දැන් ඉතිං නැගිටියවු!

ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානයට අනුව 2018 වසරේදී කුසගින්නෙන් පෙළුණු පුද්ගලයින් ගණන මිලියන 821.6ක්. එයින් මිලියන 513.9 ක් ආසියාවේත්, මිලියන 256.1ක් අප්‍රිකාවේත්, මිලියන 42.5ක් දකුණු ඇමරිකාවේත් (කැරිබියන් දූපත්ද ඇතුළුව) ජීවත්ව සිටි අයයි. මේ ගණන් තුන එකතු කර මුල් ගණනින් අඩු කළ විට උතුරු ඇමරිකාවේ, යුරෝපයේ හා ඕස්ට්‍රේලියාවේ කුසගින්නෙන් පෙළෙන ජනගහණය හොයා ගන්න පුළුවන්. ආහාර සුරක්ෂිතතාවය පිළිබඳ ප්‍රශ්නය මේ වන විට බොහෝ දුරට ආසියාවේ, අප්‍රිකාවේ හා දකුණු ඇමරිකාවේ ප්‍රශ්නයක්.

මෑතක් වන තුරුම සැබෑ ලෝක ඉතිහාසය බඩගින්නෙන් සිටි මිනිසුන් පිළිබඳ කතාවක්. ඉතිහාසය පිළිබඳ සුරංගනා කතා කියන අය මොනවා කිවුවත්, ලෝක ජනගහණයෙන් වැඩි පිරිසකට බඩ පිරෙන්න ආහාරයක් ලැබෙන්නේ වැඩිම වුනොත් සියවසකට පෙර සිටයි. අදටත් ලෝක ජනගහණයෙන් දහයකට එක් අයෙකුට කුසට අහරක් නැතත් දැන් පවතින තත්ත්වය අතීතයට සාපේක්ෂව ගොඩක් හොඳ තත්ත්වයක්.

ලෝකයේ හැම දෙනෙක්ටම කුස පිරෙන්න ප්‍රමාණවත් තරම් ආහාර නිෂ්පාදනයක් ලෝකයේ සිදු නොවුණු කාලයක, ප්‍රාග්ධනය කියන්නේ ප්‍රධාන වශයෙන්ම වගා කළ හැකි ඉඩම් වූ කාලයක, ප්‍රධානම ශක්ති ප්‍රභවය මිනිසුන්ගේ මාංශ පේශි ශක්තිය වූ කාලයක, ශ්‍රමය සූරාකෑම කියන අදහසට තේරුමක් තිබුණා. ඒ කාලය මේ වෙද්දී මතකයේ රැඳුණු අතීතයක් පමණයි පමණයි කියා මා නොකියන්නේ ලෝකයේ ඇතැම් තැන් වන තවමත් මේ වගේ තත්ත්වයක් නැහැ කියා සහතිකයෙන්ම කියන්න බැරි නිසයි. එහෙත් ඇමරිකාව හා අදාළවනම් මේ කතාව මේ විදිහට කියන්න බැරිකමක් නැහැ.

කාලයක් යද්දී කෘෂිකාර්මික ආර්ථිකයන් කාර්මික ආර්ථිකයන් බවට පත් වුනා. විශාල පිරිසකගේ ශ්‍රමය යොදවා සිදු කළ කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදනය ඊට වඩා අඩු පිරිසකට කරන්න පුළුවන් වුනා. ඒ යන්ත්‍ර සූත්‍ර වල උදවුවෙන්. ඉතුරු වූ ශ්‍රමය කාර්මික අංශයට විතැන් වුනා. තවත් කාලයක් යද්දී කාර්මික ආර්ථිකයේ ඵලදායීතාවයද කෙමෙන් ඉහළ යද්දී කාර්මික නිෂ්පාදන සඳහා තව දුරටත් අවශ්‍ය නොවූ ශ්‍රමය සේවා අංශය වෙත විතැන් වුනා.

මේ වෙද්දී ඇමරිකාවේ කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදිතය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 1%කට අඩුයි. සෘජුව කෘෂිකාර්මික රැකියා වල නිරත වන්නේද ජනගහණයෙන් 1%කට අඩු පිරිසක්. එහෙත් ඒ ඇමරිකාවේ කෘෂිකාර්මික අංශය දිය වී ගොස් ඇති නිසා නෙමෙයි.

ඇමරිකානු වෙළඳපොළ ආහාර ආනයනයට හා අපනයනයට මුළුමනින්ම වාගේ විවෘත රටක්. ඕනෑම රටක හැදෙන දෙයක් ඇමරිකාවේදී මිල දී ගත හැකියි. එසේ වුවත්, සමස්තයක් ලෙස ඇමරිකාව ආහාර අතින් ස්වයංපෝෂිත රටක්. ආනයන කිසිවක් නැතත් ඇමරිකානුවන්ට කුසගින්නේ ඉන්න වෙන්නේ නැහැ.

