ආර්ථික අර්බුදයේ වත්මන් හැඩය (තෙවන කොටස)

තමන්ට නිෂ්පාදනය කර ගත හැකි හැම දෙයක්ම තමන් විසින්ම හදා ගන්නවා කියන එක ඉතාම අකාර්යක්ෂම වැඩක් වගේම ඉතාම පසුගාමී අදහසක්. මේ වගේ දෙයක් ගැන කවුරු හෝ හිතනවානම් එය ශිෂ්ඨාචාරයේ ආරම්භයට ආපසු යාමක්. මෙය ධනවාදී අදහසක් නොවනවාක් මෙන්ම අඩු වශයෙන් මාක්ස්වාදී හෝ සමාජවාදී අදහසක්වත් නෙමෙයි. ධනවාදය වගේම මාක්ස්වාදය පදනම් වන්නේත් විශේෂීකරණය මත පදනම් වූ සාමූහික නිෂ්පාදනය මතයි.

ගෙවතු වගාව නරක දෙයක් නෙමෙයි. විනෝදාංශයක් ලෙස ගෙවතු වගාවට කැමති අය බොහෝ දෙනෙක් ඉන්නවා. ඒ විනෝදාංශයේ ප්‍රතිඵලයක් විදිහට තමන්ගේ පරිභෝජනයට අවශ්‍ය ආහාර බෝග වලින් යම් ප්‍රමාණයක් ලැබෙන්නත් පුළුවන්. හැබැයි එහෙමයි කියලා ආර්ථික ප්‍රතිපත්තියක් විදිහට හැමෝම තම තමන්ගේ පරිභෝජනයට අවශ්‍ය ආහාර බෝග ගෙදරම හදා ගන්න එක ප්‍රවර්ධනය කිරීම අන්තිම පසුගාමී වැඩක්. මොකද ගෙවතු වගාවේ වාසි තිබුනත්, එහි ආවස්ථික පිරිවැයක්ද තිබෙනවා. 

අපි හිතමු කාට හෝ කෙනෙකුට කිසියම් අත්කම් භාණ්ඩයක් හැදීමේ කුසලතාවයක් තිබෙනවා කියලා. එවැනි කෙනෙක් ගෙවතු වගාව සඳහා යොදවන කාලය ඒ අත්කම් භාණ්ඩය හැදීම වෙනුවෙන් යොදවලා, අත්කම් භාණ්ඩය විකුණා ලැබෙන මුදලින් තමන්ට අවශ්‍ය ආහාර මිල දී ගන්න එක ගෙවතු වගාව වෙනුවෙන් කාලය වැය කරන එකට වඩා වාසිදායක වෙන්න පුළුවන්. 

මේ කරුණ රටකටත් අදාළයි. කිසියම් භාණ්ඩයක් රට ඇතුළේ නිෂ්පාදනය කළ හැකි වූ පමණින්ම එසේ කිරීම කළ යුතු හොඳම දෙය වන්නේ නැහැ. ඇමරිකාව ලංකාවෙන් ඇඟලුම් ආනයනය කරන්නේ මේ ඇඟලුම් ඇමරිකාව ඇතුළේ හදාගන්න බැරි නිසා නෙමෙයි. ඒ සඳහා අවශ්‍ය ශ්‍රමය, ප්‍රාග්ධනය වගේම තාක්ෂණයත් ඇමරිකාවේ තිබෙනවා. හැබැයි ඇමරිකාවේ තිබෙන ශ්‍රමය හා ප්‍රාග්ධනය ඇඟලුම් හදන්න නොයොදවා ඊට වඩා ඵලදායී දෙයක් වෙනුවෙන් යොදවා, ඇඟලුම් ලංකාවෙන් ආනයනය කරන එක ඇමරිකාවට වාසියි.

මේ කරුණ ලංකාවටත් අදාළයි. ලංකාවේ හදාගත යුතු හැම දෙයක්ම ලංකාවේම හදා ගැනීම ලංකාවේ පැත්තෙන් හොඳම දෙය නෙමෙයි. ලාබෙට මිල දී ගත හැකි දේ ආනයනය කිරීම රට ඇතුළේ ඒ දේවල් හදන්න ශ්‍රමය හා ප්‍රාග්ධනය නාස්ති කරනවාට වඩා වාසියි. එහෙම කළ පමණින් ලංකාවට විදේශ විණිමය හිඟයකට මුහුණ දෙන්න වෙන්නේ නැහැ. මොකද විදේශ විණිමය රටට එන එකම ක්‍රමය භාණ්ඩ අපනයනයනම්, ආනයන වෙනුවෙන් වැය කළ හැක්කේ අපනයන කර උපයන විදේශ විණිමය පමණයි. 

හැබැයි ඉහත කරුණ සත්‍ය වන්නේ විණිමය අනුපාතය නිදහසේ තීරණය වනවානම් පමණයි. මොකද රටට ඩොලර් එන තරමට ඩොලර් රටින් යන්නේ නැත්නම් රට ඇතුළේ ඩොලර් ඉතුරු වෙනවා. ඩොලර් වලට ඉල්ලුම අඩු වෙනවා. ඩොලරයේ මිල පහළ යනවා. ආනයන ලාබ වී ආනයන ඉහළ ගොස් ඉතුරු වූ ඩොලර් රටෙන් එළියට යනවා. අනෙක් අතට ආනයන ඉල්ලුම වැඩිනම් ඩොලරයේ මිල ඉහළ ගිහින් ආනයනික බඩු වල මිල ඉහළ යනවා. ආනයනික බඩු තව දුරටත් ලාබ නැති නිසා ඉල්ලුම අඩු වී ඩොලර් රටෙන් එළියට යන එක පාලනය වෙනවා. 

රටකට ඩොලර් එන්නේ භාණ්ඩ අපනයනය කිරීමෙන් පමණක් නෙමෙයි. සේවා වෙළඳාමෙන්ද රටට ඩොලර් එනවා. ඒ වගේම, ඩොලර් එළියටත් යනවා. භාණ්ඩ අපනයනය කිරීමෙන් ලැබුණත්, සේවා අපනයනය කිරීමෙන් ලැබුණත් ලැබෙන ඩොලර් වල වෙනසක් නැහැ. ඒ නිසා, විණිමය අනුපාතය පාවෙන්න ඉඩ දී ඇති විටක ඔය වෙළඳපොළවල් දෙකම එකට සමතුලිත වෙනවා මිසක් වෙන වෙනම සමතුලිත වෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, සේවා ගිණුමේ ඩොලර් අතිරික්තයක් තිබේනම් වෙළඳ ගිණුමේ ඊට සමාන හිඟයක් තිබීමේ කිසිම ප්‍රශ්නයක් නැහැ. ගිණුම් දෙක එකට ගත් විට සමතුලිත වෙනවානම් මේ එක් එක් ගිණුම සමතුලිත කරන්න උත්සාහ කළ යුතු නැහැ. 

ලංකාවට සාමාන්‍යයෙන් සේවා වෙළඳාමේදී සාපේක්ෂ වාසියක් තිබෙනවා. ලාංකිකයින් සේවා නිෂ්පාදනයේදී වඩා කාර්යක්ෂමයි. භාණ්ඩ නිෂ්පාදනයේදී ඒ කාර්යක්ෂමතාවය නැහැ. ඒ නිසා, දිගින් දිගටම ලංකාවේ වෙළඳ ගිණුමේ හිඟයක් තිබුණත් සේවා ගිණුමේ තිබෙන්නේ අතිරික්තයක්.

රටකට විදේශ විණිමය එන්නෙත්, රටෙන් විදේශ විණිමය එළියට යන්නේත් භාණ්ඩ හෝ සේවා වෙළඳාම් හරහා පමණක් නොවෙයි. රටට විදේශ විණිමය එන හා රටෙන් පිටට විදේශ විණිමය යන තවත් ක්‍රම ගණනාවක් තිබෙනවා. මේ විදිහට රටට එන හා රටෙන් යන විදේශ විණිමය ජංගම ගිණුමේ හෝ මූල්‍ය ගිණුමේ සටහන් වෙනවා. ජංගම ගිණුමේ සටහන් වන්නේ ආපසු නොයන සේ රටට එන විදේශ විණිමය. එසේ නැත්නම් ආපසු නොඑන සේ රටින් යන විදේශ විණිමය. භාණ්ඩ හා සේවා වෙළඳාමෙන් ලැබෙන හෝ අහිමි වන විදේශ විණිමය සටහන් වෙන්නේ ජංගම ගිණුමේ. මෙයින් වෙනස්ව, මූල්‍ය ගිණුමේ සටහන් වන්නේ පසුව ආපසු යාමට නියමිත හෝ පසුව ආපසු ඒමට නියමිත විදේශ විණිමය. උදාහරණයක් විදිහට විදේශ ණය හා ආයෝජන. 

රටක ජංගම ගිණුමේ අතිරික්තයක් තිබෙනවානම් ඒ රටට තමන්ගේ විදේශ විණිමය අතිරික්තය රටින් පිට ආයෝජනය කර අනාගතයේදී ආදායම් උපදවන්න පුළුවන්. ජංගම ගිණුමේ හිඟයක් තිබෙනවානම් සිදු වෙන්නේ ඒ හිඟය පියවෙන තරමට විදේශ ණය ගන්න. විදේශ ණය වැඩි වන තරමට අනාගතයට විදේශ විණිමය වියදම්ද වැඩි වැඩියෙන් එකතු වෙනවා.

කාලයක සිටම ලංකාවේ ජංගම ගිණුමේ තිබෙන්නේ හිඟයක්. ජංගම ගිණුමේ හිඟයක් නොතිබුනානම් ආනයන වියදම අපනයන ආදායමට වඩා වැඩි වීම ලංකාවට ප්‍රශ්නයක් වෙන්නේ නැහැ. මොකද හිඟය පියැවීමට අවශ්‍ය පමණ විදේශ විණිමය රටට එන මාර්ගයක් තිබෙනවා. එසේ රටට එන විදේශ විණිමය නැවත රටින් එළියට යන්නේ නැහැ. ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ උදාහරණයක්.

අපනයන ආදායමට වඩා ආනයන වියදම වැඩි වීමේ කිසිම ප්‍රශ්නයක් නැතත්, සමස්තයක් ලෙස රටට එන ඩොලර් වලට වඩා වැඩි ඩොලර් ප්‍රමාණයක් රටෙන් එළියට යනවානම් එතැන පැහැදිලි ප්‍රශ්නයක් තිබෙනවා. ජංගම ගිණුමේ හිඟයක් තිබෙනවා කියන එකෙන් අදහස් වෙන්නේ මේකයි.

දිගින් දිගටම රටට එන ඩොලර් වලට වඩා වැඩි ඩොලර් ප්‍රමාණයක් රටෙන් එළියට යනවා කියන එක වෙන්න බැරි දෙයක්නේ. මොකද එළියට යන්නනම් ඩොලර් රටට ඇවිත් තියෙන්න ඕනෑ. එහෙම නැතුව ඩොලර් මහ පොළොවෙන් මතු වෙන්නේ නැහැනේ. ඒ නිසාම, ඩොලර් රටට එන යම් ක්‍රමයක් නැතුව දිගින් දිගටම ජංගම ගිණුමේ හිඟයක් තියෙන්නත් බැහැ. දිගින් දිගටම ලංකාවේ ජංගම ගිණුමේ හිඟයක් තියෙන්නේ දිගින් දිගටම විදේශ ණය ලෙස රටට ඩොලර් එන නිසයි. එහෙම නැත්නම් ප්‍රාග්ධන ආයෝජන ලෙස හෝ වෙන ක්‍රමයකට මූල්‍ය ගිණුමට ඩොලර් එන නිසයි. මූල්‍ය ගිණුමට ඩොලර් එන්නේ නැත්නම්, ජංගම ගිණුමේ හිඟයත් නැති වෙලා යනවා. ඒ එක්කම ඩොලර් ප්‍රශ්නයත් නැති වෙනවා. 

මූල්‍ය ගිණුමට දිගින් දිගටම ඩොලර් එනවානම්, එසේ එන තාක් කල්, ජංගම ගිණුමේ හිඟයක් නඩත්තු කරන්න පුළුවන්. හැබැයි මෙය ජංගම ගිණුම සමතුලිතව තියාගෙන වෙළඳ ගිණුමේ හිඟයක් නඩත්තු කරනවා වගේ වැඩක් නෙමෙයි. මූල්‍ය ගිණුමට එන ඩොලර් කවදා හෝ ආපසු යනවා. ඒ විතරක් නෙමෙයි. මූල්‍ය ගිණුමට එන හැම ඩොලරයක්ම රටේ බැරකමක් වෙනවා. රටේ බැරකම් ඉහළ යද්දී ඊට අනුපාතිකව වාර්ෂිකව ගෙවිය යුතු පොලී වියදම්ද ඉහළ යනවා. මේ පොලී වියදම් රටින් එළියට යන්නේ නැවත ආපසු එන්න නෙමෙයි. ඒ නිසා, ඒවා සටහන් වෙන්නේ ජංගම ගිණුමේ. අවසාන ප්‍රතිඵලය ජංගම ගිණුමේ හිඟය ඉහළ යාමයි. 

කලින් ලිපියක කතා කළ පරිදි, 1956 සිටම ලංකාවේ රජය ආදායම ඉක්මවා වියදම් කරමින් සිටිනවා. ඒ නිසා, අයවැය හිඟය පියවන්න ණය ගන්න වෙනවා. මේ වැඩේට විදේශ ණය අරගන්නවා කියන්නේ මූල්‍ය ගිණුමට සල්ලි එනවා කියන එක. මූල්‍ය ගිණුමට සල්ලි එද්දී අනික් පැත්තෙන් ජංගම ගිණුමේ හිඟයක් ඇති වෙනවා. ඒ වගේම, රටේ බැරකම් ඉහළ යාම නිසා අනාගතයේ ජංගම ගිණුම මත පීඩනයක්ද ඇති වෙනවා. එහිදී ඩොලරයේ මිල ඉහළ දමන්න වෙනවා. 1956න් පසුව ලංකාවේ ජංගම ගිණුමේ අතිරික්තයක් තිබී ඇත්තේ 1965 හා 1977 වසර වලදී පමණයි. එම වකවානු වල ඩොලරයේ මිල එකවර විශාල ලෙස ඉහළ ගිය බවත් මතක තබා ගත යුතුයි. පහත පළමු රූප සටහනේ තිබෙන්නේ මෑත වසර වලදී ලංකාවේ ජංගම ගිණුමේ ශේෂයයි. ශේෂයක් කිවුවට හිඟයන්ම තමයි!

ජංගම ගිණුමේ මේ හිඟය හැදෙන්නේ කොහොමද? 

පළමුව, ලංකාවේ ආනයන අපනයන අතර පරතරයක් තිබෙනවා. වෙළඳ හිඟය කියන්නේ එයට. මේ විදිහට වෙළඳ හිඟයක් තිබීම ඒ හේතුව නිසාම ප්‍රශ්නයක් නොවන බව මම කිවුවනේ. හැබැයි ප්‍රශ්නයක් නොවෙන්නනම් ඩොලර් රටට එන වෙන මාර්ගයක් තිබිය යුතුයි. ලංකාවේ වෙළඳ ගිණුමේ හිඟයක් තිබුණත් සේවා ගිණුමේ අතිරික්තයක් තිබෙනවා. එයින්ද නොපියැවෙන කොටස ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ වලින්ද පියැවෙනවා. හැබැයි මේ සියල්ලටම අමතරව ලංකාවේ විදේශ බැරකම් වෙනුවෙන් ප්‍රතිලාභ ලෙස විශාල මුදලක් රටින් එළියට යනවා. ඒ කොටස වසරින් වසර ඉහළ යනවා. රටේ ඩොලර් හිඟයට මේ හේතුව කොයි තරම් දුරට බලපානවාද කියන එක සාකච්ඡා වී තිබෙන්නේ ඉතා අඩුවෙන්. ඇත්තටම කියනවානම් සාකච්ඡා වී නැති තරම්!

පහත දෙවන රූප සටහනෙහි පෙනෙන්නේ රටේ විදේශ බැරකම් සඳහා ප්‍රතිලාභ ලෙස වාර්ෂිකව රටින් පිටට යන ඩොලර් ප්‍රමාණයයි.

මේ ආකාරයෙන් රටේ විදේශ බැරකම් සඳහා ප්‍රතිලාභ ලෙස වාර්ෂිකව රටින් පිටට ගිය ඩොලර් ප්‍රමාණය රටේ ඉතිරි වුනානම් ජංගම ගිණුමේ ශේෂය මොන වගේ වෙයිද? 

පහත තෙවන රූප සටහනින් පෙනෙන්නේ බැරකම් සඳහා ප්‍රතිලාභ ලෙස වැය වුනු කොටස ඉවත් කිරීමෙන් පසු ජංගම ගිණුමේ ශේෂයයි.  2001-2003 කාලයේදීත්, 2018දී හැර 2015-2019 අතර කාලයේදීත් මෙම කොටස අතිරික්තයක්. ඒ කියන්නේ, එකතු වී තිබුණු පැරණි බැරකම් වෙනුවෙන් ප්‍රතිලාභ ගෙවන්නට සිදු නොවුනානම් මෙම වසර වලදී විදේශයන්ට ණය වනවා වෙනුවට තිබෙන ණය වලින් කොටසක්ද ගෙවා දැමිය හැකිව තිබුණු බවයි.

මෙයින් කරුණු කිහිපයක්ම පැහැදිලි වෙනවා. පළමුව, රජයේ අයවැය හිඟය පාලනය වී ඇති හා විණිමය අනුපාතය නිදහසේ තීරණය වී ඇති වකවානු වල පැරණි විදේශ බැරකම් සඳහා ප්‍රතිලාභ ගෙවීම හැර අනෙකුත් සියළු විදේශ විණිමය අවශ්‍යතා සඳහා ප්‍රමාණවත් තරම් ඩොලර් රටට පැමිණ තිබෙනවා. ඒ නිසා, පැරණි ණය හා පොලී ගෙවීමට හැර අළුතින් විදේශ ණය ගන්න අවශ්‍ය වී නැහැ. 

දෙවනුව, එම තත්ත්වය යටතේ වුවද, පැරණි විදේශ බැරකම් වලට පොලී එකතු වීම නිසා විදේශ බැරකම් තව දුරටත් සැලකිය යුතු තරමින් ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. විණිමය අනුපාතය තව දුරටත් අවප්‍රමාණය වීමට ඉඩ හැරියේනම් ජංගම ගිණුම සමතුලනය කර ගත හැකිව තිබුණු බවද මෙයින් ගම්‍ය වෙනවා. එසේ වුනානම්, ණය ගැනීමේ ප්‍රශ්නයක් ඇති වන්නේ නැහැ. 

ඩොලර් හිඟය කියා කියන්නේම වැරදි විදේශ විණිමය ප්‍රතිපත්තිය නිසා හදාගත් ප්‍රශ්නයක්! ඔඩොක්කුවේ දමාගත් අහක යන නයෙක්!!

ආර්ථික අර්බුදයේ වත්මන් හැඩය (දෙවන කොටස)

මෙම දෙවන ලිපි මාලාවේ පළමු කොටස අවසානයේදී අපි කතා කළේ පසුගිය රාජපක්ෂ ආණ්ඩුව සමයේ ලංකාවේ ශුද්ධ විදේශ බැරකම් විශාල ලෙස ඉහළ යාම හා එය වත්මන් ආර්ථික අර්බුදයට හේතු වූ ආකාරයයි. මේ කොටසින් අපි මේ ගැන අපි තව දුරටත් පැහැදිලි කර ගනිමු.

ශුද්ධ විදේශ බැරකම් යනු විදේශ වත්කම් හා විදේශ බැරකම් අතර වෙනසයි. විදේශ වත්කම් ඉක්මවා විදේශ බැරකම් ඉහළ යාමේ ප්‍රශ්නය වන්නේ එම බැරකම් වෙනුවෙන් දිගින් දිගටම වාර්ෂිකව විදේශ විණිමය වැය කිරීමට සිදු වීමයි. ඉතා අඩු පොලියකට විදේශ ණය ලබාගත හැකි ඇමරිකාව වැනි රටක විදේශ වත්කම් විදේශ බැරකම් වලට වඩා අඩු වුවත් තම විදේශ වත්කම් වලින් විදේශ බැරකම් වල මුළු වියදමම පියවා ගත හැකියි. හැබැයි එසේ කරන්න ඇමරිකාවට වුවද හැකි වී තිබෙන්නේ අඩු පොලී අනුපාතික වලට ණය ගැනීමේ හැකියාව මත මෙන්ම සැලකිය යුතු විදේශ වත්කම් ප්‍රමාණයක් තිබීමද හේතුවෙනුයි.

ලංකාවේ ශුද්ධ විදේශ බැරකම් ඉතා වැඩි වීම විශාල ප්‍රශ්නයක්. ඊටත් වඩා ප්‍රශ්නයක් වන්නේ ලංකාවේ විදේශ බැරකම් වල අනුපාතයක් ලෙස විදේශ වත්කම් ඉතා පහළ මට්ටමක තිබීමයි. ශුද්ධ විදේශ බැරකම් බොහෝ වැඩි වෙනත් ඇතැම් රටවලට මෙවැනි ප්‍රශ්නයක් නැහැ.

පහත වගුවෙහි පෙන්වා ඇති පරිදි ලෝකයේ රටවල් අතරින් වැඩිම ශුද්ධ විදේශ බැරකම් ප්‍රමාණයක් තිබෙන රටවල් හයකම විදේශ වත්කම් ප්‍රමාණය විදේශ බැරකම් වලින් 70% ඉක්මවනවා. අසල්වැසි ඉන්දියාව ගත්තත් දැකිය හැක්කේ මෙවැනි තත්ත්වයක්. ණය අර්බුදයක සිර වී සිටින රටක් සේ හඳුනා ගැනෙන ග්‍රීසිය සතුව පවා ඔවුන්ගේ විදේශ බැරකම් ප්‍රමාණයෙන් 47% ක විදේශ වත්කම් ප්‍රමාණයක් තිබෙනවා. එහෙත්, ලංකාව සතුව තිබෙන විදේශ වත්කම් ප්‍රමාණය රටේ විදේශ බැරකම් වලින් 13%ක් පමණයි!

අතේ රුපියල් 70ක් තිබෙන කෙනෙකුට හිර නොවී රුපියල් 100ක රෝලක් ගහගන්න පුළුවන්. එහෙත්, අතේ රුපියල් 13ක් තියාගෙන රුපියල් 100ක රෝලක් ගහන කෙනෙක් කොයි වෙලාවක හෝ හිරවෙනවා. හිරවෙන්නේ කොයි වෙලාවෙද කියන එක කාලය පිළිබඳ ප්‍රශ්නයක් පමණයි. වසංගතය නිසා සංචාරකයින් පැමිණීම අඩු වෙද්දී ලංකාවට වුනෙත් මේකයි.

යම් ස්ථාවර මට්ටමක තිබුණු ලංකාවේ විදේශ බැරකම් ප්‍රමාණය 2007 පමණ සිට වේගයෙන් ඉහළ යන්න පටන් ගත්තා. එහෙත්, 2010න් පසුව විදේශ වත්කම් ඉහළ ගියේ නැහැ. මෙය පහත රූප සටහනෙහි පැහැදිලිව දැකගත හැකියි.

විදේශ බැරකම් ඉහළ යද්දී ඒ වෙනුවෙන් වාර්ෂිකව ගෙවිය යුතු ප්‍රතිලාභද ඉහළ යනවා. එහෙත්, විදේශ වත්කම්ද ඉහළ නොයන්නේනම් එම වත්කම් වලින් ලැබෙන ආදායම් ඉහළ යන්නේ නැහැ. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස සෑම වසරකම මේ හිඟය පියවීම සඳහා අතිරික්ත විදේශ විණිමය ප්‍රමාණයක් අවශ්‍ය වෙනවා. මේ අතිරික්ත විදේශ විණිමය ප්‍රමාණය උපයා ගත හැකි වෙනත් ක්‍රමයක් නැත්නම් ඒ වෙනුවෙන් තවත් විදේශ ණය ගන්න සිදු වෙනවා. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ඊළඟ වසරේදී අවශ්‍ය වන අතිරික්ත විදේශ විණිමය ප්‍රමාණය තවත් ඉහළ යනවා. දිගුකාලීන සැලසුමක් ඇතිව විදේශ වත්කම් හා බැරකම් අතර වෙනස ක්‍රමයෙන් අඩු කර නොගෙන මේ විදේශ ණය උගුලෙන් ගැලවෙන්න බැරුවා වගේම උගුල යම් මොහොතක ගැස්සෙන එකත් වලක්වන්න බැහැ.

යහපාලන ආණ්ඩුව බලයට පත් වන විට (2014 අවසානයේදී) සමස්ත ලංකාවේ විදේශ ණය ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 42,914ක්. 2019 අවසාන වෙද්දී එම ණය ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 54,812ක්. මේ අනුව එම වසර පහ තුළ විදේශ ණය වැඩි වීම ඩොලර් මිලියන 11,897ක්. එම වසර පහ තුළ ලංකාවේ විදේශ බැරකම් වෙනුවෙන් ගෙවා ඇති ප්‍රතිලාභ මුදල ඩොලර් මිලියන 11,834ක්. මේ අනුව, විදේශ ණය ඉහළ යාමෙන් 99.5%ක්ම පරණ ණය වල පොලියයි. එසේ නැත්නම් පැරණි ආයෝජන වෙනුවෙන් ගෙවූ ප්‍රතිලාභයි. විදේශ බැරකම් ඩොලර් මිලියන 11,897කින් ඉහළ ගියත් ණය ලෙස ඇත්තටම රටට පැමිණ තිබෙන්නේ ඩොලර් මිලියන 63ක් පමණයි. 

මෙම කාලය තුළ ලංකාවේ විදේශ වත්කම් වල ආදායම් ලෙස ඩොලර් මිලියන 814ක් උපයා ඇති නමුත් සංචිත ඉහළ ගොස් තිබෙන්නේ ඩොලර් මිලියන 518කින් පමණයි. එහි ඩොලර් මිලියන 296ක අඩුවක් තිබෙනවා. මේ ගණනද ඇතුළුව රටට ශුද්ධ විදේශ බැරකම් ලෙස 2014-2019 කාලය තුළ පැමිණ තිබෙන විදේශ විණිමය ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 359ක් පමණයි. සංචිත ඉහළ යාම අඩු කළ විට අදාළ කාලය තුළ ශුද්ධ විදේශ බැරකම් ඉහළ යාම ඩොලර් මිලියන 11,389ක්. ඒ අනුව, 2014-2019 අතර කාලය තුළ ඉහළ ගිය ශුද්ධ විදේශ බැරකම් වලින් 97%කටම හේතු වී තිබෙන්නේ පරණ ණයට වලට පොලී එකතු වීමයි. 

