වසංගත කළුවර හා ඉන්දියාවේ සංචිත

ලංකාවට ආර්ථික අර්බුදයක් එයි කියලා ගොඩක් අය බලාගෙන හිටියත් තවමත් එහෙම දෙයක් වෙලා නැහැ. ආණ්ඩුව මොන විදිහට හරි ආර්ථිකය කළමනාකරණය කර ගන්නවා. දවසේ පැය දහ අටකටත් වැඩි කාලයක් කිසි ප්‍රශ්නයක් නැතුව ලංකාවේ ගෙවල් වලට විදුලි බලය ලැබෙනවා. සමහර අයනම් ලයිට් තියෙන පැය ගණන ගැන කතා නොකර අශුභවාදී ලෙස ලයිට් නැති පැය ගාණ ගැන කතා කරනවා. ඇමරිකාවේ වුනත් ගෙවල් වලට විදුලි බලය සපයන්නේ වැඩිම වුනොත් දවසකට පැය විසිහතරයි. අවුරුද්දකට එක දවසක් විතරක් පැය විසි පහක්ම විදුලි බලය සපයනවා. එහෙම බැලුවහම පැය දහ අටක් විදුලි බලය ලැබෙනවා කියන්නේ නරක තත්ත්වයක් නෙමෙයි.

ආර්ථික අර්බුදයක් නැතත් කෝවිඩ් නිසා ලංකාවට පොඩි පොඩි ප්‍රශ්න තිබුණා. කෝවිඩ් ප්‍රශ්නයනම් දැන් ඉවර වේගෙන යනවා. සමහර විට ඉදිරි කාලයේදී ලංකාවට රුසියානු-යුක්‍රේන ප්‍රශ්නය නිසා යම් යම් ගැටළු ඇති වෙන්න පුළුවන්. ඒ ප්‍රශ්නේ දුර දිග නොගියොත් වෙන මොකක් හරි අලුත් ප්‍රශ්නයක් එන්න පුළුවන්. ආර්ථික අර්බුදයක්නම් එන එකක් නැහැ.

ලංකාව සතුව තවමත් ඩොලර් 2,360.6ක නිල සංචිත තිබෙනවා. තවමත් කිවුවත් ඔය ප්‍රමාණය තිබුණේ ජනවාරි අන්තිමට. තවම ඔය ඩොලර් ටික තිබෙනවා කියා අපි හිතමු. වෙන දෙයක් නොකළොත්, ඔය ඩොලර් ටිකෙන් මාස හයක පමණ කාලයක් ලංකාවට අවශ්‍ය තෙල් මිල දී ගන්න පුළුවන්. ඒකම මදිද? 

කෝවිඩ් කාලයේ ලංකාවේ නිල සංචිත විශාල ලෙස අඩු වුනත්, කලාපයේ අනෙක් රටවල් වල වුනේ එහි අනෙක් පැත්ත. 2019 අවසාන වන විට ඉන්දියාව සතුව තිබුණේ ඩොලර් බිලියන 450ක පමණ නිල සංචිත ප්‍රමාණයක්. මේ වන විට මෙම ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 630ක් පමණ දක්වා ඉහළ ගිහින්. 

ඉන්දියාවත් කලකට පෙර විශාල ගෙවුම් ශේෂ අර්බුදයකට මුහුණ දුන් රටක්. 1991 වසරේදී ඉන්දියාවේ නිල සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 5.8 දක්වා පහත වැටුණා. ඒ වෙද්දී ඉන්දියාවේ විදේශ ණය ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 83.8ක්. ඒ කියන්නේ, විදේශ සංචිත ප්‍රමාණය විදේශ ණය ප්‍රමාණයෙන් 7% මට්ටම දක්වා පහත වැටී තිබුණා. දැන් ලංකාවේ තත්ත්වය තරම්ම නරක තත්ත්වයක් නොවුනත් ඊට කිට්ටු තත්ත්වයක්. මේ වන විට ලංකාව සතු නිල සංචිත ප්‍රමාණය රටේ විදේශ ණය වලින් 5%කටත් වඩා අඩුයි. 

ඉන්දියාව සමාජවාදය අත හැරියේ ඔය කාලයේදී. එතැන් පටන් ඉන්දියාව දිගු ගමනක් ඇවිත් තිබෙනවා. පසුගිය වසරේ ජූනි අවසාන වෙද්දී ඉන්දියාවේ මුළු විදේශ ණය ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 571.3ක්. දදේනියෙන් 20.2%ක්. මේ මුළු රටේම විදේශ ණය. රටින් පිට ජීවත්වන ඉන්දියානුවන්ගේ බැංකු තැන්පතු ආදියත් ඔය ගොඩේ තිබෙනවා. ඉන්දියානු රජයේ විදේශ ණය ප්‍රමාණයනම් ඩොලර් බිලියන 106.9ක් පමණයි. ඒ කියන්නේ දදේනියෙන් 3.8%ක් පමණයි. කොහොම වුනත් වැදගත් කරුණ මේ වෙද්දී ඉන්දියාව සතුව මුළු රටේම විදේශ ණය ප්‍රමාණයටත් වඩා වැඩි නිල සංචිත ප්‍රමාණයක් තිබෙනවා. 

කාලයක සිටම ඉන්දියානු සංචිත බැංකුව විසින් ඉන්දියාවට ගලා එන ඩොලර් වෙළඳපොළෙන් මිල දී ගනිමින් ඉන්දියානු රුපියල ශක්තිමත් වෙන්න නොදී දුර්වල මට්ටමක පවත්වා ගන්නවා. 2019 ආරම්භ වන විටද ඉන්දියාව සතුව තිබුණේ ඩොලර් බිලියන 396ක නිල සංචිත ප්‍රමාණයක් පමණයි. අවුරුදු දෙකහමාරක් ගොස් 2021 මැද වන විට මෙම ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 600 පන්නලා. ඒ කියන්නේ වසංගත කාලය ඇතුළත ඉන්දියානු සංචිත බැංකුව විසින් ඩොලර් බිලියන 200කටත් වඩා මිල දී අරගෙන. 

පසුගිය වසර අවසානයේදී ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල විසින් ඉන්දියාවට දැනුම් දුන්නේ මේ ආකාරයෙන් සංචිත මිල දී ගැනීම සීමා කළ යුතු බවයි. ඊට පෙර ඇමරිකාව පැත්තෙන්ද මේ පිළිබඳව විවේචන එල්ල වී තිබුණා. නව ලිබරල් ප්‍රතිපත්ති ලෙස බොහෝ දෙනෙකු විසින් හඳුන්වන ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති අනුව ඉන්දියාව මෙවැනි මැදිහත් වීමක් නොකළ යුතුයි. එහෙත්, මෑතකදී ආර්ථික ප්‍රාතිහාර්ය පෑ චීනය හා සිංගප්පූරුව වැනි රටවල් විසින් අනුගමනය කළේද මේ ක්‍රමයයි. 

සංචිත එකතු කරමින් විණිමය අනුපාතය දුර්වල කර තබා ගැනීම එසේ කරන රටට වාසිදායක වුවත් ගනුදෙනු කරන අනෙකුත් රටවලට අවාසිදායකයි. චීනය හා ඇමරිකාව අතර හොඳ හිත පළුදු වීමටද මේ කරුණ හේතු වුනා. සිංගප්පූරුව වැනි කුඩා ආර්ථිකයක් මේ ක්‍රමය අනුගමනය කරද්දී ඇමරිකාව වැනි රටකට එහි පාඩුව නොදැනෙන නමුත් චීනය හෝ ඉන්දියාව වැනි විශාල ආර්ථිකයක් ඇති රටක් මෙවැන්නක් කරද්දී ඇමරිකාවට වුවත් පාඩුව දැනෙනවා.

චීනයට කාලයක් තිස්සේ ලංකාව වැනි රටවල ආයෝජනය කිරීමට "උණක්" හැදෙන්න හේතුව මේ විදිහට ඩොලර් සංචිත විශාල ලෙස ගොඩ ගැහීමයි. මේ වෙද්දී ඉන්දියාවටත් ඒ ප්‍රශ්නයම ඇති වී තිබෙනවා. අපනයන තරඟකාරිත්වය පවත්වා ගන්නනම් ඉන්දියානු රුපියල අධිප්‍රමාණය වීම පාලනය කර ගත යුතුයි. එය කිරීම සඳහා වෙළඳපොළෙන් ඩොලර් ඉවත් කරද්දී සංචිත ගොඩ ගැහෙනවා. එසේ එකතු වන ඩොලර් වලට මොනවා හෝ කළ යුතුයි. මේ කරුණ මේ වෙලාවේ ලංකාවේ වාසියට (හෝ අවාසියට) හේතු වී තිබෙනවා.

භූ දේශපාලනය පැත්තකින්ම තිබ්බත්, මේ වෙලාවේ ලංකාවට ණයට ඩොලර් ටිකක් දෙන එකේ ආර්ථික වාසිම වුවත්, ගණනාවක් ඉන්දියාවට තිබෙනවා. ඉන්දියාවට ගොඩ යන්න, චීනය කළා වගේ, ඉන්දියානු රුපියලේ අගය පහළින් තියා ගන්න ඕනෑ (ඩොලරයක මිල ඉහළින් තියා ගන්න ඕනෑ). හැබැයි ඇමරිකාව ඇතුළු බටහිර රටවල් අවුල් නොකර ඔය වැඩේ කරන්නත් ඕනෑ. මේක කරන්න පුළුවන් එක ක්‍රමයක් වන්නේ දේශීය වෙළඳපොළෙන් ඩොලර් මිල දී ගන්නා අතරම ඒ ඩොලර් ණය ලෙස හෝ ආයෝජන ලෙස වෙන රටකට දෙන එක. එවිට රටේ විදේශ වත්කම් ඉහළ යන නමුත් නිල සංචිත ඉහළ යන්නේ නැහැ. ඉන්දියානු රුපියල ශක්තිමත් වෙන එකත් වලකිනවා.

ඊට අමතරව මේ වැඩේ ලාබයි. සංචිත ඇමරිකාවේ භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වල ආයෝජනය කරලා දැනෙන තරමේ පොලියක් ලැබෙන්නේ නැහැ. ලංකාව වගේ රටක ආයෝජනය කරලා ඊට වඩා ලොකු පොලියක් ගන්න පුළුවන්. එයින් ලැබෙන දේශපාලන වාසි අමතර බෝනස් එකක්!

කොහොම වුනත්, ඉන්දියන් කාරයෙක් රුපියලක් වුනත් වියදම් කරන්න කලින් කොයි තරම් හිතනවද කියන එක කවුරුත් වගේ දන්නවනේ. කොහොමටත් ලැබෙන වාසි වලට තවත් වාසි එකතු කර ගන්න පුළුවන්නම් නොකරන්නේ කවුද? ඉන්දියාවෙන්ම ආනයන කිරීමේ කොන්දේසිය මත ණය දුන්නහම එක ගලෙන්ම තවත් කුරුල්ලෙක්!

ඔය ලයිට් කැපිල්ල වැඩි කාලයක් තියෙන එකක් නැහැ. ආණ්ඩුව ප්‍රශ්නය විසඳයි. පෝර සහනාධාරෙත් නවත්තලා, හාලුත් අන්තිමට පිටරටින් ගෙනල්ලා, කාබනික උන්මාදයත් නවත්තන එක ඕනෑ ගොනෙකුට කළ හැකිව තිබුණු දෙයක්ද? මාස කීපයක් ලයිට් නැතුව ඉඳලා එපා වුනාට පස්සේ ආයේ ලයිට් එනවානම් ඒ එන්නේ තූත්තුකුඩියෙන් වුනත් මොකද? මොන විදිහකින් හරි රටට අවශ්‍ය විදුලි බලය ලැබුණට පස්සෙවත් එළකිරි වගේ ලංකාවේ "ටියුබ් ලයිට්" ටික පත්තු වෙනවානම් එච්චරයි!

ආර්ථික අර්බුදයේ වත්මන් හැඩය (හත්වන කොටස)

පසුගිය වසර අවසාන වන විට ලංකාව සතු වූ නිල සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 3,139.3ක් පමණයි. මහ බැංකුව විසින් කලින් දැන සිටි, වසර තුළ ගෙවිය යුතු වූ ණය ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 5,523.2ක්. පොලී ගෙවීම් ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 1,380.5ක්. ඉදිරි වසර තුළ ගෙවන පොරොන්දුවට විකුණා ඇති අතේ නැති ඩොලර් ප්‍රමාණය (ශුද්ධ වශයෙන්) ඩොලර් මිලියන 1,929.4ක්. ඒ අනුව, භාණ්ඩ හා සේවා ආනයනය ඇතුළු වසරේ පරිභෝජන වියදම් සඳහා අවශ්‍ය ඩොලර් ප්‍රමාණයට අමතරව වසර තුළ අවශ්‍ය වන ඩොලර් ප්‍රමාණය මිලියන 8,833.1ක්.

ඩොලර් මිලියන 3,139.3ක් අතේ තියාගෙන ඩොලර් මිලියන 8,833.1ක් ගෙවන්න පුළුවන්ද?

ජනවාරි මාසය අවසන් වන විට නිල සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 2,360.6 දක්වා තව දුරටත් පහත වැටිලා. වසර තුළ ගෙවිය යුතු වූ මුදලින් කොපමණ ප්‍රමාණයක් ජනවාරි මාසය තුළ ගෙවලද? තව කොපමණ මුදලක් ගෙවන්න තියෙනවද?

ගෙවිය යුතුව තිබුණු මුදලින් ඩොලර් මිලියන 1,103.6ක් ජනවාරි මාසය තුළ ගෙවා තිබෙනවා. ඉතිරි මාස එකොළහ තුළ තවත් ඩොලර් මිලියන 7,739.5ක් ගෙවිය යුතුයි. එයින්ද ඩොලර් මිලියන 2,118.5ක් ගෙවිය යුත්තේ පෙබරවාරි හා මාර්තු මාස දෙක තුළයි. නිල සංචිත වලින් "කෑෂ් වලින්" තියෙන්නේ ඩොලර් මිලියන 2,078ක් පමණයි. ගෙවිය යුතු මුදල සංචිත වලින්ම ගෙවන්නනම් ඉතිරිව තිබෙන රත්තරන් සොච්චමත් විකුණන්න වෙනවා. නැත්නම් SDR විකුණන්න වෙනවා. එහෙම කළත්, මාර්තු අවසන් වෙද්දී ඉතිරි වෙන්නේ තව ඩොලර් මිලියන 242.1ක් පමණයි. ඔය කාලය තුළ ආදායම් ඉක්මවා ආනයන වෙනුවෙන් වැය කරන මුදල වෙනුවෙනුත් ඩොලර් අවශ්‍ය වෙනවා.

ඒ කියන්නේ අප්‍රේල් පමණ වෙද්දී රට බංකොලොත් වෙයිද?

සමහර අය ටික කාලෙක ඉඳලම රට බංකොලොත් වන දවස ගණන් හදනවා. තවත් පිරිසක් "අපිට මොකක් වෙයිද?" කියන ප්‍රශ්නය පෙරදැරිව මේ ගැන කනස්සළු වෙනවා. ඇත්තටම රට බංකොලොත් වෙයිද? එහෙමනම්, ඔය වැඩේ කවදා විතර වෙයිද?

අතේ තිබෙන සංචිත ප්‍රමාණය සහ ඉදිරි කාලයේ ගෙවන්න තිබෙන ණය දිහා පමණක් බලලා රට බංකොලොත් වන දවස ගණන් හදා පෙන්වන්න බැහැ. ජනවාරි මාසයම ගත්තත් ඩොලර් මිලියන 1,103.6ක ණය ගෙවා තිබෙන නමුත් සංචිත අඩු වී තිබෙන්නේ ඩොලර් මිලියන 778.7කින් පමණයි. ඒ කියන්නේ ඉතිරි ඩොලර් 324.9 කොහෙන් හෝ හොයා ගෙන කියන එකයි. හොයා ගෙන කියා කියන්නේ ණයට අරගෙන. ඊට අමතරව, ජනවාරි මාසයේ ඩොලර් ඉපැයීම් වලට වඩා වැඩි මුදලක් ආනයන වෙනුවෙන් වියදම් වී ඇත්නම් ඒ මුදලද හොයා ගෙන. 

කබ්රාල් නිවැරදිව කියනවා වගේම, ණය ගෙවන්නෙත්, ආනයන සඳහා වියදම් කරන්නෙත් අතේ තිබෙන සංචිත පමණක් නෙමෙයි. ඇත්තටම සාමාන්‍ය කාලයකනම් බොහෝ විට ඔය සංචිත වලට අතවත් තියන්නේ නැහැ. ණය ගෙවන්නේ ණය අරගෙන. දිගින් දිගටම ණය ගන්න පුළුවන්කම තිබේනම් සංචිත අඩුකම ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි.

ඉතාම දළ වශයෙන් ගත්තොත් රටේ ණය මේ වෙද්දී ඩොලර් බිලියන 60කට ආසන්නයි. ඔය ණය සියල්ල එකවර ගෙවා දමනවා කියලා මේ ආණ්ඩුව කියන්නේ නැහැ. "අපි නොවරදවා ණය ගෙවනවා" කියා ආණ්ඩුව කියද්දී එයින් අදහස් කරන්නේ ගෙවිය යුතු ණය වාරික හා පොලී මුදල් කලට වෙලාවට ගෙවනවා කියන එකයි. එජාප/සජබ හෝ 43 බලකාය විසින්ද මේ ණය සියල්ල ගෙවා දමන දවසක් හෝ එහෙම ගෙවන බවක් කියන්නේ නැහැ. එවැනි දෙයක් කෙටි කලකින් ප්‍රායෝගිකව කරන්න බැහැ. අපි හිතමු කැට හොල්ලලා විදේශගත ශ්‍රී ලාංකිකයින්ගෙන් ඩොලර් මිලියනය ගානේ එකතු කළා කියලා. එහෙම කළත්, මිලියනය ගානේ දෙන්න කැමති අය හැට දාහක් හොයා ගන්න ඕනෑ. මනෝරාජික සමාන්තර විශ්වයක ඒ විදිහට ඩොලර් හොයා ගත්තා කියා කියමු. ඒ ගත්තා කියලත්, ඒවත් ණයනම් රටේ ණය එක ඩොලරයකින් හෝ අඩු වෙන්නේ නැහැ.

කොයි තරම් හොඳ සැලසුමක් යටතේ වුවත්, මේ මොහොතේ වගේම අඩු ගානේ තව අවුරුදු විස්සක්වත් යනකම්, බංකොලොත් නොවී ඉන්නනම්, ණය ගෙවන්න අලුත් ණය ගන්න එක අනිවාර්යයෙන්ම කරන්න වෙනවා. වෙන ක්‍රමයක් නැහැ. දැන් ප්‍රශ්නය ආණ්ඩුවට මේ වැඩේ කොයි තරම් දුරකට කරන්න පුළුවන්ද කියන එකයි.

යහපාලන ආණ්ඩුව කාලයේ පරිභෝජන වියදම් වෙනුවෙන් ණය ගත්තේ නැහැ. තිබුණු ණය එක ඩොලරයක් හෝ (ශුද්ධ වශයෙන්) ගෙවුවෙත් නැහැ. එහෙත්, තිබුණු ණය වල පොලී ගෙවන්න (සහ වෙනත් බැරකම් වෙනුවෙන් ප්‍රතිලාභ ගෙවන්න) ණය ගත්තා. මේ ණය වැඩි වශයෙන්ම ගත්තේ ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කර නිකුත් කරලා. 

ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කර නිකුත් කරන එක පටන් ගත්තේ 2007දී. යහපාලන ආණ්ඩුව බලයට පත් වන විට ඩොලර් බිලියන 5.5ක ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කර නිකුත් කරලා තිබුණා. යහපාලන ආණ්ඩුව විසින් ඩොලර් බිලියන 12.05ක ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කර නිකුත් කළා. ඒ කියන්නේ යහපාලන ආණ්ඩුව විසින් ගත් අලුත් ණය සියල්ලම වගේ ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කර හරහා ගත් ණය. මේවා පියවිය යුත්තේ අනාගතයේදී. රාජපක්ෂ ආණ්ඩුව කාලයේ ගත් ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කර සියල්ල වුවත් තවම පියවා අවසන් නැහැ. එකවර ඩොලර් බිලියනයක් ගෙවන්න තියෙන අමාරුව බැලුවහම අනාගතයේදී එකවර ඩොලර් බිලියන 2.5ක් ගෙවන්න වූ විට වැටෙන අමාරුව හිතා ගන්නකෝ!

කොහොම වුනත්, යහපාලන ආණ්ඩුව විසින් මේ තරම් මුදලක් ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කර හරහා හොයා ගත්තේ එය වැඩි අපහසුවක් නැතිව කළ හැකි වූ නිසා. එම කාලයේ ආණ්ඩුව විසින් පවත්වාගෙන ගිය සාපේක්ෂව යහපත් රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්තිය හා විදේශ විණිමය ප්‍රතිපත්තිය නිසා ලංකාවේ ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කර මිල දී ගන්න හිතන අයෙකුට එහි ලොකු අවදානමක් පෙනුනේ නැහැ. මේ ආණ්ඩුව බලයට පත් වීමෙන් පසුව සිදු කළ බේබි කැපිල්ලක් වූ බදු කැපිල්ල නිසා තත්ත්වය කණපිට හැරුණා. රටේ ණය ශ්‍රේණිගත කිරීම් පහළ ගියා. ජාත්‍යන්තර වෙළඳපොළ වෙත ගොස් ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කර විකිණීමට තිබුණු හැකියාව නැති වී ගියා. වත්මන් අර්බුදය මතු වුනේ ඒ නිසා.

හැබැයි මේ ආණ්ඩුව කරන්නේ කිසිවක් නොදන්නා තොත්ත බබ්බු නෙමෙයි. සමහර විට ලංකාවේ දේශපාලන ධාරා අතරින් රාජ්‍යමූල්‍ය කළමනාකරණය පිළිබඳ වැඩිම අත්දැකීම් හා පළපුරුද්දක් තිබෙන පිරිස ඉන්නේ රාජපක්ෂලා එක්ක වෙන්න පුළුවන්. මේ පිරිස විසින් අනුගමනය කරන ප්‍රතිපත්ති දිගුකාලීනව රටට කොයි තරම් හිතකරද කියන එක ප්‍රශ්නයක් වුනත්, අඩු වශයෙන් තමන් ආණ්ඩු කරන කාලය තුළ රටේ ආර්ථිකයේ විශාල කඩා වැටීමක් දකින්න මේ ආණ්ඩුවට කිසිම උවමනාවක් නැහැ. තැත් වරද ක්‍රමයට අවදානම් තීරණ ගනිමින් සිටියත් ආණ්ඩුව විසින් කරන දේවල් කරන්නේ කිසියම් විශ්වාසයකින් යුතුවයි. ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කර විකුණන්න බැරි වුනත් මොන දහංගැටයක් හරි දාලා අවශ්‍ය ඩොලර් ටික ණයට ගත හැකිය යන විශ්වාසයේ ආණ්ඩුව ඉන්නවා. 

සංචිත පහළ වැටීම හා ගෙවිය යුතු ණය ප්‍රමාණය අතේ තිබෙන සංචිත වලට වඩා වැඩි වීම ඒ හේතුව නිසාම ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. 2015 වසර ආරම්භයේදී ඩොලර් මිලියන 8,208ක නිල සංචිත ප්‍රමාණයක් ලංකාව සතුව තිබුණා. වසර මුලදී ඇස්තමේන්තු කර තිබුණු, එම වසර තුළ ගෙවිය යුතු වූ ණය ප්‍රමාණය සහ වසර තුළ ගෙවූ බැරකම් ප්‍රතිලාභ ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 7,535ක්. එහෙත්, වසර අවසාන වෙද්දී සංචිත පහළ ගොස් තිබුනේ ඩොලර් මිලියන 905කින් පමණයි. ඉතිරි ඩොලර් ටික ආණ්ඩුව විසින් හොයා ගත්තා. හොයා ගත්තා කියන්නේ ඉතිං ණය තමයි. වසරේ ආදායම් හා වියදම් අතර වෙනසින්ද ඩොලර් මිලියන 173ක පොඩි ගාණක් ලැබුණා. 

