බටහිර රටවල ජීවත් වන්නෝ දනට පිනට නොලැදිද?

ඇතැම් අය හිතාගෙන ඉන්නේ බටහිර රටවල ජීවත්වන අය පරිභෝජනය වෙනුවෙන්ම ජීවත්වන, තමන්ගේ වටපිටාව හෝ අනෙකුත් අය ගැන නොතකන, ආත්මාර්ථකාමී මිනිසුන් බවයි. ඒ මිනිසුන් ඇසුරු කර ඇති අය හොඳින්ම දන්නා ඇත්ත තත්ත්වය ඇතැම් සංඛ්‍යාලේඛණ දෙස බැලූ විටද කැපී පෙනේ.

පහත රූප පළමු සටහනෙන් පෙන්වා ඇත්තේ ලෝකයේ එක් එක් රටවල ජනගහණයෙන් දහසකට සිටින ලේ දන් දෙන්නන් ප්‍රමාණයයි. රූප සටහනේ දුඹුරු පැහැයෙන් ලකුණු කර ඇති ජනගහණයෙන් දහසකට සිටින ලේ දන් දෙන්නන් තිහකට වඩා සිටින රටවල් වැඩි ප්‍රමාණයක් සංවර්ධිත බටහිර රටවල් බව වැඩි මහන්සියක් නැතුවම දැකිය හැකි දෙයකි. ලංකාවේ එම ගණන 10-19.9 අතර ප්‍රමාණයකි.

දෙවන රූප සටහනේ ඇත්තේ මේ ලේ දන් දෙන්නන් අතරින් මුදල් වාසියක් නොමැතිව ස්වේච්ඡාවෙන් ලේ දන් දෙන ප්‍රතිශතයයි. එහි දුඹුරු පැහැයෙන් ලකුණු කර ඇත්තේ මේ ප්‍රතිශතය 99% ඉක්මවන රටවල්ය. බටහිර රටවල් සියල්ලේම පාහේ මේ ප්‍රතිශතය 99% ඉක්මවන නමුත් ලංකාවේ එම ප්‍රතිශතය ඊට වඩා අඩුය.

දුප්පත් මිහිහාගේ දුක දැනෙන්නේ දුප්පතාටම බව බටහිර රටවලද ජනප්‍රිය මතයකි. එහෙත්, එය එසේ නොවන බව මා පැහැදිලිවම දන්නේ ජනහිතකාමය හා අදාළ සංඛ්‍යාලේඛණ පිළියෙළ කිරීමට උපයෝගී කරගන්නා දත්ත පෞද්ගලිකවම විමර්ශනයට ලක් කර ඇති බැවිනි. බොහෝ විට සිදුවන්නේ එහි අනිත් පැත්තයි. කිසියම් පුද්ගලයෙකුගේ මූලික අවශ්‍යතා ඉටු වී නැත්නම් ඔහු හෝ ඇය වෙනත් අයෙකුට උදවු කිරීමට පෙළඹෙන්නේ අඩුවෙනි. එහෙත්, මිනිසුන්ගේ මූලික අවශ්‍යතා සම්පූර්ණ වී ඇති විට අනෙක් අය ගැනත් හිතන්නට වැඩි ඉඩක් ලැබේ.

ඉන්දියානා සරසවියේ පර්යේෂකයින් විසින් වාර්ෂිකව පිළියෙළ කර ප්‍රකාශයට පත් කරන ඇමරිකාවේ ජනහිතකාමය පිළිබඳ වාර්තා අනුව 2015 වසරේදී ඇමරිකානුවන් විසින් පුණ්‍ය කටයුතු සඳහා වැය කර ඇති අරමුදල් ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 373.25කි. එය ලංකාවේ සමස්ත දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයේ වටිනාකම මෙන් සිවු ගුණයක් ඉක්මවයි. එමෙන්ම, 2017-18 වසර සඳහා ජනහිතකාමය පිළිබඳ පෙර දැක්ම වාර්තාව (Philanthropy Outlook) අනුව,  ඇමරිකාවේ පුණ්‍ය කටයුතු වල නිරතවන ආයතන වල ආදායම (හා වියදම) ඩොලර් ට්‍රිලියන 2 ඉක්මවයි. මෙය ඇමරිකාවේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 5.4%කි.

ඔක්ස්ෆෑම් ධනවතුන් දැන් කොහේද?

පසුගිය ජනවාරි මාසයේදී බ්‍රිතාන්‍යය මූලස්ථානය කරගත් ජාත්‍යන්තර රාජ්‍ය නොවන සංවිධානයක් වන ඔක්ස්ෆෑම් ජාත්‍යන්තර සංවිධානය විසින් ප්‍රසිද්ධ කළ වාර්තාවක සඳහන්ව තිබුණු සංඛ්‍යාලේඛණයක් සමාජ ජාල වල පුළුල් ලෙස සංසරණය විය. මේ වාර්තාවෙන් පෙන්වා දුන්නේ ලෝකයේ ධනවත්ම පුද්ගලයින් අට දෙනෙකුගේ වත්කම් වල එකතුව, ලෝක ජනගහණයෙන් වත්කම් පදනම මත දුප්පත්ම මිනිසුන් බිලියන 3.6කගේ වත්කම් වල එකතුවට සමාන බවයි.

අදාළ වාර්තාව අනුව ලෝකයේ ධනවත්ම පුද්ගලයින් අටදෙනා හා ඔවුන්ගේ වත්කම් පිළිවෙලින් මෙසේ විය.

බිල් ගේට්ස් - ඩොලර් බිලියන 75
ඇමන්සියෝ ඔටේගා - ඩොලර් බිලියන 67
වොරන් බුෆේ - ඩොලර් බිලියන 60.8
කාලෝස් ස්ලිම් හෙලු - ඩොලර් බිලියන 50
ජෙෆ් බෙසොස් - ඩොලර් බිලියන 45.2
මාක් සකබර්ග් - ඩොලර් බිලියන 44.6
ලැරී එලිසන් - ඩොලර් බිලියන 43.6
මයිකල් බ්ලූම්බර්ග් - ඩොලර් බිලියන 40

මේ වාර්තාව පිළියෙළ කිරීම සඳහා ලෝක ධනවතුන්ගේ වත්කම් ලබාගෙන තිබුණේ 2016 මාර්තුවේදී ප්‍රකාශයට පත් කෙරුණු ෆෝර්බ්ස් ප්‍රකෝටිපති ලැයිස්තුවෙනි. 2017 මාර්තුවේදී මේ ලැයිස්තුව නැවතත් යාවත්කාලීන කර තිබුණේය. ඒ අනුව, මේ මාර්තුව වන විට ලෝකයේ ලොකුම ධන කුවේරයින්ගේ වත්කම් තව දුරටත් ඉහළ ගොස් තිබුණේ පහත පරිද්දෙනි. වරහන් තුළ දක්වා ඇත්තේ වසරකට පසුව ලැයිස්තුවේ ඔවුන් සිටින ස්ථානයයි.

බිල් ගේට්ස් - ඩොලර් බිලියන 86 (1)
ඇමන්සියෝ ඔටේගා - ඩොලර් බිලියන 71.3 (4)
වොරන් බුෆේ - ඩොලර් බිලියන 75.6 (2)
කාලෝස් ස්ලිම් හෙලු - ඩොලර් බිලියන 54.5 (6)
ජෙෆ් බෙසොස් - ඩොලර් බිලියන 72.8 (3)
මාක් සකබර්ග් - ඩොලර් බිලියන 56 (5)
ලැරී එලිසන් - ඩොලර් බිලියන 52.2 (7)
මයිකල් බ්ලූම්බර්ග් - ඩොලර් බිලියන 47.5 (10)

ඔක්ස්ෆෑම් වාර්තාව අනුව ලෝකයේ ජනගහණයෙන් අඩක් සතු වත්කම් වල එකතුව ඩොලර් බිලියන 426ක් විය. ඉහත සංඛ්‍යාලේඛණය ක්‍රෙඩිට් සුවිස් ආයතනය විසින් පිළියෙළ කළ වෙනත් වාර්තාවක දත්ත මත පිළියෙළ කළ බව හැර ඒ සඳහා යොදාගත් නිශ්චිත ක්‍රමවේදය සඳහන් කර නොමැත. එබැවින් එම සංඛ්‍යාලේඛණය ඔවුන්ගේ ක්‍රමය යොදාගනිමින් යාවත්කාලීන කිරීමේ හැකියාවක් නැතත්, ඉහත ක්‍රෙඩිට් සුවිස් වාර්තාව නිකුත් කර ඇත්තේ ෆෝර්බ්ස් වාර්තාව මෙන් වසර මුල නොව වසර අග නිසා එය විශාල ලෙස වෙනස් වී නැතැයි සැලකිය හැකිය.

එසේනම්, දැන් ලෝකයේ ජනගහණයෙන් බාගයකගේ වත්කම් වැඩිම වත්කම් ඇති අටදෙනෙකුගේ නොව හත්දෙනෙකුගේ වත්කම් වලට වඩා අඩුය. 2017 මාර්තුව වන විට ලැයිස්තුවේ මුල් හත් දෙනාගේ වත්කම් වල එකතුව පමණක් ඩොලර් බිලියන 468.4ක් වූ අතර මාර්තු සිට මැයි දක්වා ගතවුණු දෙමස තුළ ඔවුන් වැඩි දෙනෙකුගේ වත්කම් තවත් ඉහළ ගොස් තිබේ.

මොවුන් මේ වත්කම් උපයාගෙන ඇත්තේ රජයයන් විසින් බදු ලෙස වැඩ කරන මිනිසුන්ගේ ධනය කොල්ලකන අයුරින් අනුන්ට අයිති දේ බලහත්කාරයෙන් ලබාගැනීමෙන් හෝ කොමිස් හෝ අනිසි ලෙස කොන්ත්‍රාත් ගැනීම ආදී ලෙස එවැනි බදු මුදල් හොරා කෑමෙන් නොවේ. අලුතින් ධනය නිර්මාණය කිරීමෙනි. මේ එක් එක් පුද්ගලයා එසේ අලුතින් ධනය නිර්මාණය කළේ කෙසේද යන්න ඕනෑම කෙනෙකුට අන්තර්ජාලය පීරා පහසුවෙන් හොයා ගන්නට බැරිකමක් නැත.

වැදගත්ම කරුණ වන්නේ ලෝකයේ මිනිසුන් බිලියන 3.6කට උරුමයෙන් හෝ ඔවුන් විසින් නිර්මාණය කිරීමෙන් හිමි වී ඇති  මුළු වත්කම් ඉක්මවන තරම් ධනයක් තනි මිනිසුන් හත් දෙනෙකු විසින් නිර්මාණය කර තිබීමයි. ව්‍යවසායකයින් සුවිශේෂී මිනිසුන් හා සැමරිය යුතු විරුවන් වන්නේ ඒ නිසාය.

ඉහත පුද්ගලයින් විසින් නිර්මාණය කර ඇති වත්කම් නිසා ලෝකයේ තවත් විශාල පිරිසකගේ ජීවිත සමෘද්ධිමත් වී තිබේ. ඒ අතර සිටින්නේ ඔවුන්ට වැඩි හිමිකම් ඇති සමාගම් වලින් හෝ ඔවුන් පුණ්‍ය කටයුතු සඳහා ලබාදෙන අරමුදල් වලින් සෘජුව ප්‍රයෝජන ගන්නා අය පමණක් නොවේ. බිල් ගේට්ස් විසින් නිර්මාණය කර ඇති වින්ඩෝස් මෙහෙයුම් පද්ධතිය මත දුවන මාක් සකබර්ගේ ෆේස්බුක් උපාංගයේ දවසකට පැය ගණනක් ගෙවමින් සතපහක්වත් නොගෙවා ධනවාදය විවේචනය කරන්නට මිනිසුන් විශාල පිරිසකට අවස්ථාව සැලසී ඇත්තේද ව්‍යවසායකත්වය දිරිමත් කරන ධනවාදී රටවල මිනිසුන් ලෝකයට අලුතින් දායාද කර ඇති දේ නිසාය.

ඒ සමඟම අප අනෙක් අතට විමසිය යුත්තේ ලෝකයේ මිනිසුන් බිලියන 3.6කගේ වත්කම් සාපේක්ෂව මෙතරම් අඩු ඇයිද යන්නයි. ලෝකයේ බොහෝ රටවල වත්කම් හිමිකම් වැඩි ප්‍රමාණයක් සමාජවාදයේ නාමයෙන් අදාළ රටවල රජයන්ගේ ඒකාධිකාර ලෙස පවතී. එහි ප්‍රතිඵලය ඒ රටවල මිනිසුන්ගේ පෞද්ගලික වත්කම් සීමා වීමයි. ඒ නිසා එවැනි රටවල ජීවත්වන මිනිසුන්ට බොහෝ දේ හා අදාළව රජය මත යැපෙන්නට සිදු වේ. මේ රජයයන් බොහොමයක සම්පත් බෙදීයාම් සිදුවන්නේ සීමිත පුද්ගලයින් කණ්ඩායමකගේ අභිමතය පරිදිය.

වත්පොතේ ප්‍රචාරය වන ඉහත බැනරය අනුව බිල් ගේට්ස් ඔහු සතු සියළු ව්‍යාපාර කටයුතු අද සිට නවතා ඔහු සතු ධනයෙන් දිනකට මිලියනය බැගින් වියදම් කළොත් ඔහු සතු සම්පූර්ණ ධනය අවසන් වීමට වසර 735ක් ගත වේ. දැන් දශකයක පමණ සිට මයික්‍රොසොෆ්ට් සමාගමේ අර්ධකාලීනව සේවය කරන බිල් ගේට්ස් පූර්ණකාලීනව බිල් සහ මෙලින්ඩා ගේට්ස් පදනම හරහා පුණ්‍ය කටයුතු වල නිරතව සිටිමින් ඔහුගේ ධනය වියදම් කරයි. එසේ වියදම් කරන මුදල දිනකට මිලියනයකට වඩා බොහෝ වැඩි වුවත් ඔහු සතු වත්කම් එන්න එන්නම වැඩි වනවා මිස අඩු වන්නේ නැත.

බිල් ගේට්ස් වැනි ධනවතුන් නැති කර දැමීමෙන් ලෝකයේ ආදායම් විෂමතාවය අඩු කළ හැකිය. ධනවතුන් කිසිවකු නැති වූ විට ආදායම් විෂමතාවයක්ද නැත. එහෙත්, එසේ කිරීමෙන් ලෝකය වඩා යහපත් තැනක් වන්නේ නැත.

ලංකාවේ නිදහස් සෞඛ්‍ය සේවය පුළුල් කිරීමට ඉන්දියානු බලපෑම්!

ලංකාවේ නිදහස් සෞඛ්‍ය සේවය ඇතුළු සුබසාධන පහසුකම් පුළුල් කිරීම සඳහා ඉන්දියාවෙන් සිදු කර ඇති බලපෑම් ගැන විශ්වාසනීය තොරතුරු අපට අශෝක සෙල්ලිපි වලින් හමුවේ. මුඛ පරම්පරාවෙන් එන තොරතුරු හෝ වරින් වර අතින් පිටපත් කෙරුණු පොත් වල ඇති තොරතුරු මෙන් කාලයත් සමඟ වෙනස් නොවන නිසා සෙල්ලිපි වල ඇති තොරතුරු ඉතිහාසය පිළිබඳ වඩාත්ම විශ්වාසනීය මූලාශ්‍ර ලෙස සැලකිය හැකිය.

පැරණි අශෝක අධිරාජ්‍යයට අයත් බිම් පෙදෙස් පුළුල් ලෙස ආවරණය කරමින් පිහිටුවා ඇති අශෝක සෙල්ලිපි හා ටැම්ලිපි වලින් ඒ කාලයේ කලාපීය භූ දේශපාලනය හා සමාජ ජීවිතය ගැන තොරතුරු රැසක් දැනගත හැකිය. මේ සෙල්ලිපි හා ටැම්ලිපි වල සරල භාෂා විලාශය අනුව ඒවා අශෝක රජු විසින් පෞද්ගලිකවම ලියා දී ඇති ලෙස සැලකේ.

මේ සෙල්ලිපි හා ටැම්ලිපි සඳහා යොදාගෙන ඇති නැගෙනහිර ඉන්දියාවේ එවකට භාවිතා වී ඇති ප්‍රාකෘත භාෂාව බුද්ධ ධර්මය දේශනා කළ නියම භාෂාව වන්නටත්, සිංහල භාෂාවේ නියම මූල භාෂාව වන්නටත් බොහෝ දුරට ඉඩ තිබේ. දැනට භාවිතයේ ඇති ත්‍රිපිටකයේ භාෂාව (පාලි) වඩා ආසන්න වන්නේ ඉන්දියාවේ මධ්‍යම ප්‍රදේශයේ භාවිතා වී ඇති ප්‍රාකෘත භාෂාවටය. මිහිඳු හිමි හා සංඝමිත්තාවන් කුඩා කාලයේදී කතා කරන්නට ඇතැයි සිතිය හැක්කේ ඔවුන්ගේ මව ජීවත් වූ මධ්‍ය ප්‍රදේශයේ (විදිශා නගරයේ) භාෂාවයි. බින්දුසාර රජුගේ රාජ්‍ය කාලයේදී අශෝක රජු මුලින්ම යුව රජු ලෙස කටයුතු කළේද මධ්‍ය ප්‍රදේශයේ අවන්ති රාජ්‍යයේය. ඔවුන් ඒ භාෂාව මෙන්ම නැගෙනහිර ඉන්දියාවේ පාඨලීපුත්‍ර නගරයේ භාෂාවද හොඳින් දැන සිටින්නට ඇත. මේ භාෂා අතර මෙන්ම ඒ කාලයේ ලංකාවේ භාවිතා වී ඇති භාෂාවේත් කොහොමටත් ලොකු වෙනසක් නැත. පසුව බුද්ධඝෝෂ හිමියන් කතා කරන්නට ඇත්තේද මධ්‍ය ප්‍රදේශයේ භාෂාවයි.