මා මෙයින් කියන්නේ ආනයනික ආහාර ඇමරිකාවට අනවශ්‍ය බව නෙමෙයි. ඇමරිකාවේ කෝපි, කොකෝවා, කුළුබඩු හා මාළු ඉල්ලුම වැඩි වශයෙන්ම සැපිරෙන්නේ ආනයන වලින්. අලුත් පළතුරු හා පළතුරු යුෂ ඉල්ලුමෙන් අඩකට ආසන්න ප්‍රමාණයක්, අළුත් හා සකස් කළ එළවළු ඉල්ලුමෙන් පහෙන් එකක් පමණ හා සීනි හා වයින් ඉල්ලුමෙන් තුනෙන් එකක් පමණත් සැපිරෙන්නේ ආනයන වලින්.

එළවළු හා පළතුරු ඇමරිකාවට විශාල ලෙස ආනයනය කළත් එපමණම ප්‍රමාණයක් ඇමරිකාව විසින් අපනයනයද කරනවා. ඒ ඇමරිකාවේ හා ලෝකයේ වෙනත් ඇතැම් රටවල වැවිය හැකි එළවලු හා පළතුරු වර්ග වෙනස් නිසයි. ඇමරිකාවේ නිපදවන සහල්, තිරිඟු හා සෝයා බෝංචි වලින් අඩක් පමණ හා ඌරු මස් වලින් පහෙන් එකක් පමණද අපනයනය කෙරෙනවා. සමස්තයක් ලෙස ඇමරිකාව වෙළඳ හිඟයක් ඇති රටක් වුවත්, කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදන පමණක් සැලකූ විට ඇමරිකාවේ කාලයක් තිස්සේම වෙළඳ අතිරික්තයක් තියෙනවා.

ඇමරිකානුවන්ට කන්න අවශ්‍ය ආහාර හදන්න අවශ්‍ය වෙන්නේ ඇමරිකානු ජනගහණයෙන් 1%කට අඩු පිරිසකගේ ශ්‍රමය පමණයි. ඒ නිෂ්පාදන තාක්ෂණයේ දියුණුවයි. ආහාර නිෂ්පාදනය සඳහා අවශ්‍ය නොවන ශ්‍රමය යෙදවෙන්නේ වෙනත් කටයුතු සඳහායි. ඒ අතරින් නිෂ්පාදන කර්මාන්තද ඇමරිකානු දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 18%ක් පමණයි. ඇමරිකානු ආර්ථිකය බොහෝ දුරට සේවා අංශය මත රැඳී තිබෙන ආර්ථිකයක්. රැකියා වලින් 80%ක් පමණම සේවා අංශයේ රැකියා.

රටක නිෂ්පාදන කාර්යක්ෂමතාවය ක්‍රමයෙන් ඉහළ යද්දී ප්‍රාථමික ශ්‍රමයට තිබෙන ඉල්ලුම ක්‍රමයෙන් අඩු වී යනවා. පළමු අදියරේදී ප්‍රාථමික ශ්‍රමය යොදා කළ වැඩ වෙනුවට යන්ත්‍ර ආදේශ වෙනවා. එහෙත්, මේ යන්ත්‍ර ක්‍රියා කරවීම සඳහා ශ්‍රමය අවශ්‍ය වෙනවා. එය යම් මට්ටමක පුහුණු ශ්‍රමයක්. ඉන් පසුව ස්වයංකරණය හරහා නිෂ්පාදන කාර්යක්ෂමතාවය තවත් ඉහළ යන විට එම ශ්‍රමයද අවශ්‍ය නැති වෙනවා. කාර්මික අංශයේ ශ්‍රම අවශ්‍යතා අඩු වෙද්දී රැකියා හිඟයක් ඇති නොවුනේ සේවා අංශය විසින් එම ශ්‍රමය අවශෝෂණය කරගත් නිසයි. එහෙත්, මේ වෙද්දී ඇමරිකාවේ සේවා අංශයද වේගයෙන් ස්වයංකරණය වෙනවා.

ජනප්‍රිය අදහසක් වන්නේ ධනවාදය කියන්නේ පරිභෝජනවාදයක් කියන එක. ධනවාදය අනෙකාගේ පරිභෝජන අවශ්‍යතා සපිරීම වෙනුවෙන් පෙනී සිටිනවා. එහෙත්, පරිභෝජනවාදය කියන එකෙන් අදහස් වෙන්නේ කුමක්ද? මේ වචනය බොහෝ විට යෙදෙන්නේ නිශේධනාත්මක අරුතකින්. කුසගින්නේ සිටින කෙනෙක් වෙතට ආහාර සපයන යාන්ත්‍රණයක් පරිභෝජනවාදීද?

