා දී තිබෙන පරිදි, බැංකු වලට එම මුදල් වෙනුවෙන් පොලියක් ගෙවන්න වෙනවා. බැංකුවේ නිකම් තිබෙන සල්ලි වෙනුවෙන් බැංකුව විසින් පොලියක් ගෙවනවා කියා කියන්නේ අතින් කාලා හරක් බලනවා වගේ වැඩක්නේ. ඒ නිසා, බැංකුවට ඔය වැඩේ කරන්න බැහැ. ඔය රුපියල් බිලියන 10ක මුදල ණය විදිහට කාගේ හෝ ඇඟේ ගහන්නම වෙනවා.

දැන් ප්‍රශ්නය තිබෙන්නේ ණය ගන්න ඉල්ලුමක් නැති කමයි. අලුතෙන් රුපියල් බිලියන 10ක මුදලක් සංසරණයට එකතු වෙන්න කලින් ණය ඉල්ලුම සමතුලිත වෙලා තිබුණු නිසා දැන් ඊට වඩා අමතර ඉල්ලුමක් නැහැ. ඒ නිසා, අමතර ඉල්ලුමක් ඇති කරන්න වෙනවා. ඒක කරන්නේ කොහොමද?

අමතර ණය ඉල්ලුමක් ඇති කරන්න බැංකු වලට ණය පොලී අඩු කරන්න වෙනවා. කලින් 10%ක පොලියට ණය ගන්න අවශ්‍ය නොවූ යම් පිරිසක් පොලිය 9% වූ විට ණය ඉල්ලාගෙන එනවා. එවිට අර අමතර රුපියල් බිලියන 10ක මුදල හෝ එයින් කොටසක් ඒ අයට දෙන්න පුළුවන්. ඒ වගේම බැංකු වලට තැන්පතු පොලී අනුපාතික පහළ දමන්නත් පුළුවන්. එවිට එක පැත්තකින් දැනට තිබෙන තැන්පතු සඳහා ගෙවිය යුතු පොලී වියදම් පහළ යනවා. අනෙක් පැත්තෙන් ලැබෙන පොලිය අඩු නිසා පාරිභෝගිකයින්ගෙන් පිරිසක් තමන්ගේ තැන්පතු ඉවත් කර ගන්නවා. ඔය දෙයාකාරයෙන්ම අන්තිමට රටේ මුදල් ඉල්ලුම ඉහළ යනවා. ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිත වෙනවා. අර අමතර රුපියල් බිලියන 10ක මුදල බැංකු පද්ධතියෙන් එළියට යනවා.

ආර්ථික විද්‍යාව ඉගෙන ගන්නා සිසුන්ට වාණිජ බැංකු විසින් මුදල් මවන ආකාරය පැහැදිලි කිරීම සඳහා යොදා ගන්නා ඉතා සරල ආකෘතියක් තිබෙනවා. මෙය ප්‍රායෝගිකව ඒ ආකාරයෙන්ම "වැඩ කරන" ආකෘතියක් නෙමෙයි. එහෙත්, එම ආකෘතිය යොදා ගෙන මහ බැංකුව විසින් රටේ මුදල් සැපයුම පාලනය කරන ආකාරය පැහැදිලි කළ හැකියි.

මේ ආකෘතියේදී අපි උපකල්පන ගණනාවක් කරනවා. පළමු උපකල්පනය වන්නේ රටේ ණය ඉල්ලුමේ සීමාවක් නැහැ කියන එකයි. අරමුදල් තිබේනම් බැංකුවකට ඕනෑ තරම් ණය දෙන්න පුළුවන්. මෙය නිවැරදි උපකල්පනයක් නොවන බව අපි දන්නවා. නමුත්, ආකෘතිය වඩා සංකීර්ණ කර නොගැනීම සඳහා අපි දැනට ඒ බව අමතක කරමු. දෙවන උපකල්පනය වන්නේ කවුරු හෝ ණය ලෙස ලබා ගන්නා මුදල් සියල්ලම අනෙක් අතට නැවත බැංකු පද්ධතිය තුළට එනවා කියන එකයි. මේ උපකල්පන යටතේ මහ බැංකුව විසින් සංසරණයට එකතු කරන රුපියලක් කොපමණ ගුණනය වනවාද කියන එක අප‍ට ගණනය කළ හැකියි. එය තීරණය වන්නේ මහ බැංකුව විසින් නියම කරන ව්‍යවස්ථාපිත සංචිත අනුපාතය මතයි.

මේ ව්‍යවස්ථාපිත සංචිත අනුපාතය මගින් තීරණය වෙන්නේ වාණිජ බැංකු වලට තමන් විසින් එකතු කර ගන්නා තැන්පතු වලින් කොපමණ ප්‍රතිශතයක් නැවත ණය සේ නිකුත් කළ හැකිද කියන එකයි. බැංකු වල ව්‍යවස්ථාපිත සංචිත කියා කියන්නේ ණය සේ නිකුත් නොකර අනිවාර්යයෙන්ම මහ බැංකුවේ තැන්පතුවක් සේ තැබිය යුතු මුදලක්. එම මුදල සාමාන්‍යයෙන් බැංකුවේ තැන්පතු වල ප්‍රතිශතයක්. ණය සේ නිකුත් කළ හැක්කේ එම තැන්පතු මහ බැංකුවේ තැබීමෙන් පසු ඉතිරි වන අමතර මුදල හෝ එයින් කොටසක් පමණයි. මේ හරහා මහ බැංකුව විසින් වාණිජ බැංකු විසින් මුදල් ගුණනය කිරීමේ ක්‍රියාවලිය පාලනය කරනවා.

උදාහරණයක් විදිහට ව්‍යවස්ථාපිත සංචිත අනුපාතය 10%ක් කියා අපි හිතමු. ඒ කියන්නේ බැංකුවක තැන්පතු ප්‍රමාණය රුපියල් 100කින් ඉහළ ගියොත් එම මුදලෙන් ණය සේ නිකුත් කළ හැක්කේ රුපියල් 90ක් පමණයි. එම රුපියල් 90 නැවත තැන්පතුවක් සේ බැංකුවට පැමිණියොත් දෙවන වර ණය සේ නිකුත් කළ හැක්කේ රුපියල් 90*90% = 81ක් පමණයි. හැම චක්‍රයකදීම මුදල ටිකෙන් ටික අඩු වුනත් මේ වැඩේ වැල වගේ යනවා.

පළමු වටයේදී මහ බැංකුවේ හෝ රජයේ මැදිහත් වීමක්, එහෙමත් නැත්නම් වෙනත් බාහිර හේතුවක් නිසා වැඩි වූ රුපියල් 100

දෙවන වටයේදී ඒ රුපියල් 100 යොදාගෙන මවන රුපියල් 90

තුන් වන වටයේදී ඒ රුපියල් 90 යොදාගෙන මවන රුපියල් 81

හතර වන වටයේදී ඒ රුපියල් 81 යොදාගෙන මවන රුපියල් 81*90% = 72.90

....

ඔහොම වැල වගේ යනවා. වට්ටක්කා වගේම තමයි. අන්තිමේදී අර මුල් රුපියල් 100 රුපියල් කීයක් වෙනවද? ගුණෝත්තර ශ්‍රේණි ගැන දන්න කෙනෙකුට ඔය එකතුව පහසුවෙන් හොයා ගන්න පුළුවන්. කාට හෝ අවශ්‍යනම් අහන්න. මෙහි ගණිතය පෙන්වන්නම්. 

සමීකරණ පැත්තකින් තියමුකෝ. කාට වුනත් එක දෙයක් පැහැදිලි විය යුතුයි. ඒ තරමයි මේ එකතුව ව්‍යවස්ථාපිත සංචිත අනුපාතය මත හා ආරම්භක වටයේදී වැඩි වූ මුදල මත තීරණය වන දෙයක් බව. උදාහරණයක් විදිහට ව්‍යවස්ථාපිත සංචිත අනුපාතය 50%ක් කළොත් දෙවන වටයේදී මැවෙන්නේ රුපියල් 90ක් නෙමෙයි රුපියල් 50ක්. තෙවන වටයේදී මැවෙන්නේ රුපියල් 25ක් පමණයි. ඒ වගේම පළමු වටයේදී තැන්පතු ප්‍රමාණය රුපියල් 200කින් වැඩි වුනොත් ඉන් පසු වට වලදී මැවෙන මුදල් ප්‍රමාණයත් සමානුපාතිකව වැඩි වෙනවා.

මේ අනුව තවත් කරුණු කිහිපයක් හොඳින් පැහැදිලි වෙනවා.

- ව්‍යවස්ථාපිත සංචිත අනුපාතය නොවෙනස්ව තියෙද්දී මහ බැංකුව හා රජය එකතු වී සල්ලි අච්චු ගැසූ විට එසේ අච්චු ගැසූ මුදල් ප්‍රමාණයට වඩා වැඩියෙන් මුදල් සැපයුම ඉහළ යනවා.

- ව්‍යවස්ථාපිත සංචිත අනුපාතය නොවෙනස්ව තියෙද්දී මහ බැංකුව හා රජය එකතු වී සල්ලි අච්චු ගැසූ විට මුදල් සැපයුම ඉහළ යන්නේ එසේ අච්චු ගැසූ මුදල් ප්‍රමාණයට සමානුපාතිකවයි.

- ව්‍යවස්ථාපිත සංචිත අනුපාතය අඩු කිරීම මගින් සල්ලි අච්චු නොගසා රටේ මුදල් සැපයුම වැඩි කළ හැකියි. අවසන් ප්‍රතිඵලය සමානයි.

මහ බැංකුවකට මුදල් සැපයුමට බලපෑම් කළ හැකි තවත් ආකාර තිබුණත් මෙහි සඳහන් කළේ ප්‍රධානම ක්‍රම දෙකයි.