නිදහස් සෞඛ්‍ය සේවය පුළුල් කිරීම පිළිබඳ අශෝක ප්‍රතිපත්ති ඔහුගේ දෙවන ප්‍රධාන සෙල්ලිපියේ පහත අයුරින් ලියා තබා තිබේ.

"සර්වත විජිතම්හි දෙවානංප්‍රියස පියදසිනො රාඤො එවමපි ප්‍රචංතෙසු යථා චොඩා පාඩා සතියපුතො කෙතලපුතො ආ තංබපංණී අංතියකො යොනරාජා යෙ වා පි තස අංතියකස සාමීපා රාජානො සර්වත්‍ර දෙවානංප්‍රියස ප්‍රියදසිනො රාඤො ද්වෙ චිකීඡ කතා මනුස චිකීඡා ච පසු චිකීඡා ච."

දෙවියන්ට ප්‍රිය වූ ප්‍රියදර්ශී රජුගේ සියළු විජිතයන්හිද, ප්‍රත්‍යන්තයන්හි ඇති චෝල, පාණ්ඩ්‍ය, සත්‍යපුත්‍ර, කේරලපුත්‍ර හා තම්බපණ්ණි, අන්තියක යවන රජුගේ හා අන්තියකගේ රාජ්‍යයට සමීප රටවල් යන සියළු තැන් වල දෙවියන්ට ප්‍රිය වූ ප්‍රියදර්ශී රජු විසින් මනුෂ්‍ය චිකිත්සා හා පශු චිකිත්සා යන දෙආකාරයේ චිකිත්සා සිදු කිරීමට කටයුතු සලස්වා තිබේ. (මෙහි සඳහන් අන්තියක යවන රජු ක්‍රිස්තු පූර්ව 261-246 අතර සිරියාව පාලනය කළ අන්තියෝකස් තියොස්ය.)

"ඔසුධානි ච යානි මනුසොපගානි ච පසුපගානි ච යත යත නාස්ති සර්වත්‍ර හාරාපිතානි ච රොපාපිතානි ච."

මිනිසුන්ට හා සතුන්ට ප්‍රතිකාර කිරීමට අවශ්‍ය ඖෂධ වර්ග නැති සියළු තැන් වලට ඒවා රැගෙන ඒමත් රෝපණය කිරීමත් කෙරේ.

"මූලානි ච ඵලානි ච යත යත්‍ර නාස්ති සර්වත හාරාපිතානි ච රොපාපිතානි ච."

(ඖෂධ පිළියෙළ කිරීම සඳහා අවශ්‍ය) මුල් හා ඵල නැති සියළු තැන් වලට ඒවා රැගෙන ඒමත් රෝපණය කිරීමත් කෙරේ.

"පංතෙසූ කූපා ච ඛානාපිතා ව්‍රචා ච රොපාපිතා පරිභොගාය පසුමනුසානං."

මාර්ග දෙපස සතුන්ගේ හා මිනිසුන්ගේ පරිභෝජනය පිණිස ලිං කැණීමද ආහාර සඳහා ගත හැකි (පළතුරු) ගස් සිටවීමද කරනු ලැබේ.

අශෝක රජුව නිදහස් සෞඛ්‍ය සේවය පුළුල් කිරීමට පෙළඹවූ හේතුව මහා වංශයේ පස්වන පරිච්ඡේදයේ විස්තර වෙයි.

"පූර්වයෙහි පැළලුප් නුවරින් නික්ම වනයෙහි හැසිරෙන්නා වූ වනචර පුරුෂයෙක් තෙම කුන්න කින්නරියක් සමඟ සංවාසය කළේය. ඕ තොමෝ උහු හා සංවාසයට පැමිණ පුතුන් දෙදෙනෙක් ඉපදවීය. දෙටු තෙමේ තිස්ස නම් ඇති විය. කණිටු තෙමේ සුමිත්ත නම් විය."

මේ සොහොයුරන් දෙදෙනාම සුදුසු කාලයෙහි මහා වරුණ නම් ස්ථවිරයන් සමීපයෙහි පැවිදි වී පසුව අර්හත් භාවයට පැමිණෙති. එසේ සිටියදී දිනක් වැඩිමල් තිස්ස ස්ථවිරයන්ව ගෝනුස්සෙකු විසින් දෂ්ඨ කරනු ලබයි. මෙයට ප්‍රතිකාර ලෙස ගිතෙල් අවශ්‍ය වුවත් ඒ ස්ථවිරයෝ මෙය රජුට දැන්වීමට හෝ සවස් කාලයේ ගිතෙල් ලබා ගැනීමේ බලාපොරොත්තුවෙන් පිඬු සිඟා යාමට කැමති නොවෙති.

"ඉදින් තෙපි පිඬු පිණිස හැසිරෙමින් ගිතෙල් ලබන්නාහු නම් එ ගෙණව යි තිස්ස නම් ස්ථවිර තෙම සුමිත්තනම් උතුම් ස්ථවිරයන් වහන්සේට කී සේක. පිඬු පිණිස හැසිරෙන්නා වූ උන් වහන්සේ විසින් ගිතෙල් පතක් නොලද්දේය."

නිසි ප්‍රතිකාරයක් නොලබන තිස්ස ස්ථවිරයන්ගේ ජීවිතය කෙළවර වේ. මේ ගැන දැන ගැනීමට ලැබීමෙන් පසුව අශෝක රජු මහත් කම්පාවට පත් වේ.

"ඒ අසා හටගත් සංවේග ඇත්තේ නුවර (සතර) දොර සුණුවමින් කරන ලද පොකුණු බෙහොදින් පුරවා භික්ෂු සංඝයාට බෙහෙත් දුර්ලභ නො වේවා යි දවසක් දවසක් පාසා භික්ෂු සංඝයාට බෙහෙත් පැමිණ වූයේය. "

සිය අධිරාජ්‍යය තුළ පමණක් නොව ඉන් පිටත වූ තම්බපණ්ණිය හෙවත් ලංකාව ඇතුළු ප්‍රත්‍යන්ත ජනපද දක්වාම නිදහස් සෞඛ්‍ය සේවය පුළුල් කිරීමට අශෝක රජු පෙළඹුණේ මේ සිද්ධියෙන් පසුව වන්නට පුළුවන.කෙසේ වුවත්, මේ පසුපස ඇති අශෝක රජුගේ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික උපාය මාර්ගයන්ද ඉතා පැහැදිලිය. එයට හොඳම සාක්ෂිය වනුයේ  රාජ්‍ය බලය ලබා ගැනීමට නියමිතව තිබුණු දේවානම්පියතිස්ස රජු සමඟ කලින්ම සම්බන්ධතා හදා ගැනීම හා මහින්දාගමන මෙහෙයුම සඳහා මුටසීව රජුගෙන් දේවානම්පියතිස්ස රජු අතට රාජ්‍ය බලය ලැබෙන තුරු කල් යල් බැලීමයි.

මහා වංශය ඇතුළු ඓතිහාසික ලේඛණ පිරික්සන විට පැහැදිලිව පෙනෙන්නේ අශෝක සමයේ ලංකාවට ඉන්දියාවෙන් ලැබී ඇත්තේ බුද්ධ ධර්මය පමණක් නොවන බවයි. එය තවත් බොහෝ දේ අඩංගු සම්පූර්ණ පැකේජයකි.

(Image: http://imgur.com)

තිථි හා නැකැත්

පුර පසළොස්වක හෝ අමාවක පෝය දෙකක් අතර කාලය දින 29.53ක් පමණ වේ. හඳේ රටා අනුව සකස් කරගත් දින දර්ශන බොහොමයක මෙන්ම ලංකාවේ භාවිතා වන චන්ද්‍ර දින දර්ශනයේද මාසයක දින ගණන 29ක් හෝ 30ක් වේ. දින 30ක මාසයක් පක්ෂ ලෙස හැඳින්වෙන කොටස් දෙකකට වෙන් කෙරේ. අමාවක සිට පුර පසළොස්වක දක්වා පුර පක්ෂය හෙවත් ශුක්ල පක්ෂයයි. පුර පසළොස්වක සිට අමාවක දක්වා අව හෙවත් කෘෂ්ණ පක්ෂයයි. මේ එක් පක්ෂයක දින හැඳින්වෙන්නේ පහත නම් වලිනි.

1. පෑළවිය
2. දියවක
3. තියවක
4. ජලවක
5. විසේනිය
6. සැටවක
7. සතවක
8. අටවක
9. නවවක
10. දසවක
11. එකොළොස්වක
12. දොළොස්වක
13. තෙළෙස්වක
14. තුදුස්වක
15. පසළොස්වක/අමාවක

පක්ෂය අනුව පුර හෝ අව යන්න මුලට එකතුවේ. මේ අනුව, සිංහල චන්ද්‍ර මාසයක දෙවන දිනය පුර දියවක වන අතර දහහත්වන දිනය අව දියවකයි. පහළොස්වන දිනය පුර පසළොස්වක වන අතර අවසාන දිනය අව අමාවක දිනයයි. දින 29කින් අවසන් වන මාස වල අව තුදුස්වක දිනයම අමාවක දිනයද වෙයි. මෙය අමාන්ත ක්‍රමයයි.

පූර්ණාන්ත ක්‍රමයේදී අමාවක දිනය පහළොස්වන දිනයද පුර පසළොස්වක දිනය මාසයේ අවසන් දිනයද වන අතර පුර දියවක දිනය දහහත්වන දිනයද අව දියවක දෙවන දිනයද වෙයි.

කෙසේ වුවද, ජ්‍යෝතිෂයේදී තිථි ලෙස මේ නම් වලින්ම හැඳින්වෙන්නේ දවසක් නොවේ. චන්ද්‍ර මාසයක නියම කාලය 30න් බෙදූ කොටසකි. ඒ නිසා ජ්‍යෝතිෂයේදී චන්ද්‍ර මාසයක් හෙවත් තිථි 30ක් යනු දින 29ක් හෝ 30ක් නොවේ. ආසන්න ලෙස දින 29.53කි. මේ තිථියක් බොහෝ විට දවසේ මැද කිසියම් වෙලාවක ආරම්භ වී පසුදින එවැනිම මැද වෙලාවක අවසන් වන අතර පැය 24කට වඩා අඩු කාලයකින් අවසන් වේ.

හඳට පොළොව වටා වටයක් හෙවත් අංශක 360ක් යාමට ගතවන්නේ දින 27.32කි. ඒ නිසා දින 29.53ක් තුළ හඳ පොළොව වටා වටයක් සම්පූර්ණ කර තවත් අංශක 29.11ක් (360*29.53/27.32= 389.11) ගමන් කරයි. පොළොවට ඉර වටා වටයක් යාමට දින 365.25ක් පමණ යයි. ඒ නිසා දින 29.53ක් තුළ පොළොව ඉර වටාද අංශක 29.11ක් (=360*29.53/365.25) ගමන් කරයි. මේ නිසා දින 29.53ක් තුළ පොළොවේ සිට ඉරට හා පොළොවේ සිට හඳට ඇඳිය හැකි සරල රේඛා දෙක අතර සෑදෙන කෝණය අංශක 0 සිට ක්‍රමයෙන් අංශක 360 දක්වා වැඩි වේ. තිථියක් ලෙස හැඳින්වෙන්නේ මේ කෝණය අංශක 12කින් වැඩි වීමට ගත වන කාලයයි.

තිථි තිහක කාලය දින 29.53ක් නිසා තිථියක් අවසන් වීමට ගතවන සාමාන්‍ය කාලය දිනකට වඩා අඩු වුවත් ඇතැම් විටෙක තිථියක් දවසකට වඩා දිගෙන් වැඩි විය හැකිය. ඒ පොළොව ඉර වටා යන පථය මෙන්ම, හඳ පොළොව වටා යන පථයද ඉලිප්සාකාර නිසා ඉහත කෝණය අංශක 12කින් වැඩි වීමට ගත වන කාලය නිශ්චිත කාලයක් නොවන බැවිනි.

තිථි වලින් මනින්නේ පොළොවේ සිට පෙනෙන පරිදි ඉරට සාපේක්ෂ හඳේ චලිතයයි. මේ අයුරින්ම, ජ්‍යෝතිෂයේදී පොළොව වටා හඳේ නිරපේක්ෂ (ඈතින් පිහිටි තාරකා වලට සාපේක්ෂ) චලිතය ගැනද සැලකිලිමත් වන අතර නැකැත් ලෙස හැඳින්වෙන්නේ ඒ හා අදාළ මිනුමකි.

හඳට පොළොව වටා යාමට දින 27.32ක් ගතවන අතර නැකතක් යනු මේ කාලය කොටස් 27කට බෙදූ විට කොටසකි. වඩාත් නිවැරදිව හඳට පොළොව වටා අංශක 360/27= 13.33ක් යාමට ගත වන කාලයයි. මේ චලිතය ඒකාකාරී නොවන නිසා, පෙර මෙන්ම මේ කාලය නියතයක් නොවේ. සාමාන්‍යයෙන් නැකතක කාලය දිනකට වඩා වැඩි වුවත් ඇතැම් විට දිනකට වඩා කෙටි වන්නටද පුළුවන.

නැකැත් විසි හතේ සංස්කෘත හා සිංහල නම් පහතින් තිබේ.

1. අශ්විනී  - අස්විද
2. භරණී - බෙරණ
3. කෘතිකා - කැති
4. රෝහිණී - රෙහෙණ
5. මෘග ශීර්ෂ - මුවසිරස
6. ආර්ද්‍ර - අද
7. පුනර්වසු - පුනාවස
8. පුෂ්‍ය - පුස
9. ආශ්ලේෂ - අස්ලිස
10. මාඝ - මා
11. පූර්ව ඵාල්ගුණී - පුවපල්
12. උත්තර ඵාල්ගුණී - උතුරුපල්
13. හස්ත - හත
14. චිත්‍ර - සිත
15. ස්වාති -සා
16. විශාඛ - විසා
17. අනුරාධ - අනුර
18. ජ්‍යෙෂ්ඨ -දෙට
19. මූල - මුල
20. පූර්ව ආශාඪ- පුවසල
21. උත්තර ආශාඪ- උතුරුසල
22. ශ්‍රාවන - සුවන
23. ධනිෂ්ඨ - දෙනට
24. ශතාභිෂ - සියාවස
25. පූර්ව භද්‍රපාද - පුවපුටුප
26. උත්තර භද්‍රපාද - උත්‍රපුටුප 
27. රේවතී - රේවතී

මේ නැකැත් ක්‍රමය පරිණාමය වූ ආකාරය හා චන්ද්‍රමාස වලට එහි ඇති සම්බන්ධය ඉදිරි ලිපියකින් කතා කරමු.

කලවම් නැති, ඉතා පිරිසිදු සිංහ ලේ

 "බැහැ බුදු පුතේ දැන්නම් මට ඉවසන්න
හැකිනම් මරණයෙන් මා බේරාගන්න
මේ වගෙ දුක් සුසුම් මවකගෙ සනසන්න
ආදර පුතෙකු ලෙස ඇවිදින් ලේ දෙන්න

ලේ හිඟ නිසා අද ඔත්පල වී ඉන්න
අසරණ ලෙඩුන් ගැන සිත යොමු කරලන්න
දන් දී ලේ බිඳක් ඒ අය ගොඩගන්න
ආදර පුතෙකු ලෙස ඇවිදින් ලේ දෙන්න"

මේ කවි දෙක සහිත පෝස්ටරයක් (සහ තවත් පෝස්ටරයක්) මා පළමු හෝ දෙවන ශ්‍රේණි වල උගත් කාලයේ මගේ  පියාගේ කාර්යාලයේ දැන්වීම් පුවරුවක ගසා අලවා තිබුණු බව මට තවමත් හොඳින් මතකය. කළු පැහැති අකුරෙන් මුද්‍රණය කර තිබුණු කවි දෙකේ ලේ යන වචනය පමණක් (උඩින් ඇති ආකාරයේ සිංහ ලේ ස්ටිකර් වල මෙන්) රතු පැහැයෙන් මුද්‍රණය කර තිබුණේය. එහි පැත්තක කාන්තාවකට ලේ දෙන චිත්‍රයක්ද ඇඳ තිබුණේය. එයද කළු රේඛා වලින් ඇඳ තිබුණු අතර ලේ බෝතලය සහ එහි සිට අත දක්වා ගලා එන ලේ ධාරාව රතු පාටින් මුද්‍රණය කර තිබුණේය. ඒ වයසේදී මේ "ලේ තැවරුණු" පෝස්ටරය දැකීම මට ප්‍රිය උපදවන කරුණක් නොවීය.