යහපාලන ආණ්ඩුවේ දෙවන වසර වූ 2016 ආරම්භ වන විට ඉතිරිව තිබුණු සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 7,304යි. වසර තුළ ඩොලර් මිලියන 9,971ක් ගෙවිය යුතු වුනා. හැබැයි එහෙමයි කියලා ලංකාව බංකොලොත් වුනේ නැහැ. වසර තුළ අඩු වුනේ සංචිත වලින් ඩොලර් මිලියන 1,285ක් පමණයි.

ඊළඟ අවුරුද්ද පටන් ගනිද්දී අතේ තිබුණු සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 6,019ක් පමණයි. ඩොලර් මිලියන 8,887ක් ණය ගෙවන්න තිබුණා. හැබැයි වසර අවසන් වෙද්දී ඔය ණය සියල්ලත් ගෙවලා සංචිත වලට ඩොලර් මිලියන 1,940ක් එකතු කර ගන්න ආණ්ඩුවට පුළුවන් වුනා. ඒ නිසා, 2017 අවසන් වෙද්දී නිල සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 7,959 දක්වා ඉහළ ගියා.

ඉන් පසුව එළඹුණු 2018 වසරේදී ඩොලර් මිලියන 8,712ක් රටින් එළියට ගියත් සංචිත පහල ගියේ ඩොලර් මිලියන 1,039කින් පමණයි. මේ විදිහටම, 2019 වසරේදීද ඩොලර් මිලියන 6,774ක් එළියට යද්දී සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 723කින් වැඩි වුනා. ඔය වසර පහම බැළුවහම ඩොලර් බිලියන හත අටක සංචිත ප්‍රමාණයක් අතේ තියාගෙන ඩොලර් බිලියන 42ක පමණ රෝලක් ගහලා තියෙනවා. අවුරුද්දකට ඩොලර් බිලියන 8ක් පමණ රෝල් කරලා තියෙනවා. තාවකාලිකව බිලියනයක් දෙකක් එහා මෙහා වුනත් සංචිත ටික එහෙම්මම තියෙනවා. 

මේ ආණ්ඩුව බලයට පත් වෙන කොට ඩොලර් මිලියන 7,632ක සංචිත ඉතිරි වී තිබුනා. වසර අවසන් වෙද්දී ඩොලර් මිලියන 1,978කින් සංචිත පහළ ගියා. ඒ, බැරකම් ප්‍රතිලාභ හැර, ඩොලර් මිලියන 1,084ක ජංගම ගිණුම් ශේෂයක් ඉතිරි වීමෙන්ද පසුවයි. ඒ කියන්නේ, ඩොලර් මිලියන 3,063ක ණය රෝල් කර ගන්න බැරි වුනා කියන එකයි. වසර තුළ ගෙවිය යුතු වූ ණය ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 5,818ක්. 2020 වසරේදී ආණ්ඩුවට හොයා ගන්න හැකි වී තිබෙන්නේ එයින් ඩොලර් මිලියන 2,755ක පමණ මුදලක් පමණයි. වසර තුළ සෘජු විදේශ ආයෝජන ලෙස ඩොලර් මිලියන 543ක් ඇවිත් තිබෙනවා. රජය ඩොලර් මිලියන 2,002ක ණය අරගෙන තිබෙනවා. ඉතිරි ඩොලර් මිලියන 210 වෙනත් විවිධ ක්‍රම වලින් රටට එන්න ඇති. 

කොහොම වුනත් මේ ගණන් දෙස බලා ආණ්ඩුව වැටී සිටි වලේ ගැඹුර මැන ගන්න පුළුවන්. ණය හෝ වෙනත් මූල්‍ය ප්‍රවාහ ලෙස රජයට 2020 වසර තුළ ලබා ගත හැකි වී තිබෙන්නේ ඩොලර් බිලියන 2.8කට නොවැඩි මුදලක් පමණයි. බිලියන 3.1ක් පමණම වියදම් කර තිබෙන්නේ සංචිත විකුණලා. මේ තත්වය යටතේ බොහෝ දෙනෙකු පහළ යන නිල සංචිත පිළිබඳව කනස්සළු වීම තේරුම් ගන්න අමාරු නැහැ. 2020 අවසන් වන විට තත්ත්වය මෙවැන්නක් වීනම්, 2021 වසරේදී වුනේ කුමක්ද?

තවමත් සම්පූර්ණ සංඛ්‍යාලේඛණ තියෙන්නේ 2021 පළමු මාස නවය සඳහා පමණයි. මේ කාලය තුළ සිදු වූ විශේෂ වෙනසක් වන්නේ ණය ගෙවීමට අමතරව එදිනෙදා වියදම් සඳහාද ණය වන තැනට නැවතත් රට වැටීමයි. 2015-2019 කාලයේදී මෙන්ම වසංගතයෙන් දරුණුවට බැට කෑ 2020දීත් එවැනි තත්ත්වයක් තිබුණේ නැහැ. මේ තත්ත්වය තනිකරම වැරදි විදේශ විණිමය ප්‍රතිපත්තියේ ප්‍රශ්නයක්. 

ස්වාධීන, ධනවාදී ආර්ථික විද්‍යාඥයෙකු ලෝකය දෙස බලන්නේ ජාත්‍යන්තරවාදී ඇසකින්. කිසියම් ගනුදෙනුවක නිරපේක්ෂ කාර්යක්ෂමතාවය සැලකුවොත්, කාර්යක්ෂමතාවය ඉහළ යන්නේනම් ඒ ගනුදෙනුවෙහි වැඩි වාසිය යන්නේ කවර රටකටද කියන එක වැදගත් නැහැ. එහෙත්, කිසියම් රටක ජාතික ආර්ථික ප්‍රතිපත්තිය හදන ආර්ථික විද්‍යාඥයෙකුට එලෙස හිතන්න බැහැ. මෙහිදී අදාළ රටේ රජය නඩත්තු කිරීම සඳහා බදු ගෙවන ඒ රටේ මිනිස්සුන්ගේ ශුභ සිද්ධිය පිළිබඳව වැඩි සැලකිල්ලක් දක්වන්න වෙනවා. පිටරැටියෙකුට පාඩුවක් වී රටවැසියෙකුට වාසියක් වන ඇතැම් අවස්ථා වලදී පෙර කී නිරපේක්ෂ කාර්යක්ෂමතාවය නොසලකා හැර රටට ලැබෙන සාපේක්ෂ වාසිය ගැන හිතන්න වෙනවා. ලෝකයේ කිසිදු රටක් වෙනත් රටවල වැසියන්ගේ ශුභ සිද්ධියට සමාන ප්‍රමුඛතාවයක් දී ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති හදන්නේ නැහැ. 

මේ වගේ කාරණාවකදී ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වැනි සංවිධානයක අපේක්ෂාවන් හා කිසියම් රටක ජාතික අපේක්ෂාවන් සමපාත නොවෙන්න පුළුවන්. එයින් කියන්නේ ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වැනි සංවිධාන කාගෙවත් අතකොළු කියන එක හෝ ලංකාවට කෙළින්න බලාගෙන ඉන්න බව නෙමෙයි. එහෙත්, එවැනි සංවිධානයකට ලංකාව කියන්නේ කිසිදු විශේෂත්වයක් නැති තවත් එක රටක් පමණයි. රටේ ජාතික ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති හදන අයට එතැනින් ඔබ්බට යන දැක්මක් තිබිය යුතුයි.

ලංකාවේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයින් ජාත්‍යන්තරවාදීව නොසිතා රට ගැන හිතන එක කෙසේවත් නරක දෙයක් නෙමෙයි. නමුත් ප්‍රශ්නය දේශපාලන සටන් පාඨ ලෙස ඔය වගේ කතා කිවුවත්, ඇත්තටම එහි අනෙක් පැත්ත සිදු වීමයි. 

මම හිතන්නේ කියවන ගොඩක් අය මින්ට් රසැති පෝලෝ ලොසින්ජර කාලා තියෙනවා. අනූ ගණන් වලදී ඔය ලොසින්ජර වල මැද හිලක් තිබුණේ නැහැ. ලොසින්ජරය ටිකක් ලොකු ඩිස්ප්‍රින් පෙත්තක් නැත්නම් ඔරලෝසු බැටරියක් වගේ එකක්. දැන්නම් ඩිස්ප්‍රිනුත් භාවිතයෙන් අයින් වෙලානේ. ඔහොම තියෙද්දී ඔය බෙහෙත් පෙත්තක් වගේ පෝලෝ ලොසින්ජරය දැන් තිබෙන ඩෝනට් එහෙමත් නැත්නම් උළුදු වඩ හැඩයේ එකක් බවට වෙනස් වුනා. අසුරණය වෙනස් වුනේ නැහැ. මිල වෙනස් වුනෙත් නැහැ.

දැන් ඇත්තටම වුනේ කලින් තිබුණු පෝලෝ ලොසින්ජරය පොඩි වෙන එක. රවුම ඒ තරමටම තිබුණත් මැදින් කෑල්ලක් අයින් වෙලානේ. ඒ කියන්නේ පාරිභෝගිකයාට පාඩුවක් වෙලා තියෙන්නේ. හැබැයි ඔය ලොසින්ජර විකුණපු සමාගම විසින් කළේ "සිසිල ගලන මින්ට් සිදුර සමඟ" කියලා අර අඩුව අමතර වාසියක් විදිහට පෙන්වමින් මාකට් කරපු එක.

රාජපක්ෂලා මේ වැඩේට ඉතාම දක්ෂයි. ඔවුන්ගේ "සිදුරු" ගැන අනෙක් අය දැනුවත් වී හඬක් නගන්න හිතන කොට මේ ගොල්ලෝ සිදුර විකුණලා ගාණක් හොයා ගෙනත් ඉවරයි. ඇමරිකන් පුරවැසියන් විසින් ලොකු තනතුරු බොහොමයක් දරන ආණ්ඩුව බලයට එන්නේ ඇමරිකන් විරෝධය මාකට් කරලා ඡන්ද එකතු කරගෙන.

ආනයන පාලනයත් මේ වගේම වැඩක්. රටේ දේශීය නිෂ්පාදනය වැඩි වෙන බව මිනිස්සුන්ට පෙන්වනවා. මිනිස්සුත් එහෙම හිතනවා. හැබැයි වෙන්නේ අනෙක් පැත්ත. මේ ආණ්ඩුවේ වත්මන් ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති නිසා දේශීය නිෂ්පාදනය වැඩි වෙනවා තමයි. හැබැයි ලංකාවේනම් නෙමෙයි. ඉන්දියාවේ හා චීනයේ. 

විණිමය පාලනයට පින් සිදු වෙන්න ලංකාවට භාණ්ඩ හා සේවා අපනයනය කරන රටවලට 2021 පළමු මාස නවය තුළ ලංකාව ඉපැයූ ඩොලර් ප්‍රමාණයට වඩා ඩොලර් 716ක භාණ්ඩ හා සේවා විකුණන්න පුළුවන් වුනා. මේ හේතුව නිසා, පෙර වසරේ ඉපැයූ ඩොලර් වලින් මිලියන 1,084ක් ණය පොලී ගෙවීම සඳහා ඉතිරි කර ගත් ලංකාවට ඒ ඉතිරිය නැති වුනා පමණක් නොව තවත් ඩොලර් 716ක් හොයන්න වුනා. ණය හා බැරකම් ප්‍රතිලාභ වෙනුවෙන් ගෙවන්න සිදු වූ ඩොලර් මිලියන 1,499ක් එක්ක පළමු මාස නවයේ ජංගම ගිණුමේ හිඟය ඩොලර් මිලියන 2,215 දක්වා ඉහළ ගියා. 

ඔය මාස නවය තුළ රටේ සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 2,960කින් පහළ ගියා. එයින් ඩොලර් මිලියන 2,215ක්ම ජංගම ගිණුමේ හිඟය පියවන්න. ඉතිරි ඩොලර් මිලියන 745 ණය ගෙවන්න. හැබැයි ඔය කාලය තුළ ඩොලර් මිලියන 5,933ක ණය ගෙවලා තියෙනවා. ඒ කියන්නේ ඩොලර් මිලියන 5,188ක්ම රෝල් කරගෙන තියෙනවා. තවත් විදිහකින් කිවුවොත් සංචිත වලින් ඩොලර් බිලියන 3.0ක් පමණ වියදම් කරද්දී තවත් ඩොලර් බිලියන 5.2ක් ණයටත් අරගෙන තියෙනවා.

ජනවාරි අවසන් වන විට ඉතිරිව තිබුණු නිල සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 2,360.6ක්. ඒ කියන්නේ සැප්තැම්බර් මාසයේ තිබුණාටත් වඩා ඩොලර් මිලියන 343.6කින් අඩු වෙලා. 2021 සැප්තැම්බර් වලින් පසුව ගෙවුණු ඔය අන්තිම මාස හතර තුළ බොහෝ විට ඊට ආසන්න මුදලක් ඉපැයූ ඩොලර් වලට අමතරව ආනයන වෙනුවෙන් වෙන් කළා වෙන්න පුළුවන්. කොහොම වුනත්, ඔය මාස හතර ඇතුළත තවත් ඩොලර් මිලියන 1103.6ක් ණය හා පොලී ගෙවන්න වියදම් කරලා තියෙනවා.

මේ අනුව බැළුවහම 2021 ජනවාරි මුල සිට 2022 ජනවාරි අග දක්වා කාලය තුළ සංචිත වලින් ඩොලර් බිලියන 3.3ක් පමණ වියදම් කරන අතර තව ඩොලර් බිලියන 6.3ක් පමණ මොන විදිහකින් හෝ රෝල් කරගෙන තියෙනවා. මෙයින් ඩොලර් මිලියන 567ක් පසුගිය වසර තුළ සෘජු විදේශ ආයෝජන විදිහට ඇවිත් තියෙනවා. තවත් ඩොලර් මිලියන 2,418 ක් රජය විසින් ලබාගත් දිගුකාලීන ණය. එතකොට බිලියන තුනකට කිට්ටුයිනේ. IMF එකෙන් මිලියන 800ක් ලැබුණා. චීනයෙන් විණිමය හුවමාරු ගිවිසුම යටතේ ඩොලර් බිලියන 1.5ක පමණ යුවාන් ලැබුණා. ඉතිරි බිලියනය බංග්ලාදේශයෙන්, ඉන්දියාවෙන් එහෙම එකතු කරගත් ටික වෙන්න ඇති.

කොහොම හරි මට පෙන්වන්න අවශ්‍ය වැදගත්ම කරුණ ආණ්ඩුව IMF නොගොස් මොන විදිහෙන් හෝ රෝල ගහගෙන යනවා කියන එකයි. තවමත් IMF නොගිහින් ඉන්නේ රෝල ගහගෙන යන්න පුළුවන් නිසා. 2021 ජනවාරි අවසානයේ සිට වසරේ අවසන් මාස 11 තුළ ගෙවිය යුතු ණය පිළිබඳ මහ බැංකුවේ ඇස්තමේන්තු මෙහෙමයි.

ණය වාරික - ඩොලර් මිලියන 4,499යි.

පොලී ගෙවීම් - ඩොලර් මිලියන 1,242යි.

විකුණා ඇති අතේ නැති ඩොලර් - මිලියන 1998යි.

එකතුව ඩොලර් මිලියන 7,739යි.

ඔයිට අමතරව මේ අවුරුද්ද තුළ ණයට කන කොටසකුත් එකතු වෙනවනේ. ඒ නිසා, මේ ගණන ඩොලර් බිලියන 8 පන්නනවා. අතේ තියෙන්නේ ඩොලර් බිලියන 2.3ක් පමණයි. තව ඩොලර් බිලියන 5.7ක් පමණවත් මේ අවුරුද්ද තුළ හොයා ගන්න වෙනවා. 

මේක අමාරු වැඩක්. හැබැයි බැරි වැඩක් නෙමෙයි. ගිය අවුරුද්දෙත් ඔය ගාණට කිට්ටු ගාණක් හොයා ගෙන තියෙනවා. වැඩේ නූලෙන් ගැස්සෙන්න බැරි නැහැ. එහෙම වෙන්න යන බව පෙනුනොත් ආණ්ඩුව IMF යයි. මේ අවුරුද්දේ ඔයිට වඩා අමුතු දෙයක් සිදු වෙන එකක් නැහැ. 

හැබැයි මෙතැන තවත් දෙයක් වෙනවා. යහපාලන ආණ්ඩුව කාලයේ කලින් තිබුණු ණය වෙනුවට ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කර ණය ආදේශ වුනා. දැන් ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කර ණය වෙනුවට චීන හා ඉන්දියානු ණය ආදේශ වෙනවා. මේවා ඉතාම කෙටිකාලීන ණය. ඔය ණය ගෙවන්න කිසිම ක්‍රමයක් නැති බව දැන් පැහැදිලි ඇතිනේ. ඒ කියන්නේ ණය කල් පිරෙද්දී නැවත අලුත් කරන්න වෙනවා. එහෙම කරන්නනම් ඔය රටවල් දිගටම හොඳින් තියා ගන්න වෙනවා. විශේෂයෙන්ම ඉන්දියාව. චීනයට වැඩිපුර තියෙන්නේ ආර්ථික අරමුණු වුනත් ඉන්දියාව එහෙමම නැහැනේ. 

ඉන්දියාව මේ වෙලාවේ නූල අත ඇරියොත් චීනය ලංකාව බේරා ගන්න එයි කියා හිතන්න අමාරුයි. එහෙම කරන බවක් පේන්න තිබුණේ නැහැ. හැබැයි චීනය ලංකාව අත ඇරියොත් ඉන්දියාව ඒ කොටසටත් කරගහන්න ඉඩ තියෙනවා. දැන් ඉන්දියාවට එසේ කරන්න අවශ්‍ය ශක්තිය තියෙනවා.

ආර්ථික අර්බුදයේ වත්මන් හැඩය (හයවන කොටස)

පසුගිය ලිපියෙහි සංඛ්‍යාලේඛණ සමඟ පෙන්වා දුන් පරිදි, 2015ට පෙර අතීතයේ සිදුව ඇති වැරදි හෝ අඩුපාඩු පැත්තකින් තබා 2015 සිට 2020 දක්වා කාලය දෙස හැරී බැලුවොත්, අදාළ පස් වසර තුළ ශ්‍රී ලාංකිකයන් විසින් භාණ්ඩ හා සේවා පරිභෝජනය වෙනුවෙන් වැය කළ ඩොලර් ප්‍රමාණය එම කාලය තුළම භාණ්ඩ හා සේවා අපනයනය කිරීමෙන් හෝ ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ ලෙස රටට ලැබී තිබෙනවා. ඊට අමතරවද සාමාන්‍ය වශයෙන් වසරකට ඩොලර් බිලියනය ඉක්මවන මුදලක් ලැබී තිබෙනවා.    

කෙසේ වුවත්, ශ්‍රී ලාංකිකයින්ට ඩොලර් අවශ්‍ය වන්නේ භාණ්ඩ හා සේවා පරිභෝජනය සඳහා පමණක් නෙමෙයි. වසරකට ඩොලර් බිලියනයකට ආසන්න මුදලක් ශ්‍රී ලාංකිකයින් විසින් ඩොලර් ලෙසම රටින් එළියට යවනවා (මෙහිදී ඩොලර් යන්නෙන් මා අදහස් කරන්නේ ඩොලර් ඇතුළු සියළුම විදේශ විණිමය). මෙයින් විශාල කොටසක් යැවෙන්නේ විදෙස්ගතව ඉගෙනුම ලබන දරුවන්ගේ නඩත්තුව පිණිස විය හැකියි. එය වෙනම විස්තරාත්මකව කතා කළ යුතු ප්‍රශ්නයක්.

පසුගිය ලිපිය සමඟ පළ කළ, පහත නැවත පළ කෙරෙන, වගුවෙහි පෞද්ගලික ප්‍රේෂණ ලෙස පෙන්වා දී තිබෙන්නේ එම කොටසයි.

ඉහත වගුවෙහි අනෙකුත් ලැබීම් (ශුද්ධ) ලෙස පෙන්වා තිබෙන සාපේක්ෂව කුඩා මුදලක්ද තිබෙනවා. එයට ඇතුළත්ව ඇත්තේ ශ්‍රී ලංකාවේ ආයෝජන, විශේෂයෙන්ම නිල සංචිත, වෙනුවෙන් ලැබෙන පොලී ආදායමට ශ්‍රී ලාංකිකයින් විසින් ලංකාවේ සිට විදේශ සමාගම් හෝ ආයතන වලින් ලබා ගන්නා වැටුප් හෝ විශ්‍රාම වැටුප් එකතු කර ලංකාවේ සිටින ලංකාව වෙනුවෙන් සේවය කරන විදේශිකයන් වෙනුවෙන් ගෙවන වැටුප් අඩු කිරීමෙන් පසු ඉතිරි වන මුදලයි. මේ කොටස්ද එකතු කර පෞද්ගලික ප්‍රේෂණ කොටස අඩු කළ විට ලැබෙන්නේ රටේ බැරකම් වෙනුවෙන් ගෙවන ප්‍රතිලාභ හැර ජංගම ගිණුමේ ශේෂයයි.

රටේ බැරකම් වෙනුවෙන් ගෙවන ප්‍රතිලාභ හැර ජංගම ගිණුමේ ශේෂය 2018 වසරේදී පමණක් යම් තරමකින් සෘණ පැත්තට ගොස් ඇතත් 2015-2020 අතර අනෙකුත් හැම වසරකදීම එය ධන අගයක්. මෙයින් පැහැදිලිව පෙනෙන්නේ ගොඩ ගැසී තිබෙන විදේශ බැරකම් වෙනුවෙන් ප්‍රතිලාභ ගෙවීමට අවශ්‍ය නොවුනානම් ශ්‍රී ලාංකිකයින් විසින් උපයන ඩොලර් ප්‍රමාණය ඔවුන්ගේ අවශ්‍යතා සඳහා හොඳටම ප්‍රමාණවත් බවයි.

කෙසේ වුවත්, විදේශ බැරකම් වෙනුවෙන් ගෙවිය යුතු ප්‍රතිලාභ නොගෙවා සිටිය නොහැකියි. ඒ කොටස එකතු කළ විට ලංකාවේ ජංගම ගිණුමෙහි වසරකට ඩොලර් බිලියන 2ක පමණ හිඟයක් ඇති වෙනවා. ඒ මුදල ආයෝජන හෝ ණය ලෙස රටට පැමිණිය යුතුයි. එසේ නොපැමිණෙන්නේනම් සංචිත පහළ යා යුතුයි. වසර තුළ පරිභෝජන වියදම් සඳහා අවශ්‍ය වූ ඩොලර් ප්‍රමාණය ණයට නොගත්තත්, 2015-2019 අතර කාලය තුළදීද විදේශ බැරකම් වෙනුවෙන් ගෙවිය යුතු ප්‍රතිලාභ වලින් වැඩි කොටසක් ආපසු ගෙවා තිබෙන්නේ ණය අරගෙනයි. 

