පසුගිය ලිපියෙන් අපි මේ මොහොතේ ලෝකයේ ලොකුම ධනවතා වන ජෙෆ් බෙසෝස්ගේ වත්කම් ගැන කතා කළා. එම වත්කම් ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 134.4ක්. 2017 වසර ඇතුළත ලංකාවේ නිපදවූ සමස්ත භාණ්ඩ හා සේවා ප්‍රමාණයේ වෙළඳපොල මිල, එහෙමත් නැත්නම් එම වසරේ සියළුම ලාංකිකයින් විසින් ඉපැයූ ආදායම් එකතුව ලෙස සැලකිය හැකි රටේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය වූයේ ඩොලර් බිලියන 87.17ක් පමණයි.
ජෙෆ් මේ තරම් ධනවතෙක්ව සිටින්නේ ඔහුගේ දෙමවුපියන් විශාල ධනවතුන්ව සිටි නිසා නෙමෙයි. ඔහු ඉපදෙන විට ඔහුගේ ජීව විද්‍යාත්මක පියා පැයකට ඩොලර් 1.25ක වැටුපට තාවකාලික රැකියා කළ අවුරුදු 19ක ගැටවරයෙක්. පාසැල් සිසුවියක වූ ජෙෆ්ගේ මව ගැබ් ගනිද්දී ඇයගේ වයස අවුරුදු 16ක් පමණයි. ජෙෆ්ගේ ජීව විද්‍යාත්මක පියා වන ටෙඩ්ගේ වයස අවුරුදු 18ක් පමණයි.
හොඳ පියෙකු හෝ සැමියෙකු නොවූ ටෙඩ් ජෙෆ් හා ඔහුගේ මව ජැකීව අතහැර යන විට ජෙෆ්ට අවුරුද්දක්වත් නැහැ. ඉන්පසු කවදාවත් නැවත ජෙෆ්ව හෝ ජැකීව හමු නොවන ටෙඩ් මිය යන්නේත් ඇමරිකානු සම්මත අනුව බැලුවොත් "නිර්ධන පාංතිකයෙක්" ලෙසයි. ටෙඩ්ගේ ජාන හැර ඔහුගෙන් ජෙෆ්ට උරුම වූ දෙයක් නැහැ.
ජෙෆ්ගේ ජීවිතය විශාල ව්‍යසනයක් නොවන්නේ ඔහුගේ මව ජැකීට හමුවන ඇගේ දෙවන සැමියා මයික් නිසයි. ජෙෆ්ගේ නීත්‍යානුකූල පියා වන්නේත්, ඔහුගේ ව්‍යාපාරයේ මුල්ම ආයෝජකයෙකු වන්නේත් මයික්. නමුත්, මයික් කියන්නේත් ගැටවර වියේදී සූට්කේසයක් පමණක් අතින් ගෙන කියුබාවේ සිට ඇමරිකාවට පැමිණි සරණාගතයෙකු මිස ධනවතෙක් නෙමෙයි. ජෙෆ් සමඟ ජැකීව භාර ගන්නා විට ඔහු ශිෂ්‍යත්ව මුදලකින් ඉගෙන ගන්නා සරසවි සිසුවෙක් පමණයි.
ජෙෆ් බෙසෝස් ලෝකයේ ලොකුම ධනවතා වන්නේ ඔහුගේ දෙමවුපියන් ධනවතුන් වූ නිසා නෙමෙයි. ඔහු ඉපදෙන්නේ ලෝකයේ වෙනත් බොහෝ අය වගේම උරුමයෙන් ලත් ප්‍රාග්ධනයක් නැතුවයි. ඒ නිසා, ලෝකයේ ලොකුම ධනවතා දෙසට ඇඟිල්ල දිගු කර ධනවාදය කියන්නේ දුප්පතුන් තවත් දුප්පත් කරන, පෝසතුන් තවත් පෝසත් කරන ක්‍රමයක් කියා කියන්න බැරි බව පැහැදිලි විය යුතුයි. වෙනත් බොහෝ ධනවතුන්ගේ ජීවිත කතා පිටුපසත් ඔය වගේම කතා තිබෙනවා.