දැන් අපි මහේෂ්ගේ ප්‍රශ්නයට එමු.

"ඉකොන් කියන විදියට අපි හිතමුකෝ වානිජ බැන්කු තමන්ට ලැබෙන සියලුම තැම්පතු ( අපි හිතමුකෝ ස්තාවර තැම්පතු සහ ලමා ගිනුම් වැනි ආපසු ලබා ගැනීමේ අඩු සම්බාවිතාවක් තියෙන තැම්පතු කියලා) වලින් 90% ක් නය විදියට දෙන්න සුදානමින් ඉන්නවා කියලා. ඒත් රටේ මිනිස්සුන්ගෙන් නය වලට ඉල්ලුමක් නැති නම් ඒ සල්ලි වලට බැන්කු මොනවද කරන්නෙ? අපි හිතමුකෝ ලක්ශ 100 ක් තැම්පතු තියෙනවා එකෙන් ලක්ශ 90 නය දෙන්න පුලුවන්. ඒත් නය ගන්නේ ලක්ශ 20 විතරයි නම් ඉතුරු ලක්ශ 70 ට බැන්කුව මොකද කරන්නේ?"

ඇත්තනේ! පොතේ තියෙන්නේ ඔය උඩින් කියපු කතාව තමයි. ඒ නිසා, විභාගයකට ලියන කෙනෙක් වැඩි පණ්ඩිතකම් නොකර ඒ කතාව කට පාඩම් කරගෙන ලිවුවොත් ලකුණු ටික හම්බ වෙයි. හැබැයි ඔය කතාවේ කියන ආකාරයට රටේ ණය වලට ඉල්ලුමක් නැත්නම් වට්ටක්කා හැදෙන්නේ කොහොමද?

පහසු පිළිතුරක් අවශ්‍යනම් උඩින්ම ලියලා තිබෙනවා. විසඳුම සරලයි. කරන්න තියෙන්නේ පොලී අනුපාතික පහළ දමන එකයි. එතකොට නැති ණය ඉල්ලුම හැදෙනවා. බොහෝ වෙලාවට ඇත්තටම වෙන්නෙත් ඕක තමයි. 

හැබැයි ඔය ආකාරයට පොලී අනුපාතික අඩු වී අවශ්‍ය තරම් ණය ඉල්ලුමක් ඇති නොවන තත්ත්වයන්ද තියෙනවා. දැන් ලංකාවේ තියෙන්නේත් ඒ වගේ තත්ත්වයක්. ඒ ඇයි කියා මම පැහැදිලි කරන්නම්. මේ කියන්න යන ටික පාඨ ග්‍රන්ථ වල තිබෙන මූලික කරුණු නෙමෙයි.

කාට හෝ ණයක් දෙන එකේ අවදානම ගැන අමුතුවෙන් කියන්න අවශ්‍ය නැහැනේ. පොලියක් බලාගෙන ණය දුන්නත් පොලිය තියා දුන් මුල් මුදලවත් ආපසු නොලැබෙන අවස්ථා එමටයි. මෙය වාණිජ බැංකු විසින් මුහුණ දෙන ලොකුම අවදානමයි. පෙර ලිපි වල විස්තර කළ ද්‍රවශීලතා අවදානමත් ලොකු අවදානමක් වුණත් ණය ආපසු නොලැබීමේ අවදානමට සාපේක්ෂව ද්වීතියිකයි.

අපි හිතමු මෙලෙස ණය ආපසු නොලැබීමේ අවදානම 1%ක් කියා. ඒ කියන්නේ රුපියල් ලක්ෂය බැගින් සිය දෙනෙකුට ණය දුන්නොත් එයින් කවුරු හෝ කෙනෙක් පොල්ල තියනවා. ඒ නිසා, මේ ණය ආපසු නොලැබීමේ අවදානම වෙනුවෙන් පමණක් බැංකුවට 1%කට මඳක් වැඩි පොලියක් අය කරන්න වෙනවා. එක්කෙනෙක්ට දුන් රුපියල් ලක්ෂය නැති වුවත් ඉතිරි 99 දෙනාගෙන් අමතර රුපියල් දාහ බැගින් (හරියටමනම් පාඩුව පියවගන්නනම් රුපියල් 1010.10ක් බැගින්) ඇවිත් නිසා අවුලක් නැහැ. අනෙක් අවදානම් වෙනුවෙනුත් ඔය වගේ යම් පොලියක් එකතු කරන්න වෙනවා.

දැන් මේ වෙලාව ගැන හිතමුකෝ. කෝවිඩ් ඉවරවෙන දවසක් පෙනෙන්න නැහැ. ආර්ථිකය නැවත හිස ඔසොවන දවසක් පැහැදිලිව පෙනෙන්න නැහැ. ඔය වගේ තත්ත්වයක් යටතේ බැංකුවකින් ණයක් ගන්නා කෙනෙකුට ඒ ණය ආපසු ගෙවාගන්න බැරි වෙන්න සැලකිය යුතු ඉඩක් තිබෙනවා. අපි කියමු මේ අවදානම 5%ක් කියලා. ඒ කියන්නේ ඒ අවදානම වෙනුවෙන් පමණක් අඩු වශයෙන් 5%ක පොලියක් අය කරන්න වෙනවා. ඊට වඩා අඩු පොලියකට ණය දෙනවා කියන්නේ දැන දැන කිඹුල් කටකට පනිනවා වගේ වැඩක්. වෙනත් විදිහකින් කිවොත් වාණිජ බැංකුවකට අනිවාර්ය පාඩුවක් නොලබා ණයක් දිය හැකි අවම පොලියක් තිබෙනවා.

මේ විදිහට වාණිජ බැංකුවකට අනිවාර්ය පාඩුවක් නොලබා ණයක් දිය හැකි අවම පොලියට ණය දුන්නත් ණය ගන්න රටේ ඉල්ලුමක් නැත්නම් මොකද කරන්නේ? දැන් අර මම මුලින් කියපු විසඳුම වැඩ කරන්නේ නැහැ. බැංකු වලට සල්ලි එනවා. ඒත් මළ වදේ ඒ සල්ලි වලට කරන්න දෙයක් නැහැ. දෙන්න හැදුවට කවුරුවත් ණය ගන්නේ නැහැ. 

මේ වගේ තත්ත්වයක් යටතේ ණය පොලිය තවත් අඩු කිරීමේ හැකියාවක් නැති නිසා බැංකු විසින් කරන්න ඉඩ තිබෙන්නේ තැන්පතු පොලිය අඩු කරන එකයි. එවිට, බැංකුවෙන් තැන්පතු ඉවත් වෙනවා. අලුත් තැන්පතු එන එක නවතිනවා. රටේ මුදල් ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිත වෙනවා. බැංකුවේ තත්ත්වයත් සමතුලිත වෙනවා. නමුත්, අර පොතේ හැටියට සිදු විය යුතු, බොහෝ විට ඇත්තටමත් සිදුවෙන මුදල් ගුණනය වීම කියන එක වෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, රජය හෝ මහ බැංකුව විසින් අපේක්ෂා කළ ප්‍රතිඵලය එලෙසම දකින්න ලැබෙන්නේ නැහැ.

අදට ඔය ඇති. ප්‍රශ්න තිබේනම් අහන්න.

මුදල් මවන්නේ කොහොමද?

මේ ලිපිය පෙර ලිපියට සම්බන්ධයි. එහි දෙවන කොටසක් කියා කියන්න පුළුවන්. ඒ නිසා, කරුණාකර පෙර ලිපිය කියෙවුවේ නැත්නම් එය මුලින් කියවා එන්න නැත්නම් අගක් මුලක් නොතේරෙන්න පුළුවන්. 

අපේ සල්ලි හා බැංකුවේ සල්ලි

මුලින්ම එම ලිපිය පළ  කිරීමෙන් පසුව පාඨකයෙකු විසින් ඇසූ ප්‍රශ්නයක් සහ එයට ලබා දුන් පිළිතුර මෙහි නැවත පළ කරන්නම්. මම හිතන්නේ ඉදිරියට යාම සඳහා එම ප්‍රශ්නය වගේම පිළිතුරත් වැදගත්.

"ඒබීසීඩී උසස් අධ්‍යාපන ආයතනය මහජන බැංකුවේ නැතුව සම්පත් බැංකුවේ අර ලක්ශ දහය තැන්පත් කලා නම් මොකද වෙන්නෙ? එතකොට චන්ද්‍රානි ලක්ශ දහයක් ණය ඉල්ලං මහජන බැංකුවට එනකොට මහජන බැංකුව සම්පත් බැංකුවෙන් ඒක ණයක් හැටියට ගන්නවද?"

ඔබ අසා තිබෙන්නේ තර්කානුකූලව ඊළඟට ඇසිය යුතු ප්‍රශ්නයක්. කෙටි පිළිතුර, ඔව්.

පැහැදිලි කිරීමේ පහසුව සඳහා මහජන බැංකුව පමණක් යොදාගත්තත් ඇත්තටම මේ වැඩේට බැංකු පද්ධතියම සම්බන්ධයි. ඒ වගේම දවසකට මේ වගේ දේවල් වෙන්නේ එකක් නෙමෙයිනේ. විශාල ප්‍රමාණයක් ඔය වගේම සිද්ධි වෙනවා. එක සිද්ධියක් තනිව ගත්තහම මහජන බැංකුවට සම්පත් බැංකුවෙන් ණයක් ගන්න වෙනවා. වෙනත් සිද්ධියකදී සම්පත් බැංකුවට මහජන බැංකුවෙන් ණයක් ගන්න වෙනවා. එහෙම නැත්නම් ඔය බැංකු දෙකටම ලංකා බැංකුවෙන් ණයක් ගන්න වෙනවා.