මේ කරුණ පැහැදිලි කළ යුත්තේ පසුගිය ආණ්ඩු වල ක්‍රියාකාරකම් වල හොඳ නරක සංසන්දනය කිරීම සඳහාම නෙමෙයි. ලංකාවේ වත්මන් තත්ත්වය නිවැරදිව තේරුම් ගැනීම සඳහා. ඉදිරි වසර වල ලංකාව එක ඩොලරයක හෝ විදේශ ණය අලුතින් නොගත්තත් තිබෙන ණය වල පොලිය ලෙස වාර්ෂිකව ඩොලර් බිලියන 2 ඉක්මවන මුදලක් එකතු වෙනවා. ඉන් පසුව, ඒ පොලියටද පොලිය එකතු වී වැල් පොලී වෙනවා. ඉදිරි සාර්ව-ආර්ථික වැඩ පිළිවෙලක මුඛ්‍ය ඉලක්කය විය යුත්තේ කෙසේ හෝ මේ චක්‍රයෙන් ගැලවීමයි.

මෙහිදී අප කතා කරන්නේ රටේ සමස්ත විදේශ ණය ගැනයි. රජයේ විදේශ ණය එයින් කොටසක් පමණයි. 2010 වන තුරු රටේ විදේශ ණය වලින් විශාල ප්‍රමාණයක් රජයේ විදේශ ණය වුවත්, 2010දී ආරම්භ කළ පොන්සි ක්‍රීඩාව හරහා රජය විසින් සෘජුව විදේශ ණය ලබා නොගෙන වක්‍ර ලෙස විදේශ ණය ලබා ගන්නා ක්‍රමයක් ආරම්භ වුනා. ඒ නිසා, රාජ්‍ය ණය අතර තිබෙන විදේශ ණය ප්‍රමාණය දෙස බැලූ විට රට සිරවී සිටින විදේශ ණය උගුලේ බරපතලකම පැහැදිලිව පෙනෙන්නේ නැහැ. විදේශ ණය ගැන කතා කරන හැම දෙනෙකුම මෙන් රාජ්‍ය ණය ගැන කතා කළත්, විනිමය අනුපාතය පාලනය කරමින් ආරම්භ කර පවත්වා ගෙන යන පොන්සි ක්‍රීඩාව පිළිබඳව ප්‍රමාණවත් අවධානයක් යොමු වී නැති තරම්. පහත රූප සටහන දෙස බැලූ විට මේ පොන්සි ක්‍රීඩාවේ ආරම්භය පැහැදිලිව හඳුනා ගත හැකියි.

ඩොලර් නැතිකම ප්‍රශ්නයක් වීමේ ප්‍රශ්නය

බොහෝ තනි පුද්ගලයින් විසින් මෙන්ම ලංකාවේ ප්‍රමුඛ දේශපාලන ධාරා විසින්ද ලංකාව මේ මොහොතේ මුහුණ දෙන ආර්ථික අර්බුදය ඩොලර් නැතිකම සේ හඳුනා ගන්නවා. ඒ හඳුනා ගැනීම මත පදනම්ව විවිධ විසඳුම්ද යෝජනා කරනවා. මේ යෝජිත විසඳුම් එම විසඳුම් ඉදිරිපත් කරන දේශපාලන ධාරා අනුව වර්ග නොකර ආකෘතිය අනුව පහත අයුරින් ලැයිස්තුගත කළ හැකියි. 

1. ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත ගොස් ණය ලබා ගැනීම හෝ එසේ නොගොස් වෙනත් පාර්ශ්ව වලින් ණය ලබා ගැනීම - මෙහිදී ක්ෂණිකව රටට ඩොලර් ආවත්, මැදිකාලීනව ඊට වඩා ඩොලර් ප්‍රමාණයක් රටින් එළියට යනවා. වෙනත් පාර්ශ්ව වලින් ණය ගත් විට ආපසු යන ප්‍රමාණය වැඩියි.

2. විදේශගත ලාංකිකයන්ගෙන් ඩොලර් එවන ලෙස ආයාචනය කිරීම- මෙහිදී ක්ෂණිකව රටට යම් ඩොලර් ප්‍රමාණයක් එනවා. ඒ ඩොලර් ආපසු යන්නේ නැහැ. නමුත්, මේ වගේ දෙයක් දිගින් දිගටම කරන්න බැහැ. මහා පරිමාණයෙන් කරන්නත් බැහැ. 

3. ණය පැහැර හැරීම, ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීම හා ආනයන පාලනය කිරීම - මෙහිදී අරමුණ වන්නේ ඩොලර් එළියට යන එක සීමා කර ගැනීම හෝ පමා කර ගැනීම. හැබැයි මේ විදිහට ඩොලර් ඉතුරු කර ගත හැක්කේ කෙටි කාලයකට පමණයි.

4. දේශීය වත්කම් විදේශිකයන්ට විකිණීම හා/හෝ ස්වභාවික සම්පත් විකිණීම - මෙයින්ද ක්ෂණික වාසියක් ලැබුනත් බොහෝ විට සිදු විය හැක්කේ දිගුකාලීනව අවාසියක් වෙන එකයි. එසේ නොවන ආකාරයෙන්ද මෙය කළ හැකි අවස්ථා තියෙන්න පුළුවන්. 

5. විණිමය අනුපාතය පාවෙන්නට ඉඩ හැර රුපියල අවප්‍රමාණය කිරීම - ක්ෂණිකව ප්‍රශ්නය විසඳා ගත හැකි ක්‍රමයක් වුවත් දිගුකාලීනව ප්‍රශ්නය විසඳෙන්නේ මේ වැඩේ දිගින් දිගටම කරන්නේනම් පමණයි.

6. රුපියල අවප්‍රමාණය නොකර අපනයන ප්‍රවර්ධනය කිරීම - කරන්න පුළුවන්නම් හොඳයි. එහෙත් මෙය සංගත හෝ ප්‍රායෝගික යෝජනාවක් නෙමෙයි.

මේ ලැයිස්තුවට එකතු කළ හැකි තවත් විසඳුම් තිබිය හැකියි. මෙහි අවසනට සඳහන් කළ විසඳුමෙහි සංගතභාවය හා ශක්‍යතාවය ප්‍රශ්නකාරී වුවත්, අනෙක් හැම විසඳුමක්ම ඩොලර් නැතිකමට ප්‍රශ්නයක් විය හැකි විසඳුම්. මේ ඕනෑම ක්‍රමයකින් හෝ ක්‍රම කිහිපයකින් ලංකාව මේ මොහොතේ මුහුණ දෙන ක්ෂණික ප්‍රශ්නය විසඳෙන්න පුළුවන්. නමුත්, අප සාකච්ඡා කළ යුතු කරුණ එයින් ඔබ්බෙහි තිබෙන දෙයක්.

ලංකාව මේ මොහොතේ මුහුණ දෙන ක්ෂණික ප්‍රශ්නය ඩොලර් නැතිකම කියන එකේ වැරැද්දක් නැහැ. නමුත්, ලංකාවේ අනාගතය පිළිබඳ දිගුකාලීන දැක්මක් ඇති දේශපාලන වැඩ පිළිවෙලක් හෝ දිගුකාලීන සාර්ව-ආර්ථික වැඩ පිළිවෙලක් තුළ අවධානය යොමු විය යුතු හා විසඳුම් යෝජනා විය යුතු ලංකාවේ දිගුකාලීන ප්‍රමුඛ ආර්ථික ප්‍රශ්නය ඩොලර් නැතිකම නෙමෙයි. ඩොලර් නැතිකම ප්‍රශ්නයක් වීමයි. 

ඩොලර් නැතිකම ලංකාවට ප්‍රශ්නයක් වන්නේ ඇයි? ඉහත කවර ආකාරයකින් හෝ ඩොලර් නැතිකමට විසඳුමක් සොයා ගතහොත් අනාගතයේදී නැවතත් ඩොලර් නැතිකම ලංකාවට ප්‍රශ්නයක් නොවන බවට සහතිකයක් තිබේද? එවැනි සහතිකයක් නැත්නම්, ඩොලර් නැතිකමට මේ මොහොතේ ලබා දෙන විසඳුමක් පැලැස්තර විසඳුමක් පමණක් නොවන්නේද? ඩොලර් නැතිකම ලංකාවට ප්‍රශ්නයක් වීමම ප්‍රශ්නයක් බව ඔබ නොදකින්නේද?

ඩොලර් කියන්නේ ඇමරිකාවේ ජාතික මුදල් ඒකකයයි. ඇමරිකාවේ මහ බැංකුව වන ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුවට ඩොලර් ඕනෑ තරමක් මුද්‍රණය කර ගත හැකියි. ඒ නිසා, ඇමරිකාවට ඩොලර් නැතිකම ප්‍රශ්නයක් වෙන්නේ නැහැ. වෙනත් රටවලට ඩොලර් මුද්‍රණය කරන්න බැහැ. එහෙත්, ඒ හේතුව නිසාම අනෙක් හැම රටකටම ප්‍රශ්න වලට මුහුණ දෙන්න වෙන්නේ නැහැ. 

ඇමරිකාව ඩොලර් මුද්‍රණය කරනවාක් මෙන්ම අනෙක් රටවලට ඒ රටවල ජාතික මුදල් ඒකක මුද්‍රණය කර ගත හැකියි. ලංකාවටත් රුපියල් මුද්‍රණය කර ගන්න පුළුවන්.

ලංකාවට ඩොලර් අවශ්‍ය වන්නේ භාණ්ඩ හෝ සේවා ආනයනය සඳහා. ඇමරිකාවත් භාණ්ඩ හා සේවා ආනයනය කරනවා. ඒ වෙනුවෙන් ඩොලර් වැය කරනවා. අනෙක් රටවල් ඩොලර් ලබාගෙන ඇමරිකාවට භාණ්ඩ හා සේවා එවනවා. අනෙක් රටවල් රුපියල් ලබාගෙන ලංකාවට භාණ්ඩ හා සේවා එවනවානම් ලංකාවට ඩොලර් අවශ්‍ය වෙන්නේ නැහැ. නමුත්, අනෙක් රටවල් රුපියල් අරගෙන ලංකාවට භාණ්ඩ හා සේවා එවන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, ලංකාවට ඩොලර් උපයා ගන්න සිදු වී තිබෙනවා. 

ලෝකයේ අනෙක් හැම රටක්ම ලංකාව මුහුණ දෙන ප්‍රශ්නයට මුහුණ දෙන්නේ නැහැ. අපි එක්සත් රාජධානිය හෝ ජපානය වැනි රටක් ගනිමු. එක්සත් රාජධානියට භාණ්ඩ හා සේවා ආනයනය කරන්න ඩොලර් අවශ්‍යම නැහැ. ඔවුන්ට පවුම් ගෙවා භාණ්ඩ හා සේවා ආනයනය කළ හැකියි. ඒ අයුරින්ම ජපානයට යෙන් ගෙවා භාණ්ඩ හා සේවා ආනයනය කළ හැකියි. ලෝකයේ රටවල ජාතික මුදල් ඒකක අතරින් මෙවැනි ශක්තියක් තිබෙන්නේ මුදල් ඒකක සීමිත ප්‍රමාණයකට පමණයි. ලංකාවේ රුපියල ඒ අතර නැහැ. එහෙමනම්, දිගුකාලීනව බැලුවොත් ලංකාවේ ප්‍රශ්නය ඩොලර් නැතිකමද, එසේ නැත්නම්, රුපියලට පිළිගැනීමක් නැතිකමද? 

රටක ජාතික මුදල් ඒකකයට ජාත්‍යන්තර පිළිගැනීමක් ලබා ගැනීම කිසිසේත් කළ නොහැකි දෙයක් නෙමෙයි. ඇමරිකානු ඩොලරයට අද තිබෙන පිළිගැනීම මීට වසර සියයකට පෙර මේ ලෙසින්ම තිබුණේ නැහැ. පසුගිය සියවසේ මුල් කාලය වෙද්දීත් ඇමරිකානු ඩොලරය ඇමරිකාවෙන් පිටත ලොකු පිළිගැනීමක් නොලැබූ මුදල් ඒකකයක්. යුරෝ මුදල් ඒකකයට තිබෙන්නේ වසර තිහක පමණ ඉතිහාසයක්. ජපානයේ යෙන් මුදල් ඒකකයට පිළිගැනීමක් ලැබුණේ පසුගිය සියවසේ දෙවන භාගයේදී. ලංකාවේ රුපියලට තරම් ඉතිහාසයක් නැති, ඉතා කුඩා රටක් වන සිංගප්පූරුවේ ජාතික මුදල් ඒකකය අද ලොව පුරාම පිළිගැනෙන මුදල් ඒකකයක්. 

ඇතැම් මුදල් ඒකක වලට තිබෙන පිළිගැනීමට හේතුව අදාළ රටවල් වල ආර්ථිකය කියන එක ඇත්තක් වුවත්, මුදල් ඒකකයක ශක්තිය නිර්ණය කරන එකම සාධකය එය නෙමෙයි. බිට්කොයින් වැනි මුදල් පසුපස කිසිදු ආර්ථිකයක් නැහැ.

සිංගප්පූරු ඩොලර් අරගෙන සංචාරය කරන අයෙකුට ලෝකයේ බොහෝ රටවලදී ඉතා පහසුවෙන් එම මුදල් වෙනත් මුදලකට මාරු කරන්න පුළුවන්. එහෙත් ලංකාවේ රුපියල් අරගෙන වෙනත් රටකට යන කෙනෙකුට එසේ මාරු කරන්න බැහැ. ලංකාවේ සංචාරකයින් නිතර යන එන ඉන්දියාවේ ඇතැම් ප්‍රදේශ හා සිංගප්පූරුවේ "පුංචි ඉන්දියාව" වැනි සීමිත තැන් කිහිපයකදී හැර ලංකාවෙන් පිටතදී ලංකාවේ රුපියල් මාරු කරන්න බැහැ. ඒ නිසා, පිටරටකට යන ලාංකිකයෙකුට රුපියල් වෙනුවට ඩොලර් හෝ වෙනත් විදේශ මුදල් ඒකකයක් අරගෙන යන්න වෙනවා. දිගුකාලීනව කරගත යුත්තේ මේ තත්ත්වය වෙනස් කර ගැනීම නෙමෙයිද? 

දූරදර්ශී දේශපාලන ව්‍යාපාරයක් විසින් ඉහත ලැයිස්තුවේ ඇති විසඳුම් දෙස බැලිය යුත්තේ මේ ඉලක්කය අමතක නොකරමිනුයි. මේ මොහොතේ ඩොලර් නැතිකම සඳහා යෝජනා කරන විසඳුම් වලින් දිගුකාලීනව සිදු වෙන්නේ "ඩොලර් නැතිකම ප්‍රශ්නයක් වීමේ ප්‍රශ්නය" විසඳෙන එකද, නැත්නම්, තවත් උග්‍ර වෙන එකද?

ලංකාවේ රුපියලට ජාත්‍යන්තර පිළිගැනීමක් ලබා ගැනීම ක්ෂණිකව, වසරකින් දෙකකින් හෝ වසර දහයකින් පහළොවකින් කළ හැකි දෙයක් නෙමෙයි. නමුත්, ඒ ගැන නොසලකා හිටියොත් කවදාවත්ම ඔය වැඩේ වෙන්නේ නැහැ. ඒ තරම් දුර බලන්න කලින් මේ මොහොතේ ප්‍රශ්නය විසඳා ගත යුතු බව ඇත්ත. හැබැයි එහිදී අවධානය යොමු කළ යුත්තේ ප්‍රශ්නය කොහොම හරි විසඳා ගන්න නෙමෙයි. වඩා හොඳ විදිහකට විසඳා ගන්නයි.

ලංකාවේ රුපියල කාටවත් එපා කියන එකෙන් කියැවෙන්නේ ලංකාව පෙන්වන වටිනාකම කවුරුවත් එහි දකින්නේ නැහැ කියන එකයි. දැන් රුපියලක මිල ඩොලර් ශත බාගයක්. ඒ මිලට කවුරුවත් රුපියල් මිල දී ගන්නේ නැහැ. මිල අඩු කිරීම ප්‍රශ්නයට විසඳුමක්. ලංකාවේ චූටි රුපියලටත් යම්කිසි වටිනාකමක් තියෙනවනේ. ඒ මිලට දුන්නොත් ඩොලර් ගෙවා රුපියල් ගන්න අය හොයා ගන්න බැරිවෙන එකක් නැහැ. වෙනත් විදිහකට කිවුවොත් රුපියලේ සැබෑ වටිනාකම නිරූපණය වන ආකාරයට විණිමය අනුපාතය අවප්‍රමාණය කිරීම ක්ෂණික ප්‍රශ්නයට ලබා දිය හැකි පහසු හා ක්ෂණික විසඳුමක්. 

හැබැයි මේ විදිහට ප්‍රශ්නය විසඳා ගත් පමණින් දිගුකාලීන ප්‍රශ්නය විසඳෙන්නේ නැහැ. ලංකාව රුපියල් අච්චු ගහන තරමට එහි සැබෑ වටිනාකම අඩු වෙනවා. ඒ නිසා, එක්කෝ ඔය සල්ලි අච්චු ගැහිල්ල නවත්වන්න ඕනෑ. නැත්නම් හැමදාම දිගින් දිගටම රුපියලට අවප්‍රමාණය වෙන්න ඉඩ දෙන්න ඕනෑ.

ණයට ඩොලර් අරගන්න පුළුවන්නම් ඒ මගිනුත් මේ මොහොතේ ප්‍රශ්නය විසඳෙනවා. හැබැයි දිගුකාලීනව ඒ ගත් ණය පොලියද සමඟ ගෙවන්න වෙන නිසා ප්‍රශ්නය නැවත වටයකින් මතු වෙන්නේ වඩා දරුණු ලෙසයි. මෙහිදී ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත ගොස් ණය ලබා ගැනීම හෝ එසේ නොගොස් වෙනත් පාර්ශ්ව වලින් ණය ලබා ගැනීම අතර තිබෙන ප්‍රධානම වෙනස පළමු ක්‍රමයේදී බොහෝ විට විණිමය අනුපාතය අවප්‍රමාණය කරන්න සිදු වීමයි. ඊට අමතරව, මැදිකාලීනව ප්‍රශ්නය යටපත් කළ හැකි කොන්දේසි ඒ සමඟ එන්න පුළුවන්.

විදේශගත ලාංකිකයන්ගෙන් ඩොලර් එකතු කර ගන්න පුළුවන්නම් ඒ මගින්ද මේ මොහොතේ ප්‍රශ්නය විසඳගන්න පුළුවන්. එහෙත්, අනුන්ගෙන් හැමදාම සල්ලි ඉල්ලන්න බැහැ. ඔය වැඩේ ලොකුවට කරන්නත් බැහැ.  දැන් ප්‍රශ්නය විසඳාගත්තා කියලා ප්‍රශ්නය නැවත මතු වෙන එක වලක්වා ගන්නත් බැහැ. මීට සාපේක්ෂව, ලාංකිකකයින් වැඩි වැඩියෙන් රට පටවන එකේත් ප්‍රශ්න ගණනාවක් තිබෙනවා වුවත් එය වඩා ස්ථාවර ක්‍රමයක්. ඒ වැඩෙන් ක්ෂණික ප්‍රශ්නය හෝ දිගුකාලීන ප්‍රශ්නය නොවිසඳුනත් මැදිකාලීනව සහනයක් ලැබෙනවා.

ණය පැහැර හැරීම, ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීම හා ආනයන පාලනය කිරීම වගේ දේවලුත් ක්ෂණික ප්‍රශ්නයට විසඳුම් වුවත් මේ වැඩ වලින් මැදිකාලීනව වගේම දිගුකාලීනවත් වෙන්නේ ප්‍රශ්නය උග්‍ර වෙන එකයි. වත්කම් හා/හෝ ස්වභාවික සම්පත් විකිණීමෙන්ද ලැබිය හැක්කේ කෙටිකාලීන වාසියක් පමණයි. රුපියල අවප්‍රමාණය නොකර අපනයන ප්‍රවර්ධනය කිරීම කතාවට හොඳ දෙයක් වුවත් ප්‍රායෝගිකව කරන්න අමාරු වැඩක්.

ඔය මොන දෙයක් කළත් දිගුකාලීනව තියා මැදිකාලීනවවත් ප්‍රශ්නය විසඳෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, නහය ඉදිරිපස තිබෙන පහසු විසඳුම අතහැර වෙන වෙන විසඳුම් හොයන එක කිසිම තේරුමක් නැති වැඩක්. රුපියල එහි සැබෑ වටිනාකම දක්වා පහත වැටෙන්න ඉඩ දුන් පසු ක්ෂණික ප්‍රශ්නය අවසානයි. ඉන් පසු, සල්ලි අච්චු ගහන එක ටිකෙන් ටික හෝ අඩු කරන්න වෙනවා. සල්ලි අච්චු ගහනවානම් නැවත නැවත රුපියල අවප්‍රමාණය වෙන්න ඉඩ දෙන්න වෙනවා. 

අවසාන වශයෙන් "ඩොලර් නැතිකම ප්‍රශ්නයක් වීමේ ප්‍රශ්නය" විසඳා ගත හැක්කේ සල්ලි අච්චු ගැසීම සීමා කිරීම මගින් පමණයි. රටක් ලෙස කවදා හෝ ආර්ථික නිදහස ලබා ගැනීම ගැන හිතනවානම් ඩොලර් නැතිකම ප්‍රශ්නයක් වීමේ ප්‍රශ්නයෙන් හැකි ඉක්මණින්  නිදහස් වෙන එක ගැනත් දැන්ම හිතන්න වෙනවා.

ආර්ථික අර්බුදයේ වත්මන් හැඩය (පළමු කොටස)

ලංකාවේ ආර්ථික ප්‍රශ්නය පිළිබඳව ප්‍රධාන මතවාදී ධාරා තුනම එකඟ වන කොටසක් තිබෙනවා. ඒ නිදහසින් පසුව හැම ආණ්ඩුවකම දායකත්වයෙන් ගොඩ ගසා ගත් ණය කන්ද රටට ඔරොත්තු නොදෙන බව. මේ විවේචනය ඇතුළේ පොදුවේ ලංකාවේ ක්‍රියාත්මක වන සාර්ව-ආර්ථික ප්‍රතිපත්තිය ගැන විවේචනයක්ද තිබෙනවා. ප්‍රශ්නයට ක්ෂණික, මැදිකාලීන හා දිගුකාලීන විසඳුම් අවශ්‍ය බවද පොදු පිළිගැනීමක්.

ඉහත කී එකඟතාවයෙන් ඔබ්බට මේ මතවාදී ධාරා තුන පාරවල් තුනක යමින් ප්‍රශ්නයේ ගුරුත්ව කේන්ද්‍රය වෙනස් තැන් තුනකට යොමු කරනවා. ජාජබ විග්‍රහය අනුව ප්‍රශ්නය දරුණු වෙන්නේ 1977 සිටයි. හතළිස් තුනේ විග්‍රහය අනුව, රාජපක්ෂ දශකය තුළදී වාණිජ ණය ගන්න පටන් ගත් 2009 සිටයි. වියත්මග විග්‍රහය අනුව යහපාලන ආණ්ඩුව බලයට පත් වීමෙන් පසුව 2015 සිටයි.

හතළිස් තුනේ ආර්ථික දේශපාලන ස්ථාවරය එජාප/සජබ ස්ථාවරයට වඩා විශාල ලෙස වෙනස් නැහැ. ඒ වගේම, වියත්මග ස්ථාවරය සහ මේ ආණ්ඩුව විසින් දැනට ක්‍රියාත්මක කරන ස්ථාවරය අතරත් පෙනෙන ලොකු වෙනසක් නැහැ. ඒ නිසා, මම මේ ධාරා තුන ඉහත ආකාරයෙන් හඳුන්වන්න කැමතියි. ඔය ධාරා තුනට අමතරව ලංකාවේ ප්‍රධාන දේශපාලන ධාරාවකට තිබෙන්නේ ශ්‍රීලනිපයයි. එය සිටින්නේ කොතැනද කියන එක පැහැදිලි නැහැ.

මේ කණ්ඩායම් තුනටම බල ඉලක්ක තිබෙනවා. ඒ ඉලක්කය කරා යාමේදී ඔවුන්ට නිශ්චිත ජන කණ්ඩායමකට ආමන්ත්‍රණය කරන්න වෙනවා. තමන් ඉලක්ක කරන කණ්ඩායමේ අභිලාශ වලින් යම් සීමාවකට වඩා විතැන් වෙමින් ස්වාධීන විග්‍රහයක් කරන්න මේ කවර කණ්ඩායමකටවත් පුළුවන් කමක් නැහැ. ඒ හේතුව නිසා මේ විග්‍රහයන් එකක්වත් ඔවුන්ටම සාපේක්ෂව අවංක විග්‍රහයන් බවට සහතිකයක් නැතත්, මේ එක් එක් විග්‍රහය සමඟ අවංකවම එකඟ වෙන පිරිස් ලංකාවේ ඉන්නවා. 

නිදහසේ සිට ක්‍රමයෙන් වර්ධනය වූ ප්‍රශ්නයක බර එක කණ්ඩායමකට දමන එක අසීරු හා සංකීර්ණ වැඩක්. නමුත්, මේ බර සම සේ බෙදා හැරීමත් නිවැරදි ප්‍රවේශයක් නෙමෙයි. ඒ නිසා, වෙනස් විග්‍රහයන් තිබීමෙන් ඒවායින් එකක් හැර අනෙක්වා වැරදියි කියන එක ගම්‍ය වන්නේ නැහැ. හැබැයි ප්‍රශ්නයේ මුල ලෙස හඳුනා ගන්නේ කොතැනද කියන එක මත විසඳුමේ හැඩය තීරණය වෙනවා. මොකද ප්‍රශ්නයේ මුල ප්‍රශ්නයක් නැති තැනක් තිබෙනවා. ඒ තැන ලෙස එකිනෙකා හඳුනා ගන්නේ වෙනස් තැන් තුනක්.

මේ වෙනස බලපාන්නේ මැදිකාලීන විසඳුම් ගැන කතා කරද්දී. ක්ෂණික විසඳුම කොහොමත් මේ දැන් දිය යුතුයි. දිගුකාලීන විසඳුමට තව සෑහෙන කාලයක් තිබෙනවා. දළ වශයෙන් ගත්තොත්, ජාජබ විසඳුම ස්ථානගත වී තිබෙන්නේ 1977ට ආපසු යාම වටා. හතළිස් තුනේ විසඳුම ස්ථානගත වී තියෙන්නේ 2019ට ආපසු යාම වටා. වියත්මග විසඳුම ස්ථානගත වී තිබුණේ 2015ට ආපසු යාම වටා.

ජාජබ විසින් 1970-77 කාලයට නැවත යා යුතුයැයි කියන බවක් හෝ හතළිස් තුන 2015-2019 වෙත නැවත යා යුතුයැයි කියන බවක් හෝ වියත්මග විසින් නැවත 2004-2014 කාලයට යා යුතුයැයි කියූ බවක් මෙයින් අදහස් වන්නේ නැහැ. ඔය කණ්ඩායම තුන විසින්ම එම එක් එක් අතීත පරමාදර්ශය තුළ හඳුනාගත් අඩුපාඩු තිබෙනවා. හැබැයි පරණ වැරදි හදාගෙන ස්ථානගත වෙන්න බලා ඉන්නේ ඔය තැන් වලයි.