ප්‍රාග්ධනයේ හිමිකරුවකුව නොඉපදුනු ජෙෆ් කුඩා කල සිටම ඉගෙනීමේ දක්ෂ දරුවෙක්ව සිට ඇති බව පෙනෙනවා. ඔහුගේ දක්ෂකමින් ඔහු ප්‍රින්ස්ටන් සරසවියට ඇතුළු වෙනවා. කෙසේ වුවත්, කුඩා කල සිටම ඉගෙනීමේ දක්ෂතා දක්වන ළමුන් සියළු දෙනාම ජෙෆ් මෙන් ධනවතුන් වන්නේ නැහැ.
ප්‍රින්ස්ටන් සරසවියේ තමන්ගේ කණ්ඩායමේ සිටි දක්ෂතම සිසුවා ලෙස ජෙෆ් විසින්ම හඳුන්වා තිබෙන යසන්ත ශ්‍රී ලාංකිකයෙක්. දින කිහිපයකට පෙර වාර්තා වූ පරිදි එංගලන්තයේ පදිංචි ශ්‍රී ලාංකික සංක්‍රමණිකයෙකුගේ දියණියක් මෙන්සා සාමාජිකත්වය ගැනීම සඳහා මුහුණ දුන් පරීක්ෂණයේදී අයින්ස්ටයින්ගේ IQ ලකුණු මට්ටමද ඉක්මවා ලකුණු ලබාගෙන තිබෙනවා. විවිධ විභාග වලදී ලෝකයේ ප්‍රමුඛ රටවල් අතර ඉදිරියටම පැමිණෙන්නට තරම් දක්ෂතා දක්වන ශ්‍රී ලාංකිකයින් එතරම්ම දුලබ නැහැ. එසේ වුවත් ශ්‍රී ලාංකිකයෙකු ලෝකයේ ධනවතුන් අතර ඉදිරියට එන්න සමත් වී නැහැ. වඩාත්ම ධනය ඉපැයූ ශ්‍රී ලාංකික සම්භවයක් ඇති පුද්ගලයා සේ සැලකිය හැකි රාජ් රාජරත්නම් එය කර තිබෙන්නේත් නිසි අයුරින් නෙමෙයි.
බොහෝ ලාංකිකයින්ගේ ඉලක්කය වන්නේ අධ්‍යාපනය ලබා, ලොකු වැටුපක් ලැබෙන රැකියාවක් හොයාගෙන, එසේ ලැබෙන ආදායමින් සුවපහසු ජීවිතයක් ගත කිරීමයි. මේ ක්‍රමයේ ලොකු වැරැද්දක් නැහැ. උපතින් ප්‍රාග්ධනයකට උරුමකම් නොලබා ඉපදෙන බොහෝ දෙනෙක්ට මුලින්ම ආදායම් ලබාගත හැකි මාර්ගය තමන්ගේ ශ්‍රමය විකිණීමයි. අධ්‍යාපනය කියන්නේ ශ්‍රමය විකිණිය හැකි මිල ඉහළ දමාගත හැකි මාර්ගයක්.
ප්‍රින්ස්ටන් සරසවියෙන් පිටවන ජෙෆ් මුලින්ම යන්නේත් ඉහත කී මාර්ගයේම තමයි. සරසවියෙන් පිටවී වසර හත අටක් යනතුරුම ඔහු කරන්නේ වෙනත් තැන් වල රැකියා කිරීමයි. ඔහු දිගටම මෙසේ තැන් තැන් වල රැකියා කරමින් සිටියානම් ඔහුට සාමාන්‍ය මධ්‍යම පාන්තික ජීවිතයක් වෙනුවෙන් ආදායමෙන් වැඩි මුදලක් වෙන් කරමින් හා විශ්‍රාම දිවිය වෙනුවෙන් යම් මුදලක් ඉතිරි කරමින් ඔහුගේ නීත්‍යානුකූල පියා ගත කළ ආකාරයේ ජීවිතයක් ගෙවන්න තිබුණා. ඔහු එසේ කළානම් අද ඔහු ගැන මෙතරම් කතා කෙරෙන එකක් නැහැ. මේ ලිපිය ලියැවෙන එකකුත් නැහැ.