වැදගත් කරුණ වන්නේ කවර හෝ බැංකුවකින් ණය ලෙස එළියට යන මුදල් තව කවර හෝ බැංකුවකට තැන්පතු ලෙස ආපසු ලැබෙනවා. ඒ වගේම, කවර හෝ බැංකුවකින් ණයක් නිකුත් කළ විට වෙනත් කවර හෝ බැංකුවකට එම මුදල තැන්පතුවක් ලෙස ආපසු එනවා. ඒ නිසා, මහජන බැංකුව වගේ නිශ්චිත බැංකුවක් ගත්තොත් එම බැංකුවෙන් ආපසු ගන්නා තැන්පතු සම්පත් බැංකුවේ තැන්පත් කෙරෙනවා වගේම එහි අනික් පැත්තත් සිදු වී සෑහෙන තරමකින් සමතුලිත වීමක් වෙනවා. හරියටම සමතුලිත වෙන්නේ නැහැ තමයි.

අවසානයේදී මහජන බැංකුවේ මුදල් තැන්පතු කිරීම්, ආපසු ගැනීම්, ණය දීම්, ණය ආපසු ලැබීම් ආදිය හේතුවෙන් කිසියම් සුළු මුදලක් පමණක් ඉතිරි වුනොත් එය ඊළඟ දවස වෙනුවෙන් තියා ගන්න පුළුවන්. සුළු අඩුවක් වුනොත් එය බැංකුවේ තිබෙන අමතර අරමුදල් වලින් පියවා ගන්න පුළුවන්. නමුත්, එම හිඟය වැඩිනම් වෙනත් බැංකුවකින්, ඔබ කියන පරිදි සම්පත් බැංකුවෙන් දෛනික පදනම මත ණයක් ගන්න වෙනවා. ඒ වගේම, දවස අවසානයේදී සැලකිය යුතු මුදලක් ඉතිරි වුනොත් එය වෙනත් වාණිජ බැංකුවකට දෛනික පදනමින් ණයක් විදිහට දෙන්න පුළුවන්.

මේ වැඩේ වෙන්නේ බැංකු වලින් එළියට යන සල්ලි ප්‍රමාණයට සමාන මුදලක් නැවතත් කවර හෝ බැංකුවකට ආවොත්නේ. එහෙම එනවා කියන්නේ රටේ මුදල් ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිතයි.

සිංහල අවුරුදු කාලය වගේ විශේෂ අවස්ථාවක් ගත්තොත් අදාළ සතියේ බැංකු වලින් එළියට යන මුදල් සතියක් පමණ යන තුරු බැංකු පද්ධතියට නැවත ආපහු එන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, සමස්තයක් ලෙස බැංකු පද්ධතියට ද්‍රවශීලතා හිඟයකට මුහුණ දෙන්න වෙනවා. එක බැංකුවක අඩුව පියවන්න වෙනත් බැංකුවක් නැහැ. ඒ වගේ අවස්ථාවක මහ බැංකුවට තාවකාලිකව මුදල් සැපයුම වැඩි කරන්න වෙනවා.

කෝවිඩ් නිසා සිදු වී තිබෙන්නේ සිංහල අවුරුදු කාලයේ දින කිහිපයකට ඇති වනවා වගේ තත්ත්වයක් මාස ගණනක්ම අල්ලා සිටීමයි. මිනිස්සු සල්ලි ආපසු ගන්න තරමට සල්ලි නැවත බැංකු වල තැන්පත් කරන්නේ නැහැ. ඒ වගේම, ණය වාරික ගෙවීම කල් දැමීම නිසා මුදල් අපේක්ෂා කළ පරිදි බැංකු වලට එන්නේ නැහැ. මේ අඩුව පුරවන්න මුදල් සැපයුම වැඩි කළ යුතුයි.

හැබැයි දැන් වෙලා තිබෙන්නේ අවශ්‍ය ප්‍රමාණයටත් වඩා මුදල් සැපයුම වැඩි කිරීමක්. ඒ නිසා, බැංකු වල රුපියල් බිලියන ගණනක් ගොඩ ගැහිලා. ආණ්ඩුව විසින් මහ බැංකුවට සල්ලි අච්චු ගහන්න බල කිරීම මත හෝ මහ බැංකුව කැමැත්තෙන්ම එසේ කිරීම නිසා. පසුගිය සතිය අවසානයේ රුපියල් බිලියන 118ක අතිරික්තයක්. ඔය වගේ සමස්ත අතිරික්තයක් බැංකු පද්ධතිය ඇතුළේ තිබෙන විට එක් බැංකුවකට තවත් බැංකුවකින් ණය ගන්න අවශ්‍ය වෙන්න ඉතාම අඩු ඉඩකඩක් තියෙන්නේ. හැම බැංකුවක් සතුවම වගේ වැඩිපුර මුදල් තිබෙනවා. ඒ නිසා, බැංකු වලට ණය විදිහට ඔය සල්ලි කාට හෝ තල්ලු කරන්න වෙනවා. මේ වෙද්දී ලංකාවේ බැංකු විසින් කරමින් ඉන්නේ ඒකයි.

ඉහත ප්‍රශ්නයට ලබා දුන් පිළිතුර අවසන්. මේ ලිපිය පළ කරන්නේ පාඨකයින් විසින් අසා තිබෙන තවත් ප්‍රශ්න දෙකකට පිළිතුරු සපයන්නයි. ප්‍රශ්න අසා තිබෙන පාඨකයින් දෙදෙනා එක් අයෙකුම නොවේය යන්න මගේ උපකල්පනයයි. එම ප්‍රශ්න වලට වෙනම පිළිතුරු නොදී මෙසේ ලිපියකින් ප්‍රතිචාර දක්වන්නේ ප්‍රශ්න දෙකම එකිනෙකට සම්බන්ධ නිසයි. ප්‍රශ්න දෙකක් කියා කිවුවත් ප්‍රශ්න ගණනාවක් සහිත ප්‍රතිචාර දෙකක්.

"රටේ සංසරණය වෙන මුදල් ප්‍රමාණය තීරණය කරන්නේ කවුද? කොහොමද ?

උදා. මහජන බැංකුව රත්නසේකරට දෙන දෙවෙනි ලක්ශ 10 එහෙම මවලා දෙන්න පුලුවන් කියලා තීරණය කරේ කොහොමද?"

"ස්තුතියි ඉකොනෝ කොමෙන්ටුවට පොස්ටුවක් දමාම පැහැදිලි කරාට. ඒ වගේම මට තව ගැටළුවක් ආවා මේක කියවද්දී. ඒ තමයි දැන් බැංකුවට තැන්පතුවක් ලෙස තිබෙන්නේ ලක්ෂ 10 යි. එතකොට ඒක තව කෙනෙක්ට ණයක් විදියට දෙන්න පුළුවන්. ඒ උනාට ආයේ තවත් කෙනෙක්ට ලක්ෂ 10 ක ණයක් දෙන්නේ කොහොමද? මොකද එහෙම දෙන එක නිවැරදි නැහැනි. මොකද එහෙම දෙන්න පුළුවන් මුදලක් ඇත්තටම නැහැ. එහෙම කරන්න පුළුවන් තමයි ඉකොනෝ කියලා තියෙන විදියට ප්‍රායෝගිකව. ඒත් එහෙම කරන එක නිත්‍යානුකූල කරලා තියෙන්නේ ඇයි? මූල්‍ය ආයතනයටත් රිස්ක් එකක් නැද්ද ඒකෙන්?"

මේ වගේ ප්‍රශ්න මතු වීම ඉතාම සාධාරණයිනේ. හරිනම් මේවා පාසැල් වල ඉගැන්විය යුතු දේවල්. තේරුම් ගන්න උපාධි අවශ්‍ය වෙන්නේ නැහැ. මේ වගේ දේවල් බොහෝ දෙනෙක් නොදැන සිටීමෙන් ඒ ක්‍රියාවලීන් ගැන අවබෝධයක් තිබෙන අයට එසේ නොදන්නා අයව පාලනය කිරීමේ ඉඩක් ලැබෙනවා. මම මේ ප්‍රශ්න වලට ගැලපෙන පිළිවෙලට පිළිතුරු දෙන්නම්.

"මහජන බැංකුව රත්නසේකරට දෙන දෙවෙනි ලක්ෂ 10 එහෙම මවලා දෙන්න පුලුවන් කියලා තීරණය කරේ කොහොමද?"

මම මුල් ලිපියේ මේ ක්‍රියාදාමය පැහැදිලි කර තිබෙන ආකාරය නිවැරදි වුවත් එසේ පැහැදිලි කර තිබෙන්නේ ආර්ථික විද්‍යා පාඨ ග්‍රන්ථයක මේ ක්‍රියාවලිය පැහැදිලි කරන සම්මත ආකාරයට නෙමෙයි. මම පටන් ගත්තේ ප්‍රශ්නය ඇසූ පාඨකයා සිතන තැන සිටයි. මේ ප්‍රශ්න මේ ආකාරයට මතු වන්නේ මා මුල් ප්‍රශ්නය පැහැදිලි කළ ආකාරය හේතුවෙනුයි. සම්මත ක්‍රමයට පැහැදිලි කළානම් බොහෝ විට මෙවැනි ප්‍රශ්න මතු වන්නේ නැහැ. 

ඒ එම ප්‍රශ්න නැති නිසා නෙමෙයි. සාමාන්‍ය පැහැදිලි කිරීමේදී ඒ ප්‍රශ්න සැඟවෙන නිසා. ඒ නිසා, කවුරු හෝ අමතර ප්‍රශ්නයක් ඇහුවත් කෙනෙකුට ඉතා පහසුවෙන් ඇඟ බේරා ගන්නා ගිරා පිළිතුරක් දෙන්න පුළුවන්. නමුත්, මට අවශ්‍ය වුනේ එවැන්නක් නොකර මේ සිද්ධි දාමය ඇතුළේ තිබෙන මූලධර්ම මොනවාද කියා ඒත්තු ගන්නන්නයි. මේ ප්‍රශ්න මතු වී තිබීමෙන් පෙනෙන්නේ මේ කරුණේදී මා සාර්ථක බවයි.

