ආහාර නාස්තිය අඩුකර කුසගිණි නිවිය හැකිද?

දිවා ආහාරය ගන්නා වෙලාවට මා සිටින්නේ සේවා ආයතනයේනම් මට ඒ සඳහා යා හැකි තැන් කිහිපයක් තිබේ. මේ එක් තැනක් අපේ ආයතනයෙන්ම නඩත්තු කෙරෙන, බුෆේ ක්‍රමයට ආහාර ලබා ගත හැකි තැනකි. ආහාර ගෙන අවසන් වීමෙන් පසු පිඟන්, කෝප්ප, හැඳි, ගෑරුප්පු ආදිය කැරකෙන රාක්කයක තැබීම සඳහා කවුළුවක් පැත්තක තිබේ. එතැනින් ඒවා දීසි හෝදන යන්ත්‍රයකට යනවා විය යුතුය. එසේනම් ඊට පෙර පිඟන් වල ඇති ඉතිරි වූ ආහාර ඉවත් කෙරෙන ක්‍රමයක්ද තිබෙනවා විය යුතුය. මේ කටයුත්ත මුළුමනින්ම ස්වයංක්‍රීයව සිදු නොවනවා වන්නටද පුළුවන.

පසුගිය සතියේ දිනෙක දිවා ආහාරය ගෙන පිඟන් ආදී අඩුම කුඩුම ටික මේ රාක්කයේ තබන්නට යන විට දකින්නට ලැබුණේ අතරමඟ මේසයක් තබාගෙන ඉඳුල් පිඟන් කෝප්ප එකතු කරමින් සිටි දෙතුන් දෙනෙකි. මේ අය රාක්කයේ තබන්නට පෙර කෑම ගෙන අවසන් වූ පිඟන් ඉල්ලාගෙන ඒවායේ වූ ඉතිරි කෑම භාජනයකට එකතු කරමින් සිටියහ. ඒ පොලිස් කොත්තු හදන්නට නොවේ. ආහාර නාස්තිය පිළිබඳ සමීක්ෂණයක කොටසක් වශයෙනි. ඔවුහු මෙසේ එකතු කරගත් ආහාර කැබලි කිරා බලමින් අතේ වූ ඉලෙක්ට්‍රොනික උපකරණයක් මඟින් පැත්තක වූ ඉලෙක්ට්‍රොනික පුවරුවක එදින ඒ වන විට ඉවත දමා තිබුණු ආහාර රාත්තල් ගණන යාවත්කාලීන කරමින් සිටියහ.

සතිය පුරාම මේ කටයුත්ත මෙසේ සිදු වූ අතර නාස්ති වන ආහාර ප්‍රමාණය ඉලෙක්ට්‍රොනික තිරයෙහි දකින්නට ලැබෙන විට බොහෝ දෙනෙකුට අවශ්‍ය පමණට වඩා ආහාර බෙදා නොගන්නට පෙළඹීමක් ඇති වූවා නිසැකය. (ඉකොනොමැට්ටානම් කොහොමටත් පිඟානේ ඇති කරපිංචා කොළයක්වත් ලේසියකට ඉතිරි කරන්නේ නැත.)

ඇමරිකාවේ ඉතා විශාල ආහාර නාස්තියක් සිදු වේ. 2010 වසරේ ඇස්තමේන්තු අනුව වසර තුළ එක් අයෙකු විසින් නාස්ති කර ඇති ආහාර ප්‍රමාණය සාමාන්‍ය වශයෙන් රාත්තල් 218.9කි. රාත්තල් බිලියන 133ක් වන මේ ආහාර ප්‍රමාණයේ මුළු වටිනාකම ඩොලර් බිලියන 161.6ක් වන අතර නිෂ්පාදනය කරන මුළු ආහාර ප්‍රමාණයෙන් 31%කි. 2030 වසර වන විට මෙසේ නාස්ති වන ආහාර ප්‍රමාණය 50%කින් අඩු කර ගැනීම ඇමරිකාවේ ජාතික ඉලක්කයකි.

ලංකාව ඇතුළු ලෝකයේ සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල් වල පමණක් නොව ඇමරිකාවේද ආහාර සුරක්ෂිතතාවය පිළිබඳ ප්‍රශ්න ඇති විශාල පිරිසක් ජීවත් වෙති. ආහාර ප්‍රශ්නය අපේ කාලයේදී හෝ ඊට පෙර ලංකාවේ ඉපදුණු බොහෝ දෙනෙකුට නොතේරෙන දෙයක් නොවූවත්, අපේ දරුවන්ට මෙහි බරක් පතලක් හරියටම නොතේරේ. ඒ නිසා, ආහාර පරිභෝජනය නොකර ඉවත දමන විට අපට දැනෙන වරදකාරී හැඟීම ඔවුන්ට නොදැනේ. ඇමරිකාවේ බොහෝ දෙනෙකුගේ තත්ත්වයද එසේම වන්නට පුළුවන.

