කොරෝනා කාලේ හොයපුවා...

ගූගල් සෙවුම් යන්ත්‍රය යොදාගෙන මිනිස්සු හොයන දේවල් වලින් කාලයෙන් කාලයට කිසියම් රටක මිනිස්සු උනන්දු වන දේවල් ගැන අදහසක් ගන්න පුළුවන්. මේ දවස් වලනම් ඉතිං කොරෝනා වලට වඩා වැදගත් වෙනත් දෙයක් නැහැනේ. පහත පළමු රූප සටහනේ තියෙන්නේ කොරෝනා ගැන ලංකාවේ මිනිස්සුන්ගේ උනන්දුව ඉහළ ගිය ආකාරයයි.

ලංකාවෙන් මුලින්ම කොරෝනා රෝගියෙක් හමු වීමෙන් පසුව කොරෝනා ගැන හොයන්න ඇති වුනු උනන්දුව පසුව නැති වෙලා ගිහින් දෙවන රෝගියා හමු වූ තැන් පටන් නැවත උනන්දුව වැඩි වූ ආකාරය මෙහි පැහැදිලිව පෙනෙනවා. මුලින්ම නව කොරෝනා වෛරසය ලෙස හැඳින්වුණු මේ රෝගය පසුව කෝවිඩ්-19 ලෙස නම් කිරීමෙන් පසුව මිනිස්සු ගූගල් හරහා කෝවිඩ් පිළිබඳව විපරම් කරන්න පටන් ගත්තා. එහෙත්, තවමත් ලංකාවේ වැඩිපුර ප්‍රචලිත කොරෝනා කියන යෙදුම බව ගූගල් සෙවුම් අනුව වුවත් පෙනෙනවා.

කොරෝනා වැඩි වෙද්දී රට පුරා ඇඳිරි නීතිය දැම්මා. ඒ වෙලාවේ මිනිස්සුන්ගේ ප්‍රධානම ප්‍රශ්නය වුනේ කන්නේ කොහොමද කියන එකයි. ඒ එක්ක මිනිස්සු කෑම ගැන හොයන එක ඉහළ ගියා. එහෙත්, ඉතා ඉක්මණින් මිනිස්සුන්ට ආහාර ලබා ගත හැකි ක්‍රමවේද හැදුනා. ඒ නිසා කෑම ගැන හොයන එක අඩු වෙලා ගියා. දෙවන රූප සටහන මේ බැව් පෙන්වනවා.

කොරෝනා නිසා ලංකාවේ පාසැල්, සරසවි වැහුණා. ඒ එක්ක අධ්‍යාපනය ගැන තිබුණු උනන්දුව පහත වැටී තිබෙන ආකාරය තුන්වන රූප සටහනෙන් පෙනෙනවා.

ලංකාව කියන්නේ ගූගල් සෙවුම් යන්ත්‍රය හරහා සෙක්ස් ගැන හොයලා කප් ගහපු රටක්. කොරෝනා කාලයේ මේ තත්ත්වයේ වෙනසක් වුනාද? හතරවන රූප සටහනෙන් පෙනෙන පරිදි පොඩියට වුනත් සෙවුම් වැඩි වීමකුයි සිදු වී තියෙන්නේ.

කොරෝනා අස්සේ මැතිවරණය ගැන වූ උනන්දුව කොහොමද? නාම යෝජනා දෙන දවස් වල මැතිවරණය ගැන මිනිස්සු උනන්දු වෙලා තියෙනවා. ඒත් දැන්නම් මැතිවරණය ගැන කිසිම උනන්දුවක් පෙනෙන්න නැහැ.

පාත් කළ කන්ද

මේ වෙද්දී හඳුනා ගෙන සිටින මිලියන තුනකට අධික කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින්ගෙන් මිලියනයකටත් වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක් ඇමරිකානුවන්. තනි රටක් ලෙස බැලුවොත් වැඩිම මරණ ගණන වාර්තා වී තිබෙන්නේ ඇමරිකාවෙන්. ඒ වගේම වැඩිම පිරිසක් සුව වූ බව වාර්තා වී තිබෙන්නේත් ඇමරිකාවෙන්. කොහොම වුනත් ඇමරිකාවේ විශාල ජනගහණය ගැන නොසලකා මේ එක දෙයක් ගැනවත් විශ්ලේෂණය කරන්න යාම තේරුමක් නැති දෙයක්.

ඇමරිකාව කෝවිඩ්-19 ඉදිරියේ දණ ගහලද? සමහර අයනම් එහෙම කියනවා. එහෙත්, ඇමරිකාව කිසි විටෙකත් කෝවිඩ්-19 ඉදිරියේ දණ ගැහුවේ නැහැ. කෝවිඩ්-19 වලට බයෙන් හැංගුනෙත් නැහැ. හැබැයි එහෙම කියලා නිරායුධව සතුරා ඉදිරියට පැනලා නිස්කාරණේ විනාශයක් කර ගත්තේත් නැහැ. ඇමරිකාව සතුරාට මුහුණ දුන්නේ ඉතාම සැලසුම් සහගත ලෙසයි. ඒ සැලසුම් වල සාර්ථකත්වය මේ වන විට පැහැදිලිව පෙනෙන්නට තිබෙනවා.

මෙහිදී මා ඇමරිකාව කියා කියන්නේ රටේ ජනාධිපති හෝ වෙනත් තනි පුද්ගලයෙක් නෙමෙයි. ඇමරිකාව සම්බන්ධව කිසිදු තනි පුද්ගලයෙකුට තීරණ ගන්න බැහැ. ඒ වගේම රටේ හැම පුද්ගලයෙක්ම එකාවන්ව එකතු වී තීරණ ගත්තා කියා කිවුවොත් එයත් විශාල බොරුවක්. එහෙම දෙයක් වුනෙත් නැහැ. එහෙත්, ප්‍රශ්නයේ ස්වභාවය පිළිබඳව නිවැරදිව අවබෝධ කර ගත හැකි වූ විශාල පිරිසක් රටේ හිටියා. ඒ අයට ප්‍රශ්නයේ ස්වභාවය පිළිබඳව වගේම එයට මුහුණ දිය යුතු ආකාරය පිළිබඳවත් තනි තනිව හිතා නිගමන වලට එන්න පුළුවන් වුනා.

මේ නිගමන වලට පැමිණුනේ එකම දැනුම් රාමුවක් මත සාක්ෂි මත පදනම්ව නිසා එසේ තනි තනිව නිගමන වලට පැමිණුනු අයට බොහෝ දේ පිළිබඳව පොදු එකඟතාවන්ට පැමිණෙන්නත් පුළුවන් වුනා. ඇමරිකානු ක්‍රමය තුළ ඔවුන්ට ඒ දේවල් ක්‍රියාත්මක කරන්නත් පුළුවන් වුනා.

අලුත් තොරතුරු ලැබෙන විට ඇතැම් විට කලින් ගත් තීන්දු තීරණ වෙනස් කරන්න සිදු වුනා. එහෙත්, එහිදී වුවත් බොහෝ දෙනෙකුට එකඟ වෙන්න අපහසු වුනේ නැහැ. කවුරුත් තීන්දු ගත්තේ සාක්ෂි මත පදනම්ව වීම එයට හේතුවයි. පැවති තත්ත්වය තනි තනිව විශ්ලේෂණය කර ගැනීමට තරම් විෂය දැනුමක් නොතිබුණු අය එවැනි දැනුමක් තිබුණු අය කෙරෙහි විශ්වාසය තබන අතරම තම තමන්ගේ විෂය දැනුම පුළුල් කර ගත්තා. විෂය දැනුමක් තිබුණු අය එයට උදවු කළා.

ඇමරිකානු ක්‍රමය තුළ ප්‍රමුඛතාවය ලැබුණේ හැකි තරම් විශාල පිරිසකට කරුණු ඇති සැටියෙන් දැන ගන්නට ඉඩ සැලැස්වීමට මිස බොරු කියා බය තුනී කරන්නට හෝ වැඩියෙන් බය කර පාලනය කරන්නට නෙමෙයි. මේ දෙකෙන්ම අවසාන වශයෙන් වෙන්නේ හානියක්. කරුණු ඇති සැටියෙන් දැන ගත් විට ඕනෑම කෙනෙකුට තමන්ට වඩාත්ම හොඳ තීරණය ගන්න පහසු වෙනවා.

ඇමරිකාව කෝවිඩ්-19 ප්‍රශ්නය මාසයකින් දෙකකින් කෙළවර නොවන ප්‍රශ්නයක් බව මුලදීම නිවැරදිව හඳුනා ගත්තා. ඒ නිසා, හැකි ඉක්මණින් අවසන් කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයත් සුව කර වසංගතය රටෙන් තුරන් කිරීම වැනි කළ නොහැකි ඉලක්ක පසුපස ඇමරිකාව හඹා ගියේ නැහැ. ඇමරිකාවට දැනටත් එවැනි ඉලක්කයක් නැහැ. වසංගතයට මුහුණ දෙන්නට අනිවාර්යයෙන්ම සිදු වන බව ඇමරිකාව නිවැරදිව ගණනය කළා.

එහෙත්, සාමූහික ප්‍රතිශක්තිය ඇති වී ප්‍රශ්නය ස්වභාවිකව විසඳෙන තුරු කිසිවක් නොකර බලා සිටීමේ ප්‍රතිපත්තියක ඇමරිකාව සිටියේත් නැහැ. මුල් අවස්ථාවේ පෙනෙන්නට තිබුණු කරුණු මත පදනම්ව එක්සත් රාජධානිය විසින් ආරම්භයේදී එම විකල්පය සලකා බැලුවත්, වසංගතය පිළිබඳ වැඩිමනත් තොරතුරු ලැබෙද්දී ඉතා ඉක්මණින් ඔවුන්ගේ ස්ථාවරයද වෙනස් කර ගත්තා. ඇමරිකාවේ ස්ථාවරය වුනේ රටේ සෞඛ්‍ය පද්ධතියට දරාගත හැකි මට්ටමට රෝග ව්‍යාප්තිය පාලනය කර ගැනීමයි.

කිසිවක් නොකර සිටියේනම් සාමූහික ප්‍රතිශක්තිය ඇති වී ප්‍රශ්නය ස්වභාවිකව විසඳෙන විට ඇමරිකානුවන්ගෙන් 60-70%ක් පමණවත් ආසාදනය වී සිටිය යුතුයි. එහෙත්, මේ වන විටත් කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් සේ හඳුනාගෙන තිබෙන්නේ ඇමරිකානුවන්ගෙන් 0.3%ක් පමණයි. හඳුනා නොගත් ආසාදිතයින් පිළිබඳව තවමත් තිබෙන්නේ සීමිත දැනුමක්. මේ ප්‍රමාණය හඳුනාගත් ආසාදිතයින් ප්‍රමාණය මෙන් දහ ගුණයක් වුවත්, තවමත් ඇමරිකානුවන්ගෙන් 97%කටම වෛරසය ආසාදනය වී නැහැ. ඇමරිකානුවන් 57,000කට අධික පිරිසක්  මිය ගොස් තිබෙන්නේ එවැනි තත්ත්වයක් යටතේදීයි.

ඇමරිකාවේ මරණ ගණන මෙපමණකින් සීමා කර ගත හැකි වූයේ රටේ සෞඛ්‍ය පද්ධතියට දරා ගත නොහැකි තරමට රෝගය ව්‍යාප්ත නොවූ නිසයි. එසේ වූවානම්, මරණ ගණන ගණන් කරන්න වෙන්නේ මිලියන වලින්. දැනට සිදුව ඇති මරණ රෝගීන්ට අවශ්‍ය සත්කාරක සේවාවන් ලබා දීමෙන් පසුව සිදුව ඇති මරණයි.

වසංගත වක්‍රය සමතලා කිරීම (Flattening the Curve) ලෙස හැඳින්වුණු ඇමරිකානු උපාය මාර්ගයේ ඉලක්කය වුනේ දිනකට හමුවන අලුත් රෝගීන් ප්‍රමාණය නිශ්චිත උපරිම සීමාවකට පහළින් තබා ගැනීමයි. මේ සීමාව රටේ සෞඛ්‍ය පද්ධතියේ ධාරිතාව නො ඉක්මවන සීමාවක්. මේ වන විට ඇමරිකාව විසින් මේ ඉලක්කය සපුරාගෙන තිබෙනවා.

දැනට ඇමරිකාවේ රෝග ව්‍යාප්තිය පාලනය වී තිබෙන සීමාව රටේ සෞඛ්‍ය පද්ධතියේ ධාරිතාවට වඩා බොහෝ පහළ  සීමාවක්. රෝගීන්ගෙන් 30%ක් පමණම හඳුනා ගැනුණු නිවුයෝර්ක් ප්‍රාන්තයේදී හෝ දෙවන හා තෙවන වැඩිම ආසාදිතයින් ප්‍රමාණ වාර්තා වී ඇති නිවු ජර්සි හා මැසචුසෙට්ස් ප්‍රාන්ත වල පවා සෞඛ්‍ය පද්ධතියේ ධාරිතාව ඉක්මවා යාමක් සිදු වී නැහැ. අනෙක් බොහෝ ප්‍රාන්ත වල රෝගීන් ප්‍රමාණය සෞඛ්‍ය පද්ධතියේ ධාරිතාව කිට්ටුවකටවත් ඇවිත් නැහැ.

චීනෙට ගිය අලි පැටවු

ශ්‍රී ලාංකික අලි ඩයස්පෝරාව පිළිබඳව පසුගිය වසරේදී මා ලිපියක් ලිවුවා. ලංකාවේ රාජ්‍ය නායකයින් විසින් වරින් වර ලෝකයේ විවිධ රට වලට තෑගි කළ අලි පැටවුන් ගණනාවක් පිළිබඳ තොරතුරු එම ලිපියේ තිබෙනවා. මේ විදිහට ලෝකය පුරා විසිරුණු ශ්‍රී ලාංකික අලි ඩයස්පෝරාව පිළිබඳ බොහෝ තොරතුරු අමාරුවෙන් වුවත් එක තැනකට එකතු කරන්න පුළුවන් වුනත්, චීනයට ගිය අලි පැටවු පිළිබද තොරතුරු හොයා ගැනීම එතරම් පහසු වුනේ නැහැ.

එම ලිපියේ මා සඳහන් කර ඇති පරිදි මහින්ද රාජපක්ෂගේ ආණ්ඩුව කාලයේදී 2007 පෙබරවාරි 16 වෙනිදා චීනයට අලි පැටියෙක් තෑගි කළා. මිගාරනම් වූ මේ අලි පැටවාව චීනයට තෑගි කළේ ලංකාව හා චීනය අතර රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සම්බන්ධතා වලට පනස් වසරක් පිරීමට සමගාමීව මහින්ද රාජපක්ෂ විසින් සිදු කළ චීන සංචාරය අතරතුරයි. 2007 පෙබරවාරි 26 වනදා මහින්ද රාජපක්ෂ විසින් මිගාරව නිල වශයෙන් භාර දෙන විට මිගාර වයස අවුරුදු පහක අලි පැටවෙක්. නිල වශයෙන් භාර දුන්නේ එදින වුවත් මිගාර බෙයිජිං සත්තු වත්තට ගෙනැවිත් තියෙන්නේ ඊට දින 11කට පෙරයි.

ඊට පෙර 1979 අගෝස්තු මාසයේ 12-14 අතර රණසිංහ ප්‍රේමදාස විසින් සිදු කළ චීන සංචාරයේදී ගැහැණු අලි පැටවෙකු  තියාන්ජින් සත්තු වත්තට තෑගි කර තිබෙනවා. මේ අලි පැටික්කියගේ නම සොයා ගන්නට නැහැ.

ඊටත් පෙර 1972 වසරේදී සිරිමාවෝ බණ්ඩාරනයකගේ චීන සංචාරයක් අතරතුර මිතුරා නමැති පිරිමි අලි පැටවෙකු පීකිං සත්ත්වෝද්‍යානයට තැගි කර තිබෙනවා. ඒ දවස්වල චීන අගනුවර හැඳින්වුණේ පීකිං ලෙසයි. 1972 ජූනි 27 දින සිදුව ඇති මේ තෑගි කිරීමේ අවස්ථාවේ රූප රාමු මෑතකදී අන්තර්ජාලයට උඩුගත කර තිබෙනවා. (12 :15 සිට බලන්න)

අම්බිකා නික්ම ගිහින්!

කෙනෙක් රටකින් රටකට සංක්‍රමණය වෙන්නේ එසේ කිරීමෙන් ලැබෙන මොනවා හරි දේවල් ටිකක් තියෙන නිසයි. එහෙත්, එසේ රටකින් රටකට සංක්‍රමණය වීමේදී අහිමි වන දේවල් ටිකකුත් තියෙනවා. කෙනෙක් තමන්ගේ කැමැත්තෙන් රටකින් රටකට සංක්‍රමණය වෙන්නේ මේ දෙගොඩ කිරා බැලූ පසු සමස්තයක් ලෙස වාසියක් තිබෙන නිසයි.

හැබැයි මේ කතාව අදාළ වෙන්නේ තමන්ගේ කැමැත්තෙන් සංක්‍රමණය වන අයටයි. වෙනත් අයෙකුගේ මන දොල සපුරන්න රටකින් රටකට සංක්‍රමණය වෙන්න සිදු වන කෙනෙක්ට මේ කතාව ඒ විදිහටම වලංගු නැහැ. ලංකාව ඇතුළු ඝර්ම කලාපීය රටවල සිට උතුරු ඇමරිකාවට සංක්‍රමණය වෙන්න සිදුව ඇති අලි ඇතුන් වැටෙන්නේ මේ ගොඩටයි.

වයස අවුරුදු අටක පමණ අලි පැටික්කියකව සිටියදී ඉන්දියාවේ කර්ණාටක ප්‍රාන්තයේ කැලෑවකින් අල්ලා ගනු ලැබ වසර පහක් කොට ඇදීමේ රාජකාරියේ යෙදී ඇති අම්බිකා ඇමරිකාවට පැමිණ තියෙන්නේ 1961 වසරේදී. ඈ වොෂින්ටන් ඩීසීහි ස්මිත්සෝනියන් ජාතික සත්ත්වෝද්‍යානයේ සිටි හත් දෙනෙකුගෙන් යුත් ආසියානු අලි කණ්ඩායමේ සිටි වයස්ගතම සාමාජිකාවයි. අම්බිකාගේ සැත්තෑ එක් වසක දිවිසැරිය පසුගිය මාර්තු 27 වනදායින් නිමා වී තිබෙනවා.

ස්මිත්සෝනියන් ජාතික සත්ත්වෝද්‍යානයේ ඉතිරිව සිටින ආසියානු අලි පංතියේ සිවු දෙනෙකුම එකම වසරකදී ශ්‍රී ලංකාවේ උපන් අයයි. ඒ ශාන්ති, කමලා, ස්වර්ණා හා බොසී යන සිවු දෙනායි. ඉතිරි දෙදෙනා ඉන්දියාවෙන් හා තායිලන්තයෙන් පැමිණි අයයි. පසුගිය ජූනි මාසයේදී මා අවසන් වරට මේ අයව පියවි ඇසින් දැක ගත්තා. අන්තර්ජාලය හරහානම් ඕනෑම වෙලාවක ඔවුන්ව සජීවීව නැරඹිය හැකියි.

අම්බිකාගේ සෞඛ්‍ය තත්ත්වය කාලයක් තිස්සේම පිරිහෙමිනුයි තිබුණේ. කළ හැකි සියළු ප්‍රතිකාර කිරීමෙන් පසුව සුව වීමේ ඉඩක් පෙනෙන්නට නොතිබුණු බැවින් හා අම්බිකාගේ වයස ගැන සලකමින් පසුගිය මාර්තු 27 වනදා ඇයට සුවදායක මරණයක් ලබා දීමට ස්මිත්සෝනියන් ජාතික සත්ත්වෝද්‍යානයේ බලධාරීන් විසින් තීරණය කර තිබෙනවා.

ස්මිත්සෝනියන් ජාතික සත්ත්වෝද්‍යානයේ සිටි ආසියානු අලි අතරින් අම්බිකාගේ ළඟම යෙහෙළියන්ව සිටියේ ශාන්ති හා බොසී දෙදෙනායි. අම්බිකා මරණයට පත් වීමෙන් පසුව ඇයට අවසන් ගෞරව දැක්වීමේ අවස්ථාව ඔවුන් දෙදෙනාට ලබා දී තිබෙනවා. සාමාන්‍යයෙන් අලින් කරන පරිදි, මිනිත්තු 15-20ක පමණ කාලයක් දේහය වටා පැදකුණු කරමින් හා සිය හොඬයෙන් අම්බිකාගේ කණ, මුඛය හා හොඬ අග ස්පර්ශ කරමින් ඔවුන් දෙදෙනා සිය වැඩිමහල් මිතුරියට අවසන් ගෞරව දක්වා තිබෙනවා.

අම්බිකා ගැනත්, මෙහි සඳහන් ඇගේ යෙහෙළියන් ගැනත් පෙර ලියූ ලිපි කිහිපයක් පහත තිබෙනවා.