හරියටම ගණන් කියනවානම් විදේශ බැරකම් වෙනුවෙන් ගෙවිය යුතු ප්‍රතිලාභ ලෙස ඉහත වසර පහ තුළ ඩොලර් මිලියන 11,834ක් ගෙවා තිබෙනවා. එම වසර පහ තුළ, ඩොලර් මිලියන 1,267ක් ඉපැයූ ආදායම් වලින් ඉතිරි කර ගෙන තිබෙනවා. ඔය කාලය තුළ රටේ නිල සංචිත ඩොලර් මිලියන 566කින් අඩු වී ඇතත්, අනෙකුත් සංචිත ඊට වඩා වැඩියෙන් ඉහළ ගොස් ඇති නිසා, සමස්තයක් ලෙස රටේ සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් 9,884 සිට ඩොලර් මිලියන 10,402 දක්වා ඩොලර් මිලියන 518කින් ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. ඒ කියන්නේ ඉතිරි කරගත් ඩොලර් වලින් මිලියන 750ක් විදේශ බැරකම් වෙනුවෙන් ප්‍රතිලාභ ගෙවීමට වැය වී තිබෙනවා. ඉතිරි ඩොලර් මිලියන 11,084 ගෙවා තිබෙන්නේ ණය වෙලා. 

ඉහත වසර පහ තුළ නූපයූ ඩොලර් වියදම් නොකළත් රටේ විදේශ ණය ඩොලර් බිලියන 11කටත් වඩා වැඩි ප්‍රමාණයකින් ඉහළ ගියේ ඔය හේතුව නිසයි. මේ විදිහට රටේ බැරකම් ඉහළ යද්දී, ඒ වෙනුවෙන් ගෙවිය යුතු ප්‍රතිලාභද සමානුපාතිකව මෙන් ඉහළ යනවා. 2019 වන විට මෙම මුදල ඩොලර් මිලියන 2,583ක්.

කෝවිඩ් වසංගතය නිසා ඔය ආකෘතියේ විශාල වෙනසක් වුනේ නැහැ. 2020 වසරේදී විදේශ බැරකම් හැර ජංගම ගිණුමේ ඩොලර් මිලියන 1,084ක අතිරික්තයක් තිබුණා. ඇතැම් විට එය වසරක් තුළ ඉතිරි කරගත් වැඩිම ඩොලර් ප්‍රමාණය විය හැකියි. වාහන ආනයනය පාලනය කිරීම මේ අතිරික්තය මේ තරම් ඉහළ යාමට ප්‍රධාන හේතුවක් වෙන්න ඇති. කෙසේ වුවත්, එවැනි පාලනයක් නොතිබියද මෙය අතිරික්තයක් මිස හිඟයක් වීමේ ඉඩක් නැහැ. 

රටේ විදේශ බැරකම් ඉහළ යද්දී ඒ වෙනුවෙන් ගෙවිය යුතු ප්‍රතිලාභද සමානුපාතිකව ඉහළ යන බව අපි දැන් දන්නවනේ. කෙසේ වුවත්, බැරකම් ඉහළ යාමේ ප්‍රශ්නය මෙසේ ගෙවිය යුතු ප්‍රතිලාභද ටිකෙන් ටික ඉහළ යාම පමණක් නෙමෙයි. බැරකම් වලින් කොටසක්ද වාර්ෂිකව ආපසු ගෙවිය යුතුයි. සරලව කිවුවොත් හැම වසරකම තිබෙන ණය වල ණය වාරික ගෙවිය යුතුයි.

ජංගම ගිණුමේ හිඟයක් තිබෙනවා කියන්නේ ඒ හිඟය පියවන්නත් ණය ගන්න වෙනවා කියන එකනේ. එහෙම තියෙද්දී ණය වාරික ගෙවන්න පුළුවන් එකම ක්‍රමය තවත් ණය ගැනීම පමණයි. ඒ කියන්නේ පරණ ණය වෙනුවෙන් පොලී ගෙවන්න වසරකට ඩොලර් බිලියන දෙකකට වඩා ණය ගන්න වෙනවා වගේම ඒ ණය වල වාරික ගෙවන්නත් ණය ගන්න වෙනවා. ණය ඉහළ යද්දී මේ වාරික ගෙවීම් ප්‍රමාණයද ඉහළ යනවා. 2020දී ලංකාවට මුහුණ දෙන්න සිදු වූ ප්‍රශ්නය මේ සඳහා ණය ගැනීම අපහසු වීමයි.

දිගින් දිගටම ජංගම ගිණුමේ තිබුණු හිඟය පියවුනේ මූල්‍ය ගිණුමේ අතිරික්තයෙන්. ජංගම ගිණුමේ අතිරික්තයක් තිබෙනවානම් එයින් කියැවෙන්නේ විදේශ වැය ඉක්මවා විදේශ ආදායම් ලැබී තිබෙන බවයි. එය හොඳ දෙයක්. එහෙත්, මූල්‍ය ගිණුමේ අතිරික්තයක් යන්නෙන් අදහස් වන්නේ තවත් රටේ විදේශ බැරකම් තවත් ඉහළ ගොස් ඇති බවයි. කෙටිකාලීනව මෙය සතුටට කාරණයක් වෙන්න පුළුවන්. මොන විදිහෙන් හෝ ඩොලර් ඇවිත්නේ. හැබැයි මූල්‍ය ගිණුමට එන ඩොලර් කවදා හෝ පොලියත් එක්ක ආපහු ගෙවන්න වෙනවා. 2020 අර්බුදය ජංගම ගිණුමේ අර්බුදයක් නෙමෙයි. මූල්‍ය ගිණුමේ අර්බුදයක්.

විදේශ බැරකම් සඳහා ගෙවිය යුතු ප්‍රතිලාභ යන්නේ ජංගම ගිණුමෙන් වුවත්, ආපසු ගෙවන ණය හෝ වාරික අඩු වෙන්නේ මූල්‍ය ගිණුමෙන්. 2020 දක්වාම මෙසේ මූල්‍ය ගිණුමෙන් අඩු වී රටින් එළියට ගිය ඩොලර් ප්‍රමාණයට වඩා වැඩි ඩොලර් ප්‍රමාණයක් මූල්‍ය ගිණුම හරහා රටට ආ නිසා ඒ ඩොලර් වලින් ජංගම ගිණුමේ හිඟයද පියවා ගත හැකි වුනා. ඒ කියන්නේ එළියට යනවාට වඩා ඩොලර් බිලියන දෙකක් පමණවත් මූල්‍ය ගිණුම හරහා රටට ආවා. එහෙත්, 2020දී ගිය ප්‍රමාණවත් නැවත එකතු කරගන්න බැරි වුනා. 

මෙතෙක් කලක් ජංගම ගිණුමේ හිඟය පියැවුයේ මූල්‍ය ගිණුමේ අතිරික්තයෙන්. දැන් මූල්‍ය ගිණුමේත් හිඟයක්. පාර කියන්නේ කෙලෙසද මා හට ඇයටද පාරක් ඇති නැති ගාණය! 

ජංගම ගිනුමේත් හිඟයක්නම්, මූල්‍ය ගිණුමේත් හිඟයක්නම්, ඔය ඩොලර් ටික එන්න ක්‍රමයක් තියෙන්නත් ඕනෑනේ. මොකද ඩොලර් මහ පොළොවෙන් මතු වෙන්නේ නැහැ. මේ ඩොලර් ටික ආවේ සංචිත වලින්. 2020 වසරේදී රටේ සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 10,402 සිට ඩොලර් මිලියන 8,521 දක්වා ඩොලර් මිලියන 1,881කින් අඩු වුනා. මෙයින් ඩොලර් මිලියන 1,084ක් ජංගම ගිණුමේ හිඟය. ඉතිරි ඩොලර් මිලියන 797 මූල්‍ය ගිණුමේ හිඟය. 

මේ විදිහට මූල්‍ය ගිණුමේ හිඟයක් ඇති වෙනවා කියන එකෙන් අදහස් වෙන්නේ රටේ විදේශ බැරකම් යම් තරමකින් අඩු වෙනවා කියන එක. එහිදී විදේශ බැරකම් වෙනුවෙන් ගෙවිය යුතු ප්‍රතිලාභද අඩු වෙනවා. නමුත්, මෙතැන තිබෙන ප්‍රශ්නය බැරකම් අඩු වුනාට වඩා වැඩියෙන් වත්කම් අඩු වී තිබීමයි. ඒ නිසා, ශුද්ධ වශයෙන් සිදු වී තිබෙන්නේ විදේශ බැරකම් තවත් ඉහළ යාමක්. 

මේ කතා කළේ 2020 අවසාන වන විට තිබුණු තත්ත්වය. 2021 ගැන ඉදිරි කොටසින් කතා කරමු.

ආර්ථික අර්බුදයේ වත්මන් හැඩය (පස්වන කොටස)

විණිමය අනුපාතය නිදහසේ තීරණය වෙනවානම් ආනයන වෙනුවෙන් කොයි තරම් විදේශ විණිමය වැය කළත් රටකට ඩොලර් හිඟයක් ඇති වෙන්නේ නැහැ. මොකද ආනයන ඉල්ලුමට සරිලන ඩොලර් සැපයුමක් නැත්නම් ඩොලරයේ මිල ඉහළ යනවා. එවිට, ආනයන ස්වභාවිකවම සීමා වෙනවා. 2001දී විණිමය අනුපාතය පාවෙන්න ඉඩ දීමෙන් පසුව, 2001-2003 කාලයේදීත්, ඉන් පසුව 2015-2019 කාලයේදීත් භාණ්ඩ හා සේවා ආනයන වෙනුවෙන් ලංකාව වැය කළ හැම ඩොලරයක්ම භාණ්ඩ හා සේවා අපනයන ආදායම් ලෙස හෝ ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ ලෙස රටට පැමිණි ඩොලර්. 

රාජපක්ෂ දශකය තුළ ලංකාවේ විදේශ බැරකම් ඉතා විශාල ලෙස ඉහළ යාමට හේතු වුනේ ණයට ගත් ඩොලර් වලින් විණිමය අනුපාතය පාලනය කිරීමයි. මෙහිදී විණිමය අනුපාතය පාලනය කිරීම තුළ ණයට ගත් ඩොලර් වලට අමතරව තවත් ඩොලර් රටට ආවා. ඒ ඩොලර් නිසා විණිමය අනුපාතය තව දුරටත් පහළ ගියා. තව තවත් ඩොලර් ණය ලෙස රටට ආවා. ණය ඉහළ ගියා.

එහෙමනම් 2015-2019 අතර කාලයේදීත් ඩොලර් ප්‍රශ්න මතු වුනේ කොහොමද? 

භාණ්ඩ හා සේවා ආනයන වෙනුවෙන් අවශ්‍ය වූ ඩොලර් ප්‍රමාණය රටට ආවත්, 2015 වන විට එකතු වී තිබුණු විදේශ ණය වල වාරික ගෙවීමට හා පොලී ගෙවීමට තවත් ඩොලර් අවශ්‍ය වුනා. විණිමය අනුපාතය තවත් ඉහළ යාමට ඉඩ දුන්නානම් පරණ ණය වල පොලී ගෙවන්න අවශ්‍ය ඩොලර් වුවත් මිල දී ගන්න තිබුණා. එහෙත්, යහපාලන ආණ්ඩුව එසේ කළේ නැහැ. මම හිතන්නේ පැවති දේශපාලන වාතාවරණය එයට හේතු වෙන්න ඇති. එයට අමතරව එසේ කිරීමේදී මතුවන සාධාරණත්වය පිළිබඳ ගැටළුවක් ඇතුළු වෙනත් අතුරු ප්‍රශ්නද තිබෙනවා. 

කෝවිඩ් වසංගතය හා ආණ්ඩුවේ අසාර්ථක කෝවිඩ් මර්දන ක්‍රියාමාර්ග නිසා ආර්ථිකයට සිදු වූ හානිය හමුවේ වුවත් 2020 වසරේදීද මේ තත්ත්වය එළෙසම තිබුණා. එම වසරේදී භාණ්ඩ අපනයනයෙන් ඩොලර් මිලියන 10,047කුත්, සේවා අපනයන වලින් ඩොලර් මිලියන 3,035කුත්, ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ ලෙස ඩොලර් මිලියන 7,104කුත් රටට ආවා. එකතුව ඩොලර් මිලියන 20,186ක්. භාණ්ඩ හා සේවා ආනයන වෙනුවෙන් රටින් පිටට ගියේ ඩොලර් මිලියන 18,271ක් පමණයි. වාහන ආනයනය පාලනය කිරීම නිසා ඩොලර් මිලියන 500කින් හෝ 600කින් පමණ ආනයන වියදම් අඩු වූ සේ සැලකුවත්, ආනයන පාලනයක් නැති තත්ත්වයක් යටතේ ආනයන වියදම් සඳහා අවශ්‍ය විය හැකිව තිබුණු මුළු ඩොලර් ප්‍රමාණයම රටට ඇවිත්. 

කෝවිඩ් නිසා රටේ ඩොලර් හිඟයක් ඇති නොවූ බව ඉහත සංඛ්‍යාලේඛණ දෙස බැලූ විට ඉතාම පැහැදිලියි. ඩොලර් මදි වුනේ ණය වාරික හා පොලී ආපසු ගෙවන්නයි. ඒ ණය 2004-2014 කාලයේ හෝ ඊටත් පෙර කාලයක ගත් ණය. කෙසේ වුවත්, 2021 වසරේදී විණිමය අනුපාතය පාලනය කිරීමට පටන් ගැනීම නිසා, දැඩි ආනයන පාලනය හමුවේ වුවත්, 2004-2014 කාලයේදී මෙන්ම, භාණ්ඩ හා සේවා ආනයන වියදම, භාණ්ඩ හා සේවා අපනයන වලින් හා ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ වලින් ඉපැයූ මුදල ඉක්මවා තිබෙනවා. 

පසුගිය 2021 වසර තුළ ආනයන වෙනුවෙන් ඩොලර් මිලියන 20,637ක් වැය වී තිබෙනවා. සේවා ආනයන වෙනුවෙන් වැය වූ මුදලද මෙයට එකතු කළ විට එකතුව ඩොලර් මිලියන 24,000 ඉක්මවනවා විය හැකියි. මහ බැංකු අධිපති කබ්රාල් විසින් විමසන්නේ රටේ ඩොලර් නැත්නම් මෙපමණ මුදලක් වියදම් කළේ කොහොමද කියලයි. මේ කතාව බොරුවක්ම නෙමෙයි. 

ඇතැම් විපක්ෂ දේශපාලනඥයින් විසින් රටේ ඉතිරිව තිබෙන නිල සංචිත ප්‍රමාණය අනාගත ආනයන වියදම් සමඟ සසඳමින් ආනයන සඳහා ඩොලර් නැති වන දවස ගණන් හදනවා. එහෙත්, සෑම මසකම භාණ්ඩ හා සේවා අපනයන ආදායම් ලෙසත්, ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ ලෙසත් රටට ඩොලර් එනවා. ඒ නිසා, සංචිත පහළට වැටී තිබීම ඒ හේතුව නිසාම ප්‍රශ්නයක් වන්නේ නැහැ. කබ්රාල් කියන්නේ මේ කතාවයි. 

සෑම මසකම රටට කොහොමටත් ඩොලර් යම් ප්‍රමාණයක් පැමිණෙන නිසා වියදමට ඩොලර් මදිනම් ආනයන පාලනය හරහා රටට එන ඩොලර් රටින් යන එක සීමා කළ විට ප්‍රශ්නය විසඳෙන බව කබ්රාල්ගේ ප්‍රකාශය තුළ ගැබ්ව තිබෙන අදහසයි. ඇතැම් වාමාංශික ආර්ථික විද්‍යාඥයින් මේ අදහසෙහි සෘජු ප්‍රකාශකයින් වී සිටිනවා. උදාහරණයක් ලෙස රටට එන්නේ ඩොලර් මිලියන 20,000ක් පමණක්නම්, ආනයන සීමා කර රටින් පිටට යන ඩොලර් ප්‍රමාණයද ඒ මට්ටමටම සීමා කර ගත් විට සංචිත නැතිකම තව දුරටත් ප්‍රශ්නයක් වන්නේ නැහැ.

මේ විසඳුම තුළ නොදකින දෙය හෝ නොකියන දෙය වන්නේ විණිමය අනුපාතය වෙනස් වන්නට ඉඩ නොදී රට තුළ මුදල් සැපයුම වැඩි කරද්දී රටට එන ඩොලර් ක්‍රමයෙන් අඩු විය හැකි බවයි. ඒ වගේම, ආනයන පාලනය කළද ආනයන ඉල්ලුම ඉහළ යාම නිසා අවසාන වශයෙන් ඩොලර් රටින් යාම වැළැක්වීම අසීරු බවයි. 2021 සංඛ්‍යාලේඛණ වලින් මේ කරුණ තහවුරු කරනවා.

පසුගිය වසරේ රටට ආ සහ රටින් ගිය ඩොලර් ප්‍රමාණ පිළිබඳ සම්පූර්ණ දත්ත තිබෙන්නේ සැප්තැම්බර් අවසානය දක්වා පමණයි. එම නව මස තුළ භාණ්ඩ අපනයනයෙන් ඩොලර් මිලියන 8,934ක්, සේවා අපනයන වලින් ඩොලර් මිලියන 1,833ක් හා ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ හරහා තවත් ඩොලර් මිලියන 4,577ක් ලෙස ඩොලර් මිලියන 15,345ක් රටට ලැබී තිබෙනවා. ඒ අතර, දැඩි ආනයන පාලන හමුවේ වුවද, භාණ්ඩ ආනයනය වෙනුවෙන් ඩොලර් 15,885ක් රටින් එළියට ගොස් තිබෙනවා. මේ අයුරින්, රටවැසියන් විසින් නූපයූ ඩොලර් වියදම් කිරීම 2015 වසරේ සිට 2020 වසර දක්වාම සිදු නොවූ දෙයක්. 

මුළු වසරම සැලකූ විට, භාණ්ඩ අපනයනයෙන් ඩොලර් 12,502ක් හා ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ ලෙස ඩොලර් මිලියන 5,491ක් ලෙස, සේවා අපනයන ආදායම් හැර, ඩොලර් මිලියන 17,993ක් රටට පැමිණ ඇති අතර භාණ්ඩ අපනයනය වෙනුවෙන් පමණක් ඩොලර් මිලියන 20,637ක් රටින් එළියට ගොස් තිබෙනවා. මේ අනුව, ඩොලර් මිලියන 2,644ක හිඟයක් තිබෙනවා. පළමු මාස නවය තුළ සේවා ගිණුමෙහි ඩොලර් මිලියන 886ක අතිරික්තයක් තිබීම සැලකූ විට වසර අවසාන වන විට මේ හිඟය පියවිය හැකි තරමේ අතිරික්තයක් සේවා ගිණුමෙන් ලැබෙන්න ඉඩක් නැහැ. සමානුපාතිකව සලකා එහි ඩොලර් මිලියන 1,181ක අතිරික්තයක් තිබුණේයැයි සැලකුවොත් තවත් ඩොලර් මිලියන 1,463ක හිඟයක් තිබෙනවා. වසර අවසානයේ සංචාරක කර්මාන්තයේ යම් පිබිදීමක් ඇති වූ නිසා මෙය මීට වඩා තරමක් අඩු විය හැකියි.

අධිපති කබ්රාල් කියන විදිහටම ආනයන වියදම් හා ණය ගෙවීම සඳහා යොදා ගත හැක්කේ දැනට රටේ තිබෙන සංචිත පමණක් නෙමෙයි. කවුරු හෝ එහෙම කියනවානම් එය විහිළු කතාවක් තමයි. සෑම මසකම රටට එන ඩොලර් ආනයන වෙනුවෙන් වගේම පරණ ණය ගෙවන්නත් ප්‍රයෝජනයට ගන්න පුළුවන්. 2015-2020 අතර කාලයේදී ලංකාවේ රටවැසියන් විසින් "පරිභෝජනය කළ" ඩොලර් ප්‍රමාණයට වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක් ඔවුන් විසින් රටට ගෙනාවා. ඒ නිසා, පරිභෝජන වියදම් වෙනුවෙන් ණය ගන්න හෝ සංචිත වැය කරන්න කිසිසේත්ම අවශ්‍ය වුනේ නැහැ. එසේ තිබියදීත් රටේ ඩොලර් හිඟයක් ඇති වුනේ 2015ට පෙර ලබාගත් ණය වල පොලී හා වාරික ගෙවන්න 2015-2020 කාලයේ රටවැසියන් විසින් ඉපැයූ ඩොලර් වලින් පරිභෝජන වියදම් වලින් පසු ඉතිරි වූ කොටස ප්‍රමාණවත් නොවූ නිසයි.

දැන්, 2021දී, නැවතත් පරිභෝජන වියදම් වෙනුවෙන් ණය ගන්න තැනට රට වැටී තිබෙනවා. එයට හේතුව අලුත් විදේශ විණිමය ප්‍රතිපත්තියයි. රටවැසියන් විසින් උපයන ඩොලර් ප්‍රමාණයට වඩා වැඩි ඩොලර් ප්‍රමාණයක් ආනයන වෙනුවෙන් රටෙන් එළියට යනවා කියන්නේ විදේශ ණය නොගන්නේනම් සංචිත වැය කරන්න වෙනවා කියන එකයි. සංචිත පහළ බැසීම ප්‍රශ්නයක් වන්නේ මේ සන්දර්භය තුළයි. දැඩි ආනයන පාලන රෙගුලාසි හමුවේ වුවද ආනයන වියදම් ඉහළ ගොස් තිබීමෙන් පෙනෙන්නේ මිල (විණිමය අනුපාතය) ඉහළ දමා ආනයන ඉල්ලුම අඩු නොකර පැලැස්තර අලවන්න යාම සාර්ථක වී නැති බවයි.

විණිමය අනුපාතය පාලනය කිරීම නිසා සිදුව තිබෙන්නේ එකක් කඩතොළු මකා ගන්නට ගොස් දෙකක් කඩතොළු හදාගත් ඉඳුරුවේ ආචාරියට වූ දෙයයි. ගත් ණය හා වාරික ගෙවන්නට විදේශ විණිමය නැතිව රට අර්බුදයට ගොස් තිබියදී දැන් සිදුව ඇත්තේ එදිනෙදා පරිභෝජන වියදම් වෙනුවෙන්ද විදේශ විණිමය සොයන්නට සිදු වන තත්ත්වයක් ඇති වී තිබීමයි. 

බොහෝ විට මේ වසරේ මැද භාගය වෙද්දී කෝවිඩ් වසංගතය අවසන් වෙයි. එයින් අදහස් වන්නේ කෝවිඩ් ලෝකයෙන් තුරන් වන බව නෙමෙයි. බටහිර රටවල කටයුතු බොහෝ දුරට සාමාන්‍ය තත්ත්වයට පත් වෙයි. ඒ එක්කම ලංකාවට නැවතත් සංචාරකයින් පැමිණීම ඉහළ ගොස් සේවා ගිණුමේ අතිරික්තය ඉහළ යයි. එහෙත්, එසේ වූ පමණින්, පවතින විණිමය අනුපාතය පවත්වා ගනිමින් ලංකාවට මේ අර්බුදයෙන් ගොඩ යාමේ හැකියාවක් නැහැ. 

ආර්ථික අර්බුදයේ වත්මන් හැඩය (සිවුවන කොටස)

ප්‍රශ්නයක ස්වභාවය හා ගැඹුර ගැන අවබෝධයක් නැති අයෙකුට විසඳුම් යෝජනා කරන එක පහසුයි. එසේ කරන අයද සුලබයි. බොහෝ දෙනෙකුට අනුව ලංකාවේ ආර්ථිකයේ වත්මන් ප්‍රශ්නය ඩොලර් නැතිකම. මෙයට හේතු ලෙස අධිපරිභෝජනය, රටේ හදාගත හැකි දේවල් ආනයනය කිරීම, රට ඇතුළේ ප්‍රමාණවත් නිෂ්පාදනයක් සිදු නොවීම ආදී විවිධ හේතු ඉදිරිපත් වෙනවා. යමෙක් ප්‍රශ්නයකට ඉදිරිපත් කරන විසඳුම් ප්‍රශ්නයට හේතුව ලෙස හඳුනා ගැනෙන කරුණු මත තීරණය වෙනවා. 