ඇතැම් අය කියන්නේ මේ ආහාර නාස්තියට හේතුව ඇමරිකානු රජය විසින් බදු මුදල් යොදවමින් ආහාර නිෂ්පාදනය සුබ සාධනය කිරීම හා ඒ හේතුවෙන් මිල නියම මට්ටමට වඩා අඩුවෙන් පැවතීම බවයි. එහෙත්, ඒ තර්කය නිවැරදියැයි මා සිතන්නේ නැත.

ඇමරිකාවේ වසරකට ඩොලර් බිලියන 25ක පමණ මුදලක් කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදන සුබසාධනය පිණිස වැය කරන නමුත් ඒ මුදල් මුළුමනින්ම වාගේ වැය කෙරෙන්නේ මහා පරිමාණයෙන් වගා කෙරෙන ඉරිඟු, තිරිඟු, සෝයා බෝංචි, හාල් සහ කපු වෙනුවෙනි. එහෙත්, නාස්ති වන ආහාර වැඩි ප්‍රමාණයක් මේවා නොවේ. එමෙන්ම, මේ අරමුදල් බොහෝ විට වැය කෙරෙන්නේද මිල ස්ථාවරව තබා ගැනීමේ අරමුණින් මිස මිල අඩු කිරීමේ අරමුණින් නොවේ.

පාරිභෝගිකයින් විසින් මිල දී ගැනීමෙන් පසු ආහාර නාස්ති කිරීමට මනෝවිද්‍යාත්මක සාධකයක්ද හේතු වේ. ආහාර හිඟයක් යනු ඕනෑම මිනිසෙකුට විශාල ලෙස බිය ගෙන දෙන කරුණකි. එයට පරිණාමික හේතු තිබේ. ඒ නිසා, යම් ප්‍රමාණයක් ඉවත දමන්නට සිදු වුවත්, ආහාර ප්‍රමාණවත් නොවීමේ අවදානම ගැන සිතමින් යටි හිතේ ඇති ආහාර සුරක්ෂිතතාවය පිළිබඳ පරිණාමික බිය පහවන තුරු ආහාර තමා සතුව තබා ගන්නට බොහෝ මිනිස්සු පෙළඹෙති.

මෙහි ප්‍රතිඵලය වන්නේ පරිභෝජනයට අවශ්‍ය ප්‍රමාණයට වඩා ආහාර තමන් සන්තකයේ තබා ගැනීමට පෙළඹීමක් ඇති වීම හා ඒ හේතුවෙන් ආහාර සඳහා පරිභෝජන අවශ්‍යතාවය ඉක්මවන ඉල්ලුමක් ඇති වීමයි. ඒ ඉල්ලුම සැපයෙන තරමට ආහාර නිෂ්පාදනය වන අතර මේ නිසා ආහාර නාස්තියේ අවසාන ප්‍රතිඵලය වන්නේ පරිභෝජනයට අවශ්‍ය පමණට වඩා ආහාර නිෂ්පාදනය වීමයි. එය ආහාර මිල අඩු වීමටද හේතු වනවා වන්නට පුළුවන.

ලෝකය පුරා සාගින්නෙන් පෙළෙන විශාල පිරිසක් සිටිති. කුසට අහරක් නැතිව හාමතේ මියයන අය මෙන්ම පවුල් පිටින් සිය දිවි නසා ගන්නා අවස්ථාද තිබේ. මෙය ප්‍රශ්නයකි.

ලෝකය පුරා විශාල පිරිසක් මෙසේ සාගින්නෙන් පෙළෙද්දී තවත් විශාල පිරිසක් ආහාර නාස්ති කරති. මෙයද ප්‍රශ්නයකි.

කෙසේවුවත්, පිරිසක් විසින් ආහාර නාස්ති කිරීම හා තවත් පිරිසක් සාගින්නෙන් පෙළීම වෙනස් ප්‍රශ්න දෙකක් මිස එකම ප්‍රශ්නයේම කොන් දෙකක් නොවේ. වෙනත් අයුරකින් කියනවානම්, ඉහත විස්තර කළ ආහාර නාස්තිය අඩු කළා කියා ආහාර සුරක්ෂිතතාවය පිළිබඳ ප්‍රශ්නයට මුහුණ දී සිටින අයට යහපතක් සැළසෙන්නේ නැත.