ඉහත පෝස්ටරය මුද්‍රණය කර තිබුණේ ලේ දන් දීමේ වැඩ සටහන් සඳහා ප්‍රචාරණයක් ලබා දීමටය. ලේ දන් දීමට හැකි ස්ථානය දිනය හා වෙලාව පෑනකින් ලකුණු කිරීම සඳහා එහි ඉඩක් වෙන් කර තිබුණත් පියාගේ කාර්යාලයේ වූ පෝස්ටරයේ ඒ තැන් හිස්ව තිබුණේය. තවත් මෙවැනි 'හිස්' පෝස්ටර් මිටියක් රාක්කයක තබා තිබුණු අතර ලේ දන්දීම් වැඩ සටහන් සංවිධානය කරන අයට ඒවායින් යම් ප්‍රමාණයක් රැගෙන ගොස් අදාළ ස්ථානය, දිනය හා වෙලාව ලියා ප්‍රචාරණය සඳහා භාවිතා කළ හැකිව තිබුණේය.

මේ කියන කාලය දැනට දශක හතරකට නොඅඩු කාලයකි. ඒ කාලයේදී වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර සඳහා අවශ්‍ය වූ ලේ වලින් වැඩි ප්‍රමාණයක් ලබා ගත්තේ ස්වේච්ඡාවෙන් ලේ දන් දෙන පුද්ගලයන්ගෙනි. ඒ තත්ත්වය මේ වන විටද වෙනස් වී නැත.

පළමු වරට සාර්ථක ලෙස රුධිර පාරවිලනය සිදු කර ඇත්තේ 1907දී වුවත් ලේ දන්දීම ප්‍රචලිත වී ඇත්තේ 1940දී පමණය. එයින් දශකයකට පමණ පසුව ලංකාවේද ලේ දන්දීමට අවශ්‍ය පහසුකම් ඇති වී ඇතත් ලංකාවේ බොහෝ දෙනෙකු මේ ගැන දැනගෙන ඇත්තේ බණ්ඩාරනායක මහතාට වෙඩි තබනු ලැබූ අවස්ථාවෙන් පසුවය. බණ්ඩාරනායක ඝාතනයෙන් පසු ගෙවී ගිය දශක දෙකක පමණ කාලය තුළ මගේ මවගේ පියාද ලේ දන්දීමේ හා ඇස් දන්දීමේ වැඩ සටහන් වල ක්‍රියාශීලීව සිට ඇතත් මට මතක තිබෙන්නේ හැත්තෑව දශකයේ ඔහුගේ මරණයට පෙර කාලය පිළිබඳව පමණි.

ලෝකයේ සිටින මිලියන 112.5ක් වන ලේ දන් දෙන්නන්ගෙන් අඩක් පමණම ඉහළ ආදායම් ලබන රටවල ජීවත් වන අයයි. එහෙත්, මේ රටවල ජනගහණය ලෝක ජනගහණයෙන් 19%ක් පමණි. ඉහළ ආදායම් ලබන රටවල සෑම දහසකින්ම 33.1ක් ලේ දන් දෙන්නන් වන අතර, මැදි ආදායම් රටවල මේ ගණන 11.7කි. පහළ ආදායම් රටවල ජනගහණයෙන් දහසකට ලේ දන් දෙන්නන් සිටින්නේ 4.6ක් පමණි.

ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානයට සංඛ්‍යාලේඛණ ලබා දී ඇති රටවල් 146කින් රටවල් 74කම ලේ අවශ්‍යතාවයෙන් 90%ක්ම සපුරාගෙන ඇත්තේ ස්වේච්ඡා ලේ දන් දෙන්නන්ගෙනි. ඉතිරි රටවල් 72හි ලේ ඉල්ලුමෙන් අඩු වශයෙන් 50%ක් ලබාගෙන ඇත්තේ මුදල් ගෙවා හෝ පවුලේ අයෙකුගේ ලේ වල හිලවුවටය.

ජාතික රුධිර පාරවිලන සේවාවට අනුව ලංකාවේ ලේ දන් දෙන්නන් 100%ක්ම එය මුදල් නොලබා ස්වේච්ඡාවෙන් කරන අයයි. එහෙත්, මා දන්නා පරිදි හිලවුවට ලේ ලබා දීම ලංකාවේද බොහෝ විට සිදු වන දෙයකි. එමෙන්ම, මුදලට ලේ විකුණන පුද්ගලයින් මෙන්ම ඔවුන්ව සම්බන්ධ කරන තැරැවුකරුවන්ද ලංකාවේදී මට හමු වී තිබේ. ලංකාවේ සෞඛ්‍ය ක්ෂේත්‍රයට සම්බන්ධ හෝ සම්බන්ධව සිට ඇති මෙය කියවන අයට මේ හා අදාළ මට නැති අත්දැකීම් ඕනෑ තරම් තිබෙන්නට පුළුවන.

මිනිස් ලේ කෘතිමව නිෂ්පාදනය කිරීමේ හැකියාවක් තවමත් නැත. ඒ නිසා මිනිස් ලේ අවශ්‍යතාවය මුළුමනින්ම සපුරා ගත යුත්තේ ස්වේච්ඡාවෙන් හෝ මුදලට ලේ ලබා දෙන අයගෙනි. ලේ වලට ඇති ඉල්ලුම හා සැපයුම තුලනය වීමේදී ලේ වල මිල විශාල ලෙස ඉහළ ගොස් නැත්තේ ස්වේච්ඡාවෙන්, නොමිලේ ලේ දෙන්නන් විශාල පිරිසක් ලෝකයේ සිටින බැවිනි. මේ බොහෝ දෙනෙක් ඒ වෙනුවෙන් ලබා ගන්නා වාසිය වෙනත් අයෙකුට යහපතක් වනු දැකීමෙන් ලබන සතුටයි. එසේ වුවද, කිසියම් ආකාරයකින් මිනිස් ලේ කෘතීම ලෙස නිෂ්පාදනය කළ හැකිනම් එය සැලකිය යුතු තරමේ ලාභයක් ලැබිය හැකි ව්‍යාපාරයකි.

නේචර් සඟරාවේ ඉදිරියේ කලාපයක පළ වීමට නියමිත, පෙරේදා (මැයි 17) අන්තර්ජාලයේ පළ කර ඇති කර ඇති පර්යේෂණ පත්‍රිකා දෙකකට අනුව පෙනෙන්නේ කඩෙන් කෘතීම ලේ මිල දී ගන්නට හැකි වන දිනය වැඩි ඈතක නොවිය හැකි බවයි. හාර්වඩ් වෛද්‍ය විද්‍යාලයේ රියෝහිචි සුගිමුරා ඇතුළු ඇතුළු පළමු පර්යේෂක කණ්ඩායම විසින් සෛද්ධාන්තිකව පුද්ගලයෙකුගේ හමේ කොටසකින් ලබා ගත හැකි බහුශක්‍ය මූල සෛල (pluripotent stem cell) නියැදියකින් පටන් ගනිමින් පළමු වරට විද්‍යාගාරයක් තුළ සාර්ථක ලෙස මිනිස් මූල රුධිර සෛල (blood stem cells) නිෂ්පාදනය කර තිබේ. මේ සෛල වලට සිරුරේ රතු රුධිරානු, සුදු රුධිරානු හා රුධිර පට්ටිකා ජනනය කිරීමේ හැකියාව තිබේ. මේ සොයා ගැනීමේ වැදගත්කම වන්නේ කිසියම් පුද්ගලයෙකුගේ රුධිරය ඒ ආකාරයටම නිපදවිය හැකි නිසා රුධිරය නොගැලපීමේ ප්‍රශ්න මතු නොවීමයි. වීල් කොර්නෙල් වෛද්‍ය විද්‍යාලයේ රපායෙල් ලිස් ඇතුළු දෙවන පර්යේෂක කණ්ඩායම විසින්ද මීයන් යොදා ගනිමින් මේ දෙයම කර තිබේ.

පිළිකා ඇති වීමේ අවදානම බැහැර කළ නොහැකි නිසා මේ මූල සෛල මිනිසුන්ට ඒ අයුරින්ම ලබා දීමේ හැකියාව ගැන සැක පහළ කරන මේ පර්යේෂකයෝ මෙසේ හදාගන්නා මූල සෛල යොදාගනිමින් න්‍යෂ්ඨි රහිත නිසා බෙදී නොයන රුධිරානු හා පට්ටිකා සෛල හදා ඒවා මිනිසුන්ට ලබා දුන් විට ඒ අවදානමද නැති වන බව පවසන අතර ඉදිරි දෙවසරක පමණ කාලය තුළ එය කළ හැකි බවට විශ්වාසය පළ කරති.

මේ අනුව, වැඩිකල් නොයා කෘතීම ලේ වාණිජ මට්ටමෙන් නිෂ්පාදනය වන්නට ඉඩ ඇති අතර "සිංහ ලේ" වැනි වෙළඳ නාම යටතේ ඒවා වෙළඳපොළට එන්නටත් "කලවම් නැති, ඉතා පිරිසිදු සිංහ ලේ" ආදී දැන්වීම් දැක ගන්නටත් නුදුරු දිනක අපට ඉඩ ලැබෙන්නට පුළුවන. ඒ සමඟම, ලේ වලිනුත් ලාබ ලබන බටහිර සමාගම් ගැන කතා කරන අයද අපට බ්ලොග් වලම වුවත් හමු වන්නට පුළුවන.

ඒ කෙසේ වුවත්, තවමත් කෘතීම ලේ ප්‍රායෝගිකව භාවිතා කළ හැකි අයුරින් නිපදවා නැති නිසා ලේ දන්දීම යමෙකුට කළ හැකි යහපත් කටයුත්තකි. ජූනි 14 දිනට යෙදෙන ලෝක ලේ දන්දීමේ දිනයට හෝ ජූනි 8 වෙනි දිනට යෙදෙන පොසොන් පෝය දිනයට ලේ දන්දීමේ වැඩ සටහනක් සංවිධානය කරන්නට කැමති කෙනෙකුට ඒ ගැන හිතන්නට තවමත් කල් තිබේ.


(Image: Aluth.com)

දෙකක් කතා කිරීම හා දෙකක් දා ගැනීම

"දෙකක් කතා කරල මිසක් පස්ස බලන්නෙ නෑ!"

සමහර අය ඔහොම කියන වෙලාවල් තිබේ. එහෙම කතා කරන සමහර අය කිවුවා වගේම දෙකක් කතා කරන තුරු පස්ස බලන්නේ නැත. ඒත්, ඔහොම කියන ගොඩක් අය නිකමට වගේ ඕක කිවුවාට දෙකක් කතා කරන්න යන්නේ නැත. ඒ දෙකක් කතා කිරීම කියන තරම්ම ලේසි නැති නිසාය. සමහර වෙලාවට කලින්ම දෙකක් දාගත් විට දෙකක් කතා කිරීමට උත්තේජනයක් ඇතිවේ.

ලොකුවට බලාපොරොත්තුවක් නොතිබුණත් ඉකොනොමැට්ටාත් අන්තිමේදී දෙකක් කතා කර තිබේ!

ඉකොනොමැට්ටා බ්ලොග් ලියන්නට පටන් ගත්තේ 2015 මැයි 18 වෙනිදාය. ඒ අනුව, 2017 මැයි 18 වෙනිදා වන විට ඉකොනොමැට්ටා මේ වියුණුව හරහා අවුරුදු දෙකක්ම කතා කර තිබේ.

අවුරුදු කිවුවාට අවුරුදු වර්ග තිබෙන්නේ එකක් නොවේ. දැන් මෙහි දෙකක් කතා කළ බව කියන්නේ ග්‍රෙගෝරියන් දින දර්ශනයේ අවුරුදු අනුවය. ග්‍රෙගෝරියන් අවුරුද්දකට දින 365ක් හෝ 366ක් තිබේ. ඉකොනොමැට්ටාගේ පළමු ග්‍රෙගෝරියන් අවුරුද්දට දින 366ක් තිබුණු නිසා අවුරුදු දෙකට දින 731කි. මෙය ග්‍රෙගෝරියන් අවුරුද්දක සාමාන්‍ය දිග අනුව හෝ නිවර්තන, නක්ෂත්‍ර මෙන්ම ඇනොමලිස්ටික් යන මොන ක්‍රමයට බැලුවත් අවුරුදු දෙකකට වඩා පැය 12කට ආසන්න කාලයකින් දිග වැඩිය.

ග්‍රෙගෝරියන් දින දර්ශනය වෙනුවට ජුලියන් දින දර්ශනය දිගටම භාවිතා කළේනම් ඉකොනොමැට්ටා බ්ලොග් එක ආරම්භ කළ දිනය වෙන්නේ 2015 මැයි 5 දිනයි. එමෙන්ම, සිංහල සූර්ය දින දර්ශනය අනුවනම් ශක වර්ෂ 1937 වෘෂභරවි මාසයේ තෙවන දිනයි. වෘෂභරවි මාසය සිංහල සූර්ය දින දර්ශනයේ දෙවන මාසයයි. මේ දින දර්ශන දෙක අනුවද 2017 මැයි 18 දිනට බ්ලොග් එකට වසර දෙකක් සම්පූර්ණ වේ. සූර්ය දින දර්ශනය අනුව 2017 මැයි 18 යනු ශක වර්ෂ 1939 වෘෂභරවි මාසයේ තෙවන දිනයි.

සිංහල චන්ද්‍රමාස ක්‍රමය අනුව, ඉකොනොමැට්ටා බ්ලොග් එක ආරම්භ කළ දිනය බුද්ධ වර්ෂ 2559 පොසොන් මාසයේ පළමු දිනය වන පුර පෑලවිය දිනයයි. එතැන් සිට දෙවසරක් ගත වී, බුද්ධ වර්ෂ 2561 පොසොන් මාසයේ පළමු දිනය වන පුර පෑලවිය දිනය එළැඹෙන්නේ 2017 මැයි 26 වෙනිදාය. ඒ නිසා සිංහල චන්ද්‍ර කැලැන්ඩරය අනුව දෙවන සංවත්සරය සමරන්නට ඉකොනොමැට්ටාට තවත් සතියක් බලා ඉන්නට සිදුවේ. චන්ද්‍ර වර්ෂ අනුව සංවත්සරය කල් යන්නේ මේ දෙවසර තුළ අධික මාසයක් එකතු වී ඇති බැවිනි.

අධික මාස එකතු කිරීමක් නොකරන චන්ද්‍ර කැලැන්ඩරයක් වන ඉස්ලාම් හිජ්රි කැලැන්ඩරය අනුව බ්ලොග් එක ආරම්භ කළ දිනය 1436 අටවන මාසය වන ශබාන් මාසයේ පළමු දිනයයි. 1438 ශබාන් මාසයේ පළමු දිනය යෙදුනේ 2017 අප්‍රේල් 26 දිනටය. ඒ නිසා, ඒ කැලැන්ඩරය අනුවනම් දැන් ඉකොනොමැට්ටා දෙකක් කතා කර සති තුනකටත් වඩා වැඩිය.

මේ අවුරුදු දෙක ඇතුළත ඉකොනොමැට්ටාට සම්මාන මෙන්ම අවමානද ලැබුණේය. ඒ මොනවා ලැබෙද්දීත් ඉකොනොමැට්ටා සමඟ දිගටම රැඳී සිටි පාඨක පිරිස ඉකොනොමැට්ටාගේ ලොකුම ශක්තියයි. මේ කාලය තුළ ඉකොනොමැට්ටාගේ බොජුන්හල වෙත පැමිණි ඇතැම් අය දැන් මේ වියුණුවේ පමණක් නොව සිංහල වියුණු අතරද පෙනෙන්නට නැත. ඇතැම් අය බ්ලොග් වලට පමණක් නොව ජීවිතයටද සමුදී ඇත. ඒ අයත්, තවමත් මෙහි පැමිණෙන අයත් ඇතුළු බොහෝ දෙනෙක් දිගින් දිගටම ඉකොනොමැට්ටාව දිරිමත් කළ බව ස්තුති පූර්වකව සඳහන් කළ යුතුය.

කෙසේ වුවත්, සමස්තයක් ලෙස පාඨකයින් ඉවත් වනවාට වඩා වැඩියෙන් සිදුවී ඇත්තේ අළුත් පාඨකයින් එකතු වීමයි. පාඨකයින් සංඛ්‍යාවට වඩා ඉකොනොමැට්ටාව සතුටට පත් කරන්නේ මුල් වසරට සාපේක්ෂව දැන් මෙහි ලිපි කියවන බොහෝ දෙනෙක් කැමැත්තෙන් කියවන අය වීමයි.   විශේෂයෙන්ම දෙවන වසර තුල සිදු වුනු ප්‍රධානම වෙනස කලින් සින්ඩි හරහා පැමිණි බොහෝ දෙනෙක් දැන් කෙළින්ම මෙහි ලිපිනය ඇතුළු කරමින් පැමිණීමයි. ඒ අතරම, ඉඳහිට කියවන්නට තමන් කැමති ආකාරයේ වෙනත් දෙයක් නැති විට අකැමැත්තෙන් මෙහි පැමිණි අය දැන් බොහෝ දුරට අඩුවී තිබේ.

කිසිදා කමෙන්ට් නොදැම්මත් දිගටම නොවරදවා මෙහි පැමිණෙන හා නන් අයුරින් මේ වියුණුව ප්‍රචාරණය කරන පාඨකයින් විශාල පිරිසක් සිටින බව ඉකොනොමැට්ටා නොදන්නවා නොවේ. ඒ අය ඇතුළු සියළුම පාඨකයින්ගේ ශක්තියෙන් දෙකක් කතා කරන්නට පෙර ඉකොනොමැට්ටාට දෙකක් දමා ගන්නට හැකිවුණා පමණක් නොව මදි පාඩුවට තවත් බාගයක් දාගන්නටද හැකි විය.