මේ ප්‍රශ්න දෙකෙන්ම පැහැදිලි වෙන්නේ මහජන බැංකුව විසින් දෙවන ලක්ෂ දහය ණය ලෙස ලබා දීම මොකක් හෝ වැරැද්දක් සේ පෙනෙන බවයි. "ඒ තමයි සාමාන්‍යයෙන් බැංකු කටයුතු සිදු වෙන විදිහ" වැනි ඇඟ බේරාගත හැකි පහසු පිළිතුරක් දෙන්න මම කැමති නැහැ.

පළමුව, වාණිජ බැංකුවක ප්‍රධාන ව්‍යාපාරික කාර්යය වන්නේ තැන්පතුකරුවන්ගේ තැන්පතු මුදල් සේප්පුවක දමා ආරක්ෂා කර දීම නෙමෙයි. බැංකු විසින් ආදායම් උපයන්නේ පොලියක් අය කර ණය දීම මගිනුයි. තැන්පතු කියන්නේ එසේ ණය ලෙස ලබා දීම සඳහා අරමුදල් හොයා ගන්නා ක්‍රමයක්.

මගේ මුල් පැහැදිලි කිරීම අනුව මහජන බැංකුව විසින් දෙවන ලක්ෂ දහය ණය ලෙස ලබා දෙන අවස්ථාව දක්වාම රටේ සෑම මුදල් නෝට්ටුවකටම කිසියම් "අයිතිකාරයෙක්" ඉන්නවා. මේ තත්ත්වය අපිට පහසුවෙන් මනසින් මවා ගත හැකි තත්ත්වයක්. ඒ නිසා, බැංකුවේ තිබෙන තැන්පතු සමරදිවාකරගේ මුදල්, රාමලිංගම්ගේ මුදල්, ෆර්සානාගේ මුදල් ආදී ලෙස වෙන් කළ හැකියි. වැඩේ අවුල් වෙන්නේ දෙවන ලක්ෂ දහය ලබා දීමෙන් පසුවයි. 

නමුත්, ඇත්තටම වාණිජ බැංකුවක් ඔය විදිහට සල්ලි ලේබල් කරන්නේ නැහැනේ. ඔවුන් කරන්නේ තැන්පතු සේ ලැබෙන මුදල් සියල්ල එකම "පෙට්ටියකට" දමන එකයි. ඒ පෙට්ටියෙන් රුපියල් පන්දාහක් අරගෙන එය සමරදිවාකරගේද, රාමලිංගම්ගේද, නැත්නම් ෆර්සානාගේද කියා හොයන්න බැහැ. බැරි නැති වුනත් බැංකුවක් එසේ කරන්නේ නැහැ. එසේ නොකිරීම වැරැද්දක්ද කියන එක පසුව සාකච්ඡා කරමු.

නැවත ණය නිකුත් කරන කොටත් ඔය පෙට්ටියෙන් මුදල් අරගෙන දෙනවා මිසක් ඒ දෙන්නේ සමරදිවාකරගේ මුදල්ද, රාමලිංගම්ගේ මුදල්ද, ෆර්සානාගේ මුදල්ද කියා හොයන්න බැංකුව මහන්සි වෙන්නේ නැහැ. බැංකුවේ මුදල් තිබේනම් ණය ලෙස නිකුත් කරනවා. එපමණයි. ඒ නිසා, චන්ද්‍රානිට ණයට දුන්නේ සමරදිවාකරගේ සල්ලි කියා මම කිවුවත් බැංකුව කොහේවත් එහෙම සටහන් කරගෙන නැහැ. තමන්ට ලැබුනේ සමරදිවාකරගේ තැන්පතු මුදල් බව චන්ද්‍රානි නොදන්නවා වගේම චන්ද්‍රානිට ණයට දුන්නේ සමරදිවාකරගේ මුදල් බව අඩු ගානේ බැංකුවවත් දන්නේ නැහැ.

චන්ද්‍රානි විසින් රුපියල් ලක්ෂ දහයක ණය මුදල ලබාගෙන අනික් අතට ඒබීසීඩී උසස් අධ්‍යාපන ආයතනයේ ගිණුමේ තැන්පත් කළ නිසා එසේ තැන්පත් කළේ ණයට ගත් සල්ලිම බව අපි දන්නවා. එහෙත්, බැංකුව ඒ බව කොහේවත් වාර්තා කර ගන්නේ නැහැ. ඒ වගේම, මේ අවස්ථාවේ අපට මේ ණය මුදල හා තැන්පතුව එකිනෙක හා පාහන්න හැකි වුවත් බොහෝ විට එවැන්නක් කරන්න අමාරුයි. උදාහරණයක් විදිහට චන්ද්‍රානි විසින් එවෙලේම මුදල් තැන්පත් නොකර ගෙදර යාමෙන් පසුව ඇගේ දරුවා විසින් මහජන බැංකුවේ වෙනත් ශාඛාවකින් ඒබීසීඩී උසස් අධ්‍යාපන ආයතනයේ ගිණුමට මුදල් බැර කළොත් ඒ සල්ලි බැංකුවෙන් ණයට දුන් සල්ලිම බව තහවුරු කරන්න අමාරුයි. මේ වැඩේට රටේ බැංකු පද්ධතියම සම්බන්ධ වන නිසා වැඩේ කරන්නම බැරි තරම්.

එයින් අදහස් වෙන්නේ කුමක්ද? මහජන බැංකුවේ පැත්තෙන් බැලූ විට මුලින් සමරදිවාකර විසින් තැන්පත් කළ රුපියල් ලක්ෂ දහයක මුදල වගේම දෙවනුව චන්ද්‍රානි විසින් ඒබීසීඩී උසස් අධ්‍යාපන ආයතනයේ ගිණුමේ තැන්පත් කළ රුපියල් ලක්ෂ දහයක මුදලත් එක සමාන තැන්පතු දෙකක්. ඒ දෙක එකක්මද දෙකක්ද කියන එක බැංකුවට හොයා ගන්න බැහැ. බැංකුව විසින් කරන්නේ තැන්පතු ලෙස ලැබෙන මුදල් ණය සේ ලබා දෙන එක පමණයි. එසේ ලබා දෙන ණය නැවත තැන්පතු සේ බැංකු පද්ධතිය ඇතුළටම එන එක ස්වභාවිකවම වෙන දෙයක්. එහෙම නැතුව බැංකු විසින් කරන "වැරැද්දක්" නෙමෙයි.

වැරැද්දක් නෙමෙයි කියා මම කිවුවත් තර්කානුකූලව මෙහි අවුලක් තිබෙන බව පේනවනේ. ගොඩක් වෙලාවට කියවන කෙනෙකුට අවුලක් දැනුනත් අහන්න අවශ්‍ය ප්‍රශ්නය එක පාරටම ඔළුවට එන එකක් නැහැ. ඒ නිසා, මමම ප්‍රශ්නය පැහැදිලි කරන්නම්.

අපි අපේ මුල් උදාහරණයට ගියොත්, මම කියපු කතාව ඔය විදිහටම සිද්ධ වෙනවානම් බැංකුවකට එකම රුපියල් ලක්ෂ දහය අනන්ත වාරයක් ණය ලෙස නිකුත් කළ හැකියිනේ. එහෙම වෙනවානම් අනිවාර්යයෙන්ම එහි අවුලක් තිබිය යුතුයිනේ.

දැනට අපි මහ බැංකුව හා සියලුම බැංකු නියාමන නීති අමතක කරමු. ඒ කිසිවක් නැතත් ඉහත කී ආකාරයේ දෙයක් වෙන්නේ නැහැ. එයට හේතුව වෙනත් ඕනෑම ව්‍යාපාරයක් කරන කෙනෙක් වගේම බැංකු ව්‍යාපාරයක් කරන කෙනෙකුත් අවදානම් ගන්නවා වුවත් අසීමිත ලෙස අවදානම් ගන්නේ නැහැ. බැංකුවේ පැත්තෙන් ගත් විට අවදානම ආරම්භ වන්නේ දෙවන වරට රත්නසේකරට ලක්ෂ දහයක් ණයට දෙන අවස්ථාවේදී නෙමෙයි. පළමු වරට චන්ද්‍රානිට ලක්ෂ දහය ණයට දෙන විටත් ඒ අවදානමම තිබෙනවා.

මුදල් මැවීම අමතක කරමු. මහජන බැංකුව විසින් චන්ද්‍රානිට ණයට දෙන්නේ සමරදිවාකරගේ තැන්පතු මුදල්. එසේ එම මුදල් ණයට දුන් පසු සමරදිවාකර බැංකුවට පැමිණ තමන්ගේ තැන්පතු මුදල් ආපසු ඉල්ලුවොත් මහජන බැංකුව මොකද කරන්නේ? සල්ලි නොදී ඉන්න බැහැනේ. බැහැ කිවුවොත් බැංකුව බංකොලොත් වෙනවා.

අනිවාර්යයයෙන්ම මෙහි අවදානමක් තිබෙනවා. ඒ අවදානම ගන්නේ නැත්නම් වාණිජ බැංකුවකට ණය දෙන්නම බැහැ. ඒ කියන්නේ වාණිජ බැංකු ව්‍යාපාරයට පවතින්නම බැහැ. වාණිජ බැංකු විසින් කරන්නේ දක්ෂ ලෙස මේ අවදානම කළමනාකරණය කරන එකයි. එසේ කර ගන්න බැරි බැංකු බංකොලොත් වී වැසී යනවා. 