අම්බිකාගේ විලාපය

ශ්‍රී ලාංකික අලි ඩයස්පෝරාව

ඉන්දියාවේ කොරෝනා

ලංකාවේ සෞඛ්‍ය අමාත්‍යංශය යටතේ ඇති සෞඛ්‍ය ප්‍රවර්ධන කාර්යාංශය විසින් නඩත්තු කරන කෝවිඩ්-19 දත්ත පුවරුවේ මෙන්ම වසංගත රෝග අංශය මඟින් ප්‍රකාශයට පත් කරන දෛනික වාර්තා වලද ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය, ප්‍රංශය, ඉතාලිය, ස්පාඤ්ඤය හා ජර්මනිය පිළිබඳ සංසන්දනාත්මක දත්ත ඉදිරිපත් කරනවා. මේ රටවල් පහ ලෝකයේ වැඩිම කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් ප්‍රමාණයක් හඳුනාගෙන ඇති රටවල් පහයි.

කෝවිඩ්-19 ව්‍යාප්තිය අතින් පහළින් සිටින ලංකාව ඉහත රටවල් සමඟ සංසන්දනය කිරීම කිසිම තේරුමක් නැති වැඩක්. මේ රටවල් තෝරා ගෙන ඇති පිළිවෙළ අනුව ලෝකයේ වෙනත් ඕනෑම රටක එම රටවලට වඩා හොඳ තත්ත්වයක් දකින්න ලැබෙන එක අනිවාර්ය කරුණක්. ඊටත් වඩා වැදගත් දෙය මේ රටවල් පහෙන් එකක්වත් කෝවිඩ්-19 ආසාදනය රටින් දුරු කිරීමේ ඉලක්කයක් ඇතුව කටයුතු නොකළ රටවල් වීම. එම රටවල ඉලක්කය වුනේ රෝගය ව්‍යාප්ත වීම අදාළ රටවල සෞඛ්‍ය පද්ධතීන්ට දරා ගත හැකි මට්ටමට පාලනය කර ගැනීමයි. ඒ කාරණයේදී ඇතැම් රටවල් සාර්ථක වී තිබෙනවා. තවත් රටවල් අසාර්ථක වී තිබෙනවා.

මීට අමතරව පෙර කී රටවල් හා ලංකාව අතර ආර්ථික තත්ත්වයේ, දේශගුණයේ, සංස්කෘතියේ හා සමාජ ක්‍රම වල විශාල වෙනස්කම් තිබෙනවා. ලංකාවේ කෝවිඩ්-19 සංඛ්‍යාලේඛණ වෙනත් රටක් සමඟ සසඳනවානම් ඒ වැඩේට වඩාත්ම යෝග්‍ය රට අසල්වැසි ඉන්දියාවයි. එහෙත්, ඉන්දියාව ලංකාව මෙන් 62 ගුණයක ජනගහණයක් සිටින රටක් නිසා මෙවැනි සංසන්දයක් කළ යුත්තේ ජනගහණ අනුපාතය ගැන සලකමිනුයි.

දකුණු ආසියානු කලාපයේ පළමු කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයා හමු වුනේ ලංකාවෙන්. එහෙත්, ලංකාවේ කෝවිඩ්-19 පැතිරෙන්න පටන් ගත්තේ දෙවන ආසාදිතයා හමු වූ මාර්තු 11 දින සිටයි. ඉන්දියාවෙන් පළමු වරට කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයෙකු හමු වුනේ ලංකාවේ පළමු කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයා හමු වී සතියකට පසුව වුවත්, ලංකාවේ දෙවන කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයා හමු වන විට ඉන්දියාවෙන් ආසාදිතයින් 62 දෙනෙකු හමු වී තිබුණා. මේ අනුව, එම රෝගියා හමු වන තුරු ලංකාවේ හා ඉන්දියාවේ කෝවිඩ් ආසාදිතයින් හමු වී තිබුණේ ජනගහණ අනුපාතයටයි.

කටුනායක ගුවන් තොටුපොළ වසා දමන තුරු ගෙවුණු දෙවන අදියර තුළ ලංකාවේ කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් ප්‍රමාණය සීඝ්‍රයෙන් වැඩි වුනා. එහෙත්, ඉන්දියාවේ එවැන්නක් වුනේ නැහැ. මුල්ම අදියරේදී ඉන්දියාව ඉතා ඉක්මණින් දැඩි තීරණ ගැනීම එයට හේතු වුනා වෙන්න පුළුවන්. මාර්තු 19 දිනය අවසන් වන විට ලංකාවෙන් රෝගීන් 66 දෙනෙකු හමු වී සිටියා. ඉන්දියාවෙන් හමු වී සිටියේ රෝගීන් 104 දෙනෙකු පමණයි. ජනගහණය අනුපාතය සැළකු විට ඒ වන විට ලංකාවේ කෝවිඩ්-19  අවදානම ඉන්දියාවේ මෙන් 39 ගුණයක් දක්වා වැඩි වී තිබුණා.

කටුනායක වසා දැමීමෙන් පසුව තෙවන අදියරේදී ලංකාව කෝවිඩ්-19 පාලනය කිරීම සඳහා ඉතා දැඩි ක්‍රියාමාර්ග ගත්තා. එම ක්‍රියාමාර්ග වල ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ලංකාවේ කෝවිඩ්-19 පැතිරීම විශාල ලෙස සීමා වුනා. ඊට සාපේක්ෂව ඉන්දියාවේ වැඩි වේගයකින් වෛරසය පැතිරුණා. අප්‍රේල් 19 වන විට ලංකාවේ කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් 271ක් හමු වී තිබුණා. ඉන්දියාවෙන් එමෙන් 65 ගුණයක් පමණ, එනම් ආසාදිතයින් 17,615 දෙනෙකු ඒ වන විට හමු වී තිබුණා. ඒ වෙද්දී දෙරට කෝවිඩ්-19 අවදානම් තත්ත්වයන් ආසන්නව සමාන වී තිබුණා. ලංකාව ඉන්දියාවට වඩා තරමක් හෝ ඉදිරියෙන් සිටියා.

එහෙත්, පසුගිය දින කිහිපය තුළ ලංකාවේ කෝවිඩ්-19 අවදානම ඉන්දියාවට සාපේක්ෂව ඉහළ යමින් ඇති බව පෙනෙනවා. මේ වන විට ලංකාව කෝවිඩ්-19 පැතිරීමේ හතරවන අදියරකට අවතීර්ණ වෙමින් ඇති බවයි පෙනෙන්නට තියෙන්නේ.

එල්ලෙන්නට පිදුරු ගහක්...

අද දවස ඇතුළත ලොව පුරා කෝවිඩ්-19 මරණ ගණන ලක්ෂ දෙක ඉක්මවයි. එයින් හතරෙන් එකක් පමණ ඇමරිකාවෙන්. ගොඩක් අය හිතන්නේ කෝවිඩ්-19 කියන්නේ විසඳුමක් නැති ප්‍රශ්නයක් බවයි. එහෙත්, කෝවිඩ්-19 කියන්නේ විසඳුමක් නැති ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. සැබෑ ප්‍රශ්නය වන්නේ කෝවිඩ්-19 සඳහා තිබෙන විසදුම් වලින් අපට සෑහීමකට පත් වෙන්න බැරි වීමයි.

විසඳුම් ඇතැයි කියා ගොඩක් අය හිතන ඕනෑම ප්‍රශ්නයකටත් වඩා හොඳ විසඳුම් තියෙන්න පුළුවන්. විසඳුමක් තිබෙනවා කියන එකෙන් අදහස් වෙන්නේ තිබෙන විසඳුම් වලින් බොහෝ දෙනෙකු සෑහීමකට පත් වෙනවා කියන එක පමණයි.

කිසියම් ප්‍රශ්නයකට දැනට තිබෙන විසඳුම් වලින් සෑහීමට පත් නොවන බොහෝ දෙනෙක් ඉන්න කොට වඩා හොඳ විසඳුමක් ඉදිරිපත් කළ හැකි අයට එසේ කර ආර්ථික වාසියක් ලබා ගැනීමේ අවස්ථාවද ලැබෙනවා. මේ විසඳුම් කොයි තරම් හොඳ විසඳුම්ද කියන එක දැන ගන්න පුළුවන් වෙන්නේ ඒ විසඳුම් වලට තිබෙන වෙළඳපොළ ඉල්ලුම දෙස බැලීමෙන් පමණයි. අවසානයේදී වෙළඳපොළේ ඉඩ ලබා ගන්නේ වඩාත්ම හොඳ විසඳුම හෝ විසඳුම් කිහිපයයි. ඕනෑම කෙනෙකුට ඕනෑම විසඳුමක් යෝජනා කරන්න පුළුවන්කම තිබුණත් ඉල්ලුමක් නැත්නම් අසාර්ථක විසඳුමකට වෙළඳපොළ පැවැත්මක් නැහැ.

විසඳුම් හෙවීම ආණ්ඩුවේ ඒකාධිකාරයක් කරගත් විට ඉහත කී කටයුත්ත ඒ විදිහටම සිදු වෙන්නේ නැහැ. සියල්ලන්ටම හොඳ විසඳුම තෝරන්නේ ආණ්ඩුවයි.

කෝවිඩ්-19 හමුවේ ලොව පුරා හැම රටකම වගේ ආණ්ඩු තමන්ගේ ඒකාධිකාර ශක්තිමත් කර ගනිමින් සිටිනවා. එහෙත්, කාලය විසින් තහවුරු කරමින් සිටින්නේ ආණ්ඩු වලින් යෝජනා කරන විසඳුම් පෙන්වන තරම් සාර්ථක විසඳුම් නොවන බවයි.

"මේ වෙලාව පිදුරු ගහක වුණත් ශක්තිය මැනලා බලන්න ඕනේ වෙලාවක් නේද?"

ගොඩක් අයට ඔය වගේ ප්‍රශ්නයක් මතු වන එක සාධාරණයි. ප්‍රශ්නයකට විසඳුමක් තමන්ටම හොයා ගන්න බැරි වුනහම මිනිහෙක්ට කරන්න වෙන්නේ වෙනත් අයෙකු විසින් ලබා දෙන විසඳුම් දෙස බලා සිටීම පමණයි.

අපි ගොඩක් දෙනෙකුට කෝවිඩ්-19 සඳහා එන්නතක් හෝ ප්‍රතිකාරයක් අලුතින් හොයා ගැනීමේ හැකියාවක් නැහැ. එවැනි වැඩක් කළ හැකි දැනුමක් හා පුහුණුවක් ඇති අය ඉන්නේ ඉතා සීමිත පිරිසක් පමණයි. ඒ නිසා, අපට ඒ අය විසඳුමක් දෙන තුරු බලා ඉන්න වෙනවා.

එහෙමනම් අපට කරන්නම දෙයක් නැද්ද? මේ වෙලාවේ කරන්න තිබෙන පළමු දෙය තමන් ගැන හිතීමයි. මේ වෙලාවේ නෙමෙයි වෙන වෙලාවක වුනත් එහෙමයි. තමන්ට තිබෙන වාසි වැඩි කරගැනීමක් ගැන හිතන්න බැරිනම් අවාසි හා අවදානම් අඩු කර ගන්නේ කොහොමද? මෙය එක් එක් පුද්ගලයා විසින් තනිව ගත යුතු තීරණයක්.

තමන් ගැන හිතීම කියා කියන්නේ ආත්මාර්ථකාමී වීමක් නෙමෙයි. කෙනෙකුට තමන් ගැන හිතන අතරම අනුන් ගැනත් හිතන්න බැරිකමක් නැහැ. විශේෂයෙන්ම කෝවිඩ්-19 ප්‍රශ්නය හා අදාළව බොහෝ දුරට තමන් ගැන හිතීම අනුන් ගැනද හිතීමක් වෙනවා.

විසඳුමක් නොපෙනෙන නිසා පිදුරු ගස් වල එල්ලිය යුතු නැහැ. කතාවෙන්ම කියවෙන්නේ ගඟේ ගහගෙන යන කෙනා පිදුරු ගහක වුවත් එල්ලෙන බවයි. පිදුරු ගහක එල්ලුනා කියා ගඟේ ගහගෙන යන එකෙන් බේරෙන්න බැරි බව කවුරුත් දන්නවා.

ගඟේ ගහගෙන යන කෙනා පිදුරු ගහක එල්ලුනා කියා වැඩක් වෙන්නේ නැතත් හානියක්ද නොවෙන බව කාට හරි කියන්න පුළුවන්. නමුත්, පිදුරු ගස් වල එල්ලීමෙන් බොහෝ විට වෙන්නේ හානියක්. පිදුරු ගහ අත හැර අතපය ටිකක් එහෙ මෙහෙ කළානම් බේරෙන්න යම් ඉඩක් හෝ තිබෙනවා.

කෝවිඩ්-19 සඳහා යෝජනා කෙරෙන ඇතැම් විසඳුම් සමාන කළ හැක්කේ පිදුරු ගහක එල්ලී ගඟකින් එගොඩ වෙන්න යෝජනා කිරීමකටයි. ගඟෙන් එගොඩ වෙන්න ඔරුවක් නැහැ. ඔරුවක් එන දවසක් ගැන සහතිකයකුත් නැහැ. ගඟ මෙගොඩ හිටියොත් කොයි වෙලාවක හරි වළහෙක්ගේ හෝ කොටියෙක්ගේ ගොදුරක් වෙන්න පුළුවන්. හැබැයි එහෙම සතෙක් තවම ළඟ පාතක පේන්න නැහැ.

පැත්තක ඉන්න අය පිදුරු ගස් දික් කරමින් ඒවායේ එල්ලී ගඟෙන් එගොඩ වෙන්න කියා යෝජනා කරනවා. මෙගොඩ හිටියොත් වළහෙක්ගේ කොටියෙක්ගේ ගොදුරක් විය හැකි බවත් පුන පුනා කියනවා.

කළ යුත්තේ කුමක්ද? පිදුරු ගහක් අරගෙන ගඟට පනිනවද? වළහෙක්ගේ හෝ කොටියෙක්ගේ ගොදුරක් වීමේ අවදානම අරගෙන ඔරුවක් එන තුරු තව ටිකක් බලනවද?

අද සෙනසුරාදා. සබන් කෑල්ලක් හප හප විෂබීජනාශක ෂොට් එකක් දාගන්න ගමන්!

(Image: https://www.veteranstoday.com/2020/04/24/lysol-maker-and-epa-issue-warning-please-ignore-trump-dont-drink-disinfectant-products-or-do-anything-else-he-says/)

නිවුයෝර්ක් නගරයේ 21%කට නොදැනම කොරෝනා හැදිලා!

කෝවිඩ්-19 ආසාදනය ඇතැම් අයට මාරාන්තික බව කවුරුත් දන්නා දෙයක්. එහෙත්, මේ වෛරසය ආසාදනය වන විශාල පිරිසකට කිසිදු රෝග ලක්ෂණයක් හෝ පහළ වන්නේ නැහැ. ඒ අයගෙන් විශාල පිරිසක් තමන්ට වෛරසය ආසාදනය වී නොදැනම සුව වී ඇති බව දන්නේවත් නැහැ. තමන්ට කෝවිඩ් ඇති බව සඟවාගෙන හිටියා කියා කෙනෙකුට චෝදනා කිරීම බරපතල වරදක් වන්නේ ඒ නිසයි.

සෑම රටකම වගේ කෝවිඩ්-19 සඳහා පරීක්ෂා කරන්නේ රෝග ලක්ෂණ පහළ වී ඇති අය හෝ ආසාදිතයින් ඇසුරු කළ අය වැනි වැඩි අවදානමක සිටින අය පමණයි. ඒ නිසා, මේ කාණ්ඩයේ ආසාදිතයින් කිසිදු රටක සංඛ්‍යාලේඛණ වලට මුළුමනින්ම ඇතුළත්ව නැහැ. එසේ සිටිනවානම් අයිස්ලන්තය, එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍යය වැනි මහා පරිමාණයෙන් අහඹු කෝවිඩ්-19 පරීක්ෂා කරන රටක පමණයි.

දැනට බහුලව භාවිතා කරන පීසීආර් පරීක්ෂණ මඟින් කෙරෙන්නේ කෙනෙකුගේ නාසය හා උගුර ආශ්‍රිතව වෛරසය ඇත්දැයි පරීක්ෂා කිරීමයි. කෝවිඩ්-19 සඳහා ඇති අනෙකුත් පරීක්ෂාව ප්‍රතිදේහ පරීක්ෂාවයි. ප්‍රතිදේහ පරීක්ෂාවක ඇති වාසිය වන්නේ එමඟින් නොදැනම හෝ වෛරසය ආසාදනය වී ඇති අය මෙන්ම එසේ ආසාදනය වී සුව වුනු අයද හඳුනාගත හැකි වීමයි. මෙහිදී පරීක්ෂාවට ලක් වන්නේ කෙනෙකුගේ සිරුරේ කෝවිඩ්-19 වෛරසයට එරෙහි ප්‍රතිදේහ සෑදී ඇත්දැයි යන්නයි.

නිවු යෝර්ක් ප්‍රාන්තයේ විවිධ ප්‍රදේශ ආවරණය කරමින් සිදු කළ ප්‍රතිදේහ පරීක්ෂාවක මූලික අදියරේ ප්‍රතිඵල අද දින ප්‍රකාශයට පත් කෙරුණා. ඒ අනුව, පෙනී ගොස් ඇත්තේ පරීක්ෂාවට ලක් වුනු නිවු යෝර්ක් නගර වැසියන්ගෙන් 21.2%ක පිරිසකගේ සිරුරු වල කෝවිඩ්-19 ප්‍රතිදේහ ඇති බවයි. සමස්තයක් ලෙස නිවු යෝර්ක් ප්‍රාන්තයේ පරීක්ෂාවට ලක් වූ අයගෙන් 13.9%කගේ සිරුරු වලින් ප්‍රතිදේහ හමු වී තිබෙනවා.

මෙසේ පරික්ෂාවට ලක් වූයේ මේ අවස්ථාවේදී රැකියාව සඳහා නොයන, එනම් අත්‍යාවශ්‍ය සේවයක නොනියැලෙන, කිසියම් අවශ්‍යතාවයක් සඳහා, බොහෝ විට භාණ්ඩ මිල දී ගැනීම සඳහා, නිවසින් පිටතට ගිය අයයි. වයස 18ට අඩු අය පරීක්ෂාවට ලක් කර නැහැ.

මෙම පරීක්ෂණ ප්‍රතිඵල අනුව නිවු යෝර්ක් ප්‍රාන්තයේ 13.9%කට වෛරසය ආසාදනය වී ඇති සේ සැලකුවහොත් එම ප්‍රමාණය මිලියන 2.7ක් විය යුතුයි. එහෙත්, දැනට හඳුනාගෙන තිබෙන ආසාදිතයින් ප්‍රමාණය එම ගණනින් 10%ක් පමණයි. මෙයින් අදහස් වන්නේ හඳුනාගත් එක් ආසාදිතයෙකුට හඳුනා නොගත් ආසාදිතයින් දහ දෙනෙකු සිටින බව විය හැකියි. මේ පදනම මත සැබෑ කෝවිඩ්-19 මරණ අනුපාතය 0.5%ක් පමණක් විය හැකියි. මහා පරිමාණයෙන් ජනගහණ පරීක්ෂා කර ඇති අයිස්ලන්තයේ හා එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍යයේ මරණ අනුපාතද තිබෙන්නේ 0.5% මට්ටමේ.

ඇමරිකාවේ පූසන්ටත් කොරෝනා හැදිලා!

ඇමරිකාවේ සුරතලයට හදන පූසන් දෙදෙනෙකුටද කෝවිඩ්-19 වෛරසය ආසාදනය වී ඇති බව රෝග නිවාරණ හා පාලන මධ්‍යස්ථානය, කෘෂිකර්ම දෙපාර්තමේන්තුව හා ජාතික පශු වෛද්‍ය සේවා විද්‍යාගාරය විසින් ඊයේ (අප්‍රේල් 22) තහවුරු කළා. මේ ඇමරිකාවේදී පූසන්ට කෝවිඩ්-19 වෛරසය ආසාදනය වී ඇති බව හඳුනා ගැනුණු ප්‍රථම අවස්ථාවයි. එහෙත්, මීට පෙර වෙනත් රට වලින් කෝවිඩ්-19 වෛරසය ආසාදනය වූ පූසන් පිළිබඳව වාර්තා වී තිබුණා.

මේ පූසන් දෙදෙනා හමු වුනේ මීට පෙර  කෝවිඩ්-19 වෛරසය ආසාදනය වූ ව්‍යාඝ්‍රයෙකු (Tiger) හා සිංහයෙකුද හමු වූ නිවු යෝර්ක් ප්‍රාන්තයේ එකිනෙකට දුරස්ථ ප්‍රදේශ දෙකකින්. පූසන් දෙදෙනාගෙන් එක් පූසෙකුගේ අයිතිකරුද කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයෙකු බව හඳුනාගෙන ඇතත්, අනෙක් පූසා සිටි නිවසේ කිසිවකු කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් සේ හඳුනාගෙන නැහැ. එමෙන්ම, ඒ නිවසේම සිටි තවත් පූසෙක්ටද වෛරසය ආසාදනය වී නැහැ.