ජෙෆ්ගේ ජීවිතයේ තීරණාත්මක මොහොත වන්නේ ඔහු රැකියාවෙන් ඉවත් වී, එතෙක් ඉතිරි කරගත් ප්‍රාග්ධනය යොදවා සිය ගරාජයේ සිට අළුත් ව්‍යාපාරයකට අත ගසන මොහොතයි. අද වන විට මේ ව්‍යාපාරයේ වටිනාකම ඩොලර් බිලියන 796.14ක්. 1997 මැයි මාසයේදී ඇමසන් සමාගම පොදු සමාගමක් බවට පත් වන විට එහි වටිනාකම ඩොලර් බිලියන 0.43ක්. එතැන් සිට වර්ධනය පමණක් සැලකුවත් වසර 22ක් ඇතුළත 1,850 ගුණයක වර්ධනයක්. සෑම වසරකම ඇමසන් සමාගමේ වටිනාකම 40%කින් පමණ ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. ඇමසන් සමාගමේ වටිනාකම ඉහළ යාමට සාපේක්ෂව එහි ලොකුම කොටස් හිමිකරුවා වන ජෙෆ් බෙසෝස්ගේ වත්කම්ද ඉහළ ගොස් තිබෙනවා.
ඇමසන් සමාගමේ වටිනාකම ඉහළ යන්නේ ඇමසන් කොටසක මිල වසරෙන් වසර ඉහළ යන නිසයි. 1997 මැයි මාසයේදී ඇමසන් කොටසක මිල ඩොලර් 18ක් පමණයි. එම වසරේදී ඇමසන් කොටසක් මිල දී ගත් අයෙකුගේ කොටසක් තෙවරක් විභේදනය කරනු ලැබ ඇති නිසා මුල් ඇමසන් කොටසක් සමාන වන්නේ වත්මන් කොටස් 12කටයි. ඒ අනුව, වත්මන් කොටසක මිල 1997දී ඩොලර් 1.50ක් පමණයි. මේ වන විට ඇමසන් කොටසක් විකිණෙන්නේ ඩොලර් 1620.80 බැගිනුයි. ඒ කියන්නේ 1997දී ඩොලර් 900ක් ගෙවා ඇමසන් කොටස් 50ක් මිල දී ගත් අයෙක්ට අද එම කොටස් විකුණා ඩොලර් මිලියනයකට ආසන්න මුදලක් ලබාගත හැකි බවයි.
ඇමසන් කොටස් මිල මේ ආකාරයට වසරින් වසර ඉහළ යන්නේ ඇයි?
ඇමසන් කොටසක මිල මේ ආකාරයට දහස් ගුණයකටත් වැඩියෙන් ඉහළ ගොස් තිබෙන්නේ එම කොටස් වලට තිබෙන ඉල්ලුම දිනෙන් දින ඉහළ යන නිසයි. කොටස් ඉල්ලුම ඉහළ යන්නේ ඇමසන් කොටස් වල ආයෝජනය කර ආදායම් ඉපැයීමේ හැකියාව බොහෝ දෙනෙකු විසින් දකින නිසයි. පොදු සමාගමක් වන ඇමසන්හි කොටස් ඕනෑම කෙනෙකුට මිල දී ගන්න බාධාවක් නැහැ.
සමාගම් කොටසක් කියා කියන්නේ වත්කමක්. වත්කමක් කියන්නේ අනාගතයේ ආදායමක් ඉපදවීමේ විභවයක් ඇති දෙයක්. ගෙයක්, ඉඩමක් හෝ වාහනයක් යමෙකුගේ වත්කමක් විය හැකියි. සමාගම් කොටසක් හා අදාළව මෙසේ අනාගතයේ ලැබෙන ආදායම සමාගමේ ලාභාංශයි. සමාගම් ලාබ ලබද්දී එම ලාබ සියල්ලම හෝ කොටසක් කොටස් හිමිකරුවන් අතර ලාභාංශ ලෙස බෙදා දෙනු ලබනවා.