වාණිජ බැංකු පවතින තාක් කල් මුදල් මැවීම කියන එකත් ස්වභාවිකවම සිදු වෙනවා. එය සැලසුම් කර කරන දෙයක් නෙමෙයි. නමුත්, මගේ මුල් උදාහරණයේදී මෙන් බැංකුවකට රුපියල් ලක්ෂ දහයක් තැන්පතු සේ ලැබුණු විට බැංකුව විසින් එම මුළු මුදලම නැවත ණය සේ නිකුත් කරන්නේ නැහැ. එසේ නිකුත් කරන්නේ එම මුදල් වලින් යම් කොටසක් පමණයි. එම කොටස කොපමණද කියන එක එක් එක් බැංකුවේ තීරණයක්. එය තීරණය වන්නේ එක් එක් බැංකුව විසින් ගන්නා අවදානම මතයි.

බැංකුවක තැන්පතුකරුවන් විසින් ඕනෑම වෙලාවක තමන්ගේ තැන්පතු ආපසු ඉල්ලා සිටිය හැකි බවත්, එසේ ඉල්ලූ විට ආපසු දිය යුතු බවත් බැංකු දන්නවා. ඒ එක්කම හැම තැන්පතුකරුවෙක්ම එක වර තමන්ගේ මුදල් ආපසු ගන්නේ නැති බවත් බැංකු දන්නවා. 

කිසියම් නිශ්චිත දවසක තැන්පතු සේ ආපසු ඉල්ලන මුදල් ප්‍රමාණය ගැන දළ අදහසක් බැංකුවකට තිබෙනවා. ඒ නිසා, හැම විටම බැංකුවක් විසින් ණය සේ අරමුදල් නිකුත් කරන්නේ තැන්පතු ආපසු ගෙවීම සඳහා කිසියම් මුදල් ප්‍රමාණයක් අතේ තියාගෙනයි. මුල් උදාහරණයට නැවත පැමිණියහොත් මහජන බැංකුව විසින් කිසි විටකටත් සමරදිවාකරගේ රුපියල් ලක්ෂ දහයක මුදලම චන්ද්‍රානිට දෙන්නේ නැහැ. එසේ දෙන්නේ රුපියල් ලක්ෂ අටක් හෝ නවයක් වැනි අඩු මුදලක්. ඒ නිසා, චන්ද්‍රානි විසින් නැවත ඒබීසීඩී උසස් අධ්‍යාපන ආයතනයේ ගිණුමේ තැන්පත් කරන්නේ රුපියල් ලක්ෂ අටක් හෝ නවයක් වැනි අඩු මුදලක්. අපි මේ මුදල ලක්ෂ අටක් කියා කියමු. සමරදිවාකර ඔහුගේ තැන්පතු ආපසු ගන්න ආවොත් දෙන්න මහජන බැංකුව විසින් ඉතුරු ලක්ෂ දෙක තියා ගන්නවා.

දැන් දෙවන වටයේදී රත්නසේකර ණය ඉල්ලාගෙන බැංකුවට එනවා. බැංකුවේ ලක්ෂ දහයක් තියෙනවා තමයි. නමුත්, එයින් ලක්ෂ දෙකක් තියාගෙන ඉන්නේ සමරදිවාකර ඔහුගේ තැන්පතු ආපසු ගන්න ආවොත් ආපසු දෙන්නයි. ඒ නිසා, ඒ සල්ලි රත්නසේකරට ණයට දෙන්න බැහැ. එහෙමනම්, ඒබීසීඩී උසස් අධ්‍යාපන ආයතනයේ ගිණුමේ තිබෙන ලක්ෂ අටක මුදල රත්නසේකරට දෙන්න පුළුවන්ද? 

එසේ කළත් කලින් ප්‍රශ්නයම එනවනේ. ඒබීසීඩී උසස් අධ්‍යාපන ආයතනය සල්ලි ආපහු ගන්න ආවොත් මොකද වෙන්නේ?

මහජන බැංකුවට ඒබීසීඩී උසස් අධ්‍යාපන ආයතනයේ ගිණුමේ තිබෙන ලක්ෂ අටක මුදල මුළුමනින්ම රත්නසේකරට දෙන්න පුළුවන්කමක් නැහැ. එහි අවදානමක් තිබෙනවා. ඒ නිසා, මහජන බැංකුව විසින් දෙවන වටයේදී ණය නිකුත් කරන්නේ ඒ අවදානම වෙනුවෙන්ද යම් මුදලක් ඉතිරි කර ගෙනයි. අපි කියමු මේ මුදලත් ලක්ෂ දෙකක් කියා. ඒ කියන්නේ, රත්නසේකරට ණය ලෙස දෙන්නේ රුපියල් ලක්ෂ හයක් පමණයි. ඔහු නැවත ඒබීසීඩී උසස් අධ්‍යාපන ආයතනයේ ගිණුමේ තැන්පත් කරන්නේත් ලක්ෂ හයක් පමණයි. 

මෙහිදීත් මුල් අවස්ථාවේදී වගේම මුදල් මැවීමක් සිදු වී තිබෙනවා. එය ඉතාම පැහැදිලියිනේ. නමුත්, එක් වටයකදී අලුතෙන් මැවෙන මුදල් ප්‍රමාණය ආරම්භක තැන්පතුවට සාපේක්ෂව අඩු මුදලක්. ඒ නිසා, වාණිජ බැංකුවකට එකම රුපියල් ලක්ෂ දහය අනන්ත වාරයක් ගුණනය කරන්න බැහැ. වාණිජ බැංකුවකට මැවිය හැකි මුදල් ප්‍රමාණය යම් නිශ්චිත සීමාවකට ඇවිත් නවතිනවා. මේ සීමාව තීරණය වෙන්නේ එක් එක් වාණිජ බැංකුව විසින් ගන්නා අවදානම මතයි.

දැන් ඔබට එක දෙයක් පැහැදිලි විය යුතුයි. කිසියම් බැංකුවක තැන්පතුකරුවන් සියලුම දෙනා එකවර තමන්ගේ තැන්පතු මුදල් ආපසු ඉල්ලා සිටියොත් එම මුදල් ආපසු ගෙවීමේ හැකියාවක් කිසිදු බැංකුවකට නැහැ. එසේ ඉල්ලා සිටියහොත් ඕනෑම ශක්තිමත් බැංකුවක් කඩා වැටෙනවා. 

හැබැයි මෙය පුදුම විය යුතු භයානක තත්ත්වයක් නෙමෙයි. මේ වගේ අවදානමක් ඕනෑම දෙයක තිබෙනවා. රෝහලක ඖෂධ ගබඩා කර තබා ගන්නේ සාමාන්‍යයෙන් පැමිනෙනු ඇතැයි සිතිය හැකි රෝගීන් ප්‍රමාණය ගැන සලකලයි. ඇඳන් ප්‍රමාණය, වාට්ටු ප්‍රමාණය, වෛද්‍යවරුන් හා හෙදියන් ප්‍රමාණය ආදිය තීරණය කරන්නේත් එවැනි පදනමක සිටයි. කෝවිඩ් වැනි තත්ත්වයක් නිසා එකවර විශාල රෝගීන් ප්‍රමාණයක් රෝහල්ගත වුවහොත් ඖෂධ හා ඇඳන් හිඟයක් ඇති වීම නොවැලැක්විය හැකියි. ඒ හේතුව නිසා, රෝහල් පහසුකම් සාමාන්‍ය අවශ්‍යතාව මෙන් දහ ගුණයක් දක්වා පුළුල් කර දිගින් දිගටම පවත්වා ගැනීම කාර්යක්ෂමයි කියා කියන්න බැහැ. නමුත්, එසේ නොකිරීමේ අවදානමක් තිබෙනවා.

පාලමක් සැලසුම් කරද්දී ඒ මතින් එකවර ගමන් කරන්නට ඉඩ තිබෙන පුද්ගලයින් ප්‍රමාණය හා ඔවුන් පා තබන රටාව පිළිබඳව පූර්ව උපකල්පන කරනවා. ඒ පූර්ව උපකල්පන ඉක්මවා යන තත්ත්වයකදී පාලම ඔරොත්තු නොදෙන්න පුළුවන්.

අපි තවමත් බැංකු නියාමනය ගැන කතා කළේ නැහැනේ. මහ බැංකු හා බැංකු නියාමනය සාපේක්ෂව අලුත් සංකල්ප. වාණිජ බැංකු සංකල්පය ඊට වඩා ගොඩක් පරණයි. ජාතක කතා වල ඉන්න සිටුවරු කියන්නේත් යම් ආකාරයක බැංකුකරුවන් පිරිසක්. මහ බැංකු විසින් රටක සමස්ත බැංකු පද්ධතියේ අවදානම් ගැන හිතන්න පටන්ගන්න පෙර සිටම වාණිජ බැංකු තමන්ට තිබෙන අවදානම් ගැන සැලකිලිමත් වුනා. ඔවුන් ණය සේ  අරමුදල් නිකුත් කළේ තමන්ට ලැබෙන තැන්පතු වලින් කිසියම් ප්‍රතිශතයක් හදිසි සංචිතයක් සේ තබා ගැනීමෙන් පසුවයි. ඒ, තැන්පතුකරුවන් තමන්ගේ අරමුදල් ඉල්ලගෙන පැමිණි විට එම මුදල් ආපසු දෙන්නයි. මේ ප්‍රතිශතය 1% ද, 5%ද 20%ද කියන එක එක් එක් බැංකුවේ තීරණයක්. එම ප්‍රතිශතය අනුව අදාළ බැංකුව විසින් කොයි තරම් දුරකට මුදල් මැවීමට දායක වෙනවාද කියන එකත් තීරණය වෙනවා.

