මම හිතන විදිහට මෑතකාලීන ඉතිහාසයේ ශ්‍රී ලංකා රාජ්‍යය මුහුණ දුන් ලොකුම අර්බුදයටයි මේ වන විට මුහුණ දී තිබෙන්නේ. ලංකාවේ නියෝජිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ අඛණ්ඩ ඉතිහාසය නිදහස ලැබෙන්නත් පෙර සිට පැවත එන්නක්. ඊටත් පෙර සිටම ලංකාවේ රාජ්‍ය පාලනය හා අදාළ බල හුවමාරුව සිදු වුනේ තත්කාලීනව පැවති නීති හා සම්ප්‍රදායයන්ට යටත්ව. වෙන එකක් තබා ඉංග්‍රීසින්ට උඩරට රාජ්‍යය භාර දුන්නෙත් ගිවිසුමක් හරහා.
ඉංග්‍රීසින්ගෙන් නිදහස ලැබුණාට පසුව දිගින් දිගටම ලංකාවේ රාජ්‍ය පාලනයේ බලය හුවමාරු වුනේ රටක උත්තරීතර නීතිය ලෙස සැලකෙන තත්කාලීනව පැවති ව්‍යවස්ථාව අනුවයි. ඇතැම් පාලකයින් තමන්ගේ වාසියට ව්‍යවස්ථාව වරින් වර සංශෝධනය කරගත්තා. නමුත්, කිසිවෙකු පවතින ව්‍යවස්ථාවට පිටින් යන්න උත්සාහ කළේ නැහැ.
නිදහසින් පසු ශ්‍රී ලංකා රාජ්‍යය විවිධ අභියෝග වලට මුහුණ දුන්නා. ජවිපෙ මුල් වී දෙවරක්ම බලහත්කාරයෙන් රාජ්‍ය බලය උදුරාගන්න උත්සාහ කළා. එල්ටීටීඊ සංවිධානය ප්‍රධාන තවත් දෙමළ සංවිධාන ශ්‍රී ලංකා රාජ්‍යයේ අධිකාරී බලයට සෑහෙන කාලයක් තිස්සේ අභියෝග කළා. නමසිය හැට දෙකේදී හමුදා කුමන්ත්‍රණයක් හරහා රාජ්‍ය බලය උදුරා ගැනීමේ උත්සාහයක් තිබුණා. නමුත්, මේ අභියෝග සියල්ලටම මුහුණ දෙන්න හැකි තරමට ශක්තිමත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සම්ප්‍රදායයක් රටේ තිබුණා.
මුලින් කිවුවා වගේම, ලංකාවේ රාජ්‍ය බලය හිමි කරගත් ඇතැම් පාර්ශ්වයන් විසින් වරින් වර තමන්ගේ වාසියට රටේ ව්‍යවස්ථාව වෙනස් කරගත්තා.
සමගි පෙරමුණු ආණ්ඩුව තමන්ගේ ආණ්ඩු කාලය වසර දෙකකින් දිගු කරගත්තා. එහි ප්‍රතිඵලය වුණේ ඊළඟ මැතිවරණයේදී එම ආණ්ඩුව දැවැන්ත පරාජයකට පත් වීමයි. ජේආර් සමානුපාතික ඡන්ද ක්‍රමය හඳුන්වා දුන්නේ එජාපයේ වාසියටයි. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස එජාපයට විශාල කාලයක් විපක්ෂයේ ඉන්න සිදු වුණා. මහින්ද රාජපක්ෂට තෙවන වරට ජනාධිපති වීමට තිබුණු බාධාව ඉවත් කර ගැනීමට දහඅට වන සංශෝධනය සම්මත කරගත්තත් ඔහුට ඒ වාසිය භුක්ති විඳින්න ලැබුණේ නැහැ.