කෙසේ වුවත්, මෙහිදී ඇමසන් සමාගම විශේෂයි. එම සමාගම සමාගම පිහිවීමෙන් පසුව ගත වූ සියවස් කාලකට කිට්ටු කාලය තුළ සමාගමේ කොටස් හිමිකරුවන්ට ලාභාංශ සේ කිසිදු මුදලක් ගෙවා නැහැ. වෙනත් අයුරකින් කිවුවොත් ඇමසන් සමාගමේ ලොකුම කොටස් හිමිකරු වන ජෙෆ් බෙසෝස් ඇතුළු කිසිවෙකුට ඔවුන් ඇමසන් කොටස් වල ආයෝජනය කළ මුදල් වෙනුවෙන් ලාභාංශ සේ මේ වන තුරුත් කිසිදු ප්‍රතිලාභ මුදලක් ලැබී නැහැ.
වත්කම් හා ආදායම් කියන්නේ කරුණු දෙකක්. වත්කම් තිබූ පමණින් හෝ වත්කම් වල මිල වැඩි වූ පමණින් යමෙකුගේ ආදායම් වැඩි වෙන්නේ නැහැ. උදාහරණයක් ලෙස කඩවත නගරය ආසන්නයේ පරම්පරාවෙන් උරුම වූ අක්කර කිහිපයක මුඩු ඉඩමක් හිමි අයෙක් ගැන හිතමු. කඩවත පැත්තේ ඉඩම් මිල වසරින් වසර ඉහළ යද්දී මේ ඉඩම අයිතිකරුගේ වත්කමත් ඉහළ යනවා. එසේ වුවත් එම ඉඩමෙන් අයිතිකරුට කිසිදු ආදායමක් ලැබෙන්නේ නැහැ. ආදායමක් ලබාගන්නනම් ඉඩම විකිණිය යුතුයි. නමුත්, ඉඩම නොවිකුණා තියා ගත්තොත් වසර කිහිපයකින් පසුව වඩාත් ඉහළ මුදලකට විකිණිය හැකියි.
ඇමසන් කොටස් මිල දී ගන්නා අයකුගේ තත්ත්වයත් ඔය වගෙයි. ඔවුන්ට තමන්ගේ කොටස් හිමිකම නිසා මෙතෙක් කිසිදු ආදායමක් ලැබී නැහැ. ඉදිරි වසර කිහිපය ඇතුළත ඇමසන් සමාගම ලාභාංශ ගෙවන්න සූදානමින් සිටින බවක් පෙනෙන්නත් නැහැ. නමුත්, ඇමසන් කොටසක මිල ඉදිරි කාලයේදීත් ඉහළ යන්න ඉඩ තිබෙන බව පෙනෙන නිසා කොටස් හිමිකම තවදුරටත් පවත්වා ගැනීම වාසිදායකයි.
ඇමසන් සමාගම එය පිහිටුවීමෙන් පසු වසර අටක් යන තුරුම ලාභ ලැබුවේ නැහැ. මෙසේ මුලදී පාඩු ලබමින් පවත්වාගෙන ගිය ඇමසන් සමාගම මෑතක් වන තුරුම විශාල ලාභ ලැබුවේ නැහැ. සමාගම මෙතෙක් ලැබූ ලාභ මුදල් සියල්ලම අනාගතය වෙනුවෙන් එම සමාගමේ ව්‍යාපාරික කටයුතු වලම නැවත ආයෝජනය කර තිබෙනවා. කොටස් හිමිකරුවන්ට ලාභාංශ සේ කිසිදු මුදලක් ගෙවා නැත්තේ ඒ නිසයි.
ඇමසන් සමාගමේ ප්‍රධාන විධායක නිලධාරියා එහි ප්‍රධාන කොටස් හිමිකරු වන ජෙෆ් බෙසෝස්මයි. ඔහුගේ මූලික වැටුප ඩොලර් 81,840ක් පමණයි. ඇමසන් සමාගමේ බොහෝ සේවකයින්ගේ මූලික වැටුප් ඊට වඩා වැඩියි. සමාගමක ප්‍රධාන විධායක නිලධාරියා ලෙස උපයන මූලික වැටුප හා වෙනත් දීමනා සැලකිය හැක්කේ ප්‍රාග්ධනයේ ප්‍රතිලාභ ලෙස නොව ශ්‍රමයේ ප්‍රතිලාභ ලෙසයි.