මහ බැංකු කියන්නේ එක විදිහකින් බැලුවහම පසුකාලීනව ඇති වී බැංකු ක්‍රියාකාරිත්වයේ සුක්කානම තමන් අතට ගත් ව්‍යුහයක්. මහ බැංකු බිහි වෙන්න පෙර සිටම වාණිජ බැංකු තිබුණා. මුදල් මැවීමත් සිදු වුනා. ඒ විතරක් නෙමෙයි. මුල් කාලයේ අලුතින් මුදල් නෝට්ටු සංසරණයට එකතු කළේත් බැංකු විසින් හෝ බැංකු සේ සැලකිය හැකි ව්‍යුහයන් විසින්. නමුත්, මේ වන විට රටක සංසරණය වෙන මුදල් ප්‍රමාණය තීරණය කරන්නේ මහ බැංකු විසින්.

එසේ වුවත්, ඔබට එක් දෙයක් පැහැදිලි විය යුතුයි. රටක මහ බැංකුවකට මුදල් සැපයුම තීරණය කළ හැකි වුවත් එය එක්තරා විදිහක සාමූහික කටයුත්තක්ද වෙනවා. අලුතින් මුදල් නෝට්ටු මුද්‍රණය කර මුදා හැරීමේ ඒකාධිකාරය තිබෙන්න මහ බැංකු අතේ. එසේ වුවත්, එම මුදල් ප්‍රමාණය වාණිජ බැංකු විසින් ගුණනය කරනවා. ඒ වගේම, මේ ගුණනය වීම රටේ මුදල් හා ණය ඉල්ලුම මතද තීරණය වන්නක්.

මේ වගේ සංකීර්ණ තත්ත්වයක් යටතේ මහ බැංකුව විසින් රටේ මුදල් සැපයුම කොපමණ විය යුතුදැයි තීරණය කිරීමෙන් පසුව එම ඉලක්කය සැපිරෙන බවට වගබලා ගන්නේ කොහොමද?

පළමුව, වාණිජ බැංකු විසින් මුදල් මැවීමක් කළත් මෙහිදී වෙන්නේ මහ බැංකුව විසින් අලුතෙන් නිකුත් කරන මුදල් ගුණනය වීමක් නිසා ආරම්භක මුදල පාලනය කළ විට අවසන් මුදල් ප්‍රමාණයද පාලනය වෙනවා. දෙවනුව, වාණිජ බැංකු විසින් ණය නිකුත් කිරීමේදී තැන්පතු වලින් කිසියම් ප්‍රතිශතයක් සංචිතයක් සේ තබා ගන්නා බව මම කිවුවනේ. මහ බැංකුව විසින් මේ සඳහා අවම සීමාවක් පනවා තිබෙනවා. ඒ නිසා, වාණිජ බැංකු වලට ණය නිකුත් කළ හැක්කේ එම අවම සංචිත ප්‍රමාණය මහ බැංකුවේ ගිණුමක තැන්පත් කිරීමෙන් පසුවයි. මේ අවම සීමාව වෙනස් කිරීමෙන් වාණිජ බැංකු වල මුදල් මැවීමේ හැකියාව පාලනය කළ හැකියි.

මේ කරුණු තවත් දීර්ඝ ලෙස විස්තර කළ හැකියි. ප්‍රශ්න මතු වුවහොත් පිළිතුරු සපයන්නම්. 

අපේ සල්ලි හා බැංකුවේ සල්ලි

කාලයකට පස්සේ මම ගොඩක් කැමති විදිහේ ප්‍රශ්නයක් පාඨකයෙක් විසින් අහලා තිබුණා. ආර්ථික විද්‍යාව පොඩ්ඩක් හරි හදාරලා තිබෙන කෙනෙක්ටනම් ඉතාම සරල ප්‍රශ්නයක්. සමහර විට කෙනෙකුට මෝඩ ප්‍රශ්නයක් වගේ පෙනෙන්නත් පුළුවන්. නමුත්, මේ වගේ ප්‍රශ්නයක් ආර්ථික විද්‍යාව හදාරලා නැති කෙනෙකුට ඉතාම සංකීර්ණ, බරපතල ප්‍රශ්නයක් වෙන්න පුළුවන්. බ්ලොග් එක ලියන්න පටන් ගනිද්දී මම ඉලක්ක කළේ මේ වගේ මූලික මට්ටමේ ප්‍රශ්න තිබෙන අයවයි. වෙනත් විෂයයක් ගත්තත් ඔය ප්‍රශ්නයම තියෙනවා. කිසියම් විෂයයක් හදාරපු කෙනෙකුට ඉතා සරල ප්‍රශ්නයක් වගේ පෙනෙන දෙයක් එම විෂය හදාරා නැති කෙනෙකුගේ හිතට වද දෙන සංකීර්ණ ප්‍රශ්නයක්.

ඔය වගේ සරල ප්‍රශ්න වලට සරල උත්තර දෙන්න යන කොට ආර්ථික විද්‍යාව ගැන යම් දැනුමක් තිබෙන අය සංකීර්ණ ප්‍රශ්න මතු කරනවා. එවිට ඒ අය ඉලක්ක කර සංකීර්ණ පිළිතුරු සපයන්න වෙනවා. මේ වැඩේ දිගින් දිගටම සිදු වීම නිසා සමහර විට දැන් බ්ලොග් එක ඕනෑවට වඩා බරපතල වෙලාද කියලත් වෙලාවකට හිතෙනවා. වඩා වැදගත් වෙන්නේ ආර්ථික විද්‍යා විෂය දැනුමක් තිබෙන, මෙහි ලියන දේවල් සමඟ පහසුවෙන් එකඟ වෙන අය මෙය කියවන එක නෙමෙයි. එවැනි දැනුමක් නැති ටික දෙනෙක් හෝ ආර්ථික විද්‍යාවේ මූලික සංකල්ප අවබෝධ කර ගැනීමයි. 

රටේ මුදල් හා මූල්‍ය පාලනය භාරව ඉන්න ටික දෙනෙකුට ලංකාවේ හැමෝගෙම ජීවිත පාලනය කරන්න හැකි වී තිබෙන්නේ එවැනි දැනුමක් රටේ බොහෝ දෙනෙකුට නැති නිසයි. එය මිනිස්සුන්ගේ වැරැද්දක් නෙමෙයි. ලංකාවේ සමාජවාදී ආණ්ඩු විසින් සමාජවාදී අධ්‍යාපන ක්‍රමය හරහා දිගින් දිගටම පවත්වා ගෙන යන තත්ත්වයක්. ලංකාවේ ධනවාදී දේශපාලන පක්ෂ නැති නිසා මේ උගුලෙන් ගැලවෙන්න වෙන්නේ රටේ මිනිස්සු කවර හෝ විකල්ප ක්‍රමයකින් අවශ්‍ය දැනුම ලබා ගත්තොත් විතරයි. හැමදේම අතැඹුලක් සේ දන්න විවිධ නිකාය වල භක්තිවාදී මාක්ස්වාදී ආගමිකයින්ට දැනුම පොවන්න බැරි වුනත්, භක්තිවාදීන් නොවන විවෘත මනසක් තිබෙන අයට නොදන්නා විෂයයක් තේරුම් ගැනීම නොකළ හැක්කක් නෙමෙයි.

"ඉතිං බැංකුවට ගිහිං අපි ගන්නේ අපේ ගිණුමේ ඉතිරි වෙලා තියෙන සල්ලි ටිකනේ. එතකොට කොහොමද රටේ මුදල් හිගයක් ඇති වෙන්නේ ඉකොනෝ. මොකද අපිට ගන්න පුළුවන් ගිණුමේ තියෙන මුදල මිසක් ඊට වඩා වැඩි ගානක් නෙමේ. ඒ කියන්නේ රටක සියලුම ගිණුම් වල තියෙන මුදල් ප්‍රමාණය ඉලක්කම් වලින් පෙන්නවට වඩා අඩු මුදල් නෝට්ටු ගණනක්ද මුද්‍රණයේ පවතින්නේ. ප්‍රශ්නේ තේරුනාද දන්නේ නැහැ. මේ ප්‍රශ්නේ මගේ ඔලුවට ආවට මෙහෙම ලියලා තේරුම් කරන්න මටත් තේරෙන්නේ නැහැ."

මේ ප්‍රශ්නය ඇතුළේ ආර්ථික විද්‍යාවේ මූලික කරුණු ගණනාවක් තිබෙනවා. මම හිතන්නේ මම මේ ගොඩක් දේවල් වරින් වර පැහැදිලි කරලත් තිබෙනවා. අපි මේ පාඨකයාගේ ගැටලුව හැකි තරමින් පැහැදිලි කරන්න උත්සාහ කරමු. එය ඔහු හෝ ඇය වැනි තවත් අයටත් උපකාරයක් වෙයි කියා මම හිතනවා.

මුදල් කියා කිවුවහම බොහෝ දෙනෙක්ගේ සිහියට එන්නේ මුදල් නෝට්ටු. රුපියල් සීයේ කොළයක් නැත්නම් රුපියල් පන්දාහේ කොළයක් වගේ දෙයක්. ඔවු. ඒවා මුදල් තමයි. එය ඉතාම පැහැදිලි කරුණක්නේ. 

අපිට මේ මුදල් ලැබෙන්නේ කොහොමද? බොහෝ දෙනෙක් හා අදාළව සරලම පිළිතුර වැඩ කරලා උපයන ආදායමක් ලෙස කියන එකයි. සමහර විට මොනවා හෝ කෘෂිකාර්මික හෝ ධීවර නිෂ්පාදනයක් විකුණලා ලබා ගන්න සල්ලි. සමහර විට වඩු වැඩක්, මේසන් වැඩක්, කරණවෑමි රැකියාවක් වගේ දෙයක් කරලා ලබා ගන්න සල්ලි. මේ වගේ වැඩක් කළාම කෙළින්ම අතට සල්ලි එනවා. රුපියල් නෝට්ටු වලින්. වැඩේ සරලයි.