වෛද්‍ය රුවන් එම් ජයතුංග විසින් මෑතකදී සිදුකළ කියුබානු සංචාරයක් අළලා ඔහු විසින් ලියා ඇති ලිපියක කොටසක් මෙසේය. 

"සංචාරකයන්ට හෝටල් වල ආහාර හිඟයක් නැත​. එහෙත් අප හෝටල් වලදී   සොසේජස්, කුකුල් මස්, හරක් මස්, රිබ්ස්, චීස්, යන ආහාර යහමින් කන විට කියුබානු වේටර් වරුන් සහ වේටර්වරියන් ගේ වේදනාකාරී දෙනෙත් මා දුටුවෙමි. තවද ආහාර බොහෝ සෙයින් බෙදා ගෙන නොකා ඉවත දමන සංචාරකයන් පොදුවේ කරන්නේ අපරාධයක් බව මා පසක් කලෙමි. මේ සංචාරකයන් ඉවත දමන බිත්තර , මස් හෝ සොසේජස් පවුලක සතියක සලාකය බව ඔවුන් නොදනිති. මා සමග කතා කල එක් වේටර්වරියක් පැවසුවේ ඇය ජීවත් වන්නේ පස් හැවිරිදි පුතා සහ වියපත් වූ මව සමග බවයි. මවට විශ්‍රාම වැටුපක් ලැබේ. එහෙත් සලාකයට ලැබෙන ආහාර පවුලේ යැපීමට ප්‍රමාණවත් නැත​. මේ නිසා ඇය අසීරුවෙන් හෝ මුදල් සොයාගෙන කළු කඩයෙන් හාල් සහ මස් මිලදී ගෙන ළමයාගේ කුසගිනි නිවන්නීය​."

රුවන්ට මෙන්ම බොහෝ දෙනෙකුට එකවරම දැනෙන්නේ කුස නොපිරුණු කියුබානු වේටර්වරුන් සහ වේටර්වරියන් වේදනාකාරී දෙනෙතින් බලා සිටිද්දී, ආහාර බොහෝ සෙයින් බෙදාගෙන නොකා ඉවත දමන සංචාරකයන් විසින් පොදුවේ කරන්නේ අපරාධයක් බවයි. එහෙත්, ඇත්ත තත්ත්වය එහි අනිත් පැත්තයි. සංචාරකයින් තමන්ට කන්නට හැකි තරම් පමණක් ආහාර බෙදාගෙන ඉතිරිය හෝටලයේ ඉතිරි කළා කියා මේ වේටර්වරුන්ගේ හා වේටර්වරියන්ගේ කුසවල් පිරෙන්නේ නැත. එහෙත්, මේ සංචාරකයින් විසින් ආහාර මිල දී ගෙන නාස්ති කර දමන හැම විටකම හෝටලයේ ආදායම හා ලාභ වැඩි වේ. කියුබාවට විදේශ විණිමය ලැබේ. කියුබානු වේටර්වරුන් සහ වේටර්වරියන්ගේ රැකියා සුරක්ෂිතතාවය හා ඒ හරහා ලැබෙන ආහාර සුරක්ෂිතතාවය ඉහළ ගොස් ඔවුන්ගේ ජීවන තත්ත්වය වඩා යහපත් වේ.

මේ අයුරින්ම මුදල් ගෙවා ආහාර මිල දී ගැනීමෙන් පසු එම ආහාර වලින් කොටසක් කුණු බක්කියට දමන ඇමරිකානුවෙක් ඒ ආහාර වල නිෂ්පාදන පිරිවැය හා සැපයුම් දාමයේ සිටින විවිධ පුද්ගලයින්ගේ හෝ ආයතන වල ලාභ වෙනුවෙන් මුදල් ගෙවා අවසන්ය. ඒ නිසා ආහාර පරිභෝජනය කළත්, නාස්ති කළත් වෙනත් අයෙකුට පාඩුවක් සිදු නොවේ. මෙවැනි පාරිභෝගිකයින් විසින් පරිභෝජනය නොකර ඉවත දමන ආහාර වෙනුවෙන් වැය කරන මුදල යනු අවශ්‍ය වූ විට අවශ්‍ය ආහාර ළඟ නොතිබීම නිසා දැනෙන ආහාර සුරක්ෂිතතා අවදානම අඩු කර ගැනීම වෙනුවෙන් ගෙවන මිලකි.