සතුන් හරහා කෝවිඩ්-19 වෛරසය කෙතරම් දුරට පැතිරෙනවාද යන්න තවමත් අවිනිශ්චිත කරුණක්. මේ පිළිබඳව වැඩි අවබෝධයක් ලබා ගැනීමට ඉඩ සැලසෙන තුරු පහත පියවර අනුගමනය කරන මෙන් ඇමරිකාවේ රෝග නිවාරණ හා පාලන මධ්‍යස්ථානය මහජනතාවගෙන් ඉල්ලා සිටිනවා.

- ඔබේ නිවසේ සිටින සුරතල් සතුන්ට නිවසෙන් බාහිර පුද්ගලයින් හෝ සතුන් ඇසුරු කිරීමට ඉඩ දෙන්න එපා.

- සුරතල් සතුන් නිවස ඇතුළේම තබා ගැනීමට හැකි තාක් උත්සාහ කරන්න.

- බල්ලන් නිවසෙන් එළියට ගෙන යනවානම් හැම විටම ඔවුන්ව බැඳ තබා ගෙනම ගෙන යන්න. වෙනත් මිනිසෙකු හෝ සතෙකු අසලක ඇති විට අඩි 6ක අවම පරතරයක් තබා ගන්න.

- මිනිසුන් හෝ බල්ලන් එක් රැස් වන තැන් මග හරින්න.

ඔබ කෝවිඩ්-19 වෛරසය ආසාදනය වූ අයෙකු හෝ සැකයට බඳුන් වූ අයෙකුනම්,

- සුරතල් සතුන් ගැන බලා ගැනීම වෙනත් අයෙකුට භාර දෙන්න.

- සුරතල් සතුන් ස්පර්ශ කිරීමෙන්, ඔවුන් සමඟ ආහාර බෙදා ගැනීමෙන් හා ඔවුන්ට ඔබේ ඇඳ ඇතිරිලි ආදිය පරිහරණය කිරීමට ඉඩ හැරීමෙන් වැළකෙන්න.

- ඔවුන් ගැන බැලීම කළ යුතුමනම්, ඊට පෙර මුහුණ ආවරණය කර ගන්න. සතුන් වෙත සමීප වීමට පෙර හා පසුව හොඳින් අත් සෝදා ගන්න.

ඉදිරියේදී තව තවත් සතුන් කෝවිඩ්-19 සඳහා පරීක්ෂා කළ යුතු වනු ඇති බවට විශ්වාසය පළ කරන ඇමරිකානු කෘෂිකර්ම දෙපාර්තමේන්තුව ඒ හේතුව නිසා කෝවිඩ්-19 පරීක්ෂා කට්ටල හිඟයක් ඇති වනු ඇති බවට බියක් ඇති කර ගත යුතු නැති බවද සඳහන් කර තිබෙනවා.

(Image: https://www.foxnews.com/lifestyle/outdoor-cats-coronavirus-stay-inside)

කෝවිඩ් මරණ අනුපාතය

කෝවිඩ්-19 තර්ජනයට ලෝකයේ හැම රටක්ම මුහුණ දෙන්නේ බටහිර විද්‍යා දැනුම මත පදනම්වයි. ඒ දැනුම අසම්පූර්ණ එකක්. ඉතා පැහැදිලිවම රෝගය හඳුනා ගැනීම, රෝගීන් හඳුනා ගැනීම, රෝගය පැතිරීම වැළැක්වීම, මරණ වැළැක්වීම ආදී හැම දෙයක්ම  කෙරෙන්නේ විශාල අවිනිශ්චිතතා සමඟයි. එසේ වුවත්, මේ කරන දේවල් කිසිවක් අසාර්ථකයි කියා කියන්න බැහැ.ලෝකයේ බොහෝ රටවල් මේ වන විට මේ එක් එක් පියවර තුළ කවර ප්‍රමාණයකින් හෝ සාර්ථක ප්‍රතිඵල අත් කරගෙන තිබෙනවා.

බටහිර විද්‍යා දැනුම පැත්තකට දමා කෝවිඩ්-19 තර්ජනයට මුහුණ දිය හැකි වෙනත් විකල්ප දැනුමක් අහලකවත් පෙනෙන්න නැහැ. එවැනි විකල්ප දැනුමක් තිබෙනවානම් මේ වෙලාවේ එවැනි දැනුමක් තිබෙන අය සද්ද වහගෙන ඉන්න හේතුවක් නැහැ. බටහිර විද්‍යාව අසරණ වෙලා කියා කෑගහන එකේ කිසියම් හෝ තේරුමක් තියෙන්නේ කිට්ටුවෙන් හෝ යන මොකක් හෝ විකල්පයක් තිබේනම් පමණයි. බටහිර දැනුමෙන්ම ගොඩ යන්න බලාගෙන ඉන්න ගමන් එම දැනුම විවේචනය කරන එකේ කිසිම තේරුමක් නැහැ.

කෝවිඩ්-19 සම්බන්ධව ලෝකයේ හැම රටක්ම වගේ එකඟ වන කරුණු රාශියක් තිබෙනවා. මේ රෝගය වෛරසයක් නිසා ඇති වන බව, එම වෛරසය පුද්ගලයෙකුගෙන් පුද්ගලයෙකුට සම්ප්‍රේෂණය වන බව, වෛරසය ආසාදානය වන අයගෙන් වැඩි පිරිසකට ලොකු සංකූලතා ඇති නොවන බව, එහෙත් කිසියම් පිරිසක් මේ රෝගයෙන් මිය යන බව හා වෛරසය පුද්ගලයෙකුගෙන් පුද්ගලයෙකුට පැතිරීම සීමා වන විට වසංගතය පාලනය වන බව මේ විදිහට කවුරුත් එකඟ වන පොදු කරුණු. එහෙත්, වෛරසය පුද්ගලයෙකුගෙන් පුද්ගලයෙකුට පැතිරීම සීමා කිරීමේ (හෝ නොකිරීමේ) කටයුත්තේදී ලෝකයේ විවිධ රටවල් විවිධ ක්‍රමෝපායයන් අනුගමනය කරනවා

ස්වීඩනය වැනි රටක් පාසැල්, ක්‍රීඩාගාර, අවන්හල් ආදිය විවෘතව තබා ගෙන ලිහිල් ප්‍රතිපත්තියක් අනුගමනය කරද්දී තවත් ඇතැම් රටවල් සියළුම ආර්ථික හා සමාජ ක්‍රියාකාරකම් දැඩි සේ පාලනය කර තිබෙනවා. රෝගයට හේතුවන වෛරසය එකම වුවත්, ආසාදනය වන මිනිසුන්ගේ සංස්කෘතිය හා සමාජ වටපිටාව සමාන නැති නිසා එක රටක් කරන දෙයක් දෙස බලා තවත් රටක් කරන දේ වැරදියි කියා කියන්න අමාරුයි. ඒ වගේම හේතු ගණනාවක් නිසා රට රටවල සංඛ්‍යාලේඛණ සංසන්දනය කරන එකත් ප්‍රවේශමෙන් කළ යුතු දෙයක්.

කෝවිඩ්-19 තර්ජනයට මුහුණ දෙන රටවල් අතරින් අයිස්ලන්තය සුවිශේෂී වන්නේ රටේ ජනගහණයෙන් වැඩිම ප්‍රතිශතයක් මේ වන විට පරීක්ෂාවට ලක් කර තිබෙන්නේ එරට නිසයි. මෙය ලියන මොහොත වන විට අයිස්ලන්තය විසින් අහඹු නියැදි කිහිපයක්ද ඇතුළුව එරට ජනගහණයෙන් 13%ක් පරීක්ෂාවට ලක් කර තිබෙනවා. ඒ වගේම, රටේ ජනගහණයෙන් 4.0%ක් කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් සේ හඳුනාගෙන තිබෙනවා.

මේ වන විට අයිස්ලන්තයේ කෝවිඩ්-19 පැතිරීම සෑහෙන දුරකට අවසන්ව තිබෙනවා. වැදගත්ම කරුණ අයිස්ලන්තයේ කෝවිඩ්-19 මරණ අනුපාතයයි. එම අනුපාතය තිබෙන්නේ 0.56% තරම් පහළ මට්ටමකයි. මෙය යුරෝපයේ බොහෝ රටවල පෙනෙන්නට තිබෙන මරණ අනුපාතයට වඩා බෙහෙවින්ම අඩුයි.

අයිස්ලන්තයට පසුව ජනගහණයෙන් වැඩිම ප්‍රතිශතයක් පරීක්ෂාවට ලක් කර තිබෙන රට එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍යයයි. රටේ සියලුම පුරවැසියන් හා නේවාසිකයින්ව කෝවිඩ්-19 සඳහා පරීක්ෂා කිරීමේ ඉලක්කයක සිටින එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍යය එරට ජනගහණයෙන් 8%ක්, එනම් 790,000 දෙනෙකු, මේ වන විට පරීක්ෂාවට ලක් කර තිබෙනවා. සංඛ්‍යාව අනුව බැලුවත් ඊට වඩා වැඩි පිරිසක් පරීක්ෂා කර තිබෙන්නේ තවත් රටවල් පහක් පමණයි. මේ වෙද්දී එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍යයේ මරණ අනුපාතයද 0.59%ක් පමණයි.

ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය මේ වෙද්දී මිලියන 4.2ක පිරිසක් පරීක්ෂාවට ලක් කර තිබෙනවා. එහෙත් මෙසේ පරීක්ෂාවට ලක් කර ඇති පිරිස ජනගහණයේ අහඹු නියැදියක් නෙමෙයි. බොහෝ විට ඇමරිකාවේදී කෝවිඩ්-19 සඳහා පරීක්ෂාවට ලක් වන්නේ රෝග ලක්ෂණ ඇති අය පමණයි. ඒ නිසා, කෝවිඩ්-19 ආසාදනය වී රෝග ලක්ෂණ නොපෙන්වන විශාල පිරිසක් දැනට හඳුනාගෙන ඇති කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් සංඛ්‍යාවට ඇතුළත්ව නැහැ. ඒ ප්‍රමාණය කොපමණද කියා අප දන්නේ නැහැ.

මේ වන විට ඇමරිකාවෙන් හඳුනාගෙන තිබෙන කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් අතරින් මිය ගොස් ඇති ප්‍රතිශතය 5.6%ක් පමණ වෙනවා. මෙය අයිස්ලන්තයේ මෙන් දහ ගුණයක මරණ අනුපාතයක්. එහෙත්, මේ වන විට කෝවිඩ්-19 සඳහා පරීක්ෂා කර තිබෙන්නේ ඇමරිකාවේ ජනගහණයෙන් 1.3%ක් පමණයි. අයිස්ලන්තයේ මේ ප්‍රතිශතය ඇමරිකාවේ මෙන් 10 ගුණයක්.

ජර්මනියේ හඳුනාගෙන තිබෙන කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් අතරින් මිය ගොස් ඇති ප්‍රතිශතය 3.5%ක් පමණ වෙනවා. මෙය ඇමරිකාවට සාපේක්ෂව 1.6 ගුණයකින් අඩුයි. එහෙත් ජර්මනිය එරට ජනගහණයෙන් 2.1%කට ආසන්න ප්‍රතිශතයක් පරීක්ෂා කර තිබෙනවා. දෙරටේ පරීක්ෂා කර ඇති ප්‍රතිශත අතර අනුපාතයද 1.6ක්. ඇමරිකාවේ පරීක්ෂාවට ලක් වූ අය අතරින් ආසාදිතයින් 19.7%ක් හමු වී ඇතත් ජර්මනියේ  පරීක්ෂාවට ලක් වූ අය අතරින් හමු වී තිබෙන ආසාදිතයින් ප්‍රතිශතය 8.7%ක් පමණයි.

මේ දේවල් ඇසුරින් බරපතල හා නිශ්චිත නිගමන වලට එළැඹෙන්න බැහැ. එහෙත්, පෙනෙන්නට ඇති මරණ අනුපාතය සැබෑ අනුපාතයට වඩා බොහෝ වැඩි එකක් බව පෙනෙන්නට තිබෙනවා. ඇමරිකාවේ පරීක්ෂාවට ලක් වූ අයගෙන් පහෙන් එකක් පමණම ආසාදිතයින් වීමෙන් පෙනෙන්නේ ඇමරිකාවේදී පරීක්ෂාවට ලක් වන්නේ ආසාදිතයෙකු වීමට සැලකිය යුතු ඉඩක් තිබෙන අයෙකු පමණක් බවයි. ඇමරිකාවේ මරණ වලින් අඩක්ම වාර්තා වී තිබෙන නිවු යෝර්ක් හා නිවු ජර්සි ප්‍රාන්ත වල පරීක්ෂා කර ඇති අයගෙන් අඩක්ම කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින්.

ඇමරිකාවට සාපේක්ෂව බැලූ විට ජර්මනියේදී අඩු අවදානමක් ඇති අයද පරීක්ෂාවට ලක්වන නිසා වැඩි ආසාදිතයින් පිරිසක් හඳුනා ගැනෙනවා. අයිස්ලන්තයේ හා එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍යයේ සිටින කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයෙකු පරීක්ෂාවට ලක් වෙන්න තිබෙන ඉඩකඩ ජර්මනියට සාපේක්ෂව වුවත් කිහිප ගුණයකින් වැඩියි.

අවදානම අඩු පිරිස්ද වැඩි වැඩියෙන් පරීක්ෂා කරන තරමට හඳුනා ගැනෙන ආසාදිතයින් ප්‍රමාණය ඉහළ ගොස් මරණ අනුපාතය පහළ යනවා. නමුත්, එය කෝවිඩ්-19 මරණ අනුපාතය ලෙස පෙනෙන අගය තීරණය කරන එක් සාධකයක් පමණයි. ඒ නිසා,  කෝවිඩ්-19 මරණ අනුපාත සංසන්දනය කිරීම ඉතා අසීරු කටයුත්තක්.

අත බලා කොරෝනා හඳුනාගනු ලැබේ!

කෝවිඩ්-19 තර්ජනය හමුවේ බටහිර දැනුමේ සීමාවන් වඩා හොඳින් කැපී පෙනෙනවා. පහළ ස්ථර වල සිටි මෙම දැනුම විශ්වාසය මත ප්‍රයෝජනයට ගත් අයට එය බටහිර විද්‍යාව අසරණ වීමක් සේ පෙනෙනවා වෙන්න පුළුවන්. එහෙත්, මේ සීමාවන් කිසිවෙකු නොදැන සිටි දේවල් නෙමෙයි. බටහිර විද්‍යාවක යම් පුහුණුවක් ඇති අයෙකු කටයුතු කරන්නේ මේ සීමාවන් පිළිබඳ මනා අවබෝධයක් ඇතුවයි.

බටහිර විද්‍යා දැනුම කෙසේ වුවත්, කෝවිඩ්-19 සමඟ විකල්ප දැනුම් පිළිබඳ කතිකාවනම් පැහැදිලි ලෙසම දුර්වල වෙමින් තිබෙනවා. ලංකාව ගත්තත් කෝවිඩ්-19 තර්ජනය එතරම් ලොකුවට නොදැනෙන විට විකල්ප විසඳුම් ගැන කතා කළ බොහෝ දෙනෙක් තර්ජනය සැබෑවක් වෙද්දී පසු බසිමින් සිටින බව පේනවා. විකල්ප දැනුම් යටපත් වෙන්නේ බටහිර දැනුම් ආධිපත්‍යය නිසානම්, බටහිර දැනුමේ සීමාවන් පැහැදිලිව පෙනෙන මේ වෙලාව වෙනත් විකල්ප දැනුම් වල සාර්ථකත්වය පෙන්වන්න හොඳ අවස්ථාවක්.

ලංකාව හා අදාළව ගත්තොත් මේ වෙලාවේ තිබෙන ප්‍රමුඛතම අවශ්‍යතාවය වන්නේ කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් හඳුනා ගැනීමයි. එහිදී බුද්ධි අංශ ඇතුළු ඇතැම් කණ්ඩායම් විසින් පුද්ගල සම්බන්ධතා හා හැසිරීම් පිළිබඳව සොයා බලමින් කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් වීමේ වැඩි අවදානමක් ඇති පිරිස් තෝරා ගැනෙනවා. විවිධ ක්‍රම වලින් වැඩි අවදානමක් තිබෙන අයව හඳුනා ගැනීම ලෝකයේ හැම රටක්ම වාගේ මේ වෙලාවේ කරන දෙයක්. එය විකල්ප ක්‍රමවේදයක් නෙමෙයි. ඒ ආකාරයෙන් හෝ වෙනත් ආකාරයකින් වැඩි අවදානමක් ඇති අයෙකු සේ හඳුනා ගැනෙන අයෙකු කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයෙකු බව නිශ්චිතව තීරණය කෙරෙන්නේ පීසීආර් පරීක්ෂාවන් එකක් හෝ වැඩි ගණනක් කිරීමෙන්. මෙය ලෝකයේ හැම රටක් විසින්ම මේ වෙලාවේ අනුගමනය කරන ක්‍රමවේදයයි.

දෙවියෙකුගෙන් හෝ අමනුෂ්‍යයෙකුගෙන් ලබා ගන්නා දැනුමකින්, කේන්ද්‍ර පරීක්ෂා කිරීමෙන්, හස්ත රේඛා පරීක්ෂාවකින් හෝ නාඩි පරීක්ෂාව වැනි වෙනත් ක්‍රමයකින් දැනට හඳුනාගෙන නැති කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයන් හඳුනා ගැනීමේ හැකියාවක් කාට හෝ තියෙනවද? මෙය සියයට සියයක් නිවැරදිව කරන්න අවශ්‍ය නැහැ. කිසියම් හෝ සාර්ථකත්වයක් පෙන්වීම ප්‍රමාණවත්.

මේ වන විට ලංකාවේ සිදු කර තිබෙන කෝවිඩ්-19 පරීක්ෂා 7,393කින් ආසාදිතයින් 321 දෙනෙකු හඳුනාගෙන තිබෙනවා. ඒ අනුව, ලංකාවේදී පීසීආර් පරීක්ෂණයකට ලක් වූ අයගෙන් 4.34%ක් කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින්. කිසියම් හෝ විකල්ප දැනුමකින් කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් 10%ක් සිටිය හැකි කණ්ඩායමක් තෝරා ගත හැකිනම් එය දැනට අනුගමනය කරන ක්‍රමවේදයට වඩා හොඳ විකල්පයක් ලෙස සලකන්න පුළුවන්. 100%ක් නිවැරදිව ආසාදිතයන් හඳුනාගත යුතු නැහැ. දැනට පවතින තත්ත්වයන් යටතේනම් 90%ක්ම වැරදුනා වුනත් කමක් නැහැ.

මා මේ 10% ගැන කියන්නේ දැනට ලංකාවේ පවතින තත්ත්වයට සාපේක්ෂවයි. නිවු යෝර්ක් වගේ තැනක අහඹු නියැදියක් ගත්තත් මේ 10% සීමාව ඉක්මවන්න පුළුවන් නිසා එය පවතින තත්ත්වය අනුව වෙනස් විය යුතු ඉලක්කයක්. ශ්‍රීමත් බණ්ඩාරනායක මාවත වගේ කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් විශාල පිරිසක් එක වර හමු විය හැකි තවත් තැන් ලංකාවේ තියෙනවද? කිසියම් දෙවියෙකු හෝ වෙනත් අමනුෂ්‍යයෙකු සමඟ සන්නිවේදනය කර එවැනි තැන් ගැන දැන ගැනීමේ හැකියාවක් තිබෙන කවුරු හෝ කෙනෙක් ඉන්නවද?

මේ වැඩේට පුහුණුවක් අවශ්‍ය වෙන්න පුළුවන්. අදාළ විකල්ප දැනුම් පද්ධතියේ කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් හඳුනාගත හැකි නිශ්චිත දැනුමක් නොතිබුණා වෙන්න පුළුවන්. එවැනි නිශ්චිත හැකියාවක් බටහිර දැනුම් පද්ධතිය තුළත් තිබුණේ නැහැ. එහෙත් බටහිර ක්‍රමවේදය යොදාගෙන කෝවිඩ්-19 රෝගීන් හඳුනාගත හැකි ක්‍රමයක් ඉතා ඉක්මණින් සකස් කර ගත හැකි වුනා. ඒ වැඩේ වෙනත් විකල්ප ක්‍රමවේදයකින් වඩා කාර්යක්ෂමව කරන්න පුලුවන්ද? එසේ නොහැකිනම් කිසියම් හෝ සාර්ථකත්වයක් සහිතව කරන්න පුලුවන්ද? අත බලා හෝ කේන්ද්‍ර සටහන පරීක්ෂා කර කෝවිඩ්-19 හැදෙන්න ඉඩ තිබෙන හා නොතිබෙන අය යම් නිරවද්‍යතාවයක් සහිතව වෙන් කළ හැකිද? මෙහිදීත් 100%ක් සාර්ථක වීම කිසිසේත්ම අවශ්‍ය නැහැ.