මේ ස්ථාවර තුන අතරින් මගේ පෞද්ගලික ස්ථාවරය වඩා කිට්ටු හතළිස් තුනේ ස්ථාවරයටයි. නමුත් හතළිස් තුන මෙන් රාජ්‍ය ණය ප්‍රශ්නයේ බර මම මුළුමනින්ම රාජපක්ෂ දශකයට බැර කරන්නේ නැහැ. මම දකින විදිහට රාජ්‍ය ණය ප්‍රශ්නය යනු හතළිස් හතේ සිට වර්ධනය වන, දිගුකාලීන විසඳුමක් අවශ්‍ය ප්‍රශ්නයයි. රාජපක්ෂ දශකය තුළ වර්ධනය කළේ මේ වන විට ක්ෂණික විසඳුමක් අවශ්‍යව තිබෙන ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නයයි. එය විණිමය අනුපාතය පාලනය කරමින් පොන්සි ක්‍රීඩාවක් පටන් ගැනීම නිසා ඇති වූ ප්‍රශ්නයක්. 

මගේ විසඳුම් ස්ථානගත වන්නේ මගේ විග්‍රහයට සාපේක්ෂවයි. ඒ අනුව, ක්ෂණික ප්‍රශ්නය මේ පොන්සි ක්‍රීඩාව දිගටම කරගෙන යන්න බැරි වීමේ ප්‍රශ්නයයි. ක්ෂණික ප්‍රශ්නයට ක්ෂණික විසඳුම කඩා වැටෙන්න නොදී මොන ආකාරයෙන් හෝ පොන්සි ක්‍රීඩාව දිගටම කරගෙන යාමයි. ක්ෂණිකව ඊට වඩා දෙයක් කරන්න බැහැ. 

මැදිකාලීන විසඳුම විය යුත්තේ පොන්සි ක්‍රීඩාවෙන් ගැලවෙන එකයි. රාජ්‍ය ණය ප්‍රශ්නය යනු එයින්ද පසුව විසඳන්නට වෙන ප්‍රශ්නයක්. ආර්ථික වර්ධනය එන්නේ මේ සියල්ලෙන් පසුවයි. මෙහි පෙර-පසු කියා කියන්නේ කාල අර්ථයකින් (chronologically) නොව ප්‍රශ්න වලට විසඳුම් සෙවිය යුතු ප්‍රමුඛතා අනුපිළිවෙළ මතයි. කාල අර්ථයෙන්නම් මේ සියල්ල එකට ගෙන විසඳුම් සෙවිය යුතුයි. ඊට අමතරව, මේ සියල්ලට ඔබ්බෙන් තිබෙන දිගුකාලීන ආර්ථික සංවර්ධනයටත් ප්‍රමුඛතාවය ලැබිය යුතුයි. 

මේ ප්‍රශ්න අතරින් ක්ෂණික ප්‍රශ්නය ක්ෂණිකව විසඳන්න වෙන්නේ මේ ආණ්ඩුවටයි. යම් හෙයකින් ආණ්ඩුව විසින් ප්‍රශ්නය දැනට විසඳා ගත්තත්, මැදිකාලීන ප්‍රශ්නය විසඳන තුරු මේ ක්ෂණික ප්‍රශ්නය සදාකාලික (perennial) ක්ෂනික ප්‍රශ්නයක් වෙයි කියන එක මගේ අදහසයි. මේ හේතුව නිසා දැනට දේශපාලන බලය නැති, බලයට එන්න හිතාගෙන ඉන්න කණ්ඩායම් වලටත් ප්‍රශ්නයට විසඳුමක් ගැන හිතන්න වෙනවා.

මගේ මේ අවසන් ප්‍රකාශය ජාජබ හා 43 විශ්ලේෂණ සමඟ විශාල ලෙස ගැටෙන්නේ නැති වුනත්, ආණ්ඩුවේ විශ්ලේෂණය සමඟ සෘජු ලෙස ගැටෙනවා. ආණ්ඩුවට අනුව, ක්ෂණික ප්‍රශ්නය කෝවිඩ් නිසා ඇති වූ අනපේක්ෂිත ප්‍රශ්නයක්. මා පෙන්වා දෙන පදනමින්ම නොවුණත්, ක්ෂණික ප්‍රශ්නය කෝවිඩ් නිසා ඇති වූ ප්‍රශ්නයක් නොවන බව ජාජබ හා 43 කණ්ඩායම් වලද මතයයි. එය එලෙස නොදකින්නේ ආණ්ඩුවේ මතවාදය සමඟ සිටින අය පමණයි. 

ආණ්ඩුවේ මතවාදය කියා කිවුවත් ආණ්ඩුව වෙත දේශපාලන පක්ෂපාතිත්වයක් නැති හා ආණ්ඩුවට විරුද්ධ පැත්තේ ඉන්න ඇතැම් අයත් මේ අදහස දරනවා. ඒ නිසා, ක්ෂණික ප්‍රශ්නය කෝවිඩ් නිසා ඇති වූ අනපේක්ෂිත ප්‍රශ්නයක් නොවන බවත්, ඒ නිසාම කෝවිඩ් අවසන් වීමෙන් පසුව අවසන් නොවන බවත්, සාධක සහිතව අපට පෙන්වීමට සිදු වෙනවා. මෙයින් අප අදහස් කරන්නේ කෝවිඩ් නිසා අනපේක්ෂිත ප්‍රශ්නයක් ඇති නොවූ බව නෙමෙයි. ප්‍රශ්නය ඊට වඩා බරපතල ප්‍රශ්නයක් බවයි. 

ඒ වගේම, ලංකාවේ ප්‍රශ්නය සරල ණය ප්‍රශ්නයක් නොවන බවත් අපට තව දුරටත් තහවුරු කර පෙන්වන්න සිදු වෙනවා. ආර්ථික අර්බුදයේ වත්මන් හැඩය තේරුම් ගැනීම සඳහා අපි මුලින්ම මේ කරුණු දෙක නිරවුල් කර ගනිමු. 

මේ වෙද්දී ලංකාවේ රාජ්‍ය ණය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය ඉක්මවා ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. එහෙත්, මෙය එසේ වූ පළමු අවස්ථාව නෙමෙයි. මීට පෙර අවස්ථා දෙකකදී ලංකාවේ ලංකාවේ රාජ්‍ය ණය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය ඉක්මවා ගියත් මෙවැනි විශාල ප්‍රශ්නයකට මුහුණ දෙන්න සිදු වුනේ නැහැ. ඒ වගේම දැනටත් දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය මෙන් 266%ක් රාජ්‍ය ණය තිබෙන ජපානයට හෝ එම අනුපාතය 100% ඉක්මවා ඇති ඇමරිකාව, කැනඩාව, ප්‍රංශය, බහරේන් හෝ සිංගප්පූරුව වැනි රටවලට ලංකාව මුහුණ දෙන ආකාරයේ ප්‍රශ්න වලට මුහුණ දෙන්න සිදු වී නැහැ.

රාජ්‍ය ණය ප්‍රශ්නය ලංකාවේ ක්ෂණික ප්‍රශ්නය නෙමෙයි. ක්ෂණික ප්‍රශ්නය ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නයයි. ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නයට හේතුව ලංකාවේ විදේශ වත්කම් වලට සාපේක්ෂව විදේශ බැරකම් විශාල ලෙස ඉහළ ගොස් තිබීමයි. එය කෙතරම් බරපතල තත්ත්වයකට ඔඩු දුවා ඇත්ද යන්න අපි මුලින්ම තේරුම් ගනිමු.

ලෝකයේ හැම රටකටම විදේශ බැරකම් වලට වඩා වැඩියෙන් විදේශ වත්කම් තියා ගන්න බැහැ. ලෝකයට ණය වෙන රටවල් තිබේනම් ලෝකයට ණය දෙන රටවලුත් තිබිය යුතුයි. ශුද්ධ විදේශ වත්කම් හෝ බැරකම් තිබීම අනුව අපට ලෝකයේ රටවල් ගොඩවල් දෙකකට වෙන් කරන්න පුළුවන්. 

ඉහත ලෝක සිතියමෙහි තැඹිලි පාටින් ලකුණු කර තිබෙන ඇමරිකාව, ඉන්දියාව, ඕස්ට්‍රේලියාව, එක්සත් රාජධානිය වගේ රටවල් වල විදේශ බැරකම් විදේශ වත්කම් වලට වඩා වැඩියි. ඒ කියන්නේ ඒ රටවල් ලෝකයට ණයයි. නිල් පාටින් ලකුණු කර තිබෙන රුසියාව, චීනය, ජපානය, කැනඩාව වගේ රටවල විදේශ වත්කම් විදේශ බැරකම් වලට වඩා වැඩියි. දත්ත නැති නිසා මෙහි අළු පාටින් ලකුණු වී තිබුණත් ලංකාව පාට විය යුත්තේ මොන පාටින්ද කියන එක කියන්න අවශ්‍ය නැහැනේ.

ලංකාව වගේම දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය ඉක්මවන රාජ්‍ය ණය ප්‍රමාණයක් තිබෙන ජපානය, කැනඩාව, බහරේන්, සිංගප්පූරුව වගේ රටවල් වලට ඒ ණය ප්‍රශ්නයක් වී නැත්තේ ඇයි කියන එක පැහැදිලියිනේ. ඒ රටවල් වල රජය ණය වී තිබුණත්, එසේ ණය වී තිබෙන්නේ රටේම මිනිස්සුන්ට. ඒ රටවල් ශුද්ධ වශයෙන් විදේශ වලට ණය දීලා මිසක් ණය වෙලා නැහැ. 

රාජ්‍ය ණය වැඩි වීමත් ප්‍රශ්නයක් තමයි. නමුත්, රටක විදේශ ණය වැඩි වීම ඊට වඩා ගොඩක් බරපතල ප්‍රශ්නයක්. විදේශ ණය හෝ බැරකම් වැඩියි කියන්නේ ඒ බැරකම් වෙනුවෙන් හැම වසරකම යම් මුදලක් පොලී හෝ ලාභාංශ ලෙස ගෙවිය යුතු බවයි.  ඇමරිකාව, එක්සත් රාජධානිය වගේ ලොව පිළිගත් මුදල් ඒකක තිබෙන රටවල් හැර අනෙක් බොහොමයක් රටවල් මේ පොලී මුදල් ගෙවිය යුත්තේත් විදේශ විණිමය වලින්. ප්‍රශ්නයට හේතුව ඕකයි. විදේශ වත්කම් වැඩි රටවල් වලට ඔය ප්‍රශ්නය නැහැ වගේම සෑම වසරකම පොලී ලෙස සැලකිය යුතු විදේශ විණිමය ප්‍රමාණයක්ද ලැබෙනවා.

ආර්ථික අර්බුදයේ ඓතිහාසික සම්භවය ලිපි මාලාවේ දහවන හා අවසන් කොටසින් කියපු විදිහට 2021 සැප්තැම්බර් අවසානයේදී ලංකාවේ දළ විදේශ වත්කම් ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 8.3ක් පමණයි. දළ විදේශ බැරකම් ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 62.3ක්. ඔය ඩොලර් බිලියන 8.3න් ලංකාවට විදේශ විණිමය ලෙස පොලී ආදායමක් ලැබෙනවා. ඩොලර් බිලියන 62.3 වෙනුවෙන් පොලී ලෙස වියදමක් දරන්න වෙනවා. 

පොලී අනුපාතික සමාන සේ උපකල්පනය කළොත්, වත්කම් වෙනුවෙන් ලැබෙන ආදායමෙන්  ඩොලර් බිලියන 8.3ක බැරකම් වල පොලී වියදම් ආවරණය වෙනවා. තව ඩොලර් බිලියන 54.0 ක ශුද්ධ බැරකම් තිබෙනවා. ඒ වෙනුවෙන් පොලී ලෙස ගෙවීම සඳහා විදේශ විණිමය කොහෙන් හෝ හොයා ගන්න වෙනවා. පොලී අනුපාතිකය 4%ක් ලෙස සැලකුවොත් වසරකට ඩොලර් බිලියන 2කට වඩා වැඩි මුදලක්.

හරියටම කියනවානම් ප්‍රශ්නය විදේශ බැරකම් විදේශ වත්කම් වලට වඩා වැඩි වීමමත් නෙමෙයි. විදේශ බැරකම් වෙනුවෙන් පොලී ගෙවන්න විදේශ වත්කම් වලින් ලැබෙන ආදායම ප්‍රමාණවත් නොවීම. ඔය දෙක සමතුලනය කර ගන්න බැරිනම් රටක් දිගුකාලීනව ගෙවුම් ශේෂ උගුලක හිර වෙන්න ඉඩකඩ වැඩියි. රටක විදේශ වත්කම් වලින් උපයන ආදායම විදේශ බැරකම් වල පොලී වියදම් ගෙවන්න ප්‍රමාණවත්නම් වත්කම් වලට වඩා බැරකම් වැඩි වීම ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි.

ලෝකයේ රටවල් අතරින් ශුද්ධ විදේශ බැරකම් වැඩිම රට ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයයි. 2021 සැප්තැම්බර් අවසානයේදී ඇමරිකාවේ දළ විදේශ බැරකම් ප්‍රමාණය ඩොලර් ට්‍රිලියන 50.5ක්. නමුත් දළ විදේශ වත්කම් ලෙස තිබුණේ ඩොලර් ට්‍රිලියන 34.4ක් පමණයි. ඒ කියන්නේ ඩොලර් ට්‍රිලියන 16.1ක වෙනසක්. ඩොලර් බිලියන 16,070ක් පමණ. එහෙම බැලුවහම ලංකාවේ ඩොලර් බිලියන 54 සොච්චමක්!

ලෝකයට ඔය තරම්ම ණය වුනත් එය ඇමරිකාවට ප්‍රශ්නයක් නොවන්නේ ඇයි? පළමුව, මේ තරම් ශුද්ධ විදේශ බැරකම් ප්‍රමාණයක් තිබුණත් ඒ බැරකම් වැඩි වශයෙන්ම ඇමරිකන් ඩොලර් බැරකම්. ඒ නිසා, ඇමරිකාවට අවශ්‍යනම් ඩොලර් අච්චු ගහලා ඔය ණය ගෙවන්න පුළුවන්. ඒ වැඩෙන් උද්ධමනය ඉහළ ගොස් ප්‍රශ්නයක් ඇති වෙන්න පුළුවන් තමයි. නමුත් ලංකාවට වගේ විදේශ විණිමය අර්බුදයක් ඇති වෙන්නේ නැහැ.

ඊටත් වඩා වැදගත් කරුණ ඇමරිකාව ඔය විදේශ බැරකම් වෙනුවෙන් ගෙවන්නේ ඉතාම සුළු පොලියක් පමණක් වීමයි. ලංකාවේ රාජ්‍ය ආදායමෙන් 70%කටත් වඩා පොලී ගෙවන්න වියදම් වුනත් ඇමරිකාවේ පොලී වියදම රාජ්‍ය ආදායමෙන් 10% ඉක්මවන්නේ නැහැ. අනෙක් පැත්තෙන්, ඇමරිකාවේ විදේශ වත්කම් වලින් ඇමරිකාව සැලකිය යුතු පොලී ආදායමක් උපයනවා. පොලී කියා මෙහිදී කියන්නේ ලාභාංශ ඇතුළු අනෙකුත් ඒ ආකාරයේ ප්‍රතිලාභද පොදුවේ සලකලා.

ඩොලර් ට්‍රිලියන 34.4ක් පමණක් වන ඇමරිකාවේ විදේශ වත්කම් වලින් ඇමරිකාව වාර්ෂිකව උපයන පොලී ආදායමෙන් ඩොලර් ට්‍රිලියන 50.5ක් පමණ වන විදේශ බැරකම් වෙනුවෙන් පොලී ගෙවුවට පස්සේත් ඇමරිකාවට වාර්ෂිකව සැලකිය යුතු විදේශ විණිමය ප්‍රමාණයක් ලැබෙනවා. ඒ නිසා, ශුද්ධ විදේශ බැරකම් වැඩි වීම ඇමරිකාවට ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. 

අනෙක් පැත්තෙන්, ශුද්ධ විදේශ වත්කම් වැඩිම රට ජපානයයි. 2021 සැප්තැම්බර් අවසානයේදී ජපානයේ දළ විදේශ වත්කම්  ප්‍රමාණය යෙන් ට්‍රිලියන 1,228.9ක්. දළ විදේශ බැරකම් ප්‍රමාණය යෙන් ට්‍රිලියන 845.6ක්. ඒ කියන්නේ ජපානය සතුව යෙන් ට්‍රිලියන 383.3ක ශුද්ධ විදේශ වත්කම් ප්‍රමාණයක් තිබෙනවා. ඩොලර් වලින්නම් බිලියන 3,442ක් පමණ. විදේශ බැරකම් වලට වඩා වැඩි විදේශ වත්කම් ප්‍රමාණයක් තිබෙන නිසා ජපානයට පොලී වියදම ඉක්මවන පොලී ආදායමක් උපයන්න පුළුවන්.

හැබැයි විදේශ බැරකම් වලට වඩා විදේශ වත්කම් වැඩි වූ පමණින්ම මේ වාසිය ලැබෙන්නේ නැහැ. 2021 සැප්තැම්බර් අවසානයේදී චීනයේ දළ විදේශ වත්කම් ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 9,057ක්. දළ විදේශ බැරකම් ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 7,031ක් පමණයි. ඒ කියන්නේ චීනය සතුව ඩොලර් බිලියන 2,026ක ශුද්ධ විදේශ වත්කම් ප්‍රමාණයක් තිබෙනවා. එසේ වුවත්, චීනයේ ඩොලර් බිලියන 7,031ක බැරකම් නිසා වසරකට රටින් එළියට විදේශ විණිමය ප්‍රමාණය තරමට ආදායමක් චීනයේ ඩොලර් බිලියන 9,057ක විදේශ වත්කම් වලින් ලැබෙන්නේ නැහැ. ලැබීම් හා ගෙවීම් සමතුලනය කර ගන්නනම් චීනයට මීටත් වඩා විදේශ වත්කම් අවශ්‍යයි.

ඇමරිකාවේ ෆෙඩරල් සුරැකුම්පත් වල ආයෝජනය කර තිබෙන විදේශ රටවල් අතරින් උඩින්ම ඉන්නේ චීනය හා ජපානය. මේ ආයෝජන වෙනුවෙන් ලැබෙන්නේ ඉතාම අඩු පොලියක්. චීනයේ වගේම ජපානයේත් විදේශ වත්කම් වලින් අඩු ආදායමක් ලැබෙන්න හේතුව මේකයි. ජපානයේ විදේශ බැරකම් වෙනුවෙන් ගෙවිය යුතු පොලීත් ඉතා අඩු නිසා මෙය ජපානයට ප්‍රශ්නයක් නොවුනත්, චීනයට ඒ වාසිය නැහැ. එහෙමනම් චීනය ඔවුන්ගේ වත්කම් ඇමරිකාවේ තියාගෙන ඉන්නේ ඇයි?

චීනය මෙතැනදී කරන්නේ ඇමරිකාව සමඟ වෙළඳ අතිරික්තයක් පවත්වා ගැනීමේ වාසිය ලබා ගන්න එක. ඇමරිකාවේ ෆෙඩරල් සුරැකුම්පත් වල ආයෝජනය කිරීම හරහා චීනය යුවානයට සාපේක්ෂව ඩොලරයේ වටිනාකම වැඩි කරනවා. එහිදී චීන අපනයන ඇමරිකාවට ලාබදායක වෙනවා. ඇමරිකන් අපනයන චීනයට මිල අධික වෙනවා. චීනයෙන් ඇමරිකාවට භාණ්ඩ යන තරමට ඇමරිකාවෙන් චීනයට භාණ්ඩ එන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, එන ඩොලර් වලින් කොටසක් චීනයේ ඉතිරි වෙනවා. ඒ ඉතිරියෙන් පොලී ආදායම් හා වියදම් අතර පරතරය පියවා ගෙන තවත් ගාණක් ඉතුරු කර ගන්න පුළුවන්. සිංගප්පූරුව වගේ රටවල් කරන්නේත් මේ වැඩේ.

ලංකාව සතු සීමිත විදේශ වත්කම් ආයෝජනය කර තිබෙන්නේත් බටහිර රටවල. ඒ වෙනුවෙන් ලැබෙන්නේ ඉතාම අඩු පොලී අනුපාතිකයක්. ඊට සාපේක්ෂව ලංකාවේ විදේශ බැරකම් වෙනුවෙන් ගෙවිය යුතු පොලී අනුපාතිකය ගොඩක් ඉහළයි. ඒ කියන්නේ ලංකාවේ ශුද්ධ විදේශ බැරකම් නඩත්තු කරන්න සෑම වසරකම සැලකිය යුතු විදේශ විණිමය ප්‍රමාණයක් අවශ්‍ය වෙනවා. ශුද්ධ විදේශ බැරකම් ඉහළ යද්දී මේ විදිහට අවශ්‍ය වන විදේශ විණිමය ප්‍රමාණයත් වැඩි වෙනවා.

අපි හිතමු ලංකාව මොන විදිහකින් හෝ විදේශ විණිමය ලැබීම් හා ගෙවීම් ගලපගත්තා කියලා. පවතින තත්ත්වය යටතේ එහෙම කළා කියලාත් විදේශ ණය නොගෙන ඉන්න බැහැ. වසර තුළ ගෙවිය යුතු ණය වාරික ගෙවන්න කොහොමටත් ණය ගන්න වෙනවා. එසේ කළා කියලා ණය වැඩි වන්නේ නැති නිසා ඒ කොටස පැත්තකින් තියමු. ශුද්ධ විදේශ බැරකම් නඩත්තු කිරීම සඳහාත් ණය ගන්න වෙනවනේ. ඒ කොටසින් වෙන්නේ අනිවාර්යයෙන්ම ශුද්ධ විදේශ බැරකම් තවත් ඉහළ යන එක. 

මේ විදිහට ශුද්ධ විදේශ බැරකම් ඉහළ යද්දී පොලී අනුපාතික වැඩි නොවුනත්, ඒ වෙනුවෙන් ගෙවිය යුතු පොලී වියදම් වැඩි වෙනවා. ඊට අමතරව පොලී අනුපාතිකත් ඉහළ යන නිසා වියදම තවත් වැඩි වෙනවා. මේක දිය සුළියකට අහු වුනා වගේ වැඩක්. විදේශ විණිමය ලැබීම් හා ගෙවීම් ගලපගත්තා වුවත් හැම වසරකම විදේශ ණය එන්න එන්නම වැඩි වෙනවා. ඒ වෙනුවෙන් ගෙවිය යුතු පොලියත් එන්න එන්නම වැඩි වෙනවා. 2011 පමණ සිට ලංකාවේ ඉන්නේ මේ උගුලේ හිරවෙලා. රාජ්‍ය ණය ප්‍රශ්නය නිදහස ලබපු කාලයේ සිට තිබුණු ප්‍රශ්නයක් වුනත්, මේ වගේ ප්‍රශ්නයක් 2010 පමණ වන තුරු තිබුණේ නැහැ.

මේ තත්ත්වය යටතේ අඩු වශයෙන් ශුද්ධ විදේශ බැරකම් තව දුරටත් වැඩි කර නොගෙන තියෙන මට්ටමේම තියා ගන්න වුනත් විදේශ විණිමය ලැබීම් හා ගෙවීම් අතර පොලී වියදම් ගෙවන්නට ප්‍රමාණවත් අතිරික්තයක් පවත්වා ගන්නම වෙනවා. විදේශ බැරකම් අඩු කර ගන්න පුළුවන් වෙන්නේ ඒ අතිරික්තය ඊටත් වඩා වැඩිනම් පමණයි. ඔය සීමාවට යන තුරු ලංකාවේ විදේශ ණය සෑම වසරකදීම ඉහළ යන එක වලක්වන්න කාටවත් පුළුවන්කමක් නැහැ. 

පහත ප්‍රස්ථාරයේ තැඹිලි පාට තීරු වලින් පෙන්වන පරිදි 2011 සිට සිදු වෙමින් පවතින්නේ මෙයයි. එහි පෙනෙන 2020 විදේශ බැරකම් අඩු වීම ගිණුම්කරණ ක්‍රමවේද නිසා සිදු වූ දෙයක් මිසක් සැබෑවටම සිදු වූ අඩුවක් නෙමෙයි. වැඩි විස්තර ඉදිරියේදී.

ආර්ථික අර්බුදයේ ඓතිහාසික සම්භවය (දහවන කොටස)

මෙය මෙම ලිපි මාලාවේ පළමු අදියරේ අවසන් ලිපියයි. ඉන් පසුව, දෙවන අදියරේ ලිපිද කොටස් වශයෙන් පළ කිරීම අපේක්ෂාවයි. පළමු අදියරෙහි අප විස්තර කරන්නේ ලංකාවේ වත්මන් ආර්ථික අර්බුදයෙහි ඓතිහාසික මූලයන් පිළිබඳවයි. දෙවන අදියරෙන් අප මෙම අර්බුදයේ වත්මන් තත්ත්වය විග්‍රහ කරනවා. විසඳුම් ගැන කතා කෙරෙනු ඇත්තේ තෙවන අදියරෙහිදී. 

ලංකාවේ ආර්ථික අර්බුදයට මුල් වූ පාදක හේතුව රාජ්‍ය අයවැය හිඟය බවත්, එය නිදහස ලැබූ තැන් පටන්ම වර්ධනය වූ හිඟයක් බවත්, රට පාලනය කළ හැම ආණ්ඩුවක්ම අඩු වැඩි වශයෙන් ප්‍රශ්නයට දායක වී ඇති බවත් අප දැනටමත් දන්නවා. කෙසේ වුවත්, රාජ්‍ය අයවැය හිඟය සමඟ ලංකාව විශාල කාලයක් ඉදිරියට ගියා. වත්මන් ආර්ථික අර්බුදයට රාජ්‍ය අයවැය හිඟයේ දායකත්වය අමතක කළ නොහැකි වුවත්, එය ආසන්න හේතුව නෙමෙයි. ආසන්න හේතුව දළ වශයෙන් 2010 වසරේදී ලංකාව ක්‍රියාත්මක කරන්නට පටන් ගත්තේයැයි කිව හැකි පොන්සි ක්‍රීඩාවයි. 

ලිපි මාලාවේ පළමු අදියර අවසන් කිරීමට පෙර අපි මේ පොන්සි ක්‍රීඩාව හොඳින් අවබෝධ කර ගනිමු. 

පහත වගුවෙහි පෙන්වා තිබෙන්නේ 2021 තෙවන කාර්තුව අවසානයේදී ලංකාවේ රාජ්‍ය ණය ප්‍රමාණයයි. මෙම ණය වලට රුපියල් ණය මෙන්ම ඩොලර් ණයද ඇතුළත්. සංසන්දනය කිරීමේ පහසුව පිණිස සියළුම ණය රුපියල් වලින් මෙන්ම ඩොලර් වලින්ද පෙන්වා තිබෙනවා.

ඉහත සංඛ්‍යාලේඛණ අනුව ලංකාවේ රාජ්‍ය ණය වලින් විදේශ ණය තිබෙන්නේ 37.9%ක් පමණයි. ඉතිරි 62.1% දේශීය ණය. කෙසේ වුවත්, විදේශයන්ට ණය වී තිබෙන්නේ ලංකාවේ රජය පමණක් නෙමෙයි. පහත පළ කෙරෙන ඊළඟ වගුව දෙස බැලූ විට මේ බව පැහැදිලි වෙනවා. 