පසුගිය වසර අවසානයේදී ඇමසන් සමාගමේ වටිනාකම ඩොලර් බිලියන 750.99ක්. මේ තක්සේරුව පදනම් වන්නේ ඒ වන විට පැවති ඇමසන් කොටසක මිල මතයි. මිල වෙනස් වන විට සමාගමේ වටිනාකම වෙනස් වෙනවා. ද්වීතියික වෙළඳපොළේ ඇමසන් කොටස් වලට තිබෙන ඉල්ලුම හා සැපයුම වෙනස් වෙද්දී කොටස් මිල වෙනස් වෙනවා.
ඇමසන් කොටස් මිල වැඩි වන විට ජෙෆ් බෙසෝස්ගේ වත්කම ඉහළ යනවා. එසේ වුවත්, ඒ හේතුව නිසා ඔහුගේ ආදායම ඉහළ යන්නේ නැහැ. පුද්ගලයෙකුගේ වත්කම් හිමිකම් හා ආදායම් අතර පැහැදිලි සම්බන්ධයක් තිබුණත් එය සෘජු සම්බන්ධයක් නෙමෙයි. ගෙවල් තුනක හිමිකරුවෙකු වන කොටුව දුම්රියපොළේ හිඟන්නා උපයන ආදායම මෙන් කිහිප ගුණයක ආදායමක් තමන්ටම කියා නිවසක් නැති රන්ජන් රාමනායක වැනි අයෙක් උපයනවා විය හැකියි.
ඇමසන් සමාගම මෙතෙක් එහි කොටස් හිමිකරුවන්ට කිසිදු ලාභාංශ මුදලක් ගෙවා නැති බව අමතක කර 1997 මැයි මාසයේදී ඇමසන් සමාගම පොදු සමාගමක් බවට පත් වන විට එහි වටිනාකම ඩොලර් බිලියන 0.43ක් වූ බවත්, 2018 වසර අවසානය වන විට එම වටිනාකම ඩොලර් බිලියන 750.99ක් වූ බවත් සැලකූ විට අදාළ කාලය තුළ එම සමාගමේ වටිනාකම ඩොලර් බිලියන 750කට වඩා වැඩියෙන් ඉහළ ගොස් ඇති බව පෙනෙනවා. එසේනම්, අදාළ කාලය තුළ ලාභාංශ නොගෙවුවත් සමාගම එපමණ ලාභ ලබා තිබෙනවාද?
පසුගිය වසර 24ක පමණ කාලය මුළුල්ලේම ඇමසන් සමාගම උපයා තිබෙන ලාභය ඩොලර් බිලියන 19.625ක් පමණයි. එයින්ද අඩකටත් වඩා උපයා තිබෙන්නේ පසුගිය 2018 වසර ඇතුළතයි. 2017 අවසන් වන විට ඇමසන් සමාගම විසින් උපයාගෙන තිබුණු සමස්ත ලාභය ඩොලර් බිලියන 8.636ක් පමණයි. එයින් වැඩි කොටසක් උපයාගෙන තිබෙන්නේත් 2016 හා 2017 දෙවසර ඇතුළතයි. 2015 වසර අවසානය දක්වා වූ වසර විස්සකට වැඩි කාලය තුළ ඇමසන් සමාගම විසින් උපයා තිබුණේ ඩොලර් බිලියන 2.545ක් පමණයි. ඉතා පැහැදිලිවම ඇමසන් සමාගමේ වත්මන් වටිනාකම වන ඩොලර් බිලියන 796.14ක මුදලින් එම සමාගම විසින් ලබා ඇති ලාභ නිරූපණය වන්නේ නැහැ.