කවුරුවත් මෙවැන්නක් නොකළා කියා විකල්ප ක්‍රමවේදයක කිසිදු  ප්‍රයෝජනයක් නැති බව තහවුරු වෙන්නේ නැහැ. එහෙත්,  කිසිවෙකු ඉදිරියට නොපැමිණියහොත් අවම වශයෙන් මේ වගේ වෙලාවක ප්‍රයෝජනයට ගත හැකි කිසිදු විකල්ප දැනුමක් කිසිවකු ළඟ නැති බව තහවුරු වෙනවා.

මේ වෙලාවේ සියලුම විකල්ප දැනුම් පද්ධතිත්, බටහිර දැනුම විවේචනය කරන අයත් බැණ බැණ හෝ බටහිර දැනුම පසුපසම නොන්ඩි ගසමින් හෝ බඩ ගාගෙන යන්න සිදු වී ඇති තරම් අසරණ වෙලාද?

සල්ලි එක්ක තෙල්!

කොරෝනා කාලේ අම්ම මුත්ත කාලේවත් අහල නැති සමහර අමුතු දේවල් වෙනවා. අදත් එහෙම දෙයක් වුනා. ඒ WTI බොරතෙල් බැරලයක මිල ඩොලර් -40 ඉක්මවා පහළට වැටීමයි. හරියටම පැහැදිලි වුනේ නැත්නම්, 40 ඉලක්කමට ඉදිරියෙන් තියෙන්නේ සෘණ ලකුණක්. ඒ කියන්නේ බොරතෙල් බැරලයක් ගන්න කෙනෙකුට ඩොලර් 40කුත් හම්බ වෙනවා.

මේකට මිල දී ගැනීමක් කියන වචනයත් ගැලපෙන්නේ නැහැ. මිල සමඟ ගැනීමක් කියලයි කියන්න වෙන්නේ. මේ වගේ තත්වයක් යටතේත් ලංකාවේ මිල සූත්‍රය වැඩ කරනවද කියලා ඒක හදපු අයගෙන් තමයි අහන්න වෙන්නේ.

මේ දවස් වල බටහිර රටවල් සියල්ලේම වගේ ආර්ථික කටයුතු හා එදිනෙදා කටයුතු බොහෝ දුරට අකර්මන්‍ය වෙලා තිබෙන බව කවුරුත් දන්නා දෙයක්නේ. ඒ එක්කම ඉන්ධන සඳහා ඉල්ලුමත් විශාල ලෙස අඩු වී තිබෙනවා. නමුත්, සැපයුමේ අඩුවක් වෙලා නැහැනේ. දැන් ටික කලක සිට ඇමරිකාවේ තෙල් නිෂ්පාදනය රටේ පරිභෝජනයට වඩා වැඩි බවත්, ඇමරිකාව මේ වන විට ශුද්ධ තෙල් අපනයනකරුවෙකු බවට පත් වී සිටින බවත් මම කලින් ලියා තිබෙනවානේ.

කෝවිඩ් ප්‍රශ්නේ හදිසියේ කඩා පාත් වුනේ ඔහොම තියෙද්දිනේ. මෙහි ප්‍රතිඵලය තෙල් වෙළඳපොළේ ඉල්ලුම හා සැපයුම අතර විශාල අසමතුලිතතාවයක් ඇති වීමයි. ඉල්ලුම අඩුයි. සැපයුම වැඩියි. එහෙම වුණාම මිල පහත වැටෙන බව කවුරුත් දන්නවනේ. නමුත්, කොයි තරම් පහත වැටෙන්න පුලුවන්ද?

මිල අඩු වෙලා අඩු වෙලා තෙල් නිකම් දෙන ගානට එන්න පුළුවන් කිවුවොත් ගොඩක් අය අමාරුවෙන් වුනත් විශ්වාස කරයි. ඒ  වුනත් සල්ලිත් එක්ක තෙල් දෙන තරමට වැඩේ බරපතල වෙන්න පුලුවන්ද?

කතාව මේකයි. ගොඩක් තෙල් නිෂ්පාදකයෝ තෙල් විකුණන්නේ තෙල් නිපදවන්න මාස ගණනකට කලින්. ගන්න අය ඉන්නවානම් කලින්ම තෙල් ටික විකුණලා සල්ලි ගත්තම මොකද වෙන්නේ. දැන් ඔය කුඹුරු පැහෙන්න කලින් වී ටික මිල දී ගන්න මුදලිලා ඉන්නේ. එතකොට ගැට කාලෙම ගහටම සල්ලි දීලා රඹුටන් ගන්න මුදලාලිලා ඉන්නේ. මේකත් ඔය වගේ වැඩක්.

කිසියම් දවසක ලැබෙන්න නියමිත තෙල් වෙනුවෙන් මාස ගාණකට කලින් ලන්සු තියන අය ඕනෑ තරම් ඉන්නවා. ගොඩක්  වෙලාවට නියමිත දවස වන විට තෙල් මිල කීයක් හරි වැඩි වෙලා. ඒ නිසා මේ වැඩේ පාඩුවක් නැහැ. බොහෝ වෙලාවට මිල කලින්ම වැඩි වෙනවා. ඒ වගේ වෙලාවට ගිවිසුම අනුව ලැබෙන්න නියමිත තෙල් ටික ලැබෙන දිනය වෙනතුරු බලා නොඉඳ අදාළ දිනයට තෙල් ලබා ගැනීමේ හිමිකම කලින්ම වෙන කෙනෙකුට විකුණලා අතට ගාණක් ගන්න පුළුවන්. ගොඩක් වෙලාවට වෙන්නේ ඔය වැඩේ. හැබැයි යම් විදිහකින් තෙල් මිල දිගින් දිගටම අඩු වුනොත් අතින් පාඩුයි. ඒ නිසා මේක ටිකක් අවදානම් වැඩක්. හරියට සූදුවක් වගේ.

මේ ආකාරයට අනාගතයේ ලැබෙන්න තියෙන තෙල් මාස ගාණකට කලින්ම මිල දී ගන්නා ගිවිසුමකට ඉදිරි ගිවිසුමක් (futures contract) කියා කියනවා. ඉදිරි ගිවිසුමක නිශ්චිත කල් පිරීමේ දිනයක් තිබෙනවා. තෙල් ටික අතට ලැබෙන්නේ ඒ දවසටයි.

මේ විදිහට කලින්ම තෙල් මිල දී ගන්නා අය කොටස් දෙකකට බෙදන්න පුළුවන්. පළමු කොටස ඇත්තටම තමන්ට තෙල් අවශ්‍ය අය. ඔය පිරහුම්හල් කරන අය වගේ. දෙවන කොටස සමපේක්ෂකයෝ. ඒ අයට ඕනෑ කරන තෙලක් නැහැ. නමුත්, මේ වැඩෙන් ගාණක් හොයා ගන්න පුළුවන් බව දන්න නිසා වැඩේට අත ගහනවා. පළමු කණ්ඩායමේ අය බොහෝ විට කල් පිරෙන දවස වන තුරු බලා ගෙන හිටියත් දෙවන කණ්ඩායමේ අයට අවශ්‍ය වන්නේ පුළුවන් තරම් ඉක්මණින් ගාණක් තියාගෙන මේ ඉදිරි ගිවිසුම වෙනත් අයෙකුට විකුණන්නයි

සමපේක්ෂකයින් විසින් මිල දී ගන්නා ඉදිරි ගිවිසුම් කල් පිරෙන දවස දක්වාම අතින් අත යනවා. මුලදී මුලදී මේ ගිවිසුම් ද්වීතියික වෙළඳපොළේ මිල දී ගන්නෙත් බොහෝ විට තවත් සමපේක්ෂකයෙක් විසින්මයි. නමුත්, කල් පිරෙන දවස කිට්ටු වෙද්දී තෙල් ව්‍යාපාරයේ යෙදෙන කවුරු හෝ සිල්ලර වෙළෙන්දෙක්ට මේ ඉදිරි ගිවිසුම් විකුණන්න වෙනවා. සමපේක්ෂකයින්ට ඇත්තටම තෙල් අවශ්‍ය නැහැනේ.

ඔය වැඩේ සාමාන්‍යයෙන් අවුලක් නැතුව සිද්ධ වෙනවා. අද සෘණ අගයක් දක්වා මිල පහත වැටුණු හෙට (අප්‍රේල් 20) පරිණත වෙන්න නියමිතව තිබුණු ඉදිරි ගිවිසුමුත් මේ ආකාරයට මාස ගණනාවකට කලින් විකුණපුවා. ඒ වෙද්දී, කෝවිඩ් එයි කියා කවුරුවත් දැනගෙන හිටියේ නැහැනේ. ඒ නිසා, මේ ඉදිරි ගිවිසුම් සමපේක්ෂකයින් විශාල පිරිසක් විසින් මිල දී ගෙන තිබෙනවා.

ඉදිරි ගිවිසුම් හෙට කල් පිරෙනවා. ඒ නිසා, තමන්ට ඇත්තටම තෙල් අවශ්‍ය නැති කෙනෙක් ඊට පෙර තමන්ට ලැබෙන්න තිබෙන තෙල් ටික කාගේ හරි ඇඟේ ගහන්න ඕනෑ. නමුත්, මේ වෙලාවේ තෙල් ගන්න කෙනෙක් නැහැ. තෙල් විකුණන සිල්ලර වෙළෙන්දන් විසින් කලින් මිල දී ගත් තෙල් විකිණිලා නැති නිසා අලුතින් තෙල් මිල දී ගෙන ගබඩා කරන්න ඉඩ නැහැ. ඒ නිසා, නිකම් දුන්නත් තෙල් වලින් වැඩක් නැහැ. නිකම් තියා සල්ලි එක්ක දුන්නත් තෙල් වලින් වැඩක් නැහැ.

තෙල් ගබඩා කර ගන්න කිසියම් හෝ ඉඩක් තිබෙන අයට මෙය මහඟු අවස්ථාවක්. ඒ අයට මුලදී හෙට්ටු කර ඉතා අඩු මිලට තෙල් මිල දී ගන්න පුළුවන් වුනා. හවස එක විතර වෙනකොට තෙල් බැරලයක මිල ටිකෙන් ටික පහළ ගිහින් සත ගාණකටම වැටුණා. ඒ වන විට තෙල් ගබඩා කර ගැනීමේ ඉඩ ඉතිරිව තිබුණු ගොඩක් අයත් තෙල් පුරවාගෙන නිසා ඉල්ලුම්කරුවන් තවත් අඩු වෙලා.

ඉදිරි ගිවිසුම් හෙට කල් පිරෙන නිසා ගිවිසුම් හිමිකරුවන් ඊට කලින් ඒවා කොහොම හරි විකුණන්නම ඕනෑ. නැත්නම් බොර තෙල් ගෙදර ගෙනිහින් වත්ත පිටිපස්සේ තියාගන්න කියලයැ. මේ වෙලාවේ තමයි ඉතිරිව සිටි ගැණුම්කරුවන්ට සල්ලි එක්ක මිසක් තෙල් එපා කියා කියන්න පුළුවන් තත්ත්වයක් ආවේ. මොනව කරන්නද ඉතින් සල්ලි එක්ක හරි තෙල් ටික දීලා නිදහස් වෙන්නම වෙනවනේ. ගිවිසුම කල් පිරෙන්නේ හෙට නිසා හිත හිතා ඉන්න කාලයක් නැහැ.

බොරතෙල් බැරලයක මිල ඩොලර් -40 දක්වා අඩු වුනේ ඔන්න ඔය විදිහටයි. හැබැයි මේ වෙද්දී නැවතත් මිල ඉහළ ගිහින් යාන්තමින් ධන පැත්තට ගිහින් තියෙනවා.

බටහිර අසරණ වීම

පසුගිය කාලයේ ඇතැම් අය නිතර කියූ කතාවක් වුනේ කෝවිඩ්-19 හමුවේ බටහිර අසරණ වී ඇති බවයි. සමහර අය දැකපු විදිහට බටහිර රටවල් අසරණ වෙලා. සමහර අය දැකපු විදිහට බටහිර විද්‍යාව අසරණ වෙලා. සමහර අය දැකපු විදිහට බටහිර ආර්ථික ක්‍රමය බිඳ වැටිලා. තවත් සමහර අයට අනුව ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ක්‍රමය අසාර්ථක බව පැහැදිලි වෙලා. ඔය උප කුලක වලින් එකක සිටි ගොඩක් අය තවත් උප කුලක එකක හෝ කිහිපයකත් ඉන්නවා. එහෙම නැති අයත් ඉන්නවා.

බටහිර රටවල් ගැන, විශේෂයෙන්ම ඇමරිකාව ගැන, ලිපි කිහිපයකින්ම කතා කරලා තිබෙන නිසා බටහිර විද්‍යාව කියන කරුණට එමු. මෙහිදී බටහිර විද්‍යාව කියා කියන්නේ ලංකාවේ මේ වන විට බොහෝ දෙනෙක් එම යෙදුම යොදන අර්ථයෙන්. මේ කණ්ඩායම විසින් අවධාරණය කරන ප්‍රධාන කරුණක් වන්නේ බටහිර විද්‍යාව නොවන වෙනත් දැනුම් පද්ධති තිබෙන බවයි. මේ කරුණ හා අදාළව මගේ ප්‍රතිවිරෝධයක් නැහැ.

බටහිර විද්‍යාව කියා කියන්නේ තනි දැනුම් පද්ධතියක් හෝ නොවෙනස් වන දැනුම් පද්ධතියක් නෙමෙයි. ඒ වගේම පැහැදිලි ඉරක් ඇඳ වෙනත් දැනුම් පද්ධති වලින් නිශ්චිත ලෙස වෙන් කළ හැකි දැනුම් පද්ධතියකුත් නෙමෙයි. එසේ වුවත්, වෙනත් දැනුම් පද්ධති වල ඇති ඇතැම් සංකල්ප ප්‍රායෝගිකව බටහිර විද්‍යාව සමඟ ගලපන්න බැහැ. උදාහරණයක් විදිහට කිසියම් නොපෙනෙන දෙවි කෙනෙකු හරහා දැනුම ලබා ගැනීම බටහිර විද්‍යාවේ විධික්‍රමයක් නෙමෙයි. එය වෙනත් දැනුම් පද්ධති වල විධික්‍රමයක්.

අසරණ වීම කියන වචනයේ තේරුම ගත්තොත් එය වඩා ගැලපෙන්නේ දෙවි කෙනෙකු හරහා දැනුම ලබා ගැනීම මූලික විධික්‍රමය සේ සලකන දැනුම් පද්ධතියකටයි. දැනුමේ සම්භවය මේ දෙවියා නිසා දෙවියා පිටු පෑවොත්, දෙවියාව සම්බන්ධ කරගන්න බැරි වුනොත්, එහෙමත් නැත්නම් දෙවියාත් අසරණ වෙලානම් දැනුම් පද්ධතිය පහසුවෙන්ම බිඳ වැටෙනවා.

බටහිර විද්‍යාවේ දැනුම නිර්මාණය කිරීම කියන කරුණේදී මේ අසරණ වීම මේ ආකාරයෙන් සිදු වෙන්න ඉඩක් නැහැ. එහෙත්, වෙනත් අය නිර්මාණය කරන බටහිර විද්‍යා දැනුම තමන්ගේ ප්‍රයෝජනය සඳහා යොදාගන්න බලාගෙන ඉන්න අය හා සම්බන්ධව මේ යෙදුමේ යම් තේරුමක් තිබෙනවා. දැනුම අලුතින් නිර්මාණය කරන අයට ඒ වැඩේ කරගන්න බැරි වුනොත්, එහෙමත් නැත්නම් ඒ අය සතු දැනුම වෙනත් අය වෙත සම්ප්‍රේෂණය නොවුනොත් ධුරාවලියේ පහළ ඉන්න අය අසරණ වෙන්න පුළුවන්. ඒ අතින් බැලුවොත්නම් දෙවියන්ගෙන් දැනුම ලබා ගන්න බලා ඉන්න අයගේ ප්‍රශ්නයම මෙහිත් තිබෙනවා.

බටහිර විද්‍යාවත් වෙනත් දැනුම් පද්ධති වගේම යම් මූලික විශ්වාස මත පදනම් වූ එකක් තමයි. ඒ නිසා, ඒ කරුණ මත පදනම්ව බටහිර විද්‍යාව වෙනත් දැනුම් පද්ධති වලින් වෙන් කරන්න බැහැ. ඒ වගේම, විධික්‍රමයක් ලෙස දෙවියන්ගෙන් දැනුම ලබා ගත හැකි බව කවුරු හෝ කියනවානම් එය නිශ්චිත ලෙස ප්‍රතික්ෂේප කිරීමේ හැකියාවකුත් අපට නැහැ. එහෙමනම් මේ හැම දැනුම් පද්ධතියකටම සමාන තැනක් හිමි විය යුතුද?

බටහිර විද්‍යාවට තිබෙන විවේචනයක් වන්නේ එය අනෙකුත් දැනුම් පද්ධති අතර ආධිපත්‍යයක් උසුලන බවයි. මේ පිළිබඳවත් මගේ කිසිදු ප්‍රතිවිරෝධයක් නැහැ. එහෙත්, මේ කතාව කියන බොහෝ දෙනෙක් සමඟ මා එකඟ නොවන තැනක් තිබෙනවා. ඒ බටහිර විද්‍යාව ආධිපත්‍යයක් උසුලන්නේ ඇයි කියන තැනේදී. මම දකින විදිහටනම් මෙය ස්වභාවිකව සිදුව ඇති දෙයක්. බටහිර විද්‍යාවේ අඩුපාඩු කොයි තරම් තිබුණත් වෙනත් කිසිදු දැනුම් පද්ධතියක් බටහිර විද්‍යාව සමඟ තරඟ කළ හැකි මට්ටමක නැහැ.

සමහර අයට සමහර විට දෙවියන්ගෙන් දැනුම ලබා ගන්න පුළුවන් කමක් ඇති. එහෙත්, එක්කෝ ඒ අයට සන්නිවේදන සීමාවන් තිබෙනවා. එහෙම නැත්නම් ඔය දැනුම ලබා දෙන දෙවියන්ටත් ඒ තරම් ලොකු දැනුමක් නැහැ. සෛද්ධාන්තිකව දෙවියන්ගෙන් දැනුම ලබා ගැනීමේ හැකියාවක් තිබෙන්න පුළුවන් වුනත්, ඒ විදිහට ලබා ගන්නා දැනුමක් බටහිර විද්‍යාව වෙනුවට යොදා ගත හැකි ප්‍රායෝගික විකල්පයක් සේ සලකන්න කිසිදු හේතුවක් පෙනෙන්නේ නැහැ. වෙනත් සියලු සම්ප්‍රදායික දැනුම් පද්ධති වලටත් මෙය අදාළයි.

දැන් අපි කෝවිඩ්-19 කියන නිශ්චිත කරුණට එමු. කෝවිඩ්-19 කියා කියන්නේම බටහිර දැනුම් පද්ධතිය තුළ හැදුනු සංකල්පයක්. වෙනත් දැනුම් පද්ධතියක් තුළ කෝවිඩ්-19 ගැන කතා කරනවානම් එය අනිවාර්යයෙන්ම එය බටහිර දැනුම් පද්ධතියේ කර උඩ යාමක් (piggybacking).

දැනට වසර 250කට පෙර බටහිර රටවල මේ රෝගය මේ ආකාරයටම පැතිරුණානම් මෙය වෛරස් රෝගයක් ලෙස හඳුනා ගැනෙන්නේ නැහැ. එසේනම්, බොහෝ දෙනෙකු විසින් නිරීක්ෂණය කළ හැකිව තිබුණේ හුස්ම ගැනීම අසීරු වී බොහෝ දෙනෙකු මිය යන බවයි. එයට හේතුව දෙවි කෙනෙකු කෝප වීම කියා හිතා ප්‍රතිකාර ලෙස විවිධ පුද පූජා පැවැත්වීමත් සුලබව සිදු විය හැකිව තිබුණා.

බටහිර විද්‍යාව තුළ මුලින් රෝග පතුරුවන විෂබීජ පිළිබඳ දැනුමත්, පසුව වයිරස් පිළිබඳ දැනුමත්, ඊටත් පසුව සාර්ස් වෛරසය පිළිබඳ දැනුමත් වැඩි දියුණු වුණා. කෝවිඩ්-19 නම් වූ රෝගයක් හඳුනා ගැනෙන්නේ මේ දැනුම මත පදනම්වයි. මෙහිදී අදාළ රෝගය පතුරුවන නිශ්චිත වෛරසයක් හඳුනා ගැනෙනවා. නිශ්චිත කියා කීවත් රෝගය පතුරුවන වෛරස සියල්ලම එකිනෙකට හරියටම සමාන නැහැ. නිශ්චිත කියා කියන්නේ මේ වෛරස වල දැකිය හැකි පොදු ගුණ කාණ්ඩයකටයි.