ලංකාවේ සමස්ත විදේශ වත්කම් හා බැරකම් අතර වෙනස ඩොලර් මිලියන 54,012ක හිඟයක්. මේ හිඟයෙන් සැලකිය යුතු කොටසක් රාජ්‍ය ණය නෙමෙයි. කෙසේ වුවත්, වගු දෙකම එක්ව ගෙන කියවූ විට සමස්ත චිත්‍රය දැකිය හැකියි.

මධ්‍යම රජයේ දේශීය ණය එම ණය ලබාගත් මූලාශ්‍රය අනුව කොටස් තුනකට වර්ග කළ හැකියි. ඒ මහ බැංකුවෙන් ලබාගත් ණය, අනෙකුත් වාණිජ බැංකු වලින් ලබාගත් ණය හා බැංකු නොවන අංශ වලින් ලබා ගත් ණය ලෙස. මෙයින් පළමු කාණ්ඩ දෙක උද්ධමනාත්මක මූලාශ්‍ර. 

රජයට ණය දෙන මේ කණ්ඩායම් තුනම මේ වන විට ශුද්ධ වශයෙන් ලෝකයට ණයයි. අර කපුගේ කියන්නේ "පාර කියන්නේ කෙලෙසද මා හට ඇයටද පාරක් ඇති නැති ගානය" කියලා. ඒ වගේ, ලංකාවේ මධ්‍යම රජය දේශීය ණය ලබා ගන්නා මූලාශ්‍ර තුනම මේ වෙද්දී ශුද්ධ වශයෙන් ලෝකයට ණයකරුවෝ. ඉතිං මහ බැංකුවට වුනත්, අනෙකුත් බැංකු වලට වුනත්, රටේ අනෙකුත් අංශ වලට වුනත්, රජයට තවත් ණය දෙන්න වෙන්නේ ලෝකයට තවත් ණය වෙලා. එහෙම නැත්නම් මුදල් සැපයුම වැඩි කරලා.

මහ බැංකුවෙන් පටන් ගනිමු. පසුගිය වසරේ තෙවන කාර්තුව අවසන් වෙද්දී මහ බැංකුවේ ශුද්ධ විදේශ වත්කම් හිඟය (ශුද්ධ විදේශ බැරකම් ප්‍රමාණය) ඩොලර් මිලියන 747ක්. මහ බැංකුව රජයට දී තිබෙන ණය වල ඩොලර් අගය මිලියන 9,166ක්. ඒ කියන්නේ මහ බැංකුව විසින් තමන් සතු මුළු සේසතම රජයට ණයට දීලා තවත් ඩොලර් මිලියන 747ක් ණයට අරගෙනත් දීලා තියෙනවා. මෑතකදී අත්සන් කළ විණිමය හුවමාරු ගිවිසුම් ආදිය තියෙන්නේ ඔය ගොඩේ. රජය බේරගන්න ගිහින් දැන් මහ බැංකුවත් ලෝකයට ණයකරුවෙක්!

වාණිජ බැංකු දිහා බැලුවත් දැකිය හැක්කේ ඔය කතාවමයි. වාණිජ බැංකු වල ශුද්ධ විදේශ බැරකම් ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 3,998ක්. වාණිජ බැංකු වලින් රජයට දී තිබෙන ණය ප්‍රමාණයේ ඩොලර් අගය මිලියන 19,806ක්. ඔය ණය වලින් කොටසක් වාණිජ බැංකු විසින් රජයට ලබා දී තියෙන්නේ ලෝකයට ණය වෙලා. ලංකාවේ වාණිජ බැංකු විසින් ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කර වල කර තිබෙන ආයෝජන ආදිය තිබෙන්නේ ඔය ගොඩේ.

අනෙකුත් අංශ දිහා බැලුවත් කතාව ඕකමයි. අනෙකුත් අංශ වල ශුද්ධ විදේශ බැරකම් ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 19,110ක්. ඇත්තටම ඔය ණය වලින් සැලකිය යුතු කොටසක් රජයටම සම්බන්ධ ආයතන වල විදේශ ණය. ඒ ප්‍රමාණය වෙනම හොයා ගන්න නැති නිසා, අපි මුළු ණය ප්‍රමාණයම ගත්තත්, අනෙකුත් අංශ වලින් රජයට දී තිබෙන ණය වල ඩොලර් වටිනාකම මිලියන 23,887ක්. 

දැන් පැහැදිලියිනේ කතාව. ලංකාවේ සන්දර්භයේ රටේ කවුරු හෝ විසින් ලබාගත් විදේශ ණය අවසාන වශයෙන් වියදම් කර තිබෙන්නේ රජය විසින්. සංඛ්‍යාලේඛණ වල තිබෙන රජයේ දේශීය වලින් සැලකිය යුතු කොටසක් වක්‍ර ලෙස විදේශ ණයම තමයි. 

පසුගිය වසරේ තෙවන කාර්තුව අවසන් වෙද්දී ලංකාවේ සමස්ත විදේශ බැරකම් ප්‍රමාණය වන ඩොලර් මිලියන 54,012 මධ්‍යම රජයේ ණය වලින් 63.5%ක්. මේ ප්‍රතිශතය සංඛ්‍යාලේඛණ වල දැකිය හැකි දේශීය ණය ප්‍රතිශතය වන 37.9%ට වඩා ගොඩක් වැඩියි. ඉතිරි කොටසත් මෑත කාලයේදී උද්ධමනාත්මක මූලාශ්‍ර වලින් ලබාගත් ණය. ඒ කියන්නේ අච්චු ගැසූ හෝ මවනු ලැබූ සල්ලි. 

දැන් මෙයින් කියැවෙන කතාව කුමක්ද? 

ලංකාවේ රජය විසින් මේ ආකාරයෙන් අත දිග හැර වියදම් කර තිබෙන්නේ රට තුළ කිසිදා නූපයූ ආදායම්. එක්කෝ රටේ කවුරු හෝ විසින් ගත් විදේශ ණය. එහෙම නැත්නම්, අච්චු ගහපු සල්ලි. හැබැයි මේ සල්ලි වැය කර තිබෙන්නේ කවුරු හෝ විසින් නිපදවූ දේවල් මිල දී ගෙන පරිභෝජනය කරන්න. ඒ වෙනුවෙන් කිසිදා නොගෙවූ මිල කවදා හෝ ගෙවන්නම වෙනවා. ලොතරැයි ක්‍රීඩාවක ජයග්‍රාහකයෝ පමණක් ඉන්න බැහැ!

මේ තත්ත්වය අහම්බයක් නෙමෙයි. සැලසුමක කොටසක්. ඕක තමයි 2010 සිට ලංකාවේ සාර්ව-ආර්ථික ආකෘතිය. නැති සල්ලි වියදම් කිරීම හා ඒ ණය ගෙවන්න වෙද්දී ඊටත් වඩා වැඩියෙන් නැති සල්ලි වියදම් කිරීම. ලෝකයට සාපේක්ෂව ලංකාවේ ආර්ථිකය ගොඩක් පොඩි නිසා ඔය වගේ පොන්සි ක්‍රීඩාවක් යම් කාලයක් කරන්න පුළුවන්. 

මෙහිදී මේ පොන්සි ක්‍රීඩාව ආරම්භ වුනේ 2010දී කියා නිශ්චිත ලෙස කියන්නේ කොහොමද? ලංකාවේ රාජ්‍ය අයවැය හිඟය නඩත්තු වුනේ නිදහස ලැබූ තැන් සිට. ශුද්ධ විදේශ වත්කම් සෘණ පැත්තට ගියේ 1964දී. එතැන් සිටම ලංකාවට ගෙවුම් ශේෂ අර්බුද ආවා. හැබැයි 2010 වන තුරුම මෙය අනිවාර්යයෙන්ම බිඳ වැටෙන පොන්සි ක්‍රීඩාවක තත්ත්වයට පත් වුනේ නැහැ.

පහත රූප සටහනෙහි පෙන්වා තිබෙන්නේ 1960 සිට ලංකාවේ රාජ්‍ය ණය හා විදේශ ණය ඉහළ ගිය ආකාරය. මේ විදේශ ණය සියල්ලම සෘජු ලෙස රජයේ ණය නොවූවත්, වක්‍ර ලෙස රජයේ ණයම බව මම මදකට පෙර පැහැදිලි කළා. සියලුම සංඛ්‍යා තිබෙන්නේ 2020 ඩොලර් වලින්. ඒ නිසා, කාලයත් සමඟ මුදල් ඒකක වල අගය වෙනස් වීමේ බලපෑමක් මෙහි පෙන්වන්නේ නැහැ.

මම හිතන්නේ රූප සටහන දෙස බැලූ විට 2010න් පසුව 2011 වසරේදී එක වර සිදු වන වෙනස හඳුනා ගන්න අපහසු නැහැ. 1980-1987 කාලය තුළත් ශුද්ධ විදේශ බැරකම් ඉහළ යනවා. එහෙත් මේ කාලය නැවත ආපසු නොයන දිගුකාලීන ආයෝජන රටට පැමිණි කාලයක්. එම ආයෝජන වලින් රට තුළ ඩොලර් උල්පත් හැදෙනවා. ඒ නිසා, 1987න් පසුව රටේ ශුද්ධ විදේශ බැරකම් දිගින් දිගටම ඉහළ යන්නේ නැහැ. 2006 වසර පමණ දක්වාම මේ තත්ත්වය දැකිය හැකියි. 

ලංකාවේ පළමු ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කරය හරහා ඩොලර් මිලියන 500ක් හොයාගෙන ඩොලරයේ මිල පාලනය කරන්න පටන් ගත් 2007න් පසුව 2008දීත්, දෙවන ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කරය හරහා ඩොලර් මිලියන 500ක් ලබාගත් 2009න් පසුව 2010දීත් රටේ ශුද්ධ විදේශ බැරකම් යම් තරමකින් ඉහළ යනවා. එහෙත්, ලොකුම වෙනසක් දැකිය හැක්කේ 2010දී ඩොලර් බිලියනයක තෙවන ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කරය නිකුත් කිරීමෙන් පසුව 2011දීයි. 

එම වසර තුළ ලංකාවේ ශුද්ධ විදේශ බැරකම් ප්‍රමාණය 2020 ඩොලර් වලින් මිලියන 12,817 සිට 24,757 දක්වා දෙගුණයකින් ඉහළ යනවා. නාමික ඩොලර් වලින් බැලුවොත් 2010 අවසානයේදී මිලියන 12,817ක් වූ ශුද්ධ විදේශ බැරකම් ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 25,718 දක්වා ඩොලර් මිලියන 12,900කින් වැඩි වීමක්. ඩොලර් බිලියනයක ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කරයක් නිකුත් කර ණය ගනිද්දී ඩොලර් බිලියන 13කින් පමණ රටේ විදේශ ණය වැඩි වුනේ කොහොමද?

මේක තමයි පොන්සි ක්‍රීඩාව. එහෙම නැතුව මේක ගත්ත ණය ඵලදායී ලෙස ආයෝජනය නොකිරීමේ හෝ හොරකම් කර ගැනීමේ ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. ඒ ප්‍රශ්න කොහොමටත් තිබෙනවා. නමුත්, මේ හිරවීම හිර වුනේ පොන්සි ක්‍රීඩාවක් පටන් ගත් නිසා. ප්‍රශ්නය ගොඩින් බේරාගෙන "වේදනාවක් නැතිව" ගැලවෙන්න අමාරු ඒ නිසයි. මොකද ලොතරැයි ක්‍රීඩාවක පරාජයන් නැතිව ජයග්‍රහණ පමණක් තියෙන්න බැහැ. මේ තත්ත්වය නිවැරදිව තේරුම් නොගෙන අවුල ලෙහන්න බැහැ.

ඉහත පෙන්වා තිබෙන්නේ 2006-2020 අතර ලංකාවේ විණිමය අනුපාතය කළමනාකරණය කළ ආකාරය. 2007 වන තුරු පුළුවන් තරම් කාලයක් මෙය රුපියල් 107 පමණ මට්ටමක තියාගෙන හිටියා. මේ විදිහට විණිමය අනුපාතය එක තැන තියා ගෙන ඉඳිද්දී සංචිත හිඳෙනවා. සංචිත හිඳෙද්දී ඩොලරය එම මට්ටමේ තියාගෙන ඉන්න බැරි වුනා. 

ඉන් පසුව, 2007දී පළමු ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කරයෙන් ඩොලර් මිලියන 500ක් හොයාගෙන කොහොම හරි ඩොලරය රුපියල් 113 මට්ටමේ හිර කර ගත්තා. ඉන් පසුව, 2011 වන තුරුම ඩොලරය නිදහස් කළේ නැහැ. ඔය කාලය තුළ ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කර හරහා තවත් ඩොලර් මිලියන 1,500ක් ගන්න වුනා. හැබැයි ඩොලරය 113 මට්ටමේ තියා ගත්තේ ඒ සල්ලි වලින් නෙමෙයි. ඩොලර් මිලියන 1,500කින් එවැන්නක් කරන්න බැහැ. 

මේක කළේ අර මම කියපු පොන්සි ක්‍රීඩාව හරහා. රුපියල ඩොලරයට සාපේක්ෂව 3.00%කින් අධිප්‍රමාණය වූ 2010 වසර මෙහිදී විශේෂයි. මින් පසු රුපියල තව දුරටත් දිගින් දිගටම අවප්‍රමාණය නොවන බවත්, එය අධිප්‍රමාණය වනු ඇති බවත් මේ කාලයේදී මහ බැංකු අධිපතිවරයා කෙළින්ම කිවුවා. එවැන්නක් වෙළඳපොළට ලබා දෙන සෘජු සංඥාවක්. කිවුවා වගේම මහ බැංකුව මෙය කරලත් පෙන්නුවා. 

මේ කාලයේදී රුපියල් වලින් ලංකාවේ ආයෝජනය කරන කෙනෙකුට අවදානමක් නැතිව 8%ක පමණ ප්‍රතිලාභයක් ගන්න පුළුවන්කම තිබුණා. ඩොලර් රුපියල් කර ආයෝජනය කරන කෙනෙකුට තවත් 3%ක් ලැබෙනවා. එතකොට 11%ක්. ඔය කාලය වන විට ඇමරිකාවේ භාණ්ඩාගාර බිල්පත් පොලිය 0.3%කටත් වඩා අඩුයි. ඒ කියන්නේ පොලියක් නැහැ වගේ. යුරෝපයේ තත්ත්වයේ වුනත් වැඩි වෙනසක් තිබුණේ නැහැ. එහෙම තියෙද්දී 11%ක ප්‍රතිලාභයක් ලැබෙන තැනකට සල්ලි ගේන්නේ නැත්තේ කවුද? 

රුපියල කඩා වැටීමේ අවදානමක් මෙතැන තිබුණා තමයි. හැබැයි 11%ක් ලැබෙද්දී ඒ අවදානම ගන්න ගොඩක් අය බය වෙන්නේ නැහැ. මේ කිවුවේ විදේශිකයන්ගේ පැත්තනේ. ලංකාවේ බැංකු වල පැත්තෙන් තත්ත්වය කොහොමද? 

ඇමරිකාවේ හා යුරෝපයේ තැන්පතු වලට බැංකු පොලියක් ගෙවන්නේම නැති තරම් නිසා ලංකාවේ බැංකු වලට 2-3%ක පොලියක් ගෙවලා පහසුවෙන් ඩොලර් වලින් ණය ගන්න පුළුවන්. ණය ගැනීම කියා කිවුවේ ඩොලර් ගිණුම් වලට තැන්පතු එක්රැස් කර ගැනීම ගැනයි. ඊට පස්සේ ඒ ඩොලර් රුපියල් කරලා 8% පොලියට භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වල දාලා 5-6%ක ලාබයක් ලබන්න පුළුවන්. තැන්පතු ආපසු ගෙවද්දී 3%ක් අඩුවෙන් මහ බැංකුවෙන් ඩොලර් මිල දී ගන්න පුළුවන් නිසා ලාබය 8-9% තරම් ඉහළයි. ණයට ගන්න ඩොලර් රුපියල් කරලා පෞද්ගලික අංශයට ණය විදිහට දුන්නොත් තවත් ලාබයි. විදේශ බැංකුවකින් ණය ගන්න පුළුවන් ව්‍යාපාරිකයෙකුට වුනත් මේ වාසියම තියෙනවා.

දැන් මහ බැංකුව විසින් ලංකාවේ වාණිජ බැංකු විසින් හා පුළුවන්කමක් තිබෙන අනෙක් සියලුම ආයතන හා පුද්ගලයින් විසින් ණයට ඩොලර් ගැනීමට පොළඹවන වාතාවරණයක් හදලා. ඒ වගේම විදේශිකයින් ඩොලර් ලංකාවට ගෙනත් රුපියල් වලින් ආයෝජනය කරන වාතාවරණයක් හදලා. ඔය ක්‍රම දෙකටම රටට ඩොලර් එද්දී විණිමය අනුපාතය නිකම්ම පහළ වැටෙනවා. 2011දී ලංකාවේ ශුද්ධ විදේශ බැරකම් දෙගුණ වුනේ ඔය ක්‍රමයටයි.

ප්‍රශ්නය තියෙන්නේ මේ විදිහට රටට එන හැම ඩොලරයක් වෙනුවෙන්ම 10%ක පමණ අමතර ඩොලර් ප්‍රමාණයක් වාර්ෂිකව රටින් එළියට යා යුතු වීමයි. විණිමය අනුපාතිකය නොවෙනස්ව තිබෙන තාක් මේ විදිහට එකතු වන ප්‍රතිලාභ නැවත නැවත රට ඇතුළේම ආයෝජනය වෙනවා. ඒ ඩොලර් වලටත් පොලිය හැදෙනවා. ඒ නිසා, එසේ එළියට යා යුතු ඩොලර් ඇත්තටම රටේ නොතිබීම ප්‍රශ්නයක් වෙන්නේ නැහැ. ඒ ඩොලර් විදේශිකයන්ගේ වත්කම් ලෙස ගිණුම් වල තිබෙනවා. නමුත්, ඔවුන්ට රටින් පිටට ගෙන යා හැකි පරිදි ඇත්තටම රටේ ඩොලර් නැහැ. සියළුම ගිණුම් හිමියෝ එකවර බැංකුවට ගියොත් දෙන්න සල්ලි බැංකුවක නැහැ වගේ. 

පොලී ආදායම් හා රුපියල අධිප්‍රමාණය වීමේ ප්‍රතිලාභ ලෙස විදේශිකයන් ලංකාවෙන් උපයන ඩොලර් ගිණුම් වල සටහන් වුනත් ඒ ඩොලර් කොහෙන්වත් රටට එන්නේ නැහැනේ. රට ඇතුළේ රුපියල් මිසක් ඩොලර් අච්චු ගහන්නත් බැහැ. ඒ නිසා, රටේ විදේශ ණය වලින් කොටසක් ආපසු ගෙවිය හැක්කේ තවත් ණය අරගෙනම පමණයි. මේ කොටස ආපසු ගෙවිය හැකි වෙනත් ක්‍රමයක් නැහැ. 

එහෙමනම්, අඩු වශයෙන්, රටට පැමිණි ඩොලර් ආපසු ගෙවිය හැකි ලෙස රටේ ඉතිරි වෙනවද?

විණිමය අනුපාතය හිර කරගෙන සිටිද්දී, රටට එන ඩොලර් රටේ ඉතිරි වෙන්නෙත් නැහැ. මේ සන්දර්භයේදී ඩොලර් ණයට ගන්න කෙනෙක් එය කරන්නෙම ඩොලර් රුපියල් කරන්න බලාගෙන. ඩොලර් විදිහටම තියා ගත්තොත් අතින් පාඩුයි. මොකද රුපියලට සාපේක්ෂව ඩොලර් එක බහිනවා. ඒ නිසා, ඩොලර් අතේ තියෙන අය ඒ ඩොලර් කීයකට හෝ විකුණලා දමනවා. සමතුලිතතාවයක් ඇති වෙන්නේ මේ ඩොලර් මොන ක්‍රමයකින් හෝ රටින් එළියට ගියොත් පමණයි. ඒ නිසා, අනිවාර්යයෙන්ම ආනයන ඉහළ යනවා.

සෛද්ධාන්තිකව සිදු විය යුතු මේ ආනයන ඉහළ යාම ප්‍රායෝගිකවද සිදු වී ඇති බව සංඛ්‍යාලේඛණ වලින් පැහැදිලිව පෙනෙනවා. 2009දී ලංකාවේ ආනයන වියදම ඩොලර් මිලියන 10,207 පමණයි. 2010 වෙද්දී මෙය ඩොලර් මිලියන 13,451ක් වෙනවා. 2011 වෙද්දී ඩොලර් මිලියන 20,269ක් දක්වා ඉහළ යනවා. මේ විදිහට දෙවසරක් තුළ ලංකාවේ ආනයන වියදම දෙගුණ වෙන්නේ කොහොමද? 

මේක වෙන්නේ ලංකාවේ මිනිස්සුන්ගේ රුචිකත්වය එක රැයකින් වෙනස් වූ නිසා හෝ දේශීය නිෂ්පාදන වලට තැන නොදීම නිසා හෝ නෙමෙයි. මම විස්තර කරපු පොන්සි ක්‍රීඩාව නිසා. 2011 වසර තුළ රජයේ විදේශ ණය ඩොලර් මිලියන 2,203කින් ඉහළ යද්දී රටේ ශුද්ධ විදේශ බැරකම් ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 12,900කින් වැඩි වෙන්න හේතු වෙන්නෙත්, ඊට සමානුපාතිකව ආනයන ඉහළ යන්නේත් ඔය පොන්සි ක්‍රීඩාව නිසා.

අන්තිමට රටට කිසිදා නොආ, එහෙත් ලංකාව විසින් ගෙවිය යුතු, ඩොලර් ප්‍රමාණය වගේම රටට පැමිණි ඩොලර් ටිකත් රටේ නැහැ. ඒ ඩොලර් ආනයන වෙනුවෙන් වැය වෙද්දී රටේ අපනයන කර්මාන්ත වර්ධනය අඩාල වී ඒ හරහා ලැබෙන්න තිබුණු ඩොලර් ප්‍රමාණයකුත් අහිමි වෙලා. ඔය දේවල් වෙද්දී මහ බැංකුව කොච්චර කිවුවත් ලංකාවට විණිමය අනුපාතය ස්ථිරව තියා ගන්න කොහොමටවත් බැහැ කියන එක මේ ක්‍රීඩාවට සම්බන්ධ බොහෝ දෙනෙකුට පැහැදිලි වෙනවා. එවිට ඔවුන් කරන්නේ වහාම තමන්ගේ ඩොලර් රටින් ඉවත් කර ගැනීමයි. ඒ ඩොලර් රුපියල් කරලානම් ඉතා ඉක්මණින් නැවත ඩොලර් කරගෙන රටින් ඉවත් කර ගන්නවා. මෙහිදී ගෙවුම් ශේෂ අර්බුදයක් ඇති වෙනවා. 

ලංකාවට 2012දී මේ තත්ත්වයට මුහුණ දෙන්න සිදු වුනා. ඉතා කෙටි කලක් තුළ ඩොලරයේ මිල සීඝ්‍රයෙන් ඉහළ ගියා. රුපියල් 113 මට්ටමේ වසර හතරක් පමණ රඳවාගෙන සිටි ඩොලරයේ මිල රුපියල් 130 මට්ටමට වැටුණා. හැබැයි පරණ සෙල්ලම නැවතුනේ නැහැ. එය නැවත පටන් ගත්තා. පොන්සි ක්‍රීඩකයෝ නැවතත් ක්‍රීඩාවට අවතීර්ණ වුනා. 

වසර තුනක් ගොස් 2014 වන විට මේ සෙල්ලම නැවතත් දුරදිග ගිහින්. රාජපක්ෂ ආණ්ඩුව මැතිවරණය අවසන් වන තුරු කොහොම හරි අල්ලාගෙන හිටියා. විණිමය අනුපාතය අවප්‍රමාණය වුනේ මැතිවරණයෙන් පසුව 2015දී. එවර ඩොලරය රුපියල් 145 පමණ මට්ටමකට ගියා.

යහපාලන ආණ්ඩුව මේ පොන්සි ක්‍රීඩාවෙන් ඉවත් වුනාද? ඒ වෙද්දී මෙය කොටි වලිගයක් වී අවසන්. යහපාලන ආණ්ඩුව පොඩ්ඩක් පරිස්සමෙන් ක්‍රීඩා කළත් ක්‍රීඩාව අත ඇරියේ නැහැ. ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කර විකුණමින් ණය ගැනීම් දිගටම සිදු වුනා. ඩොලරයේ මිල 150 මට්ටමෙහි තවත් කාලයක් නඩත්තු කෙරුණා. දිගින් දිගටම වෙළඳපොළපොළට ඩොලර් පොම්ප කෙරුණු නිසා ආනයන අඩු වුනේ නැහැ. 2018දී නැවතත් හිරවුනා. ඩොලරය කෙටි කාලයක් තුළ රුපියල් 180 මට්ටමට ගියා. ඉන් පසුව, රුපියල් 180 සීමාවේ ක්‍රීඩා කරමින් සිට බෝලය මේ ආණ්ඩුවට පාස් කළා. දැන් මේ ආණ්ඩුව රුපියල් 200 සීමාවේ ක්‍රීඩා කරනවා. ක්‍රීඩාව දිගටම කරගෙන යාම සඳහා අළුත් ක්‍රීඩකයින් හොයනවා.

ලංකාවේ විනිමය ප්‍රතිපත්ති පොන්සි ක්‍රීඩාව තුළ ක්‍රීඩකයෙකුට හඳුනා ගත හැකි පැහැදිලි රටාවක් තිබෙනවා. ඒ නිසා, ඔවුන්ට ඔවුන්ගේ අවදානම කළමණාකරණය කරගෙන දිගටම ක්‍රීඩා කළ හැකියි. රුපියල වේගයෙන් කඩා වැටී ඩොලරයක මිල ස්ථාවර වීමෙන් පසු වසර දෙක තුනක් කෙසේ හෝ එය ඒ මට්ටමේ තියා ගන්න බව ඔවුන් දන්නවා. ඒ නිසා, ඔවුන් බය නැතුව සල්ලි දමමින් ක්‍රීඩාවට එළැඹෙනවා. රුපියල කඩා වැටීමේ අවදානම ඉහළ යද්දී ඔවුන් ක්ෂණිකව ඉවත් වෙනවා. එය කළ නොහැකි වූ අය ක්‍රීඩාවෙන් පරදිනවා. මේ ක්‍රීඩාවට ආකර්ශනය වන්නේ සූදුවට කැමති සමපේක්ෂකයින් මිසක් සැබෑ ආයෝජකයන් නෙමෙයි. ක්‍රීඩාවේ පසුබිමේ වෙනම මානයක භූ දේශපාලනයද ක්‍රියාත්මක වෙනවා.

එජාපය හෝ සජබෙ මේ පොන්සි ක්‍රීඩාවට අකැමැති හෝ විරුද්ධ නැහැ. ඔවුන් ආණ්ඩුවට කරන විවේචනය වන්නේ ආණ්ඩුව ක්‍රීඩාව හොඳින් නොකරන බවයි. ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත යාම හරහා පොන්සි ක්‍රීඩාව කඩා වැටෙන දවස ප්‍රමාද කරගත හැකියි. හැබැයි මුලින් කී පරිදි, පොන්සි ක්‍රීඩාවක් දිගටම හැමදාම පවත්වා ගෙන යන්න බැහැ. 