කිසියම් ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයකින් ලංකාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය අභියෝගයට ලක්වන බව පෙනුණු හැම විටකම ලංකාවේ ඡන්දදායකයා සවිඥානිකව එයට එරෙහිව ප්‍රතිචාර දැක්වූවා. නමුත්, මේ කියූ අවස්ථා එකකදීවත් ලංකාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සම්ප්‍රදාය බිඳ වැටුනේ නැහැ. ඔය සියළුම සංශෝධන ගෙන ආවේ තත්කාලීනව පැවති සම්මත ක්‍රමවේදය තුළ ඉඳගෙනයි. වඩා නිවැරදිව කියනවානම් පැවති ව්‍යවස්ථාව අනුව කටයුතු කරමිනුයි.
සම්ප්‍රදායට පිටින් යාමේ උත්සාහයන් අතර මීට පෙර දැකිය හැකි වූ ලොකුම සිදුවීම හිටපු අගවිනිසුරුවරිය ඉවත් කිරීමේ සිද්ධියයි. රාජපක්ෂ ආණ්ඩුවට එරෙහිව සිවිල් සමාජ ක්‍රියාකාරිකයින් පෙළ ගැහෙන්න ප්‍රධාන උත්තේජකයක් සැපයූවේ මේ සිද්ධිය කියා කියන්න පුළුවන්. එහි ප්‍රතිඵලයක් විදිහට යහපාලන ආණ්ඩුව බලයට පත් වුණා.
දහනවවන සංශෝධනය හරහා සිදු කෙරුණේ ප්‍රධාන වශයෙන්ම සිවිල් සමාජ ක්‍රියාකාරිකයින්ගේ ඉල්ලීම්. මෙහිදී සිදු වූ ප්‍රධානම වෙනස්කම විධායක ජනාධිපතිගේ බලතල කප්පාදුවට ලක් කිරීමයි. සංශෝධනය නිසා ජනාධිපතිට ව්‍යවස්ථාදායකය මත තිබුණු අධිකාරී බලය සෑහෙන තරමින් සීමා වුණා. තමන්ගේ අභිමතය පරිදි අගමැතිව ඉවත් කරන්න ජනාධිපතිට තිබුණු හැකියාව නැති වීම මේ සංශෝධනය හරහා සිදු වුනු ප්‍රධානම වෙනස් කමක්.
දහනව වන සංශෝධනය හරහා ලංකාවේ රාජ්‍ය ආකෘතියේ ඔය තරම් ලොකු වෙනසක් සිදු වූවත් ඒ වෙනසට රටේ කී දෙනෙක් සංවේදීද කියන එක ප්‍රශ්නයක්. දැන් මතු වෙලා තිබෙන ප්‍රශ්නයේ මුල එයයි.
රටක ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ක්‍රියාත්මක වෙන්න නීති තිබීම පමණක් මදි. ඒ සඳහා රටේ පුරවැසියන්ගෙන් විශාල ප්‍රතිශතයක් නීති ගැන දැනුවත් වී තිබීමත් වැදගත්. විශේෂයෙන්ම ව්‍යවස්ථා නීතිය ගැන. ව්‍යවස්ථාවට හැමදාම සංශෝධන ගේන කොට මිනිස්සුන්ට රටේ පවතින නීතියත් එක්ක යාවත්කාලීන වෙන්න බැරුව යනවා.
පහුගිය අවුරුදු දෙසිය තිහටම ඇමරිකානු ව්‍යවස්ථාවට සංශෝධන ගෙනත් තියෙන්නේ දාහතක් පමණයි. හැත්තෑ හතේ හදපු ලංකාවේ ව්‍යවස්ථාවට මේ වන විට සංශෝධන දහනවයක්. ඔය කාලය ඇතුළත ඇමරිකාවේ ව්‍යවස්ථාව සංශෝධනය කරලම නැහැ.