ඩොලර් හිඟයට හේතු සේ ඉදිරිපත් කරන අධිපරිභෝජනය, රටේ හදාගත හැකි දේවල් ආනයනය කිරීම, රට ඇතුළේ ප්‍රමාණවත් නිෂ්පාදනයක් සිදු නොවීම ආදී කරුණු හරහා කෙරෙන්නේ ප්‍රශ්නය රටේ සාමාන්‍ය මිනිස්සු වෙත තල්ලු කිරීම. මේ වගේ දේවල් නිතර ඇහෙද්දී රටේ සාමාන්‍ය මිනිස්සුන්ට ඇති වන හැඟීම මෙහෙම වෙලා තියෙන්නේ රජයේ වැරැද්දකින් නෙමෙයි අපේ වැරැද්දකින් කියන එකයි. නමුත් ඇත්ත තත්ත්වය ඒක නෙමෙයි.

ලංකාවේ වත්මන් ඩොලර් හිඟය තනිකරම රාජපක්ෂ දශකය තුළ පටන් ගත් පොන්සි ක්‍රීඩාව නිසා ඇති වූ ප්‍රශ්නයක්. එය රටේ විදේශ විනිමය ප්‍රතිපත්තියේ ප්‍රශ්නයක් මිසක් සාමාන්‍ය ජනතාවගේ වැරැද්දකින් ඇති වූ ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. මේ ප්‍රශ්නය හමුවේ අපට කළ හැක්කේ කුමක්ද කියා විමසන අය ඉන්නවා. නමුත්, ඇත්තටම මේ ප්‍රශ්නය හමුවේ රටේ සාමාන්‍ය පුද්ගලයෙකුට කළ හැකි දෙයක් නැහැ. කළ යුතු දෙය කළ යුත්තේ රජය හා මහ බැංකුව විසිනුයි. ඇත්තටම රටේ තිබෙන ප්‍රශ්නය වගකීමක් නැති සල්ලි අච්චු ගැසීම හමුවේ රුපියලේ වටිනාකම වේගයෙන් පහළ යාම හා එයට අනුරූපව විණිමය අනුපාතය සකස්වීම වලක්වා තිබීම මිසක් රටේ මිනිස්සු ආනයන වෙනුවෙන් වැඩියෙන් වියදම් කිරීම නෙමෙයි.

කවුරු හෝ තමන්ගේ සල්ලි වලින් බල්ලන්ට ආප්ප අරන් දුන්නා කියලා වෙනත් අයෙකුට එය අධිපරිභෝජනයක් කියා කියන්න බැහැ. සල්ලි තමන්ගේනම් වියදම් කරද්දී තමන්ට ඕනෑ හැටියකට වියදම් කරනවා මිසක් වෙන අයට අවශ්‍ය විදිහට වියදම් කරන්න අවශ්‍ය නැහැ. කැමති කෙනෙක් ආප්ප අරන් නොදී ඉතාලියෙන් පීසා ගෙනත් බල්ලන්ට දුන්නත් කතාව එච්චරයි. ඔය වගේ වැඩකින් වෙනත් අයට වගේම රටටත් හොඳක් මිසක් නරකක් වෙන්නේ නැහැ. සල්ලි තියෙන කෙනෙක් මිල අධික මෝටර් රථයක් ආනයනය කළ විට රටේ තවත් බොහෝ දෙනෙකුටත් කීයක් හෝ හොයා ගන්න සුළු හෝ අවස්ථාවක් ලැබෙන එකයි වෙන්නේ.

රුපියල් වේවා, ඩොලර් වේවා, තමන් විසින් උපයා ගත් සල්ලි කවුරු හෝ වියදම් කරනවානම් එය අධිපරිභෝජනයක් නෙමෙයි. සල්ලි තමන්ගේනම් ඒ සල්ලි ගඟේ මූදේ දැම්මත් වෙන කාටවත් එයින් ප්‍රශ්නයක් වෙන්න විදිහක් නැහැ. රටට ප්‍රශ්නයක් වෙන්න විදිහකුත් නැහැ, හැබැයි වියදම් කරන්නේ අනුන්ගේ සල්ලිනම් එතැන ප්‍රශ්නයක් තිබෙනවා. වියදම් කරන්නේ නැති සල්ලිනම් ඊටත් වඩා ප්‍රශ්නයක් තිබෙනවා.

කවුරු හෝ විසින් තමන් විසින් උපයා නොගත්, නැති සල්ලි වියදම් කරනවානම් එය අධිපරිභෝජනයක් කියා කියන්න පුළුවන්. ලංකාව නිදහස ලැබූ තැන් පටන් බලයේ සිටි හැම ආණ්ඩුවක්ම නැති රුපියල් වියදම් කළා. සල්ලි අච්චු ගසමින් අයවැය හිඟය පියවීමේදී වෙන්නේ නැති රුපියල් අලුතින් මවා වියදම් කිරීමක්. නැති රුපියල් වියදම් කරන තරමට රුපියලේ අගය පහළ යනවා. එවිට ඒ පහළ යාම විණිමය අනුපාතය තුළද නිරූපනය විය යුතුයි. එසේ නොවුනහොත් රුපියල් වලට ලංකාවෙන් පිටදී ඉල්ලුමක් නැතිව යනවා. රුපියල් ගෙවා ඩොලර් වැනි විදේශ මුදල් මිල දී ගන්න බැරි වෙනවා. ඩොලර් හිඟයක් ඇති වෙනවා.

නැති රුපියල් වියදම් කිරීම රාජපක්ෂලා පටන් ගත් සෙල්ලමක් නෙමෙයි. එය පරණ සෙල්ලමක්. රාජපක්ෂලා පටන් ගත් අලුත් සෙල්ලම නැති රුපියල් වලට අමතරව නැති ඩොලර්ද වියදම් කිරීමයි. අද ලංකාව මුහුණ දෙන අර්බුදයට හේතුව මේ විදිහට නැති ඩොලර් වියදම් කිරීමයි. එහෙම නැතුව හැම දෙයක්ම ආනයනය කිරීම නෙමෙයි.

රාජපක්ෂ දශකයට පෙර 2001-2003 කාලයේදී ශ්‍රී ලාංකිකයින් විසින් නැති ඩොලර් වියදම් කළේ නැහැ. ආනයන සඳහා වියදම් කළ හැම ඩොලරයක්ම කවර හෝ ආකාරයකින් ඉපැයූ ඩොලර්. රාජපක්ෂ දශකය තුළ විණිමය අනුපාතය හිර කර ගෙන සිටීම නිසා මේ තත්ත්වය වෙනස් වුනත්, සමස්තයක් ලෙස 2015-2019 අතර පැවතියේත් මෙවැනිම තත්ත්වයක්. 2014 අවසානයේදී ඩොලරයක මිල 131.05ක් පමණයි. යහපාලන ආණ්ඩුව බලයට පත් වීමෙන් පසුව 2015 වසර අවසාන වෙද්දී ඩොලරයේ මිල රුපියල් 144.06 දක්වා ඉහළ ගියා. එසේ කිරීම නිසා, එම වසර තුළ ආනයන වෙනුවෙන් වැය කළ යුතු වූ විදේශ විණිමය මුළු ප්‍රමාණයම පහසුවෙන් උපයා ගැනීමට ශ්‍රී ලාංකිකයින්ට හැකි වුනා.

ආනයන පාලනයක් නොතිබුණු 2015 වසරේදී භාණ්ඩ ආනයනය වෙනුවෙන් ඩොලර් මිලියන 18,935ක් වැය වුනා. සේවා ආනයන වෙනුවෙන් තවත් ඩොලර් මිලියන 4,072ක් වැය වුනා. ඒ අනුව, රටේ ආනයනික භාණ්ඩ හා සේවා පරිභෝජන වියදම ඩොලර් මිලියන 23,007ක්. එම වසර තුළදී භාණ්ඩ අපනයනයෙන් ඩොලර් මිලියන 10,546කුත්, සේවා අපනයන වලින් ඩොලර් මිලියන 6,397කුත්, ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ ලෙස තවත් ඩොලර් මිලියන 6,980කුත් රටට ආවා. එකතුව ඩොලර් මිලියන 23,923ක්. එහෙමනම්, ලංකාවේ මිනිස්සු හැම දේම පිටරටින් ගෙන්වීම නිසා ඩොලර් හිඟ වුනා කියන කතාවේ ඇත්තක් තියෙනවද?

ඊළඟ අවුරුද්ද ගත්තත් කතාව මේ විදිහමයි. 2016 වසරේදී භාණ්ඩ ආනයනය වෙනුවෙන් ඩොලර් මිලියන 19,400ක් වැය වුනා. සේවා ආනයන වෙනුවෙන් තවත් ඩොලර් මිලියන 4,259ක් වැය වුනා. ඒ අනුව, රටේ ආනයනික භාණ්ඩ හා සේවා පරිභෝජන වියදම ඩොලර් මිලියන 23,659ක්. එම වසර තුළදී භාණ්ඩ අපනයනයෙන් ඩොලර් මිලියන 10,310කුත්, සේවා අපනයන වලින් ඩොලර් මිලියන 7,138කුත්, ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ ලෙස තවත් ඩොලර් මිලියන 7,242කුත් රටට ආවා. එකතුව ඩොලර් මිලියන 24,690ක්. 

ඩොලර් ආදායම් රටට එනවානම්, ඒ ඩොලර් මොන විදිහට වියදම් කළත් රටේ ඩොලර් හිඟයක් ඇති වෙන්නේ නැහැ. 2017 වසරේදී භාණ්ඩ ආනයනය වෙනුවෙන් ඩොලර් මිලියන 20,980ක් වැය වුනා. සේවා ආනයන වෙනුවෙන් තවත් ඩොලර් මිලියන 4,421ක් වැය වුනා. ඒ අනුව, රටේ ආනයනික භාණ්ඩ හා සේවා පරිභෝජන වියදම ඩොලර් මිලියන 25,401ක්. එම වසර තුළදී භාණ්ඩ අපනයනයෙන් ඩොලර් මිලියන 11,360කුත්, සේවා අපනයන වලින් ඩොලර් මිලියන 7,724කුත්, ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ ලෙස තවත් ඩොලර් මිලියන 7,164කුත් රටට ආවා. එකතුව ඩොලර් මිලියන 26,248ක්. ඔය තියෙන්නෙ ඩොලර්!

ලංකා ඉතිහාසයේ ආනයන වෙනුවෙන් වැඩිම වියදමක් ගිය වසර 2018 වසරයි. 2018 වසරේදී භාණ්ඩ ආනයනය වෙනුවෙන් ඩොලර් මිලියන 22,233ක් වැය වුනා. සේවා ආනයන වෙනුවෙන් තවත් ඩොලර් මිලියන 4,608ක් වැය වුනා. ඒ අනුව, රටේ ආනයනික භාණ්ඩ හා සේවා පරිභෝජන වියදම ඩොලර් මිලියන 26,841ක්. එම වසර තුළදී භාණ්ඩ අපනයනයෙන් ඩොලර් මිලියන 11,890කුත්, සේවා අපනයන වලින් ඩොලර් මිලියන 8,374කුත්, ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ ලෙස තවත් ඩොලර් මිලියන 7,015කුත් රටට ආවා. එකතුව ඩොලර් මිලියන 27,279ක්. මෙම වසර තුළ, ඩොලරයක මිල රුපියල් 152.85 සිට රුපියල් 182.75 දක්වා ඉහළ ගියා. ඒ නිසාම, ඉහළ ගිය ආනයන ඉල්ලුමට ප්‍රමාණවත් ඩොලර් ප්‍රමාණයක් රටට ආවා. ඩොලර් හිඟ වී ආනයන පාලනය කරන්න වුනේ නැහැ. 

යහපාලන ආණ්ඩුවේ අවසන් අවුරුද්ද වූ 2019දීත් ආනයන පාලනයක් සිදු වුනේ නැහැ. එහෙත්, පෙර වසරේ විණිමය අනුපාතය විශාල ලෙස අවප්‍රමාණය වීම ඇතුළු හේතු නිසා නිසා ස්වභාවික ලෙසම ආනයන සීමාවීමක් සිදු වුනා. 2019 වසරේදී භාණ්ඩ ආනයන වියදම ඩොලර් මිලියන 19,937ක් දක්වා අඩු වුනා. සේවා ආනයන වෙනුවෙන් ඩොලර් මිලියන 4,625ක් වැය වුනා. ඒ අනුව, රටේ ආනයනික භාණ්ඩ හා සේවා පරිභෝජන වියදම ඩොලර් මිලියන 24,562ක්. එම වසර තුළදී භාණ්ඩ අපනයනයෙන් ඩොලර් මිලියන 11,940කුත්, සේවා අපනයන වලින් ඩොලර් මිලියන 7,474කුත්, ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ ලෙස තවත් ඩොලර් මිලියන 6,717කුත් රටට ආවා. එකතුව ඩොලර් මිලියන 26,131ක්. ඒ කියන්නේ ශ්‍රී ලාංකිකයින් විසින් 2019 වසර තුළ ආනයන වියදමට වඩා ඩොලර් මිලියන 1,569ක් රටට ගෙනත්. මේ අවුරුද්ද තුළ ඩොලරයක මිල රුපියල් 182.75 සිට රුපියල් 181.63 දක්වා පහළ ගියා. 

පිටරටින් හැමදේම ගේන නිසා රටේ ඩොලර් හිඟ වෙනවා කියන එක පට්ටපල් බොරු කතාවක්. ආනයනික භාණ්ඩ පරිභෝජනය කරන ශ්‍රී ලාංකිකයෝ ඒ වෙනුවෙන් මුදල් උපයනවා. ඔවුන් වියදම් කරන්නේ තමන් උපයන සල්ලි. ආනයනික හෝ ආනයනික නොවන භාණ්ඩ හෝ සේවා වෙනුවෙන් සල්ලි වියදම් කරනවා කියා කියන්නේ ඒ සල්ලි මොන විදිහකින් හෝ උපයලා කියන එකයි. භාණ්ඩ හා සේවා වෙනුවෙන් වැඩිපුර වියදම් කරලානම් ඒ කියන්නේ රටේ මිනිස්සුන්ගේ ආදායම් වැඩි වෙලා කියන එකයි. එය හොඳ දෙයක් මිසක් නරක දෙයක් නෙමෙයි. ආනයනික භාණ්ඩ හා සේවා වෙනුවෙන් වැඩිපුර වියදම් කරලානම් ඒ කියන්නේ ඊට අමතරව රටේ මිනිස්සුන්ගේ විදේශ විණිමය ආදායම්ද වැඩි වෙලා කියන එකයි. එහෙමනම් වැඩි වැඩියෙන් ආනයනය කර පරිභෝජනය කිරීමේ තියෙන වැරැද්ද මොකක්ද?

ලංකාවේ ඩොලර් හිඟයට හේතුව රාජපක්ෂලා විසින් අලුතෙන් හොයාගත්, දැනටත් භාවිතයේ තිබෙන අපූරු දේශීය විසඳුමයි. මේ අපූරු දේශීය විසඳුම තුළ ලංකාවේ බැංකු පද්ධතිය ඇතුළේ ඩොලර් මැවීමක් සිදු වෙනවා. මේවා ආර්ථික විද්‍යා පාඨ ග්‍රන්ථ වල නැති දේවල්.

සාමාන්‍යයෙන් රටක බැංකු පද්ධතිය විසින් මුදල් මැවීමක් කළත් ඒ විදිහට මවන්නේ රටේ ජාතික මුදල් මිසක් වෙන රටක මුදල් නෙමෙයි. ලංකාවේනම් රුපියල්. මහ බැංකුව පිටවූ දා සිට ලංකාවේ වාණිජ බැංකු රුපියල් මවනවා. එසේ නැත්නම් ගුණනය කරනවා. රාජපක්ෂ දශකයේ සිට, ඊට අමතරව, ලංකාවේ වානිජ බැංකු විසින් ඩොලර් ගුණනය කිරීමක්ද කරනවා. හැබැයි මේ වැඩේට ආරම්භයක් දෙන්න මහ බැංකුවක් නැහැ. මොකද ලංකාවේ මහ බැංකුවට ඩොලර් අච්චු ගහන්න බැහැ. ඇමරිකාවේ අච්චු ගහන ඩොලර් ලංකාවට නිකම්ම දෙන්නේත් නැහැ. වාණිජ බැංකු වලට ගුණනය කරන්න ඩොලර් සපයන්නේ ලංකාවේ රජයයි. අවසාන වශයෙන් නැති රුපියල් වගේම නැති ඩොලර්ද පරිභෝජනය වෙනුවෙන් වැය වෙනවා. 

ලංකාවේ වාණිජ බැංකු විසින් කරන ඩොලර් මැවීමේ ක්‍රියාවලිය ඇතුළේ රජය විසින් ණයට ගන්න එක ඩොලර් එකක් දෙක තුනක් හෝ ඩොලර් කිහිපයක් බවට පත් වෙනවා. ඒ නිසා, ණයට ගත් ඩොලර් එකට වඩා වැඩිපුර වියදම් කරන්න පුළුවන්. ප්‍රශ්නය මතු වන්නේ කවදා හෝ ගත් ණය ගෙවන්න යන වෙලාවකයි. මොකද රජයේ විදේශ ණය වලින් ඩොලර් එකක් ගෙවද්දී වෙළඳපොළේ ඩොලර් දෙක තුනක් හෝ කිහිපයක්ම හිඟ වෙනවා. ඒ නිසා, මොන විදිහෙන් හෝ මේ ණය රෝල ගහගෙන යන්නම වෙනවා. පේන විදිහට ආණ්ඩුව ගේම අත අරින්නේ නැහැ. එහෙම නැත්නම් ඉන්දියාව ගේම අතට අරන්.

ආර්ථික අර්බුදයේ වත්මන් හැඩය (තෙවන කොටස)

තමන්ට නිෂ්පාදනය කර ගත හැකි හැම දෙයක්ම තමන් විසින්ම හදා ගන්නවා කියන එක ඉතාම අකාර්යක්ෂම වැඩක් වගේම ඉතාම පසුගාමී අදහසක්. මේ වගේ දෙයක් ගැන කවුරු හෝ හිතනවානම් එය ශිෂ්ඨාචාරයේ ආරම්භයට ආපසු යාමක්. මෙය ධනවාදී අදහසක් නොවනවාක් මෙන්ම අඩු වශයෙන් මාක්ස්වාදී හෝ සමාජවාදී අදහසක්වත් නෙමෙයි. ධනවාදය වගේම මාක්ස්වාදය පදනම් වන්නේත් විශේෂීකරණය මත පදනම් වූ සාමූහික නිෂ්පාදනය මතයි.

ගෙවතු වගාව නරක දෙයක් නෙමෙයි. විනෝදාංශයක් ලෙස ගෙවතු වගාවට කැමති අය බොහෝ දෙනෙක් ඉන්නවා. ඒ විනෝදාංශයේ ප්‍රතිඵලයක් විදිහට තමන්ගේ පරිභෝජනයට අවශ්‍ය ආහාර බෝග වලින් යම් ප්‍රමාණයක් ලැබෙන්නත් පුළුවන්. හැබැයි එහෙමයි කියලා ආර්ථික ප්‍රතිපත්තියක් විදිහට හැමෝම තම තමන්ගේ පරිභෝජනයට අවශ්‍ය ආහාර බෝග ගෙදරම හදා ගන්න එක ප්‍රවර්ධනය කිරීම අන්තිම පසුගාමී වැඩක්. මොකද ගෙවතු වගාවේ වාසි තිබුනත්, එහි ආවස්ථික පිරිවැයක්ද තිබෙනවා. 

අපි හිතමු කාට හෝ කෙනෙකුට කිසියම් අත්කම් භාණ්ඩයක් හැදීමේ කුසලතාවයක් තිබෙනවා කියලා. එවැනි කෙනෙක් ගෙවතු වගාව සඳහා යොදවන කාලය ඒ අත්කම් භාණ්ඩය හැදීම වෙනුවෙන් යොදවලා, අත්කම් භාණ්ඩය විකුණා ලැබෙන මුදලින් තමන්ට අවශ්‍ය ආහාර මිල දී ගන්න එක ගෙවතු වගාව වෙනුවෙන් කාලය වැය කරන එකට වඩා වාසිදායක වෙන්න පුළුවන්. 

මේ කරුණ රටකටත් අදාළයි. කිසියම් භාණ්ඩයක් රට ඇතුළේ නිෂ්පාදනය කළ හැකි වූ පමණින්ම එසේ කිරීම කළ යුතු හොඳම දෙය වන්නේ නැහැ. ඇමරිකාව ලංකාවෙන් ඇඟලුම් ආනයනය කරන්නේ මේ ඇඟලුම් ඇමරිකාව ඇතුළේ හදාගන්න බැරි නිසා නෙමෙයි. ඒ සඳහා අවශ්‍ය ශ්‍රමය, ප්‍රාග්ධනය වගේම තාක්ෂණයත් ඇමරිකාවේ තිබෙනවා. හැබැයි ඇමරිකාවේ තිබෙන ශ්‍රමය හා ප්‍රාග්ධනය ඇඟලුම් හදන්න නොයොදවා ඊට වඩා ඵලදායී දෙයක් වෙනුවෙන් යොදවා, ඇඟලුම් ලංකාවෙන් ආනයනය කරන එක ඇමරිකාවට වාසියි.

මේ කරුණ ලංකාවටත් අදාළයි. ලංකාවේ හදාගත යුතු හැම දෙයක්ම ලංකාවේම හදා ගැනීම ලංකාවේ පැත්තෙන් හොඳම දෙය නෙමෙයි. ලාබෙට මිල දී ගත හැකි දේ ආනයනය කිරීම රට ඇතුළේ ඒ දේවල් හදන්න ශ්‍රමය හා ප්‍රාග්ධනය නාස්ති කරනවාට වඩා වාසියි. එහෙම කළ පමණින් ලංකාවට විදේශ විණිමය හිඟයකට මුහුණ දෙන්න වෙන්නේ නැහැ. මොකද විදේශ විණිමය රටට එන එකම ක්‍රමය භාණ්ඩ අපනයනයනම්, ආනයන වෙනුවෙන් වැය කළ හැක්කේ අපනයන කර උපයන විදේශ විණිමය පමණයි. 

හැබැයි ඉහත කරුණ සත්‍ය වන්නේ විණිමය අනුපාතය නිදහසේ තීරණය වනවානම් පමණයි. මොකද රටට ඩොලර් එන තරමට ඩොලර් රටින් යන්නේ නැත්නම් රට ඇතුළේ ඩොලර් ඉතුරු වෙනවා. ඩොලර් වලට ඉල්ලුම අඩු වෙනවා. ඩොලරයේ මිල පහළ යනවා. ආනයන ලාබ වී ආනයන ඉහළ ගොස් ඉතුරු වූ ඩොලර් රටෙන් එළියට යනවා. අනෙක් අතට ආනයන ඉල්ලුම වැඩිනම් ඩොලරයේ මිල ඉහළ ගිහින් ආනයනික බඩු වල මිල ඉහළ යනවා. ආනයනික බඩු තව දුරටත් ලාබ නැති නිසා ඉල්ලුම අඩු වී ඩොලර් රටෙන් එළියට යන එක පාලනය වෙනවා. 