කෝවිඩ්-19 පතුරුවන SARS-CoV2 ලෙස හඳුන්වන වෛරසය කියන්නේ බටහිර විද්‍යාවේ අර්ථදැක්වීමක්. එය මීට පෙර සාර්ස් රෝගයට හේතු වූ SARS-CoV වෛරසයට සැහෙන තරමකින් සමානයි. ඒ නිසා, SARS-CoV2 වෛරසය අර්ථදක්වා තිබෙන්නේ එම වෛරස වලට පොදු, එහෙත් SARS-CoV වැනි වෙනත් වෛරස වල දැකිය නොහැකි පොදු ගුණ ආශ්‍රයෙනුයි. කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයෙක් කියා කියන්නේ මේ SARS-CoV2 වෛරසය ශරීරගත වූ අයෙක්. එහෙත්, SARS-CoV2 වෛරසය ශරීරගත වූ ඇතැම් අයට කිසිදු රෝග ලක්ෂණයක් ඇති නොවෙන්න පුළුවන්. කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් ලෙස හඳුන්වන කුලකයට එවැනි අයත් ඇතුළත්.

බටහිර විද්‍යාවේ කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයෙකු හඳුනා ගැනෙන්නේ මේ අර්ථදැක්වීම මත පදනම්වයි. ඒ අනුව, මේ වන විට බොහෝ දෙනෙක් දන්නා පීසීආර් පරීක්ෂණයකින් කරන්නේ කිසියම් පුද්ගලයෙකුගේ උගුරෙන් හා/හෝ නාසයෙන් ලබාගන්නා ජීව ද්‍රව්‍ය සාම්පලයක SARS-CoV2 වෛරස යම් අවම ප්‍රමාණයක් තිබේදැයි හඳුනාගත හැකිද කියා පරීක්ෂා කිරීමයි. එම පරීක්ෂණයකින් කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයෙකු යම් නිරවද්‍යතාවයක් සහිතව හඳුනාගත හැකියි. එහෙත්, පරීක්ෂණ ප්‍රතිඵල හැම විටම නිවැරදි නැහැ.

මේ විදිහට පීසීආර් පරීක්ෂණයකින් රෝගීන් හඳුනා ගැනීමේ අරමුණ කුමක්ද? රෝගියෙකු හඳුනා ගත්තා කියා කළ හැකි නිශ්චිත ප්‍රතිකාරයක් තවමත් නැහැ. එහෙත්, පීසීආර් පරීක්ෂණයකින් හඳුනා ගැනෙන ඇතැම් රෝගීන් මිය යාමට ඇති ඉඩකඩ අඩු කර ගන්න පුළුවන්. ඔවුන්ට ඇති විය හැකි අනෙකුත් සංකූලතා අඩු කර ගන්නත් පුළුවන්.

කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයෙකු සුව වන්නේ සිරුරේ හැදෙන ස්වභාවික ප්‍රතිශක්තියෙන්. වෛරසය ශරීරගත වූ ඇතැම් අය සුව වන තුරුම කිසිදු රෝග ලක්ෂණයක් පෙන්වන්නේ නැහැ. ප්‍රතිදේහ පරීක්ෂාවකින් මෙවැනි අය හඳුනාගත හැකියි. කැලිෆෝර්නියාවේ සිදු කර තිබෙන එක් පරීක්ෂණයකට අනුව හඳුනාගත් සෑම කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයෙකුටම හඳුනා නොගත් 50-85 අතර ප්‍රමාණයක් ඉන්නවා. මේ ප්‍රතිඵලය විවාදිත එකක් වුවත් එවැනි සෑහෙන පිරිසක් සිටින්නට ඉඩ තිබෙනවා.

කෝවිඩ්-19 මර්දනය සඳහා බටහිර විද්‍යාවේ ක්‍රමවේදය වන්නේ පුද්ගලයෙකුගෙන් පුද්ගලයෙකුට වෛරසය සම්ප්‍රේෂණය වීමට තිබෙන ඉඩකඩ අඩු කිරීමයි. ලංකාව, චීනය, ස්වීඩනය, ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය, එක්සත් රාජධානිය, ජර්මනිය, අයිස්ලන්තය, දකුණු කොරියාව වැනි ලෝකයේ විවිධ රටවල් වෛරසය සම්ප්‍රේෂණය වීම පාලනය කිරීමට එකම උපක්‍රම භාවිතා නොකළත් මේ හැම රටක්ම විශ්වාසය තබා තිබෙන්නේ බටහිර දැනුම මතයි. SARS-CoV2 වෛරසය ශරීරයට ඇතුළු වීම නිසා කෝවිඩ්-19 රෝගය ඇති වන බවත්, SARS-CoV2 වෛරසය පුද්ගලයෙකුගෙන් පුද්ගලයෙකුට පැතිරෙන බවත්, SARS-CoV2 වෛරසය පුද්ගලයෙකුගෙන් පුද්ගලයෙකුට පැතිරීම පාලනය කිරීම මගින් රෝගය පාලනය කළ හැකි බවත් මේ හැම රටක්ම විශ්වාස කරනවා. ඒ වගේම පීසීආර් පරීක්ෂණ මගින් වෛරසය ආසාදනය වී තිබෙන බොහෝ දෙනෙකු හඳුනාගත හැකි බවත් විශ්වාස කරනවා. මේ සියල්ල සිදු වන්නේ බටහිර විද්‍යාවේ දැනුම් පද්ධතිය තුළයි.

කෝවිඩ්-19 කියා කියන්නේ වෙනත් විකල්ප දැනුම් පද්ධති වලට එම දැනුම් පද්ධති වලින් කළ හැකි දේ පෙන්වීමට මගඟු අවස්ථාවක්. එය කරන අයෙක් තමන් කොයි තරම් දුරකට බටහිර විද්‍යාවෙන් ස්වායත්තද කියන එක පැහැදිලිව කිව යුතුයි. බටහිර විද්‍යාවේ දැනුමක් වෙනත් දැනුම් පද්ධතියක යොදා ගැනීමේ වරදක් නැහැ. එහෙත්, බටහිර විද්‍යාව සමඟ එකට යන්නේත් වෙන්ව යන්නේත් කොයි තැන් වලදීද කියා කිව යුතුයි.

පළමු ප්‍රශ්නය වන්නේ යොදා ගන්නා කවර හෝ දැනුම් පද්ධතිය විසින් කෝවිඩ්-19 නම් වූ SARS-CoV2 වෛරසය හරහා බෝවෙන ලෙඩක් තිබෙන බව පිළිගන්නේද යන්නයි. එසේ නැත්නම් ඔවුන් මේ රෝගය අර්ථ දක්වන ආකාරය පැහැදිලිව සඳහන් කළ යුතුයි. දෙවන ප්‍රශ්නය කෝවිඩ්-19 නම් වූ SARS-CoV2 වෛරසය හරහා පැතිරෙන රෝගය හෝ වෙනත් හේතුවක් නිසා හැදෙන වෙනත් රෝගය හඳුනාගන්නා නිර්ණායකය කුමක්ද කියන එකයි. ප්‍රතිකාර ප්‍රශ්නය තෙවන ප්‍රශ්නයයි.

තවමත් දිනපතා ලංකාවෙන් කෝවිඩ්-19 රෝගීන් කිහිප දෙනෙකු හඳුනා ගැනෙනවා. එසේ හඳුනා ගැනෙන්නේ පීසීආර් පරීක්ෂණ වලින්. මේ පරීක්ෂණ 100%ක් නිවැරදි නැහැ.

දැන් ලංකාවේ බොහෝ රෝගීන් හමුවන්නේ නිරෝධායන මධ්‍යස්ථාන වලින්. කිසියම් අයෙකු නිරෝධායන මධ්‍යස්ථාන වෙත යොමු කෙරෙන්නේ බුද්ධි අංශ ඇතුළු නිලධාරීන් පිරිසක් විසින් කරන පරීක්ෂාවන් හරහා. මේ පරීක්ෂාවන් සෑහෙන තරම් නිවැරදියි. කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් විය හැකි බොහෝ දෙනෙකු නිරෝධායන මධ්‍යස්ථාන වලින් හමු වෙන්නේ ඒ නිසයි.

මේ නිරෝධායන මධ්‍යස්ථාන වල සිටින අය අතරින් සැබෑ කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින්, එසේ නැත්නම් වෙනත් අයුරකින් අර්ථ දක්වන ආසාදිතයින්, කලින් හඳුනාගත හැකි විකල්ප දැනුමක් තියෙනවද? අදාළ පුද්ගලයින්ගේ නාඩි පරීක්ෂා කර, කේන්ද්‍ර පරීක්ෂා කර හෝ කිසියම් දෙවි කෙනෙකුගෙන් විමසා මෙය කළ හැකිද?

කරන්න තියෙන්නේ ඉතා සරල දෙයක්. නිරෝධායන මධ්‍යස්ථාන වල සිටින අඩු වශයෙන් 1000ක පමණ පිරිසකගේ කවර හෝ දෙයක් පරීක්ෂා කර ඔවුන් ආසාදිතයින් හා නිර්-ආසාදිතයින් ලෙස වර්ග කිරීමයි. ප්‍රතිඵල 100%ක් නිවැරදි විය යුතු නැහැ. යම් තරමක සාර්ථකත්වයකින් හෝ මෙය කළ හැකිනම් සාමාන්‍ය පුද්ගලයින් අතර සිටින ආසාදිතයින් හඳුනා ගැනීම සඳහා එම ක්‍රමය යොදාගත හැකියිනේ.

දැන් ලංකාවේ පවතින වාතාවරණය තුළ ඔය වගේ වැඩක් කරන්න ඉදිරිපත් වෙන කෙනෙකුට අවස්ථාවක් නොලැබෙන්න හේතුවක් නැහැ.

චීන සංඛ්‍යාලේඛණ හා බටහිර කණ්ණාඩි

වුහාන් වල කෝවිඩ්-19 මරණ ප්‍රමාණය ඊයේ (අප්‍රේල් 17) එක වරම 50%කින් ඉහළ ගියා. ඒ අලුතින් මරණ සිදු වූ නිසා නෙමෙයි. චීනය විසින් කලින් ප්‍රකාශයට පත් කර තිබුණු සංඛ්‍යාලේඛණ හදිසියේම සංශෝධනය කළ නිසයි. මේ අනුව වුහාන්හි කලින් මරණ ගණන වූ 2,579ට තවත් මරණ 1,290ක් එකතු වී තිබෙනවා. ජනාධිපති ට්‍රම්ප් විසින් කෝවිඩ්-19 හා අදාළ තොරතුරු සැඟවූ බවට චීනයට හා ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානයට චෝදනා කිරීමෙන් පසුව මේ සංශෝධනය සිදු වීම අහම්බයක් නොවෙන්න පුළුවන්.

මේ සමඟ චීනයේ  කෝවිඩ්-19 මරණ අනුපාතය 4.0 සිට 5.6% දක්වා ඉහළ ගියා. එහෙත්, යුරෝපයේ රටවල් ගණනාවකම මරණ අනුපාතය මීටත් වඩා වැඩියි. ඉතාලියේ කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින්ගෙන් 13.2%ක්ද, ප්‍රංශයේ 12.6%ක්ද, එක්සත් රාජධානියේ 13.4%ක්ද, බෙල්ජියමේ 19.8%ක්ද, ස්පාඤ්ඤයේ 10.5ක්ද මෙය ලියන මොහොත වන විට මිය ගිහින්. ආසාදිතයින් වැඩිම රටවල් දහය අතර සිටින ඉරානයේ මරණ අනුපාතය 6.2%ක්ද, තුර්කියේ 2.3%ක්ද, ජර්මනියේ 3.1%ක්ද, ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ 5.2%ක්ද වෙනවා. ඇමරිකාවේ මරණ අනුපාතය ඉදිරියේදී මීට වඩා වැඩි වෙන්න ඉඩ තිබෙනවා. චීනයේ හැර අනෙක් හැම රටකම මරණ අනුපාත පහළ යන්න තිබෙන ඉඩට වඩා ඉහළ යන්න තිබෙන ඉඩ වැඩියි.

කොහොම වුනත් මේ වෙද්දී ලැයිස්තුවේ උඩින්ම ඉන්න හැම රටකම වගේ කෝවිඩ්-19 පැතිරීම පාලනය වී තිබෙනවා. මේ වෙද්දී වේගයෙන්ම කෝවිඩ්-19 පැතිරෙන ජනගහණය වැඩි රටවල් වන්නේ රුසියාව, බ්‍රසීලය හා ඉන්දියාවයි.

ඇමරිකාව, ජර්මනිය ඇතුළු රටවල් ගණනාවක් මේ වෙද්දී ආර්ථික ක්‍රියාකාරකම් නැවත ආරම්භ කිරීම ගැන කතා කරමින් ඉන්නවා. ජර්මනියේ වසංගත චක්‍රය පහළට නැඹුරු වී මේ වන විට සති දෙකකට කිට්ටු වුනත් ඇමරිකාවේ එය සිදු වුනා පමණයි. වසංගත චක්‍රය පහළට නැඹුරු වීමෙන් මුළු ආසාදිතයින් ප්‍රමාණය අඩුවන බවක් අදහස් වන්නේ නැහැ. අඩු වන්නේ ආසාදිතයින් වැඩි වන වේගය පමණයි. මෙය සමාන කළ හැක්කේ උද්ධමනය අඩු වුනත් බඩු මිල ඉහළ යාමටයි. වාහනයක වේගය අඩු වුනත් වාහනය ඉදිරියට යනවා.

කොහොම වුනත් මේ කොයි රටේත් වසංගත චක්‍ර පහළට නැඹුරු වී තිබෙන්නේ සාමූහික ප්‍රතිශක්තිය ලැබීම නිසා ස්වභාවිකව නෙමෙයි. පැතිරීම පාලනය කිරීම සඳහා ගත් විවිධ උපාය මාර්ග නිසයි. ඒ ක්‍රියාමාර්ග ලිහිල් කළ වහාම රෝගය පැතිරීම නැවතත් ඉහළ යාමට ඉඩ තිබෙන බව ඉතා පැහැදිලියි. ඒ නිසා, නැවත ආර්ථික කටයුතු ආරම්භ කළ යුත්තේ සැලසුම් සහගත ලෙස ටිකෙන් ටිකයි.

ලංකාවේ දැන් පවතින තත්ත්වය ගැන ඇතැම් අයගේ අදහස වන්නේ එය රබර් බෝලයක් දියේ ඔබා ගෙන සිටීමක් බවයි. මේ කතාව නිවැරදියි. ඒ වගේම ඇමරිකාව, ජර්මනිය ඇතුළු අනෙක් හැම රටක් හා අදාළවත් ඒ කතාව නිවැරදියි. තෙරපුම අඩු කරන විට මේ රබර් බෝල ටිකෙන් ටික උඩට එයි. එහෙත්, රෝගය පාලනය කර ගැනීම පිළිබඳ අත්දැකීම් දැන් හැම රටකටම වගේ තිබෙන නිසා බෝලය ඕනෑවට වඩා උඩට එන්න පෙර නැවත යටට ඔබා ගන්න අසීරු වෙන එකක් නැහැ. එන්නතක් හෝ ප්‍රතිකාරයක් වැඩි දියුණු වන තුරු කාට කාටත් ඔය සෙල්ලම දිගටම කරන්න වෙයි.

කෝවිඩ්-19 පාලනයේදී චීනය හැර ලෝකයේ කිසිම රටක ආණ්ඩුවක් මුළුමනින්ම සාර්ථක නැහැ. චීනයත් සාර්ථකයි කියා කියන්න පුළුවන් වෙන්නේ චීනය ප්‍රසිද්ධ කරන තොරතුරු හා සංඛ්‍යාලේඛණ නිවැරදියි කියන පදනමින් පමණයි. එහෙත්, චීන සංඛ්‍යාලේඛණ සැක කරන්න හේතු රැසක් තිබෙනවා.

As of 20 February, 2114 of the 55,924 laboratory confirmed cases have died (crude fatality ratio [CFR] 3.8%) (note: at least some of whom were identified using a case definition that included pulmonary disease). The overall CFR varies by location and intensity of transmission (i.e. 5.8% in Wuhan vs. 0.7% in other areas in China). In China, the overall CFR was higher in the early stages of the outbreak (17.3% for cases with symptom onset from 1-10 January) and has reduced over time to 0.7% for patients with symptom onset after 1 February (Figure 4). The Joint Mission noted that the standard of care has evolved over the course of the outbreak.

ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය විසින් චීනය හා ඒකාබද්ධව ජාත්‍යන්තර විශේෂඥයින් ගණනාවකගේද දායකත්වය ලබාගනිමින්  කෝවිඩ්-19 සම්බන්ධව ලෝකයේ අනෙකුත් රටවල් දැනුවත් කරමින් හා එම රටවලට මාර්ගෝපදේශ සපයමින් පෙබරවාරි තෙවන සතියේදී ප්‍රකාශයට පත් කළ වාර්තාවකට අනුව චීනයේ හුබෙයි පළාතෙන් පිටත දළ මරණ අනුපාතය පැවතුනේ 0.7% මට්ටමේ. එහෙත්, වුහාන්හි එම අනුපාතය 5.8% මට්ටමේ පැවතුණා.

වසංගතය පැතිරෙන අවදියේදී දළ මරණ අනුපාතය නියම මරණ අනුපාතයට වඩා වැඩියෙන් පෙනෙන බව මේ වාර්තාවේ අවධාරණය කර තිබුණු අතර එයට හේතු පැහැදිලි කිරීමක්ද කර තිබුණා. රෝගය ආරම්භයේදී ප්‍රතිකාර ක්‍රම පිළිබඳ දැනුමක් හා පළපුරුද්දක් නොතිබුණත් කල් යාමේදී රෝගය පිළිබඳව වඩා හොඳින් තේරුම් ගැනීමෙන් පසු මරණ අනුපාතය අඩු වූ බව මේ පැහැදිලි කිරීමයි. ජනවාරි මුදලදී දළ මරණ අනුපාතය 17.3% මට්ටමේ තිබුණත්, ඒ වන විට අලුතෙන් හඳුනා ගන්නා අලුත් රෝගීන් හා අදාළව මේ අනුපාතය 0.7%ක් පමණක් බව වාර්තාවේ සඳහන් වුනා.

දළ මරණ අනුපාතය කාලයත් සමඟ අඩු වූ ආකාරයත්, වුහාන් වලින් පිටතදී අඩු මට්ටමක පැවතීමත් අවධාරණය කරමින් චීනය හා ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය ඒකාබද්ධව පෙන්වා දුන්නේ කෝවිඩ්-19 මරණ අනුපාතය 0.7%කට වඩා වැඩි විය නොහැකි බවයි.

(Image: https://covid-19.chinadaily.com.cn/a/202003/24/WS5e793868a3101282172815f4.html)

ඉහත වාර්තාව පිළියෙල කල කණ්ඩායමේ ප්‍රධානීන් දෙදෙනාගෙන් එක් අයෙක් වූ ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානයේ අධ්‍යක්ෂ්‍ය ජනරාල්ගේ ජ්‍යෙෂ්ඨ උපදේශක ආචාර්ය බ්රූස් ඒල්වර්ඩ් විසින් පෙබරවාරි 25 දින ප්‍රවෘත්ති සාකච්ඡාවක් පැවැත්වුවා. එහිදීද  ඔහු ඉහත කරුණු සඳහන් කළා.

BA: Oh yes, Wuhan’s higher mortality rate; so there are a couple of things that probably contribute to that. One is... Well, three things would contribute to the difference that we see. 

The first is it happened at a different time; Wuhan started fast and early. People didn’t know what we were dealing with, we were learning how to treat this, and remember they’d been through six different treatment guidelines. So some of that high mortality you’re seeing is the first couple of treatment guidelines when we were learning how to do this. 

The second thing was just the sheer scale of the numbers, and this is specialised care. So that could have been a challenge. But the third thing, and this goes back to the point that Helen was making, that at the beginning of this outbreak, remember people were finding severe disease and that’s why the alarm bells went off.

කෙසේ වුවත්, වඩා වැදගත් වන්නේ මිය යන මිනිසුන් ගණන මිස මරණ අනුපාතය නොවන බව අවධාරණය කරන්නට බ්රූස් ඒල්වර්ඩ් අමතක කළේ නැහැ.

But one important thing I want to highlight, folks, is I’ve heard it say the mortality rate is not so bad because there are actually way more mild cases. Sorry, the same number of people that were dying still die, and if that was a problem and a concern, that is still a big problem and a concern.

So we have to be careful how we interpret these numbers sometimes.

චීනයේ තොරතුරු නිදහසේ රටින් එළියට නොඑන බව කවුරුත් දන්නා කරුණක්. එහෙත්, චීනය විසින් කෙතරම් දුරකට කෝවිඩ්-19 හා අදාළ තොරතුරු හිතාමතා වසං කළාද කියා මම දන්නේ නැහැ. රෝගය පැතුරුණු මුල් කාලයේ ඉදිරිපත් කළ සංඛ්‍යාලේඛණ නිවැරදි නොවෙන්න වෙනත් හේතු ඕනෑ තරම් තියෙනවා.

