යකුන් එළවා නාගයින් සමගි කළේ කවුද? (දෙවන කොටස)

දෙපාර්ශ්වයක් එකතු වෙලා විශාල යුද්ධයකට අර අඳින වෙලාවේ අනපේක්ෂිත විදිහට එක පාරටම අහස අඳුරු වෙලා, තවත් ටික වෙලාවකින් ඉර ටිකෙන් ටික වැසී ගිහින් කළුවර වුනොත් ඇති වන තත්ත්වය හිතා ගන්න පුළුවන්ද? යුද්ධ කරන එක කොහොම වෙතත් පාර්ශ්ව දෙකම යුද්ධය අමතක කරලා තම තමන්ගේ දෙවියන් යදින්න පටන් ගන්න එකක් නැද්ද?

යම් හෙයකින් චූලෝදර හා මහෝදර පාර්ශ්වයන් සටනට ලක ලෑස්ති වෙමින් සිටිද්දී පූර්ණ සූර්යග්‍රහණයක් ඇති වෙලා අහස අඳුරු වුනානම් එවැනි තත්ත්වයක් ඇති වෙන්න බැරිකමක් නැහැ. පාර්ශ්ව දෙක විසින්ම පූජනීය සේ සැලකූ අයෙක් සිටියානම් සූර්යග්‍රහණය වෙලාවේ මේ පාර්ශ්ව දෙකම ඒ පූජනීය පුද්ගලයාගෙන් කිසියම් සහනයක් ඉල්ලා සිටින්න ඉඩ තිබෙනවා වගේම මේ අනපේක්ෂිත සිදුවීම වුනේ තමන් යුද්ධයට එළැඹි නිසා කියා හිතා යුද්ධය නවතා සමඟි වෙන්නත් ඉඩ තිබෙනවා. යුද්ධයට හේතු වූ මිණිපළඟ බෙදාගන්න අමාරු නිසා එය අර දෙපාර්ශ්වයටම පිළිගත හැකි පුද්ගලයාට පූජා කිරීම විසඳුමක්.

චූලෝදර මහෝදර සටන සිදු වෙන්න ගිහින් තියෙන්නේ අමාවක පොහොය දවසක උදය කාලයේ. සූර්යග්‍රහණයක් සිදු වෙන්නෙත් අමාවක පෝය දවස් වලටයි. ඒ වගේම නිශ්චිත කිසියම් ප්‍රදේශයකට පූර්ණ සූර්යග්‍රහණයක් පෙනෙන්නේ එය දවල් කාලයේ සිදු වුනොත්. ඒ නිසා මේ කියන දවසේ එවැනි පූර්ණ සූර්යග්‍රහණයක් සිදු වුනා වෙන්න පුළුවන්. එවැන්නක් වුනානම් ඒ පිළිබඳ සාමූහික මතකය සියවස් ගණනක් යන තුරු ඉතිරි වෙන්න පුළුවන්. හැබැයි මේ වගේ ජනශ්‍රැති පරම්පරාවෙන් පරම්පරාවට යද්දී කතාව විශාල ලෙස වෙනස් වෙනවා. දීප වංශය ලියන කාලය වෙද්දී කතාව මේ වගේ එකක්.

යථා නාගානං සංගාමං- තථා ගන්ත්වා නරුත්තමෝ 
උභෝනාගවරමජ්ජේ- ඨිතෝ සත්තානුකම්පකෝ 

නරෝත්තමයන් වහන්සේ සත්ත්වයන් කෙරෙහි අනුකම්පාවෙන් නාගයින්ගේ සංග්‍රාමය පැවති තැනට ගොස් නාගයින්ගේ පාර්ශ්ව දෙක මධ්‍යයෙහි සිටගත් බව මෙයින් කියැවෙනවා.