රටකට ඩොලර් එන්නේ භාණ්ඩ අපනයනය කිරීමෙන් පමණක් නෙමෙයි. සේවා වෙළඳාමෙන්ද රටට ඩොලර් එනවා. ඒ වගේම, ඩොලර් එළියටත් යනවා. භාණ්ඩ අපනයනය කිරීමෙන් ලැබුණත්, සේවා අපනයනය කිරීමෙන් ලැබුණත් ලැබෙන ඩොලර් වල වෙනසක් නැහැ. ඒ නිසා, විණිමය අනුපාතය පාවෙන්න ඉඩ දී ඇති විටක ඔය වෙළඳපොළවල් දෙකම එකට සමතුලිත වෙනවා මිසක් වෙන වෙනම සමතුලිත වෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, සේවා ගිණුමේ ඩොලර් අතිරික්තයක් තිබේනම් වෙළඳ ගිණුමේ ඊට සමාන හිඟයක් තිබීමේ කිසිම ප්‍රශ්නයක් නැහැ. ගිණුම් දෙක එකට ගත් විට සමතුලිත වෙනවානම් මේ එක් එක් ගිණුම සමතුලිත කරන්න උත්සාහ කළ යුතු නැහැ. 

ලංකාවට සාමාන්‍යයෙන් සේවා වෙළඳාමේදී සාපේක්ෂ වාසියක් තිබෙනවා. ලාංකිකයින් සේවා නිෂ්පාදනයේදී වඩා කාර්යක්ෂමයි. භාණ්ඩ නිෂ්පාදනයේදී ඒ කාර්යක්ෂමතාවය නැහැ. ඒ නිසා, දිගින් දිගටම ලංකාවේ වෙළඳ ගිණුමේ හිඟයක් තිබුණත් සේවා ගිණුමේ තිබෙන්නේ අතිරික්තයක්.

රටකට විදේශ විණිමය එන්නෙත්, රටෙන් විදේශ විණිමය එළියට යන්නේත් භාණ්ඩ හෝ සේවා වෙළඳාම් හරහා පමණක් නොවෙයි. රටට විදේශ විණිමය එන හා රටෙන් පිටට විදේශ විණිමය යන තවත් ක්‍රම ගණනාවක් තිබෙනවා. මේ විදිහට රටට එන හා රටෙන් යන විදේශ විණිමය ජංගම ගිණුමේ හෝ මූල්‍ය ගිණුමේ සටහන් වෙනවා. ජංගම ගිණුමේ සටහන් වන්නේ ආපසු නොයන සේ රටට එන විදේශ විණිමය. එසේ නැත්නම් ආපසු නොඑන සේ රටින් යන විදේශ විණිමය. භාණ්ඩ හා සේවා වෙළඳාමෙන් ලැබෙන හෝ අහිමි වන විදේශ විණිමය සටහන් වෙන්නේ ජංගම ගිණුමේ. මෙයින් වෙනස්ව, මූල්‍ය ගිණුමේ සටහන් වන්නේ පසුව ආපසු යාමට නියමිත හෝ පසුව ආපසු ඒමට නියමිත විදේශ විණිමය. උදාහරණයක් විදිහට විදේශ ණය හා ආයෝජන. 

රටක ජංගම ගිණුමේ අතිරික්තයක් තිබෙනවානම් ඒ රටට තමන්ගේ විදේශ විණිමය අතිරික්තය රටින් පිට ආයෝජනය කර අනාගතයේදී ආදායම් උපදවන්න පුළුවන්. ජංගම ගිණුමේ හිඟයක් තිබෙනවානම් සිදු වෙන්නේ ඒ හිඟය පියවෙන තරමට විදේශ ණය ගන්න. විදේශ ණය වැඩි වන තරමට අනාගතයට විදේශ විණිමය වියදම්ද වැඩි වැඩියෙන් එකතු වෙනවා.

කාලයක සිටම ලංකාවේ ජංගම ගිණුමේ තිබෙන්නේ හිඟයක්. ජංගම ගිණුමේ හිඟයක් නොතිබුනානම් ආනයන වියදම අපනයන ආදායමට වඩා වැඩි වීම ලංකාවට ප්‍රශ්නයක් වෙන්නේ නැහැ. මොකද හිඟය පියැවීමට අවශ්‍ය පමණ විදේශ විණිමය රටට එන මාර්ගයක් තිබෙනවා. එසේ රටට එන විදේශ විණිමය නැවත රටින් එළියට යන්නේ නැහැ. ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ උදාහරණයක්.

අපනයන ආදායමට වඩා ආනයන වියදම වැඩි වීමේ කිසිම ප්‍රශ්නයක් නැතත්, සමස්තයක් ලෙස රටට එන ඩොලර් වලට වඩා වැඩි ඩොලර් ප්‍රමාණයක් රටෙන් එළියට යනවානම් එතැන පැහැදිලි ප්‍රශ්නයක් තිබෙනවා. ජංගම ගිණුමේ හිඟයක් තිබෙනවා කියන එකෙන් අදහස් වෙන්නේ මේකයි.

දිගින් දිගටම රටට එන ඩොලර් වලට වඩා වැඩි ඩොලර් ප්‍රමාණයක් රටෙන් එළියට යනවා කියන එක වෙන්න බැරි දෙයක්නේ. මොකද එළියට යන්නනම් ඩොලර් රටට ඇවිත් තියෙන්න ඕනෑ. එහෙම නැතුව ඩොලර් මහ පොළොවෙන් මතු වෙන්නේ නැහැනේ. ඒ නිසාම, ඩොලර් රටට එන යම් ක්‍රමයක් නැතුව දිගින් දිගටම ජංගම ගිණුමේ හිඟයක් තියෙන්නත් බැහැ. දිගින් දිගටම ලංකාවේ ජංගම ගිණුමේ හිඟයක් තියෙන්නේ දිගින් දිගටම විදේශ ණය ලෙස රටට ඩොලර් එන නිසයි. එහෙම නැත්නම් ප්‍රාග්ධන ආයෝජන ලෙස හෝ වෙන ක්‍රමයකට මූල්‍ය ගිණුමට ඩොලර් එන නිසයි. මූල්‍ය ගිණුමට ඩොලර් එන්නේ නැත්නම්, ජංගම ගිණුමේ හිඟයත් නැති වෙලා යනවා. ඒ එක්කම ඩොලර් ප්‍රශ්නයත් නැති වෙනවා. 

මූල්‍ය ගිණුමට දිගින් දිගටම ඩොලර් එනවානම්, එසේ එන තාක් කල්, ජංගම ගිණුමේ හිඟයක් නඩත්තු කරන්න පුළුවන්. හැබැයි මෙය ජංගම ගිණුම සමතුලිතව තියාගෙන වෙළඳ ගිණුමේ හිඟයක් නඩත්තු කරනවා වගේ වැඩක් නෙමෙයි. මූල්‍ය ගිණුමට එන ඩොලර් කවදා හෝ ආපසු යනවා. ඒ විතරක් නෙමෙයි. මූල්‍ය ගිණුමට එන හැම ඩොලරයක්ම රටේ බැරකමක් වෙනවා. රටේ බැරකම් ඉහළ යද්දී ඊට අනුපාතිකව වාර්ෂිකව ගෙවිය යුතු පොලී වියදම්ද ඉහළ යනවා. මේ පොලී වියදම් රටින් එළියට යන්නේ නැවත ආපසු එන්න නෙමෙයි. ඒ නිසා, ඒවා සටහන් වෙන්නේ ජංගම ගිණුමේ. අවසාන ප්‍රතිඵලය ජංගම ගිණුමේ හිඟය ඉහළ යාමයි. 

කලින් ලිපියක කතා කළ පරිදි, 1956 සිටම ලංකාවේ රජය ආදායම ඉක්මවා වියදම් කරමින් සිටිනවා. ඒ නිසා, අයවැය හිඟය පියවන්න ණය ගන්න වෙනවා. මේ වැඩේට විදේශ ණය අරගන්නවා කියන්නේ මූල්‍ය ගිණුමට සල්ලි එනවා කියන එක. මූල්‍ය ගිණුමට සල්ලි එද්දී අනික් පැත්තෙන් ජංගම ගිණුමේ හිඟයක් ඇති වෙනවා. ඒ වගේම, රටේ බැරකම් ඉහළ යාම නිසා අනාගතයේ ජංගම ගිණුම මත පීඩනයක්ද ඇති වෙනවා. එහිදී ඩොලරයේ මිල ඉහළ දමන්න වෙනවා. 1956න් පසුව ලංකාවේ ජංගම ගිණුමේ අතිරික්තයක් තිබී ඇත්තේ 1965 හා 1977 වසර වලදී පමණයි. එම වකවානු වල ඩොලරයේ මිල එකවර විශාල ලෙස ඉහළ ගිය බවත් මතක තබා ගත යුතුයි. පහත පළමු රූප සටහනේ තිබෙන්නේ මෑත වසර වලදී ලංකාවේ ජංගම ගිණුමේ ශේෂයයි. ශේෂයක් කිවුවට හිඟයන්ම තමයි!

ජංගම ගිණුමේ මේ හිඟය හැදෙන්නේ කොහොමද? 

පළමුව, ලංකාවේ ආනයන අපනයන අතර පරතරයක් තිබෙනවා. වෙළඳ හිඟය කියන්නේ එයට. මේ විදිහට වෙළඳ හිඟයක් තිබීම ඒ හේතුව නිසාම ප්‍රශ්නයක් නොවන බව මම කිවුවනේ. හැබැයි ප්‍රශ්නයක් නොවෙන්නනම් ඩොලර් රටට එන වෙන මාර්ගයක් තිබිය යුතුයි. ලංකාවේ වෙළඳ ගිණුමේ හිඟයක් තිබුණත් සේවා ගිණුමේ අතිරික්තයක් තිබෙනවා. එයින්ද නොපියැවෙන කොටස ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ වලින්ද පියැවෙනවා. හැබැයි මේ සියල්ලටම අමතරව ලංකාවේ විදේශ බැරකම් වෙනුවෙන් ප්‍රතිලාභ ලෙස විශාල මුදලක් රටින් එළියට යනවා. ඒ කොටස වසරින් වසර ඉහළ යනවා. රටේ ඩොලර් හිඟයට මේ හේතුව කොයි තරම් දුරට බලපානවාද කියන එක සාකච්ඡා වී තිබෙන්නේ ඉතා අඩුවෙන්. ඇත්තටම කියනවානම් සාකච්ඡා වී නැති තරම්!

පහත දෙවන රූප සටහනෙහි පෙනෙන්නේ රටේ විදේශ බැරකම් සඳහා ප්‍රතිලාභ ලෙස වාර්ෂිකව රටින් පිටට යන ඩොලර් ප්‍රමාණයයි.

මේ ආකාරයෙන් රටේ විදේශ බැරකම් සඳහා ප්‍රතිලාභ ලෙස වාර්ෂිකව රටින් පිටට ගිය ඩොලර් ප්‍රමාණය රටේ ඉතිරි වුනානම් ජංගම ගිණුමේ ශේෂය මොන වගේ වෙයිද? 

පහත තෙවන රූප සටහනින් පෙනෙන්නේ බැරකම් සඳහා ප්‍රතිලාභ ලෙස වැය වුනු කොටස ඉවත් කිරීමෙන් පසු ජංගම ගිණුමේ ශේෂයයි.  2001-2003 කාලයේදීත්, 2018දී හැර 2015-2019 අතර කාලයේදීත් මෙම කොටස අතිරික්තයක්. ඒ කියන්නේ, එකතු වී තිබුණු පැරණි බැරකම් වෙනුවෙන් ප්‍රතිලාභ ගෙවන්නට සිදු නොවුනානම් මෙම වසර වලදී විදේශයන්ට ණය වනවා වෙනුවට තිබෙන ණය වලින් කොටසක්ද ගෙවා දැමිය හැකිව තිබුණු බවයි.

මෙයින් කරුණු කිහිපයක්ම පැහැදිලි වෙනවා. පළමුව, රජයේ අයවැය හිඟය පාලනය වී ඇති හා විණිමය අනුපාතය නිදහසේ තීරණය වී ඇති වකවානු වල පැරණි විදේශ බැරකම් සඳහා ප්‍රතිලාභ ගෙවීම හැර අනෙකුත් සියළු විදේශ විණිමය අවශ්‍යතා සඳහා ප්‍රමාණවත් තරම් ඩොලර් රටට පැමිණ තිබෙනවා. ඒ නිසා, පැරණි ණය හා පොලී ගෙවීමට හැර අළුතින් විදේශ ණය ගන්න අවශ්‍ය වී නැහැ. 

දෙවනුව, එම තත්ත්වය යටතේ වුවද, පැරණි විදේශ බැරකම් වලට පොලී එකතු වීම නිසා විදේශ බැරකම් තව දුරටත් සැලකිය යුතු තරමින් ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. විණිමය අනුපාතය තව දුරටත් අවප්‍රමාණය වීමට ඉඩ හැරියේනම් ජංගම ගිණුම සමතුලනය කර ගත හැකිව තිබුණු බවද මෙයින් ගම්‍ය වෙනවා. එසේ වුනානම්, ණය ගැනීමේ ප්‍රශ්නයක් ඇති වන්නේ නැහැ. 

ඩොලර් හිඟය කියා කියන්නේම වැරදි විදේශ විණිමය ප්‍රතිපත්තිය නිසා හදාගත් ප්‍රශ්නයක්! ඔඩොක්කුවේ දමාගත් අහක යන නයෙක්!!

ආර්ථික අර්බුදයේ වත්මන් හැඩය (දෙවන කොටස)

මෙම දෙවන ලිපි මාලාවේ පළමු කොටස අවසානයේදී අපි කතා කළේ පසුගිය රාජපක්ෂ ආණ්ඩුව සමයේ ලංකාවේ ශුද්ධ විදේශ බැරකම් විශාල ලෙස ඉහළ යාම හා එය වත්මන් ආර්ථික අර්බුදයට හේතු වූ ආකාරයයි. මේ කොටසින් අපි මේ ගැන අපි තව දුරටත් පැහැදිලි කර ගනිමු.

ශුද්ධ විදේශ බැරකම් යනු විදේශ වත්කම් හා විදේශ බැරකම් අතර වෙනසයි. විදේශ වත්කම් ඉක්මවා විදේශ බැරකම් ඉහළ යාමේ ප්‍රශ්නය වන්නේ එම බැරකම් වෙනුවෙන් දිගින් දිගටම වාර්ෂිකව විදේශ විණිමය වැය කිරීමට සිදු වීමයි. ඉතා අඩු පොලියකට විදේශ ණය ලබාගත හැකි ඇමරිකාව වැනි රටක විදේශ වත්කම් විදේශ බැරකම් වලට වඩා අඩු වුවත් තම විදේශ වත්කම් වලින් විදේශ බැරකම් වල මුළු වියදමම පියවා ගත හැකියි. හැබැයි එසේ කරන්න ඇමරිකාවට වුවද හැකි වී තිබෙන්නේ අඩු පොලී අනුපාතික වලට ණය ගැනීමේ හැකියාව මත මෙන්ම සැලකිය යුතු විදේශ වත්කම් ප්‍රමාණයක් තිබීමද හේතුවෙනුයි.

ලංකාවේ ශුද්ධ විදේශ බැරකම් ඉතා වැඩි වීම විශාල ප්‍රශ්නයක්. ඊටත් වඩා ප්‍රශ්නයක් වන්නේ ලංකාවේ විදේශ බැරකම් වල අනුපාතයක් ලෙස විදේශ වත්කම් ඉතා පහළ මට්ටමක තිබීමයි. ශුද්ධ විදේශ බැරකම් බොහෝ වැඩි වෙනත් ඇතැම් රටවලට මෙවැනි ප්‍රශ්නයක් නැහැ.

පහත වගුවෙහි පෙන්වා ඇති පරිදි ලෝකයේ රටවල් අතරින් වැඩිම ශුද්ධ විදේශ බැරකම් ප්‍රමාණයක් තිබෙන රටවල් හයකම විදේශ වත්කම් ප්‍රමාණය විදේශ බැරකම් වලින් 70% ඉක්මවනවා. අසල්වැසි ඉන්දියාව ගත්තත් දැකිය හැක්කේ මෙවැනි තත්ත්වයක්. ණය අර්බුදයක සිර වී සිටින රටක් සේ හඳුනා ගැනෙන ග්‍රීසිය සතුව පවා ඔවුන්ගේ විදේශ බැරකම් ප්‍රමාණයෙන් 47% ක විදේශ වත්කම් ප්‍රමාණයක් තිබෙනවා. එහෙත්, ලංකාව සතුව තිබෙන විදේශ වත්කම් ප්‍රමාණය රටේ විදේශ බැරකම් වලින් 13%ක් පමණයි!

අතේ රුපියල් 70ක් තිබෙන කෙනෙකුට හිර නොවී රුපියල් 100ක රෝලක් ගහගන්න පුළුවන්. එහෙත්, අතේ රුපියල් 13ක් තියාගෙන රුපියල් 100ක රෝලක් ගහන කෙනෙක් කොයි වෙලාවක හෝ හිරවෙනවා. හිරවෙන්නේ කොයි වෙලාවෙද කියන එක කාලය පිළිබඳ ප්‍රශ්නයක් පමණයි. වසංගතය නිසා සංචාරකයින් පැමිණීම අඩු වෙද්දී ලංකාවට වුනෙත් මේකයි.

යම් ස්ථාවර මට්ටමක තිබුණු ලංකාවේ විදේශ බැරකම් ප්‍රමාණය 2007 පමණ සිට වේගයෙන් ඉහළ යන්න පටන් ගත්තා. එහෙත්, 2010න් පසුව විදේශ වත්කම් ඉහළ ගියේ නැහැ. මෙය පහත රූප සටහනෙහි පැහැදිලිව දැකගත හැකියි.

විදේශ බැරකම් ඉහළ යද්දී ඒ වෙනුවෙන් වාර්ෂිකව ගෙවිය යුතු ප්‍රතිලාභද ඉහළ යනවා. එහෙත්, විදේශ වත්කම්ද ඉහළ නොයන්නේනම් එම වත්කම් වලින් ලැබෙන ආදායම් ඉහළ යන්නේ නැහැ. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස සෑම වසරකම මේ හිඟය පියවීම සඳහා අතිරික්ත විදේශ විණිමය ප්‍රමාණයක් අවශ්‍ය වෙනවා. මේ අතිරික්ත විදේශ විණිමය ප්‍රමාණය උපයා ගත හැකි වෙනත් ක්‍රමයක් නැත්නම් ඒ වෙනුවෙන් තවත් විදේශ ණය ගන්න සිදු වෙනවා. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ඊළඟ වසරේදී අවශ්‍ය වන අතිරික්ත විදේශ විණිමය ප්‍රමාණය තවත් ඉහළ යනවා. දිගුකාලීන සැලසුමක් ඇතිව විදේශ වත්කම් හා බැරකම් අතර වෙනස ක්‍රමයෙන් අඩු කර නොගෙන මේ විදේශ ණය උගුලෙන් ගැලවෙන්න බැරුවා වගේම උගුල යම් මොහොතක ගැස්සෙන එකත් වලක්වන්න බැහැ.

යහපාලන ආණ්ඩුව බලයට පත් වන විට (2014 අවසානයේදී) සමස්ත ලංකාවේ විදේශ ණය ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 42,914ක්. 2019 අවසාන වෙද්දී එම ණය ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 54,812ක්. මේ අනුව එම වසර පහ තුළ විදේශ ණය වැඩි වීම ඩොලර් මිලියන 11,897ක්. එම වසර පහ තුළ ලංකාවේ විදේශ බැරකම් වෙනුවෙන් ගෙවා ඇති ප්‍රතිලාභ මුදල ඩොලර් මිලියන 11,834ක්. මේ අනුව, විදේශ ණය ඉහළ යාමෙන් 99.5%ක්ම පරණ ණය වල පොලියයි. එසේ නැත්නම් පැරණි ආයෝජන වෙනුවෙන් ගෙවූ ප්‍රතිලාභයි. විදේශ බැරකම් ඩොලර් මිලියන 11,897කින් ඉහළ ගියත් ණය ලෙස ඇත්තටම රටට පැමිණ තිබෙන්නේ ඩොලර් මිලියන 63ක් පමණයි. 

මෙම කාලය තුළ ලංකාවේ විදේශ වත්කම් වල ආදායම් ලෙස ඩොලර් මිලියන 814ක් උපයා ඇති නමුත් සංචිත ඉහළ ගොස් තිබෙන්නේ ඩොලර් මිලියන 518කින් පමණයි. එහි ඩොලර් මිලියන 296ක අඩුවක් තිබෙනවා. මේ ගණනද ඇතුළුව රටට ශුද්ධ විදේශ බැරකම් ලෙස 2014-2019 කාලය තුළ පැමිණ තිබෙන විදේශ විණිමය ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 359ක් පමණයි. සංචිත ඉහළ යාම අඩු කළ විට අදාළ කාලය තුළ ශුද්ධ විදේශ බැරකම් ඉහළ යාම ඩොලර් මිලියන 11,389ක්. ඒ අනුව, 2014-2019 අතර කාලය තුළ ඉහළ ගිය ශුද්ධ විදේශ බැරකම් වලින් 97%කටම හේතු වී තිබෙන්නේ පරණ ණයට වලට පොලී එකතු වීමයි. 

මේ කරුණ පැහැදිලි කළ යුත්තේ පසුගිය ආණ්ඩු වල ක්‍රියාකාරකම් වල හොඳ නරක සංසන්දනය කිරීම සඳහාම නෙමෙයි. ලංකාවේ වත්මන් තත්ත්වය නිවැරදිව තේරුම් ගැනීම සඳහා. ඉදිරි වසර වල ලංකාව එක ඩොලරයක හෝ විදේශ ණය අලුතින් නොගත්තත් තිබෙන ණය වල පොලිය ලෙස වාර්ෂිකව ඩොලර් බිලියන 2 ඉක්මවන මුදලක් එකතු වෙනවා. ඉන් පසුව, ඒ පොලියටද පොලිය එකතු වී වැල් පොලී වෙනවා. ඉදිරි සාර්ව-ආර්ථික වැඩ පිළිවෙලක මුඛ්‍ය ඉලක්කය විය යුත්තේ කෙසේ හෝ මේ චක්‍රයෙන් ගැලවීමයි.

මෙහිදී අප කතා කරන්නේ රටේ සමස්ත විදේශ ණය ගැනයි. රජයේ විදේශ ණය එයින් කොටසක් පමණයි. 2010 වන තුරු රටේ විදේශ ණය වලින් විශාල ප්‍රමාණයක් රජයේ විදේශ ණය වුවත්, 2010දී ආරම්භ කළ පොන්සි ක්‍රීඩාව හරහා රජය විසින් සෘජුව විදේශ ණය ලබා නොගෙන වක්‍ර ලෙස විදේශ ණය ලබා ගන්නා ක්‍රමයක් ආරම්භ වුනා. ඒ නිසා, රාජ්‍ය ණය අතර තිබෙන විදේශ ණය ප්‍රමාණය දෙස බැලූ විට රට සිරවී සිටින විදේශ ණය උගුලේ බරපතලකම පැහැදිලිව පෙනෙන්නේ නැහැ. විදේශ ණය ගැන කතා කරන හැම දෙනෙකුම මෙන් රාජ්‍ය ණය ගැන කතා කළත්, විනිමය අනුපාතය පාලනය කරමින් ආරම්භ කර පවත්වා ගෙන යන පොන්සි ක්‍රීඩාව පිළිබඳව ප්‍රමාණවත් අවධානයක් යොමු වී නැති තරම්. පහත රූප සටහන දෙස බැලූ විට මේ පොන්සි ක්‍රීඩාවේ ආරම්භය පැහැදිලිව හඳුනා ගත හැකියි.