වුහාන් වල කෝවිඩ්-19 පැතිරෙන කොට ඒ පිළිබඳව ඇමරිකාවේ පොදු මතය වුනේ එහි සැබෑ තත්ත්වය මීට වඩා ගොඩක් නරක බවයි. බොහෝ විට මේ තොරතුරු පැතිරුණේ ඇමරිකාවේ ජීවත්වන චීන සංක්‍රමිකයින් හරහා. මා සේවය සඳහා යන එන අතර දේශපාලන හා සමාජ ආර්ථික කරුණු සාකච්ඡා කෙරෙන එෆ්එම් රේඩියෝ චැනලයකට සවන් දෙනවා. පෙබරවාරි මාසය ආසන්නයේ චීනයේ සංචාරය කළ හා එහි තමන්ගේ පවුලේ සාමාජිකයින් ජීවත් වන බව පැවසූ චීන නම් තිබුණු අය මේ චැනලය හරහා අදහස් දැක්වීම ඒ දවස් වල සුලබ සිදුවීමක්. මේ ඇතැම් අයගේ "විශේෂඥ මතය" වුනේ චීනයේ කෝවිඩ්-19 පැතිරී ඇති ප්‍රමාණය නිල සංඛ්‍යාලේඛණ වල ඇති ගණනට වඩා කිහිප ගුණයකින් වැඩි බවයි. ඇතැම් අයට මේ "කිහිප ගුණය" තිස් ගුණයක්. තවත් අයට සිය ගුණයක්.

අපි පෙර කී ලෝක බැංකු වාර්තාවට ගියොත්, එයින් දළ වශයෙන් අදහස් වන්නේ කෝවිඩ්-19 මරණ ප්‍රමාණය 0.7% මට්ටමේ තබා ගැනීම අපහසු නොවන බවයි. රෝගය ගැන වූ අනවබෝධය නිසා හා පහසුකම් සීමාවන් ඉක්මවා යාම නිසා වුහාන් වල මෙන් 5.8% පමණ මට්ටමකට මරණ අනුපාතය ඉහළ යා හැකි බවද එයින් අදහස් වෙනවා. මා හිතන විදිහට ඇමරිකාවේ උපාය මාර්ගික සැලසුම් සකස් වුනේ මේ දැනුම මත පදනම්වයි. ඇමරිකාව මුල සිටම උත්සාහ කළේ සෞඛ්‍ය පද්ධතියේ සීමාවන් නිසා සිදු වන මරණ අඩු කර ගන්නයි. චීනයට වඩා හොඳ සෞඛ්‍ය පහසුකම් තිබෙන (හෝ එසේ සිතා සිටින) බටහිර රටවල මරණ අනුපාතය චීනයේ තරමටම එනම් 0.7% මට්ටමට හෝ ඉහළ නොයනු ඇතැයි විශ්වාශයක් පොදුවේ බටහිර රටවලට තිබෙන්න ඇති.

එක්සත් රාජධානියෙන් මුලදී මතු වූ සාමූහික ප්‍රතිශක්තිය පිළිබඳ අදහස ගැනත් යමක් කතා කළ යුතුයි. සාමූහික ප්‍රතිශක්තිය මත ප්‍රශ්නය අවසන් වන තුරු කිසිවක් නොකර සිටීම කිසි විටෙකත් ඇමරිකාවේ උපාය මාර්ගය වුනේ නැහැ. එහෙත්, සැලසුම් සකස් කිරීමේදී මේ සාමූහික ප්‍රතිශක්තිය කියන කරුණද සලකා බැලුනා. දැන් රට නැවත විවෘත කිරීමේ සාකච්ඡාව තුළද එම කරුණ සාකච්ඡා වෙනවා.

කෝවිඩ්-19 සඳහා සාමූහික ප්‍රතිශක්තිය ඇති වීමට ආසාදනය විය යුතු ජනගහණ ප්‍රතිශතය කිසිවෙකු හරියටම දන්නේ නැතත් අපට දළ අදහසක් තිබෙනවා. අපි මේ ප්‍රතිශතය පිළිබඳ ඇස්තමේන්තුවක් ලෙස 70% ගනිමු. ඒ වගේම මරණ අනුපාතය චීනයේ වුහාන් වලින් පිටත මරණ අනුපාතය ලෙස දැන සිටි 0.7% ලෙස සලකමු. එසේ වුවහොත්, ස්වභාවික ප්‍රතිශක්තිය ඇති වන විට ජනගහණයෙන් 0.5%ක් පමණ මිය යනවා. ප්‍රමාණාත්මකව ඇමරිකානු ජනගහණයෙන් 0.5%ක් කියා කියන්නේ මිලියන 1.65ක  පමණ පිරිසක්. එය ඇමරිකාවට දරා ගත නොහැකි, විශාල සමාජ කම්පනයක් ඇති කළ හැකි මරණ ප්‍රමාණයක්. එවන් තත්ත්වයක් ඇමරිකන් දේශපාලනඥයින් විසින් හෝ අනෙකුත් ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයින් විසින් බැරෑරුම් ලෙස නොසලකන්න කිසිදු හේතුවක් නැහැ.

නමුත්, පොදු වශයෙන් ඇමරිකාවේ මතය වුනේ චීනයේ හඳුනා නොගත් කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් තවත් විශාල ප්‍රමාණයක් සිටි බවයි. අපි හිතමු චීනය විසින් හඳුනාගත්තේ සැබෑ ආසාදිතයින්ගෙන් 10%ක් කියා. ඒ තත්ත්වය ඇමරිකාවට ආදේශ කළොත්, ජනගහණයෙන් 7%ක් කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් ලෙස හඳුනා ගන්නා විට 70% ස්වභාවික ප්‍රතිශක්ති මට්ටම ඇති වෙලා. ඒ කියන්නේ උපරිම මරණ ගණන 165,000ක් පමණයි. යම් හෙයකින් චීනය විසින් හඳුනාගත්තේ සැබෑ ආසාදිතයින්ගෙන් 1/30ක් පමණක්නම් සිදු විය හැක්කේ මරණ 55,500ක් පමණයි. ඇමරිකාවේ සෞඛ්‍ය සේවය වඩා හොඳ නිසා ඒ ප්‍රමාණයත් අඩු වෙන්න පුළුවන්.

මම මේ කියන්නේ මගේ මතය හෝ ඇමරිකාවේ වසංගත රෝග විද්‍යාඥයින්ගේ පොදු මතය ගැන නෙමෙයි. එහෙත් මෙවැනි  ගණනය කිරීම් ඇතැම් අය විසින් කළා. ඇතැම් ඇමරිකානු දේශපාලනයින් වුවත් මේ විදිහට හිතුවා වෙන්න පුළුවන්.

මේ වගේ ගණනය කිරීම් කළ අය විසින් වරද්දාගත් දෙයක් තිබුණා. චීනය විසින් වාර්තා කළේ හෝ හඳුනාගත්තේ සැබෑ ආසාදිතයින්ගෙන් 10%ක් කියා අපි හිතමු. එහෙමනම් චීනය හඳුනා ගෙන තිබෙන හෝ වාර්තා කර තිබෙන මරණ ප්‍රමාණය හරියටම හරි කියා කියන්නේ කොහොමද? ආසාදිතයින් ප්‍රමාණය වගේම මරණ ප්‍රමාණයත් වාර්තා කර තිබෙන්නේ 10% අනුපාතයෙන්නම් දළ මරණ අනුපාතය වෙනස් වෙන්නේ නැහැ. යම් හෙයකින් මරණ වාර්තා කිරීම සිදු වී තිබෙන්නේ වඩා අඩුවෙන්නම් දළ මරණ අනුපාතය තවත් වැඩි වෙන්න පුළුවන්.

දැනට දකින්නට ලැබෙන දත්ත අනුව, කෝවිඩ්-19 සැබෑ මරණ අනුපාතය මුලින් හිතුවාට වඩා කිහිප ගුණයක් වැඩි බව ඉතා පැහැදිලියි. බටහිර රටවල් අතර සාපේක්ෂව අඩු මරණ අනුපාතයක් තිබෙන ජර්මනියේ පවා මේ අනුපාතය 3%ට වැඩියි. මරණ ප්‍රමාණය 5% මට්ටමට වඩා පහළින් තබා ගැනීම ඉතා අසීරු කටයුත්තක් බවයි පෙනෙන්නේ. ඒ වගේම, හඳුනා නොගත් කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් යම් ප්‍රමාණයක් සිටියත් ඒ ප්‍රමාණය හඳුනාගත් ප්‍රමාණය මෙන් දහ පහළොස් ගුණයක් නොවන බවත් පෙනෙන්නට තිබෙනවා. ඒ ප්‍රමාණය හඳුනාගත් ප්‍රමාණයට වඩා අඩු ප්‍රමාණයක් වෙන්න පුළුවන්. කිහිප ගුණයක් වෙන්නත් පුළුවන්. (ඇතැම් ඇස්තමේන්තු අනුව මෙය 50-85 ගුණයක්)

දැනට පෙනෙන්නට ඇති කරුණු අනුව රෝගය පාලනයක් නැතිව ව්‍යාප්ත වුවහොත් ඇමරිකාවේ ජනගහණයෙන් 4-5%ක් පමණ දක්වා වුවත් මිය යා හැකියි. ඒ තත්ත්වයට සාපේක්ෂව දැනට පුරෝකථනය කර ඇති පළමු වටයේ මරණ ගණන ජනගහණයෙන් 0.02%ක් පමණයි. ඒ කියන්නේ සිදු විය හැකි මරණ ප්‍රමාණයෙන් 0.5%ක් පමණ. දැනට ගන්නා ආකාරයේ ක්‍රියාමාර්ග හරහා කළ හැක්කේ සිදු විය හැකි මරණ කල් දැමීම පමණයි. ඒ අතර ප්‍රතිකාර ක්‍රම හා එන්නත් වැඩි දියුණු විය යුතුයි. එය සිදුවන තෙක් ජන ජීවිතය පෙර පැවති තත්ත්වයට ගෙන ඒම සිහිනයක් පමණයි.

ලංකාව ඉහළ මැදි ආදායම් කාණ්ඩයෙන් පහළට?

ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල විසින් මේ වසරේ ලෝකයේ එක් එක් රටවල ආර්ථික වර්ධනයන් සම්බන්ධ පුරෝකථන ඉදිරිපත් කර තිබෙනවා. වසර තුළ කිසියම් හෝ ආර්ථික වර්ධනයක් පෙන්නුම් කරන්න ඉඩ තිබෙන්නේ රටවල් සුළු ප්‍රමාණයක් ප්‍රමාණයක් පමණයි. ඒ රටවල් වල පවා දැකිය හැකි වනු ඇත්තේ ඉතා අඩු ආර්ථික වර්ධනයක්. සමස්තයක් ලෙස ලෝකයේම ආර්ථිකය 3%කින් සංකෝචනය වනු ඇතැයි ඇස්තමේන්තු කර තිබෙනවා.

ඇමරිකාවේ ආර්ථිකය 5.9%කින්ද, කැනඩාවේ 6.3%කින්ද, එක්සත් රාජධානියේ 6.5%කින්ද, ජර්මනියේ 7.0%කින්ද, ප්‍රංශයේ 7.2%කින්ද, ජපානයේ 5.2%කින්ද, ඉතාලියේ 9.1කින්ද, ස්පාඤ්ඤයේ 8.0කින්ද, රුසියාවේ 5.5කින්ද, ඕස්ට්‍රේලියාවේ 6.7කින්ද, දකුණු කොරියාවේ 1.2කින්ද, සවුදි අරාබියේ 2.3%කින්ද. සිංගප්පූරුවේ ආර්ථිකය 3.5%කින්ද හැකිලීමට නියමිතයි. චීනයේ හා ඉන්දියාවේ ආර්ථිකයන් වර්ධනය වනු ඇති නමුත් ඒ පිළිවෙලින් 1.2%කින් හා 1.9%කින් පමණයි.

ලංකාවේ ආර්ථිකයද වසර තුළදී 0.5%කින් සංකෝචනය වනු ඇතැයි ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල විසින් ඇස්තමේන්තු කර තිබෙනවා. නිදහසින් පසු මීට පෙර ලංකාවේ ආර්ථිකය සංකෝචනය වුනේ 2001 වසරේදී පමණයි. එයට හේතු වූයේද කටුනායක ගුවන් තොටුපොළට එල්ල වූ එල්ටීටීඊ ප්‍රහාරයකින් පසුව ලංකාව හා බාහිර ලෝකය අතර ආර්ථික සම්බන්ධතා කෙටි කාලයකට බිඳ වැටීමයි.

එකී 2001 වසරේදී හැර අනෙකුත් සෑම වසරකදීම ලංකාවේ ආර්ථිකය යම් පමණකින් හෝ වර්ධනය වී රටේ ඒක පුද්ගල ආදායම ටිකෙන් ටික වැඩි වුනා. මෙහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස 2018 වසරේදී ලෝක බැංකුව විසින් ලංකාව ඉහළ මැදි ආදායම් රටක් සේ නම් කළා. එතෙක් ලංකාව වර්ගීකරණය වී තිබුණේ පහළ මැදි ආදායම් රටක් ලෙසයි. ඉහළ මැදි ආදායම් රටක් සේ නම් කරනු ලැබීම සඳහා අවශ්‍ය අවම ඒක පුද්ගල දළ ජාතික ආදායම් මට්ටම වූ ඇමරිකන් ඩොලර් 3,996 ඉක්මවමින් 2018 වසරේදී ඇමරිකන් ඩොලර් 4,060ක ඒක පුද්ගල දළ ජාතික ආදායම් මට්ටමක් කරා ළඟා වීමට හැකි වීම මත ලංකාවට මේ උසස් වීම ලැබුණා. දෙසතියකට පෙර ජන හා සංඛ්‍යාලේඛන දෙපාර්තමේන්තුව විසින් ප්‍රකාශිත ඇස්තමේන්තු අනුව 2019 වසරේදීද ලංකාව 2.3%ක ආර්ථික වර්ධනයක් ලබාගෙන තිබෙනවා.

මේ වසර තුළ ලංකාවේ ආර්ථිකය හැකිලෙන්න සෑහෙන ඉඩකඩක් තිබෙනවා. ඊට අමතරව සමස්තයක් ලෙස රුපියල සැලකිය යුතු ලෙස අවප්‍රමාණය වීමටද ඉඩ තිබෙනවා. ඒ අනුව, ලංකාව නැවතත් ඉහළ මැදි ආදායම් කාණ්ඩයේ සිට පහළ මැදි ආදායම් කාණ්ඩය දක්වා වැටෙන්න ඉඩ තිබෙනවා. බොහෝ විට දැනටමත් එය සිදු වී අවසන්ව තිබෙන්න පුළුවන්.

ඉතා ඉක්මණින් කෝවිඩ්-19 සඳහා ප්‍රතිකාරයක් සොයා ගනු ලැබුවහොත් මේ තත්ත්වය යහපත් අතට වෙනස් විය හැකියි. මේ වන විටත් ගිලියාඩ් සමාගමේ රෙම්ඩෙසවියාර් ප්‍රතිවෛරසය තෙවන අදියරේ සායනික පරීක්ෂණ සාර්ථක ලෙස අවසන් කරමින් තිබීම බලාපොරොත්තු දනවන්නක්.

(Image: https://www.fairobserver.com/politics/coronavirus-outbreak-effects-global-economy-crisis-recession-us-china-news-16661/)

අයිස්ලන්ත පරීක්ෂණය

අයිස්ලන්තය කියන්නේ ලංකාව වගේම මුහුදෙන් වට වූ දූපතක්. ප්‍රමාණයෙන් ලංකාව වගේ එකහමාරක් පමණ ලොකුයි. එහෙත් එරට ජනගහණය ලංකාවේ ජනගහණයෙන් හැටෙන් එකකටත් අඩුයි. ඒ කියන්නේ අයිස්ලන්තයේ එක් පුද්ගලයෙක් ඉන්නා ඉඩ ප්‍රමාණයේ ලංකාවේනම් මිනිස්සු සීයක් පමණ ඉන්නවා. ලංකාවට කටුනායක ගුවන් තොටුපොළ වගේම අයිස්ලන්තයට බාහිර ලෝකය සමඟ තිබෙන ප්‍රධානම සම්බන්ධය කැප්ලවික් ගුවන් තොටුපොළයි.

කෝවිඩ්-19 අභියෝගයට මුහුණ දීම හා අදාළව අයිස්ලන්තය සුවිශේෂී රටක්. ඒ අයිස්ලන්තය එරට නිරෝගී පුද්ගලයින්ද අහඹු ලෙස පරීක්ෂා කරමින් මේ වන විට රටේ ජනගහණයෙන් විශාල ප්‍රතිශතයක් කෝවිඩ්-19 සඳහා පරීක්ෂා කළ පුරෝගාමී රටක් බවට පත්ව සිටීම නිසයි. වෙනත් කිසිදු රටක් මෙතෙක් මෙපමණ විශාල අහඹු නියැදියක් පරීක්ෂාවට ලක් කර ප්‍රතිඵල ඉදිරිපත් කර නැහැ.

මේ වන විට අයිස්ලන්ත වැසියන්ගෙන් සෑම 9 දෙනෙකුටම අයෙක් කෝවිඩ්-19 පරීක්ෂාවට ලක් වී තිබෙනවා. මෙයට සාපේක්ෂව ඇමරිකානුවන් අතරින් පරීක්ෂාවට ලක් වී ඇත්තේ සෑම 100 දෙනෙකුටම අයෙක් පමණයි. ලංකාවේනම් තවමත් පරීක්ෂා කර තිබෙන්නේ සෑම 4500කටම එක් අයෙක් පමණයි.

අයිස්ලන්තයේ අහඹු නියැදි පරීක්ෂණය හා අදාළ පර්යේෂණ පත්‍රිකාවක් ඊයේ දිනයේ පළ වුනා. අදාළ පර්යේෂණයේදී ජනගහණ නියැදි දෙකක් හා ඉලක්කගත වැඩි අවදානම් නියැදියක්ද පරීක්ෂා කෙරුණා. ඉලක්කගත වැඩි අවදානම් නියැදියට අයත් වුනේ විදේශ සංචාරයක නිරත වූ, කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයෙකු ඇසුරු කළ හෝ කෝවිඩ්-19 රෝගයට අදාළ කිසියම් හෝ රෝග ලක්ෂණයක් පෙන්වන අයයි. පළමු ජනගහණ නියැදියට ඇතුළත් වුනේ ස්වේච්ඡාවෙන් පරීක්ෂාව සඳහා ඉදිරිපත් වූ නිරෝගී අයයි. අහඹු ලෙස තෝරා ගෙන පරීක්ෂණය සඳහා සහභාගී කරගත් කණ්ඩායමක් දෙවන ජනගහණ නියැදියට ඇතුළත් වුනා.

ඉලක්කගත කණ්ඩායමේ  9199 දෙනෙකුගෙන් 1221 දෙනෙකු (13.3%) ආසාදිතයින් සේ හඳුනා ගැනුණා. ස්වේච්ඡාවෙන් ඉදිරිපත් වූ නිරෝගී කණ්ඩායමේ 10,797 දෙනෙකු අතර ආසාදිතයින් 87 දෙනෙකු සිටියා. අහඹු නියැදියේ 2,283 දෙනෙකු අතර තවත් ආසාදිතයින් 13 දෙනෙකු සිටියා. මේ අනුව, පරීක්ෂාවට ලක් කෙරුණු හඳුනාගත් අවදානමක් නොතිබුණු 13,080 දෙනෙකු අතරද ආසාදිතයින් 100 දෙනෙකු හමු වුනා. මේ අයගෙන් 43 දෙනෙකුටම පසුව හෝ කිසිදු රෝග ලක්ෂණයක් පහළ වී නැහැ. එමෙන්ම ඉලක්කගත කණ්ඩායමෙන් හඳුනාගත් 83 දෙනෙකුටද රෝග ලක්ෂණ පහළ වී නැහැ.

පළමු රෝගියා

පසුගිය ජනවාරි 19 වනදා ඇමරිකාවේ වොෂින්ටන් ප්‍රාන්තයේ ස්නෝහොමිෂ් කවුන්ටියේ වෛද්‍ය මධ්‍යස්ථානයකට 35 හැවිරිදි පුද්ගලයෙක් ප්‍රතිකාර ලබා ගැනීම සඳහා පැමිණුනා. අපි පහසුවට ඔහුව චැන්ග් කියා හඳුන්වමු. දින හතරක පමණ සිට වරින් වර මතුවන මඳ උණක් හා කැස්සක් තිබුණු බව ඔහු පවසා සිටියා. මේ වන විට චීනයෙන් අලුත් රෝගයක් හඳුනාගෙන තිබුණත් එය විශාල ලෙස පැතිරී තිබුණේ නැහැ. වුහාන් නගරය වසා දමනු ලැබුවේත් ජනවාරි 23 දිනයි.

ඇමරිකාවේ වෛද්‍ය මධ්‍යස්ථානයකදී සාමාන්‍යයෙන් කරන පරිදි රෝග ලක්ෂණ විමසීමෙන් පසුව චැන්ග්ට මුඛ ආවරණයක් ලබා දුන්නා. මිනිත්තු 20කට පසුව ඔහුට වෛද්‍යවරයා හමු වීමේ අවස්ථාව ලැබුණා. එහිදී ඔහු දැනුම් දුන්නේ තමන් සිය ඥාතීන් ජීවත් වන චීනයේ වුහාන්හි සංචාරය කර නැවත ඇමරිකාවට පැමිණියේ ජනවාරි 15 දින බවයි.