ලාභාංශ ගෙවන්නේත් නැති, විශාල ලාභයක් උපයන්නේත් නැති සමාගමක කොටස් වලට මෙපමණ ඉල්ලුමක් ඇති වී කොටස් මිල ඉහළ ගොස් සමාගමේ වටිනාකම විශාල ලෙස ඉහළ ගොස් තිබෙන්නේ එම සමාගමේ අනාගතය පිළිබඳව ආයෝජකයින්ගේ තිබෙන විශ්වාසය නිසයි. පළමුව, ජෙෆ් බෙසෝස් ඇතුළු ඇමසන් සමාගමේ වත්මන් කොටස් හිමිකරුවන් සමාගම ලබන ලාභ ලාභාංශ සේ ඉවත් කර නොගෙන නැවත එහිම ආයෝජනය කරන්නේ එසේ කිරීමෙන් අනාගතයේ වැඩි ප්‍රතිලාභයක් ලැබිය හැකි බව ඔවුන් දකින නිසයි. ඇමසන් කොටස් ද්වීතියික වෙළඳපොළෙන් මිල දී ගන්නේත් ක්ෂණික ආදායමක් ලබනු වෙනුවට අනාගතයේ වැඩි ප්‍රතිලාභයක් ලැබෙන තුරු බලා ඉන්න සූදානම් ඉවසීමක් තිබෙන අයයි. එසේ නැතුව සමහර අය කියන විදිහේ "පරිභෝජනවාදීන්" නෙමෙයි.
ඇමසන් සමාගම කියන්නේ අදහසක්. එම අදහස මෘදුකාංගයක් බවට පත් වී ලෝකය පුරා විසිරී සිටින පොත් වෙළෙන්දන්ට හා පාරිභෝගිකයින්ට හමුවිය හැකි පොදු තැනක් ලැබෙනවා. සෛද්ධාන්තිකව මේ වගේ අදහසක් ලංකාවේ සිටින කෙනෙක්ට පහළ වෙන්න බැරිකමක් නැහැ. ලංකාවේ කාට හෝ ජෙෆ් බෙසෝස්ට පෙර මේ අදහස පහළ වුණානම් එය ක්‍රියාත්මක කරන්න අවශ්‍ය වන ප්‍රාග්ධනය ලංකාවේදී හොයා ගන්න අපහසු තරම් විශාල මුදලක් නෙමෙයි. අපි නිකමට හිතමු ජෙෆ් බෙසෝස් වෙනුවට ලංකාවේ කවුරු හෝ විසින් මෘදුකාංගයක් ලියලා වැඩේ පටන් ගත්තා කියලා.
මෘදුකාංග ලියන්න ඇමරිකානුවන් තරමටම දක්ෂ අය ලංකාවේ ඉන්නවා. මුල් කාලයේත් හිටියා. ඒ වගේ කෙනෙක් ඇමසන් වගේ වෙබ්සයිට් එකක් ලංකාවේ ඉඳලා හදලා ලෝකය පුරා ඉන්න පොත් වෙළෙන්දන් හා පාරිභෝගිකයින් සම්බන්ධ කරගත්තානම් කලක් යද්දී ඒ වගේ සමාගමක් ඇමරිකාවේ කොටස් වෙළඳපොළක ලැයිස්තුගත කරන එක මහා ලොකු වැඩක් නෙමෙයි.
පසුගිය වසර ඇතුළත ඇමසන් සමාගම විසින් ඩොලර් බිලියන 232.9ක භාණ්ඩ අලෙවියක් සිදු කර තිබෙනවා. එම භාණ්ඩ සඳහා ගෙවා තිබෙන්නේ ඩොලර් බිලියන 139.16ක් පමණයි. ඒ අනුව ඇමසන් සමාගම විසින් පසුගිය වසර ඇතුළත ඩොලර් බිලියන 93.73ක අගය එකතු කිරීමක් කර තිබෙනවා. පසුගිය වසරේ ලංකාවේ සියලුම දෙනා විසින් කර තිබෙන අගය එකතු කිරීම එහෙමත් නැත්නම් රටේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය ඩොලර් බිලියන 87.17ක් පමණයි. ඒ කියන්නේ ජෙෆ් බෙසෝස් වගේ එක මනුස්සයෙක් ලංකාවේ හිටියනම් ලංකාවේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය වගේම ඒක පුද්ගල ආදායමත් දෙගුණයක් වෙලා. ඒ වගේ හතර දෙනෙක් හිටියානම් ලංකාවේ ඒක පුද්ගල ආදායම පස් ගුණයක් වෙලා.