අපි දිගටම හමුවෙමු!

(Image: https://vinepair.com/wine-blog/wine-toast-new-years-hate-champagne/)

ජුලියන් ප්‍රතිසංස්කරණය

ලංකාව ඇතුළු ලෝකයේ බොහෝ රටවල දැන් භාවිතා කරන සිවිල් දින දර්ශනය ග්‍රෙගෝරියන් දින දර්ශනයයි. ග්‍රෙගෝරියන් දින දර්ශනය සකස් කර ගැනුණේ ඉන් පෙර පැවති ජුලියන් දින දර්ශනය සංශෝධනය කර ගැනීමෙනි. ජුලියන් දින දර්ශනයේ ආරම්භය ජුලියස් සීසර්ගේ රෝමයට දිව යන්නකි.

ජුලියන් දින දර්ශනය සකස් කිරීමට සහශ්‍රයකට පමණ පෙර ලෝකයේ බොහෝ රටවල භාවිතා වූයේ චන්ද්‍ර මාස මත පදනම් වූ දින දර්ශනයයි. මේ දින දර්ශන වල විවිධ ප්‍රභේද තිබුණේය. ඇතැම් දින දර්ශන අමාවක පෝයෙන් අවසන් වූ අතර තවත් ඒවා පසළොස්වක පෝයෙන් අවසන් විය. මේ ක්‍රම දෙකේදීම, මුල් කාලයේදී මාසයේ ආරම්භය පදනම් වූයේ හඳේ අවශ්‍ය වක්‍රය සැබෑවටම අහසේ පෙනීම මතය. එහෙත්, කාලගුණ තත්ත්වය හෝ වෙනත් කිසියම් හේතුවක් නිසා නියම දින හඳ නොපෙනීම මේ ක්‍රමය අනුගමනය කිරීමේදී මතු වූ ගැටලුවකි.

ඉහත ගැටලුවට විසඳුමක් ලෙස චන්ද්‍රමාස මත පදනම් වූ සිවිල් දිනදර්ශන බොහෝ සංස්කෘතීන් තුළ නිර්මාණය විය. මේ මාසයක දින ගණන බොහෝ විට 29ක් හෝ 30ක් විය. ඉර, හඳ හා පොළොව (එසේ නැත්නම් ඉර, පොළොව හා හඳ)  එකම රේඛාවක් මත පිහිටන අවස්ථා දෙකක් අතර කාලය දින 29.53ක් පමණ වන නිසා කිසියම් මාසයක නියමිත දිනයේදී හඳ නොපෙනුණත් දිගුකාලීනව මේ දින දර්ශන නිරීක්ෂණ සමඟ සෑහෙන දුරකට ගැලපුනේය.

මෙවැනි ඇතැම් දින දර්ශන වසර තුනකට පමණ වරක් අධික මාසයක් එක් කිරීමෙන් සූර්ය වර්ෂය සමඟද ගලපනු ලැබුවේය. මුල් කාලයේදී මෙය කළේද ස්වභාවික නිරීක්ෂණ මත පදනම් වෙමිනි. තිරිගු පැසීම, සමනලයින් දක්නට ලැබීම හෝ සංචාරක කුරුල්ලන් පැමිණීම වැනි නිරීක්ෂණ වසරක් අවසන් වී ඇති බව තහවුරු කළේය. ඒ හැර නිවර්තන වර්ෂයක හෝ නක්ෂත්‍ර වර්ෂයක දිග හරියටම දැන ගැනීමට තරම් දැනුමක් මුල් කාලයේදී කිසිදු සංස්කෘතියක නොතිබුණේය.

සූර්ය වර්ෂය මත පදනම් වූ සිවිල් දින දර්ශන භාවිතය මුලින්ම ඇරැඹී ඇත්තේ ඊජිප්තුවේ හා බැබිලෝනියාවේය. මේ දින දර්ශන වල සූර්ය වර්ෂයක් දින 365ක් ලෙස සලකා ඇති අතර එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස වසර හතරකට පමණ වරක් අවුරුද්දකට දිනයක් අඩුවී තිබේ. ඊජිප්තු කැලැන්ඩරය සූර්ය කැලැන්ඩරයක් වූ මුල් කාලයේදී දින තිහේ මාස 12ක් ලෙස දින 360ක් පමණක් තිබී ඇතත් පසුව අමතර දින 5ක් අධික දින ලෙස වසර අවසානයට එකතු කර තිබේ. වසර හතරකට වරක් මේ අධික දින ගණන 6ක් දක්වා ඉහළ නැංවීමෙන් මේ දින දර්ශනය වඩා නිවැරදි කිරීමට ජුලියන් කැලැන්ඩරය හඳුන්වා දීමට සියවස් තුනකට පමණ පෙර උත්සාහ දරා ඇතත් එය සාර්ථක වී නැත.

රෝම කැලැන්ඩරයේ මුලින්ම තිබී ඇත්තේ මාස දහයක් පමණි. ඒ, මාර්තු සිට දෙසැම්බර් දක්වා වන මාස දහයයි. එයින් පසුව එළැඹෙන ශීත සෘතුව තුළ විශේෂ මාස නම් කිරීමක් සිදුවී නැත. කෙසේ වුවද, පසුව එකොළොස්වන හා දොළොස්වන මාස ලෙස ජනවාරි හා පෙබරවාරි මාසත්, ඇතැම් වසර වලදී පමණක් එකතු කෙරෙන දහතුන්වන අධික මාසයකුත් එක් වී තිබේ. රෝම කැලැන්ඩරය ජුලියන් ප්‍රතිසංස්කරණයට පෙරම මාසයකට නිශ්චිත දින ගණන් ඇති සිවිල් කැලැන්ඩරයක් වී ඇති අතර මුල් මාස එකොළහ දින 29කින් හෝ 31කින් සමන්විතවද, අවසන් මාසය වූ පෙබරවාරි මාසය කෙටි මාසයක්වද පැවතී තිබේ. සාමාන්‍ය අවුරුද්දක් දින 355ක් වුවත්, දින 378ක අධික අවුරුදු වරින් වර එකතු කිරීමෙන් පැරණි රෝමන් දින දර්ශනය සූර්ය වර්ෂය සමඟ සමපාතව තබාගෙන තිබේ.

කෙසේවුවද, මේ අධික මාස එකතු කිරීම බොහෝ වර්ෂ වලදී නිවැරදිව සිදුවී නැත. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස වසන්තයේ ආරම්භය වසරින් වසර කල් යාම නිසා ක්‍රිස්තු පූර්ව 46 වසර වන විට වසන්තය ජූනි මාසය පමණ දක්වා කල් ගොස් තිබේ. ජුලියන් කැලැන්ඩරය හඳුන්වා දෙනු ලබන්නේ මෙවැනි පසුබිමකය.

ජුලියන් කැලැන්ඩරයට අනුව සෑම වසර හතරකටම වරක් අධික අවුරුද්දක් පැමිණෙන නිසා වසරක සාමාන්‍ය දින ගණන 365.25කි. මෙය නිවර්තන වසරකට වඩා මිනිත්තු 11.23කින් පමණ දිග, එහෙත් සූර්ය සිද්ධාන්ත වසරකට වඩා මිනිත්තු 12.61කින් පමණ කෙටි කාලයකි. අවුරුද්දේ දින ගණන තීරණය කරන ක්‍රමවේදය නිශ්චය කිරීමට අමතරව, ඒ වන විට අධික මාස එකතු නොකිරීම නිසා ඇති වී තිබුණු අක්‍රමිකතාවය නැති කිරීමට මේ වසරට අමතර දින 90ක්ම එක් කර තිබේ. ඒ සාමාන්‍යයෙන් ඊට පෙර අධික වර්ෂයකට එකතු කළ දින 23 හා තවත් අමතර දින 67ක් වශයෙනි. ඒ අනුව, ක්‍රිස්තු පූර්ව 46 වර්ෂයට දින 445ක් තිබී ඇත.

ජුලියන් දින දර්ශන ප්‍රතිසංස්කරණයේදී වර්ෂයේ ආරම්භය ලෙස ජනවාරි 1 දිනය තෝරාගෙන තිබේ. ඒ දිනය එවකට රෝම අධිරාජ්‍යයේ තානාපති නිලධාරීන්ට පත්වීම් ලබාදුන් දිනයයි. එමෙන්ම, එසේ කිරීමෙන් එම වර්ෂයේ ශිශිර සූර්ය නිවෘත්තිය සිදුවූ දෙසැම්බර් 24 දිනය දැන් බොහෝ දෙනෙකු ජේසු උපත සිදුවූ දිනය ලෙස සලකමින් සමරන නත්තල් රාත්‍රිය සමඟ සමපාත විය. ඒ වර්ෂයේදී වසන්ත විෂුවය සිදුව ඇත්තේ දැන් ජේසු බිළිඳා පිළිසිඳුණු දින ලෙස බොහෝ දෙනෙකු විශ්වාස කරන මාර්තු 24 දිනයි. යුදෙවු හා මුල් ක්‍රිස්තියානි සම්ප්‍රදායේ දවස ඇරඹුණේ සූර්ය අස්තය සමඟ නිසා මේ දවස් වල රාත්‍රී කාල එම දින දර්ශන අනුව පිළිවෙලින් දෙසැම්බර් 25 හා මාර්තු 25 විය.

කෙසේ වුවද, ජුලියන් අවුරුද්දක් නිවර්තන අවුරුද්දකට වඩා මිනිත්තු 11.23කින් පමණ දිග නිසා ජුලියන් වර්ෂ ක්‍රමය පැවතෙද්දී වසන්ත විෂුවය දිනය වසර 128කට පමණ වරක් දිනකින් පසුපසට යාම නිසා 1582දී ග්‍රෙගෝරියන් කැලැන්ඩරය හඳුන්වා දෙන කාලය වන විට වසන්ත විෂුවය සිදුවී ඇත්තේ දින 14කට පමණ පෙර මාර්තු 11 දිනකය. ග්‍රෙගෝරියන් ප්‍රතිසංස්කරණය හේතුවෙන් 1582 වසරේ දින 10ක් කැලැන්ඩරයෙන් ඉවත් කරනු ලැබීම නිසා ඉන් පසුව වසන්ත විෂුවය මාර්තු 21 දක්වා තල්ලු වී තිබේ.

පෙර ලිපියෙන් පෙන්වා දුන් පරිදි ක්‍රිස්තු වර්ෂ 543 ආසන්න වසර වලදී මේෂ සංක්‍රාන්තිය හා වසන්ත විෂුවය සිදුව ඇත්තේ එකම දවසකය. එම වසරට පෙර වසර වලදී මේෂ සංක්‍රාන්තිය සිදුව ඇත්තේ වසන්ත විෂුවයට කලිනි. ජේසුස් වහන්සේගේ මරණය සිදුවී ඇති ක්‍රිස්තු වර්ෂ 33දී මේෂ සංක්‍රාන්තිය සිදුවී ඇත්තේ මාර්තු 14 දින හෝ ආසන්න දිනකය. මේෂ සංක්‍රාන්තිය පසුවී දින 5කට පසු මාර්තු 19වන දින උදාවූ පුර පෑලවිය හඳ සමඟ ඒ අවුරුද්දේ වෙසක් මාසය උදා විය. මේෂ සංක්‍රාන්තියෙන් දින 20කට පමණ පසුව අප්‍රේල් 3 වන දින පුර පසළොස්වක පෝය උදා වෙද්දී හඳ විසා නැකතටද පැමිණියේය. ඒ නිසා, ජේසුස් වහන්සේ මරණයට පත් වූ ක්‍රිස්තු වර්ෂ 33 අප්‍රේල් 3 සිකුරාදා දිනය සිංහල චන්ද්‍රමාස ක්‍රමය අනුව අනුව මෙන්ම එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය විසින් වෙසක් දිනය තීරණය කිරීමට යොදාගන්නා තායිලන්තය හා මියන්මාරය වැනි වැනි ථෙරවාද බෞද්ධ රටවල භාවිතා කරන චන්ද්‍ර මාස ක්‍රමය අනුවද වෙසක් පුර පසළොස්වක පෝය දිනයකි.

(Image: http://www.vroma.org/~bmcmanus/caesar.html)

ඉදිරියට යන වෙසක්...

සිංහල අවුරුද්ද ලෙස සමරන මේෂ සංක්‍රාන්තිය දැන් සමරන්නේ අප්‍රේල් 13 හෝ 14 වැනි දිනකය. එමෙන්ම, ලංකාවේ දැන් වෙසක් පසළොස්වක සමරන්නේ සිංහල අවුරුද්ද පසුවී දින 15-45 අතර කාලයකදීය. එනම්, දළ වශයෙන් අප්‍රේල් 28-මැයි 28 අතර දිනකදීය. එහෙත්, මේෂ සංක්‍රාන්තිය හා වෙසක් පෝය සියවස් ගණනකට පෙර යෙදුනේ මේ දින වලම නොවේ.

පෙර ලිපියක විස්තර කර ඇති පරිදි රාශියක් යනු පොළොවට පෙනෙන අහසේ අංශක 360 කොටස් 12කට බෙදූ විට ලැබෙන එක් කොටසකි. මේෂ සංක්‍රාන්තිය යනු මේ කොටස් වලින් දෙකක් වන මීන රාශිය හා මේෂ රාශිය වෙන් කරන මනඃකල්පිත රේඛාව හරහා ඉර ගමන් කිරීමයි. මේෂ රාශිය හා මීන රාශිය වෙන්වන තැන කිසිදු ස්වභාවික වෙනසක් නැති නිසා මෙවැනි මනඃකල්පිත රේඛාවක් අහසේ ඕනෑම තැනක ඇඳගන්නට පුළුවන. එසේනම්, මේ රේඛාව වෙනත් තැනකින් නොඇඳ මෙතැනම ඇන්දේ ඇයි?

මෙයට හේතුව දැනගැනීම සඳහා මේෂ සංක්‍රාන්තියනම් වූ සංකල්පය අර්ථදැක්වීමේ ඉතිහාසය විමසන්නට සිදුවේ. ලංකාවේ භාවිතා කෙරෙන ඉන්දියානු ජ්‍යෝතිෂය අනුව මකර සංක්‍රාන්තියෙන් සූර්යයා උත්තරායනය අරඹන අතර කටක සංක්‍රාන්තියෙන් දක්ෂිණායානය අරඹයි. ඒ අනුව, මකර සංක්‍රාන්තිය ශිශිර සූර්ය නිවෘත්තිය සමඟ හා කටක සංක්‍රාන්තිය ගිම්හාන සූර්ය නිවෘත්තිය සමඟ සමපාත විය යුතුය. මේ දෙක මැද සිදුවන මේෂ සංක්‍රාන්තිය වසන්ත විෂුවය සමඟ සමපාත විය යුතුය.

එහෙත්, අප දන්නා පරිදි මේ 'විය යුතු දෙය' හා ඇත්තටම සිදුවන දෙය අතර දින 25ක පමණ පරතරයක් තිබෙනවා පමණක් නොව ඒ පරතරය වසරින් වසර පුළුල් වේ. මෙයට හේතුව සූර්ය නිවෘත්ති හෝ විෂුව දෙකක් අතර කාලය වන නිවර්තන වසර මේෂ සංක්‍රාන්ති දෙකක් අතර කාලය වන නක්ෂත්‍ර වසරකට වඩා මිනිත්තු 20කින් පමණ කෙටි වීමයි. සියවස් ගණනකට පෙර එක්තරා වසරකදී මේෂ සංක්‍රාන්තියත් වසන්ත විෂුවයත් එකම අවස්ථාවේ සිදුවූ අතර ඊට පෙර වසන්ත විෂුවය සිදුවුනේ මේෂ සංක්‍රාන්තිය සිදුවීමටද පෙරය.

නිවර්තන වසරක සාමාන්‍ය දිග දින 365ක් පැය 5ක් මිනිත්තු 48ක් හා තත්පර 46කි. නක්ෂත්‍ර වසරක් නිවර්තන වසරකට වඩා විනාඩි 20කුත් තත්පර 24ක් පමණ දිගින් වැඩි අතර දින 365ක් පැය 12ක් මිනිත්තු 9ක් හා තත්පර 9.76කි. මේ අනුව, අපට පසු ගණනය කිරීමෙන් මේෂ සංක්‍රාන්තිය හා වසන්ත විෂුවය එකවර සිදුවුණු වසර හොයාගන්නට පුළුවන.

කෙසේවුවද, සූර්ය සිද්ධාන්තය ඇතුළු පැරණි ජ්‍යෝතිෂ ග්‍රන්ථ සම්පාදනය කළ විද්වතුන් දැනසිටි නක්ෂත්‍ර වර්ෂයක දිග අද අප දන්නා තරමටම නිරවද්‍ය වූයේ නැත. මේ ග්‍රන්ථ අතරින් දැනට ඉතිරිව ඇති පැරණිම ග්‍රන්ථය වන සූර්ය සිද්ධාන්තයට අනුව, නක්ෂත්‍ර වසරක් නිවර්තන වසරකට වඩා විනාඩි 23කුත් තත්පර 51ක් පමණ දිගින් වැඩි අතර දින 365ක් පැය 6ක් මිනිත්තු 12ක් හා තත්පර 36.56කි. අනෙක් ග්‍රන්ථ වල සඳහන් කාලයද මේ කාලයට ආසන්නය. පසුගිය කාලය මුළුල්ලේ මේෂ සංක්‍රාන්තිය සිදුවන අවස්ථාව ගණනය කිරීම සඳහා යොදාගෙන ඇත්තේ මේ කාලය මිස දැන් අප දන්නා නිවැරදිම කාලය නොවන නිසා පසු ගණනය කිරීමක් සඳහා යොදාගත යුත්තේ නක්ෂත්‍ර වසරක මේ දිගයි.