නභේ ගන්ත්වාන සම්බුද්ධෝ- උභෝ නාගානං උපරි 
තිබ්බන්ධකාරතමං ඝෝරං- අකාසි ලෝකනායකෝ 

ලෝකනායක සම්බුද්ධයන් පාර්ශ්ව දෙකේම නාගයින් සිටි තැන් වලට ඉහළ අහසට ගොස් තීව්‍ර, ඝෝර අන්ධකාරයක් ඇති කළ බව මෙයින් කියැවෙනවා.

අපි නිකමට හිතමු මේ පාර්ශ්ව දෙකේම සිටි නාගයින් සූර්ය වන්දනාව කළ අය කියා. එය එසේ වෙන්න හෝ නොවෙන්න පුළුවන්. එසේ වුනානම් මේ කතාවේ කියන ආකාරයේ විශාල සංග්‍රාමයකට අවතීර්ණ වෙන්න කලින් මේ අය කරන්නේ ඉර දෙවියන් වඳින එකයි. ඒ වගේ වෙලාවක එක පාරටම අහස අඳුරු වී අන්ධකාරයක් පැතිරුනොත් හිතෙන්නේ මෙය තමන් අදහන, තමන්ගේ හිස් මුදුනේ පෙනෙන්න ඉන්න, ඉර දෙවියා හා අදාළ දෙයක් බවයි. පරම්පරා කිහිපයකට පස්සේ මේ ජනශ්‍රැතිය ඉදිරියට ගෙනයන අය බුදුන් අදහන්නන් වීමෙන් පසුව සූර්ය දේවරාජයා වෙනුවට ලෝකනායක සම්බුද්ධයන් ආදේශ වීම වැන්නක් ජනශ්‍රැති විකාශනය වීමේදී සිදුවන සාමාන්‍ය දෙයක්. යම් හෙයකින් මේ කණ්ඩායම් දෙකේ හිටියේ මහින්දාගමනයට පෙර ලංකාවේ සිටි බෞද්ධයින් වීනම් (මේ ගැන පසුව කතා කරමු), ඉර නොපෙනී යාම හමුවේ මේ විදිහට සහනයක් ඉල්ලා සිටියේ බුදුන්ගෙන්ම වෙන්න වුණත් බැරිකමක් නැහැ.

අන්ධං තමං තදා හෝති- කේසර මායා ඉද්ධියා 
අන්ධකාරේන ඕනද්ධෝ- සිහිතා යා රුක්ඛෝ අහූ 

සිංහයාගේ මායා සෘද්ධි බලයෙන් අන්ධකාරය හාත්පස පැතිරී ගිය බවත්, සිංහයා සහ වෘක්ෂය අන්ධකාරය තුළ ගිලී නොපෙනී ගිය බවත් මෙයින් කියැවෙනවා. මේ ගාථාවෙහි සිංහයා (කේසර/සිහ) ලෙස හඳුන්වන්නේ බුදුන් බව පෙනෙනවා. මෙහි කියැවෙන ගස, පෙර ගාථාවක විස්තර කර ඇති පරිදි, ජේතවනාරාමයේ සිට බුදුන්ට සෙවණ සලසමින් සමිද්ධි නම් දේවතාවා විසින් රැගෙන එන එම දේවතාවා වාසය කර ඇති ගසයි.

පසුව බුදුන් ආදේශ වී තිබෙන්නේ හිරු දෙවියන් වෙනුවටනම් අඳුර පැතිරෙන්නට පෙර සිටම හිරු දෙවියන්ට වෙනත් අයෙකු විසින් සෙවණ සලසමින් සිට ඇති බව පෙනෙනවා. නාගයින් මෙසේ දකින්නේ ඉරේ සැර විශාල ලෙස අඩුවන සූර්යග්‍රහණයක  මුල් අදියර විය හැකියි.