ඔය විදිහට කවුරු හෝ කෙනෙක් විසින් උපයන මුදල් වෙනත් භාණ්ඩ හා සේවා මිල දී ගැනීම වෙනුවෙන් වැය කරනවා. එවිට තවත් පිරිසක් අතට මේ සල්ලි යනවා. අවසානයේ යම් ඉතිරියක් ඇතොත් බැංකු ගිණුමක තැන්පත් කරනවා. දැන් බැංකුවේ තියෙන්නේ කාගේ සල්ලිද? අර පාඨකයා නිවැරදිව කියනවා වගේ අපේ සල්ලි. අපිට අවශ්‍ය වෙලාවට බැංකුවට ගිහින් ඔය සල්ලි ආපහු ගන්න පුළුවන්.

සමහර අය ආදායම් උපයන්නේ රජයේ හෝ පෞද්ගලික අංශයේ රැකියාවක් කරලා. එවැනි රැකියා කළ අයට කාලයකට පෙර පඩි පැකට් එකක් ලැබුණා. හරියට සතේටම ලියුම් කවරයක දමපු නෝට්ටු හා කාසි ගොඩක්. පඩි පැකට් එක ගත්තට පස්සේ කතාව කලින් වගේමයි. ණය තුරුස් ඇත්නම් ගෙවලා ඉතිරිය වියදම් කරනවා. යම් විදිහකින් ඉතිරියක් ඇත්නම් බැංකු ගිනුමේ තැන්පත් කරනවා.

දැන් මම හිතන්නේ ඔය පඩි පැකට් ක්‍රමය එතරම් දකින්න නැහැ. නැත්තේමත් නැහැ තමයි. පඩි දවසේ සල්ලි අරගෙන යන වාහනය මංකොල්ල කෑ පුවත් දැනුත් කලාතුරකින් හෝ ඇහෙනවා. හැබැයි බොහෝ විට පඩිය කෙළින්ම බැංකු ගිණුමකට යනවා. ඊට පස්සේ බැංකුවෙන් අවශ්‍ය තරමට මුදල් අරගෙන වියදම් කරන එකයි කරන්න තියෙන්නේ. මුළු වැටුපම වියදම් කර අවසන් කළේ නැත්නම් ඔය සල්ලි බැංකුවේ ඉතිරි වෙනවා.

මේ ක්‍රමය කලින් ක්‍රමයට වඩා වෙනස් වෙන්නේ එක් කරුණකින් පමණයි. කලින් ක්‍රමයට අතට එන සල්ලි වලින් කොටසක් බැංකුවේ දමනවා. දැන් ක්‍රමයට බැංකුවට කෙළින්ම එන සල්ලි වලින් කොටසක් එහි ඉතිරි වෙනවා. ඒ වෙනස හැරුණු විට අවසාන වශයෙන් බැංකුවේ තිබෙන්නේ පාඨකයා විසින් නිවැරදිව තේරුම් අරන් තිබෙන විදිහටම අපේ සල්ලි.

අතේ තිබුණත් බැංකුවේ තිබුණත් සල්ලි අපේනේ. සල්ලි අතට ආවේ වෙන කෙනෙකුගෙන්. මේ වෙන කෙනා තවත් අපි වගේම වැටුපක් සඳහා වැඩ කරන පුද්ගලයෙක් වෙන්න පුළුවන්. එහෙමනම් ඒ පුද්ගලයාගේ අතට සල්ලි ඇවිත් තියෙන්නේත් අපිට සල්ලි ලැබුණු විදිහටමයි. එහෙම නැත්නම් පෞද්ගලික සමාගමකින් වෙන්න පුළුවන්. පෞද්ගලික සමාගමක් සල්ලි හොයන්නේ මොනවා හෝ විකුණලානේ. ඒ කියන්නේ, අපි වගේ කාගේ හරි අතේ තිබුණු සල්ලි. 

සල්ලි ලැබුණේ රජයෙන් වෙන්නත් පුළුවන්. ලංකාවේ ගොඩක් අය කරන්නේ රජයේ රැකියානේ. රජයට සල්ලි කොහෙන්ද? අපි දැනට හිතමු රජය සල්ලි හොයන්නේ බදු හා වෙනත් ආදායම් වලින් කියලා. වෙනත් ආදායම් කිවුවේ ඔය වාහන ලියාපදිංචි ගාස්තු වගේ දේවල්. ඔය විදිහට බැලුවොත් රජයෙන් ලැබෙන්නේත් අපි වගේ කාගෙන් හෝ එකතු කර ගන්නා සල්ලි.

දැන් මේ කතාවේ පොඩි අවුලක් පෙනෙන්නේ නැද්ද? සල්ලි අතින් අතට යන බව පැහැදිලියි. අපේ අතේ තිබෙන රුපියල් පන්සීයක නෝට්ටුවක අතීතය මොනයම් විදිහකින් හෝ හාරා ඇවිස්සුවොත් එහි පරණ අයිතිකාරයින් හොයා ගන්න පුළුවන්. එහෙත් ප්‍රශ්නය මුලින්ම මේ රුපියල් පන්සීයේ නෝට්ටුව කාගේ හරි අතට ලැබුණේ කොහොමද?

ඒ ප්‍රශ්නය එහෙම්මම තියෙද්දී අපි දැන් බැංකුවට යමු. අපි මොන ආකාරයකින් හෝ සල්ලි හොයනවා. ඒ සල්ලි වලින් කොටසක් බැංකුවට යනවා. අර පාඨකයා කියපු විදිහටම දැන් බැංකුවේ තියෙන්නේ අපේ සල්ලි මිසක් බැංකුවේ සල්ලි නෙමෙයිනේ. නමුත්, බැංකුව අපි කවදා හරි ආපහු ගන්නකම් මේ සල්ලි සේප්පුවේ තියාගෙන ඉන්නවද? 

බැංකුවකට රත්තරන් බඩුවක් උගස් කළාමනම් එය ආපහු ගන්නකම් බැංකුව සේප්පුවක දමලා තියාගෙන ඉන්නවා. නමුත්, බැංකුවක සල්ලි දැම්මහම බැංකුව ඒ විදිහට ඒ සල්ලි තියාගෙන ඉන්නේ නැහැ. ණය විදිහට කාට හරි දෙනවා. දැන් ඒ දෙන්නේ බැංකුවේ සල්ලිද අපේ සල්ලිද? අපේ සල්ලිනේ. ඒ කියන්නේ දැන් ගිහින් බැලුවොත් අපි බැංකුවේ දමපු සල්ලි සියල්ල බැංකුවේ නැහැ. 

දැන් අපි අර මුලින් කතාවට තවත් කොටසක් එකතු කරමු. අපි මොනවා හෝ විකුණලා එහෙම නැත්නම් රස්සාවක් කරලා සල්ලි හොයනවා. ඒ සල්ලි වියදම් කරනවා. ඊට අමතරව අපිට බැංකුවකින් ණයක් අරගෙන ඒ සල්ලිත් වියදම් කරන්න පුළුවන්. හැබැයි මේ සල්ලි කාගේ හරි සල්ලිනේ. හදිසියකට අසල්වැසියාගෙන් රුපියල් දාහක් ණයට ඉල්ලගත්තහම අසල්වැසියාගේ අතේ තිබෙන සල්ලි වලින් රුපියල් දාහක් අඩු වෙනවා වගේ බැංකුවෙන් ණයක් ගත්තහම බැංකුවේ තිබෙන අපේ සල්ලි වලින් කොටසක් අඩු වෙනවා. නමුත්, සල්ලි වෙන තැනකට ගිහින් මිසක් සල්ලි ප්‍රමාණය වෙනස් වෙලා නැහැ. ඒ නිසා, මේ විදිහට බැලුවොත් හැම මුදල් නෝට්ටුවකටම කවුරු හරි අයිතිකාරයෙක් ඉන්නවා. මම බැංකුවෙන් ණයට ගත් රුපියල් පන්දාහේ නෝට්ටුවේ සැබෑ අයිතිකාරයා ඒ රුපියල් පන්දාහ බැංකුවේ තැන්පත් කළ පුද්ගලයා. 

තවමත් කතාව සරලයි. ඒ වගේම, මුදල් නෝට්ටු මුලින්ම සංසරණයට ආවේ කොහොමද කියන ප්‍රශ්නය විසඳිලා නැහැ. 

පුද්ගලයෙකුට හෝ සමාගමකට වියදම් කළ හැක්කේ තමන් උපයන ආදායම හෝ ණයට ගන්නා මුදලක් පමණයි. ණයට ගන්නා මුදල් කියා කියන්නේත් වෙනත් පුද්ගලයෙකුගේ හෝ සමාගමක ආදායමයි. නමුත්, රජයට ආදායම ඉක්මවා වියදම් කළ හැකි තවත් ක්‍රමයක් තිබෙනවා. ඒ මහ බැංකුව සමඟ හවුල් වී සල්ලි අච්චු ගැසීමයි. උදාහරණයක් විදිහට රජයට අළුතෙන්ම මුද්‍රණය කළ මුදල් නෝට්ටු වලින් රජයේ සේවකයෙකුගේ වැටුප් ගෙවන්න පුළුවන්කම තිබෙනවා. ඒ මුදල් රජය විසින් බදු හෝ ආදායම් ලෙස එකතු කරගත් මුදල් විය යුතුම නැහැ. අලුතින්ම මුදල් නෝට්ටු සංසරණයට එන්නේ ඔය විදිහටයි. මෙය ඉතාම සරල පැහැදිලි කිරීමක්. 