රටක් ධනවත් රටක් වෙන්නේ ඒ රටේ ඉන්න ආර්ථිකයට වැඩි අගය එකතු කිරීමක් කළ හැකි පුද්ගලයින් ටික දෙනෙක් නිසයි. ජෙෆ් බෙසෝස් වගේ ගොඩක් අය ඇමරිකාවේ ඉන්න නිසා ඇමරිකාව ධනවත් රටක්. ලංකාවේ ඒ වගේ මිනිස්සු නැති නිසා ලංකාව ධනවත් රටක් නෙමෙයි.
ඔක්ස්ෆෑම් සංඛ්‍යාලේඛණය අනුව, ලෝකයේ ධනවත්ම පුද්ගලයින් අට දෙනෙකුගේ වත්කම් වල එකතුව, ලෝක ජනගහණයෙන් වත්කම් පදනම මත දුප්පත්ම මිනිසුන් බිලියන 3.6කගේ වත්කම් වල එකතුවට සමානයි. නමුත්, ඔය අට දෙනාගේ වත්කම් හෙට බිංදුවට බැස්සත්, දහ ගුණයකින් වැඩි වුනත්, ඒ හේතුව නිසා ඔය කියන බිලියන 3.6කගේ වත්කම් වෙනස් වෙන්නේ නැහැ. ඇමරිකානු ධනවාදය තුළ මිනිහෙක්ට පෝසතෙක් වෙන්න තිබෙන අවස්ථා ඔය බිලියන 3.6 ජීවත්වන රටවල නැති බව හොඳින් හොයා බැලුවොත් පැහැදිලි වෙයි.
අපි හිතමු ජෙෆ් බෙසෝස් ලාංකිකයෙක් වෙලා ඇමසන් සමාගම ලංකාවේ සමාගමක් වුනා කියා. එහෙම වුනානම්, ලංකාවේ දළ ජාතික නිෂ්පාදිතය අද මෙන් දෙගුණයක්. හැබැයි එයින් අඩක්ම ඇමසන් සමාගමේ. ඒ කියන්නේ රටේ ආදායම් විෂමතාවය අදට වඩා ගොඩක් වැඩියි. හොඳ වෙලාවට ඇමසන් සමාගම ලංකාවේ සමාගමක් නොවූ නිසා ඒ ප්‍රශ්නය නැහැ. යන්තම් හරි ඉහළ වත්කම් තිබෙන ඉතිරි ටික දෙනාගේත් වත්කම් ඒ විදිහට නොතිබුණානම් ලංකාව ආදායම් විෂමතාවයක් නැති රටක්.
ධනවාදී ක්‍රමයක් යටතේ ආදායම් විෂමතාවය වැඩි වෙනවා කියන එක ඇත්තක්. හැබැයි ඒක වෙන්නේ පිරිසක් වඩා වැඩි වේගයෙන් පෝසත් වන නිසා මිසක් දුප්පතුන් තවත් දුප්පත් වන නිසා නෙමෙයි. දුප්පතුන් අඩු වේගයකින් පෝසත් වන නිසයි. ඇමසන් වගේ අදහස් රටේ හැම දෙනාටම එකවර පහළ වෙන්නේ නැහැ. ධනවාදී ක්‍රමයක් යටතේ සිදුවෙන්නේ ඒ වගේ අදහසක් පහළ වූ අයෙක්ට තමන්ගේ අදහස ක්‍රියාත්මක කර ධනය උපයන්න පහසුකම් සලසන එකයි.
ඇමරිකාවේ සම්ප්‍රදායික පොත් වෙළඳසැල් වලින් අලුත් පොත් වගේම පාවිච්චි කරපු පොතුත් මිල දී ගන්න පුළුවන්. මිල බොහෝ විට අලුත් පොතක මිලෙන් 2/3ක් පමණ වෙනවා. මේ වගේ පොතක් පොත් සාප්පුව විසින් මිල දී ගන්නේ එහි මිලෙන් 1/3ක පමණ මුදලකට.
