පසුගිය ඔක්තෝබර් 26 සිට ඊයේ දිනය දක්වා කාලය තුළ ඩොලරයක රුපියල් අගය 4.32කින් පමණ ඉහළ ගිහින් තිබෙනවා. ඩොලරයක මිල ඉහළ යන්න පටන් ගත්තේ ඔක්තෝබර් 26 සිට නෙමෙයි. දේශපාලන අර්බුදය ආරම්භ වන විටත් ඩොලරයක මිල වේගයෙන් ඉහළ යන්න පටන් අරගෙනයි තිබුණේ.
මම හිතන විදිහට පසුගිය කාලයේ ඩොලරයක මිල ඉහළ යාම මහ බැංකුව විසින් සැලසුම්සහගතව කරපු දෙයක්. ඒ වගේම නිවැරදි දෙයක්.
මෙහි පසුගිය කාලයේ කියා කියන්නේ ඔක්තෝබර් 26 සිට නෙමෙයි. ඊට මාස කිහිපයකටම පෙර සිට. ඒ වගේම, මම හිතන විදිහට ඩොලරයේ මිල පසුගිය කාලයේ ඉහළ ගියේත්, තවමත් ඉහළ යන්නේත් මහ බැංකුවේ පාලනය යටතේ. අනපේක්ෂිත විදිහට එක වරම විශාල ලෙස විණිමය අනුපාතිකය කඩා වැටෙන්න පෙර මේ විදිහට පාලනයක් සහිතව ඩොලරයක මිල ඉහළ යන්න ඉඩ හැරීම හොඳයි.
ඔක්තෝබර් 26 වන විටත් ලංකාව හිටියේ අයිඑම්එෆ් වැඩසටහනක් ක්‍රියාත්මක කරමිනුයි. කලින් කලට ගෙවුම් ශේෂ අර්බුද වලට මුහුණ දීමත්, අයිඑම්එෆ් එකේ උදවුවෙන් තාවකාලිකව ප්‍රශ්නයෙන් ගොඩයාමත් ලංකාවට සාමාන්‍ය දෙයක්.
අයිඑම්එෆ් එක විසින් කරන්නේ රටේ මහ බැංකුවට ණය දීමයි. මේ ණය ඉතා සහනදායී පොලියකට දෙන ඩොලර් ණය. හරියටම කියනවානම් එස්ඩීආර් කියන අයිඑම්එෆ් එකේ ජාත්‍යන්තර මුදල් ඒකක වලින් දෙන ණය. එස්ඩීආර් ඩොලර් හෝ වෙනත් විදේශ ව්‍යවහාර මුදලකට පහසුවෙන් මාරු කළ හැකියි.
ණය ආපසු ගැනීමේ අවදානම වැඩි වන තරමට පොලී අනුපාතික ඉහළ යන බව අප දන්නා කරුණක්. රටක් ගෙවුම් ශේෂ අර්බුදයකට මුහුණ දී ඉන්න වෙලාවක ණය ආපසු නොගෙවා සිටීමේ අවදානම ඉතා විශාලයි. ඒ නිසා, වෙළඳපොළෙන් වානිජ ණය ගන්නවානම් එසේ ගන්න වෙන්නේ ඉතා ඉහළ පොලියකටයි. මේ පොලී ගෙවන්න යාමේදී ගෙවුම් ශේෂ අර්බුදය තවත් උග්‍ර වී ආර්ථිකය බිඳ වැටෙන්න පුළුවන්.
අයිඑම්එෆ් එක කියන්නේ සාමාජික රටවල කොටස් මුදල් යෙදවීමෙන් පිහිටුවා තිබෙන ජාත්‍යන්තර ආයතනයක්. හරියට සමුපකාර බැංකුවක් වගේ එකක්. කොටස් ප්‍රමාණය ගොඩක් වැඩි නැතත් ලංකාවත් අයිඑම්එෆ් එකේ අයිතිකාරයෙක්. ලොකුම අයිතිකාරයා ඇමරිකාව.
තමන්ගේ සාමාජික රටක් ගෙවුම් ශේෂ අර්බුදයක හිරවෙලා ඉන්න වෙලාවට අයිඑම්එෆ් එක ණය දෙනවා. එසේ ණය දෙන්නේ අදාළ සාමාජික රට අර්බුදයෙන් ගොඩ දැමීමේ අරමුණින් මිසක් ලාභ ලැබීමේ අරමුණින් නෙමෙයි. එසේ වුවත්, මේ ආයතනය නඩත්තු කිරීම සඳහා කිසියම් ආදායමක් අවශ්‍ය වන නිසාත්, ණය ආපසු නොලැබීමේ අවදානමක් තිබෙන නිසාත් කිසියම් පොලියක් අය කළ යුතුයි.