සරල විග්‍රහයක සිටින ජවිපෙට මේ කිසිවක් ගැන නිවැරදි අවබෝධයක් නැහැ. විසඳුමක් තිබිය හැක්කේ ප්‍රශ්නය ගැන අවබෝධයක් ඇත්නම් පමණයි. ප්‍රශ්නය ගැන අවබෝධයක් තිබුනත් එය ප්‍රශ්නයක් සේ නොදැකීම හෝ නොදැක්කා සේ සිටීම මේ ආණ්ඩුවේ ප්‍රශ්නයයි. එජාපය මේ ක්‍රීඩාවෙහි ප්‍රශ්න දැක්කත් සමස්ත ක්‍රීඩාවම ප්‍රශ්නයක් සේ දකින්නේ නැහැ.

මෙය මේ ලිපි මාලාවේ පළමු අදියරෙහි අවසන් මෙන්ම වැදගත්ම කොටසයි. ලංකාවේ ආර්ථික අර්බුදය පිළිබඳව වඩා විස්තරාත්මක ලෙස පැහැදිලි කළ හැකි නමුත්, මීටත් වඩා සරලව හෝ කෙටියෙන් පැහැදිලි කරන්න අමාරුයි. මෙතෙක් ලියා ඇති දේ නිරවුල්ව තේරුම් ගැනීමට කාලයක් තබා අර්බුදයේ වත්මන් දිශානතිය ගැනත්, ගැලවිය හැකි ක්‍රමය ගැනත් කතා කිරීමට ප්‍රවේශ වෙමු. ඊට අමතරව, අධ්‍යාපනය, සෞඛ්‍යය, කෘෂිකර්මය, බලශක්තිය, ප්‍රවාහනය ආදී ක්ෂේත්‍ර වෙන් වෙන්ව ගෙන ගැටළු හා විසඳුම් කතා කළ හැකි වුවත්, එය කළ හැක්කේ මූලික සාර්ව-ආර්ථික ගැටළු විසඳා ගෙන ආර්ථිකය හරි පාරට දමා ගැනීම සඳහා අප විසින් යෝජනා කිරීමට නියමිත ප්‍රවේශය සමඟ පුළුල් එකඟතාවක් ඇති පිරිසක් සමඟ පමණයි. 

ආර්ථික අර්බුදයේ ඓතිහාසික සම්භවය (නවවන කොටස)

ලංකාවේ ආර්ථික අර්බුදයේ ඓතිහාසික සම්භවය පිළිබඳ සාකච්ඡාව මෙතෙක් කේන්ද්‍රගත වුනේ රාජ්‍ය ණය අර්බුදය වටා. මෙය අලුත් ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. ආසන්න වශයෙන් නිදහස ලැබූ කාලයේ සිටම ක්‍රමයෙන් වර්ධනය කරනු ලැබූ, ප්‍රධාන වශයෙන්ම ජාතික සමාජවාදී ප්‍රතිපත්ති නිසා ඇති වූ, ප්‍රශ්නයක්. 1972 වන විටත් ලංකාවේ රාජ්‍ය ණය ප්‍රමාණය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 71.2%ක් දක්වා ඉහළ ගිහින්.

වසරින් වසර එක දිගටම අයවැය හිඟයක් නඩත්තු කළ ලංකාව, මහ බැංකුව පිහිටවූ තැන් පටන්ම, අයවැය හිඟය පියැවීම පිණිස සල්ලි අච්චු ගහන එක දිගින් දිගටම කළා. මේ විදිහට සල්ලි අච්චු ගහද්දී රට ඇතුළේ නිපදවන භාණ්ඩ හා සේවා ප්‍රමාණය ඉහළ යන වේගයට වඩා වේගයෙන් රුපියල් සැපයුම ඉහළ ගියා. එහි ප්‍රතිඵලය රට ඇතුළේ භාණ්ඩ හා සේවා මිල ඉහළ යාමයි. එහෙත්, 1965 පමණ වන තුරුම විණිමය අනුපාතය වෙනස් නොවුණු නිසා ආනයනික භාණ්ඩ හා සේවා මිල ඉහළ ගියේ නැහැ.

දේශීය භාණ්ඩ හා සේවා මිල ඉහළ යාමත්, ආනයනික භාණ්ඩ හා සේවා මිල එසේ ඉහළ නොයාමත් සිදු වෙද්දී අපනයන පහළ ගොස් ආනයන ඉහළ යනවා. රටට විදේශ විණිමය එනවාට වඩා වැඩියෙන් රටෙන් එළියට විදේශ විණිමය යනවා. නිදහස ලබද්දී ලංකාව සතුව සැලකිය යුතු විදේශ විණිමය සංචිතයක් තිබුණු නිසා කාලයක් යන තුරු මෙය ප්‍රශ්නයක් වුනේ නැහැ. එහෙත්, 1964 වෙද්දී මේ සංචිත අවසන් වුනා. 

දේශීය භාණ්ඩ හා සේවා මිල ඉහළ ගියා කියා කිවුවත් බොහෝ විට මිල පාලනය හරහා මේ සැබෑ මිල ඉහළ යාම නිරූපණය වෙන්න දුන්නේ නැහැ. එහෙත්, මෙසේ කිරීමේදී වෙන්නේත් රට තුළ භාණ්ඩ හිඟයක් ඇති වී ආනයනික භාණ්ඩ ඉල්ලුම ඉහළ යාමයි. 

ඒ වගේම, මෙහිදී සංචිත අවසන් වුනා කියන එකෙන් අදහස් කෙරෙන්නේ දැන් සිදු වී තිබෙනාවක් මෙන් දළ සංචිත අවසන් වීමක් නෙමෙයි. ශුද්ධ සංචිත අවසන් වීමක්. ඒ කියන්නේ ලංකාවේ විදේශ වත්කම් ඉක්මවා විදේශ බැරකම් ඉහළ යාමක්. එය සිදු වූ තැන් පටන්ම ලංකාව ලෝකයට ණයකරුවෙක්.

මේ විදිහට ලංකාවේ විදේශ වත්කම් ඉක්මවා විදේශ බැරකම් ඉහළ යාමත් සමඟ ලංකාවට මුල් වරට දරුණු ගෙවුම් ශේෂ අර්බුදයකට මුහුණ දෙන්න වුනා. අර්බුදය හමුවේ 1965දී ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත යන්න වුනා. ප්‍රශ්නය විසඳුනා. 

ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ පිහිටෙන් ගෙවුම් ශේෂ අර්බුදය විසඳා ගත්තත්, එයින් පසුවද ලංකාවේ අයවැය හිඟය එසේම නඩත්තු වුනා. අයවැය හිඟය පියවන්න සල්ලි අච්චු ගහන එක නැවතුනේත් නැහැ. ඒ නිසා, දිගින් දිගටම රුපියල අවප්‍රමාණය කරන්න සිදු වුනත්, 1977 වන තුරු අවශ්‍ය පමණට රුපියල අවප්‍රමාණය කෙරුණේ නැහැ. ඒ නිසා, දිගින් දිගටම ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්න ආවා. නැවත නැවත ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත යන්න වුනා.

ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නයට විසඳුමක් ලෙස සමගි පෙරමුණු ආණ්ඩුව ආනයන පාලනය කළා. එහෙත්, එයින් සිදු වුනේ රට තුළ විශාල භාණ්ඩ හිඟයක් ඇති වීම පමණයි. ආර්ථික වර්ධන වේගයද විශාල ලෙස පහත වැටුනා.

ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නය සඳහා විසඳුමක් ලෙස හැත්තෑ හතේ බලයට පත් වූ ජයවර්ධන රජය විණිමය අනුපාතය නිවැරදි කළා. ඒ ප්‍රශ්නය විසඳුනා. එහෙත්, ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නයට පාදක වූ රාජ්‍ය ණය ප්‍රශ්නය එලෙසම තිබුණා. ජයවර්ධන රජය විණිමය අනුපාතය පාලනය කිරීම ප්‍රශ්නයක් සේ හඳුනා ගත්තත්, අයවැය හිඟය හෝ රාජ්‍ය ණය ප්‍රශ්නයක් සේ දැක්කේ නැහැ. ඔවුන්ගේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්තිය වුනේ රජය මුල් වී ණය ගෙන ආයෝජනය කිරීමයි. මෙහි වූ උපාය මාර්ගය වූයේ අදාළ ආයෝජන වල ප්‍රතිලාභ වලින් ගත් ණය හා පොලිය ගෙවා අමතර ලාබයක්ද ලැබීමයි. 

දිගින් දිගටම අයවැය හිඟය නඩත්තු වුනා. 1989 වෙද්දී රාජ්‍ය ණය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 108.7%ක් දක්වා තව දුරටත් ඉහළ ගියා. එහෙත්, කාලයත් සමඟ ණය වී කළ ආයෝජන වල ප්‍රතිඵල ලැබුණා. 1948-1977 යුගයට සාපේක්ෂව ආර්ථික වර්ධනය ඉහළ ගියා. ඒ නිසා, දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයේ අනුපාතයක් ලෙස රාජ්‍ය ණය ප්‍රමාණය තව දුරටත් ඉහළ නොගොස් ස්ථාවර වුනා. 

සල්ලි අච්චු ගැසීම දිගටම සිදු වීම නිසා උද්ධමනය ඉහළ යද්දී පෙර යුගයේදී මෙන්ම ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්න ආවත් ඒ හැම විටකම විණිමය අනුපාතය අවප්‍රමාණය වෙන්න ඉඩ හැර ප්‍රශ්නය විසඳා ගත හැකි වුනා. 1977-87 කාලයේ රජය මුල් වී සිදු කළ සංවර්ධන ව්‍යාපෘති වෙනුවෙන් විදේශ ණය ලබා ගැනීම නිසා රටේ ශුද්ධ විදේශ බැරකම් ඉහළ ගියත් 1987-2004 අතර කාලයේ රටේ ශුද්ධ විදේශ බැරකම් එසේ විශාල ලෙස ඉහළ ගියේ නැහැ. අයවැය හිඟය දිගටම පැවතුණත් එය බොහෝ දුරට පියැවුනේ උද්ධමනාත්මක මූලාශ්‍රද ඇතුළත්ව දේශීය ණය වලින්. ඒ නිසා, අයවැය හිඟය ඉහළ යද්දී උද්ධමනයද ඉහළ ගොස් විණිමය අනුපාතිකය මත පීඩනයන් ඇති වුනා. ඒ හැම විටෙකම විණිමය අනුපාතය අවප්‍රමාණය වෙන්න ඉඩ හැරීමෙන් පසු ප්‍රශ්නය විසඳුනා. කෙටියෙන් කිවුවොත්, නිදහසේ සිටම පැවති රාජ්‍ය ණය අර්බුදය එලෙසම තිබුණත්, ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නය අද පවතින ආකාරයේ අර්බුදකාරී මට්ටමකට ඔඩු දිවුවේ නැහැ.

මේ තත්ත්වය වෙනස් වුනේ 2004-2014 කාලය තුළ ආරම්භ කළ රුපියල අධිප්‍රමාණය කිරීමේ පරීක්ෂණය තුළයි. ප්‍රශ්නය දරුණුම අඩියකට පත් කරනු ලැබුවේ සිවිල් යුද්ධය අවසන් වීමෙන් පසුව 2010 වසරේදීයි. අද ලංකාව මුහුණ දෙන ආර්ථික අර්බුදය 1947 සිට වර්ධනය වන රාජ්‍ය ණය අර්බුදයට සම්බන්ධ දෙයක් වුවත්, ඒ නිසාම ඇති වූ දෙයක් නෙමෙයි. මේ ප්‍රශ්නය සාපේක්ෂව මෑතකාලීනව හදාගත් ප්‍රශ්නයක්. රාජ්‍ය ණය අර්බුදය ප්‍රශ්නයක් වුවත්, ඒ ප්‍රශ්නය සමඟම වුවත් ලංකාවට තවත් කාලයක් ඉදිරියට යා හැකිව තිබුණා. එසේ කළ නොහැකි තැනකට රට පත් වුනේ අලුතෙන් හදාගත් විදේශ විණිමය අර්බුදය නිසයි.

ලංකාවේ රාජ්‍ය ණය අර්බුදයක් ඇති වීම පැවති ඓතිහාසික සන්දර්භය තුළ නිසගයෙන්ම සිදු වූ දෙයක්. ඒ බව මා විස්තර කර තිබෙනවා. ඒ හේතුව නිසා ඉදිරි කාලයේදී වුවත් රාජ්‍ය ණය අවුල ලෙහා ගන්න පහසු නැහැ. කෙටියෙන් කිවුවොත් රටේ බහුතරයක් ඒ අවුලේ පැටලී ඉන්න කැමතියි. එහෙත්, විදේශ ණය අර්බුදය එවැනි ඓතිහාසික සන්දර්භයක් තුළ හැදුනු අර්බුදයක් නෙමෙයි. එය යම් ආකාරයක අහම්බයක්. අදාළ වකවානුව තුළ වගකිවයුතු තනතුරු අතළොස්සක වෙනත් අය සිටියේනම් මේ අර්බුදය ඇති වන්නේ නැහැ. මෙය අනවශ්‍ය ප්‍රශ්නයක් ඇඟේ දමා ගැනීමක්! ඉල්ලං කෑමක්!!

ලංකාවේ ආර්ථිකයේ දිගුකාලීන නිදන්ගත ප්‍රශ්නය වන රාජ්‍ය අයවැය හිඟය හා එම හිඟය පියවීමට සල්ලි අච්චු ගැසීම නිසා දිගින් දිගටම විණිමය අනුපාතය මත පීඩනයක් ඇති වුනා. එම පීඩනය නිදහස් වෙන්න ඉඩ නොලැබුණු විට ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්න ඇති වුනා. පීඩනය නිදහස් වෙද්දී රුපියලේ විදේශ අගය පිරිහුනා. හරියටම කිවුවොත් එහි වූ පිරිහීම වඩා නිවැරදිව පිළිබිඹු වුනා. ඩොලරයේ මිල දිගින් දිගටම ඉහළ ගියා එහෙත් ආර්ථිකය වර්ධනය වුනා.

මෙසේ තිබියදී, 2004-2014 කාලයේදී ලංකාව විශ්වකර්ම දේශීය විසඳුමක් හොයා ගත්තා. ඒ සල්ලි අච්චු ගැසීම දිගටම කරන අතර විදේශ ණය ලබා ගනිමින් ඩොලරයේ මිල ස්ථාවරව තබා ගැනීමයි. මේ අපූරු විසඳුම මගින් ලංකාවේ සාර්ව ආර්ථික නිර්ණායක හැම එකක්ම වගේ හොඳ අතට හරවන්න හැකි වුනා. හරියටම කියනවානම් හොඳින් ඇති බව පෙන්වන්න හැකි වුනා. ඇතැම් අය සිතනවාක් මෙන්, ඒ සඳහා බොරු සංඛ්‍යාලේඛණ ඉදිරිපත් කරන්න අවශ්‍ය වුනේ නැහැ. 

මේ අපූරු විශ්වකර්ම දේශීය විසඳුම ගැන පැහැදිලි කරන්න කලින් ඒ වන විට පැවති සාර්ව ආර්ථික සමතුලිතතාවය තේරුම් ගනිමු.

විසඳුමට පෙර යුගය 

අයවැය හිඟය: රජය ආදායම ඉක්මවා වියදම් කරයි. අයවැය හිඟය පියවීම සඳහා දේශීය ණය, විදේශීය ණය හා සල්ලි අච්චු ගැසීම යන ක්‍රම තුන යොදා ගැනේ. (සල්ලි අච්චු ගැසීමද දේශීය ණය වල කොටසකි. මෙහි දේශීය ණය යන්නෙන් කළේ උද්ධමනාත්මක නොවන මූලාශ්‍ර වලින් ලබා ගන්නා දේශීය ණයයි.)

උද්ධමනය: සල්ලි අච්චු ගැසීමට අනුරූපව ඉහළ යයි. 

පොලී අනුපාතික: දේශීය ණය ඉහළ යාමට අනුරූපව ඉහළ යද්දී, උද්ධමනය පාලනය කිරීම සඳහා මහ බැංකුව විසින්ද ඉහළ දමයි.

විණිමය අනුපාතය: උද්ධමනය ඉහළ යාමට සාපේක්ෂව ඉහළ යයි.

විදේශ ආයෝජන සඳහා ප්‍රතිලාභ: පොලී අනුපාතික ඉහළ නිසා රුපියල් වලින් වැඩි ප්‍රතිලාභයක් ලැබුණත්, විණිමය අනුපාතය ඉහළ යාම නිසා එතරම් විශාල නැත. රටේ පවතින ආයෝජන-හිතකර වාතාවරණය වැනි මූර්ත සාධක නිසා නොවේනම්, ලංකාවට ණය දීම හෝ ලංකාවේ ආයෝජනය කිරීම විශේෂයෙන් ආකර්ශනීය නැත.

ගෙවුම් ශේෂය: විණිමය අනුපාතය ඉහළ යාමට ඉඩ දීම හරහා වැඩි අපහසුවක් නැතිව සමතුලිතව පවත්වා ගත හැක.

රාජ්‍ය ණය ඉහළ යාම: අයවැය හිඟය නිසා රාජ්‍ය ණය ඉහළ යයි. ඊට අමතරව ඉහළ පොලී අනුපාතික නිසාත්, ඉහළ යන විණිමය අනුපාතය නිසාත් රාජ්‍ය ණය වැඩි වේගයකින් ඉහළ යයි.

ආර්ථික වර්ධනය: රාජ්‍ය වියදම් බදු වලට වඩා වැඩි නිසා තරමක් දුරට විභව මට්ටම ඉක්මවා ආර්ථිකය වර්ධනය වෙයි. ඒ නිසා, දදේනි අනුපාතයක් ලෙස රාජ්‍ය ණය ස්ථාවරව පවතී.

අර අපූරු විශ්වකර්ම දේශීය විසඳුමෙන් මේ හැම දෙයක්ම වඩා හොඳ අතට වෙනස් කළේ කොහොමද?

විසඳුමට පසු යුගය

අයවැය හිඟය: පෙර මෙන්ම රජය ආදායම ඉක්මවා වියදම් කරයි. අයවැය හිඟය පියවීම සඳහා දේශීය ණය, විදේශීය ණය හා සල්ලි අච්චු ගැසීම යන ක්‍රම තුන යොදා ගැනේ. 

විණිමය අනුපාතය: උද්ධමනය ඉහළ යාමට සාපේක්ෂව ඉහළ නොයයි. රජය මැදිහත් වී දේශීය වෙළඳපොළට දිගින් දිගටම ඩොලර් මුදා හැරීම මගින් විණිමය අනුපාතය ස්ථාවරව තබා ගනී.

විදේශ ආයෝජන සඳහා ප්‍රතිලාභ: පොලී අනුපාතික පෙර යුගයට සාපේක්ෂව අඩු වුවත් විදේශ රටවලට සාපේක්ෂව තවදුරටත් ඉහළ මට්ටමක පවතී. විණිමය අනුපාතය අවප්‍රමාණය නොවන නිසා ඩොලර් වලින්ද එම ඉහළ ප්‍රතිලාභයම ලැබේ. රුපියලේ මිල ඉහළ යද්දී ඩොලර් ප්‍රතිලාභ රුපියල් ප්‍රතිලාභද ඉක්මවයි. රටේ ආයෝජන-හිතකර වාතාවරණයක් නොපැවතියද, ණය ආපසු නොලැබීමේ අවදානමක් නැත්නම් ලංකාවේ ආයෝජනය කිරීම ඉතාම වාසිදායකය.

උද්ධමනය: සල්ලි අච්චු ගැසීමට අනුරූපව දේශීය භාණ්ඩ හා සේවා වල මිල ඉහළ යයි. එහෙත්, විණිමය අනුපාතය ඉහළ නොයන බැවින් ආනයනික භාණ්ඩ වල මිල අවශ්‍ය පමණ ඉහළ නොයයි (අදාළ විදේශ රටවල පවතින උද්ධමනය අනුව පමණක් ඉහළ යයි). ඒ නිසා, පෙර යුගයට සාපේක්ෂව උද්ධමනය අඩු මට්ටමක පවතී.

ගෙවුම් ශේෂය: ආනයනික භාණ්ඩ වලට සාපේක්ෂව දේශීය නිෂ්පාදන වල පිරිවැය ඉහළ යාම නිසා වෙළඳ ශේෂය ක්‍රමයෙන් ඉහළ යයි. එහෙත්, විදේශ ආයෝජන සඳහා ලැබෙන ඉහළ ප්‍රතිලාභ හේතුවෙන් මූල්‍ය ගිණුමට විදේශ විණිමය ලැබේ. එමගින් ගෙවුම් ශේෂය සමතුලනය කර ගත හැකිය. එසේ මූල්‍ය ගිණුමට ලැබෙන විදේශ විණිමය යොදා ගැනීමෙන්ම විණිමය අනුපාතයද ස්ථාවරව පවත්වා ගත හැකිය.

පොලී අනුපාතික: සල්ලි අච්චු ගැසීම සිදු වුවද විණිමය අනුපාතය පාලනය වී තිබීම නිසා සල්ලි අච්චු ගැසීමට අනුරූපව උද්ධමනය ඉහළ නොයයි. උද්ධමනය පාලනය කිරීමේ අවශ්‍යතාවය අඩු නිසා මහ බැංකුව විසින් පොලී අනුපාතික පෙර යුගයට සාපේක්ෂව පහළින් තබා ගනී. විදේශ ණය විශාල වශයෙන් ලබා ගන්නා බැවින් දේශීය ණය ලබා ගැනීමේ අවශ්‍යතාවයක් එපමණ නැත. ඒ නිසා, නාමික පොලී අනුපාතික මෙන්ම මූර්ත පොලී අනුපාතිකද පහළින් තබා ගත හැකිය. ඇතැම් විට දේශීය ආයෝජකයන්ට ලැබෙන මූර්ත පොලී අනුපාතික සෘණ අගයක් ගනී. එහෙත්, විණිමය අනුපාතය අවප්‍රමාණය නොවීම හෝ අධිප්‍රමාණය වීම නිසා විදේශ ආයෝජකයන්ට තවදුරටත් ඉහළ ප්‍රතිලාභ ලැබේ.

රාජ්‍ය ණය ඉහළ යාම: අයවැය හිඟය පුළුල් වීම නිසා රාජ්‍ය ණය ඉහළ යයි. එහෙත් සාපේක්ෂව පහළ පොලී අනුපාතික නිසාත්, ස්ථාවර විණිමය අනුපාතය නිසාත් රාජ්‍ය ණය පෙර යුගයට සාපේක්ෂව අඩු වේගයකින් ඉහළ යයි.

ආර්ථික වර්ධනය: රාජ්‍ය වියදම් බදු වලට වඩා වැඩි නිසා විභව මට්ටම ඉක්මවා ආර්ථිකය වේගයෙන් වර්ධනය වෙයි. මූර්ත පොලී අනුපාතික සෘණ මට්ටමක හෝ ඉතා අඩු මට්ටමක ඇති නිසා දේශීය ණය ඉල්ලුම හා පරිභෝජනය ඉහළ යයි. රාජ්‍ය මූලික ආයෝජන නිසාද ආර්ථිකය ප්‍රසාරණය වේ. ඒ නිසා, දදේනි අනුපාතයක් ලෙස රාජ්‍ය ණය පහළ බසී.

කොයි තරම් අපූරු විසඳුමක්ද?

ඔබට මේ අපූරු දේශීය විසඳුමෙහි ඇති ප්‍රශ්නය පෙනෙනවද? එසේ නොපෙනෙන්නේනම් එය පුදුමයක් නෙමෙයි. මේ ප්‍රශ්නය දැකිය හැකි වූයේ ඉතා සුළු පිරිසකට පමණයි. ප්‍රශ්නයෙහි ප්‍රතිඵල පෙනෙන්නට තිබුණත්, බොහෝ දෙනෙකු තවමත් එම නරක ප්‍රතිඵල මිස ප්‍රශ්නය දකින්නේ නැහැ.

ආර්ථික අර්බුදයේ ඓතිහාසික සම්භවය (අටවන කොටස)

දැන් අපි මඳකට නැවතී මෙතෙක් කතාව ඉතා ඉක්මණින් සාරාංශගත කරමු. ඒ අතරම, විදේශ අංශයේ සිදු වූ දේවල් වෙතත්, ආර්ථික වර්ධන වේගය අඩු වැඩි වූ රටාවන් ගැනත් අවධානය යොමු කරමු. 

නිදහස ලබද්දී ලංකාවට රාජ්‍ය ණය ප්‍රශ්නයක් හෝ ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නයක් තිබුණේ නැහැ. නිදහස ලැබීමෙන් පසුව අනුගමනය කළ ජාතික සමාජවාදී ප්‍රතිපත්ති හා ප්‍රසාරණාත්මක කේන්සියානු ප්‍රතිපත්ති හේතුවෙන් රජයේ ආදායම් හා වියදම් අතර පරතරය ක්‍රමක්‍රමයෙන් පුළුල් වුනා. 

මුල්ම ආර්ථික වර්ධන ඇස්තමේන්තු තිබෙන හා මහ බැංකුව පිහිටුවීමෙන් පසු එළැඹුණු පළමු වසර වූ 1951 වසර වන විටත් රාජ්‍ය ණය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 16.3%ක් පමණයි. එයින් 13.6%ක් දේශීය ණය. විදේශීය ණය තිබුණේ 2.7%ක් පමණයි. 

ඒ වන විට ලංකාව සතු වූ විදේශ සංචිත ප්‍රමාණය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 26.2%ක පමණ ප්‍රමාණයක්. ඒ කියන්නේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 23.5%කට සමාන විදේශ වත්කම් අතිරික්තයක් ඒ වන විට ලංකාව සතුව තිබුණා. නිල විදේශ සංචිත ප්‍රමාණය පමණක් වුවත්, දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 22.3%ක්. රජයේ විදේශ ණය ප්‍රමාණය මෙන් 8.3 ගුණයක්. විදේශ ණය සියල්ල පියවා, රජයේ දේශීය ණය සියල්ලද ඩොලර් වලින්ම ගෙවුවත් තවත් නිල සංචිත විශාල ප්‍රමාණයක් ඉතුරුයි. නිල විදේශ සංචිත සැලකිල්ලට ගත් විට දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 6%ක වත්කම් අතිරික්තයක් ඒ වන විට රජය සතුව තිබුණා. 

ජාතික සමාජවාදී ප්‍රතිපත්ති නිසා නිදහසින් පසුව ලංකාවේ ආර්ථිකය වර්ධනය වුනේ ඉතා සෙමින්. ඒ නිසා රටේ ආදායම් වැඩි වුනේත් ඉතා සෙමින්. ආදායම් ලොකුවට වර්ධනය නොවූ නිසා ආදායම් බදු ලැබීම් ඉහළ ගියේ නැහැ. ආනයන ආදේශනය නිසා ආනයන අපනයන බදු ආදායම් ඉහළ ගියේත් නැහැ. ඇත්තටම ටිකෙන් ටික පහළ ගියා. ඒ වගේම, සුබසාධනවාදී ප්‍රවේශය නිසා වියදම් ඉහළ ගියා. මේ දෙකේ සම්ප්‍රයුක්ත ප්‍රතිඵලය ලෙස අයවැය හිඟය ඉහළ ගියා. 1965 වන විට ලංකාවේ රාජ්‍ය ණය දදේනි අනුපාතයක් ලෙස 54.9% දක්වා ඉහළ ගිහින්. දේශීය ණය 45.7%ක් හා විදේශීය ණය 9.1%ක් ලෙස.