පහුගිය ඇමරිකානු ජනාධිපතිවරණයේදී හිලරි ක්ලින්ටන් ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප්ට වඩා ඡන්ද ලක්ෂ 28ක් ගත්තා. මුළු ඡන්ද ප්‍රමාණයෙන් 2.1%ක්. නමුත්, ජනාධිපති වුණේ ට්‍රම්ප්. එහෙම වුනා කියලා අවුරුදු දෙසීයකට වඩා පරණ ඇමරිකාවේ ඡන්ද ක්‍රමය වෙනස් කරන්න යන්නේ නැත්තේ පවතින ක්‍රමයට මිනිස්සු පුරුදු වෙලා ඉන්න නිසයි.
ලංකාවේ ගොඩක් අය රනිල්ව ඉවත් කර මහින්දව පත් කිරීම දිහා බලන්නේ දිමු ජයරත්නව ඉවත් කරලා රනිල්ව පත් කරපු විදිහටමයි. ඒ අතර සිදු වුනේ කොයි තරම් ලොකු වෙනසක්ද කියන එක ගැන මිනිස්සු දැනුවත් නැහැ.
ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ මේ තරම් ලොකු වෙනසක් වෙලා තියෙද්දී මිනිස්සුන්ව, අඩු වශයෙන් රජයේ සේවකයින්ව හා ආරක්ෂක සේවා සාමාජිකයින්ව නිසි පරිදි දැනුවත් නොකිරීම ආණ්ඩුව පැත්තෙන් සිදු වූ අඩුපාඩුවක්. අද රනිල්ගේ ආණ්ඩුවට මුහුණ දෙන්න වෙලා තියෙන ප්‍රශ්නයට එයත් හේතුවක්.
මේ විදිහටම රටේ ආර්ථිකය හා සම්බන්ධව ගන්න තීරණ ගැන වුවත් ආණ්ඩුව මිනිස්සුන්ව දැනුවත් කළේ නැහැ. ඒ නිසා, ආණ්ඩුව හා මිනිස්සු අතර විශාල දුරස්ථ බවක් ඇති වෙලයි තිබුණේ. පහුගිය ආණ්ඩුව කාලයේ ආණ්ඩුව මොනවා කළත් මිනිස්සු එක්ක සම්බන්ධය තියාගෙනයි එය කළේ. ඊට පෙර තිබුණු එජාප ආණ්ඩු කටයුතු කළෙත් ඒ විදිහටයි.
සමහර විට ලංකාවේ මිනිස්සුන්ට එහෙම ඇඟිල්ලෙන් ඇනලා කියා දෙන්න අවශ්‍ය නැති බව ආණ්ඩුවේ ප්‍රධානීන් හිතන්න ඇති. කොහොමත් රනිල් වික්‍රමසිංහ හා ඔහු එක්ක ඉන්න අය හිතන ආකාරයේත් රාජපක්ෂලා හිතන ආකාරයේත් ලොකු වෙනසක් තියෙනවා.
රාජපක්ෂලා ජනබලය ගැන විශ්වාසය තියන අය. මිනිස්සු තමන් එක්ක ඉන්නවනම් නීතිය කඩන්න අමාරු නැති බව ඔවුන් දන්නවා. අනික් අතට රනිල්ලා හිතන්නේ නීතියට හා සම්ප්‍රදායට අනුකූලනම් මොනව කළත් ප්‍රශ්නයක් නැති බව.
මහ බැංකු සිද්ධිය කියන්නේ රනිල්ගේ හැරුම් ලක්ෂ්‍යය. මදුරුවෙක් මැරීම හා හරකෙක් මැරීම කියන දෙකම එක සමාන ප්‍රාණඝාත දෙකක් විදිහට සිංහල බෞද්ධයින් නොසලකන බව හිතන්න බැරි තරම් ඔහු ලංකාවේ සාමාන්‍ය සමාජයෙන් දුරස්. ඒ නිසා නීතිය යටතේ මදුරුවාත් හරකාත් සමාන ලෙස සිතමින් ඔහු කටයුතු කළා. වැඩේ පත්තු වුණා.