ගෙවුම් ශේෂ අර්බුදයක හිර වී සිටින රටකින් ණය ආපසු නොලැබීමේ අවදානම සලකා වෙනත් අය ඉහළ පොලී අනුපාතික වලට පමණක් ණය ලබා දෙද්දී, අයිඑම්එෆ් විසින් කරන්නේ රටකින් ණය ආපසු නොලැබීමේ අවදානම අඩු කරගෙන අඩු පොලියකට ණය ලබා දීමයි. අයිඑම්එෆ් යෝජනා ක්‍රියාත්මක කිරීම කියා කියන්නේ ඒ ආකාරයට ණය ආපසු නොලැබීමේ අවදානම අඩු කර ගැනීම සඳහා ඔවුන් යෝජනා කරන ප්‍රතිසංස්කරණ අදාළ රට විසින් ක්‍රියාත්මක කිරීමයි. සමහර වෙලාවට මේ ප්‍රතිසංස්කරණ ඉදිරිපත් කරන්නේ අදාළ රට විසින්මයි.
අයිඑම්එෆ් එක විසින් යෝජනා කරන බදු ඉහළ දැමීම, රජයේ සේවකයින් බඳවා ගැනීම සීමා කිරීම, පාඩු ලබන රජයේ ආයතන විකුණා දැමීම වගේ යෝජනා ජනප්‍රිය යෝජනා නෙමෙයි. අයිඑම්එෆ් එක මේ වගේ යෝජනා කරන්නේ රටේ මිනිස්සුන්ව අමාරුවේ දැමීමේ අරමුණිනුත් නෙමෙයි. රටක් අයිඑම්එෆ් වැඩසටහනකට යනවා කියන්නේ බොහෝ විට ඔය වගේ ජනප්‍රිය නොවන ප්‍රතිසංස්කරණ නොකර ගොඩ දාන්න බැරි තරමටම ඒ රට හිර වෙලා කියන එකයි. ඒ නිසා දෙන ණය ආපසු ලබා ගත හැකි බවට සහතික වෙන්නනම් අදාළ රජයට ඔය වගේ ජනප්‍රිය නොවන ක්‍රියාමාර්ග ගන්න සිදු වෙනවා.
වාර්තා වන විට පවතින දේශපාලන වාතාවරණය හමුවේ අයිඑම්එෆ් එක විසින් ලබා දීමට සිටි අවසන් ණය වාරිකය අත් හිටවලා තියෙනවා. තවත් රටවල් කිහිපයකින් ලැබෙන්න තිබුණු මුදල් ලැබෙන එකත් නැවතී ඇති බව කියනවා. ඒ වගේම, රාජ්‍ය සුරැකුම්පත් වල හා කොටස් වෙළඳපොළේ වූ විදේශ ආයෝජන රටෙන් පිටතට ගලා යමින් තිබෙනවා. මේ සියල්ල ඩොලරයක රුපියල් මිල මත පීඩනයක් ඇති කරන බව අමුතුවෙන් කිව යුතු නැහැ.
හැබැයි ඔය කලින් කී දේවල් එකක්වත්, අඩු වශයෙන් මේ දක්වා සිදු වී තිබෙන දේවල්, ලොකු ප්‍රශ්න කියලා මම හිතන්නේ නැහැ. අයිඑම්එෆ් එක විසින් වගේම ඔය කියන අනෙක් රටවල් විසින් දෙන්න හිටියේත් ණය. පොලිය අඩු වුවත්, ඔය විදිහට ගන්න ණය පොලිය සමඟ ආපසු ගෙවිය යුතුයි. රාජ්‍ය සුරැකුම්පත් වල විදේශ ආයෝජන කියන්නෙත් රජය විසින් ලබාගත් විදේශ ණය. මේ ණය ලබාගෙන තියෙන්නේ රුපියල් වලින් වුවත් එසේ රුපියල් කර තිබෙන්නේ ඩොලර් හෝ වෙනත් විදේශ ව්‍යවහාර මුදලක් නිසා කල් පිරුණු පසු පොලිය හා මුල් මුදල නැවත අදාළ විදේශ ව්‍යවහාර මුදලින්ම රටෙන් එළියට යනවා. කොටස් වෙළඳපොල ආයෝජන වලට ණය කියා කියන්න බැරිවුණත් ඒවත් රටේ විදේශ බැරකම්. බලපෑම සමානයි.
කෙටියෙන් කිවුවොත් ඔය දැන් නොලැබී තිබෙන දේවල් ලැබුණත් ඒ දේවල් කවදා හෝ රටෙන් එළියට යා යුතුයි. දැන් රටෙන් එළියට යන්නේත් රටෙන් එළියට කවදා හෝ යා යුතු දේවල්.
අපේක්ෂිත විදේශ ණය නොලැබීම හා ලංකාවේ ණය හෝ කොටස් වත්කම් වල කර තිබෙන විදේශ ආයෝජන ආපසු යාම නිසා ඩොලරයක මිල මත විශාල පීඩනයක් ඇති වෙනවා. මහ බැංකුව විසින් මැදිහත් වුනේ නැත්නම් ඩොලරයක මිල තව තවත් ඉහළ යන එක වලක්වන්නත් බැහැ. නමුත්, එය විශාල ප්‍රශ්නයක් කියා මම පෞද්ගලිකව හිතන්නේ නැහැ.