ඉහත සංඛ්‍යා ලෙස බැලූ විට වසර 14ක කාලයක් තුළ රජයේ දේශීය ණය, විදේශීය ණය මෙන්ම සමස්ත රාජ්‍ය ණයද දදේනි අනුපාතයක් ලෙස තෙගුණය ඉක්මවා ඉහළ ගොස් ඇති බව පේනවා. නමුත්, මෙයින්ද සම්පූර්ණ චිත්‍රය පෙනෙන්නේ නැහැ. 1951 වන විට දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 22.3%කට වූ සමාන වූ නිල විදේශ සංචිත ප්‍රමාණය 1965 වන විට දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 4.3% දක්වා පහත වැටිලා. ඒ කියන්නේ යම් හෙයකින් නිල සංචිත එලෙසම පවත්වා ගත්තේනම් විදේශ ණය තවත් 18%කින් වැඩි වෙලා. ඒ කියන්නේ රජයේ විදේශ ණය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 27.1%ක් වෙලා. සමස්ත රාජ්‍ය ණය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 72.9%ක් වෙලා. 

ඔය තරම් විනාශයක් වෙන්න අවුරුදු පහළොවක් ගත වුනෙත් නැහැ. මේ කාලයෙන් වැඩි කාලයක් ලංකාව ආණ්ඩු කළේ ජාතික සමාජවාදීන්.

නිදහසින් පසු මුල් කාලයේ ලංකාව ඉතා ඉක්මණින් විදේශ සංචිත ටික නාස්ති කර ගත්තා. විදේශ සංචිත ටිකෙන් ටික අඩු වී විදේශ ණය ඉහළ ගියා. 1963 වන විටත් රටේ විදේශ ණය ප්‍රමාණයට වඩා විදේශ වත්කම් තිබුණා. 1964 වෙද්දී සංචිත වලට වඩා ණය වැඩි වුනා. රට බංකොලොත් වුනා. 

ලංකාවට විදේශ විණිමය නැති වී, ආනයන කරන්න බැරි තත්ත්වයකට වැටී, බංකොලොත් වුනේ අද ඊයේ නෙමෙයි. 1964 වෙද්දී ත් රට බංකොලොත්. ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත යන්න වීමේ ඉතිහාසයත් ඒ කාලය දක්වා දිවෙන්නක්. 1965 ජූනි 15 වෙනිදා ලංකාව පළමු වරට SDR මිලියන 30ක ණයක් ලබා ගැනීම සඳහා ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල සමඟ ගිවිසුම්ගත වුනා. ප්‍රශ්නය විසඳා ගත්තා. 

ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල පිහිටුවා තිබෙන්නේ ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්න වලට විසඳුමක් ලෙසයි. අදාළ අවස්ථාවේ ප්‍රශ්නය විසඳුනත්, ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත ගියා කියලා ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්න වලට හේතු වන ප්‍රශ්න විසඳෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, ලංකාවටත් දිගින් දිගටම නැවත නැවත ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්න වලට මුහුණ දෙන්න සිදු වුනා. නැවත නැවත ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත යන්න සිදු වුනා. 

පසුගිය වසර 55ක ලංකාවේ ආර්ථික ඉතිහාසය ගෙවුම් ශේෂ අර්බුද එක්ක ඔට්ටු වන ඉතිහාසයක්. ප්‍රතිඵල මොනවා වුනත්, සිරිමාවෝගේ සමඟි පෙරමුණු විසඳුම, ජේආර්ගේ විවෘත ආර්ථික විසඳුම, චන්ද්‍රිකාගේ පෞද්ගලීකරණ විසඳුම, රාජපක්ෂ විසඳුම, යහපාලන විසඳුම ආදී සියලු විසඳුම් තුළ මේ ගෙවුම් ශේෂ අර්බුදයෙන් ගොඩ යාමට දැරූ වෙනස් හා විවිධ ප්‍රවේශයන් දැකිය හැකියි. දැන් ඉදිරිපත් වී තිබෙන IMF විසඳුම හා කබ්රාල් විසඳුමත් එවැනිම ප්‍රවේශයන් දෙකක්. 

මුලින්ම 1965දී ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත යන විටත් ලංකාවේ විනිමය අනුපාතය මහ බැංකුව පිහිටුවන විට තිබුණු මට්ටමේම නොවෙනස්ව තිබුණා. විනිමය අනුපාතය ස්ථිරව තියෙද්දී රුපියල් සැපයුම වැඩි කරනවා කියන්නේ රට ඇතුළේ ඩොලර් හෝ පවුම් ඉල්ලුම වැඩි කරනවා වගේම වැඩක්. මේ රුපියල් ස්ථිර අනුපාතයකට ඩොලර් හෝ පවුම් වලට හුවමාරු කළ හැකි නිසා අලුතෙන් මුද්‍රණය කරන රුපියල් වලින් ආනයන ඉල්ලුම වැඩි කෙරෙනවා. රුපියල් ඩොලර් හෝ පවුම් වලට මාරු වෙද්දී සංචිත අඩු වෙනවා.

මේ කාලය රන් සම්මතය ක්‍රියාත්මක වූ කාලයක්. ඒ අනුව, රුපියලේ විදේශ වටිනාකම තීරණය වුනේ මහ බැංකුවේ වූ සංචිත ප්‍රමාණය මතයි. සල්ලි අච්චු ගැසීම නිසා රුපියලේ වටිනාකම අඩු වී, ආනයන වැඩි වී, සංචිත පහළ බහිද්දී රුපියලේ සැබෑ වටිනාකම හා ගැලපෙන පරිදි රුපියල 7%කින් පමණ අවප්‍රමාණය කරන්න සිදු වුනා. එහෙත්, රජය ආදායම් ඉක්මවා වියදම් කරන එක නැවතුනේ නැති නිසා රුපියලේ වටිනාකම එන්න එන්නම අඩු වුනා. එය දිගින් දිගටම අවප්‍රමාණය කරන්න සිදු වුනා. 1972 වන විට රාජ්‍ය ණය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 71.2%ක් දක්වා ඉහළ ගිහින්. නිල සංචිත දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 2.4% දක්වා පහත වැටිලා. 1951 පැවති සංචිත හා සංසන්දනය කළ විට මෙය සමාන කළ හැක්කේ රාජ්‍ය ණය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 91.1%ක් දක්වා ඉහළ යාමටයි. මේ වන විට ලංකාව පස් වන වරටත් ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත ගිහින්. 

ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නයට විසඳුමක් ලෙස සමගි පෙරමුණු රජය දැඩි ලෙස ආනයන සීමා කළා. මෙයින් රාජ්‍ය ණයද සීමා වීමක් වුනත් ආර්ථික වර්ධනය කෙරෙහි සිදු වුනේ අහිතකර බලපෑමක්. නිල විණිමය අනුපාතය කෘතීම ලෙස පහළින් තියා ගත් නිසා විදේශ ණය වල රුපියල් අගය අඩුවෙන් පෙනීමක්ද සිදු වුනා. කොහොම වුනත් සමගි පෙරමුණු පරීක්ෂණය අවසන් වුනේ ලංකාව තුළ ජාතික සමාජවාදය මුළුමනින්ම පරාජය වීමෙන්. 

හැත්තෑ හතේ වෙනසින් පසුව රුපියල "අවශ්‍ය පමණ" අවප්‍රමාණය කරනු ලැබුවා. එහෙත්, කේන්සියානු ප්‍රසාරණය කෙරෙහි විශ්වාසය තබමින් සල්ලි අච්චු ගැසීම නිසා රුපියල දිගින් දිගටම අවප්‍රමාණය වුනා. ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නත් දිගින් දිගටම ආවා. ජවිපෙ විසින් රට පුරා තේ කම්හල් ගිණි තබමින්, ට්‍රාන්ස්ෆෝමර පුපුරුවමින් ආර්ථිකය අකර්මන්‍ය කළ 1987-89 කාලයේදී ආර්ථික වර්ධනය වාර්තාගත පහළ මට්ටමකට වැටුණා. 1989දී රාජ්‍ය ණය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 108.7%ක් දක්වා ඉහළ ගියා. එයින් 62%ක්ම විදේශ ණයයි. 

කෙසේ වුවත්, දිගුකාලීනව ලංකාවේ ආර්ථික වර්ධනය ඉහළ දැමීමට ජේආර් ජයවර්ධන ආණ්ඩුවේ විවෘත වෙළඳ ප්‍රතිපත්තිය උදවු වුනා. එහි ප්‍රතිලාභ දිගින් දිගටම ලැබුණා. තවමත් ලැබෙමින් පවතිනවා. ඒ වගේම, සිවිල් යුද්ධය ආරම්භ වන තුරු, රට තුළට විදේශ ප්‍රාග්ධනයද ගලා ආවා. ජවිපෙ විසින් එක දිගට වසර තුනක් සැලසුම්සහගතව ලංකාවේ ආර්ථිකය විනාශ කිරීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස දදේනි වර්ධනය පහත වැටීම නිසා විදේශ ණය, එතෙක් මෙතෙක් වාර්තාගත ඉහළම අගය වූ, දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 62%ක් දක්වා ඉහළ ගිය 1989දීත් ලංකාව ණය පැහැර හැරීමේ අර්ථයෙන් බංකොලොත් වුනේ නැහැ. (ශුද්ධ වත්කම් අනුව බලනවානම් ලංකාව 1964 සිටම බංකොලොත් බව මා කලින් පෙන්වා දුන්නා.)

ඒ අවස්ථාවේදී ලංකාව දහ වෙනි වරටත් ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ සහාය ලබාගෙන ගොඩ ගියා. මේ කාලයේදී පාඩු ලබන රාජ්‍ය ව්‍යවසාය පෞද්ගලීකරණය කිරීම වේගවත් වුනා. ඊට සමාන්තරව රාජ්‍ය ණය, ණය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙහි අනුපාතයක් ලෙස, තරමක් පහළ ගොස් ස්ථාවර වුනා. නැවතත් ලංකාවට ගෙවුම් ශේෂ අර්බුදයකට මුහුණ දෙන්න සිදු වුනේ එල්ටීටීඊ සංවිධානය විසින් කටුනායක ගුවන් තොටුපොළට පහර දී ආර්ථිකයේ විදේශ අංශය බිඳ වැට්ටවීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස වාර්තාගත ඉතිහාසයේ පළමු වරට ආර්ථිකය සංකෝචනය වුනු 2001 වසරේදීයි. මේ අවස්ථාවේදී විසඳුමක් ලෙස රුපියල පා කරනු ලැබුවා. ඉහත හැම අවස්ථාවකදීම ලංකාව ගෙවුම් ශේෂ අර්බුද වලින් ගොඩ ගියා.

දැන් ලංකාව මුහුණ දෙන ගෙවුම් ශේෂ අර්බුදයට පදනම වැටෙන්නේ සිවිල් යුද්ධය අවසන් වීමෙන් පසුව 2010 වසරේ සිටයි. මේ අර්බුදය හදාගත් අර්බුදයක්. ඒ වගේම, පහසුවෙන් විසඳාගත හැකි අර්බුදයක්. එය සැලසුම් සහගතව විසඳුවේ නැත්නම් ආර්ථිකය "කඩා වැටී" ස්වභාවික ලෙසම විසඳෙයි. කඩා වැටීම කියා කිවුවත් මෙයින් අදහස් වන්නේ හැම දෙයකම අවසානය නෙමෙයි. විණිමය අනුපාතයේ යම් නිවැරදි වීමක් පමණයි. මේ ගැන කතා කරන එක ඉදිරි කොටසට ඉතිරි කරමු.

ඉන්දියානු සහන පැකේජය ප්‍රශ්නයට විසඳුමක්ද?

ශ්‍රී ලංකාවේ නිල විදේශ සංචිත දැඩි අන්තරායකාරී මට්ටමකට පහත වැටී තිබේ. එසේ වුවද, පෙර ලිපියෙන් විස්තර කළ පරිදි, ශ්‍රී ලංකා රජය විසින් ජනවාරි මාසයේදී පියවිය යුතු ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කරය හා අදාළ කූපන් පොලී මුදල ගෙවීම සඳහා දැනට මහ බැංකුවේ තිබෙන සංචිත ප්‍රමාණවත් බැවින් ජනවාරි අවසානය දක්වා ශ්‍රී ලංකා රජයට ණය පැහැර හැරීමට සිදු වීමේ අවදානමක් නැත. එහෙත්, ජූලි මාසයේදී පියවිය යුතු ඇමරිකන් ඩොලර් බිලියනයක ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කරය හා අදාළ කූපන් පොලී මුදල ගෙවීම සඳහා දැනට තිබෙන සංචිත ප්‍රමාණවත් නොවන බැවින්, කිසියම් ආකාරයකින් සැලකිය යුතු විදේශ ණය මුදලක් ලබා නොගතහොත්, ශ්‍රී ලංකා රජයට ණය පැහැර හැරීමට සිදු වනු ඇත.

මාධ්‍ය වාර්තා අනුව ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත යාමට මේ වන තුරුද ආණ්ඩුව තීරණයක් ගෙන නැති අතර, ශ්‍රී ලංකා රජය ණය පැහැර හැරීමේ අවදානමෙන් බේරා ගැනීමට ඉන්දීය රජය සූදානම්ව සිටී. මේ ඉන්දීය සහන පැකේජය හරහා සිදු වනු ඇත්තේ කුමක්ද? 

ආහාර හා ඖෂධ අර්බුදයට සහනයක් කියා කියන විටම මතක් වන්නේ පූමාලයි මෙහෙයුම වුවත්, සිවිල් යුද්ධයෙන් පසු බොහෝ දුරට අමතක කරනු ලැබ ඇති ඊනියා ජනවාර්ගික ප්‍රශ්නය හා යෝජිත ඉන්දියානු විසඳුම් නැවත කාඩ් කුට්ටමේ උඩට පැමිණීම ඇතුළු ආර්ථික නොවන කරුණු අපි දැනට නොසලකා හරිමු. ඉන්දියාවෙන් ලැබෙන ඊනියා සහන වලින් කොටසක්, මාධ්‍ය වාර්තා වල සඳහන් පරිදිම කටයුතු සිදු වුවහොත්, ආයෝජන ලෙස ලැබෙනු ඇත. ඉතිරි කොටස වාණිජ ණය ලෙසත්, මුදල් හුවමාරු ගිවිසුම් යටතේත් ලැබෙනු ඇත. 

ඉන්දීය ආයෝජන වලින් ලංකාවේ ආර්ථික වර්ධනයට යම් තල්ලුවක් ලැබෙනු ඇති නමුත් මේ ආයෝජන ක්ෂණිකව හෝ දිගුකාලීනව ලංකාවේ ගෙවුම් ශේෂ හිඟයට පිළියමක් නොවනු ඇත. එමෙන්ම, මෙකී ආයෝජන වහාම සිදු වේයැයි සිතිය නොහැකිය. ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නයට ක්ෂණික පිළියමක් විය හැක්කේ අදාළ ආයෝජන සිදු කිරීමේ ආරම්භක පියවරක් ලෙස ශ්‍රී ලංකා රජය සතු කවර හෝ භෞතික සම්පතක් ඉන්දීය සමාගමකට විකිණීමෙන් ක්ෂණිකව ලැබෙන මුදලක් පමණි. එවැනි විකිණීම් කොපමණ සිදු වනු ඇත්ද, ඒ හරහා කොපමණ මුදලක් ලැබේද යන්න ඉදිරි මාස කිහිපය හෝ වසර තුළ දැන ගන්නට ලැබෙනු ඇත. ඒ හැර, ආයෝජන සේ පැමිණෙන වෙනත් මුදලක් වේනම්, ඒ මුදල් නැවත ඉන්දියාවටම යනු ඇත. ලංකාවට පැමිණෙනු ඇත්තේ එම මුදල් වල වටිනාකමට සරිලන ආයෝජන භාණ්ඩයි.

වාණිජ ණය හේතුවෙන්ද ලංකාවට සෘජුව විදේශ විණිමය ගලා නොඑනු ඇත. මේ ණය මුදල් වලින් කළ හැක්කේ ඉන්දියාවෙන් ආහාර, ඖෂධ හා ඉන්ධන ආනයනය කිරීමයි. වෙනත් අයුරකින් කිවහොත්, ඉන්දියාව කරන්නේ පසුව මුදල් අය කර ගැනීමේ පදනම මත ආහාර, ඖෂධ හා ඉන්ධන සැපයීමයි. පාලනය කර තිබෙන විනිමය අනුපාතය යටතේ මෙසේ ඉන්දියාවෙන් ලැබෙන ආහාර, ඖෂධ හා ඉන්ධන ලාංකිකයින් විසින් සතුටින් පරිභෝජනය කරනු ඇති අතර ඒ වෙනුවෙන් පොලියද සමඟ මුදල් ගෙවීම අනාගතයට ඉතිරි වනු ඇත. බොහෝ විට මේ අනාගතය එතරම් දුරු අනාගතයක් විය නොහැකි අතර වැඩිම වුනොත් වසර කිහිපයක් වනු ඇත.

මුදල් හුවමාරු ගිවිසුම් හරහා ලැබෙන්නේ ඉන්දියානු රුපියල්ද එසේ නැත්නම් ඩොලර්ද යන්න නිශ්චිතව සඳහන් වී නැත. බොහෝ විට මෙසේ ලැබෙන්නේ ඉන්දියානු රුපියල් විය හැකිය. ඒ අනුව, එම මුදල් යොදා ගත හැකි වනු ඇත්තේද ඉන්දියාවෙන් භාණ්ඩ ආනයනය කිරීමට හා ඉන්දියාවට ගෙවිය යුතු ණය ගෙවීමට පමණි. අවසාන වශයෙන් මේ ඉන්දීය සහන පැකේජය හරහා ලැබෙන එක් සතයක් හෝ මුදල් ලෙස ලංකාවට නොලැබීමට ඉඩ තිබේ. 

චීනය විසින් මීට කලින්ම මුදල් හුවමාරු ගිවිසුමක් යටතේ ලංකාවට ඩොලර් බිලියන 1.5කට පමණ සමාන යුවාන් ප්‍රමාණයක් ලබා දී ඇතත්, ඒ මුදල්ද මුදල් ලෙස ලංකාවට නොලැබෙන ණය පහසුකමක් පමණි. අදාළ මුදල් ප්‍රයෝජනයට ගත හැක්කේ චීනයෙන් භාණ්ඩ ආනයනය කිරීමට හා චීන ණය ගෙවීමට පමණි. දැන් ඉන්දියාව විසින් ලබා දී තිබෙන්නේද එවැනිම විකල්පයකි.

කෙසේ වුවද, මෙයින් අදහස් වන්නේ මේ සහන පැකේජ වලින් ලංකාවට ප්‍රයෝජනයක් නැති බව නොවේ. 

සංක්ෂිප්ත කිවහොත්, ලංකාවට වෙළඳ ගිණුම හරහා ඩොලර් ලැබෙන්නේ ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයෙන් හා යුරෝපයෙනි. ඉන්දියාව හා චීනය විසින් පසුගිය කාලය තුළම කළේ අපනයන හරහා එසේ ලංකාවට බටහිර රටවලින් ලැබෙන ඩොලර් ප්‍රමාණය එකතු කර ගැනීමයි. චීන මුදල් හුවමාරු ගිවිසුම හා යෝජිත ඉන්දීය සහන පැකේජය නිසා තාවකාලිකව ඉන්දියාව හා චීනය විසින් ලංකාවට බටහිරින් ලැබෙන ඩොලර් එකතු කර ගැනීම නවතිනු ඇත. එහිදී බටහිර රටවලින් හා ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ ලෙස මැද පෙරදිගින් ලැබෙන ඩොලර් වලින් යම් ප්‍රමාණයක් ශ්‍රී ලංකා රජයේ ණය ආපසු ගෙවීම සඳහා රට තුළ ඉතිරි වනු ඇත. මෙය ප්‍රශ්නයට තාවකාලික විසඳුමකි. 

සියල්ල මාධ්‍ය වාර්තා වල සඳහන් පරිදි සිදු වුවහොත්, මේ හරහා ජූලි මාසයේ ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කරය පියවීමේ ප්‍රශ්නය විසඳෙනු ඇති අතර, ඇතැම් විට ලබන වසර අවසානය දක්වාම ගෙවුම් ශේෂ හිඟය කළමනාකරණය කර ගන්නට ඉඩ ලැබෙනු ඇත. එහෙත්, එපමණකින් මේ ප්‍රශ්නය විසඳෙන්නේ නැත.

ආකෘතිමය ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නයක් පවතින තාක් එම ශේෂය විදේශ ණය වලින් පියවන්නට සිදු වන නිසා මේ අයුරින් වරකට ලැබෙන සහන පැකේජයකින් සිදු වන්නේ තාවකාලිකව ප්‍රශ්නය කල් දමාගෙන හුස්මක් ගන්නට ඉඩක් ලැබීම පමණි. යම් ආකාරයකින් ඉදිරි වසර කළමණාකරනය කර ගත්තද, එතැනින් ඔබ්බට ඉදිරියට යන්නටනම් කොහෙන් හෝ දිගින් දිගටම මේ ආකාරයේ සහන පැකේජ ලැබිය යුතුය. එහෙත්, එවැන්නක් සිදු වීමේ ඉඩක් නැතුවාක් මෙන්ම ඉතා ඉක්මණින් මෙසේ අලුතෙන් ලබා ගන්නා ණයද ගෙවා දමන්නට සිදු වනු ඇත. එතරම් ඉක්මණින් මැතිවරණයක් නොපැමිණෙන බැවින් ප්‍රශ්නය තවදුරටත් මේ ආණ්ඩුවේම ප්‍රශ්නයක්ව පවතිනු ඇත.

ඉහත සන්දර්භය තුළ, ඉන්දීය සහන පැකේජය ලැබුණේ වුවද, එයින් පවතින තත්ත්වය බරපතල ලෙස වෙනස් නොවනු ඇත. මේ අලුත් තත්ත්වය යටතේ වුවද, මේ ආණ්ඩුවට ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වෙත යන්නට සිදුවීම ආසන්න අනිවාර්යතාවයකි.

එක රටක් විණිමය අනුපාත දෙකක්

වසරකට දෙකකට පෙර හදිසියේ මාධ්‍ය අවධානය දිනාගත් එක් පුද්ගලයෙකු විසින් මෑතකදී ලංකාවේ වත්මන් ආර්ථික අර්බුදයට පිළියමක් ලෙස යෝජනා කර තිබුණේ ලංකාව රුපියලට සමාන්තරව තවත් මුදල් ඒකකයක් නිකුත් කිරීමෙන් ප්‍රශ්නයෙන් ගොඩ යා හැකි බවයි. මේ ගැන අපේ ඇතැම් පාඨකයින් විසින් අපෙන්ද අදහස් විමසා සිටියා. 

ගඟේ ගහගෙන යන වෙලාවක පිදුරු ගස් ගැන වුවත් බොහෝ දෙනෙකු විමසිලිමත් වීම තේරුම් ගැනීමට අපහසු නැතත්, කිසිදු තාර්කික හෝ මූලධාර්මික පදනමක් නොතිබුණු, වැරදි තොරතුරු මත පදනම් වූ, ඉහත කතාවේ හදිසියේ හීනෙන් නැගිට කියවන දෙයකට වඩා ගත යුත්තක් තිබුණේ නැහැ. එහෙත්, ඒ ප්‍රකාශය ජනගත කර වැඩි කලක් යාමට පෙර ලංකාවේ ද්විත්ව විණිමය අනුපාත ක්‍රමයක්නම් බිහි වී තිබෙනවා. වඩාත් නිවැරදිව ත්‍රිත්ව විණිමය අනුපාත ක්‍රමයක් කියා කියන්නත් පුළුවන්.

මහ බැංකුවට අනුව, මේ වන විට ඩොලරයක විකිණුම් මිල රුපියල් 203කට වඩා අඩුයි. එහෙත්, ඒ මිලට වාණිජ බැංකු වල ඩොලර් තිබෙනවාද?

සම්පත් බැංකුව - රුපියල් 226.75යි 

කොමර්ෂල් බැංකුව - රුපියල් 226යි 

සෙලාන් බැංකුව - රුපියල් 227යි 

හැටන් නැෂනල් බැංකුව - රුපියල් 226යි 

නේෂන්ස් ට්‍රස්ට් බැංකුව - රුපියල් 229යි 

ඩීඑෆ්සීසී බැංකුව - රුපියල් 227.25යි.

අමානා බැංකුව - රුපියල් 232යි.

එන්ඩීබී බැංකුව - රුපියල් 228යි 

වාණිජ බැංකු වලින් පිටත, ඩොලරයේ කළු කඩ මිල රුපියල් 250-260 අතර බව පැවසෙනවා. 

මහ බැංකුව විසින් කාලයක් තිස්සේම ඩොලරයක මිල එය තිබිය යුතු අගයට වඩා පහළින් තියා ගත්තා. පසුගිය රාජපක්ෂ දශකය තුළ පෙනෙන්නට තිබුණු ආශ්චර්යයේ රහසිගත වට්ටෝරුව වූයේ මෙයයි. මේ විදිහට වසර ගණනක් තිස්සේ හැදූ මාලිගාවට අත්තිවාරමක් තිබුණේ නැහැ. අත්තිවාරම් නොදමා හදන තට්ටු ගෙවල් කොයි වෙලාවක හෝ කඩා වැටෙනවා. යහපාලන ආණ්ඩුව කාලයේ කළ මුක්කු ගැසීම් නිසාත්, ඒ කාලය තුළ ගොඩනැගිල්ල තව තවත් උසට නොහැදූ නිසාත් එය කඩා නොවැටී තිබුණා. ඒ හැර, ඒ කාලයේ අත්තිවාරම් ශක්තිමත් කිරීමක් සිදු වුනේ නැහැ.

රාජපක්ෂ ණය ගැන කාලයක් තිස්සේ ගොඩක් අය කතා කළා. එසේ වුවත්, මා ඒ දවස් වලම පැහැදිලි කළ පරිදි, ලංකාව ණය උගුලක පැටලුවේ රාජපක්ෂලා නෙමෙයි. ඔවුන් ආණ්ඩුව භාර ගන්නා විට ලංකාව ණය උගුලක පැටලී අවසන්. රාජපක්ෂ ආණ්ඩුව විසින් කළේ ණය උගුලක කොහොමටත් පැටලී සිටි ලංකාව විශාල ගෙවුම් ශේෂ උගුලකද පැටලවීමයි. දැන් ගැලවෙන්න අසීරු වී තිබෙන්නේ මේ දෙවන උගුලෙන්.

වසර තුනකට පෙර ලියූ පහත ලිපිය නැවත කියවන්න.