දැන් කතාව ටිකක් සම්පූර්ණයි. රජය මහ බැංකුව හා හවුල්ව සල්ලි අච්චු ගසා වියදම් කරනවා. ඒ සල්ලි කාගේ හෝ ආදායමක් වෙනවා. ඉන් පසු, සල්ලි අතින් අත යනවා. කොටසක් බැංකු වලට යනවා. නැවත ණය ලෙස බැංකු වලින් එළියට එනවා. හැබැයි මොන ආකාරයට හෝ සංසරණය වෙන්නේ රජය විසින් මහ බැංකුව සමඟ එකතු වී සංසරණයට එකතු කළ මුදල් ප්‍රමාණයයි. සල්ලි තිබෙන්නේ බැංකුවේද අතේද කියන එක අදාළ කරුණක් නෙමෙයි. අර පාඨකයා තේරුම් ගෙන තිබෙන ආකාරය තවමත් නිවැරදියි.

කතාවේ තේරුම් ගන්න අමාරු කොටස ඉන් පසු කොටසයි. අපි හිතමු කවුරු හෝ කෙනෙක් බැංකුවෙන් ණයක් අරගෙන දරුවෙකුගේ පෞද්ගලික උපාධි පාඨමාලාවක් සඳහා වැය කළා කියලා. අපි කියමු රුපියල් ලක්ෂ දහයක්. දැන් බැංකුවට මේ විදිහට දෙන්න වෙන්නේ කාගේ හරි සල්ලිනේ.

මෙහෙම හිතමු. සමරදිවාකර විශ්‍රාමිකයෙක්. ඔහු රුපියල් ලක්ෂ දහයක් මහජන බැංකුවේ විශ්‍රාමික ගිණුමක තියලා එහි පොලියෙන් ජීවත් වෙනවා. ඔහු මේ ආදායම උපයා තියෙන්නේ රජයේ රැකියාවක් කරලා. රජය ඔහුට වැටුප් ගෙවා තියෙන්නේ සල්ලි අච්චු ගහලා. ඒ කියන්නේ, සමරදිවාකර තමයි මේ සල්ලි වල මුල් අයිතිකරුවා හා වත්මන් සැබෑ අයිතිකරුවා. මහජන බැංකුව සමරදිවාකරගේ සල්ලි වල භාරකරුවා.

සමරදිවාකර මේ සල්ලි හදිස්සියේ ආපහු නොගන්න බව බැංකුව දන්නවා. චන්ද්‍රානි ඇගේ දරුවාගේ අධ්‍යාපනය වෙනුවෙන් මහජන බැංකුවෙන් ලක්ෂ දහයක ණයක් ඉල්ලනවා. මහජන බැංකුව සමරදිවාකාරගේ සල්ලි චන්ද්‍රානිට දෙනවා. හැබැයි ඒ සල්ලි සමරදිවාකරගේ බව චන්ද්‍රානි දන්නේ නැහැ. තමන්ගේ සල්ලි ණයක් සේ චන්ද්‍රානිට දුන් බව සමරදිවාකර දන්නේත් නැහැ. මහජන බැංකුව චන්ද්‍රානිට දුන් ණය වෙනුවෙන් 10%ක පොලියක් අය කර ගන්නවා. සමරදිවාකරට පොලිය ලෙස 8%ක් ගෙවනවා. ඉතරි 2% බැංකුවේ වියහියදම් වෙනුවෙන් යොදවනවා. තවමත් මුදල් සැපයුම වෙනස් වෙලා නැහැ. සමරදිවාකරගේ සල්ලි චන්ද්‍රානි අතට යාම හා මහජන බැංකුව අතරමැදියෙකු සේ කටයුතු කර ලාබයක් ලැබීම පමණයි සිදු වී තිබෙන්නේ.

චන්ද්‍රානි මේ සල්ලි ගත්තේ දරුවාගේ අධ්‍යාපනය වෙනුවෙන් වැය කරන්නනේ. ඇය අනෙක් අතට ඒ සල්ලි "ඒබීසීඩී උසස් අධ්‍යාපන ආයතනයේ" ගිණුම් අංකයකට බැර කරනවා. මේ ගිණුම පවත්වාගෙන යන්නෙත් මහජන බැංකුවේ. ඒ කියන්නේ, චන්ද්‍රානි රුපියල් ලක්ෂ දහයක ණයක් ගත්තත් ඒ සල්ලි බැංකුවෙන් එළියට ගිහින් නැහැ. ඒ විදිහටම තිබෙනවා.

චන්ද්‍රානි තමන්ගේ දරුවාගේ උසස් අධ්‍යාපනය වෙනුවෙන් ණයක් ගත් බව දැන ගන්නා රත්නසේකරටත් ඔහුගේ දරුවා වෙනුවෙන් ණයක් ගන්න අවශ්‍ය වී මහජන බැංකුවට එනවා. චන්ද්‍රානි විසින් ලබාගත් ණය මුදල බැංකුවෙන් එළියට ගියේ නැතුවා සේම රත්නසේකර විසින් ගන්නා ණය මුදලත් එළියට නොයන බව මහජන බැංකුව දන්නවා. මහජන බැංකුව ඒ ලක්ෂ දහයම නැවතත් රත්නසේකරට ණයට දෙනවා. රත්නසේකර විසින් එම මුදල ඒබීසීඩී උසස් අධ්‍යාපන ආයතනයේ ගිණුම් අංකයට බැර කරනවා. දැන් ඒබීසීඩී උසස් අධ්‍යාපන ආයතනයේ ගිණුමේ රුපියල් ලක්ෂ දෙකක් තියෙනවා.

මහජන බැංකුව විසින් චන්ද්‍රානිට ණයට දුන්නේ සමරදිවාකරගේ සල්ලිනේ. එහෙමනම්, රත්නසේකරට ණයට දුන්නේ කාගේ සල්ලිද? සමරදිවාකරගේ සල්ලි කියා කියන්න බැහැනේ. සමරදිවාකරගේ ගිණුමේ ලක්ෂ දහයක් මිසක් ලක්ෂ විස්සක් තිබුණේ නැහැනේ. ඒ වගේම, මේ වෙලාවේ අලුතෙන් සල්ලි අච්චු ගැසීමක් වුනෙත් නැහැ. ඒ කියන්නේ රටේ තිබුණු මුදල් නෝට්ටු ප්‍රමාණය වෙනස් වුනේ නැහැ. එහෙමනම්, මේ අමතර රුපියල් ලක්ෂ දහය ආවේ කොහෙන්ද?

බැංකු විසින් කරන මුදල් මැවීම කියා කියන්නේ ඕකටයි. මෙය මහ බැංකුව හා රජය එකතු වී කරන සල්ලි අච්චු ගැසීමට වඩා වෙනස් දෙයක්. සල්ලි අච්චු ගහන විට රටේ භෞතික ලෙස සංසරණය වන මුදල් නෝට්ටු ප්‍රමාණය වැඩි වෙනවා වුනත් (පැහැදිලි කිරීම සඳහා කියන සරල කතාවක් පමණයි. ඇත්තටම එහෙමම වෙන්නේත් නැහැ) වාණිජ බැංකු විසින් මුදල් මවන විට එවැනි දෙයක් වෙන්නේ නැහැ. මෙහිදී වෙන්නේ එකම රුපියල් පන්දාහේ නෝට්ටුව වාර ගණනාවක්ම නැවත නැවත ණය ලෙස ලබා දෙන එකයි. ණය ලෙස ලබා ගන්නා මුදල් නැවත නැවත බැංකුවට ආපසු එන තුරු මේ වැඩේ දිගින් දිගටම කරන්න පුළුවන්.

වාණිජ බැංකු විසින් මේ ආකාරයට මුදල් මැවීමක් කිරීමේ එහෙමත් නැත්නම් රටේ මුදල් ප්‍රමාණය ගුණනය කිරීමේ මූලධර්මය බැංකුවේ තැන්පත් කර තිබෙන මුදල් සියල්ල එම ගිණුම් අයිතිකරුවන් විසින් එක වර ලබා නොගන්නා බවට වන විශ්වාසයයි. එවැනි විශ්වාසයක් නැත්නම් බැංකුවකට ණය දෙන්නම බැහැනේ. අනෙක් අතට එවැනි විශ්වාසයක් තිබේනම් එකම රුපියල් පන්දාහ හතර පස් දෙනෙකුටම ණයට දුන්නා කියලා මොකද වෙන්නේ?

මම හිතන්නේ රටේ මුදල් සැපයුම සංසරණයේ තිබෙන නෝට්ටු ප්‍රමාණයට වඩා වැඩි වෙන්නේ කොහොමද කියන එක දැන් පැහැදිලි ඇති කියලා. අපේ උදාහරණයට ගියොත් එකම රුපියල් ලක්ෂ දහයට දැන් අයිතිකාරයෝ දෙන්නෙක් ඉන්නවා. මුල් අයිතිකාරයා වූ සමරදිවාකර හා දෙවන අයිතිකරුවා වූ ඒබීසීඩී උසස් අධ්‍යාපන ආයතනය. සමරදිවාකරගේ ගිණුමේ රුපියල් ලක්ෂ 10ක් තිබෙනවා. ඒබීසීඩී උසස් අධ්‍යාපන ආයතනයේ ගිණුමේ රුපියල් ලක්ෂ 20ක් තිබෙනවා. හැබැයි බැංකුවේ මුදල් නෝට්ටු ලෙස තියෙන්නේ රුපියල් ලක්ෂ 10ක් පමණයි. මේ ගිණුම් දෙකේම මුදල් එකවර ගන්න ආවොත් බැංකුව අර්බුදයකට යනවා. එහෙම අර්බුදයකට ගිය බැංකු පිළිබඳ උදාහරණ ලංකාවේම තියෙනවනේ.

මම හිතන්නේ දැනට මේ ඇති. ප්‍රශ්න තිබේනම් තවත් අමතර පැහැදිලි කිරීම් කළ හැකියි.

(Image: https://www.lankatalks.com/industry/banking-finance/peoples-bank-privatization-rumour-is-baseless-politically-motivated-finance-ministry/)