ඒ වන විට වුහාන්හි සත්ව ආහාර වෙළඳපොළක් ආශ්‍රිතව මේ අලුත් රෝගය වැළඳුනු පුද්ගලයින් හමු වී ඇති බව චීනය විසින් දැනුම් දී තිබුණා. එහෙත්, ජනවාරි 14 වන දින ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය විසින් ප්‍රකාශ කර තිබුණු පරිදි අලුත් රෝගය මිනිසුන් හරහා සම්ප්‍රේෂණය වන බවට සාක්ෂි නැති බව චීන බලධාරීන් විසින් දැනුම් දී තිබුණා. වසංගත තර්ජනයක් ඇති බව චීනය නිල වශයෙන් පිළිගත්තේ ජනවාරි 21 දිනයි.

චැන්ග් වුහාන්හි සංචාරය කර තිබුණත් ප්‍රශ්නගත සත්ව ආහාර වෙළඳපොළ පැත්තේ ගිහින් තිබුණේ නැහැ. එහෙත්, මේ වන විට වුහාන්හි අලුත් වෛරසයක් පැතිරෙමින් ඇති බව ඇමරිකාවේ රෝග නිවාරන හා පාලන මධ්‍යස්ථානය විසින් මහජනතාවට දැනුම් දී තිබුණා. එම නිවේදනය පිළිබඳව චැන්ග් දැනුවත්ව සිටියා. උණ හා කැස්ස එතරම් බරපතල නොවූවත් ඔහු වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර සඳහා යොමු වුනේ ඒ නිසයි. ඒ වගේම ඔහු මේ තොරතුරු වෛද්‍යවරයාට දැනුම් දුන්නා.

චැන්ග්ගේ ශරීර උෂ්ණත්වය, රුධිර පීඩනය, හෘද ස්පන්දය, ස්වශන රිද්මය, ඔක්සිජන් ප්‍රමාණය ඇතුළු දර්ශක ඒ වන විට සාමාන්‍ය තත්ත්වයෙන් තිබුණා. පපුවේ එක්ස්-කිරණ ඡායාරූපයකින්ද කිසිදු අසාමාන්‍ය බවක් පෙනුණේ නැහැ. ඒ වන විට ලෝකය දැන සිටි කොරෝනා වෛරස් වර්ග හතරක් ඇතුළු වෛරස් ගණනාවක් සඳහා ඔහුව පරීක්ෂා කළත් ඒ කිසිදු වෛරසයක් ඔහුට ශරීරගත වී තිබුණේ නැහැ.

කෙසේ වුවත් අදාළ වෛද්‍ය මධ්‍යස්ථානය විසින් මේ රෝගියා වුහාන්හි සංචාරය කර තිබීම ගැන සලකා බලා ප්‍රාන්තයේ හා ජාතික මට්ටමේ ආයතන දැනුවත් කළා. තමන් සත්ව ආහාර වෙළඳපොළ පැත්තේ නොගිය බවත්, කිසිදු ආසාදිතයෙකු හා සෘජුව ගැටුණේ නැති බවත් චැන්ග් විසින් කියා සිටියත් රෝග නිවාරන හා පාලන මධ්‍යස්ථානයේ මතය වූයේ ඔහුව නිවාසගත නිරෝධායනය සඳහා යොමු කර නිරීක්ෂණය කළ යුතු බවයි. ඒ අතර චැන්ග්ගේ නාසයෙන් හා උගුරෙන් ලබා ගත් සාම්පල  රෝග නිවාරන හා පාලන මධ්‍යස්ථානය වෙත යැවුනා. (ස්නොහොමිෂ් හා රෝග නිවාරන හා පාලන මධ්‍යස්ථානය පිහිටි ඇට්ලන්ටා අතර දුර කිලෝමීටර 4,300ක් පමණ වෙනවා.)

චැන්ග්ට නව කොරෝනා වෛරසය ආසාදනය වී ඇති බව ජනවාරි 20 දින රෝග නිවාරන හා පාලන මධ්‍යස්ථානය විසින් හඳුනා ගත්තා. චීනය විසින් වෛරසයේ ජෙනෝමය හඳුනාගෙන ඒ වන විට ප්‍රසිද්ධ කර තිබීම මේ සඳහා උදවු වුනා. චැන්ග්ගේ උගුරෙන් හා නාසයෙන් ලබාගත් සාම්පල දෙකෙන්ම අලුත් වෛරසය හමු වුනා. ඒ වන විට ඔහුට රෝග ලක්ෂණ පහළ වී දින හතරක් ගිහින්.

තවත් දින තුනකට, හතකට හා අටකට පසුව ඔහුගේ උගුරෙන් හා නාසයෙන් ලබාගත් සාම්පල නැවත නැවතත් පරීක්ෂා කෙරුණා. අවසන් අවස්ථාවේදී, එනම් රෝග ලක්ෂණ පහළ වී දින 12කට පසුව නාසයෙන් වයිරසය හමු වුවත් උගුරෙන් හමු වුනේ නැහැ.

චැන්ග්ට වරින් වර මතු වූ උණ හා කැස්ස හැර හුස්ම ගැනීමේ අපහසුකම් හෝ වෙනත් බරපතල රෝග ලක්ෂණ පහළ වුනේ නැහැ. එහෙත්, රෝග ලක්ෂණ පහළ වී නවවන දිනයයේදී ලබාගත් එක්ස්-කිරණ ඡායාරූප වලින් නිවුමෝනියා තත්ත්වයක් පෙන්නුම් කළා. ඒ නිසා ඔහුට ඔක්සිජන් ලබා දුන්නා. බැක්ටීරියා ආසාදනයක් සිදු වීම වැළැක්වීමට ප්‍රතිජීවක ඖෂධද ලබා දුන්නා. තවත් දින හතරකට පසු එම තත්ත්වයන් නොපෙනී ගියා.

ඇමරිකාව පුරා පැතිරී ගියේ චැන්ග්ගෙන් පටන් ගත් රැල්ලයි. චැන්ග්ව හඳුනාගනු ලැබූවත් එසේ හඳුනා ගනු නොලැබූ තවත් අය ඇමරිකාවට ඇතුළු වී ඉන්න ඇති. වොෂින්ටන් ප්‍රාන්තය ඇමරිකාවේ මුලින්ම කෝවිඩ්-19 පැතිරෙන්න පටන් ගත් ප්‍රාන්තයයි. ඒ නිසා, මුලින්ම කෝවිඩ්-19 අවසන් විය යුත්තේත් එම ප්‍රාන්තයේයි. එය එසේම සිදු වෙමින් තිබෙනවා. පසුව කෝවිඩ්-19 පැතුරුණු ප්‍රාන්ත වල කෝවිඩ්-19 අවසන් වෙන්න තව සති ගණනක් යයි.

චැන්ග් ඇමරිකාවට කෝවිඩ්-19 රැගෙන ඒම, ඇමරිකාවේ කෝවිඩ්-19 පැතිරීම හා නැවත ඇමරිකාව යථා තත්ත්වයට පත් වෙමින් තිබීම ලංකාවට බලපාන්නේ කොහොමද? පසුගිය සති කිහිපය තුළ සීඝ්‍රයෙන් අවප්‍රමාණය වී ඩොලරයට රුපියල් දෙසීය ඉක්මවූ රුපියලේ ගමන නැවත යම් තරමකින් ආපසු හැරවී ඇති බව පෙනෙනවා. ඊට පෙර ලංකාව විසින් නිකුත් කළ ජාත්‍යන්තර ස්වෛරීත්ව බැඳුම්කර වල ඵලදා වක්‍රය මේ හැරවුම පෙන්නුම් කළා.

කොරෝනා හඳුනා ගැනීම

කොරෝනා එහෙමත් නැත්නම් කෝවිඩ්-19 වලට එරෙහි අරගලය තුළ ලංකාව ඇතුළේ වගේම ලෝක මට්ටමේදීත් කොරෝනා හඳුනා ගැනීමේ සංකල්පීය ප්‍රශ්නයක් තිබෙනවා. ඇත්තටම මේක වෙනත් ඕනෑම සංකල්පයකට අදාළ පොදු ප්‍රශ්නයක්. මේ වෙලාවේ කොරෝනා හා අදාළව මේ ප්‍රශ්නය ගැන කතා කළාම ප්‍රශ්නය පැහැදිලි කරන්න ලේසියි. ඒ වගේම කොරෝනා රෝගීන් හඳුනා ගැනීම සඳහා කරන පරීක්ෂණ ගැන කතා කරන්නනම් මුලින්ම මේ සංකල්පීය ප්‍රශ්නය තේරුම් අරගෙන ඉන්න වෙනවා.

කොරෝනා එහෙමත් නැත්නම් කෝවිඩ්-19 කියන්නේ මොකක්ද? කොරෝනා එහෙමත් නැත්නම් කෝවිඩ්-19 රෝගියෙක් කියන්නේ කවුද?

ගොඩක් අය දන්නා විදිහට කොරෝනා කියන්නේ ලෙඩක්. ලෙඩක් කියන්නේ මොකක්ද කියන එකත් අපට ප්‍රශ්න කරන්න පුළුවන්. ඒ තරම් දුරට නොගිහින් අපි දැනට කොරෝනා වලින් නවතිමු. ලේඛකයාගේ පහසුවට මේ ලිපියේ කොරෝනා කියා කෙටියෙන් හඳුන්වන කෝවිඩ්-19 ලෙස ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය විසින් නම් කර තිබෙන මේ රෝගය කුමක්ද?

රෝගයක් අර්ථ දැක්වෙන්නේ කිසියම් දැනුම් පද්ධතියක්, සංස්කෘතියක් ඇතුළේ. සිංහල ක්‍රමයට මේ ලෙඩේ දෙය්යන්නේ ලෙඩක් කියා හඳුන්වන බව ඇතැම් අය කියනවානේ. ඒ කතාවට මම එකඟ නැහැ. කොරෝනා හෝ කෝවිඩ්-19 කියන ලෙඩේ තිබෙන්නේ ලංකාවේ බොහෝ දෙනෙක් දැන් බටහිර දැනුම් පද්ධතිය ලෙස හඳුන්වන දැනුම් පද්ධතිය තුළයි. ඒ ලෙඩේ වෙනත් දැනුම් පද්ධතියක නැහැ. තියෙනවානම් තියෙන්නේ හරියටම ඒ ලෙඩේම නොවන වෙනත් ලෙඩක්.

කොහොම වුනත් මේ කතාව වෙනත් දැනුම් පද්ධති පිළිබඳ කතාවකුත් නෙමෙයි. මේ සාකච්ඡාව සඳහා ඒ තරම් දුර යන්න අවශ්‍ය නැහැ. මා සාකච්ඡාව ගෙන යන්නේ තනිකරම බටහිර දැනුම් පද්ධතිය තුළ සිටයි.

මේ අවුරුද්ද පටන් ගන්නා තුරුම කෝවිඩ්-19 කියා ලෙඩක් තිබුණේ නැහැ. මම මෙයින් අදහස් කරන්නේ කෝවිඩ්-19 කියා කියන නම ගැන නෙමෙයි. වෙනත් නමකින් හෝ මීට පෙර මේ ලෙඩේ තිබුණේ නැහැ. කලින් නොතිබුණු ලෙඩක් මේ විදිහට හදිසියේ හැදෙන්න ගත්තේ කොහොමද? මේ කතා කරන්නේ ලෙඩේ ආවේ සර්පයින්ගෙන්, වවුලන්ගෙන්, විද්‍යාගාරයකින් හෝ උල්කාපතයකින්ද කියන එකත් නෙමෙයි. ඒ මොන ආකාරයකින් හෝ ලෝකයට අලුත් ලෙඩක් ඇති වීම පිළිබඳ සංකල්පීය ප්‍රශ්නයක්.

චීනයේදී මුලින්ම නිරීක්ෂණය කරනු ලැබුවේ සාර්ස් වැනි ශ්වසන පද්ධතිය ආසාදනය කරන මාරාන්තික රෝගයක් පැතිරෙන බවයි. බටහිර වෛද්‍ය විද්‍යාව හා වසංගත විද්‍යාව තුළ ඒ වන විට සාර්ස් ලෙස හැඳින්වුණු වෛරස් රෝගයක් පිළිබඳ දැනුමක් තිබුණා. සාර්ස් රෝගය 2002දී චීනයේ සිට පැතිරුණු වෛරස් රෝගයක්. 2004 සිට ලෝකයේ සාර්ස් රෝගීන් සිටියේ නැහැ. ඉන් පසුව මැද පෙරදිග කේන්ද්‍රීයව මර්ස් නම් වූ රෝගයක්ද පැතිරුණා. සාර්ස් වලට වගේම මර්ස් වලටද හේතු වුනේ කොරෝනා වර්ගයේ වෛරසයක්. මේ රෝගය හඳුනා ගැනෙන්න පෙර කොරෝනා වර්ගයේ වෛරස පිළිබඳ දැනුමක් තිබුණා.

පසුව කෝවිඩ්-19 සඳහා හේතු වන වෛරසය හොයා ගත්තා. එයත් කොරෝනා වෛරසයක්. කෝවිඩ්-19 රෝගියෙකු ලෙස හඳුනා ගැනෙන්නේ මෙම වෛරසය ශරීරගත වී ඇති අයයි. අදාළ වෛරසය නම් කර තිබෙන්නේ SARS-CoV-2 ලෙසයි. පහසුවට කොරෝනා වෛරසය යන පොදු නම මා යොදන්නේ මේ විශේෂිත වෛරසයටයි.

මේ වන විට නව කොරෝනා වෛරසයේ ජෙනෝමය මුළුමනින්ම හඳුනාගෙන තිබෙනවා. ඕනෑම ජීවියෙකුගේ භෞතික සැකැස්ම පිළිබඳ තොරතුරු ජෙනෝමය තුළ සටහන්ව තිබෙනවා. වෛරසයක් ජීවියෙකු ලෙස සැලකෙන්නේ නැතත් ජීවීන් සතු ඇතැම් ලක්ෂණ වෛරස් වලටත් තියෙනවා. ජීවය කියන එකත් තවත් සංකල්පයක්.

ජෙනෝමයක් හැදී තිබෙන්නේ භෂ්ම යුගල ලෙස හඳුන්වන මූලික ඒකක වලින්. ජෙනෝමයක තිබෙන භෂ්ම යුගල ගණන වැඩි වන තරමට ජීවයක සංකීර්ණතාව ඉහළ යනවා. මිනිස් ජෙනෝමයක භෂ්ම යුගල බිලියන තුනකටත් වඩා තිබෙනවා. එහෙත්, SARS-CoV-2 වෛරසයක තිබෙන්නේ භෂ්ම යුගල තිස් දහසක පමණ ප්‍රමාණයක් පමණයි.

මිනිස් ජෙනෝමයක තිබෙන බිලියන තුනකට අධික භෂ්ම යුගල වලින් 99%කටත් වඩා ප්‍රමාණයක් සියලුම මිනිසුන්ට පොදුයි. මිනිසුන් එකිනෙකා අතර තිබෙන සියලුම වෙනස්කම් වලට හේතු වෙන්නේ ඉතිරි 1%කට අඩු භෂ්ම යුගල වල ඇති විවිධත්වයයි. ඒ නිසා, මිනිස් ජෙනෝමයේ තිබෙන පොදු "මිනිස් ගුණ" හඳුනාගැනීම අපහසු නැහැ.

කොහොම වුනත්, මේ පොදු මිනිස් ගුණ කියා කියන්නේ ජෙනෝමයේ ඉතිරි 99%ම නෙමෙයි. එයින් විශාල කොටසක් වෙනත් ජීවීන්ටත් පොදුයි. උදාහරණයක් විදිහට මිනිසුන්ගේ හා චිම්පන්සීන්ගේ ජෙනෝම වල භෂ්ම යුගල වලින් 96%ක්ම සමානයි.

කෝවිඩ්-19 හදන SARS-CoV-2 වෛරස සියල්ලම එකිනෙකට සමාන නොවුනත්, එම වෛරස SARS-CoV-2 වෛරස ලෙස හඳුනාගත හැකි පොදු ලක්ෂණ තිබෙනවා. ඒ වගේම, සාර්ස් හා මර්ස් රෝග වලට හේතු වූ කොරෝනා වෛරස වලට හා මේ වෛරසයට පොදු වෙනත් ලක්ෂණද තිබෙනවා. කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් හඳුනා ගන්නා පීසීආර් පරීක්ෂණ පදනම් වෙන්නේ  SARS-CoV-2 වෛරස වල ජෙනෝමයේ දැකිය හැකි පොදු ලක්ෂණ මතයි.

කෝවිඩ්-19 රෝගය වගේම SARS-CoV-2 වෛරසයද හඳුනා ගැනුණේ ඉතා මෑතකදී. ඒ නිසා, ඒ වන විට රෝගියෙකු SARS-CoV-2 ආසාදිතයෙකුදැයි හඳුනාගත හැකි පරීක්ෂණ කිසිවක් තිබුණේ නැහැ. එහෙම තියෙන්න විදිහක් නැහැනේ. පරීක්ෂණ ක්‍රමවේදයක් හදන්නනම් මුලින්ම SARS-CoV-2 ජෙනෝමය හඳුනාගත යුතුයි. ඉන් පසු, එම ජෙනෝමයේ සියළුම SARS-CoV-2 වෛරස වලට පොදු එහෙත් SARS-CoV-2 වෛරස වලට පමණක් අනන්‍ය කොටස් හඳුනා ගත යුතුයි.

මේ වන විට අවම වශයෙන් ලෝකයේ රටවල් හත අටක සමාගම් ගණනාවක් විසින් පීසීආර් පරීක්ෂණ ගණනාවක් වැඩි දියුණු කර තිබෙනවා. මේ පරීක්ෂණ සියල්ලම වගේ එකිනෙකින් වෙනස්. එසේ වෙනස් වන්නේ SARS-CoV-2 වෛරසය හඳුනා ගැනීම සඳහා උපයෝගී කර ගන්නා හඳුනා ගැනීමේ ලක්ෂණය හෝ ලක්ෂණ මතයි. ඒ අනුව, මේ පරීක්ෂණ වල නිරවද්‍යතාවයද එකිනෙකින් වෙනස් වෙනවා. මේ කතා කරන්නේ පීසීආර් කුලකයට අයත් පරීක්ෂණ ගැන පමණයි. වෙනත් මූලධර්ම මත පදනම් වූ පරීක්ෂණ අපි දැනට පැත්තකින් තියමු. ඒවා කොහොමටත් වෙනස්.

කිසිම වෛද්‍ය පරීක්ෂණයක් 100%ක් නිවැරදි නැහැ. ඕනෑම පරීක්ෂණයකින් රෝගියෙකු සේ හඳුනා ගැනෙන අයගෙන් යම් කොටසක් ඇත්තටම රෝගීන් නෙමෙයි. ඒ වගේම රෝගීන් නොවන සේ හඳුනා ගැනෙන අයගෙන් කොටසක් ඇත්තටම රෝගීන්. පරීක්ෂණයකින් සැබෑ රෝගීන් නිවැරදිව හඳුනා ගැනෙන ප්‍රතිශතය එම පරීක්ෂණයේ සංවේදීතාව ලෙසත්, රෝගීන් නොවන්නන් එසේ නොවන සේ හඳුනා ගැනෙන ප්‍රතිශතය එම පරීක්ෂණයේ නිශ්චිතතාව ලෙසත් හැඳින්වෙනවා.

ඕනෑම වෛද්‍ය පරීක්ෂණයක සංවේදීතාව හා නිශ්චිතතාව 100%ට වඩා අඩුයි. මෙය බටහිර වෛද්‍ය විද්‍යාවේ හා පොදු වශයෙන් බටහිර විද්‍යාවේ අවම දැනුමක් මිස බොහෝ දෙනෙක් නොදන්නා දෙයක් නෙමෙයි. ඒ නිසා, කිසියම් වෛද්‍ය පරීක්ෂණයකදී ව්‍යාජ ආසාදිතයින් හා ව්‍යාජ නිර්-ආසාදිතයින් කිසියම් ප්‍රමාණයක් හඳුනා ගැනෙනවා. මේ ව්‍යාජ ආසාදිත හා ව්‍යාජ නිර්-ආසාදිත ප්‍රතිශත අඩු හා සංවේදීතාව හා නිශ්චිතතාව වැඩි වෛද්‍ය පරීක්ෂණයක් හොඳ වෛද්‍ය පරීක්ෂණයක්.

චීනයේ වුහාන්හි මේ අලුත් රෝගය පැතිරෙන්න පටන් ගත් අලුතම ඒ වන විට තිබුණු දැනුම මත පදනම්ව මෙය කොරෝනා වර්ගයේ වෛරසයක් හේතුවෙන් බෝවන රෝගයක් බව සැක කෙරුණා. එවැනි සැකයක් ඇති වූ පසු ඊළඟ ඉදිරි පියවර වන්නේ එවැනි වෛරසයක් ඇති බව තහවුරු කර ගැනීම හා එම වෛරසය නිවැරදිව හඳුනා ගැනීමයි. කෙටි කලකින් වෛරසයක ජෙනෝමය මුළුමනින්ම හඳුනාගත හැකි තාක්ෂණයක් අප සතුව තිබෙනවා.