අඤ්ඤාම​ඤ්ඤං න පස්සන්ති- තසිතා නාගා භයට්ඨිතා 
ජයංපි න පස්සන්ති- කුතෝ සංගාම කාරිතුං 

එකිනෙකාව නොපෙනෙන නිසා නාගයින් බියපත් වී හා තැතිගෙන සිටිනවා. ජයංපි න පස්සන්ති, කුතෝ සංගාම කාරිතුං? දිනනවද (නැද්ද) කියා පේන්නේ නැතුව සංග්‍රාම කරන්නේ කොහොමද?

සබ්බේ සංගාමං භින්දිත්වා- පමුඤ්චිත්වාන​ ආයුධං
නමස්සමානා සම්බුද්ධං- සබ්බේ ඨිතා කතඤ්ජලී

සියළු දෙනාම යුද්ධ කිරීම නවත්වා, ආයුධ පැත්තකට දමා අත් එකතු කර බුදුන්ට නමස්කාර කරන්න පටන් ගන්නවා.

සලෝමහට්ඨේ ඤත්වාන- දිස්වා නාගේ භයට්ඨිතේ
මෙත්ත චිත්තේන පරිත්වාන- උණ්හාරංසිං පමුඤ්චයී

මහත් බියකින් සැලෙමින් සිටින නයින් දැකීමෙන් මෙත් සිත් පහළ කරගෙන උණුසුම් රැස් දහරක් එවනවා. මේ කියන්නේ පූර්ණ සූර්යග්‍රහණයකදී ඉර මුළුමනින්ම වැසී යාමෙන් පසුව දකින්නට ලැබෙන පළමු ආලෝක රැස් දහර ගැන වෙන්න බැරිද?

ආලෝකෝව මහා ආසි- අබ්භුතෝ ලෝකහංසනෝ 
සබ්බේ පස්සන්ති සම්බුද්ධං- නභේ චදං ව නිම්මලං

ලොම් කෙළින් කරවන අද්භූත සිදුවීමක් ලෙසින් නිමල ආලෝකය අහස පුරා පැතිරෙද්දී සියලු දෙනාම සම්බුදුන් දකිනවා.

ශ්‍රද්ධාවන්ත බෞද්ධයින්ට දැනුත් ඇතැම් වෙහෙර විහාර වලින් බුදුරැස් විහිදෙන බව ඇස් දෙකටම පේන එකේ ඒ කාලේ එහෙම දෙයක් පෙනෙන්න ලොකු ඉඩක් තියෙනවා. පූර්ණ සූර්යග්‍රහණයකදී ඉර මුළුමනින්ම වැසී යාමෙන් පසුව දකින්න ලැබෙන පළමු ආලෝක දහර අතිශයින්ම විචිත්‍රයි. දියමන්ති මුද්දක් අහසේ තියෙනවා වගෙයි පෙනෙන්නේ (Diamond Ring Effect). (උඩ තිබෙන ඡායාරූපය බලන්න)

ඡහි වණ්ණේහි උපේතෝ- ජලන්තෝ නභකන්තරේ 
දස දිසා විරෝචන්තෝ- ඨිතෝ නාගා අභාසථා 

ෂඩ් වර්ණ රැසින් අහසේ දස දිශාවම දිදුළවමින් බුදුන් නාගයින්ව අමතනවා. ඉන්පසුව තමයි මිණි පළඟ බුදුන්ට පුදා නාගයින් දෙපිරිස සමඟි වෙන්නේ.

බුදුන් පැමිණි කතාව පැත්තකින් තිබ්බොත් නාගයින් කණ්ඩායම් දෙකක් අතර සටනක් සිදු වෙන්න ගිහින් කිසියම් අයුරකින් එය වැළකී යාමක් පිළිබඳ කතාවක් මෙහි තිබෙනවා. එවැනි දෙයක් ඇත්තටම සිදු වුණාද? සිදුවෙන්නට ගිය මේ සටන වැළකෙන්නට ඇත්තටම හේතු වුනේ ඒ අවස්ථාවේදී සිදු වුනු පූර්ණ සූර්යග්‍රහණයක්ද?