ඩොලර් නැතිකම ප්‍රශ්නයක් වීමේ ප්‍රශ්නය

බොහෝ තනි පුද්ගලයින් විසින් මෙන්ම ලංකාවේ ප්‍රමුඛ දේශපාලන ධාරා විසින්ද ලංකාව මේ මොහොතේ මුහුණ දෙන ආර්ථික අර්බුදය ඩොලර් නැතිකම සේ හඳුනා ගන්නවා. ඒ හඳුනා ගැනීම මත පදනම්ව විවිධ විසඳුම්ද යෝජනා කරනවා. මේ යෝජිත විසඳුම් එම විසඳුම් ඉදිරිපත් කරන දේශපාලන ධාරා අනුව වර්ග නොකර ආකෘතිය අනුව පහත අයුරින් ලැයිස්තුගත කළ හැකියි. 

1. ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත ගොස් ණය ලබා ගැනීම හෝ එසේ නොගොස් වෙනත් පාර්ශ්ව වලින් ණය ලබා ගැනීම - මෙහිදී ක්ෂණිකව රටට ඩොලර් ආවත්, මැදිකාලීනව ඊට වඩා ඩොලර් ප්‍රමාණයක් රටින් එළියට යනවා. වෙනත් පාර්ශ්ව වලින් ණය ගත් විට ආපසු යන ප්‍රමාණය වැඩියි.

2. විදේශගත ලාංකිකයන්ගෙන් ඩොලර් එවන ලෙස ආයාචනය කිරීම- මෙහිදී ක්ෂණිකව රටට යම් ඩොලර් ප්‍රමාණයක් එනවා. ඒ ඩොලර් ආපසු යන්නේ නැහැ. නමුත්, මේ වගේ දෙයක් දිගින් දිගටම කරන්න බැහැ. මහා පරිමාණයෙන් කරන්නත් බැහැ. 

3. ණය පැහැර හැරීම, ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීම හා ආනයන පාලනය කිරීම - මෙහිදී අරමුණ වන්නේ ඩොලර් එළියට යන එක සීමා කර ගැනීම හෝ පමා කර ගැනීම. හැබැයි මේ විදිහට ඩොලර් ඉතුරු කර ගත හැක්කේ කෙටි කාලයකට පමණයි.

4. දේශීය වත්කම් විදේශිකයන්ට විකිණීම හා/හෝ ස්වභාවික සම්පත් විකිණීම - මෙයින්ද ක්ෂණික වාසියක් ලැබුනත් බොහෝ විට සිදු විය හැක්කේ දිගුකාලීනව අවාසියක් වෙන එකයි. එසේ නොවන ආකාරයෙන්ද මෙය කළ හැකි අවස්ථා තියෙන්න පුළුවන්. 

5. විණිමය අනුපාතය පාවෙන්නට ඉඩ හැර රුපියල අවප්‍රමාණය කිරීම - ක්ෂණිකව ප්‍රශ්නය විසඳා ගත හැකි ක්‍රමයක් වුවත් දිගුකාලීනව ප්‍රශ්නය විසඳෙන්නේ මේ වැඩේ දිගින් දිගටම කරන්නේනම් පමණයි.

6. රුපියල අවප්‍රමාණය නොකර අපනයන ප්‍රවර්ධනය කිරීම - කරන්න පුළුවන්නම් හොඳයි. එහෙත් මෙය සංගත හෝ ප්‍රායෝගික යෝජනාවක් නෙමෙයි.

මේ ලැයිස්තුවට එකතු කළ හැකි තවත් විසඳුම් තිබිය හැකියි. මෙහි අවසනට සඳහන් කළ විසඳුමෙහි සංගතභාවය හා ශක්‍යතාවය ප්‍රශ්නකාරී වුවත්, අනෙක් හැම විසඳුමක්ම ඩොලර් නැතිකමට ප්‍රශ්නයක් විය හැකි විසඳුම්. මේ ඕනෑම ක්‍රමයකින් හෝ ක්‍රම කිහිපයකින් ලංකාව මේ මොහොතේ මුහුණ දෙන ක්ෂණික ප්‍රශ්නය විසඳෙන්න පුළුවන්. නමුත්, අප සාකච්ඡා කළ යුතු කරුණ එයින් ඔබ්බෙහි තිබෙන දෙයක්.

ලංකාව මේ මොහොතේ මුහුණ දෙන ක්ෂණික ප්‍රශ්නය ඩොලර් නැතිකම කියන එකේ වැරැද්දක් නැහැ. නමුත්, ලංකාවේ අනාගතය පිළිබඳ දිගුකාලීන දැක්මක් ඇති දේශපාලන වැඩ පිළිවෙලක් හෝ දිගුකාලීන සාර්ව-ආර්ථික වැඩ පිළිවෙලක් තුළ අවධානය යොමු විය යුතු හා විසඳුම් යෝජනා විය යුතු ලංකාවේ දිගුකාලීන ප්‍රමුඛ ආර්ථික ප්‍රශ්නය ඩොලර් නැතිකම නෙමෙයි. ඩොලර් නැතිකම ප්‍රශ්නයක් වීමයි. 

ඩොලර් නැතිකම ලංකාවට ප්‍රශ්නයක් වන්නේ ඇයි? ඉහත කවර ආකාරයකින් හෝ ඩොලර් නැතිකමට විසඳුමක් සොයා ගතහොත් අනාගතයේදී නැවතත් ඩොලර් නැතිකම ලංකාවට ප්‍රශ්නයක් නොවන බවට සහතිකයක් තිබේද? එවැනි සහතිකයක් නැත්නම්, ඩොලර් නැතිකමට මේ මොහොතේ ලබා දෙන විසඳුමක් පැලැස්තර විසඳුමක් පමණක් නොවන්නේද? ඩොලර් නැතිකම ලංකාවට ප්‍රශ්නයක් වීමම ප්‍රශ්නයක් බව ඔබ නොදකින්නේද?

ඩොලර් කියන්නේ ඇමරිකාවේ ජාතික මුදල් ඒකකයයි. ඇමරිකාවේ මහ බැංකුව වන ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුවට ඩොලර් ඕනෑ තරමක් මුද්‍රණය කර ගත හැකියි. ඒ නිසා, ඇමරිකාවට ඩොලර් නැතිකම ප්‍රශ්නයක් වෙන්නේ නැහැ. වෙනත් රටවලට ඩොලර් මුද්‍රණය කරන්න බැහැ. එහෙත්, ඒ හේතුව නිසාම අනෙක් හැම රටකටම ප්‍රශ්න වලට මුහුණ දෙන්න වෙන්නේ නැහැ. 

ඇමරිකාව ඩොලර් මුද්‍රණය කරනවාක් මෙන්ම අනෙක් රටවලට ඒ රටවල ජාතික මුදල් ඒකක මුද්‍රණය කර ගත හැකියි. ලංකාවටත් රුපියල් මුද්‍රණය කර ගන්න පුළුවන්.

ලංකාවට ඩොලර් අවශ්‍ය වන්නේ භාණ්ඩ හෝ සේවා ආනයනය සඳහා. ඇමරිකාවත් භාණ්ඩ හා සේවා ආනයනය කරනවා. ඒ වෙනුවෙන් ඩොලර් වැය කරනවා. අනෙක් රටවල් ඩොලර් ලබාගෙන ඇමරිකාවට භාණ්ඩ හා සේවා එවනවා. අනෙක් රටවල් රුපියල් ලබාගෙන ලංකාවට භාණ්ඩ හා සේවා එවනවානම් ලංකාවට ඩොලර් අවශ්‍ය වෙන්නේ නැහැ. නමුත්, අනෙක් රටවල් රුපියල් අරගෙන ලංකාවට භාණ්ඩ හා සේවා එවන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, ලංකාවට ඩොලර් උපයා ගන්න සිදු වී තිබෙනවා. 

ලෝකයේ අනෙක් හැම රටක්ම ලංකාව මුහුණ දෙන ප්‍රශ්නයට මුහුණ දෙන්නේ නැහැ. අපි එක්සත් රාජධානිය හෝ ජපානය වැනි රටක් ගනිමු. එක්සත් රාජධානියට භාණ්ඩ හා සේවා ආනයනය කරන්න ඩොලර් අවශ්‍යම නැහැ. ඔවුන්ට පවුම් ගෙවා භාණ්ඩ හා සේවා ආනයනය කළ හැකියි. ඒ අයුරින්ම ජපානයට යෙන් ගෙවා භාණ්ඩ හා සේවා ආනයනය කළ හැකියි. ලෝකයේ රටවල ජාතික මුදල් ඒකක අතරින් මෙවැනි ශක්තියක් තිබෙන්නේ මුදල් ඒකක සීමිත ප්‍රමාණයකට පමණයි. ලංකාවේ රුපියල ඒ අතර නැහැ. එහෙමනම්, දිගුකාලීනව බැලුවොත් ලංකාවේ ප්‍රශ්නය ඩොලර් නැතිකමද, එසේ නැත්නම්, රුපියලට පිළිගැනීමක් නැතිකමද? 

රටක ජාතික මුදල් ඒකකයට ජාත්‍යන්තර පිළිගැනීමක් ලබා ගැනීම කිසිසේත් කළ නොහැකි දෙයක් නෙමෙයි. ඇමරිකානු ඩොලරයට අද තිබෙන පිළිගැනීම මීට වසර සියයකට පෙර මේ ලෙසින්ම තිබුණේ නැහැ. පසුගිය සියවසේ මුල් කාලය වෙද්දීත් ඇමරිකානු ඩොලරය ඇමරිකාවෙන් පිටත ලොකු පිළිගැනීමක් නොලැබූ මුදල් ඒකකයක්. යුරෝ මුදල් ඒකකයට තිබෙන්නේ වසර තිහක පමණ ඉතිහාසයක්. ජපානයේ යෙන් මුදල් ඒකකයට පිළිගැනීමක් ලැබුණේ පසුගිය සියවසේ දෙවන භාගයේදී. ලංකාවේ රුපියලට තරම් ඉතිහාසයක් නැති, ඉතා කුඩා රටක් වන සිංගප්පූරුවේ ජාතික මුදල් ඒකකය අද ලොව පුරාම පිළිගැනෙන මුදල් ඒකකයක්. 

ඇතැම් මුදල් ඒකක වලට තිබෙන පිළිගැනීමට හේතුව අදාළ රටවල් වල ආර්ථිකය කියන එක ඇත්තක් වුවත්, මුදල් ඒකකයක ශක්තිය නිර්ණය කරන එකම සාධකය එය නෙමෙයි. බිට්කොයින් වැනි මුදල් පසුපස කිසිදු ආර්ථිකයක් නැහැ.

සිංගප්පූරු ඩොලර් අරගෙන සංචාරය කරන අයෙකුට ලෝකයේ බොහෝ රටවලදී ඉතා පහසුවෙන් එම මුදල් වෙනත් මුදලකට මාරු කරන්න පුළුවන්. එහෙත් ලංකාවේ රුපියල් අරගෙන වෙනත් රටකට යන කෙනෙකුට එසේ මාරු කරන්න බැහැ. ලංකාවේ සංචාරකයින් නිතර යන එන ඉන්දියාවේ ඇතැම් ප්‍රදේශ හා සිංගප්පූරුවේ "පුංචි ඉන්දියාව" වැනි සීමිත තැන් කිහිපයකදී හැර ලංකාවෙන් පිටතදී ලංකාවේ රුපියල් මාරු කරන්න බැහැ. ඒ නිසා, පිටරටකට යන ලාංකිකයෙකුට රුපියල් වෙනුවට ඩොලර් හෝ වෙනත් විදේශ මුදල් ඒකකයක් අරගෙන යන්න වෙනවා. දිගුකාලීනව කරගත යුත්තේ මේ තත්ත්වය වෙනස් කර ගැනීම නෙමෙයිද? 

දූරදර්ශී දේශපාලන ව්‍යාපාරයක් විසින් ඉහත ලැයිස්තුවේ ඇති විසඳුම් දෙස බැලිය යුත්තේ මේ ඉලක්කය අමතක නොකරමිනුයි. මේ මොහොතේ ඩොලර් නැතිකම සඳහා යෝජනා කරන විසඳුම් වලින් දිගුකාලීනව සිදු වෙන්නේ "ඩොලර් නැතිකම ප්‍රශ්නයක් වීමේ ප්‍රශ්නය" විසඳෙන එකද, නැත්නම්, තවත් උග්‍ර වෙන එකද?

ලංකාවේ රුපියලට ජාත්‍යන්තර පිළිගැනීමක් ලබා ගැනීම ක්ෂණිකව, වසරකින් දෙකකින් හෝ වසර දහයකින් පහළොවකින් කළ හැකි දෙයක් නෙමෙයි. නමුත්, ඒ ගැන නොසලකා හිටියොත් කවදාවත්ම ඔය වැඩේ වෙන්නේ නැහැ. ඒ තරම් දුර බලන්න කලින් මේ මොහොතේ ප්‍රශ්නය විසඳා ගත යුතු බව ඇත්ත. හැබැයි එහිදී අවධානය යොමු කළ යුත්තේ ප්‍රශ්නය කොහොම හරි විසඳා ගන්න නෙමෙයි. වඩා හොඳ විදිහකට විසඳා ගන්නයි.

ලංකාවේ රුපියල කාටවත් එපා කියන එකෙන් කියැවෙන්නේ ලංකාව පෙන්වන වටිනාකම කවුරුවත් එහි දකින්නේ නැහැ කියන එකයි. දැන් රුපියලක මිල ඩොලර් ශත බාගයක්. ඒ මිලට කවුරුවත් රුපියල් මිල දී ගන්නේ නැහැ. මිල අඩු කිරීම ප්‍රශ්නයට විසඳුමක්. ලංකාවේ චූටි රුපියලටත් යම්කිසි වටිනාකමක් තියෙනවනේ. ඒ මිලට දුන්නොත් ඩොලර් ගෙවා රුපියල් ගන්න අය හොයා ගන්න බැරිවෙන එකක් නැහැ. වෙනත් විදිහකට කිවුවොත් රුපියලේ සැබෑ වටිනාකම නිරූපණය වන ආකාරයට විණිමය අනුපාතය අවප්‍රමාණය කිරීම ක්ෂණික ප්‍රශ්නයට ලබා දිය හැකි පහසු හා ක්ෂණික විසඳුමක්. 

හැබැයි මේ විදිහට ප්‍රශ්නය විසඳා ගත් පමණින් දිගුකාලීන ප්‍රශ්නය විසඳෙන්නේ නැහැ. ලංකාව රුපියල් අච්චු ගහන තරමට එහි සැබෑ වටිනාකම අඩු වෙනවා. ඒ නිසා, එක්කෝ ඔය සල්ලි අච්චු ගැහිල්ල නවත්වන්න ඕනෑ. නැත්නම් හැමදාම දිගින් දිගටම රුපියලට අවප්‍රමාණය වෙන්න ඉඩ දෙන්න ඕනෑ.

ණයට ඩොලර් අරගන්න පුළුවන්නම් ඒ මගිනුත් මේ මොහොතේ ප්‍රශ්නය විසඳෙනවා. හැබැයි දිගුකාලීනව ඒ ගත් ණය පොලියද සමඟ ගෙවන්න වෙන නිසා ප්‍රශ්නය නැවත වටයකින් මතු වෙන්නේ වඩා දරුණු ලෙසයි. මෙහිදී ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත ගොස් ණය ලබා ගැනීම හෝ එසේ නොගොස් වෙනත් පාර්ශ්ව වලින් ණය ලබා ගැනීම අතර තිබෙන ප්‍රධානම වෙනස පළමු ක්‍රමයේදී බොහෝ විට විණිමය අනුපාතය අවප්‍රමාණය කරන්න සිදු වීමයි. ඊට අමතරව, මැදිකාලීනව ප්‍රශ්නය යටපත් කළ හැකි කොන්දේසි ඒ සමඟ එන්න පුළුවන්.

විදේශගත ලාංකිකයන්ගෙන් ඩොලර් එකතු කර ගන්න පුළුවන්නම් ඒ මගින්ද මේ මොහොතේ ප්‍රශ්නය විසඳගන්න පුළුවන්. එහෙත්, අනුන්ගෙන් හැමදාම සල්ලි ඉල්ලන්න බැහැ. ඔය වැඩේ ලොකුවට කරන්නත් බැහැ.  දැන් ප්‍රශ්නය විසඳාගත්තා කියලා ප්‍රශ්නය නැවත මතු වෙන එක වලක්වා ගන්නත් බැහැ. මීට සාපේක්ෂව, ලාංකිකකයින් වැඩි වැඩියෙන් රට පටවන එකේත් ප්‍රශ්න ගණනාවක් තිබෙනවා වුවත් එය වඩා ස්ථාවර ක්‍රමයක්. ඒ වැඩෙන් ක්ෂණික ප්‍රශ්නය හෝ දිගුකාලීන ප්‍රශ්නය නොවිසඳුනත් මැදිකාලීනව සහනයක් ලැබෙනවා.

ණය පැහැර හැරීම, ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීම හා ආනයන පාලනය කිරීම වගේ දේවලුත් ක්ෂණික ප්‍රශ්නයට විසඳුම් වුවත් මේ වැඩ වලින් මැදිකාලීනව වගේම දිගුකාලීනවත් වෙන්නේ ප්‍රශ්නය උග්‍ර වෙන එකයි. වත්කම් හා/හෝ ස්වභාවික සම්පත් විකිණීමෙන්ද ලැබිය හැක්කේ කෙටිකාලීන වාසියක් පමණයි. රුපියල අවප්‍රමාණය නොකර අපනයන ප්‍රවර්ධනය කිරීම කතාවට හොඳ දෙයක් වුවත් ප්‍රායෝගිකව කරන්න අමාරු වැඩක්.

ඔය මොන දෙයක් කළත් දිගුකාලීනව තියා මැදිකාලීනවවත් ප්‍රශ්නය විසඳෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, නහය ඉදිරිපස තිබෙන පහසු විසඳුම අතහැර වෙන වෙන විසඳුම් හොයන එක කිසිම තේරුමක් නැති වැඩක්. රුපියල එහි සැබෑ වටිනාකම දක්වා පහත වැටෙන්න ඉඩ දුන් පසු ක්ෂණික ප්‍රශ්නය අවසානයි. ඉන් පසු, සල්ලි අච්චු ගහන එක ටිකෙන් ටික හෝ අඩු කරන්න වෙනවා. සල්ලි අච්චු ගහනවානම් නැවත නැවත රුපියල අවප්‍රමාණය වෙන්න ඉඩ දෙන්න වෙනවා. 

අවසාන වශයෙන් "ඩොලර් නැතිකම ප්‍රශ්නයක් වීමේ ප්‍රශ්නය" විසඳා ගත හැක්කේ සල්ලි අච්චු ගැසීම සීමා කිරීම මගින් පමණයි. රටක් ලෙස කවදා හෝ ආර්ථික නිදහස ලබා ගැනීම ගැන හිතනවානම් ඩොලර් නැතිකම ප්‍රශ්නයක් වීමේ ප්‍රශ්නයෙන් හැකි ඉක්මණින්  නිදහස් වෙන එක ගැනත් දැන්ම හිතන්න වෙනවා.

ආර්ථික අර්බුදයේ වත්මන් හැඩය (පළමු කොටස)

ලංකාවේ ආර්ථික ප්‍රශ්නය පිළිබඳව ප්‍රධාන මතවාදී ධාරා තුනම එකඟ වන කොටසක් තිබෙනවා. ඒ නිදහසින් පසුව හැම ආණ්ඩුවකම දායකත්වයෙන් ගොඩ ගසා ගත් ණය කන්ද රටට ඔරොත්තු නොදෙන බව. මේ විවේචනය ඇතුළේ පොදුවේ ලංකාවේ ක්‍රියාත්මක වන සාර්ව-ආර්ථික ප්‍රතිපත්තිය ගැන විවේචනයක්ද තිබෙනවා. ප්‍රශ්නයට ක්ෂණික, මැදිකාලීන හා දිගුකාලීන විසඳුම් අවශ්‍ය බවද පොදු පිළිගැනීමක්.

ඉහත කී එකඟතාවයෙන් ඔබ්බට මේ මතවාදී ධාරා තුන පාරවල් තුනක යමින් ප්‍රශ්නයේ ගුරුත්ව කේන්ද්‍රය වෙනස් තැන් තුනකට යොමු කරනවා. ජාජබ විග්‍රහය අනුව ප්‍රශ්නය දරුණු වෙන්නේ 1977 සිටයි. හතළිස් තුනේ විග්‍රහය අනුව, රාජපක්ෂ දශකය තුළදී වාණිජ ණය ගන්න පටන් ගත් 2009 සිටයි. වියත්මග විග්‍රහය අනුව යහපාලන ආණ්ඩුව බලයට පත් වීමෙන් පසුව 2015 සිටයි.

හතළිස් තුනේ ආර්ථික දේශපාලන ස්ථාවරය එජාප/සජබ ස්ථාවරයට වඩා විශාල ලෙස වෙනස් නැහැ. ඒ වගේම, වියත්මග ස්ථාවරය සහ මේ ආණ්ඩුව විසින් දැනට ක්‍රියාත්මක කරන ස්ථාවරය අතරත් පෙනෙන ලොකු වෙනසක් නැහැ. ඒ නිසා, මම මේ ධාරා තුන ඉහත ආකාරයෙන් හඳුන්වන්න කැමතියි. ඔය ධාරා තුනට අමතරව ලංකාවේ ප්‍රධාන දේශපාලන ධාරාවකට තිබෙන්නේ ශ්‍රීලනිපයයි. එය සිටින්නේ කොතැනද කියන එක පැහැදිලි නැහැ.

මේ කණ්ඩායම් තුනටම බල ඉලක්ක තිබෙනවා. ඒ ඉලක්කය කරා යාමේදී ඔවුන්ට නිශ්චිත ජන කණ්ඩායමකට ආමන්ත්‍රණය කරන්න වෙනවා. තමන් ඉලක්ක කරන කණ්ඩායමේ අභිලාශ වලින් යම් සීමාවකට වඩා විතැන් වෙමින් ස්වාධීන විග්‍රහයක් කරන්න මේ කවර කණ්ඩායමකටවත් පුළුවන් කමක් නැහැ. ඒ හේතුව නිසා මේ විග්‍රහයන් එකක්වත් ඔවුන්ටම සාපේක්ෂව අවංක විග්‍රහයන් බවට සහතිකයක් නැතත්, මේ එක් එක් විග්‍රහය සමඟ අවංකවම එකඟ වෙන පිරිස් ලංකාවේ ඉන්නවා. 

නිදහසේ සිට ක්‍රමයෙන් වර්ධනය වූ ප්‍රශ්නයක බර එක කණ්ඩායමකට දමන එක අසීරු හා සංකීර්ණ වැඩක්. නමුත්, මේ බර සම සේ බෙදා හැරීමත් නිවැරදි ප්‍රවේශයක් නෙමෙයි. ඒ නිසා, වෙනස් විග්‍රහයන් තිබීමෙන් ඒවායින් එකක් හැර අනෙක්වා වැරදියි කියන එක ගම්‍ය වන්නේ නැහැ. හැබැයි ප්‍රශ්නයේ මුල ලෙස හඳුනා ගන්නේ කොතැනද කියන එක මත විසඳුමේ හැඩය තීරණය වෙනවා. මොකද ප්‍රශ්නයේ මුල ප්‍රශ්නයක් නැති තැනක් තිබෙනවා. ඒ තැන ලෙස එකිනෙකා හඳුනා ගන්නේ වෙනස් තැන් තුනක්.