චීනය විසින් ඉතා ඉක්මණින් අලුත් වෛරසයේ ජෙනෝම කේත හොයාගෙන අනෙකුත් රටවල් සමඟ එම දැනුම බෙදාගත්තා. මීට පෙර සාර්ස් රෝගය පැතිරෙද්දී චීනය එසේ කර තිබුණේ නැහැ. ජෙනෝම කේත දැනගත් විට මුලින්ම වෛරසය හඳුනා ගැනීමේ පරීක්ෂා වැඩි දියුණු කරන්නත්, ඉන් පසුව ප්‍රතිශක්තිකරණ එන්නත් වැඩි දියුණු කරන්නත් අවස්ථාව සැලසෙනවා.

දැන් මෙහිදී අප වෛරසය හඳුනා ගැනීම කියා කියන්නේ කුමක්ද? මිනිසුන් එකිනෙකාගෙන් වෙනස් වනවා වගේම වෛරස්ද එකිනෙකින් වෙනස්. වෛරසයක් හඳුනා ගැනීම කියා කියන්නේ මේ රෝගය බෝ කරන වෛරස් සියල්ලටම තිබෙන පොදු ලක්ෂණ හඳුනා ගැනීමයි. ඒ අතරම, මේ රෝගය බෝකරන වෛරස් අනෙක් වෛරස් වර්ග වලින් අනන්‍යව හඳුනා ගැනීමටත් හැකි විය යුතුයි.

වෛරසය හඳුනා ගැනීම සඳහා උපයෝගී කර ගන්නා නියැදි ප්‍රමාණය වැඩි වූ තරමට ඉහත කාර්යය වඩා නිවැරදිව කළ හැකියි. එහෙත්, මේ වගේ වෙලාවක වැඩේ කල් දමන්නත් බැහැ. කොහොම හරි චීනයෙන් එකතු කරගත් නියැදි මත පදනම්ව මුලින්ම වෛරසය හඳුනා ගනු ලැබුණා. ඒ නියැදි වලින් හමු වූ වෛරස 99.98%ක් පමණම එකිනෙකට සමානයි. ඒ වගේම 79%ක් පමණ සාර්ස් රෝගයට හේතු වූ වෛරසයට සමානයි.

අලුත් වෛරසයේ ජෙනෝමය පිළිබඳ තොරතුරු අතට ලැබීමෙන් පසුව ලෝකයේ විවිධ රටවල් විසින් එහි විවිධ කොටස් ඉලක්ක කර ගනිමින් වෛරසය හඳුනා ගැනීමේ පරීක්ෂාවන් වැඩි දියුණු කරන්න පටන් ගත්තා. උදාහරණයක් විදිහට ඇමරිකාවේ රෝග නිවාරන හා පාලන මධ්‍යස්ථානය විසින් වැඩි දියුණු කළ පරීක්ෂාවේදී මෙහි තැන් (සලකුණු) තුනක් හඳුනා ගැනීම ඉලක්ක කළා. එයින් පළමු සලකුණු දෙකෙන් SARS-CoV-2 වෛරසය අනන්‍ය ලෙසත්, තෙවන සලකුණෙන් සාර්ස්, මර්ස් වෛරසද ඇතුළත් වෛරස් කුලකයත් හඳුනා ගැනුණු අතර නියැදිය මිනිස් සිරුරකින් ලබාගත් බව තහවුරු කර ගැනීමේ සිවු වන පරීක්ෂාවක්ද සිදු කෙරුණා.

පරීක්ෂාව සඳහා උපයෝගී කර ගන්නේ සැක සහිත පුද්ගලයින්ගේ නාසයෙන් හා උගුරෙන් ලබාගත් නියැදි දෙකක්. පළමුව මේ නියැදි දෙක මිශ්‍ර කිරීමෙන් පසුව හඳුනා ගැනීමේ පහසුව සඳහා පෝෂණ මාධ්‍යයක් තුළ වෛරසය වර්ධනය වෙන්නට හරිනවා. ඉන් පසුව, පෙර කී සලකුණු තුන පරීක්ෂා කර බලනවා. අදාළ සලකුණු තුනෙන් එකක්වත් හඳුනා ගැනුනේ නැත්නම් සහ හතර වන පරීක්ෂණයෙන් මෙය සැබෑ නියැදියක් බව තහවුරු වී ඇත්නම් රෝගියා ආසාදිතයෙකු නොවන බව තහවුරු කරනවා. මුල් සලකුණු දෙකෙන් අඩු වශයෙන් එකක් හඳුනා ගත හැකිනම් රෝගියා කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයෙකු ලෙස හඳුනා ගැනෙනවා.  මුල් සලකුණු දෙකෙන් එකක්වත් හඳුනා ගත නොහැකි වුවත් තෙවන සලකුණ හමු වූයේනම් කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයෙකු වීමේ ඉඩක් ඇති (presumptive positive) පුද්ගලයෙකු ලෙස හඳුනා ගැනෙනවා.

අපි හිතමු මේ පරීක්ෂණය හෝ මෙවැනි වෙනත් පරීක්ෂණයක කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයෙකු හඳුනා ගැනීමේ මූලධර්මය හරියටම හරි කියා. එසේ වුවත්, රෝගියාගේ නාසයෙන් හා උගුරෙන් නියැදි එකතු කර ගන්නා අවස්ථාවේදී පසුව වර්ධනය කර ගත හැකි තරම් ප්‍රමාණවත් වෛරස් ප්‍රමාණයක් "අහු විය" යුතුයි. වෛරසය ශරීරගත වූ මුල්ම දවස් වල වගේම වෛරසය පෙනහළු දක්වා ගමන් කිරීමෙන් පසුවත් නාසයෙන් හා උගුරෙන් එකතු කර ගන්නා නියැදි වලින් ප්‍රමාණවත් තරම් වෛරස් හමු නොවෙන්න පුළුවන්. මේ හේතුවත් වෛරසය හඳුනා ගන්නා ක්‍රමවේදයේම තිබෙන වෙනත් අඩුපාඩුත් නිසා කිසියම් පීසීආර් පරීක්ෂාවක සංවේදීතාව අඩු වෙන්න පුළුවන්.

පොදුවේ කිසියම් පරීක්ෂාවක සංවේදීතාව ඉහළ දමන්න උත්සාහ කරන විට එහි නිශ්චිතතාව අඩු වීම සාමාන්‍ය තත්ත්වයයි. නිශ්චිතතාව වැඩි කරන විට සංවේදීතාව අඩු වෙනවා. ඒ නිසා, මේ දෙක අතර සමතුලිතතාවයක් පවත්වා ගත යුතුයි. කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයෙකු නොවන අයෙකු ආසාදිතයෙකු සේ හඳුනා ගැනීමේ හානියට සාපේක්ෂව කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයෙකු ආසාදිතයෙකු නොවන සේ හඳුනා ගැනීමේ හානිය අඩුද වැඩිද? එය තීරණය වන්නේ පවතින සංදර්භය තුළයි.

සාමාන්‍යයෙන් මෙවැනි පරීක්ෂාවක් සඳහා අනුමැතිය ලබා දෙන්නේ එහි නිශ්චිතතාව හා සංවේදීතාව ඇතුළු තාක්ෂණික කරුණු පිළිබඳ පුළුල් අධ්‍යයනයකින් පසුව පමණයි. පවතින තත්ත්වය යටතේ එවැනි  පුළුල් අධ්‍යයනයක් සඳහා ඉඩක් ලැබී නැහැ. චීනය වගේම ඇමරිකාව විසින්ද මුලින්ම වැඩි දියුණු කළ පරීක්ෂා වල විශාල ප්‍රශ්න තිබුණා. ඇතැම් පරීක්ෂා වල සංවේදීතාව තිබුණේ 60-70% මට්ටමේ. දැන් වුනත්, කිසියම් පීසීආර් පරීක්ෂාවකින් සැබෑ ආසාදිතයින්ගෙන් සැලකිය යුතු ප්‍රතිශතයක් හඳුනා ගැනෙන්නේ නැහැ. මේ ප්‍රතිශතය හරියටම දන්නේ නැහැ. ඒ වගේම, එම ප්‍රතිශතය එහෙමත් නැත්නම් පරීක්ෂාවක සංවේදීතාව, විවිධ රටවල සමාගම් රැසකින් හදා තිබෙන හැම පීසීආර් පරීක්ෂාවකටම පොදු නැහැ.

පීසීආර් පරීක්ෂාවකින් සැබෑ ආසාදිතයින්ගෙන් සැලකිය යුතු ප්‍රතිශතයක් හඳුනා ගැනෙන්නේ නැතිවා වගේම එසේ හඳුනා ගැනෙන යම් ප්‍රතිශතයක් සැබෑ ආසාදිතයින්ගෙන් නොවන්නත් පුළුවන්. මේ ප්‍රතිශතය කුඩා එකක් වෙන්න පුළුවන්. එහෙත්, අපි හරියටම දන්නේ නැහැ.

මේ අවිනිශ්චිතතා සියල්ල මධ්‍යයේ අපි කෝවිඩ්-19 රෝගියෙකු ලෙස කෙනෙක්ව නම් කරන්නේ පීසීආර් පරීක්ෂාවක ප්‍රතිඵලය මතයි. ඒ, මේ සියලු සීමාවන් මැද වුවත් එසේ කිරීම නොකිරීමට වඩා ප්‍රතිඵලදායක නිසයි. පරීක්ෂා කිරීම් අඩු කළ යුතු බවක් හෝ පරීක්ෂා කිරීම තේරුමක් නැති බවක් මේ ලිපියෙන් කිසිසේත්ම අදහස් කෙරෙන්නේ නැහැ. එහෙත්, මේ පරීක්ෂණ ප්‍රතිඵල මත පදනම් වී අපට දකින්නට ලැබෙන සංඛ්‍යාලේඛණ ඇසුරින් බරපතල නිගමන වලට පැමිණෙන්න කලින් මේ දේවල්ද දැන සිටිය යුතුයි.

(Image: https://www.flickr.com/photos/niaid/albums/72157712914621487/with/49531042877)

ලංකාවේ කොරෝනා

චීනයේ, ඇමරිකාවේ හා වෙනත් රටවල කොරෝනා පැතිරෙන ආකාරය ගැන මා වරින් වර අදහස් පළ කළත් ලංකාවේ කොරෝනා පැතිරෙන ආකාරය විග්‍රහ කරන්න ගියේ නැහැ. එයට හේතුව ලංකාවේ දත්ත වල ස්වභාවය අනුව ලොකු නිගමන වලට පැමිණීමේ හැකියාවක් නොතිබීමයි. එහෙත්, මේ වෙද්දී මාසයක පමණ දත්ත එක් රැස් වී තිබෙන නිසා යම් නිගමන වලට පැමිණෙන්න පුළුවන්.

ලංකාවේ මෙතෙක් කොරෝනා ව්‍යාප්තිය අදියර තුනකට බෙදන්න පුළුවන්. පළමු රෝගියා හමු වීමේ සිට දෙවන රෝගියා හමු වීම දක්වා කාලය පළමු අදියරයි. ලංකාවෙන් පළමු කොරෝනා රෝගියා හමු වුනේ ජනවාරි 27 වනදා. මගේ මතකය නිවැරදිනම් මෙසේ ලංකාවේදී හඳුනා ගැනුණු චීන කත දකුණු ආසියාවෙන්ම හමු වූ පළමු කොරෝනා ආසාදිතයායි.

චීනයේ වුහාන් නගරය වසා දමනු ලැබූයේ ජනවාරි 23 දිනයි. ඉහත කී චීන කත ලංකාවට පැමිණ තිබුණේ ඊට පෙරයි. ලංකාවේ චීන තානාපති කාර්යාලයට අනුව, වුහාන් නගරය වසා දැමීමෙන් අනතුරුව චීන තානාපති කාර්යාලය විසින් ඒ වන විට ලංකාවේ සිටි චීන ජාතිකයින්ව දිනපතා සමීපව නිරීක්ෂණය කර තිබෙනවා. කොරෝනා අවදානම සහිත අයෙකු ලෙස පෙර කී තැනැත්තියව හඳුනාගෙන ජාතික බෝවන රෝග විද්‍යායතනය වෙත යොමු කර තිබෙන්නේ චීන තානාපති කාර්යාලය විසිනුයි. ඉන් පසුව ඇය සුවය ලබා චීනය බලා පිටත්ව ගියා.

මේ පළමු ආසාදිතයාගෙන් වෙනත් කිසිවෙකුට රෝගය බෝ වුනේ නැහැ. ඇයව මුලදීම හඳුනා ගැනීම එයට උදවුවක් වෙන්න ඇති. ඒ වන විට ලංකාවේ රජය කොරෝනා පාලනය ගැන බරපතල ලෙස හිතා තිබුණේ නැහැ. එසේ හිතන්න තරම් අවශ්‍යතාවයක් තිබුණේත් නැහැ. එහෙත්, චීන තානාපති කාර්යාලයට අනුව ඔවුන් ලංකාව තුළ චීන ජාතිකයින් හරහා රෝගය ව්‍යාප්ත වීමේ අවදානම පිළිබඳව ඒ වන විටද සැලකිලිමත්ව සිට ඇති බව පෙනෙනවා.

පළමු කාන්තාව සුවය ලබා පිටව යාමෙන් අනතුරුව ඇතැම් අය ඒ ගැන ඕනෑවටත් වඩා උදම් ඇනුවා. කොහොම වුනත් කොරෝනා ආසාදිතයෙකු සුවය ලැබීම ඉතාම සාමාන්‍ය දෙයක්. ආසාදිතයින්ගෙන් අවම වශයෙන් 80%කට පමණම රෝහල්ගත වීමක් හෝ අවශ්‍ය වන්නේ නැහැ. මේ පළමු රෝගියා ලංකාවෙන් හමු වීම වගේම ඇය සුවය ලබා පිට වී යාමත් අහඹු සිද්ධි පමණයි. එහෙත්, ඇයගෙන් තවත් කිහිප දෙනෙකුට රෝගය පැතිරීමේ අවදානමක් තිබුණා. චීන තානාපති කාර්යාලයට අනුව ඒ අවදානම පහව තිබෙන්නේ ඔවුන්ගේ සැලකිලිමත්කම නිසයි.

ලංකාවේ කොරෝනා ව්‍යාප්තියේ දෙවන අදියර ලෙස මා සලකන්නේ දෙවන කොරෝනා රෝගියා හමු වූ තැන් සිට කටුනායක ගුවන් තොටුපොළ වසා දැමීම දක්වා කාලයයි. ගුවන් තොටුපොළ වසා දැමීමෙන් පසු කාලය මා තෙවන අදියර සේ සලකනවා.දෙවන රෝගියා හමු වූ දින සිට දිනපතාම වගේ ලංකාවෙන් කොරෝනා රෝගීන් කිහිප දෙනෙකු හමු වෙනවා. දෙවන අදියරේදී වැඩිපුර හමුවුනේ ආනයනික ආසාදිතයින්. ගුවන් තොටුපොළ වසා දැමීමෙන් පසුව ඒ තත්ත්වය නැවතුනා.

කටුනායක ගුවන් තොටුපළ වසා දමනු ලැබුවේ මාර්තු 19 වනදා. දෙවන රෝගියා හමු වුනේ ඊට සතියකට පෙරයි. මේ සතිය ඇතුළත ලංකාවෙන් දිනකට හමුවන අලුත් කොරෝනා ආසාදිතයින් ප්‍රමාණය දවසින් දවසම ඉහළ ගියා. ගුවන් තොටුපොළ වසා දැමීම තවත් කල් ගියානම් එසේ කල් යන එක් දවසක් තුළදී වුවත් රෝගීන් ප්‍රමාණය සාපේක්ෂව සැලකිය යුතු තරමින් ඉහළ යා හැකිව තිබුණා. ඒ නිසා, ඒ වෙලාවේ ගුවන් තොටුපොළ වසාදැමීම ලංකාව විසින් ගත් හොඳ තීරණයක්.

දින කිහිපයකට කලින් ගුවන් තොටුපළ වසා දැමුවානම් ආනයනික රෝගීන්ගේ යම් අඩුවක් විය හැකිව තිබුණා. එහෙත්, රටක් බාහිර ලෝකය සමඟ තිබෙන සම්බන්ධය මුළුමනින්ම කපා දැමීම හිතා මතා ගත යුතු තීරණයක්. ඒ තීරණය මීට පෙර ගත හැකිව හෝ ගත යුතුව තිබුණා කියා මා හිතන්නේ නැහැ. ඒ වගේම දින කිහිපයකට පෙර ගුවන් තොටුපොළ වසා දැමුවානම් ලංකාවට කොරෝනා රෝගීන් ඇතුළු වීමේ ඉඩක් කිසිසේත්ම නොතිබුණා කියා කියන්නත් බැහැ. මේ වෛරසය කොයි වෙලාවේ හෝ රටට ඇතුළුවීම වලක්වනු අසීරු දෙයක්.

ලංකාවේ කොරෝනා ව්‍යාප්තිය පාලනය වීම කෙරෙහි බලපෑ වැදගත්ම තීරණය කටුනායක ගුවන් තොටුපොළ වසා දමනු ලැබීමයි. ඒ සමඟම ආනයනික රෝගීන් රටට පැමිණීම වැළකුණා. මා මේ කරුණු කියන්නේ සමස්තයක් ලෙසයි. ආණ්ඩුව විසින් ගත් ඇතැම් තීරණ වල අඩුපාඩු දැකිය හැකි වූ බව එතරම් අදාළ කරුණක් නෙමෙයි.

රට බාහිර ලෝකයෙන් වෙන් කර ගැනීමෙන් පසුව, තෙවන අදියරේදී, කොරෝනා පාලන උපාය මාර්ග වල අවධානය යොමු විය යුතු වූයේ එක් පෙරමුණකට පමණයි. එහෙත්, ඊට පෙර දෙවන අදියරේදී පෙරමුණු දෙකක සටන් කළ යුතුව තිබුණා. ගුවන් තොටුපොළ වසා දැමීමෙන් පසු මේ දක්වාම ලංකාවේ ආණ්ඩුව විසින් අනුගමනය කරන ප්‍රධානම උපක්‍රමය සබඳතා හඹා යාමයි. මේ කටයුත්තේදී ආණ්ඩුව උතුරේ යුද්ධයේ අත්දැකීම් ප්‍රයෝජනයට ගනිමින් සිටින බව පේනවා.

මේ වන විට අලුතෙන් හඳුනා ගැනෙන රෝගීන් බොහෝ දෙනෙක් ඊට පෙර අවදානම් සහිත පුද්ගලයින් සේ හඳුනා ගෙන නිරෝධායනයට ලක් කෙරුණු අය වීමෙන් මේ උපක්‍රමයේ සාර්ථකත්වය පෙනෙනවා. ඒ අතරම, එසේ පෙර හඳුනා නොගැනුණු ආසාදිතයින්ද වරින් වර මතු වීමෙන් හා දිනකට හමු වන රෝගීන් ප්‍රමාණය අඩු නොවී ස්ථාවර මට්ටමක තිබීමෙන් ලංකාවේ කොරෝනා ව්‍යාප්තිය පාලනය කිරීමේ සීමාවන් පෙන්වා දෙනවා.

රට බාහිර ලෝකයට වසා දැමීමෙන් පසුව අලුතින් රෝගීන් හමුවන රටාව මේ වෙද්දී ඉතාම පැහැදිලියි. හමුවන රෝගීන් ගණන විචලනය වුවත් සාමාන්‍ය වශයෙන් දිනකට අලුත් රෝගීන් හය දෙනෙකු පමණ හමු වන බව පෙනෙනවා. වෙනත් බොහෝ රටවල සිදු වූ අයුරින් දිනකට හමුවන රෝගීන් ගණන එන්න එන්නම වැඩි නොවීම සැනසිල්ලට කරුණක්. එහෙත්, දිනකට හමුවන රෝගීන් ගණන එන්න එන්න අඩු වන බවක්ද පැහැදිලිව නොපෙනීම කණස්සල්ලට කරුණක්.

මේ කරුණු අනුව පෙනෙන්නේ දිනකට හමුවන රෝගීන් ප්‍රමාණය ස්ථාවර මට්ටමක තබා ගැනීමටනම් දැනට ක්‍රියාත්මක කරන ක්‍රමවේදයන් එළෙසම පවත්වා ගත යුතු බවයි. රෝග ව්‍යාප්තිය පාලනය කිරීමේ උපක්‍රම ලිහිල් කළහොත් ඉතා ඉක්මනින් තත්ත්වය නරක අතට හැරෙන්න පුළුවන්. යම් හෙයකින් කටුනායක ඇරියොත්නම් වහාම ප්‍රශ්නය උග්‍ර වන බව පැහැදිලියි. ඒ වගේම දැනට කරන සියලු කටයුතු එක දිගටම එළෙසම කළත් ආසන්න දිනයකදී අලුත් රෝගීන් හමු වීම මුළුමනින්ම අවසන් වේයැයි හිතන්න අමාරුයි.