රාජපක්ෂ ණය

මහ බැංකුවට ඩොලරයක මිල එය තිබිය යුතු මිලට වඩා ඉහළින් හෝ පහළින් තියා ගන්න පුළුවන්. මෑතකාලයේදී සීඝ්‍ර ආර්ථික වර්ධනයක් පෙන්වූ චීනය වැනි රටවල සිදු වුනේ පළමුවැන්න වුවත් ලංකාවේ සිදු වුනේ දෙවැන්නයි. ඩොලරයක මිල එය තිබිය යුතු මිලට වඩා පහළින් තියා ගන්නනම්, සාමාන්‍ය ක්‍රමයට උපයන ඩොලර් වලට අමතරව ඩොලර් සැපයුමක් සිදු විය යුතුයි. වාණිජ බැංකු වලට සංචිත විකිණීම හරහා මහ බැංකුවට මෙය කළ හැකියි. 

කෙටිකාලීනව මහ බැංකුවට සංචිත විකුණා ඩොලරය පහළින් තබා ගත හැකි වුවත් එහිදී සංචිත පහළ වැටෙන නිසා මේ වැඩේ කළ හැකි සීමාවක් තිබෙනවා. එයට පිළියමක් ලෙස රාජපක්ෂ ආණ්ඩුව විසින් කළේ ඉහළ පොලියකට ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කර නිකුත් කරමින් ඒ හරහා ණයට ගන්නා ඩොලර් මහ බැංකුවට විකිණීමයි. මේ ක්‍රමයට දිගින් දිගටම ඩොලරයක මිල පහළින් තියා ගන්න පුළුවන් වුනා. 

ඩොලරයේ මිල පහළින් තියා ගැනීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ආනයන ලාබ වී ආනයන විශාල ලෙස ඉහළ ගියා. අපනයනකරුවන්ගේ ආදායම් පහළ ගොස් අපනයන කඩා වැටුනා. ආනයන අපනයන පරතරය විශාල ලෙස වැඩි වුනා. රාජපක්ෂ දශකය තුළ ලංකාවේ ජාතික ආර්ථිකය ක්‍රමක්‍රමයෙන් විනාශ වූ ආකාරය වසර පහකට පෙර මා පහත ලිපියේ විස්තර කළා.

ආර්ථික අර්බුදය හඳුනාගනිමු! (දෙවන කොටස)

ඩොලරයේ මිල පහළින් තියා ගැනීම නිසා ආනයන අපනයන පරතරය ඉහළ යද්දී, ඩොලරය පහළින් තියා ගැනීම සඳහා තව තවත් වැඩි වැඩියෙන් විදේශ ණය අරගෙන රටේ ඩොලර් සැපයුම වැඩි කරන්න සිදු වුනා. වත්මන් ආර්ථික අර්බුදයට මූල හේතුව වන, ශුද්ධ විදේශ බැරකම් විශාල ලෙස ඉහළ යාම රාජපක්ෂ දශකය තුළ කොයි තරම් දරුණු විදිහට සිදු වුනාද කියා මා පහත ලිපියේ විස්තර කර තිබෙනවා. ලිපිය අවසානයේ තිබෙන වගුව බලන්න.

රටේ ණය හා රජයේ විදේශ ණය

යහපාලන ආණ්ඩුව බලයට පත් වීමෙන් පසුව යම් තරමකින් ඩොලරයේ මිල ඉහළ යන්න ඉඩ දුන්නා. එහෙත්, විපක්ෂයේ ඝෝෂාවන් ඇතුළු වෙනත් හේතු නිසා මේ වැඩේ වුනත් හරියකට කරගන්න ඉඩ ලැබුණේ නැහැ. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස යහපාලන ආණ්ඩුව විසින්ද වඩා ලේසි රාජපක්ෂ ක්‍රමය වෙතම හැරුණා. ණය සේ ලබාගත් ඩොලර් මහ බැංකුව හරහා තවතවත් වෙළඳපොළට මුදා හැරුණා. හිර වී සිටි ගෙවුම් ශේෂ උගුල තුළ ඊට වඩා ලොකු දෙයක් කරන්න පුළුවන්කමක් තිබුණේත් නැහැ. පහත ලිපිය ලිවුවේ යහපාලන ආණ්ඩුවේ අන්තිම කාලයේදී.

ගෙවුම් ශේෂය, වාහන බලපත් හා ඩොලරයේ මිල

යහපාලන ආණ්ඩුව කාලයේදී හෝ රුපියල අවශ්‍ය පමණ අවප්‍රමාණය වුනානම් අද තිබෙන ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නය ඇති වන්නේ නැහැ. අප මේ ගැන දිගින් දිගටම අවවාද කළා. එහෙත්, රටේ දේශපාලන බලය තිබෙන, හඬක් තිබෙන, බොහෝ දෙනෙකුට ඩොලරයක මිල ඉහළ යාම දරාගන්න පුළුවන් කමක් තිබුණේ නැහැ. ඒ නිසා, විකල්පය වුනේ ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කර හරහා තවතවත් ණය ගැනීමයි.

රුපියල තවදුරටත් අවප්‍රමාණය විය යුත්තේ ඇයි?

එකසිය හැටයි! ලාබයි!!

ඩොලරයක අගය රුපියල් 230ක් පමණ විය යුතුව තිබුණේ වසර තුනකට පමණ පෙරයි. එසේ වූවානම් මේ වෙද්දී ආනයන අපනයන පරතරය සැලකිය යුතු ලෙස අඩු වෙලා. දැන් පරක්කු වැඩියි.

මේ වෙද්දී ඩොලරයක මිල මහ බැංකු පාලනයෙන් ගිලිහී පාලනයක් නැතිව ඉහළ යමින් තිබෙනවා. එහෙත්, මේ විදිහට ආර්ථිකය කඩා වැටීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස වසංගත කාලයේ එය සිදු වුනා කියා කලින් ලබා ගත හැකිව තිබුණු වාසි ලැබෙන්නේ නැහැ.

වාර්ෂික යුවාන් කප්පම හා රුපියල පදවන අත

ලංකාව අළුතෙන්ම අරගෙන තිබෙන ණය යුවාන් ණයක්. ඩොලර් වලින් නැතුව යුවාන් වලින් මේ ණය අරගෙන තියෙන්නේ ඇයි? ඇත්තටම කියනවානම් අහන්න තියෙන්නේ ලංකාව යුවාන් වලින් නැතුව ඩොලර් වලින් ණය ගත යුත්තේ ඇයි කියන ප්‍රශ්නයයි. මොකද ඇත්තටම ලංකාවට හිඟ යුවාන් මිසක් ඩොලර් නෙමෙයි.

මේ ලංකාව යුවාන් වලින් ණය ගත්ත පළමු අවස්ථාව නෙමෙයි. කාලයක් තිස්සේම ලංකාව යුවාන් වලින් ණය ගන්නවා. ඒ වගේම ඩොලර් නොවන වෙනත් විදේශ ව්‍යවහාර මුදල් වලින්ද ණය ගන්නවා. බොහෝ විට කතාබහට ලක්වන ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල විසින් ලබා දෙන ණය SDR ණය (special drawing rights). SDR කියන්නේ ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ ජාත්‍යන්තර මුදල් ඒකකයයි. ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල ගනුදෙනු කරන්නේ SDR වලින්.

ණය ගන්නේ කවර විදේශ ව්‍යවහාර මුදලකින් වුවත්, ණය ගැන කතා කරද්දී බොහෝ විට එවැනි ණය මුදලක් ඩොලර් වලට පරිවර්තය කරලා ඩොලර් වලින් ප්‍රකාශ කරන එක රජය, මහ බැංකුව වගේම මාධ්‍ය විසින්ද කරන දෙයක්. එය සංසන්දනය කිරීමේ පහසුවට කරන දෙයක්. මෙවර වුනත් යුවාන් බිලියන 10 සමහර වෙලාවට ඩොලර් බිලියන 1.5ක් විදිහට හැඳින්වෙන්නේ මේ සම්ප්‍රදාය අනුවයි.

කොහොම වුනත්, ණයක් කියා කිවුවට මේ ගණුදෙනුව විණිමය හුවමාරු ගිවිසුමක්. විණිමය හුවමාරු ගිවිසුමක් කියන්නේ කුමක්ද කියා මම කලින් පැහැදිලි කරලා තිබෙනවා. මෙවැනි ගිවිසුමකට එළැඹෙන්නේ රටවල් දෙකක මහ බැංකු. සාමාන්‍ය ණයකදී මෙන් අදාළ ව්‍යවහාර මුදල් ඒකක ගැන කතා නොකර විණිමය හුවමාරු ගිවිසුමක් ගැන කතා කරන්න බැහැ. ඒ නිසා, මෙවර ණය ගත්තේ යුවාන් වලින් කියන එකට මහ බැංකුවේ පුවත්පත් නිවේදනයෙහි වෙනදාට නැති අවධානයක් යොදවා තිබෙනවා. 

මම කලින් කිවුවා වගේම සාමාන්‍යයෙන් මෙහි ලියන ලිපිද ඇතුළු බොහෝ ලිපිවල ලංකාවට ඩොලර් හිඟයක් තිබෙන බව බොහෝ වර කියා ඇති නමුත් මෙහිදී ඩොලර් කියන එකෙන් අදහස් වන්නේ පොදුවේ රුපියල් නොවන විදේශ මුදල් කියන එකයි. හරියටම බැලුවොත් යුවාන් හිඟයක් හා ඉන්දියානු රුපියල් හිඟයක් මිසක් ඩොලර් හිඟයක් නැහැ. 

චීන ආනයන වෙනුවෙන් 2019 වසරේදී ලංකාව ඩොලර් බිලියන 4.08ක් වැය කර තිබෙනවා. එහෙත් චීනය ලංකාවේ අපනයන වෙනුවෙන් ගෙවා තිබෙන්නේ ඩොලර් මිලියන 391ක් පමණයි. මේ අනුව මෙහි ඩොලර් බිලියන 3.67ක හිඟයක් තිබෙනවා. සෑම වසරකම වගේ තත්ත්වය මෙවැන්නක්. 

දැන් මෙහි ඩොලර් බිලියන 3.67ක හිඟයක් කියා කිවුවත් ඇත්තටම මෙය ඩොලර් වලට පරිවර්තනය කර ඉදිරිපත් කරන යුවාන් බිලියන 24ක හිඟයක්. ලංකාවට චීනයෙන්ම යුවාන් නොලැබුනොත් යුවාන් හොයා ගන්න වෙන ක්‍රමයක් නැහැ. ලංකාව කාලයක් තිස්සේම කරන්නේ යුවාන් වෙනුවට ඇමරිකාවට ඇඟලුම් ඇතුළු භාණ්ඩ අපනයනය කර හා වෙනත් විවිධ ක්‍රම වලින් රටට ලැබෙන ඩොලර් චීනයට ගෙවන එකයි. 

චීනයට ඇත්තටම ඩොලර් වලින් වැඩක් නැහැ. ලංකාව සමඟ කරන වෙළඳාමෙන් වගේම ඇමරිකාව සමඟ කරන වෙළඳාමෙනුත් චීනයට කාලයක් තිස්සේ ඩොලර් ලැබෙනවා. වෙනත් තෙවන රටවල් වලින්ද ඩොලර් ලැබෙනවා. මේ ඩොලර් වලින් ආදායමක් උපයන්නනම් චීනයට එම ඩොලර් නැවත ණය සේ කාට හෝ දෙන්න වෙනවා. ඇමරිකාව ණය ගන්නේ ඉතාම අඩු පොලියකට. පොලිය ශුන්‍ය මට්ටමට ආසන්නයි. ඒ නිසා චීනයට ඇත්තටම මේ ඩොලර් බරක්. 

චීනය සතුව තිබෙන ඩොලර් චීනයට බරක් වුවත් මේ ඩොලර් එළියට දමන එකේ පාඩුවත් අන්තිමට චීනයටමයි. එසේ කළොත් ඇමරිකන් ඩොලරය විශාල ලෙස බාල්දු වෙයි. නමුත් ඒ එක්කම ඇමරිකන් නිෂ්පාදන විශාල ලෙස ලාබ වෙනවා. ඇමරිකාවට චීනය සතු නිෂ්පාදන වෙළඳපොළවල් අල්ලගන්න පුළුවන් වෙනවා. විශේෂයෙන්ම චීනයට ඇමරිකන් වෙළඳපොළ අහිමි වෙනවා. ඒ නිසා චීනය සතු ඩොලර් සංචිත කියා කියන්නේ චීනයට කොටි වලිගයක්. එක පාරට කොටි වලිගය අතාරින්න බැරි වුනත් උපක්‍රමික ලෙස කොටියාගෙන් නිදහස් වෙන්න චීනය සැලසුම් කරන බවයි ඔවුන්ගේ අලුත්ම පස් අවුරුදු සැලැස්මෙන් පෙනෙන්නේ.

චීනයට චීනයේ හදන බඩු විකුණන්න මිසක් ඩොලර් එකතු කරගෙන ගොඩ ගහගන්න අවශ්‍ය නැහැ. චීන බඩු රටින් පිට විකුණන්න පුළුවන් වෙන්නේ චීන යුවානය අවප්‍රමාණය වී තිබෙන තරමටයි. ඒ කියන්නේ අනෙක් මුදල් ඒකක අධිප්‍රමාණය වී තිබෙන තරමටයි. අනෙක් මුදල් ඒකක අධිප්‍රමාණය කරන්නනම් එම මුදල් මිල දී ගෙන ඉල්ලුම කෘතීම ලෙස වැඩි කළ යුතුයි. වක්‍ර විදිහට චීනය කාලයක් තිස්සේම ඇමරිකාවට කළේ ඒකයි.

චීනය විසින් යුවාන් ගෙවා ඇමරිකාවෙන් ඩොලර් මිල දී ගන්නවා. මේ වැඩෙන් ඩොලරය අධිප්‍රමාණය වෙලා ඇමරිකන් බඩු වලට සාපේක්ෂව චීන බඩු ලාබ වෙනවා. ඇමරිකාවේ නිෂ්පාදන කර්මාන්ත වැහෙනවා. ඇමරිකානුවන්ගේ රස්සා චීනයට යනවා. ඇමරිකාවට මේ යුවාන් වලින් වැඩක් නැති නිසා ඇමරිකාව ඒ යුවාන් නැවත චීනයටම දීලා චීනයෙන් භාණ්ඩ මිල දී ගන්නවා. නමුත් චීනය එකතු කර ගන්න ඩොලර් වලින් ඇමරිකන් භාණ්ඩ මිල දී නොගෙන ඒ විදිහටම තියා ගන්නවා. නිකම්ම තියාගෙන ඉන්න එක පාඩු නිසා සුළු පොලියකට ඇමරිකාවේම ආයෝජනය කරනවා. ඇමරිකාවට චීනය සමඟ වෙළඳාමෙන් පාඩුවක් වුනත් එහි හිලවුවට අඩු පොලියට අරමුදල් ලැබෙනවා. සල්ලි චීනයෙන් වුනත් ගෙවන පොලිය තීරණය කරන්නේ ඇමරිකාව.

මෙතෙක් කල් ලංකාව ඇමරිකාවෙන් හෝ වෙනත් රටකින් උපයාගත් ඩොලර් චීනයට ගෙවමින් හිටියා. උපයන ඩොලර් ප්‍රමාණවත් නොවෙද්දී ගිණි පොලියට ණයට අරගෙන චීනයට ගෙවුවා. දැන් ලංකාව ණය ගන්න බැරුව හිර වෙලා. ඩොලරය කඩා වැටෙන එක නවත්වාගෙන ඉන්නේ බොහොම අමාරුවෙන් බවත්, ඉදිරියේදී රුපියල විශාල ලෙස අවප්‍රමාණය විය හැකි බවත් ළඟදී ආණ්ඩුවේ ඇමතිවරයෙක්ම කියල තිබුණේ. 

රුපියල කඩා වැටුණොත් චීනයට මොකද වෙන්නේ? චීන බඩු වල මිල ලංකාවේ රුපියල් වලින් විශාල ලෙස ගණන් යනවා. ලංකාවේ චීන බඩු විකිණෙන එක නවතිනවා. ලංකාවෙන් චීනයට ලැබෙන යුවාන් බිලියන 24ක වාර්ෂික "කප්පම" චීනයට අහිමි වෙනවා. ඒ නිසා දැන් චීනයට අවශ්‍ය මොන ජාතියෙන් හරි රුපියල අවප්‍රමාණය වන එක වළක්වන්නයි. ඒ වෙනුවෙන් ලංකාවේ ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයින් විසින්ම කටයුතු කරන නිසා චීනයට මේ වැඩේ හරිම පහසුයි. ඇමරිකාව එක්ක කරන ගනුදෙනු වලදී වගේ කිසිම ආතතියක් නැහැ. චීනයට අවශ්‍ය රුපියල ශක්තිමත් කරන්න. ලංකාවට අවශ්‍යත් ඒකමයි.

චීන යුවාන් ගෙවා ඇමරිකන් ඩොලර් මිල දී ගෙන කාලයක් තිස්සේ ඇමරිකන් ඩොලරයේ අගය අවප්‍රමාණය වීම වැළැක්වුවා වගේම දැන් චීනය ලංකාවේ රුපියලටත් අත ගහලා තිබෙනවා. කාටවත් වැඩක් නැති ලංකාවේ රුපියල් අරගෙන චීනය ලංකාවට යුවාන් බිලියන 10ක් දීලා. ඔය ගත්ත රුපියල් වලින් චීනය ලංකාවේ භාණ්ඩ මිල දී ගන්නේ නැහැ. අවුරුදු තුනක් ඒ ගත්ත විදිහටම සේප්පුවක දාලා තියා ගන්නවා පමණයි. අවුරුදු තුනකින් පස්සේ ලංකාව ණයට ගත්ත යුවාන් බිලියන 10ට පොලියත් එකතු කරලා ආපසු චීනයට දීලා රුපියල් ටික බේරාගත යුතුයි. එහෙම කරන්න ලංකාවට අවුරුදු තුනකින් පස්සේ යුවාන් ලැබෙන ක්‍රමයක් තියෙනවද? සමහර විට චීනයට වටින මොනවා හරි දෙයක් ණයේ හිලවුවට චීනය බාර ගනියි.

දැන් මේ යුවාන් බිලියන දහය ඇත්තටම ලංකාවට ලැබෙනවද? එහෙම ලැබෙන්නෙත් නැහැ. ඇත්තටම වෙන්නේ ලංකාව වාර්ෂිකව චීනයට ගෙවන යුවාන් බිලියන 24ක කප්පම යුවාන් බිලියන 14 දක්වා අඩු වෙන එක විතරයි. ඒ කියන්නේ මේ සල්ලි ලංකාවට එන්නෙවත් නැහැ.

දැන් පවතින තත්ත්වය අනුව කොහොමටත් ලංකාවට යුවාන් බිලියන 24ක කප්පමක් චීනයට ගෙවන්න විදිහක් නැහැ. ගෙවන්න ඩොලර් කොහෙන්ද? ඒ නිසා ඔය කප්පම කොහොමටත් යුවාන් බිලියන 14 පමණ මට්ටමකට අඩු වෙනවා. දැන් චීනය කරන වැඩෙන් චීනයට වෙනදා වගේම යුවාන් බිලියන 24ක් ම ලැබෙනවා. එයින් යුවාන් බිලියන 10ක් ලැබෙන්නේ රුපියල් වලින්. වෙනත් විදිහකින් කිවුවොත් රුපියල් බිලියන 300කට වැඩි ප්‍රමාණයක් ලංකාවේ මහ බැංකුවෙන් චීන මහ බැංකුවට යනවා. 

ලංකාවේ මුදල් සැපයුම පාලනය කරන්නේ ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුව විසින්නේ. ඒ හරහා ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුව විසින් රුපියලේ අගය තීරණය කරනවා. වෙන රටක මහ බැංකුවකට ලංකාවේ රුපියල් මුද්‍රණය කරන්න බැහැ. ඒ අයිතිය තියෙන්නේ ලංකාවේ මහ බැංකුවට පමණයි.

හැබැයි දැන් චීන මහ බැංකුව සතුවත් ලංකාවේ රුපියල් බිලියන 300ක් තිබෙනවා. රුපියල් අච්චු ගහන්න බැරි වුනත්, ඔය විදිහට රුපියල් එකතු කර ගත් විට ඒ සල්ලි වෙළඳපොළට දමලා රුපියලේ අගය පාලනය කරන්න චීන මහ බැංකුවටත් පුළුවන් වෙනවා. ඔය විදිහට ලංකාවේ මුදල් ප්‍රතිපත්ති හදන එකත් චීනයටම ගිහින් රුපියල් යුපියල් වෙයිද? 

විණිමය හුවමාරු ගිවිසුම් හා ණය

මම හිතන්නේ විණිමය හුවමාරු ගිවිසුම් කියන වචනය පහුගිය දවස් වල ලංකාවේ ගොඩක් අයට ඇහෙන්න ඇති. සමහර මාධ්‍ය වල පළ වී තිබුණු හැටියට ලංකාව ඉන්දියාවෙන් අරගෙන තිබුණු ඩොලර් මිලියන 400ක ණයක් වහාම ගෙවන්න කියලා ඉන්දියාව ඉල්ලලා තිබෙනවා. ඔය ගැන ලංකාවෙන් වගේම ඉන්දියාවෙන්ද පැහැදිලි කිරීම් කෙරුණා. ඊට පස්සේ දැන් චීනයෙන් ඩොලර් මිලියන 1,500ක ණයක් ගන්න යන කතාවකුත් ඇහෙනවා. ඔය කතා දෙකම එක්ක විණිමය හුවමාරු ගිවිසුම් කියන වචනයත් ඇහෙන බව ටිකක් හොයා බැලුවොත් පෙනෙයි.

මේ විණිමය හුවමාරු ගිවිසුම් කියන්නේ මොනවාද? ඒවා ණය නෙමෙයිද? අයිඑෆ්එම් හෙවත් ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලෙන් ගන්න ණය ගැනත් ඔය වගේම ප්‍රශ්නයක් අහන්න පුළුවන්. මේ ගැන මීට කලිනුත් පැහැදිලි කරලා තියෙනවා. නමුත්, ගොඩක් අයට මෙය තවමත් පැහැදිලි නැති නිසා, විශේෂයෙන්ම වෙන තැන් වල නැවත පළවීමෙන් පසුව මේ ලිපි කියවන අයත් දැන් ගොඩක් ඉන්න නිසා, අපි මේ ගැන නැවතත් පැහැදිලි කර ගනිමු.

පළමුව රාජ්‍ය ණය හා විදේශ ණය අතර වෙනස නැවත පැහැදිලි කරන්නම්.

රාජ්‍ය ණය කියන්නේ රජය විසින් ලබා ගන්නා ණය. මේ ණය විදේශ ණය හෝ දේශීය ණය විය හැකියි. ඒ වගේම, විදේශ ණය කියන්නේ ලංකාවේ කවුරු හෝ විසින් විදේශයකින් ගන්නා ණය. ණය ගන්නේ රජය, පුද්ගලයෙක් හෝ සමාගමක් වෙන්න පුළුවන්. ලංකාවේ රාජ්‍ය ණය අර්බුදය හා විදේශ ණය අර්බුදය එකිනෙකට සම්බන්ධ වුනත් මේ දෙක දෙකක්. 

රාජ්‍ය ණය ඉහළ යාමේ ප්‍රශ්නය වන්නේ ණය වාරික හා පොලිය ගෙවීම අනාගතයට ඉතිරි වීම, ඒ හරහා අනාගතයේදී රජයේ වියදම් ඉහළ ගොස් අයවැය හිඟය වැඩි වීම හා අයවැය හිගය පියවන්න වැඩි වැඩියෙන් තවතවත් ණය ගන්න සිදු වීම. මේ විදිහට අයවැය හිඟය ඉහළ ගිහින් ඒ අයවැය හිඟය පියවීම සඳහා තවදුරටත් දේශීය හෝ විදේශීය ණය ගන්න අමාරු වුනහම රජය සල්ලි අච්චු ගැහීම කරා යොමු වෙනවා. පහුගිය අවුරුද්දේ කළේම ඔය වැඩේනේ. එහි අහිතකර ප්‍රතිඵල ගැන කතා කරන්න කාලය වැය නොකර සිටිමු. කලින් මේ ගැන ඕනෑ තරම් කතා කරලා තියෙනවනේ.

ඇත්තටම රජය විසින් ලබා ගන්න ණය ඵලදායී ලෙස ආයෝජනය කරනවානම් ණය කොයි තරම් ගත්තත් ප්‍රශ්නයක් වෙන්නේ නැහැ. කරපු මොනවා හෝ ආයෝජන නිසා රටේ ආදායම් ඉහළ යන නිසා ණය වාරික හා පොලී ගෙවන්න අවශ්‍ය අමතර මුදලට වඩා වැඩියෙන් රජයේ බදු ආදායම් ඉහළ යනවා. ඒ නිසා, ණය ගෙවන එක ප්‍රශ්නයක් වෙන්නේ නැහැ. ලංකාවේ රාජ්‍ය ණය ඒ විදිහට ඵලදායී විදිහට ආයෝජනය නොවන බව අමුතුවෙන් කියන්න දෙයක් නැහැනේ. ඒ නිසා, වරින් වර ඔය සල්ලි අච්චු ගහන විකල්පයට යන්න වෙනවා.

විදේශ ණය ඉහළ යාමේ ප්‍රශ්නය වෙන එකක්. අපි රජය පැත්තකින්ම තියමුකෝ. ලංකාවේ කවර හෝ සමාගමක් විසින් විශාල (ඩොලර් බිලියන දෙක තුනක වගේ) විදේශ ණයක් ගත්තා කියමු. මේ විදිහට ලබාගත් අරමුදල් ඉතාම ඵලදායී ලෙස ආයෝජනය කරලා ණය ගෙවන්න අවශ්‍ය මුදලටත් වඩා ආදායමක් ඉපැයූවා කියමු. හැබැයි ආදායම උපයා තියෙන්නේ රුපියල් වලින්. ණය ආපසු ගෙවන්න තියෙන්නේ ඩොලර් වලින්. 

දැන් මේ සමාගමට ණය ගෙවන්න රුපියල් ඩොලර් වලට මාරු කරන්න වෙනවා. ඒ සඳහා, ඩොලර් දීලා රුපියල් ගන්න කැමති කෙනෙක් ළඟට යන්න වෙනවා. පොඩි ඩොලර් ගණනක්නම් ඔය විදේශ මුදල් හුවමාරු කරන තැනකින් ගන්න පුළුවන්. ටිකක් ලොකු ගණනක් බැංකුවකින් ගන්න පුළුවන්. හැබැයි ලංකාවේ කිසිම වාණිජ බැංකුවක බිලියන ගණන් ඩොලර් නැහැ. ඒ වගේ ගණනක් ගන්න පුළුවන් තැන මහ බැංකුව. රුපියල් දීලා ඩොලර් ගන්න පුළුවන් වෙන්නේ මහ බැංකුවේ ඩොලර් සංචිත වලින්. 

ඇත්තටම කියනවානම් වෙන කවුරු විසින් ප්‍රතික්ෂේප කළත් මහ බැංකුවට රුපියල් අරගෙන ඩොලර් දෙන එක ප්‍රතික්ෂේප කරන්න බැහැ. මහ බැංකුව විසින් එහෙම කරනවානම් එහි විශාල ප්‍රශ්නයක් තියෙනවා. ඒ ඇයි?