මෛත්‍රීපාල සිරිසේන කරලා තියෙන්නේ ව්‍යවස්ථාවට පටහැනි දෙයක්. ඒ හේතුව මත ඔහුගේ ජනාධිපති ධුරයට වුවත් අභියෝග කළ හැකියි. නමුත්, එය කරන්න පාර්ලිමේන්තුවේ තුනෙන් දෙකක බලයක් අවශ්‍යයි. මේ වෙලාව රනිල්ට තුනෙන් දෙක තියා දෙකෙන් එකවත් ෂුවර් නැති වෙලාවක්.
වැරැද්ද කරලා තියෙන්නේ මෛත්‍රීපාල සිරිසේන විසින් වුවත්, මේ වෙලාවේ රනිල් ක්‍රියාකරන්නේ කොහොමද කියන එකත් ලංකාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සම්බන්ධව ඉතාම තීරණාත්මක කරුණක්. පාර්ලිමේන්තුවේ බහුතරය පෙන්වීම හෝ නොපෙන්වීම මේ වෙලාවේ වැදගත්ම දෙය නෙමෙයි.
විධායකය ක්‍රියා කරලා තියෙන්නේ වැරදියටනම්, අදාළ ක්‍රියාවේ වින්දිතයා වී ඉන්නේ ව්‍යවස්ථාදායකයනම් ව්‍යවස්ථාදායකයට පමණක් තනිව ප්‍රශ්නය විසඳා ගැනීම අසීරුයි. මේ වෙලාවේ කළ යුත්තේ අධිකරණයේ සහයෝගය ලබා ගැනීමයි. සහයෝගය ලබා ගැනීම කියන එකෙන් අදහස් කළේ රනිල්ට දිගටම බලයේ ඉන්න සහයෝගය ලබා ගැනීම නෙමෙයි. ව්‍යවස්ථාව අනුව ජනාධිපතිගේ බලතල අර්ථනිරුපණය කර ගැනීම හා ජනාධිපති වැරදියට ක්‍රියාකර ඇත්නම් ගත යුතු ක්‍රියාමාර්ග ගැන දැනගැනීමටයි අදහස් විමසිය යුත්තේ. යම් විදිහකින් රනිල්ව ඉවත් කිරීම ව්‍යවස්ථාව අනුව නිවැරදි බව ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ මතයනම් පාර්ලිමේන්තුව රැස් වූ පසු අලුත් ආණ්ඩුව පරාජය කරන්න උත්සාහ කිරීම දෙවනුව සලකා බැලිය යුතු කරුණක්.
රනිල්ගේ ආණ්ඩුව බිඳ වැටීම හෝ මහින්ද බලයට පත්වීම දේශපාලනික කරුණක්. නමුත්, විධායකය විසින් ව්‍යවස්ථාවට පටහැනිව කටයුතු කිරීම හා ව්‍යවස්ථාදායකය හා අධිකරණය විසින් එයට ඉඩදීම ඊට වඩා ගොඩක් බරපතල කරුණක්. එයින් අදහස් වෙන්නේ එතැනින් එහාට ලංකාවේ නීතියේ පාලනයක් නැහැ කියන එකයි. රටේ ව්‍යවස්ථාව නොසලකා කටයුතු කරන පාලකයෙකුට නොකළ හැකි දෙයක් නැහැ.
මේ මට්ටමේ කරුණකදී ව්‍යවස්ථාවට අනුව කටයුතු නොකරනවා කියන්නේ ලංකාවේ රාජ්‍ය ව්‍යුහයට බලපාන මූලික මට්ටමේ කරුණක්. රාජ්‍ය ව්‍යුහයට හා ජනතා පරමාධිපත්‍යයට මේ වෙලාවේ සිදුවන හානියේ වගකීම ජනාධිපති සිරිසේනට වගේම ව්‍යවස්ථාදායකයේ ප්‍රධානියා වන රනිල්ටත්, මොනවා හෝ බලපෑමක් කළ හැකි අනික් හැම දෙනෙක්ටමත් තියෙනවා.