මේ අයුරින්ම, සැපයුම් දාමයේ අවසන් අදියර වන පාරිභෝගිකයින් වෙත පැමිණෙන්නට පෙර සිල්ලර වෙළදසැල් වලදීද ආහාර නාස්ති වේ. එසේ වන්නේ සිල්ලර වෙළඳසැල් වල සාමාන්‍ය ඉල්ලුමට වඩා තොග ගොඩ ගසාගෙන සිටින බැවිනි. සිල්ලර වෙළඳසැල් හිමියන් එසේ කරන්නේ ආහාර මිල දී ගන්නට පාරිභෝගිකයෙකු පැමිණි විට වෙළඳසැලේ භාණ්ඩ නැති වීමේ අවදානම අවම කිරීමටය. අවශ්‍ය ප්‍රමාණයට පමණක් තොග තබා ගත් විට සිදුවන්නේ ඉල්ලුම සුළුවෙන් හෝ වැඩි වූ විට වෙළඳසැලෙහි භාණ්ඩ හිඟයක් ඇති වීමයි. එවැනි වෙළඳසැලක් පාරිභෝගිකයින්ට ආකර්ෂණීය තැනක් නොවේ. පාරිභෝගිකයින්ට අවශ්‍ය වන්නේ අවශ්‍ය වෙලාවට අවශ්‍ය ද්‍රව්‍යය මිලදී ගත හැකි තැනකි.

පාරිභෝගිකයින්ට හිඟයකින් තොරව භාණ්ඩ සැපයීමට යාමේදී සිල්ලර වෙළඳසැලකට සාමාන්‍ය ඉල්ලුමට වඩා තරමක් වැඩියෙන් භාණ්ඩ ගබඩා කරන්නට සිදුවන අතර මේ භාණ්ඩ වලින් කොටසක් විකුණන්නට පෙර කල් ඉකුත් වේ. එසේ නාස්ති වන භාණ්ඩ වල මිලද වක්‍ර ලෙස ගෙවන්නේ පාරිභෝගිකයින් විසිනි. එය ඔවුන් විසින් අවශ්‍ය වෙලාවට අවශ්‍ය දෙය මිල දී ගන්නට තිබීම සහතික කර ගැනීම සඳහා ගෙවන මිලකි.

සිල්ලර වෙළඳසැල් වලදී හා මිලදී ගැනීමෙන් පසු නිවසේදී නාස්ති වන ආහාර සඳහාද පරිභෝගිකයින් විසින් සෘජුව හෝ වක්‍රව මුදල් ගෙවන බැවින් එම ආහාර පරිභෝජනය කළද නොකළද සිදුවන්නේ සමස්ත ඉල්ලුම ඉහළ යාම නිසා නිෂ්පාදනයද ඉහළ යාමයි. මෙහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස මිල වෙනස් වන්නේ කෙසේද යන්න තීරණය වන්නේ යොදාගන්නා නිෂ්පාදන තාක්ෂනය මතය. ආහාර නිෂ්පාදනය සඳහා යොදාගන්නා මූලික සම්පත් එතරම්ම සීමාකාරී නොවන ඇමරිකාව වැනි රටක නිෂ්පාදන පරිමාව ඉහළ යන විට නිෂ්පාදන ඒකකයක් සඳහා පිරිවැය පහළ යාමට විශාල ඉඩකඩක් තිබේ. ඒ නිසා, නාස්ති කරන්නට ආහාර මිල දී ගැනීමේ ශුද්ධ ප්‍රතිඵලය මිල අඩුවීම විය හැකිය. ඒ නැතත්, නාස්ති කරන ආහාර වෙනුවෙන් ගෙවන මුදල් තවත් බොහෝ දෙනෙකුගේ ආදායමක් වන නිසා එයින් විශාල පිරිසකගේ කුසගිණි නිවන්නට උදවුවක් වනවා විය හැකිය. එහෙත්, මේ ආහාර නාස්තිය අඩු කිරීමෙන් කාගේවත් කුසවල් පිරෙන්නේ නැත.

කෙසේවුවද, මෙයින් අදහස් කරන්නේ ආහාර නාස්ති කිරීම හොඳ දෙයක් බව හෝ ආහාර සුරක්ෂිතතාවය ප්‍රශ්නයක් නොවන බව නොවේ. මේ දෙක අතර පෙනෙන ආකාරයේ සම්බන්ධයක් නැති බවයි.