ඩොලරයක මිල තව සෑහෙන්න ඉහළ යා යුතු බව මා මුල සිටම කියපු දෙයක්. තවමත් අවශ්‍ය මට්ටමට මිල වැඩි වී නැහැ. අයිඑම්එෆ් ණය වලින් අපේක්ෂා කළේ මේ මිල ඉහළ යාම පාලනය කරන්නයි. නමුත්, එසේ ගන්න අයිඑම්එෆ් ණයත් නැවත ආපසු ගෙවිය යුතුයි. එසේ ගෙවන්න ලංකාවට ඩොලර් එන්නේ කොහෙන්ද? බොහෝ විට වෙනත් ණයකින්. මෙතැනදී අයිඑම්එෆ් ණය ගැනීමේ වාසිය වෙන්නේ ඒ වෙනත් ණය හදිසියේ ඉහළ පොලියකට ලබා නොගෙන ටිකක් අඩු පොලියකට හොයා ගැනීමට කල් ලැබීම පමණයි. දැන් අයිඑම්එෆ් ණය නොලැබීම ප්‍රශ්නයක් වෙන්නේ ඩොලරයේ මිල පවත්වා ගැනීම සඳහා හදිසියේ ඉහළ පොලියකට වෙනත් ණයක් ගත්තොත් මිසක් ඩොලරය වැඩි වීම නිසා නෙමෙයි.
අයිඑම්එෆ් ණය හා ඉහත කී අනෙකුත් දේවල් වල බලපෑම එසේ වුවත් දේශපාලන අර්බුදය ලංකාවේ ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නය උග්‍ර කරන බවනම් බොරුවක් නෙමෙයි. ලංකාවට විදේශ විණිමය ලැබෙන ප්‍රධාන මාර්ගයක් වන සංචාරකයින්ගේ පැමිණීම දැනටමත් සීමා වී තිබෙනවා. ණය ශ්‍රේණිගත කිරීම් පහත වැටීම නිසා ප්‍රශ්නය විසඳුනාට පසුව වුවත් විදේශ ණය ගැනීමේදී වැඩි පොලියක් ගෙවන්න වෙයි.
සමහර අය අයිඑම්එෆ් ණය වලට විරුද්ධයි. හැබැයි ඔවුන්ගේ විකල්පය වන්නේ ණය නොගෙන සිටීම නෙමෙයි. ජනප්‍රිය නොවන කොන්දේසි රහිතව එන ණය ලබා ගැනීමයි. එවැනි ණය වෙනුවෙන් විශාල පොලියක් ගෙවන්න වෙනවා. ඒ වගේම ඒ ණය වලටත් කොන්දේසි තිබෙනවා. කොන්දේසි වෙනස් වීම පමණයි වෙනස. උදාහරණයක් විදිහට චීන ව්‍යාපෘති ණය ලබා ගැනීමේදී බොහෝ විට අදාළ ව්‍යාපෘතිය චීනයටම ලබා දිය යුතුයි.
ලංකාවේ ප්‍රධාන දේශපාලන පක්ෂ දෙකේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති අතර තිබෙන ප්‍රධානම වෙනසක් වන්නේ තියෙන ණය රෝල් කරන්න අලුතින් ණය ගත යුත්තේ කාගෙන්ද කියන එකයි. රනිල්ලාගේ කණ්ඩායම අඩු පොලී ණය වෙනුවෙන් ජනප්‍රිය නොවන ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාත්මක කරන්න උත්සාහ කරද්දී මහින්දලාගේ කණ්ඩායම කොන්දේසි රහිතව ලැබෙන වැඩි පොලී ණය වෙනුවෙන් පෙනී සිටිනවා. චීන ණය හා අයිඑම්එෆ් ණය අතර වෙනස වන්නේ අඩු පොලියක් පිණිස ජනප්‍රිය නොවන කොන්දේසි පිළිගන්නවාද නැත්නම් ඉහළ පොලියකට එවැනි කොන්දේසි නැති ණය ගන්නවාද කියන එකයි. හැබැයි ඉතිං ඔය කොයි එකත් ණයම තමයි. අර මීයාගේ ප්‍රශ්නය වගේ තමයි.
දැන් දැන් පෙනෙන අලුත්ම ප්‍රවණතාවක් තමයි මිනිස්සු ඉහත කී සම්ප්‍රදායික විකල්ප දෙකම වෙනුවට තෙවන විකල්ප දිහා බලන එක. ඒ නිසා, චීන ණයත් එපා අයිඑම්එෆ් ණයත් එපා කියන ප්‍රවණතාවයකුත් දැන් ලංකාවේ වර්ධනය වෙමින් තියෙනවා. පොල්කට්ටෙන් එළියට ගිහින් හිතාගන්නවත් අමාරු පට්ට සිරා විකල්ප ඉදිරිපත් කරන අයත් ඉන්නවා.