මේ වෙනස බලපාන්නේ මැදිකාලීන විසඳුම් ගැන කතා කරද්දී. ක්ෂණික විසඳුම කොහොමත් මේ දැන් දිය යුතුයි. දිගුකාලීන විසඳුමට තව සෑහෙන කාලයක් තිබෙනවා. දළ වශයෙන් ගත්තොත්, ජාජබ විසඳුම ස්ථානගත වී තිබෙන්නේ 1977ට ආපසු යාම වටා. හතළිස් තුනේ විසඳුම ස්ථානගත වී තියෙන්නේ 2019ට ආපසු යාම වටා. වියත්මග විසඳුම ස්ථානගත වී තිබුණේ 2015ට ආපසු යාම වටා.

ජාජබ විසින් 1970-77 කාලයට නැවත යා යුතුයැයි කියන බවක් හෝ හතළිස් තුන 2015-2019 වෙත නැවත යා යුතුයැයි කියන බවක් හෝ වියත්මග විසින් නැවත 2004-2014 කාලයට යා යුතුයැයි කියූ බවක් මෙයින් අදහස් වන්නේ නැහැ. ඔය කණ්ඩායම තුන විසින්ම එම එක් එක් අතීත පරමාදර්ශය තුළ හඳුනාගත් අඩුපාඩු තිබෙනවා. හැබැයි පරණ වැරදි හදාගෙන ස්ථානගත වෙන්න බලා ඉන්නේ ඔය තැන් වලයි.

මේ ස්ථාවර තුන අතරින් මගේ පෞද්ගලික ස්ථාවරය වඩා කිට්ටු හතළිස් තුනේ ස්ථාවරයටයි. නමුත් හතළිස් තුන මෙන් රාජ්‍ය ණය ප්‍රශ්නයේ බර මම මුළුමනින්ම රාජපක්ෂ දශකයට බැර කරන්නේ නැහැ. මම දකින විදිහට රාජ්‍ය ණය ප්‍රශ්නය යනු හතළිස් හතේ සිට වර්ධනය වන, දිගුකාලීන විසඳුමක් අවශ්‍ය ප්‍රශ්නයයි. රාජපක්ෂ දශකය තුළ වර්ධනය කළේ මේ වන විට ක්ෂණික විසඳුමක් අවශ්‍යව තිබෙන ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නයයි. එය විණිමය අනුපාතය පාලනය කරමින් පොන්සි ක්‍රීඩාවක් පටන් ගැනීම නිසා ඇති වූ ප්‍රශ්නයක්. 

මගේ විසඳුම් ස්ථානගත වන්නේ මගේ විග්‍රහයට සාපේක්ෂවයි. ඒ අනුව, ක්ෂණික ප්‍රශ්නය මේ පොන්සි ක්‍රීඩාව දිගටම කරගෙන යන්න බැරි වීමේ ප්‍රශ්නයයි. ක්ෂණික ප්‍රශ්නයට ක්ෂණික විසඳුම කඩා වැටෙන්න නොදී මොන ආකාරයෙන් හෝ පොන්සි ක්‍රීඩාව දිගටම කරගෙන යාමයි. ක්ෂණිකව ඊට වඩා දෙයක් කරන්න බැහැ. 

මැදිකාලීන විසඳුම විය යුත්තේ පොන්සි ක්‍රීඩාවෙන් ගැලවෙන එකයි. රාජ්‍ය ණය ප්‍රශ්නය යනු එයින්ද පසුව විසඳන්නට වෙන ප්‍රශ්නයක්. ආර්ථික වර්ධනය එන්නේ මේ සියල්ලෙන් පසුවයි. මෙහි පෙර-පසු කියා කියන්නේ කාල අර්ථයකින් (chronologically) නොව ප්‍රශ්න වලට විසඳුම් සෙවිය යුතු ප්‍රමුඛතා අනුපිළිවෙළ මතයි. කාල අර්ථයෙන්නම් මේ සියල්ල එකට ගෙන විසඳුම් සෙවිය යුතුයි. ඊට අමතරව, මේ සියල්ලට ඔබ්බෙන් තිබෙන දිගුකාලීන ආර්ථික සංවර්ධනයටත් ප්‍රමුඛතාවය ලැබිය යුතුයි. 

මේ ප්‍රශ්න අතරින් ක්ෂණික ප්‍රශ්නය ක්ෂණිකව විසඳන්න වෙන්නේ මේ ආණ්ඩුවටයි. යම් හෙයකින් ආණ්ඩුව විසින් ප්‍රශ්නය දැනට විසඳා ගත්තත්, මැදිකාලීන ප්‍රශ්නය විසඳන තුරු මේ ක්ෂණික ප්‍රශ්නය සදාකාලික (perennial) ක්ෂනික ප්‍රශ්නයක් වෙයි කියන එක මගේ අදහසයි. මේ හේතුව නිසා දැනට දේශපාලන බලය නැති, බලයට එන්න හිතාගෙන ඉන්න කණ්ඩායම් වලටත් ප්‍රශ්නයට විසඳුමක් ගැන හිතන්න වෙනවා.

මගේ මේ අවසන් ප්‍රකාශය ජාජබ හා 43 විශ්ලේෂණ සමඟ විශාල ලෙස ගැටෙන්නේ නැති වුනත්, ආණ්ඩුවේ විශ්ලේෂණය සමඟ සෘජු ලෙස ගැටෙනවා. ආණ්ඩුවට අනුව, ක්ෂණික ප්‍රශ්නය කෝවිඩ් නිසා ඇති වූ අනපේක්ෂිත ප්‍රශ්නයක්. මා පෙන්වා දෙන පදනමින්ම නොවුණත්, ක්ෂණික ප්‍රශ්නය කෝවිඩ් නිසා ඇති වූ ප්‍රශ්නයක් නොවන බව ජාජබ හා 43 කණ්ඩායම් වලද මතයයි. එය එලෙස නොදකින්නේ ආණ්ඩුවේ මතවාදය සමඟ සිටින අය පමණයි. 

ආණ්ඩුවේ මතවාදය කියා කිවුවත් ආණ්ඩුව වෙත දේශපාලන පක්ෂපාතිත්වයක් නැති හා ආණ්ඩුවට විරුද්ධ පැත්තේ ඉන්න ඇතැම් අයත් මේ අදහස දරනවා. ඒ නිසා, ක්ෂණික ප්‍රශ්නය කෝවිඩ් නිසා ඇති වූ අනපේක්ෂිත ප්‍රශ්නයක් නොවන බවත්, ඒ නිසාම කෝවිඩ් අවසන් වීමෙන් පසුව අවසන් නොවන බවත්, සාධක සහිතව අපට පෙන්වීමට සිදු වෙනවා. මෙයින් අප අදහස් කරන්නේ කෝවිඩ් නිසා අනපේක්ෂිත ප්‍රශ්නයක් ඇති නොවූ බව නෙමෙයි. ප්‍රශ්නය ඊට වඩා බරපතල ප්‍රශ්නයක් බවයි. 

ඒ වගේම, ලංකාවේ ප්‍රශ්නය සරල ණය ප්‍රශ්නයක් නොවන බවත් අපට තව දුරටත් තහවුරු කර පෙන්වන්න සිදු වෙනවා. ආර්ථික අර්බුදයේ වත්මන් හැඩය තේරුම් ගැනීම සඳහා අපි මුලින්ම මේ කරුණු දෙක නිරවුල් කර ගනිමු. 

මේ වෙද්දී ලංකාවේ රාජ්‍ය ණය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය ඉක්මවා ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. එහෙත්, මෙය එසේ වූ පළමු අවස්ථාව නෙමෙයි. මීට පෙර අවස්ථා දෙකකදී ලංකාවේ ලංකාවේ රාජ්‍ය ණය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය ඉක්මවා ගියත් මෙවැනි විශාල ප්‍රශ්නයකට මුහුණ දෙන්න සිදු වුනේ නැහැ. ඒ වගේම දැනටත් දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය මෙන් 266%ක් රාජ්‍ය ණය තිබෙන ජපානයට හෝ එම අනුපාතය 100% ඉක්මවා ඇති ඇමරිකාව, කැනඩාව, ප්‍රංශය, බහරේන් හෝ සිංගප්පූරුව වැනි රටවලට ලංකාව මුහුණ දෙන ආකාරයේ ප්‍රශ්න වලට මුහුණ දෙන්න සිදු වී නැහැ.

රාජ්‍ය ණය ප්‍රශ්නය ලංකාවේ ක්ෂණික ප්‍රශ්නය නෙමෙයි. ක්ෂණික ප්‍රශ්නය ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නයයි. ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නයට හේතුව ලංකාවේ විදේශ වත්කම් වලට සාපේක්ෂව විදේශ බැරකම් විශාල ලෙස ඉහළ ගොස් තිබීමයි. එය කෙතරම් බරපතල තත්ත්වයකට ඔඩු දුවා ඇත්ද යන්න අපි මුලින්ම තේරුම් ගනිමු.

ලෝකයේ හැම රටකටම විදේශ බැරකම් වලට වඩා වැඩියෙන් විදේශ වත්කම් තියා ගන්න බැහැ. ලෝකයට ණය වෙන රටවල් තිබේනම් ලෝකයට ණය දෙන රටවලුත් තිබිය යුතුයි. ශුද්ධ විදේශ වත්කම් හෝ බැරකම් තිබීම අනුව අපට ලෝකයේ රටවල් ගොඩවල් දෙකකට වෙන් කරන්න පුළුවන්. 

ඉහත ලෝක සිතියමෙහි තැඹිලි පාටින් ලකුණු කර තිබෙන ඇමරිකාව, ඉන්දියාව, ඕස්ට්‍රේලියාව, එක්සත් රාජධානිය වගේ රටවල් වල විදේශ බැරකම් විදේශ වත්කම් වලට වඩා වැඩියි. ඒ කියන්නේ ඒ රටවල් ලෝකයට ණයයි. නිල් පාටින් ලකුණු කර තිබෙන රුසියාව, චීනය, ජපානය, කැනඩාව වගේ රටවල විදේශ වත්කම් විදේශ බැරකම් වලට වඩා වැඩියි. දත්ත නැති නිසා මෙහි අළු පාටින් ලකුණු වී තිබුණත් ලංකාව පාට විය යුත්තේ මොන පාටින්ද කියන එක කියන්න අවශ්‍ය නැහැනේ.

ලංකාව වගේම දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය ඉක්මවන රාජ්‍ය ණය ප්‍රමාණයක් තිබෙන ජපානය, කැනඩාව, බහරේන්, සිංගප්පූරුව වගේ රටවල් වලට ඒ ණය ප්‍රශ්නයක් වී නැත්තේ ඇයි කියන එක පැහැදිලියිනේ. ඒ රටවල් වල රජය ණය වී තිබුණත්, එසේ ණය වී තිබෙන්නේ රටේම මිනිස්සුන්ට. ඒ රටවල් ශුද්ධ වශයෙන් විදේශ වලට ණය දීලා මිසක් ණය වෙලා නැහැ. 

රාජ්‍ය ණය වැඩි වීමත් ප්‍රශ්නයක් තමයි. නමුත්, රටක විදේශ ණය වැඩි වීම ඊට වඩා ගොඩක් බරපතල ප්‍රශ්නයක්. විදේශ ණය හෝ බැරකම් වැඩියි කියන්නේ ඒ බැරකම් වෙනුවෙන් හැම වසරකම යම් මුදලක් පොලී හෝ ලාභාංශ ලෙස ගෙවිය යුතු බවයි.  ඇමරිකාව, එක්සත් රාජධානිය වගේ ලොව පිළිගත් මුදල් ඒකක තිබෙන රටවල් හැර අනෙක් බොහොමයක් රටවල් මේ පොලී මුදල් ගෙවිය යුත්තේත් විදේශ විණිමය වලින්. ප්‍රශ්නයට හේතුව ඕකයි. විදේශ වත්කම් වැඩි රටවල් වලට ඔය ප්‍රශ්නය නැහැ වගේම සෑම වසරකම පොලී ලෙස සැලකිය යුතු විදේශ විණිමය ප්‍රමාණයක්ද ලැබෙනවා.

ආර්ථික අර්බුදයේ ඓතිහාසික සම්භවය ලිපි මාලාවේ දහවන හා අවසන් කොටසින් කියපු විදිහට 2021 සැප්තැම්බර් අවසානයේදී ලංකාවේ දළ විදේශ වත්කම් ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 8.3ක් පමණයි. දළ විදේශ බැරකම් ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 62.3ක්. ඔය ඩොලර් බිලියන 8.3න් ලංකාවට විදේශ විණිමය ලෙස පොලී ආදායමක් ලැබෙනවා. ඩොලර් බිලියන 62.3 වෙනුවෙන් පොලී ලෙස වියදමක් දරන්න වෙනවා. 

පොලී අනුපාතික සමාන සේ උපකල්පනය කළොත්, වත්කම් වෙනුවෙන් ලැබෙන ආදායමෙන්  ඩොලර් බිලියන 8.3ක බැරකම් වල පොලී වියදම් ආවරණය වෙනවා. තව ඩොලර් බිලියන 54.0 ක ශුද්ධ බැරකම් තිබෙනවා. ඒ වෙනුවෙන් පොලී ලෙස ගෙවීම සඳහා විදේශ විණිමය කොහෙන් හෝ හොයා ගන්න වෙනවා. පොලී අනුපාතිකය 4%ක් ලෙස සැලකුවොත් වසරකට ඩොලර් බිලියන 2කට වඩා වැඩි මුදලක්.

හරියටම කියනවානම් ප්‍රශ්නය විදේශ බැරකම් විදේශ වත්කම් වලට වඩා වැඩි වීමමත් නෙමෙයි. විදේශ බැරකම් වෙනුවෙන් පොලී ගෙවන්න විදේශ වත්කම් වලින් ලැබෙන ආදායම ප්‍රමාණවත් නොවීම. ඔය දෙක සමතුලනය කර ගන්න බැරිනම් රටක් දිගුකාලීනව ගෙවුම් ශේෂ උගුලක හිර වෙන්න ඉඩකඩ වැඩියි. රටක විදේශ වත්කම් වලින් උපයන ආදායම විදේශ බැරකම් වල පොලී වියදම් ගෙවන්න ප්‍රමාණවත්නම් වත්කම් වලට වඩා බැරකම් වැඩි වීම ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි.

ලෝකයේ රටවල් අතරින් ශුද්ධ විදේශ බැරකම් වැඩිම රට ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයයි. 2021 සැප්තැම්බර් අවසානයේදී ඇමරිකාවේ දළ විදේශ බැරකම් ප්‍රමාණය ඩොලර් ට්‍රිලියන 50.5ක්. නමුත් දළ විදේශ වත්කම් ලෙස තිබුණේ ඩොලර් ට්‍රිලියන 34.4ක් පමණයි. ඒ කියන්නේ ඩොලර් ට්‍රිලියන 16.1ක වෙනසක්. ඩොලර් බිලියන 16,070ක් පමණ. එහෙම බැලුවහම ලංකාවේ ඩොලර් බිලියන 54 සොච්චමක්!

ලෝකයට ඔය තරම්ම ණය වුනත් එය ඇමරිකාවට ප්‍රශ්නයක් නොවන්නේ ඇයි? පළමුව, මේ තරම් ශුද්ධ විදේශ බැරකම් ප්‍රමාණයක් තිබුණත් ඒ බැරකම් වැඩි වශයෙන්ම ඇමරිකන් ඩොලර් බැරකම්. ඒ නිසා, ඇමරිකාවට අවශ්‍යනම් ඩොලර් අච්චු ගහලා ඔය ණය ගෙවන්න පුළුවන්. ඒ වැඩෙන් උද්ධමනය ඉහළ ගොස් ප්‍රශ්නයක් ඇති වෙන්න පුළුවන් තමයි. නමුත් ලංකාවට වගේ විදේශ විණිමය අර්බුදයක් ඇති වෙන්නේ නැහැ.

ඊටත් වඩා වැදගත් කරුණ ඇමරිකාව ඔය විදේශ බැරකම් වෙනුවෙන් ගෙවන්නේ ඉතාම සුළු පොලියක් පමණක් වීමයි. ලංකාවේ රාජ්‍ය ආදායමෙන් 70%කටත් වඩා පොලී ගෙවන්න වියදම් වුනත් ඇමරිකාවේ පොලී වියදම රාජ්‍ය ආදායමෙන් 10% ඉක්මවන්නේ නැහැ. අනෙක් පැත්තෙන්, ඇමරිකාවේ විදේශ වත්කම් වලින් ඇමරිකාව සැලකිය යුතු පොලී ආදායමක් උපයනවා. පොලී කියා මෙහිදී කියන්නේ ලාභාංශ ඇතුළු අනෙකුත් ඒ ආකාරයේ ප්‍රතිලාභද පොදුවේ සලකලා.

ඩොලර් ට්‍රිලියන 34.4ක් පමණක් වන ඇමරිකාවේ විදේශ වත්කම් වලින් ඇමරිකාව වාර්ෂිකව උපයන පොලී ආදායමෙන් ඩොලර් ට්‍රිලියන 50.5ක් පමණ වන විදේශ බැරකම් වෙනුවෙන් පොලී ගෙවුවට පස්සේත් ඇමරිකාවට වාර්ෂිකව සැලකිය යුතු විදේශ විණිමය ප්‍රමාණයක් ලැබෙනවා. ඒ නිසා, ශුද්ධ විදේශ බැරකම් වැඩි වීම ඇමරිකාවට ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. 

අනෙක් පැත්තෙන්, ශුද්ධ විදේශ වත්කම් වැඩිම රට ජපානයයි. 2021 සැප්තැම්බර් අවසානයේදී ජපානයේ දළ විදේශ වත්කම්  ප්‍රමාණය යෙන් ට්‍රිලියන 1,228.9ක්. දළ විදේශ බැරකම් ප්‍රමාණය යෙන් ට්‍රිලියන 845.6ක්. ඒ කියන්නේ ජපානය සතුව යෙන් ට්‍රිලියන 383.3ක ශුද්ධ විදේශ වත්කම් ප්‍රමාණයක් තිබෙනවා. ඩොලර් වලින්නම් බිලියන 3,442ක් පමණ. විදේශ බැරකම් වලට වඩා වැඩි විදේශ වත්කම් ප්‍රමාණයක් තිබෙන නිසා ජපානයට පොලී වියදම ඉක්මවන පොලී ආදායමක් උපයන්න පුළුවන්.

හැබැයි විදේශ බැරකම් වලට වඩා විදේශ වත්කම් වැඩි වූ පමණින්ම මේ වාසිය ලැබෙන්නේ නැහැ. 2021 සැප්තැම්බර් අවසානයේදී චීනයේ දළ විදේශ වත්කම් ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 9,057ක්. දළ විදේශ බැරකම් ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 7,031ක් පමණයි. ඒ කියන්නේ චීනය සතුව ඩොලර් බිලියන 2,026ක ශුද්ධ විදේශ වත්කම් ප්‍රමාණයක් තිබෙනවා. එසේ වුවත්, චීනයේ ඩොලර් බිලියන 7,031ක බැරකම් නිසා වසරකට රටින් එළියට විදේශ විණිමය ප්‍රමාණය තරමට ආදායමක් චීනයේ ඩොලර් බිලියන 9,057ක විදේශ වත්කම් වලින් ලැබෙන්නේ නැහැ. ලැබීම් හා ගෙවීම් සමතුලනය කර ගන්නනම් චීනයට මීටත් වඩා විදේශ වත්කම් අවශ්‍යයි.

ඇමරිකාවේ ෆෙඩරල් සුරැකුම්පත් වල ආයෝජනය කර තිබෙන විදේශ රටවල් අතරින් උඩින්ම ඉන්නේ චීනය හා ජපානය. මේ ආයෝජන වෙනුවෙන් ලැබෙන්නේ ඉතාම අඩු පොලියක්. චීනයේ වගේම ජපානයේත් විදේශ වත්කම් වලින් අඩු ආදායමක් ලැබෙන්න හේතුව මේකයි. ජපානයේ විදේශ බැරකම් වෙනුවෙන් ගෙවිය යුතු පොලීත් ඉතා අඩු නිසා මෙය ජපානයට ප්‍රශ්නයක් නොවුනත්, චීනයට ඒ වාසිය නැහැ. එහෙමනම් චීනය ඔවුන්ගේ වත්කම් ඇමරිකාවේ තියාගෙන ඉන්නේ ඇයි?

චීනය මෙතැනදී කරන්නේ ඇමරිකාව සමඟ වෙළඳ අතිරික්තයක් පවත්වා ගැනීමේ වාසිය ලබා ගන්න එක. ඇමරිකාවේ ෆෙඩරල් සුරැකුම්පත් වල ආයෝජනය කිරීම හරහා චීනය යුවානයට සාපේක්ෂව ඩොලරයේ වටිනාකම වැඩි කරනවා. එහිදී චීන අපනයන ඇමරිකාවට ලාබදායක වෙනවා. ඇමරිකන් අපනයන චීනයට මිල අධික වෙනවා. චීනයෙන් ඇමරිකාවට භාණ්ඩ යන තරමට ඇමරිකාවෙන් චීනයට භාණ්ඩ එන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, එන ඩොලර් වලින් කොටසක් චීනයේ ඉතිරි වෙනවා. ඒ ඉතිරියෙන් පොලී ආදායම් හා වියදම් අතර පරතරය පියවා ගෙන තවත් ගාණක් ඉතුරු කර ගන්න පුළුවන්. සිංගප්පූරුව වගේ රටවල් කරන්නේත් මේ වැඩේ.

ලංකාව සතු සීමිත විදේශ වත්කම් ආයෝජනය කර තිබෙන්නේත් බටහිර රටවල. ඒ වෙනුවෙන් ලැබෙන්නේ ඉතාම අඩු පොලී අනුපාතිකයක්. ඊට සාපේක්ෂව ලංකාවේ විදේශ බැරකම් වෙනුවෙන් ගෙවිය යුතු පොලී අනුපාතිකය ගොඩක් ඉහළයි. ඒ කියන්නේ ලංකාවේ ශුද්ධ විදේශ බැරකම් නඩත්තු කරන්න සෑම වසරකම සැලකිය යුතු විදේශ විණිමය ප්‍රමාණයක් අවශ්‍ය වෙනවා. ශුද්ධ විදේශ බැරකම් ඉහළ යද්දී මේ විදිහට අවශ්‍ය වන විදේශ විණිමය ප්‍රමාණයත් වැඩි වෙනවා.

අපි හිතමු ලංකාව මොන විදිහකින් හෝ විදේශ විණිමය ලැබීම් හා ගෙවීම් ගලපගත්තා කියලා. පවතින තත්ත්වය යටතේ එහෙම කළා කියලාත් විදේශ ණය නොගෙන ඉන්න බැහැ. වසර තුළ ගෙවිය යුතු ණය වාරික ගෙවන්න කොහොමටත් ණය ගන්න වෙනවා. එසේ කළා කියලා ණය වැඩි වන්නේ නැති නිසා ඒ කොටස පැත්තකින් තියමු. ශුද්ධ විදේශ බැරකම් නඩත්තු කිරීම සඳහාත් ණය ගන්න වෙනවනේ. ඒ කොටසින් වෙන්නේ අනිවාර්යයෙන්ම ශුද්ධ විදේශ බැරකම් තවත් ඉහළ යන එක. 

මේ විදිහට ශුද්ධ විදේශ බැරකම් ඉහළ යද්දී පොලී අනුපාතික වැඩි නොවුනත්, ඒ වෙනුවෙන් ගෙවිය යුතු පොලී වියදම් වැඩි වෙනවා. ඊට අමතරව පොලී අනුපාතිකත් ඉහළ යන නිසා වියදම තවත් වැඩි වෙනවා. මේක දිය සුළියකට අහු වුනා වගේ වැඩක්. විදේශ විණිමය ලැබීම් හා ගෙවීම් ගලපගත්තා වුවත් හැම වසරකම විදේශ ණය එන්න එන්නම වැඩි වෙනවා. ඒ වෙනුවෙන් ගෙවිය යුතු පොලියත් එන්න එන්නම වැඩි වෙනවා. 2011 පමණ සිට ලංකාවේ ඉන්නේ මේ උගුලේ හිරවෙලා. රාජ්‍ය ණය ප්‍රශ්නය නිදහස ලබපු කාලයේ සිට තිබුණු ප්‍රශ්නයක් වුනත්, මේ වගේ ප්‍රශ්නයක් 2010 පමණ වන තුරු තිබුණේ නැහැ.