ආහාර නාස්ති කිරීමේ ඇති ලොකුම ප්‍රශ්නය කුණු ප්‍රශ්නයයි. මීතොටමුල්ල සිද්ධියෙන් පසුව ඇතැම් අය කිවුවේ "ලංකාවේ මෙහෙම වුනත්, පිටරට වලටනම් කුණු කියන්නේ සම්පතක්" බවයි. එහෙත්, කුණු වලින් වත්පොතේ ඇතැම් අය කියන ආකාරයට ආදායම් ඉපැයිය නොහැකිය. කුණු කියන්නේ කොහොමත් කුණුය.

ප්ලාස්ටික්, ලෝහ, වීදුරු වැනි බොහෝ අපද්‍රව්‍ය ප්‍රතිචක්‍රීකරණය කළත් තවමත් ඇමරිකාවේ කුණු වලින් විශාල කොටසක් අවසන් වශයෙන් යන්නේ ලෑන්ඩ්ෆිල් සයිට් වලටය. මෙසේ ලෑන්ඩ්ෆිල් සයිට් වල වලලා දමන කුණු වලින් සැලකිය යුතු කොටසක් ඉවත දැමූ ආහාරයි. මේ හේතුවෙන් මෙන්ම විශාල ලෙස ආහාර නිෂ්පාදනය කිරීමේ ක්‍රියාවලිය නිසාද සැලකිය යුතු තරමේ පාරිසරික ප්‍රශ්න ඇති වේ. ආහාර නාස්තියේ ඇති ලොකුම ප්‍රශ්නය මේ පාරිසරික ප්‍රශ්නයි.

ආහාර නාස්ති වනු දැක බලා සිටින්නට බැරිකම පෞද්ගලිකව මටද තිබෙන ප්‍රශ්නයකි. කුඩා කල සිට රැගෙන ආ මේ පුරුද්දේ ප්‍රතිඵලය වන්නේ කිසියම් ආහාරයකින් සුළු ප්‍රමාණයක් ඉතිරි වී ඇති විට කන්නට ඇත්තටම අවශ්‍ය නැතත්, අහක යන නිසා කා දමන්නට සිතීමයි. එහෙත්, මේ පුරුද්දෙන් නරකක් මිස හොඳක් වන්නේ නැත. එක පැත්තකින් නාස්තිවනවා කියා සිරුරට අවශ්‍ය නොවන කැලරි ප්‍රමාණයක් ඇතුළු කර ගැනීමෙන් සෞඛ්‍යයට නරක බලපෑමක් වේ. අනෙක් පැත්තෙන් මේ අන්තිම ආහාර කොටස කුණු බක්කියට නොදා සිටියා කියා හාමතේ සිටින කිසිවකුට යහපතක් සැලසෙන්නේද නැත. සිදුවන එකම යහපත ලෑන්ඩ්ෆිල් සයිට් එකකට යන කුණු වලින් ටිකක් අඩු වීම පමණි.

සාගින්නෙන් පෙළෙන අය ගැන කණගාටුවක් ඇත්නම් කළ යුත්තේ ආහාර අපතේ යැවීම සීමා කිරීම නොව එවැන්නන් වෙත ආහාර ලැබෙන පරිදි කිසියම් සක්‍රිය මැදිහත්වීමක් කිරීමයි. ඇමරිකාවේ බොහෝ තැන් වල මේ ආකාරයේ ආහාර එකතු කිරීම් සිදු වේ. සුපිරි වෙළඳසැලක එවැන්නක් සිදුවන විට පාරිභෝගිකයෙකුට කිසියම් කල් තබාගත හැකි ආහාර වර්ගයක් හෝ කිහිපයක් තමන්ට අවශ්‍ය අනෙකුත් බඩු සමඟ මිල දී ගෙන පැත්තක තිබෙන පෙට්ටියකට දැමිය හැකිය. එවිට, සුපිරි වෙළඳසැල විසින් මේ ආහාර අවශ්‍ය පුද්ගලයින් වෙත බෙදා හරී. මෙය බොහෝ විට සිදු කරන්නේ ආහාර බැංකුවක් හරහාය. ඇමරිකාවේ බොහෝ ගම් හා නගර වල ක්‍රියාත්මක වන මෙවැනි ආහාර බැංකු පවත්වාගෙන යන්නේ ස්වේචඡා සේවකයින් විසිනි. එවැනි තැනකට යන අයෙකුට අඩුආදායම්ලාභීන්ට රජයෙන් ලබා දෙන ආහාර සලාක ලබා ගන්නා විටකදී මෙන් තමන්ගේ අනන්‍යතාවය තහවුරු කිරීමේ අවශ්‍යතාවයක් හෝ නැත.

(Image: https://followgreenliving.com/food-waste-generation-care/)