මේ වසරේ ලංකාවේ වේලාවෙන් මේෂ සංක්‍රාන්තිය සිදුවුණේ අප්‍රේල් 14 අලුයම 2:04ටය. වසන්ත විෂුවය සිදුවුනේ මාර්තු 20 පස්වරු 3:58ටය. මේ අනුව, පරතරය දින 24ක් පැය 10ක් හා මිනිත්තු 6කි. මේ පරතරය ඇති වීමට යන කාලය ගණනය කළ විට පෙනී යන පරිදි වසර 1474කට පමණ පෙර, එනම් ක්‍රිස්තු වර්ෂ 543දී පමණ මේෂ සංක්‍රාන්තිය සිදුවී ඇත්තේ වසන්ත විෂුවය සිදුවන අවස්ථාවේදීමය.

ඊළඟ ප්‍රශ්නය එම වසරේදී වසන්ත විෂුවය සිදුවූ දිනය සොයා ගැනීමයි. ග්‍රෙගෝරියන් වසරක දිග හෝ ජුලියන් වසරක දිග නිවර්තන වසරකට හරියටම සමාන නොවන නිසා නිවර්තන වසරක සැබෑ දිග සමඟ ග්‍රෙගෝරියන් හා ජුලියන් වසර වල දිග ගලපමින් මේ දිනය සොයාගන්නට සිදුවේ. එය කළ විට පෙනෙන පරිදි  ක්‍රිස්තු වර්ෂ 543 මාර්තු 19 ආසන්න දිනක මේෂ සංක්‍රාන්තිය මෙන්ම වසන්ත විෂුවයද එකවර සිදු වී තිබේ. පසු ගණනය කර ක්‍රිස්තු වර්ෂ 543 කියා කීවත් මේ වන විට ඩයනීසියස් එක්සීජියස් විසින් මුල් වරට ක්‍රිස්තු වර්ෂ නම් වූ සංකල්පය හඳුන්වාදී වසර 18ක් ගතවී තිබුනා පමණි. ඒ වන විට ක්‍රිස්තු වර්ෂ දැන් මෙන් ප්‍රචලිත වී තිබුණේ නැත.

ඒ කාලයේදී භාවිතා වුනු ජුලියන් දිනදර්ශනයේ වසරක සාමාන්‍ය දිග දින 365කුත් පැය 6කි. ඒ නිසා එම වසරේ සිට වසරකට මිනිත්තු 12ක් හා තත්පර 36.56 බැගින් මේෂ සංක්‍රාන්තිය සිදුවන වෙලාව ඉදිරියට ගියේය. 1582දී ග්‍රෙගෝරියන් දින දර්ශනය හඳුන්වා දුන්නත් බ්‍රිතාන්‍යය හා බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිත ජුලියන් දින දර්ශනය අත හැරියේ 1752දීය. ඒ වන විට වසර 1209ක් තිස්සේ වසරකට මිනිත්තු 12ක් හා තත්පර 36.56 බැගින් (ජුලියන් දින දර්ශනයට සාපේක්ෂව) දින 6ක් පමණ ඉදිරියට පැමිණි මේෂ සංක්‍රාන්තිය මාර්තු 29 ආසන්න දිනක සිදුවිය. මේ දිනය රොබර්ට් නොක්ස්ගේ හා ක්වේරෝස් පියතුමාගේ වාර්තා සමඟ සැසඳේ.

බ්‍රිතාන්‍යය විසින් 1752දී ග්‍රෙගෝරියන් දින දර්ශනය භාවිතා කිරීම නීත්‍යානුකූලව ආරම්භ කරමින් පණතක් හඳුන්වා දෙන්නට පෙර ලංකාවේ සිංහල අවුරුද්ද ඇරඹුණේ මාර්තු 29 ආසන්න දිනයකිනි. එමෙන්ම, 1751 දක්වා බ්‍රිතාන්‍යයේ (ස්කොට්ලන්තයේ හැර) අවුරුද්ද ඇරඹුණේද ජනවාරියේදී නොව මාර්තු 26 දිනයි. නව පණත හඳුන්වාදීමත් සමඟ නීත්‍යානුකූලව වසරේ ආරම්භය ජනවාරි පළමුවනදා වූවා පමණක් නොව දින 11ක් කැලැන්ඩරයෙන් ඉවත් කෙරිණි. මේ අනුව, 1751 මාර්තු 29 සිට 1752 මාර්තු 29 දක්වා තිබුණේ දින 355ක් පමණි. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස 1752 සිංහල අවුරුද්ද අප්‍රේල් 9 දක්වා කල් ගියේය. එයට අනුරූපව වෙසක් පෝය ඇතුළු අනෙකුත් පෝය දිනද කල් ගියේය. ලංකාව බ්‍රිතාන්‍යය සමඟ උඩරට ගිවිසුම අත්සන් කරන කාලයේ පැවතුණේ මෙවැනි තත්ත්වයකි.

ග්‍රෙගෝරියන් අවුරුද්දද නිවර්තන අවුරුද්දට වඩා මිනිත්තුවකට ආසන්න කාලයක් (තත්පර 58ක් පමණ) කෙටි වුවත්, ජුලියන් අවුරුද්දකට වඩා මිනිත්තු 10කුත් තත්පර 48ක් දිගින් වැඩි නිසා 1752 වසරේ සිට සිංහල අවුරුද්ද ජුලියන් අවුරුද්ද පැවති සමයේදී සිදුවූවාට වඩා දෙගුණයක පමණ වේගයෙන්, වසරකට මිනිත්තු 23.4ක් පමණ කාලයකින් ඉදිරියට යයි. ඒ නිසා මේ වන විට සිංහල අවුරුදු දිනය අප්‍රේල් 14 ආසන්න දිනයකට තල්ලු වී ඇති අතර එයට සමගාමීව වෙසක් මාසය ඇතුළු සිංහල චන්ද්‍ර මාසද වසරින් වසර ඉදිරියට තල්ලු වෙයි. ඉදිරියේදීද, සූර්ය සිද්ධාන්තය අනුව සිංහල අවුරුද්ද ගණනය කළහොත් වසර 61කට පමණ වරක් සිංහල අවුරුද්ද හා සිංහල චන්ද්‍රමාස දවසකින් ඉදිරියට තල්ලු වනු ඇත. ඒ වෙනුවට, අප දැනට දන්නා නක්ෂත්‍ර වසරක නිවැරදිම දිග යොදාගත්තේ වුවද, වසර 71කට පමණ වරක් සිංහල අවුරුද්ද හා සිංහල චන්ද්‍රමාස දවසකින් ඉදිරියට තල්ලු වනු ඇත.

 (Image: http://www.decorbold.net/33770794/karekena-kudu-wesak-srilanka-vesak-kudu-atapattama-vesak.html)

පෙසක් පුර පසළොස්වක හඳ හා පාස්කුව

ලංකාවේ මෙන්ම ලෝකයේ අනෙක් රටවලද වෙසෙන කිතුණු බැතිමතුන්ගේ ආගමික උත්සව අතරින් ප්‍රධානම උත්සව දෙක වනුයේ නත්තල හා පාස්කුවයි. වත්මන් ග්‍රෙගෝරියන් දින දර්ශනය අනුව දෙසැම්බර් 25 දිනට යෙදෙන නත්තලේදී ජේසු උපත සැමරේ. ජේසුස් වහන්සේගේ දුක්ඛප්‍රාප්තිය හා පුනර්ජීවනය සැමරෙන මහ සිකුරාදා හා පාස්කු ඉරිදා දින තීරණය කෙරෙන ක්‍රමවේදය ඊට වඩා සංකීර්ණ එකක් වන අතර, ඒ සඳහා වසන්ත විෂුවය හා චන්ද්‍රමාස පදනම් කර ගැනෙන නිසා පාස්කුව සඳහා සිංහල අවුරුද්ද ආසන්නව ඊට පෙර, පසුව හෝ ඇතැම් විට එදිනම වුවද දින නියම වන්නට පුළුවන.

පාස්කුව යන වචනය සිංහල ශබ්දකෝෂයට එකතුවන්නේ පෘතුගීසි භාෂාවෙනි. ඉංග්‍රීසි භාෂාවෙන් සිංහල භාෂාවට එකතු වී ඇති බොහෝ වචන "එක" ප්‍රත්‍යයද සමඟ මුල් ස්වරූපයෙන්ම භාවිතා වන නමුත් පාස්කුවා (Páscoa), නත්තාල් (Natal) වැනි පෘතුගීසි බසින් එකතු වුනු බොහෝ වචන වලට මේ රීතිය බලපා නොතිබීම වෙනම කතා කළ යුතු කරුණකි. පාස්කුවා (Páscoa) යන පෘතුගීසි වචනය බිඳෙන්නේ පාස්කා (Pascha) යන ග්‍රීක්/ලතින් වචනයෙනි. එම භාෂා වලට මේ වචනය එකතු වන්නේ යුදෙවුවන්ගේ හීබෘ භාෂාවෙනි. පාස්කුව හීබෘ බසින් ශබ්ද වන්නේ පෙසක්, පෙයිශාහ් හෝ පෙයිෂාඛ් යනුවෙනි. මේ වචනයේ ඉංග්‍රීසි තේරුම Passover යන්නයි. මේ Passover නැත්නම් පෙයිෂාඛ් යන වචනය සංක්‍රාන්තිය යනුවෙන්ද සිංහලට පරිවර්තනය කළ හැකිය.

මේ වන විට බොහෝ දෙනෙකු පාස්කුව යේසුස් වහන්සේගේ පුනර්ජීවනය සමඟ සම්බන්ධ කරමින් සමරන නමුත් පාස්කුවේ ඉතිහාසය ජේසු උපතට පෙර සියවස් ගණනක් දුරට යන්නකි. පාස්කු උත්සවයේ මුල්ම ස්වරූපය පැත්තකින් තිබ්බත්, ජේසුස් වහන්සේ ජීවමානව සිටි අවදියේ මෙන්ම අදද යුදෙවුවන් විසින් පාස්කුව ලෙස සමරන්නේ ඊජිප්තුවේ වහලුන් ලෙස ජීවත්වූ යුදෙවුවන්ව මෝසස්ගේ නායකත්වයෙන් (ආබ්‍රහමික ආගම් වල විශ්වාස කරන පරිදි දෙවියන් වහන්සේ විසින්) මුදාගනු ලැබීමයි. ඒ කාලයේ පාස්කු උත්සවය සැමරූ ආකාරය බයිබලයේ පරණ තෙස්තමේන්තුවේ නික්මයාම පොතේ දොළොස්වන පරිච්ඡේදයේ විස්තර කෙරේ. එම පරිච්ඡේදය කිසිදු වෙනසක් නොකර පහත උපුටා දක්වන අතර මගේ විශේෂ අවධානයට ලක්කෙරෙන කොටස් අවධාරණය (Bold) කර තිබේ.

යෙහෝවා දෙවි ඊජිප්තු දේශයේදී මෝසෙස්ට හා ආරොන්ට මෙසේ කීවේය. “ඔබ මේ මාසය, අවුරුද්දේ පළමුවෙනි මාසය ලෙස ගණන් ගන්න. මුළු ඊශ්‍රායෙල් සෙනඟට මෙසේ කියන්න. ‘මේ මාසයේ දහවන දිනයේදී සියලුදෙනාම තම තමන්ගේ පවුලේ සාමාජිකයන් සඳහා බැටළුවෙකුව තෝරාගත යුතුයි. එක පවුලක් සඳහා එක බැටළුවෙකු බැගින් ගන්න. යම් පවුලක සම්පූර්ණ බැටළුවෙකු අනුභව කිරීමට තරම් ප්‍රමාණවත් සාමාජිකයන් නැත්නම් ඒ පවුලේ අය අසල්වැසි පවුලක් සමඟ ඌව බෙදාගත යුතුයි. ඔවුන්ගේ පවුල්වල සිටින එක් එක් සාමාජිකයන්ට අවශ්‍ය ප්‍රමාණය තීරණය කර ඒ අනුව බැටළුවාව බෙදාගත යුතුයි. 

බැටළු පැටවුන් අතරින් හෝ එළුවන් අතරින් හෝ අවුරුද්දක් වයසැති කැළැල් නැති පිරිමි සතෙකු තෝරාගන්න. මේ මාසයේ දහහතරවන දිනය වන තුරු ඌව ඔබ ළඟ තබාගන්න. එදින සවස මුළු ඊශ්‍රායෙල් සෙනඟ එකතු වී තම තමන්ගේ සතාව මැරිය යුතුයි. ඉන්පසු උගේ ලෙයින් ටිකක් රැගෙන උගේ මස් අනුභව කරන නිවෙස්වල උළුවහු කණු දෙකේ හා එහි උඩු ලීයේ තැවරිය යුතුයි.

“එදින රාත්‍රියේදී උගේ මස් ගින්නෙන් පුලුස්සා මුහුන් නොදැමූ රොටි හා තිත්ත පලා සමඟ කන්න. උගේ මස් අමුවෙන් හෝ වතුරෙන් තම්බා හෝ නොකෑ යුතුයි. හිස, කකුල් හා බඩවැල් සමඟ මුළු සතාවම ගින්නෙන් පුලුස්සාගන්න. උගේ මස් පසුවදා උදෑසන වන තුරු තබා නොගන්න. යමක් ඉතුරු වුණොත් එය ගින්නෙන් පුලුස්සා දැමිය යුතුයි. ඔබ ඉණපටිය බැඳගෙන පාවහන් දමාගෙන සැරයටිය අතැතිව ලහි ලහියේ එය කෑ යුතුයි. මන්ද එය යෙහෝවා දෙවි වන මට ගෞරවය කිරීම සඳහා ඔබ පවත්වන පාස්කු උත්සවයයි. 

මම එදින රාත්‍රියේ ඊජිප්තු දේශය මැදින් ගොස් ඊජිප්තුවරුන්ගේ සෑම කුලුඳුල් දරුවෙකුටම හා සෑම කුලුඳුල් සතෙකුටම පහර දෙන්නෙමි. ඊජිප්තුවරුන්ගේ සියලු දෙවිවරුන්ට විරුද්ධවද මම තීන්දුවක් දෙන්නෙමි. මා යෙහෝවා දෙවිය. ඔබ ජීවත් වන නිවෙස්වල ලේ තැවරිය යුත්තේ ලකුණක් ලෙසය. ඒ ලකුණ නිසා මා ඊජිප්තු දේශයට පහර දෙන විට ඔබට කිසි හානියක් සිදු නොවනු ඇත. මම එම ලකුණ දුටු විට ඔබේ නිවෙස් පසු කරගෙන යන්නෙමි.

“ඔබ මෙම දිනය සිහි කළ යුතුයි. යෙහෝවා දෙවි වන මට ගෞරවය දෙන පිණිස එම දවසේදී උත්සවයක් පැවැත්විය යුතුයි. ඔබේ සියලු පරම්පරාවලදී එය පවත්වන ලෙස මම නියෝග කරමි. ඔබ දවස් හතක් මුහුන් නොදැමූ රොටි පමණක් අනුභව කළ යුතුයි. ඔබේ නිවෙස්වල පිපුණු පිටි තබා නොගන්න. 

පළමුවෙනි දවසේම මුහුන් සියල්ල ඔබේ නිවෙස්වලින් ඉවත් කරන්න. යමෙකු ඒ දවස් හත ඇතුළතදී මුහුන් දැමූ කිසිවක් කෑවොත් ඔහුව මරා දැමිය යුතුයි. පළමුවෙනි දවසේදී ඔබේ දෙවි වන මට නමස්කාර කිරීම සඳහා ඔබ සියලුදෙනා එක් රැස් විය යුතුයි. හත්වන දවසේදීත් ඔබ එසේ කරන්න. ඒ දවස්වලදී කිසි වැඩක් නොකරන්න. නමුත් තම තමාට අවශ්‍ය ආහාර පමණක් සූදානම් කරගත හැකියි.
  
“ඔබ මුහුන් නොදැමූ රොටි උත්සවය පැවැත්විය යුතුයි. මන්ද මා සේනාවක් බඳු ඔබව ඊජිප්තු දේශයෙන් පිටතට ගෙන එන්නේ එම දවසේදීය. ඔබේ සියලු පරම්පරාවලදී එම දිනය සිහි කරන මෙන් මම නියෝග කරමි. පළමුවෙනි මාසයේ දහහතරවන දින සවස් වරුවේදී ඔබ මුහුන් නොදැමූ රොටි කෑ යුතුයි. එම මාසයේ විසිඑක්වන දින සවස් වරුව දක්වාම ඔබ කෑ යුත්තේ මුහුන් නොදැමූ රොටි පමණක්ය. දවස් හතක් පුරා ඔබේ නිවෙස්වල පිපුණු පිටි තබා නොගන්න. 

විදේශිකයෙකු වුවත් ඊශ්‍රායෙල් ජාතිකයෙකු වුවත් මුහුන් දැමූ කිසිවක් අනුභව කළොත් ඔහුව මරා දැමිය යුතුයි. මුහුන් දැමූ කිසිම දෙයක් ආහාරයට නොගන්න. ඔබේ නිවෙස්වල ජීවත් වන සෑම කෙනෙකුම අනුභව කළ යුත්තේ මුහුන් නොදැමූ රොටිය.