මේ තත්ත්වය යටතේ අඩු වශයෙන් ශුද්ධ විදේශ බැරකම් තව දුරටත් වැඩි කර නොගෙන තියෙන මට්ටමේම තියා ගන්න වුනත් විදේශ විණිමය ලැබීම් හා ගෙවීම් අතර පොලී වියදම් ගෙවන්නට ප්‍රමාණවත් අතිරික්තයක් පවත්වා ගන්නම වෙනවා. විදේශ බැරකම් අඩු කර ගන්න පුළුවන් වෙන්නේ ඒ අතිරික්තය ඊටත් වඩා වැඩිනම් පමණයි. ඔය සීමාවට යන තුරු ලංකාවේ විදේශ ණය සෑම වසරකදීම ඉහළ යන එක වලක්වන්න කාටවත් පුළුවන්කමක් නැහැ. 

පහත ප්‍රස්ථාරයේ තැඹිලි පාට තීරු වලින් පෙන්වන පරිදි 2011 සිට සිදු වෙමින් පවතින්නේ මෙයයි. එහි පෙනෙන 2020 විදේශ බැරකම් අඩු වීම ගිණුම්කරණ ක්‍රමවේද නිසා සිදු වූ දෙයක් මිසක් සැබෑවටම සිදු වූ අඩුවක් නෙමෙයි. වැඩි විස්තර ඉදිරියේදී.

ඩොලරයක මිලෙන් නොවැසෙන ආර්ථිකයේ හෙළුව

ඇමරිකාවේ ශීත සෘතුව හා වසරාන්ත නිවාඩු කාලය එළැඹෙමින් තිබෙනවා. මේ නිවාඩු සමයේ දන්නා කියන කීප දෙනෙක්ම ලංකාවට යන්න සූදානමින් ඉන්නවා. වසංගත තත්ත්වය නිසා බොහෝ දෙනෙකුට පෙර දෙවසර තුළ ලංකාවට යන්න ලැබුණේ නැහැ. ඔමික්‍රෝන් නිසා අනාගතය පිළිබඳව තිබෙන්නේද අවිනිශ්චිත තත්ත්වයක්. ග්‍රීක හෝඩියේ අකුරු ඉවර වෙනකම් කෝවිඩ් ප්‍රභේද අලුතෙන් එන එක ඉවර වෙන එකක් නැහැ. 

ඇමරිකාවේ ඉන්න ගොඩක් අය ලංකාවට යන්න මේ කාලය තෝරා ගැනීම තේරුම් ගත හැකියි. ගුවන් ගමන්පත් මිල වුවත් සාමාන්‍ය වසරකදී තරම් වැඩි නැහැ. එහෙත්, සංචාරය කරන්නෙකු විසින් අනුගමනය කළ යුතු නියාමන රෙගුලාසි ගණනාවක් තිබෙනවා. පෞද්ගලිකව සංචාරයට කොයි තරම් ලැදි කෙනෙක් වුවත්, සංචාරය කිරීමේදී සැපිරිය යුතු විවිධ කොන්දේසි එක්ක රටින් එළියට යන එක ගැන මටනම් තවමත් හිතන්න අමාරුයි. රට ඇතුළේ වුවත් ගුවනින් යන ගමනකින් සතුටක් ලැබිය හැකි තත්ත්වයක් තවමත් නැහැ.

ඇමරිකාවේ සිට ලංකාවට යන අයට කොහොමටත් ලංකාවෙන් විවිධ ඉල්ලීම් එනවා. ගොඩක් වෙලාවට මේ වගේ ඉල්ලීම් එන්නේ සාමාන්‍යයෙන් ලංකාවෙන් පිට සංචාරය නොකරන, බොහෝ විට රටින් එළියට ගිහින්ම නැති, නෑදෑයන් වගේ අයගෙන්. පෙනෙන විදිහට දැන් මේ තත්ත්වයේ වෙනසක් වෙලා. ලංකාවට යන ගොඩක් අයට මෙවර විවිධ ඉල්ලීම් කර තිබෙන බව පෙනෙන්නේ සාමාන්‍යයෙන් නිතර රටින් පිට සංචාරයෙහි යෙදෙන ඉහළ මධ්‍යම පාංතික යහළු යෙහෙළියන් විසින්. ගොඩක් අයට අවශ්‍ය මිල අධික සුඛෝපභෝගී භාණ්ඩ. විශේෂයෙන්ම විවිධ සන්නාම වල සුවඳ විලවුන්, චර්මාලේප වගේ දේවල් හා පරිගණක උපාංග, ඉලෙක්ට්‍රොනික උපකරණ ආදිය. 

ගොඩක් අය කියන්නේ "සල්ලි ප්‍රශ්නයක් නැහැ. ඔය බ්‍රෑන්ඩ් එකම ගේන්න. ලංකාවට ආවහම සල්ලි දෙන්නම්" කියලා ලංකාවේ යාලුවෝ කියනවා කියලයි. ටික දවසකට ලංකාවට යන මේ ගොඩක් අයට දැන් තිබෙන ප්‍රශ්නය ලංකාවේදී ලැබෙන රුපියල් වලට කරන්නේ මොකක්ද කියන එකයි. සාමාන්‍යයෙන් ලංකාවට යන අය සැලකිය යුතු ඩොලර් ප්‍රමාණයක් ලංකාවේදී රුපියල් වලට මාරු කරන නමුත් මෙවර මේ ගොඩක් අය එහෙම කරන එකක් නැහැ. ඉලෙක්ට්‍රොනික බඩු, රූපලාවන්‍යය සඳහා අවශ්‍ය දේ පමණක් නෙමෙයි. ඉස්සර ලංකාවෙන් ඇමරිකාවට එද්දී කහ කුඩු අරගෙන ආපු අය දැන් ලංකාවට කහ අරගෙන යනවා. මම හිතන්නේ කොළඹ අවට ඉන්න දෙමළ අයට එහෙම කහ නැතුවම බැරි දෙයක්. 

මේ යන අයට ඒ අයගේ ලංකාවේ යාලුවෝ රුපියල් දෙද්දී ඩොලර් එකකට කීය ගානේ රුපියල් දෙයිද? හොඳ ප්‍රශ්නයක් වුනත් පෞද්ගලික කරුණක් නිසා ආපසු ආවට පස්සේ ඔය වගේ දේවල් හාරා අවුස්සා අහන්න බැහැ. සමහර විට නිල අනුපාතය වන රුපියල් 200 බැගින් හෝ පොඩ්ඩක් වැඩියෙන් දෙයි. 

ලංකාවේ ඩොලර් සංචිත පිළිබඳ අලුත්ම තත්ත්වය ගැන කිහිප දෙනෙක් විසින්ම දැනුවත් කිරීම් කර තිබුණා. නොවැම්බර් අවසානය වෙද්දී නිල සංචිත වත්කම් ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 1,587 දක්වා පහත වැටිලා. මේ ගණනට රන් සංචිත සහ ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ ඇති වත්කම් ආදියත් ඇතුළත්. නොවැම්බර් මාසය තුළ පමණක් මහ බැංකුව විසින් ඩොලරයේ මිල තිබෙන මට්ටමේ තියා ගැනීම සඳහා ඩොලර් මිලියන 311ක් විකුණා තිබෙනවා. 

ඔක්තෝබර් මාසය අවසාන වෙද්දී මහ බැංකුවේ ශුද්ධ විදේශ බැරකම් ඩොලර් මිලියන 1,260ක් පමණ දක්වා ඉහළ ගිහින්. බැංකු පද්ධතියම ගත්තොත් ඩොලර් බිලියන 4,180ක පමණ හිඟයක් තිබෙනවා. නොවැම්බර් මාසය තුළ මේ තත්ත්වය තවත් දරුණු වී තිබිය යුතු බව පැහැදිලියි.

විණිමය අනුපාතය පාලනය කිරීම නිසා ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ ලෙස ලැබෙන ඩොලර්ද විශාල ලෙස පහළ යමින් තිබෙනවා. මහ බැංකුව හදන්නේ මුදල් හුවමාරු කරන්නන් බය කර ඩොලරයේ කළු කඩ මිල පාලනය කරන්නයි. එයින් සිදු විය හැක්කේ කළුකඩය හරහා එන ඩොලර් වලින් කොටසක් අඩුවන එක පමණයි. ඩොලර් ඇති අය ඩොලර් රුපියල් නොකරන්නේ මිල සාධාරණ නැති නිසා. කළුකඩ විකල්පය නැති වුනා කියා මේ සල්ලි බැංකු පද්ධතියට එන්නේ නැහැ. යම් ප්‍රමාණයක් පමණක් එයි. බොහෝ විට එහි වාසියට වඩා ශුද්ධ ලෙස රටට ඩොලර් නොපැමිණීමේ පාඩුව වැඩියි. 

සංඛ්‍යාලේඛණ පිරික්සා නැතත් ලංකාවට එන සංචාරකයින්ගෙන් සැලකිය යුතු පිරිසක් ශ්‍රී ලාංකික සම්භවයක් ඇති අය. විදේශයක පුරවැසිභාවය ලබාගත් අයෙක් සංචාරක වීසා මත රටට පැමිණෙන විට සංඛ්‍යාලේඛණ වල ඔවුන් පෙනෙන්නේ අදාළ රටෙන් පැමිණි සංචාරකයන් ලෙසයි. ඔවුන් වගේම ද්විත්ව පුරවැසියන්ද ලංකාවේ සංචාරය කරද්දී ඩොලර්, පවුම්, යුරෝ ආදිය අරගෙන ඇවිත් මාරු කරනවා. සංචාරක ඉපැයීම් වල මෙවැනි ලැබීම්ද සැලකිය යුතු කොටසක් තිබෙනවා. මා ලිපිය මුලින්ම විස්තර කළ තත්ත්වයන් යටතේ වෙන්නේ මෙවැනි ලැබීම් අහිමිව යාමයි. 

ඩොලරයේ මිල ස්ථිරව තියා ගන්න යාම නිසා ලංකාව විශාල වන්දියක් ගෙවා තිබෙනවා. වත්මන් අර්බුදයට පාදක හේතුව රජයේ අයවැය හිඟය වුවත් ආසන්නම හේතුව විදේශ ණය යොදවා ඩොලරයේ මිල පාලනය කිරීමයි. අයවැය හිඟය 1947 සිට පවතින ප්‍රශ්නයක් වුවත්, වත්මන් ඩොලර් හිඟයට හේතු වී තිබෙන අවුලේ ලංකාව පැටලුනේ 2010 වසරේදී. ඩොලරය 200 මට්ටමේ තියා ගන්නා තුරු සිදුවන්නේ විනාශය තවතවත් දරුණු වීම හා ඉක්මන් වීම පමණයි.

දැන්නම් ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත ගොස් ගොඩ දාගන්නවත් කාලයක් නැහැ. ලංකාවට ඉතා ඉක්මණින් ඉන්දියාවෙන්, චීනයෙන් හෝ බටහිර රටකින් ලොකු ඩොලර් ණයක් ගන්නම වෙනවා. ඉතිරිව තිබෙන සොච්චම් ඩොලර් ප්‍රමාණයෙන් ආර්ථිකයේ හෙළුව වහගෙන ඉන්න කොයි තරම් හැදුවත්, ඔය සොච්චම් ඩොලර් ටික පොඩ්ඩක් එහාමෙහා වූ විට කාලයක් තිස්සේ වහගෙන ඉන්න අවලස්සන දේවල් ඔක්කොම එළියේ!

(Image: https://cartoonmovement.com/cartoon/fistful-dollars-0)

සංචිත තවත් පහළට!

ඔක්තෝබර් අවසානය වන විට ලංකාවේ නිල සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 2,267.5 දක්වා තව දුරටත් පහත බැස තිබෙනවා. මෙම ප්‍රමාණයට රන් සංචිත හා ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ ඇති සංචිතත්, ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලෙන් මෑතකදී ලැබුණු ඩොලර් මිලියන 787ක් පමණ වටිනා එස්ඩීආර් ප්‍රදානයෙන් නොවිකුණා ඉතිරිව ඇති එස්ඩීආර් ප්‍රමාණයද ඇතුළත්. 

පසුගිය සැප්තැම්බර් අවසානය වන විට ලංකාවේ නිල සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 2,704.2ක් වූ අතර, අගෝස්තු අවසානය වෙද්දී එම ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 3,543.5ක්ව පැවතුනා. මේ අනුව, පසුගිය දෙමසක කාලය තුළ පමණක් ඩොලර් මිලියන 1,276කින් සංචිත පහළ බැස ඇති බව පැහැදිලියි. සැප්තැම්බර් මැදදී සිදු වූ අධිපති මාරුවෙන් පසුව විදේශ අංශයෙහි කිසිදු යහපත් වර්ධනයක් සිදුව ඇති බවක් තවමත් පෙනෙන්නට නැහැ. 

ඉහත සංචිත ප්‍රමාණය වුවද මහ බැංකුවේම විදේශ වගකීම් පියවීමටත් ප්‍රමාණවත් නැහැ. අගෝස්තු මාසය අවසාන වෙද්දී මහ බැංකුවේ ශුද්ධ විදේශ වත්කම් හිඟය ඩොලර් මිලියන 400ක් පමණ වූ අතර, සැප්තැම්බර් අවසානය වෙද්දී එම හිඟය ඩොලර් මිලියන 794ක් දක්වා ඉහළ ගොස් තිබුණා. ඔක්තෝබර් මාසයේදී නිල සංචිත පහළ ගොස් ඇති ප්‍රමාණය සැලකිල්ලට ගත් විට, මේ වෙද්දී මෙම හිඟය ඩොලර් බිලියනය ඉක්මවා ඇතැයි සිතිය හැකියි. 

ඉදිරි මාස දෙක තුළ ආනයන වියදම් පියවා ගැනීමට අමතරව ශ්‍රී ලංකාව විසින් ජනවාරි 18 දින ඩොලර් මිලියන 500ක ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කරයක්ද පියවිය යුතුයි. ඒ සඳහා ප්‍රමාණවත් ද්‍රවශීල විදේශ සංචිත මහ බැංකුව සතුව ඇතත්, ජනවාරි මාසයේදී මෙම වාරිකය ගෙවීමෙන් පසුව ලංකාවේ විදේශ අංශයේ තත්ත්වය තවත් නරක අතට හැරීම නොවැලැක්විය හැකියි. 

ලංකාවේ විදේශ අංශය මෙවැනි අර්බුදකාරී තත්ත්වයකට පත් වීමේ මූලාරම්භය 2010 ආසන්න කාලය ලෙස සැලකිය හැකියි. එම කාලයේදී ඩොලරයේ මිල කෘතිමව පහළින් තබා ගැනීම හරහා රටේ පුද්ගලයින් හා ආයතන ලෝකයට ණය වී ඩොලර් ලබාගෙන එම ණය රුපියල් කර රජයට ණය ලබා දීම ප්‍රවර්ධනය කරමින් විදේශ ණය පිරමිඩයක් ගොඩ නගනු ලැබුවා. කෝවිඩ් හමුවේ කඩා වැටීමේ අවදානමට ලක්වුනේ කොහොමටත් කොයි වෙලාවක හෝ කඩා වැටෙන්නට නියමිතව තිබුණු මෙම විදේශ ණය පිරමිඩයයි. 

මහ බැංකුවේ වත්මන් විදේශ විණිමය ප්‍රතිපත්තිය වී තිබෙන්නේ නැවත කෙසේ හෝ මේ ණය පිරමිඩයට මුක්කු ගසා තවත් කාලයක් පවත්වා ගෙන යාමයි. ඒ සඳහා, ඩොලරයක මිල නාමිකව හෝ රුපියල් 200 මට්ටමේ පවත්වා ගැනීමේ කාර්යයෙහි මහ බැංකුව නිරතව සිටිනවා. එහෙත්, මේ වෙද්දී ලංකාවේ සැබෑ තත්ත්වය ලෝකයට සඟවා තවතවත් ණය ගැනීම ඉතාම අසීරුයි.

මහ බැංකුව ඩොලර් ප්‍රශ්නය විසඳලාද?

පසුගිය ජූලි අවසානය වෙද්දී ලංකාවේ නිල සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 2,833.5 දක්වාත්, ද්‍රවශීල විදේශ වත්කම් ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 2,364.6ක් දක්වාත් පහත වැටුනා. ඩොලරයක මිල මහ බැංකු පාලනයෙන් ගිලිහී පාලනයක් නැතිව ඉහළ යන්න පටන් ගත්තා. 

මහ බැංකුවේ සංචිත අඩියටම වගේ හිඳී තියෙද්දීත් ඩොලරයක මිල රුපියල් 200 ආසන්නයේ තියා ගැනීම සඳහා අගෝස්තු මාසය තුළ පමණක් මහ බැංකුව විසින් ශුද්ධ වශයෙන් ඩොලර් මිලියන 175ක පමණ සංචිත විකුණා දැමීමෙන් පසුවද වාණිජ බැංකු වල ඩොලර් ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිත වුනේ රුපියල් 225 පමණ මට්ටමකයි. ඒ, ආනයන පාලන හරහා ඩොලර් ඉල්ලුම සීමා කිරීමෙන්ද පසුවයි.

මෙසේ සංචිත විකිණීමෙන් පසුවද ඩොලරයේ මිල පාලනය කර ගත නොහැකි වීම නිසා හිටපු මහ බැංකු අධිපතිවරයා විසින් සියලු වාණිජ බැංකු වල හා ජාතික ඉතිරි කිරීමේ බැංකුවේ ප්‍රධාන විධායක නිලධාරීන්ට ලිපියක් ලියමින් ඩොලරයේ මිල මහ බැංකුවට හා රජයට අවශ්‍ය මට්ටමේ තියා ගන්නා ලෙස "අවවාද" කිරීමෙන් පසුව තනතුර හැර ගියා. ඩොලරයේ අගය නාමිකව මහ බැංකුවට අවශ්‍ය මට්ටමට වැටුනත් ඒ මිලට බැංකු වල ඩොලර් තිබුණේ නැහැ.

මහ බැංකුවේ අධිපති පුටුව මාරු වුනා. අලුතෙන් පත්ව ආ අධිපතිවරයා විසින් ඉදිරි කාලයේදී ඩොලරයේ අගය රුපියල් 199-203 අතර පවත්වා ගන්නා බව පැහැදිලිව ප්‍රකාශ කළා. ඒ සඳහා අවශ්‍ය ඩොලර් හොයා ගන්නා හැටිද විස්තර කළා. ඉන් පසුව, වෙළඳපොළට ඩොලර් මුදා හරිමින් යම් පමණකින් ඩොලර් ආතතිය අඩු කිරීමටද කටයුතු කළා.

දැන් ඩොලරයේ මිල ප්‍රකාශිත ඉලක්ක මට්ටමේ ස්ථිරව තියා ගැනීම සඳහා අවශ්‍ය ඩොලර් මහ බැංකුව විසින් හොයා ගෙනද?

අගෝස්තු 23 වෙනිදා මහ බැංකුවට ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලින් ඩොලර් මිලියන 787ක් පමණ වටිනා එස්ඩීආර් ප්‍රමාණයක්  ලැබුණා. එයින් ඩොලර් මිලියන 666ක පමණ වටිනාකමක් තිබෙන එස්ඩීආර් ප්‍රමාණයක් මහ බැංකුව විසින් ක්ෂණිකව ඩොලර් වලට හුවමාරු කර ගත්තා. බංග්ලාදේශ බැංකුවෙන්ද ඩොලර් මිලියන 150ක ණයක් මුදල් හුවමාරු ගිවිසුමක් යටතේ ලබා ගෙන තිබුණා. මේ අනුව, ජූලි අවසානයේදී ඩොලර් මිලියන 2,806ක් වූ නිල සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 3,743දක්වා ඉහළ යා යුතුව තිබුණා. මෙසේ ලැබුණු ඩොලර් නිසා, අගෝස්තු මාසය තුළ මහ බැංකුව විසින් විණිමය අනුපාතය පාලනය කිරීම සඳහා ඩොලර් මිලියන 176ක පමණ සංචිත ප්‍රමාණයක් වැය කිරීමෙන් පසුවද අගෝස්තු අවසානයේදී ඩොලර් මිලියන 3,550ක් දක්වා සංචිත ඉහළ ගියා.

අධිපති මාරුවෙන් පසුව, සැප්තැම්බර් මාසය තුළ, මේ සංචිත වැඩි වෙලාද? නැත්නම් වෙනසක් වෙලා නැද්ද?

සැප්තැම්බර් අවසානය වෙද්දී ලංකාවේ නිල සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 3,550 සිට ඩොලර් මිලියන 2,581ක් දක්වා ඩොලර් බිලියනයකින් පමණම පහත වැටී තිබෙනවා. එයින් ද්‍රවශීල සංචිත තිබෙන්නේ ඩොලර් මිලියන 2,006.4ක් පමණයි!

ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලින් ලැබුණු මුදල් මහ බැංකුවේ බැරකමක් වුවත්, එම මුදල් නිශ්චිත දිනයකදී ආපසු ගෙවිය යුතු නැති නිසා මේ අයුරින් මහ බැංකුවට සිය වත්කම් ඉක්මවා එම මුදල්ද වියදම් කිරීමට හැකි වී ඇතත්, අදාළ ණය මුදල් පියවන තුරු මහ බැංකුව විසින් ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලට දිගින් දිගටම පොලී ගෙවිය යුතුයි.

මහ බැංකුව සතු විදේශ වත්කම් විශාල ලෙස පහත වැටීමත් සමඟ මහ බැංකුවේ විදේශ බැරකම් ප්‍රමාණය මේ වන විට විදේශ වත්කම් ප්‍රමාණයද ඉක්මවා ගොස් තිබෙනවා. මහ බැංකුවේ ශුද්ධ විදේශ වත්කම් හිඟය අගෝස්තු අවසානය වන විටද ඩොලර් මිලියන 420කට ආසන්නව තිබී ඇති බව නිල සංඛ්‍යාලේඛණ පෙන්වනවා. මෙය මෙසේ විය යුතු බව අප කලින්ම සටහන් කළා. සැප්තැම්බර් අවසානය වෙද්දී මෙම හිඟය ඩොලර් බිලියන 1.4ක් පමණ දක්වා ඉහළ ගොස් තිබිය හැකි බව අපේ ඇස්තමේන්තුවයි.

නහය ළඟටම ණය වූ පසු කොහොමටත් වෙන කරන්නම දෙයක් නැති නිසා රෑට කන්න තිබෙන සල්ලි වලින් රේස් දාන මිනිස්සු ඉන්නවා. සමහර වෙලාවට මේ ක්‍රමයෙන් ගොඩ යන්න පුළුවන් වුනත් බොහෝ විට වෙන්නේ එහි අනෙක් පැත්තයි. අධිපති කබ්රාල්ගේම උදාහරණයකට අනුව ඇතැම් රෝගීන් සුවපත් කිරීම පිණිස වෛද්‍යවරුන් විසින් සැත් පිහියකින් සිරුර කපනවා. එහෙත්, සැත්කම කිරීමෙන් පසුව නැවත එම කැපුම මසා දමා රෝගියා සුවපත් කරනවා.

රෝගියාගේ බඩ කපන කොටසනම් දැන් කරලා. ඉතිරිව තිබෙන්නේ සැත්කම අවසන් කර මහන කොටසයි!