මමනම් පෞද්ගලිකව පොත් එකතු කරන්න කැමති කෙනෙක්. ඒකත් තණ්හාවක් තමයි. එහෙම නොකරන කෙනෙකුට කියවපු පොතකින් වැඩක් නැහැ. අනික් අතට පුසුඹ ගහන අලුත් පොතකට දෙන ගානට වඩා අඩු මිලක් ගෙවා කලින් කෙනෙක් කියවපු පොතක් කියවන එකෙත් අවුලක් නැහැ. සම්ප්‍රදායික පොත් සාප්පුවක් හරහා මේ වගේ ගනුදෙනුවක් සිදුවන විට පොතේ මිලෙන් 1/3ක් පමණ පොත් සාප්පුවට යනවා. ඇමසන් හරහා ඔය වැඩේ සිදුවන විට ඇමසන් සමාගම ඒ තරම් ලොකු ලාභ ආන්තිකයක් තියා ගන්නේ නැහැ.
පොතක් ඇමසන් එකෙන් ගන්න කෙනෙක් එසේ කරන්නේ වෙනත් තැනකින් ඊට වඩා අඩු මිලකට එය ගන්න හැකියාවක් නැත්නම් පමණයි. ඒ වගේම ඇමසන් හරහා පොතක් විකුණන කෙනෙක් එසේ කරන්නේත් වෙනත් අයුරකින් වැඩි මිලකට ඒ පොත විකිණිය නොහැකි නිසයි. මේ ගනුදෙනුව හරහා ඇමසන් සමාගම ලාබයක් ලැබුවත් ඒ නිසා ගනුදෙනුවේ පාර්ශ්ව දෙකෙන් එකකටවත් පාඩුවක් වෙන්නේ නැහැ. දෙන්නටම වෙන්නේ වාසියක්. ඇමසන් සමාගමේ ලාභ කියන්නේ ඔවුන් නිර්මාණය කරන ධනයක් මිස කාගෙන්වත් හූරාකන දෙයක් නෙමෙයි.
ජෙෆ් බෙසෝස් ලාංකිකයෙක් වුනා කියා අපි නැවතත් හිතමු. එහෙම වුනානම්, ඇමසන් සමාගම ලංකාවේ තිබුණානම්, එහි සේවය කරන්නේත් ලාංකිකයෝ. ඔවුන්ගේ වැටුප් විදිහට සමාගමේ ලාභ ආන්තිකයෙන් කොටසක් වැය වෙනවා. ගොඩනැගිලි කුලී, විදුලි බිල් ආදිය ලෙස තවත් මුදලක් වැය වෙනවා. රජය බදු ලෙස ලාභයෙන් කොටසක් ගන්නවා. ඔය ආදී වශයෙන් සමාගමේ ලාබ වලින් සෑහෙන ප්‍රමාණයක් විවිධ අයගේ ආදායම් බවට පත් වෙනවා.
ජෙෆ් බෙසෝස් වගේ ධනවතෙක් වෙන්න ඔහුට වගේ සිරා අදහසක් පහළ වෙන්න අවශ්‍යම නැහැ. ඒ වගේ අදහසක් කෙනෙක්ට පහළ වූ විට එම අදහස ගැන විශ්වාසය තබා තමන් සතු මුදලක් මුලින්ම ආයෝජනය කරන කෙනෙකුටත් එවැනිම විශාල වාසියක් ලබන්න පුළුවන්.
ඔය මොනවා කරන්නත් ධනවාදය කෙරෙහි විශ්වාසයක් තියෙන්න ඕනෑ. නමුත්, ඇතැම් අය ධනවාදී පක්ෂයක් කියා හඳුන්වන එක්සත් ජාතික පක්ෂය වගේ පක්ෂ වල පවා ඉන්න බොහෝ දෙනෙක් ලොකු ආණ්ඩුවක් කෙරෙහි විශ්වාසය තබන සමාජවාදී මානසිකත්වයේ ඉන්න අයයි. ජාතිකවාදීන් කියා තමන්ව හඳුන්වා ගන්න ඇතැම් අය සමාජවාදයට බැන්නත් ඒ අය තවම ඉන්නේත් ඒ රාමුව ඇතුළෙමයි. ඉතිං කොහෙන්ද ජෙෆ් බෙසෝස් කෙනෙක්ට ඔළුව උස්සන්න ඉඩක්?
(Image: https://www.nbcnews.com/tech/tech-news/20-years-after-its-ipo-how-amazon-changed-way-we-n759546)