මෝසෙස් ඒ මොහොතේදීම ඊශ්‍රායෙල්හි සියලු වැඩිමහල්ලන්ව කැඳවා ඔවුන්ට මෙසේ කීවේය. “ඔබ එක් එක් කෙනා තම තමන්ගේ පවුල වෙනුවෙන් බැටළුවෙකු නැත්නම් එළුවෙකු තෝරාගන්න. පාස්කුව සඳහා ඔප්පු කරන ඒ සතාව මරන්න.ඉන්පසු උගේ ලේ භාජනයකට එකතු කරගන්න. හිසොප් මිටියක් ඒ ලේවල පොඟවා උළුවහු කණු දෙකේ හා එහි උඩු ලීයේ තවරන්න. උදේ වන තුරු කිසිම කෙනෙක් තමාගේ නිවසින් පිටතට නොයන්න. ඊජිප්තුවරුන්ට පීඩා කිරීමට යෙහෝවා දෙවි දේශය මැදින් යන විට ඔබ උළුවහු කණු දෙකේ හා එහි උඩු ලීයේ තැවරූ ලේ ඔහු දකීවි. එවිට යෙහෝවා දෙවි ඔබේ නිවස පසු කරගෙන යයි. එම මාරාන්තික පීඩාවෙන් ඔහු ඔබේ නිවසේ වැසියන්ට පහර දෙන්නේ නැහැ.

“ඔබේ සියලු පරම්පරාවලදී ඔබත් ඔබේ දරුවනුත් මෙම දිනය සිහි කළ යුතුයි. එය ඔබට දෙන නියෝගයකි. යෙහෝවා දෙවි ඔබට දෙන බවට පොරොන්දු වූ දේශයට ගිය පසුත් ඔබ මේ උත්සවය පැවැත්විය යුතුයි. ‘මේ උත්සවය පවත්වන්නේ ඇයි’ කියා ඔබේ දරුවන් ඔබෙන් ඇසුවොත් ඔවුන්ට මෙසේ කියන්න. ‘දෙවි, ඊජිප්තුවරුන්ට පීඩා කළ අවස්ථාවේදී ඊශ්‍රායෙල් ජනයා වන අපට පහර නොදී අපේ ගෙවල් පසු කරගෙන ගියා. ඔහු අපේ ගෙයි වැසියන්ව ආරක්ෂා කළා. ඒ නිසයි අපි මෙලෙස සතෙකුව මරා යෙහෝවා දෙවිට ගෞරවය දෙන පිණිස පාස්කු උත්සවය පවත්වන්නේ."

එය ඇසූ විට සියලුදෙනා දණින් වැටී දෙවිට නමස්කාර කළෝය. යෙහෝවා දෙවි, මෝසෙස් හා ආරොන් මාර්ගයෙන් අණ කළ සියල්ල ඊශ්‍රයෙල් ජනයා එලෙසම කළෝය. මධ්‍යම රාත්‍රියේදී යෙහෝවා දෙවි ඊජිප්තු දේශයේ සිටි සියලු කුලුඳුලන්ට පහර දුන්නේය. සිංහාසනයේ සිටි පාරාවෝගේ කුලුඳුල් දරුවාටද සිරගෙයි සිටි සිරකරුවන්ගේ කුලුඳුල් දරුවන්ටද සියලු කුලුඳුල් සතුන්ටද ඔහු පහර දුන්නේය. 

පාරාවෝද ඔහුගේ සියලු සේවකයෝද ඊජිප්තුවේ සියලු වැසියෝද රාත්‍රියේ අවදි වූහ. එදින රාත්‍රියේ ඊජිප්තු දේශය පුරාම මහත් අඳෝනාවක් ඇසිණ. මන්ද මළ අයෙකු නැති ගෙයක් නොවීය. පාරාවෝ ඒ රාත්‍රියේම මෝසෙස්ව හා ආරොන්ව කැඳවා ඔවුන්ට මෙසේ කීවේය. “නුඹලා තව මොහොතක්වත් මගේ සෙනඟ අතරේ රැඳී සිටින්න එපා. වහාම මෙතැනින් යන්න. නුඹලා කියූ ලෙස මුළු ඊශ්‍රායෙල් සෙනඟ සමඟ ගොස් යෙහෝවා දෙවිට නමස්කාර කරන්න. නුඹලාගේ එළු බැටළු හා ගව රැළවල්ද රැගෙන යන්න. නුඹලා එහි යෑමට පෙර මටත් ආශීර්වාද කරන්න.”

“ඊශ්‍රායෙල්වරුන්ව මේ දේශයෙන් පිටත් කළේ නැත්නම් අපිටත් මැරෙන්නයි වෙන්නේ” කියා ඊජිප්තුවරු එකිනෙකාට කියාගත්තෝය. එහෙයින් දේශයෙන් වහාම පිටත් වන ලෙස ඔවුහු ඊශ්‍රායෙල් සෙනඟට පෙරැත්ත කළෝය. එවිට සෙනඟ මුහුන් නොදමා ඇනූ පිටිද භාජනද තමන්ගේ වස්ත්‍රවල ඔතා ඒවා කරේ තබාගෙන පිටත්ව ගියෝය. එසේ පිටත්ව යෑමට පෙර ඊශ්‍රායෙල් සෙනඟ මෝසෙස්ගේ උපදෙස් පිළිපදිමින් ඊජිප්තුවරුන්ගෙන් රන් හා රිදී ආභරණද වස්ත්‍රද ඉල්ලාගත්තෝය. ඊශ්‍රායෙල් සෙනඟට කාරුණිකව සැලකීමට යෙහෝවා දෙවි ඊජිප්තුවරුන්ගේ සිත් පෙලඹුවේය. එහෙයින් ඔවුහු ඊශ්‍රායෙල්වරුන් ඉල්ලූ සෑම දෙයක්ම දුන්නෝය. ඊශ්‍රායෙල්වරු ඊජිප්තුවරුන්ට කිසි දෙයක් ඉතුරු නොකර සියල්ල රැගෙන ගියෝය.

ඊශ්‍රායෙල් සෙනඟ රමෙසේස් සිට සුක්කොත් බලා පිටත් වූහ. කුඩා දරුවන්ට අමතරව පුරුෂයෝ හයලක්ෂයක් පයින් ගමන් කළෝය. ඊශ්‍රායෙල් ජාතීන්ට අමතරව වෙනත් ජාතීන්ට අයත් මහත් සමූහයක්ද ඔවුන් සමඟ ගියෝය. ඔවුහු එළුවන්, බැටළුවන් හා ගවයන් ඇතුළු විශාල සත්ව රැළක්ද රැගෙන ගියෝය. ඔවුහු ඊජිප්තුවෙන් පිටත්ව එන අවස්ථාවේදී රැගෙන ආ මුහුන් නොදමා ඇනූ පිටිවලින් රොටි සාදාගෙන ඒවා පුලුස්සාගත්තෝය. ඊජිප්තුවරුන් ඔවුන්ව දේශයෙන් පන්නා දැමූ බැවින් ගමනට අවශ්‍ය ආහාර සූදානම් කරගන්නවත් ඔවුන්ට කාලය තිබුණේ නැත.

මෙතෙක් ඊජිප්තුවේ වාසය කළ ඊශ්‍රායෙල් ජනයා, අන් දේශවල වාසය කළ කාලය අවුරුදු හාරසිය තිහකි. අවුරුදු හාරසිය තිහ අවසන් වූ දවසේදී යෙහෝවා දෙවිට අයිති සේනාවක් බඳු මුළු ඊශ්‍රායෙල් ජාතියම ඊජිප්තු දේශයෙන් පිටත්ව ගියෝය. යෙහෝවා දෙවි ඔවුන්ව ඊජිප්තු දේශයෙන් පිටතට ගෙන ගිය එම රාත්‍රිය සිහි කළ යුතු රාත්‍රියකි. එම රාත්‍රියේදී යෙහෝවා දෙවි කළ දේ ඊශ්‍රායෙල් ජනයා තමන්ගේ සියලු පරම්පරාවලදී සිහි කළ යුතුය.

යෙහෝවා දෙවි, මෝසෙස්ට හා ආරොන්ට තවදුරටත් මෙසේ කීවේය. “පාස්කු උත්සවය සම්බන්ධ පනත මෙයයි. කිසි විජාතිකයෙකු පාස්කු භෝජනයෙන් නොකෑ යුතුයි. මිලට ගත් දාසයෙකු ඔබ ළඟ සිටී නම් ඔහුව චර්මච්ඡේදනය කළ පසු ඔහුට ඒ භෝජනයෙන් අනුභව කළ හැකිය. එහෙත් විදේශිකයෙකු හෝ කුලීකාරයෙකු හෝ එය අනුභව නොකළ යුතුයි. සතාගේ මස් ගෙයින් පිටතට රැගෙන නොගොස් නිවස තුළදීම එය අනුභව කරන්න. උගේ ශරීරයේ එක ඇටයක්වත් නොකැඩිය යුතුය. මුළු ඊශ්‍රායෙල් සෙනඟම පාස්කුව සැමරිය යුතුයි. ඔබ සමඟ ජීවත් වන විදේශිකයෙකු යෙහෝවා දෙවිට ගෞරවය දීම සඳහා පවත්වන පාස්කු උත්සවය සැමරීමට කැමති නම් ඔහුගේ පවුලේ සියලු පුරුෂයන්ව චර්මච්ඡේදනය කළ යුතුයි. එවිට ඊශ්‍රායෙල් ජාතිකයන් මෙන් ඔහුටද පාස්කු උත්සවය සැමරිය හැකියි. නමුත් අචර්මච්ඡේදිත කිසි කෙනෙකු පාස්කු භෝජනයෙන් නොකෑ යුතුයි. ඊශ්‍රායෙල් ජාතිකයන් වන ඔබටත් ඔබ සමඟ ජීවත් වන විදේශිකයන්ටත් තිබෙන්නේ එකම නීතියයි.”

යෙහෝවා දෙවි, මෝසෙස් හා ආරොන් මාර්ගයෙන් අණ කළ සියල්ල ඊශ්‍රායෙල් සෙනඟ කළෝය. යෙහෝවා දෙවි ඊශ්‍රායෙල් ජනයාව කණ්ඩායම් වශයෙන් ඊජිප්තු දේශයෙන් පිටතට ගෙන ආවේ එම දිනයේදීය.

මා මේ ලිපියේ කතා කරන්නට බලාපොරොත්තු වන්නේ මානුෂික මෙහෙයුම්, යුද අපරාධ හෝ ජාතිය ගොඩනැගීම වැනි කරුණු නොවන බැවින් යුදෙවු මාස ක්‍රමයට හා දින දර්ශනයට පමණක් දැනට වැඩි අවධානය යොමු කරමු. සිංහල චන්ද්‍ර දින දර්ශනයේ මෙන්ම යුදෙවු දින දර්ශනයේද මාස චන්ද්‍රමාස වන අතර අමාවක දිනට පසුදින ඇරඹී අමාවක දිනයෙන් අවසන් වේ.

නීසාන් මාසය පළමු මාසයයි. මේ මාසය දැනට භාවිතා වන ක්‍රමය අනුව, වසන්ත විෂුවයෙන් පසුව උදාවන පළමු පුර පසළොස්වක පෝයට පෙර එළැඹෙන පුර පෑලවිය දවසෙන් ආරම්භ වේ. එහෙත්, ක්‍රිස්තු උපත සිදුවන කාලය වන විටත් මේ පළමු මාසය තීරණය කෙරුණේ ගණිතමය ආකෘති ඇසුරෙන් ගණනය කෙරෙන වසන්ත විෂුවය සිදුවන නියම දිනය පදනම් කරගෙන නොවේ. මුල් කාලයේදී, නීසාන් මාසය අවසාන වී චන්ද්‍රමාස දොළහක් ගෙවුණු පසුව නව සඳක් උදාවෙද්දී තිරිඟු පැසී තිබුණේනම් ඒ මාසය අලුත් අවුරුද්දක පළමු මාසය වන නීසාන් මාසය ලෙස සැලකුනේය. එහෙත්, තිරිඟු පැසී නැත්නම් දොළොස්වන මාසය වන අදාර් මාසයට අධික අදාර් මාසයක් එකතු කරමින් නීසාන් මාසය පසුපසට තල්ලු කෙරුණේය.

පැරණි ගිවිසුමේ නියම අනුව යුදෙවුවන් විසින් ජේසු උපත සිදුවූ කාලයේදී මෙන්ම අදටත් පාස්කු උත්සවය අරඹන්නේ මේ නීසාන් මාසයේ 14 වන දිනයි. මේ දිනය වසන්ත විෂුවයෙන් පසුව එළැඹෙන පළමු පුර පසළොස්වක පෝය දිනයට පෙර දිනයයි. එතැන් සිට සතියක් පුරා යුදෙවුවෝ වහල් කමෙන් නිදහස්ව ඊජිප්තුවෙන් පිටවී තමන්ගේ පොරොන්දු දේශය පිහිටවා ගන්නා තුරු මුහුන් නොදැමූ රොටී කමින් පැමිණි ගමන සිහිපත් කරති. ජේසු උපත සිදුවන කාලයේද මේ සැමරුම මේ අයුරින් සිදු විය.

ජේසුස් වහන්සේ කුරුසියෙහි මරණයට පත් කරනු ලැබීමත්, කිතුණු විශ්වාස අනුව පුනර්ජීවනයත් සිදුවුණේ මේ පාස්කු උත්සව සතිය තුළදීය. ජේසුස් වහන්සේගේ අවසන් භෝජන සංග්‍රහය ලෙස බොහෝ දෙනෙක් දන්නා සිදුවීම ඒ කාලයේ වූ පාස්කු සැමරුමයි. පහත උපුටා ගැනීම් බයිබලයේ නව තෙස්තමේන්තුවෙනි.

"තවද ජේසුස් වහන්සේ මේ සියල්ල වදාරා නිම කොට සිය ශ්‍රාවකයන් අමතා, ''තව දෙදිනකින් පාස්කු මංගල්‍යය පැමිණෙන බව ඔබ දන්නහු ය; මනුෂ්‍ය-පුත්‍රයාණන් කුරුසියෙහි ඇණ ගසනු ලැබීමට පාවා දෙනු ඇතැ''යි වදාළ සේක. එකල නායක පූජකවරු ද ප්‍රජා මූලිකයෝ ද කායාපස් නම් මහා නායක පූජකවරයාගේ මන්දිරයට රැස් වී, ජේසුස් වහන්සේ ප්‍රයෝගයෙන් අල්ලා මැරීමට කුමන්ත්‍රණය කළහ; එහෙත්, ''සෙනඟ අතර කෝලාහලයක් සිදු නොවන පිණිස මංගල්‍යය කාලයේ දී එය නොකරමු''යි කී හ.

ශු. මතෙව් (26: 1-5)

නුමුහුන් රොටි මංගල්‍යයේ පළමු වන දින ශ්‍රාවකයෝ ජේසුස් වහන්සේ වෙතට අවුත්, ''පාස්කු භෝජනය වළඳන පිණිස අප කොතැන පිළියෙළ කරනවාට ඔබ කැමැති සේක් දැ''යි ඇසූ හ. ජේසුස් වහන්සේ ද, ''ඔබ නගරයේ සිටින අසවල් මනුෂ්‍යයා වෙතට ගොස්, 'මාගේ නියමිත මොහොත ළං ව ඇත; මාගේ ශ්‍රාවකයන් සමඟ ඔබේ නිවසේ දී පාස්කු භෝජනය පවත්වමි යි ගුරුදේවයන් වහන්සේ කියන සේකැ'යි ඔහුට දන්වන්නැ''යි වදාළ සේක. ශ්‍රාවකයෝ ජේසුස් වහන්සේ ඔවුන්ට අණ කළ ලෙස පාස්කු භෝජනය පිළියෙළ කළහ. සවස් වූ කල උන් වහන්සේ ප්‍රේරිතයන් දොළොස් දෙනා සමඟ කෑමට හිඳගත් සේක.

ශු. මතෙව් (26: 17-20)

ඉහත රාත්‍රී කෑම වේල ජේසුස් වහන්සේගේ අවසන් භෝජනයයි. පසුදා වන විට ආණ්ඩුකාර පිලාත් වෙත පමුණුවනු ලැබ ඔහුට එරෙහිව චෝදනා ඉදිරිපත් කෙරෙන අතර එදින හවස ජේසුස් වහන්සේව කුරිසියේ ඇණ ගැසීම සිදුවේ. මේ පාස්කු මංගල්‍යය පැවැත්වෙන කාලයයි. "මංගල්‍යයේ දී ජනතාව ඉල්ලා සිටින සිරකරුවෙකු ආණ්ඩුකාරයා විසින් නිදහස් කර හරිනු ලැබීමේ සිරිතක් තිබිණි." එහෙත්, මේ අවස්ථාව හිමි වන්නේ බරබ්බස්නම් වූ වෙනත් අයෙකුටය. 