මහ බැංකුව විසින් රුපියල් අරගෙන ඩොලර් දෙන්න බැහැ කියා කියනවානම් එය සමාන කළ හැක්කේ වාණිජ බැංකුවක් විසින් ඔබේ තැන්පතු ආපසු දෙන්න බෑ කියන එකටයි. ඔබේ අතේ තිබෙන රුපියල් මුද්‍රණය කරලා සංසරණයට එකතු කරලා තියෙන්නේ මහ බැංකුව විසින්. ඔබ මේ රුපියල් ලබා ගෙන තිබෙන්නේ නිකම් නෙමෙයි. මහන්සියෙන් හදාගත් මොනවා හෝ දෙයක් එක්ක හුවමාරු කරලා. එහෙම නැත්නම් ඔබේ ශ්‍රමය එක්ක හුවමාරු කරලා. ඔබ වටිනා දෙයක් රුපියල් නෝට්ටු එක්ක හුවමාරු කරගන්න කැමති වී තිබෙන්නේ මහ බැංකුව මත තිබෙන විශ්වාසය මත. රුපියල් අතේ තියා ගන්නවා කියන්නේත් හරියට බැංකුවක සල්ලි දමනවා වගේම දෙයක් තමයි.

රුපියල් වලට වටිනාකමක් තිබෙන බව කියන්නේ මහ බැංකුව. මේ වටිනාකම හරියටම ඔබට දැනුම් දෙන්නෙත් මහ බැංකුව. නිශ්චිතවම කියනවානම් රුපියල් දෙසීයක ඇමරිකන් ඩොලරයකට සමාන වටිනාකමක් තිබෙන බව ඔබට කියන්නේ මහ බැංකුව. මහ බැංකුව ඔබට එහෙම කියනවානම් ඔබ රුපියල් දෙසීයක් මහ බැංකුවට දුන්නහම ඔබට ඩොලරයක් දෙන්න මහ බැංකුවට වගකීමක් තියෙනවා. මහා බැංකුව එහෙම දෙන්න බැහැ කියනවානම් ඒ කියන්නේ රුපියලේ වටිනාකම පිළිබඳව මහ බැංකුව කියන්නේ බොරුවක් කියන එකයි.

ඉහත තර්කය අනුව ඔබ රුපියල් දුන්නහම ඔබට අවශ්‍ය ප්‍රමාණයට ඩොලර් දෙන්න බැරිනම් මහ බැංකුවේ විශ්වාසනීයත්වය පිළිබඳ ගැටළුවක් මතු වෙනවා. ඒ නිසා, මහ බැංකුවක් මේ තත්ත්වයට වැටෙන්න කැමති නැහැ. එහෙම වැටෙනවානම් වැටෙන්නේ වෙන කරන්න කිසිම දෙයක් නැති වුනහම. එහෙමත් නැත්නම් මහ බැංකුව බංකොලොත් වුනහම. රටක මහ බැංකුවක් බංකොලොත් වෙනවා කියන්න ඒ රටේ මුදල් වලට කිසිම වටිනාකමක් නැති වෙලා නිකම්ම කඩදාසි බවට පත් වෙලා කියන එක. සමහර රටවල් වල ඒ වගේ තත්ත්වයක් ඇති වෙලා තිබෙනවා. කවුරු හෝ ඉල්ලුවොත් ඉල්ලන තරමක් දෙන්න ප්‍රමාණවත් ඩොලර් සංචිතයක් මහ බැංකුවේ පවත්වා ගැනීම ඉතාම වැදගත් වන්නේ මේ නිසා.

මහ බැංකුවේ ඩොලර් සංචිත පහත වැටිලා ඉල්ලුමට සරිලන තරම් ඩොලර් සපයන එක අසීරු වුනහම එය අපි ගෙවුම් ශේෂ අර්බුදයක් කියා හඳුන්වනවා. ලංකාව වසර කිහිපයකට වරක් ගෙවුම් ශේෂ අර්බුදයකට මුහුණ දෙනවා. ගොඩක් වෙලාවට ගොඩ දමන්නේ අයිඑම්එෆ් එක. අර්බුදය අවසන් වන විට රුපියල සෑහෙන තරමකින් අවප්‍රමාණය වෙනවා. බොහෝ විට වෙන්නේ සංචිත ඉහළ යන එකට වඩා විණිමය අනුපාතය ඉහළ යාම නිසා ඩොලර් වලට තිබෙන ඉල්ලුම අඩු වෙන එක. 

රුපියල් දෙසීය ගානේ මහා බැංකුවෙන් ඩොලර් ඉල්ලන ගොඩක් අය රුපියල් තුන්සීය ගානේ ඩොලර් ඉල්ලගෙන එන්නේ නැහැ. ඒ නිසා සංචිත වැඩි වුනේ නැතත් අඩු වශයෙන් තාවකාලිකව හෝ ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නය විසඳෙනවා. කාලයක් ගිහින් අලුත් වටයකින් නැවත ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නය මතු වෙන කොට ආයෙත් ඔය රවුමම යනවා. රුපියල අවප්‍රමාණය වෙනවා. 

දැන් මම ඔය විස්තර කළේ ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නය. මම මෙය විස්තර කළේ රජය ගාවා නොගෙන. ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්න වලට හේතුව මහ බැංකුවේ විදේශ විණිමය ප්‍රතිපත්තිය. රාජ්‍ය ණය ප්‍රශ්නයක් නොතිබුණත් මහ බැංකුවේ විදේශ විණිමය ප්‍රතිපත්තිය නිසා ඔය වගේ තත්ත්වයක් ඇති වෙන්න පුළුවන්. මේ උදාහරණයේදී මෙන් විදේශ ණය ලබාගත් පෞද්ගලික සමාගම එම මුදල් ඵලදායී ලෙස ආයෝජනය කරලා ආදායම් ඉපදවූයේ වුවත් මේ වගේ තත්ත්වයක් ඇති වෙන්න පුළුවන්. 

මේ ප්‍රශ්න දෙකේ වෙනස පැහැදිලි කරන්න මේ විදිහට පෞද්ගලික අංශය විසින් ලබාගත් විදේශ ණයක් උදාහරණයට ගත්තත් ඇත්තටම ලංකාවේ විදේශ ණය වලින් විශාල කොටසක් අරගෙන තිබෙන්නේ රජය විසින්නේ. රජය විසින් විදේශ ණය ගත්තහම එක පැත්තකින් රාජ්‍ය ණය අර්බුදයක් වගේම අනෙක් පැත්තෙන් ගෙවුම් ශේෂ අර්බුදයක්ද මතු වෙනවා. ඒ නිසා, වෙන වෙනම ප්‍රශ්න දෙකක් වුනත් මේ ප්‍රශ්න දෙක එකට ගැට ගැහිලයි තියෙන්නේ. 

විදේශ ණය ගත්තහම තාවකාලිකව ප්‍රශ්න දෙකම යටපත් වෙනවා. එක පැත්තකින් ගත්ත ඩොලර් ටික රුපියල් වලට මාරු කළාම රටේ බැංකු පද්ධතියට ඩොලර් ඇවිත් ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නය යට යනවා. අනෙක් පැත්තෙන් ඩොලර් මාරු කරලා ගත්ත රුපියල් ටිකෙන් අයවැය හිඟය පියවාගන්න පුළුවන්. ඒ නිසා, සල්ලි අච්චු ගහන්න අවශ්‍ය වෙන්නේ නැහැ. උද්ධමන ප්‍රශ්නයක් එන්නෙත් නැහැ. ලංකාව කාලයක් තිස්සේම කරන්නේ මේ වැඩේ.

හැබැයි ඉතිං මේ වැඩේ තනිකරම හිඟන්නාගේ තුවාලය කහනවා වගේ වැඩක්. විදේශ ණය අරගෙන තාවකාලිකව ප්‍රශ්න දෙකම යටපත් කර ගත්තත් ගත්ත ණය පොලියත් එක්ක ගෙවන්න වුනහම ප්‍රශ්නය අලුත් වටයකින් එන්නේ තිබුණාටත් වඩා දරුණු වෙලා. එතකොට හැමදාම වැඩි වැඩියෙන් විදේශ ණය ගන්න වෙනවා. නමුත්, ණය ගන්නනම් ණය දෙන්න කැමති අයත් ඉන්න ඕනෑනේ. 

දැන් ලංකාවේ රජය ණය අරන් තිබෙන තරමට හා ඒ ගත්ත ණය මෙතෙක් කාලයක් වියදම් කරලා තිබෙන විදිහට රජයට තවත් ණය දෙන එක විශාල අවදානමක් බව කාට වුනත් තේරෙනවා. මෙච්චර කල් ගත්ත ණය වලින් ආදායම් උපදවා නැතුවා වගේම කවදාවත් ගත්ත ණය ගෙවලත් නැහැනේ. ගත්ත ණය ගෙවලා නැහැ කියා කියන්නේ ණයට පොලු තියලා තියෙනවා කියන එක නෙමෙයි. ලංකාව එහෙම කරලා නැහැ. නමුත්, හැම විටම ගත් ණය ගෙවා තියෙන්නේ අලුත් ණය වලින්. ඔය පිරමිඩ් එක කොයි වෙලේ හෝ කඩා වැටෙන බව කාට වුනත් තේරෙනවනේ.

දැන් ලංකාවේ රජයට විදේශ ණය ලබා ගන්න එක ඉතාම අසීරුයි. අවුරුද්දකින් (2022 ජනවාරි 18) කල් පිරෙන්න නියමිත ලංකාවේ ස්වෛරීත්ව බැඳුම්කරයක අද ආයෝජනය කරන කෙනෙකුට (ද්වීතියික වෙළඳපොළෙන් මිල දී ගන්න කෙනෙකුට) 40%කට කිට්ටු පොලියක් ඩොලර් වලින්ම ලබා ගන්න පුළුවන්. ඒ කියන්නේ ලංකාවට අවුරුද්දකට ඩොලර් 100ක් දෙන කෙනෙක් එසේ කරන්නේ අවුරුද්දකින් ඩොලර් 140ක් ලැබෙනවානම් පමණයි. මෙයින් පෙන්වන්නේ රට ඇතුළේ ඉන්න අයට නොතේරුණත් රුපියලේ සැබෑ වටිනාකම කොයි තරම් අඩු වෙලාද කියන එකයි.

මේ වගේ තත්ත්වයකදී ලංකාවට විදේශ ණය ලබා ගැනීම ඉතාම අසීරුයි. වාණිජ පදනමින් ණය ගන්නවානම් 40%ක පමණ පොලියක් ගෙවන්න වෙනවා. නැත්නම් ඉන්දියාව, චීනය හෝ වෙනත් බටහිර රටක් දේශපාලන අරමුණක් පෙරදැරිව අඩු පොලියකට ණය දෙන්න ඕනෑ.

මේ ආණ්ඩුව බලයට පත් වූ වහාම විශාල ලෙස බදු අඩු කළානේ. එහි දේශපාලනය අපි පැත්තකින් තියමු. මේ වැඩෙන් රජයේ ආදායම් විශාල ලෙස අඩු වෙලා අයවැය හිඟය විශාල ලෙස ඉහළ ගියා. දැන් එක පැත්තකින් අයවැය හිඟය විශාල ලෙස ඉහළ ගිහින්. අනෙක් පැත්තෙන් අයවැය හිඟය පියවාගන්න විදේශ ණය ගන්නත් බැහැ. දේශීය ණය ගන්න පුළුවන් වුනත් දේශීය ආයෝජකයෝ වුනත් ආණ්ඩුවට අවශ්‍ය පොලියට ණය දෙන්න සූදානම් නැහැ. පවතින පොලියට රජයට ණය දීම අවදානම් බව දේශීය ආයෝජකයෝ පවා හිතනවා. මේ තත්ත්වය යටතේ විශාල ලෙස සල්ලි අච්චු ගසමින් අයවැය හිඟය පියවා ගන්න ආණ්ඩුව පෙළඹී තිබෙනවා.

මේ වැඩෙන් යම් කාල පමාවකින් පසුව විශාල ලෙස රටේ බඩු මිල ඉහළ යාම හා ඉන් පසුව ඩොලරයේ මිලද ඉහළ යන එක ඉතාම පැහැදිලියි. ඒ කතාව අපි පැත්තකින් තියමුකෝ. ඒ අනාගත අවදානම් කොහොම වුනත් මේ විදිහට සල්ලි අච්චු ගහන එකෙන් මේ අවස්ථාවේදී තාවකාලිකව රාජ්‍යමූල්‍ය අර්බුදය විසඳෙනවා. අච්චු ගහපු සල්ලි වලින් දේශීය ණය වගේම පොලියත් ආපහු ගෙවන්න පුළුවන්. අනෙක් දේශීය වියදම් වෙනුවෙන් මේ මුදල් වැය කරන්නත් පුළුවන්. ඒ වගේම විදේශ ණය හා පොලිය ගෙවන්න අවශ්‍ය තරමට මුදලක් අච්චු ගහගන්නත් පුළුවන්. 

ප්‍රශ්නය තියෙන්නේ එතැනින් එහාට. ඩොලර් වලින් ලංකාවේ රජයට ණය දුන් කවුරුවත් රුපියල් දෙසීයක් ඩොලරයේ අනුපාතයට රුපියල් වලින් ණය හා වාරික ආපහු ගන්න කැමති නැහැ. මොකද එහෙම ගත්තා කියලා රුපියල් දෙසීයේ අනුපාතයට රුපියල් ඩොලර් වලට මාරු කරලා දෙන්න කෙනෙක් නැහැ. ආණ්ඩුව ඩොලර් වලින් ගත් ණය හා පොලිය ඩොලර් වලින්ම ආපසු ගෙවිය යුතුයි. රුපියල් ඩොලර් වලට මාරු කරගන්න වෙන්නේ මහ බැංකුවෙන්. නමුත් ඒ වැඩේට ප්‍රමාණවත් ඩොලර් මහ බැංකුවේ නැහැ. ඔන්න ඕකයි ප්‍රශ්නය.

"අපේ රුපියල් දීලා ඩොලර් අරන් ණය ගෙවන්න බැරිද? එහෙම ගෙව්වොත් ඩොලර් එක කොච්චරකින් වැඩිවෙයිද? (ඩොලර් බිලිනයක් ගත්තොත් ඩොලරය කීයක් වෙයිද?) ඒ ඔප්ශන් එකට යන්නෙ නැත්තෙ ඇයි?"

ඔය ඔප්ෂන් එකට යන්න පුළුවන්නම් හරිම ලේසියි. කැමති තරමක් රුපියල් මුද්‍රණය කළා. ඩොලර් වලට මාරු කළා. ණය ගෙවුවා. සිම්පල් ප්ලෑන් එකක්!

ඇත්තටම කියනවානම් ඇමරිකාව කරන්නේ ඔය වගේ වැඩක්. ඩොලර් අච්චු ගහලා ණය ගෙවනවා. ඇමරිකාව අච්චු ගහලා දෙන ඩොලර් කියන්නෙත් රුපියල් වගේම නිකම්ම කඩදාසි වුනත් ඒ කඩදාසි බාර ගන්න කැමති අය ඇමරිකාවෙන් පිටත ඕනෑ තරම් ඉන්නවා. නමුත්, ලංකාව ඒ විදිහට සල්ලි අච්චු ගැහුවා කියලා ලංකාවේ පිටත කිසිම කෙනෙක් ඒ කඩදාසි බාර ගන්නේ නැහැ. ඒවා බාර ගන්නේ ලංකාව ඇතුළේ ඉන්න අය පමණයි.

ලිපිය පටන් ගැනීමේදී කතා කළ විණිමය හුවමාරු ගිවිසුමක් කියා කියන්නේ මේ විදිහට රුපියල් අරගෙන ඩොලර් දීමක්. හැබැයි එහෙම දෙන අය රුපියල් අරගෙන ඩොලර් දෙන්නේ කොන්දේසියක් යටතේ. යම් නිශ්චිත කාලයකට පසුව රුපියල් ටික ආපසු අරගෙන ඩොලර් ටික ආපසු දෙන්න ඕනෑ. තාක්ෂනිකව බැලුවොත් මෙය ණය ගැනීමක් නෙමෙයි. මොකද ඩොලර් ගන්නේ රුපියල් දීලා. 

විණිමය හුවමාරු ගිවිසුම් වලට යන්නේ රජයයන් පමණක් නෙමෙයි, උදාහරණයක් විදිහට සමාගමක් හා වාණිජ බැංකුවක් අතර විණිමය හුවමාරු ගිවිසුමක් ඇති වෙන්න පුළුවන්. අපි හිතමු චීනයෙන් මොනවා හරි ගෙන්නලා ඉන්දියාවට ප්‍රතිඅපනයනය කරන ලංකාවේ ව්‍යාපාරයක් ගැන. හදිසියේම ඉන්දියාව පැත්තෙන් ඉල්ලුම වැඩි වුනොත් එම ව්‍යාපාරික අවස්ථාවෙන් ප්‍රයෝජනයක් ගන්න අමතර ඩොලර් ප්‍රමාණයක් අවශ්‍ය වෙනවා. අනෙක් අතට බඩු ටික ඉන්දියාවට ගිය ගමන් ඩොලර් ලැබෙනවා. ඩොලර් අවශ්‍ය වන්නේ ඔය අතර කාලයේදී පමණයි. 

එක විකල්පයක් වන්නේ ඩොලර් ණයට ගන්න එක. එතකොට ණයට පොලියක් ගෙවන්න වෙනවා. නමුත් අතේ රුපියල් වලින් ඕනෑ තරම් සල්ලි තියෙන කෙනෙකුට පොලියට ණය ගන්න අවශ්‍ය නැහැ. උවමනාව අතේ තිබෙන රුපියල් ටික තාවකාලිකව ඩොලර් කර ගන්න එකයි. ඒ වගේම දිගටම ඩොලර් අවශ්‍ය වෙන්නේත් නැහැ. මේ වගේ අවස්ථාවකදී විණිමය හුවමාරු ගිවිසුමකට යන එක හොඳ විකල්පයක්. පසුව දෙන පොරොන්දුවට කාගෙන් හෝ ඩොලර් ගත්තත් අනෙක් පැත්තෙන් රුපියල් ගෙවීමක්ද සිදුවන නිසා මෙය ණයක් නෙමෙයි. ඩොලර් ගන්නේ සදහටම නොවන නිසා සාමාන්‍ය විණිමය ගනුදෙනුවකුත් නෙමෙයි.

පහුගිය දවස් වල කතාබහට ලක් වුනු ඉන්දියාවට ආපසු ගෙවපු ඩොලර් 400ක "ණය" මුදලත් ඔය විදිහට විණිමය හුවමාරු වැඩ සටහනක් යටතේ අරගෙන තිබුණු මුදලක්. දැන් චීනයෙන් ගන්න යනවා කියා කියන්නෙත් මේ වගේ "ණයක්". සාමාන්‍යයෙන් අයිඑම්එෆ් එකෙන් ගන්නා ණයත් මේ වර්ගයේ "ණය". අයිඑම්එෆ් ණය වලට විණිමය හුවමාරු ගිවිසුම් කියා කියන්නේ නැතත් ව්‍යුහමය ලෙස සිදුවන්නේ සමාන දෙයක්. 

ඉහත අවස්ථා තුනේදීම ගනුදෙනුව සිදු වන්නේ මහ බැංකුව එක්ක මිසක් රජය එක්ක නෙමෙයි. මේ වගේ ගනුදෙනුවකින් රජය විදේශ ණය ගනිද්දී මෙන් රාජ්‍ය ණය ඉහළ යන්නේ නැහැ. මොකද රජය ණය ගැනීමක් නොකරන නිසා. රජය කරන්නේ කවර හෝ ක්‍රමයකින් හොයා ගන්නා රුපියල් මහ බැංකුවට දී ඩොලර් කර ගන්න එක. මහ බැංකුව විසින් කරන්නේ සංචිත වල ඩොලර් ප්‍රමාණය පහත වැටෙන එක වලක්වා ගැනීම සඳහා තාවකාලික ක්‍රියාමාර්ගයක් ගන්න එක.

යුරෝපයේ හා ඇමරිකාවේ පිහිටි සමාගම් දෙකක් අතර සිදුවන විණිමය හුවමාරු ගිවිසුමක් වගේ එකක් ගත්තොත් ඇමරිකාවේ සමාගමට තාවකාලිකව යුරෝ අවශ්‍ය වෙනවා. යුරෝපයේ සමාගමට තාවකාලිකව ඩොලර් අවශ්‍ය වෙනවා. නමුත්, ඉන්දියාවට, චීනයට හෝ ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලට ඔය විදිහට තාවකාලිකව ලංකාවේ රුපියල් අවශ්‍ය වීමක් වෙන්නේ නැහැ. ලංකාවට ඩොලර් අවශ්‍ය වීම පමණයි සිදු වෙන්නේ. ඒ නිසා, ලංකාවට විණිමය හුවමාරු ගිවිසුමකට යන්න වෙන්නේ යම් තාක් දුරකට අනෙක් පාර්ශ්වයේ අනුකම්පාව මත හෝ කොන්දේසි වලට යටත් වෙමින් පමණයි.

තවත් දෙයක් තිබෙනවා. විණිමය හුවමාරු ගිවිසුමකදී සෛද්ධාන්තිකව ණය ගැනීමක් සිදු වෙන්නේ නැහැ. ලංකාවේ මහ බැංකුව විසින් කරන්නේ ඉන්දියාවේ මහ බැංකුව එක්ක තාවකාලිකව රුපියල් හා ඩොලර් මාරු කර ගැනීමක් පමණයි. ලංකාවේ රජය විසින් මහ බැංකුවෙන් ඩොලර් මිල දී ගන්නවා. ඒ සඳහා රුපියල් හොයා ගැනීම වෙනම කතාවක්. එය රජයේ බදු හෝ වෙනත් ආදායමක් වෙන්න පුළුවන්. නැත්නම් දේශීය වෙළඳපොළේ රාජ්‍ය සුරැකුම්පත් විකුණා හොයා ගන්න මුදලක් වෙන්න පුළුවන්.

හැබැයි දැන් වෙන්නේ කුමක්ද? රජය මහ බැංකුවට රාජ්‍ය සුරැකුම්පත් විකුණනවා. මහ බැංකුව අලුතින් මුද්‍රණය කළ මුදල් ගෙවා ඒ රාජ්‍ය සුරැකුම්පත් මිල දී ගන්නවා. ඉන් පසු රජය රාජ්‍ය සුරැකුම්පත් විකුණා මහා බැංකුවෙන් ලබාගත් මුදල්ම මහ බැංකුවට දී ඩොලර් ලබා ගන්නවා. මහ බැංකුව ඩොලර් ලබා ගන්නේ ඉන්දියාවේ මහ බැංකුවට රුපියල් දීලා. ඒ කියන්නේ වක්‍රව ගත්තහම මෙතැනදී අන්තිමට වෙන්නේ ලංකාවේ රජය විසින් ඉන්දියාවේ මහ බැංකුවෙන් ණයක් ගැනීමක්ම තමයි.

මහ බැංකුව ගිවිසුමේ කාලය අවසානයේදී ඉන්දියාවට ඩොලර් ආපසු දී රුපියල් ටික නැවත ලබාගත යුතුයි. නමුත්, ඩොලර් ටික දැන් රජයට දීලා ඉවරයි. ඒ ඩොලර් නැවත ආපසු ලැබෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, ඉන්දියාව පැත්තෙන් බැලුවහම මහ බැංකුවට දුන් ඩොලර් ටික ආපසු ලබා ගැනීමේ අවදානම ඒ විදිහටම තිබෙනවා. 

මෙහි ඉන්දියාව වෙනුවට අයිඑම්එෆ් එක හිටියත් කතාව ඔය විදිහමයි. දුන්න සල්ලි ආපසු නොලැබීමේ අවදානම අයිඑම්එෆ් එකට තිබෙනවා. ඒ නිසා, අයිඑම්එෆ් එක සල්ලි දෙන්නේ ඒ සල්ලි ආපසු ගෙවිය හැකි තරමේ වෙනසක් සිදුවන ප්‍රතිසංස්කරණ වලට ලංකාව කැමති වුනොත් පමණයි. ණය ගනිද්දී අයිඑම්එෆ් එක කොන්දේසි දමනවා කියා කියන්නේ ඕකටයි. 

විණිමය හුවමාරු ගිවිසුම යටතේ ඉන්දියාව ඩොලර් මිලියන 400ක් දීලා තියෙන්නෙත් ඔය වගේ කොන්දේසියක් දමලා. කොන්දේසිය වන්නේ ලංකාව අයිඑම්එෆ් වැඩසටහනකට යා යුතු බවයි. එසේ කළහොත් ණය ආපසු ලබා ගැනීමේ අවදානම අඩු වන බව ඉන්දියාව දන්නවා. නමුත්, ලංකාව අයිඑම්එෆ් වැඩසටහනකට ගියේ නැහැ. ඒ නිසා, ඉන්දියාව තමන්ගේ අවදානම අඩු කර ගැනීම සඳහා ඩොලර් ටික නැවත ආපසු අරගෙන ගත්ත රුපියල් ටික ආපසු දුන්නා.

දැන් ලංකාව සතුව ඉතිරි වී තිබෙන එක් විකල්පයක් වන්නේ අයිඑම්එෆ් වැඩසටහනකට යන එකයි. දෙවන විකල්පය වන්නේ ඉන්දියාවෙන් හෝ චීනයෙන් ණය ගැනීමයි. තෙවන විකල්පය වන්නේ ඉන්දියාව හෝ චීනය සමඟ විණිමය හුවමාරු ගිවිසුමකට යන එකයි. හතරවන විකල්පය රටේ මූල්‍යමය නොවන වත්කම් වලින් කොටසක් විකුණන (හෝ බදු දෙන) එකයි.

මෙහි මා ඉන්දියාව හා චීනය ගැන සඳහන් කළේ එම දෙරටින් එකක් මේ වැඩේට කැමති වීමේ වැඩි හැකියාවක් තිබෙන නිසයි. ලංකාවේ ඩොලර් සංචිත හිඳෙනවා කියා කියන්නේ දැඩි ලෙස ආනයන සීමා කරන්න වෙනවා කියන එකයි. මෙයින් ප්‍රධාන වශයෙන්ම අවාසියක් වෙන්නේ ඉන්දියාවට හා චීනයටයි. එම රටවල් වලින් ලංකාවට කරන අපනයන අඩු නොකර පවත්වා ගන්නනම් අනෙක් පැත්තෙන් ලංකාවට බඩු ගන්න සල්ලිත් කිසියම් ක්‍රමයකින් දෙන්නම වෙනවා. වෙන විකල්පයක් නැහැ. 

ණය ආපසු නොලැබීමේ අවදානම නොගෙන අපනයනද එලෙසම පවත්වා ගැනීම සඳහා අවශ්‍ය විදේශ විණිමය ලංකාවට පොම්ප කළ හැකි එකම ක්‍රමය ලංකාවේ මොනවා හෝ වත්කම් මිල දී ගැනීමයි. චීනය වගේම ඉන්දියාවත් කරන්න හදන්නේ ඒකයි.