යුදෙව්වන් විසින් පිළිපදින පරණ තෙස්තමේන්තුවේ දේව වචනයට ගරු කරන නමුත් යුදෙවු පූජකයින්ගේ ක්‍රියා අනුමත නොකරන ජේසුස් ක්‍රිස්තුස් රෝම අධිරාජ්‍යයට විරුද්ධ කැරලිකරුවෙකු නොවන බව ආණ්ඩුකාර පොන්ටියස් පිලාත්ට සක්සුදක් සේ පැහැදිලි වන නමුත් ජේසුස් ක්‍රිස්තුස්ට එරෙහි යුදෙවු ආගමික අන්තවාදීන්ගේ ජනමතයට එරෙහි වීමට ඔහුට ඉඩක් නොලැබේ. පාස්කු උත්සවය ආරම්භ වීමෙන් පසුව නිසාන් මාසයේ පහළොස්වනදා ජේසුස් වහන්සේගේ මරණය සිදුවේ. මේ දිනය සිකුරාදා දිනයකි.

පසු දා එනම් සිකුරාදාට පසු දා, නායක පූජකවරු ද පරිසිවරු ද පිලාත් වෙත රැස් ව, ''ස්වාමීනි, ඒ වංචාකාරයා ජීවත් ව සිටිය දී, 'මම තුන් දවසකට පසු මරණින් උත්ථාන වන්නෙමි'යි කී බව අපට මතක ය. එහෙයින් තුන් වන දවස දක්වා සොහොන් ගෙය ආරක්ෂා කරන්න අණ දුන මැනවි. නැතහොත්, සමහර විට ඔහුගේ ශ්‍රාවකයන් අවුත් ඔහු සොරාගෙන ගොස්, 'ඔහු මරණින් උත්ථාන වී ය'යි සෙනඟට කියනු ඇත. මෙසේ අවසාන වංචාව මුල් වංචාවට වඩා මහත්වන්නේ ය''යි කී හ.  ''වුවමනා නම්, මුර කණ්ඩායමක් රැගෙන ගොස් සොහොන හැකි පමණ සුරක්ෂිත කොට තබන්නැ''යි පිලාත් ඔවුන්ට කී ය. ඔව්හු ගොස් සොහොන් ගල පිට මුද්‍රාව තබා, මුර කණ්ඩායම එහි සිටුවා, සොහොන් ගෙය සුරක්ෂිත කළහ.

ශු. මතෙව් (26: 62-65)

බයිබලයේ සඳහන් තොරතුරු අනුව ජේසුස් වහන්සේගේ මරණය සිදුවූ දිනය ජුලියන් කැලැන්ඩරය අනුව ක්‍රිස්තු වර්ෂ 33 අප්‍රේල් මස 3 වන සිකුරාදා වන්නට බොහෝ දුරට ඉඩ තිබේ. පොන්ටියස් පිලාත් ආණ්ඩුකාර ධුරය දැරූ වසර දහයක කාලය තුළ, වසන්ත විෂුවයෙන් පසු එළැඹෙන පළමු පුර පසළොස්වක පෝයට පෙර අමාවක දිනය බ්‍රහස්පතින්දාවක් වීමත්, ඒ නිසා එදින සිට දහහතර වන දිනයද බ්‍රහස්පතින්දාවක් වීම හා පසුදිනය සිකුරාදා දිනයක් වීමත් සමඟ ගැලපෙන වෙනත් කිසිදු දිනයක් නැත.

ක්‍රිස්තු වර්ෂ 33 අප්‍රේල් මස 3 වන සිකුරාදා දිනය පුර පසළොස්වක පෝය දිනයකි. මේ කාලයේදී මේෂ සංක්‍රාන්තිය සිදුවුණේ දැන් මෙන් වසන්ත විෂුවය සිදුවී දින 25කට පමණ පසුව නොව, වසන්ත විෂුවය සිදුවන්නට  දින කිහිපයකට පෙර මාර්තු මාසයේ මැද දිනයකයදීය. මේ නිසා, ක්‍රිස්තු වර්ෂ 33 අප්‍රේල් මස 3 වන සිකුරාදා දිනය ලංකාවේ එවකට භාවිතා වුණු දින දර්ශනය අනුව වෙසක් හෙවත් වෛශාඛ මාසයේ පුර පසළොස්වක දිනය වන්නටද බොහෝ දුරට ඉඩතිබේ.

(Image: Pinterest)

සුරා පෝලිමට නොගිය වේපචිත්තිගේ පුතා

සිංහල මාස ආරම්භ වන්නේ අමාවක පෝයෙන් පසුව එළැඹෙන පුර පෑලවියෙනි. මේ අනුව, පසළොස්වක පෝය යෙදෙන්නේ මාසයේ මැද, පහළොස්වන දවසේය. අද මෙන් කෘතීම ආලෝකය නොතිබුණු පෙර කාලයේ, රාත්‍රී කාලයේද හොඳින් එළිය ඇති පසළොස්වක පෝය දවස උත්සව කටයුතු සඳහා වඩා යෝග්‍ය දවසක් විය.

රන් රැස් කෙඳි දසත විදා අහස් ගඟේ මැද
තරු මුතුහර ගෙල පළඳා වළා සේල ඇඳ
බිනරමලී එක්ක එන්න බිනර මහේ මැද
පායාපන් මගේ පැලට පායාපන් සඳ

බිනර මාසය බක් මාසයේ සිට හයවන මාසයයි. බිනර මාසයේ මැද පායන්නේ බිනර පුර පසළොස්වක හඳයි. මේ හඳ සාමාන්‍යයෙන් සිංහල අවුරුද්දෙන් පසුව පායන පස්වන අලුත් හඳෙන් පසු පායන පසළොස්වක හඳ වුවත් ඔය අතරට අධික මාසයක් වැටුනේනම් එය අවුරුද්දෙන් පසුව පායන හයවන අලුත් හඳට පසුව එන පසළොස්වක හඳ වන්නත් බැරි නැත. වෙනත් විදිහකින් කියනවානම් බිනර පසළොස්වක හඳ සිංහල අවුරුද්දෙන් පසුව පායන පස්වන හෝ හයවන පුර පසළොස්වක හඳ වන්නට පුළුවන.

සිංහල මාස චන්ද්‍ර මාස නිසා මාසයකට වැටෙන සාමාන්‍ය දින ගණන 29.5ක් පමණ වේ. එහෙත්, සිංහල අවුරුද්ද සූර්ය අවුරුද්දක් නිසා අවුරුද්දකට දින 365.25ක් පමණ ඇති අතර සූර්ය මාසයක් දින 30.5ක් පමණ වේ. චන්ද්‍ර මාස බක්, වෙසක්, පොසොන් ආදී ලෙස ගණන් ගැනෙන අතර සූර්ය මාස මේෂරවි, වෘෂභරවි, මිථුනරවි ආදී ලෙස සූර්යයා ගමන් කරන රාශිය අනුව තීරණය වේ. අමාවක ආසන්නව හඳ තිබෙන්නේ පොළොවත් ඉරත් අතර සරල රේඛාවක නිසා චන්ද්‍රමාසයක් ඇරැඹෙන විට හඳ තිබෙන්නේද ඉර තිබෙන රාශියේමය. ඒ නිසා, මාසය ඇරඹෙන විට හඳ තිබිය යුතු තැන දැකිය හැකි රාශිය අනුව චන්ද්‍ර මාසය තීරණය වන බව වුවද කියන්නට පුළුවන.

සූර්ය මාසයක් චන්ද්‍ර මාසයකට වඩා දිග නිසා මේ මාස ක්‍රම දෙක එකතු කරන්නට අතරින් පතර අධික චන්ද්‍ර මාස එකතු කරන්නට සිදුවේ. බොහෝ විට සූර්ය මාසයක් තුළ ආරම්භවන්නේ එක් චන්ද්‍රමාසයක් පමණක් වුවත්, සූර්ය මාසය ඇරැඹුණු වහාම වාගේ චන්ද්‍ර මාසයද ඇරඹුනොත්, සූර්ය මාසය අවසන් වන්නට ඔන්න මෙන්න කියා තවත් චන්ද්‍ර මාසයක් ආරම්භ වන්නට පුළුවන. එවිට මේ මාස දෙකෙන් එකක් අධික මාසයක් ලෙස නම් කෙරේ.

ලංකාවේ දැනට චන්ද්‍ර මාස ගණනය කරන ක්‍රමය අනුව සූර්යයා මේෂ රාශියේ සිටියදී ආරම්භ වන චන්ද්‍ර මාස බක් මාස වන අතර, සූර්යයා වෘෂභ රාශියේ සිටියදී ඇරඹෙන මාස වෙසක් මාසයි. බිනර මාස ආරම්භ වන්නේ සූර්යයා පස්වන රාශිය වන සිංහ රාශියේ සිටියදීය. එහෙත්, බිනර මහේ මැද, පසළොස්වක පෝය එළැඹෙන විට සූර්යයා සිංහ රාශියේම සිටින්නට හෝ සිංහ රාශියෙන් කන්‍යා රාශියට සංක්‍රමණය වී සිටින්නට ඉඩ තිබේ.

පසළොස්වක දවසකදීද ඉර, හඳ හා පොළොව සරල රේඛාවක පිහිටියත්, අමාවක දවසේදී මෙන් නොව පසළොස්වක දවසකදී ඉර හා හඳ ස්ථානගත වී තිබෙන්නේ පොළොවෙන් ප්‍රතිවිරුද්ධ දිශා වලය. ඒ නිසා බිනර මහේ මැද, පසළොස්වක පෝය එළැඹෙන විට හඳ තිබෙන්නේ ඉරට අංශක 180ක් දුරින් කුම්භ හෝ මීන රාශියකය. පොළොවේ සෙවනැල්ල හරහා හඳ ගමන් කිරීම නිසා හඳ ටික වෙලාවකට නොපෙනී යාමෙන් ඇතැම් පසළොස්වක පෝය දිනවල චන්ද්‍රග්‍රහණ ඇතිවන්නේද මෙසේ ඉර හා හඳ පොළොව දෙපැත්තේ එකම සරල රේඛාවක් මත පිහිටීම නිසාය. පායා ඇති හඳ හිටිවනම "රාහු ගිලීම" කලින් සැලසුම් කර ඇති වැඩ බොහොමයක් අවුල් කරයි.

පායපු සඳ නැත පුදුමෙකි රාහු ගිල්ලදෝ
පායපු ඉර වලාගැබේ පතුලට වීදෝ
මැවූ සිහින මාලිගාව බිඳී වැ‍ටුනදෝ
මටත් හොරෙන් බිනර මලී දීග ගියාදෝ      

සූර්යග්‍රහණ හා චන්ද්‍රග්‍රහණ ස්වභාව ධර්මයේ අපූරු නිමැවුම්ය. පසළොස්වක පෝය දවසක පොළොවේ සෙවනැල්ල හරහා හඳ ගමන් කරන විට චන්ද්‍රග්‍රහණයක් ඇති වේ. අමාවක පෝය දිනක ඉර හා පොළොව අතරින් හඳ ගමන් කරද්දී ඉර හඳට ආවරණය වීම නිසා සූර්යග්‍රහණ ඇතිවේ.

පොළොවට කිලෝමීටර මිලියන 149.6ක් පමණ දුරින් පිහිටි ඉරේ විෂ්කම්භය කිලෝමීටර් 1,391,400ක් පමණ වේ. මෙයට සාපේක්ෂව, පොළොවට කිලෝමීටර 384,400ක් පමණ සාමාන්‍ය දුරකින් පිහිටි හඳේ විෂ්කම්භය කිලෝමීටර 3,474ක් පමණි. කෙසේවුවද, ඉරේ විෂ්කම්භය ඉරට ඇති දුරින් බෙදීමෙන් සොයා ගත හැකි, පොළොවට පෙනෙන පරිදි ඉර විසින් හදන කෝණය (අංශක 0.53), හඳ විසින් එසේ හදන කෝණයට (අංශක 0.52) ආසන්නව සමාන නිසා පොළොවට ඉර හා හඳ පෙනෙන්නේ ආසන්න ලෙස එකම විශාලත්වයෙනි. මේ නිසා පූර්ණ සූර්යග්‍රහණයක් සිදුවන විට ඉර හඳෙන් මුළුමනින්ම ආවරණය වෙයි.

දිගු කාලයක් තුළ සිදුවන සාමාන්‍ය සූර්යග්‍රහණ ප්‍රමාණය හා චන්ද්‍රග්‍රහණ ප්‍රමාණය ආසන්න වශයෙන් සමාන වුවත්, පොළොවේ නිශ්චිත ස්ථානයකට පෙනෙන සූර්යග්‍රහණ ප්‍රමාණය එසේ පෙනෙන චන්ද්‍රග්‍රහණ ප්‍රමාණයට වඩා බොහෝ අඩුය. හඳ ගමන් කරන පථය ආසන්නයේදී පොළොවේ සෙවනැල්ලේ විෂ්කම්භය සාපේක්ෂව විශාල නිසා පූර්ණ චන්ද්‍රග්‍රහණයක් පොළොවේ රාත්‍රී කාලය පවතින ස්ථාන බොහොමයක සිට නිරීක්ෂණය කළ හැකි වුවත්, කිසියම් පූර්ණ සූර්යග්‍රහණයකදී හඳ විසින් ඉර මුළුමනින්ම ආවරණය කරනු දැකිය හැක්කේ පොළොවේ පටු තීරුවක් තුළ පිහිටි ස්ථාන වල සිට පමණි. ඒ නිසා, සෑම වසරකම සූර්යග්‍රහණ ගණනාවක් සිදුවුවත්, කිසියම් නිශ්චිත තැනක සිට පූර්ණ සුර්යග්‍රහණයක් දැකිය හැක්කේ සාමාන්‍ය වශයෙන් වසර 350-375 අතර කාලයකට වරකි.

චන්ද්‍රග්‍රහණ සූර්යග්‍රහණ වලට වඩා වැඩිපුර දකින්නට ලැබෙන නිසා චන්ද්‍රග්‍රහණ ගැන ජනශ්‍රැති වැඩිපුර අසන්නට ලැබේ. බොහෝ සංස්කෘතීන්හි චන්ද්‍රග්‍රහණ තේරුම් ගැනුණේ සැබෑ ලෝකයේ දැකිය හැකි හෝ මනඃකල්පිත කිසියම් සතෙකු විසින් හඳ ගිලගැනීමක් ලෙසිනි. ඉන්කාවරුන් සිතූ පරිදි මෙසේ හඳ ගිලගන්නට ආවේ ජගුවරයෙකි. මේ ප්‍රවාදය ඇසුරෙන් චන්ද්‍රග්‍රහණයකදී හඳ රත් පැහැ ගැනීම ඔවුන්ට පැහැදිලි කළ හැකි විය. ඒ අනුව, හඳ ආහාරයට ගැනීමෙන් පසු මේ ජගුවරයා පොළොවටද පැමිණීම වැළැක්වීමට ඔවුහු ආරක්ෂාකාරී පියවර ගත්හ.

චීන ජාතිකයින් විශ්වාස කළ පරිදි චන්ද්‍රග්‍රහණයකදී හඳ ගිලින්නේ දැවැන්ත මකරෙකි. මාතලන් චිත්‍රපටයේ එන "හඳ රාහු මුඛයේහි ගිලුණා ලෙසේ" ගීතය ආරම්භයේ පෙන්වන බිත්තියේ ගසා ඇති චිත්‍රයේ සිටින්නේ මේ චීන මකරාය. ඉර හා හඳ ගිලින රාහු ලෙස ඉන්දියානුවන් හඳුනාගෙන සිටියේ මේ ආකාරයේ මකරෙක් නොවේ.

හින්දු විශ්වාස අනුව රාහු හා කේතු බවට පත්වන්නේ ස්වර්භානු නම් වූ අසුරයාය. ස්වර්භානු අසුරයා විසින් ඉර හා හඳ ගිලින බව ක්‍රිස්තු පූර්ව 15 වන සියවසේදී පමණ ප්‍රබන්ධ කෙරුණු සෘග් වේදයේ (40:9 ශ්ලෝකය) සඳහන්ව තිබේ.

පසුකාලීනව පුරාණ ග්‍රන්ථ වලත්, මහා භාරතයේත් මේ ප්‍රවාදය විස්තරාත්මක කථාපුවතක් ලෙස දිග හැරෙන අතර බොහෝ හින්දු කථාවලදී සිදුවනවාක් මෙන් සුර අසුර යුද්ධයටද සම්බන්ධවේ. සුරයන් හා සුරයන් එක්ව කිරිමුහුද කළඹද්දී අමෘතය පහළ වේ. ඒ සමඟම මෝහිණියගේ වෙස් ගන්නා විෂ්ණු දෙවි අමෘතය බෙදා දීම පිණිස පොළොවට පැමිණේ. ඔහුගේ සැලසුම වන්නේ සුරයින් හා අසුරයින් වෙන් වෙන්ව පෝලිම් ගස්වා සුරයින්ට අමෘතයත්, අසුරයින්ට සුරාවත් බෙදීමයි. කිරි මුහුද කැළඹීමේ අරමුණ වූයේම අසුරයින් රවටා ඔවුන්ගේ උදවු ගැනීමෙන් පසුව සුරයින්ට පමණක් අමෘතය ලබා ගැනීමයි.

කෙසේ හෝ සුරයන්ගේ පෝලිමට හොරෙන්ම එකතු වන ස්වර්භානු අසුරයාට මෝහිණී ලෙස වෙස්ගෙන සිටින විෂ්ණු විසින් අමෘතය බෙදන අතර ඔහුගේ දෙපැත්තෙන් සිටින සූර්යයා හා චන්ද්‍රයා මේ බව පෙන්වා දෙන විටත් ස්වර්භානු අසුරයා අමෘතය කටට හලාගෙන අවසන්ය. විෂ්ණු ක්ෂණිකව ක්‍රියාත්මක වී ස්වර්භානුගේ හිස කඳෙන් වෙන් කරන නමුත් ඒ වන විට ඔහු ප්‍රමාද වැඩිය.

අමෘතය දැනටමත් පානය කර අවසන් නිසා ස්වර්භානු මරණයට පත් නොවන අතර ඔහුගේ හිස රාහු බවටත් හිසසුන් කඳ කේතු බවටත් පත් වේ. පසුව රාහුට නාග සිරුරක්ද, කේතුට නාග හිසක්ද හිමිවන අතර සූර්යග්‍රහණ හා චන්ද්‍රග්‍රහණ යනු තමන්ගේ දෙපැත්තේ සිට අමෘතය සොරාගත් බව විෂ්ණුට පෙන්වූ සූර්ය දිව්‍ය රාජයාගෙන් හා චන්ද්‍ර දේවතාවාගෙන් ස්වර්භානු අසුරයා වාඩුව ගන්නා ආකාරයයි.

හින්දු කථා අනුව ස්වර්භානු යනු සොහොයුරන් සියයක් හා එක් සොහොයුරියක් සිටින පවුලක වැඩිමලාය. ඔහුගේ මව හිරණ්‍යකාශ්‍යපගේ දියණිය වන සිංහිකාය. පියා විප්‍රචිත්තිනම් අසුරයාය. සංයුත්ත නිකායේ සගාථාවග්ගපාළියේ දේවපුත්ත සංයුත්තයේ අවසන් සූත්‍ර දෙක චන්දිම සූත්‍රය හා සූරිය සූත්‍රයයි. සර්ව රාත්‍රික පරිත්‍රාණ ධර්ම දේශනා වලදී අසන්නට ලැබෙන මේ සූත්‍ර දේශනා දෙකේ රාහු අසුරයා ගැනත්, විප්‍රචිත්ති හෙවත් වේපචිත්ති අසුරයා ගැනත් අසන්නට ලැබේ.

චන්දිම සූත්‍රයේ පෙළ ඇති සැටියෙන්ම මෙසේය.

මා විසින් මෙසේ අසන ලදී. එක් කලෙක භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සැවැත් නුවර සමීපයෙහිවූ අනේපිඬු සිටාණන් විසින් කරවන ලද ජේතවනාරාමයෙහි වැඩවසන සේක. එකල්හි වනාහි චන්‍දිම දේවපුත්‍ර තෙමෙ රාහු අසුරිඳු විසින් අල්ලා ගන්නා ලද්දේ විය. එකල චන්‍දිම දෙව්පුත් තෙම භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සිහි කෙරෙමින් ඒ වේලායෙහි මේ ගාථාව කීය.

’’බුද්ධ වීරයන් වහන්ස, ඔබට නමස්කාර වේවා. ඔබ සියලු තන්හි මිදුණෝය. (මම) පීඩාවට පැමිණියෙම් වෙමි, එසේවූ මට පිහිට වන්න.’’

එකල්හි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ චන්‍දිම දෙව්පුතු අරභයා රාහු අසුරිඳුට (මෙසේ) ගාථායෙන් වදාළහ.

’’එම්බා රාහු, චන්‍දිම තෙම අර්‍හත්වූ තථාගතයන් සරණ ගියේය. ඒ චන්‍දිම දෙව්පුතු අතහරුව. බුදුවරු ලොවට අනුකම්පා කරන්නෝය.’’

එවිට රාහු අසුරිඳු චන්‍දිම දෙව්පුතු අතහැර ඉක්මන් ස්වභාව ඇත්තේ වේපචිත්ති අසුරිඳු යම් තැනෙකද එතැනට පැමිණියේය. පැමිණ, කැළඹුණු සිතැත්තේ, හටගත් ලොමු දහගැනුම් ඇත්තේ, එක් පසෙක සිටියේය. එක් පසෙක සිටි රාහු අසුරිඳුට වේපචිත්ති අසුරිඳු ගාථායෙන් (මෙසේ) කීය.

’’එම්බා රාහු, කවර හෙයින් ඉක්මන්ව මෙන් චන්‍දිම දෙව්පුතු අතහැරියෙහිද? කවර හෙයින් කැලැඹුණු ස්වභාව ඇතිව, බිය ගත්තෙකු මෙන් සිටිනෙහිද?’’

(එවිට රාහු අසුරිඳු මෙසේ කීය:) ’’බුදුරජුන් විසින් ගාථායෙන් ආමන්‍ත්‍රණය කරණලද්දෙමි. (ඒ මම) ඉදින් චන්‍දිම දෙව්පුතු නොමිදුයෙම් නම් මා හිස සත්කඩෙක්ව පැලෙන්නේය..ජීවත්වුවද සැපක් නම් නොලබන්නෙමි.’’

සූරිය සුත්‍රයේ පෙළද බොහෝ දුරට මෙයට සමානය.

මා විසින් මෙසේ අසන ලදී. එක් කලෙක භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සැවැත් නුවර සමීපයෙහිවූ අනේපිඬු සිටාණන් විසින් කරවන ලද ජේතවනාරාමයෙහි වැඩවසන සේක. එකල්හි වනාහි සූර්‍ය්‍යදෙව්පුත් තෙම රාහු අසුරිඳු විසින් අල්ලා ගන්නා ලද්දේ විය. එකල සූර්‍ය්‍ය දෙව්පුත් තෙම භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සිහි කරනුයේ මේ ගාථාව කීය.

’’බුද්ධ වීරයන් වහන්ස, ඔබට නමස්කාර වේවා. ඔබ හැමතන්හි මිදුණෝය. (මම) පීඩාවට පැමිණියෙම් වෙමි, එසේවූ මට පිහිට වන්න.’’

එකල්හි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සූර්‍ය්‍ය දෙව්පුතු අරභයා රාහු අසුරිඳුට (මෙසේ) ගාථායෙන් වදාළහ.

’’එම්බා රාහු, සූර්‍ය්‍ය දෙව්පුත් තෙම අර්‍හත්වූ තථාගතයන් සරණ ගියේය. ඒ සූර්‍ය්‍ය දෙව්පුතු අතහරුව. බුදුවරු ලොවට අනුකම්පා කරන්නෝය.’’

’’එම්බා රාහු, අන්‍ධකාරයෙහි යමෙක් එලිය කරන්නේද, බබළන්නේද, මඬුලු සටහන් ඇත්තේද, උග්‍ර තේජස් ඇත්තේද, එසේවූ අහස හැසිරෙන සූර්‍ය්‍යයා නොගිලුව, මගේ ශ්‍රාවක බවට පැමිණි සූර්‍ය්‍යයා අතහරුව,’’

එකල රාහු අසුරිඳු සූර්‍ය්‍ය දෙව්පුතු අතහැර ඉක්මන් ස්වභාවය ඇත්තේ වේපචිත්ති අසුරිඳු වෙත පැමිණියේය. පැමිණ, කැලැඹුණේ ලොමු දැහැගැනුම ඇත්තේ, එක් පසෙක සිටියේය. එක් පසෙක සිටි රාහු අසුරිඳුට වේපචිත්ති අසුරිඳුට ගාථායෙන් (මෙසේ) කීය:

’’එම්බා රාහු, කවර හෙයින් ඉක්මන්ව මෙන් හිරු දෙව්පුතු අතහැරියෙහිද? කවර හෙයින් කැලැඹුණු, ස්වභාවය ඇතිව, බිය ගත්තකු මෙන් සිටිනෙහිද?’’

(එවිට රාහු අසුරිඳු මෙසේ කීය:) ’’බුදුරජුන් විසින් ගාථායෙන් ආමන්‍ත්‍රණය කරණලදුයෙමි. (ඒ මම) ඉදින් සූර්‍ය්‍ය දෙව්පුතු නොමුදාලීම් නම්, මා හිස සත්කඩකට පැලෙන්නේය. ජීවත්වන්නෙම් නම් සැපයක් නම් නොලබන්නෙමි.’’

සූර්යග්‍රහණ හා චන්ද්‍රග්‍රහණ ඇතිවීම පිළිබඳව බුද්ධ කාලයේ පැවති දැනුම චන්දිම සූත්‍රයෙන් හා සූරිය සූත්‍රයෙන් පිළිබිඹු වේ. කෙසේවුවද, බුද්ධ කාලයෙන් වසර සහශ්‍රයකට පමණ පසුව සූර්ය සිද්ධාන්තය ලියැවෙන කාලය වන විට මේ ස්වභාවික සංසිද්ධි පැහැදිලි කිරීමට පමණක් නොව නිවැරදිව පුරෝකථනය කිරීමටද හැකි තරමට ජ්‍යෝතිෂය දියුණු වී තිබුණේය.

දැන් අප දන්නා පරිදි පොළොව, හඳ හා ඉර ඒ පිළිවෙලට සරල රේඛාවක පිහිටි විට සූර්ය ග්‍රහණයද, හඳ, පොළොව හා ඉර ඒ පිළිවෙළට සරල රේඛාවක පිහිටි විට චන්ද්‍රග්‍රහනද ඇතිවේ. පොළොව, හඳ හා ඉර ඒ පිළිවෙලට සරල රේඛාවක පිහිටන්නේ අමාවක දිනවල නිසා සූර්යග්‍රහණ ඇතිවිය හැක්කේ අමාවක දින වල පමණි. හඳ, පොළොව හා ඉර ඒ පිළිවෙළට සරල රේඛාවක පිහිටන්නේ පසළොස්වක පෝය දිනක පමණක් නිසා චන්ද්‍රග්‍රහණ ඇති විය හැක්කේ පසළොස්වක පෝය දින වල පමණි.

කෙසේවුවද, අප දන්නා පරිදි සෑම අමාවක පෝය දිනකම සූර්යග්‍රහණ ඇති නොවන අතර සෑම පසළොස්වක දිනකම චන්ද්‍රග්‍රහණද ඇති නොවේ. එයට හේතුව පොළොව ඉර වටා ගමන් කරන තලයත්, හඳ පොළොව වටා ගමන් කරන තලයත් එකම තලයක් නොවීමයි. මේ තල දෙක අතර ආනතියක් ඇති නිසා ඉර, හඳ හා පොළොව එකම ඉරක් මත දිශානුගත වන අමාවක හා පසළොස්වක පෝය දින බොහොමයකදීම හඳ පිහිටන්නේ පොළොවට වඩා එක්කෝ තරමක් ඉහළිනි. නැත්නම් පහළිනි. 

හඳ පොළොවේ සෙවනැල්ලට උඩින් හෝ යටින් සෙවනැල්ල පසුකර ගියහොත් පසළොස්වක දිනක චන්ද්‍රග්‍රහණයක් ඇති නොවේ. එමෙන්ම, ඉර හා පොළොව අතරින් යද්දී ඉරට උඩින් හෝ ඉරට යටින් ගියහොත් අමාවක දිනක සූර්යග්‍රහණයක් ඇති නොවේ. සිරිබෝ අයියා චිත්‍රපටයේ එන මියුරු ජනකවි වල "සඳට හොරෙන් සඳ මුදුනින් රාහු ගියා" කියන්නේ පසළොස්වක දිනක පොළොවේ සෙවණැල්ල හඳ මඟහැර හඳට උඩින් (හෝ යටින්) යාම ගැන වන්නට පුළුවන.

ග්‍රහණයක් ඇතිවීමට ඉර, හඳ හා පොළොව එකම රේඛාවක පිහිටීම ප්‍රමාණවත් නොවන අතර මේ රේඛාව එකම තලයක තිබීමද අවශ්‍යය. තල දෙකක ඡේදනය රේඛාවකි. ග්‍රහණයක් ඇතිවීම සඳහා ඉර, හඳ හා පොළොව එකම රේඛාවක පිහිටීමට අමතරව, පොළොව ඉර වටා ගමන් කරන තලයත්, හඳ පොළොව වටා ගමන් කරන තලයත් එකිනෙක ඡේදනය වන රේඛාව ඉහත රේඛාව සමඟ ආසන්න ලෙස සමපාත වීමද අවශ්‍යය.

සූර්යග්‍රහණ හා චන්ද්‍රග්‍රහණ නිවැරදිව පුරෝකථනය කිරීම සඳහා පොළොව ඉර වටා ගමන් කරන තලයත්, හඳ පොළොව වටා ගමන් කරන තලයත් එකිනෙක ඡේදනය වන රේඛාව පවතින තැන නිවැරදිව දැන සිටීම අවශ්‍යය. කේන්ද්‍ර සටහනක රාහු හා කේතු ලෙස එකිනෙකට හරියටම ප්‍රතිවිරුද්ධ පැති වල ලකුණු කරන්නේ පොළොවේ සිට අඳින මේ රේඛාවේ දෙපැත්තයි. මා මේ පැහැදිලි කිරීම කරන්නේ වැඩිදෙනෙකු පිළිගන්නා සූර්ය කේන්ද්‍ර ආකෘතිය අනුව යමිනි.

සූර්යග්‍රහණයක් සිදුවන්නේ රාහු සිටින අංශකයට ආසන්න අංශකයකට ඉරත් හඳත් එකවර පැමිණි විටය. එසේ වූ විට, ඉරත්, හඳත්, පොළොවත් එකම රේඛාවක පිහිටන අතර එම රේඛාව පොළොව ඉර වටා ගමන් කරන තලයත්, හඳ පොළොව වටා ගමන් කරන තලයත් එකිනෙක ඡේදනය වන රේඛාවම හෝ එයට ආසන්නව ඇති රේඛාවකි. මේ වෙලාවේ කේතු ඉරට හඳට හා රාහුට ප්‍රතිවිරුද්ධ දිශාවේ පිහිටයි.

චන්ද්‍රග්‍රහණයක් සිදුවන විට රාහු සිටින අංශකයට ආසන්න අංශකයකට හඳත්, එයින් ප්‍රතිවිරුද්ධ පැත්තේ කේතු සිටින අංශකයට ඉරත් පැමිණේ.  එසේ වූ විටද, ඉරත්, හඳත්, පොළොවත් එකම රේඛාවක පිහිටන අතර එම රේඛාව පොළොව ඉර වටා ගමන් කරන තලයත්, හඳ පොළොව වටා ගමන් කරන තලයත් එකිනෙක ඡේදනය වන රේඛාවම හෝ එයට ආසන්නව ඇති රේඛාවකි.

ජ්‍යෝතිෂයේ එන රාහු හා කේතු යනු මේ අයුරින් සූර්යග්‍රහණ හා චන්ද්‍රග්‍රහණ නිවැරදිව පුරෝකථනය කිරීම සඳහා ගොඩනඟාගෙන ඇති වියුක්ත සංකල්ප දෙකකි. මේ මනඃකල්පිත ග්‍රහයින් දෙදෙනා සිටින තැන්වල කිසිදු විශේෂ ශක්තියක් හෝ ආකර්ශනයක් නැත. එහෙත්, රාහු නම් වූ මනඃකල්පිත ග්‍රහයා පසළොස්වක පෝය දිනකදී හඳට ආසන්න වුවහොත් චන්ද්‍ර ග්‍රහණයක්ද, අමාවක දිනකදී ඉරට ලංවුවහොත් සූර්යග්‍රහණයක්ද ඇති වේ. මෙහිදී, ආසන්න වුවහොත් කියා කියන්නේ ඉර මෙන්ම හඳද පොළොවට පෙනෙන්නේ ලක්ෂ්‍ය ලෙස නොව කිසියම් විශ්කම්භයක් සහිත වස්තු ලෙසින් බැවිනි. ඒ නිසා, රාහු හරියටම ඉර හෝ හඳ මැදට නොපැමිණ ආසන්නයට පැමිණීම ග්‍රහණයක් ඇති වීමට ප්‍රමාණවත් සාධකයකි.

රාහු හඳ හා ඉර ග්‍රහණයට ගැනීම පිළිබඳ අදහස ඉහත ගණිතමය ආකෘතිය ගොඩ නැඟෙන්නට බොහෝ කලකට පෙර, බුද්ධ කාලයටත් පෙර සිටම පැවති අදහසකි. පොළොව ඉර වටා ගමන් කරන තලයත්, හඳ පොළොව වටා ගමන් කරන තලයත් එකිනෙක ඡේදනය වන රේඛාව පොළොවට සාපේක්ෂව චලනය වන ආකාරය නිවැරදිව ආකෘතිගත කිරීමෙන් පසු එහි දෙපැත්ත සටහන් කිරීමට අලුතින් නම් නොදමා එවකට භාවිතා කළ රාහු හා කේතු යන සංකල්පම යොදාගත් විට හඳ රාහු ඇල්ලීම මෙන්ම හඳට හොරෙන් හඳ මුදුනින් රාහු යාමද පහසුවෙන් පැහැදිලි කළ හැකිය. හතරවන සියවසේදී පමණ සිදුවුණේ මෙයයි. කෙසේ වුවද, හඳ ඇල්ලීමට ගොස් බුදු අණට බියෙන් වැඩේ අත හැර දමන රාහු ඔහුගේ අප්පච්චී ලෙස සැලකෙන වේපචිත්ති අසුරයා වෙත ගොස් බිය පළකළ බව වැනි කතා අපේ ආගමික සාහිත්‍යය තුළ තවමත් ඉතිරි වී තිබේ.

(Image: Gemstoneuniverse, http://www.cnyo.org/tag/orbital-plane/)