මට හෝ මගේ පවුලේ අයට මේ වෙද්දී කුසගින්න කියන එක ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. ඇමරිකාවේ ජීවත් වන තවත් බොහෝ දෙනෙක් වගේම ආහාර වෙනුවෙන් මා වැය කරන්නේ මගේ ආදායමෙන් කුඩා ප්‍රතිශතයක්. ඒ වගේම, විනෝදාංශයක් ලෙස වත්තේ මොනවා හෝ වැවුවත් ආහාර නිෂ්පාදනය වෙනුවෙන් මා ශ්‍රමය වගුරුවන්නේ නැහැ. නමුත්, එයින් අදහස් වෙන්නේ මගේ ආහාර වේල සැපයීම සඳහා කොහේ හෝ ඇමරිකාවේ ගොවිපොළක කිසියම් පිරිසක් ඉතා අසීරු තත්ත්වයන් යටතේ වෙනත් කරන්න දෙයක් නැති කමට අකැමැත්තෙන් ශ්‍රමය වගුරුවනවා කියන එක නෙමෙයි. එහෙම දෙයක් වෙන්නේ නැහැ.

දැනටත් කුසගින්නේ සිටින මිලියන 821.6ක පිරිස වගේම මමත් ඕනෑ තරම් කුසගින්නේ සිට තිබෙනවා. කුසගින්නේ නොසිටි බොහෝ අවස්ථා වලත් හිතේ හැටියට කන්න ලැබී නැහැ. ඒ වගේ තත්ත්වයක ඉන්න කෙනෙක්ගේ පළමු ඉලක්කය කවදා හෝ හිතේ හැටියට කන්න පුළුවන් ජීවන තත්ත්වයක් ළඟා කර ගැනීමයි. අනෙක් දේවල් එන්නේ ඉන් පසුවයි. අසීමිත ලෙස සම්පත් තිබේනම් මිනිස්සු කොයි තරම් ආහාර පරිභෝජනය කරයිද?

මිනිස්සුන්ගේ ආදායම් තත්ත්වය ඉහළ යද්දී ආහාර පරිභෝජනයද ඉහළ යනවා. මා කුඩා කාලයේ ලංකාවේ ගම් වල සිටි බොහෝ දෙනෙක් කෙසඟ සිරුරු තිබුණු අයයි. ගොඩක් පත්තර කාටුන් වල සාමාන්‍ය පුද්ගලයෙකු ලෙස නිරූපණය වුනේ මේ කෙට්ටු මනුස්සයාවයි. මහතට හිටියානම් ඒ එක්කෝ මුදලාලි කෙනෙක්. නැත්නම් දේශපාලනඥයෙක්. සමහර කාටුන් චරිත තවමත් තියෙන්නේ මේ ආකෘතිය ඇතුළේ.

දශක ගණනකට පෙර මාධ්‍ය හරහා මා දැන සිටි ඇමරිකානුවා බොහෝ ස්ථුල පුද්ගලයෙක්. සමහර විට ඇත්තටමත් එය එසේ වෙන්න ඇති. දැන් ලංකාවේ බොහෝ දෙනෙකුත් කෙසඟ පුද්ගලයින් නෙමෙයි.

ආහාර සඳහා වන ඉල්ලුම නැති නොවන ඉල්ලුමක්. රටක මිනිස්සු බොහෝ දෙනෙක් කුසගින්නේ ඉන්නවා කියන්නේ ආහාර සඳහා විශාල නොසන්සිඳුණු ඉල්ලුමක් තියෙනවා කියන එකයි. ධනවාදී ක්‍රමයක් ඇති විට මෙය කෙනෙකුට ලාබ ලැබීමේ අවස්ථාවක්. එහෙත්, එසේ ලාබ ලබන්න හැකි වන්නේ පුළුවන් තරම් වැඩිම මිලකට ආහාර විකිණීමෙන් නෙමෙයි. එසේ කරන්න ගියොත් අඩු මිලට විකුණන කෙනෙක්ට වෙළඳපොළ අල්ලාගෙන ඒ ලාබ තමන් වෙත ආකර්ශනය කර ගන්න පුළුවන්. ඒ නිසා, නිෂ්පාදකයින්ට ලාබ ලබන්නනම් හැකි තරම් අඩු මිලකට ආහාර නිෂ්පාදනය කරන්න සිදු වෙනවා. මේ කටයුත්තේදී අකාර්යක්ෂම නිෂ්පාදකයින් ටිකෙන් ටික හැලී ගිහින් වඩා කාර්යක්ෂම නිෂ්පාදකයින් පමණක් ඉතිරි වෙනවා. ඇමරිකාවේ කෘෂිකාර්මික ක්ෂේත්‍රය 1% මට්ටමෙනුත් පහළට වැටෙන්න එක් හේතුවක් වන්නේ මේ විදිහට කෘෂිකාර්මික ක්ෂේත්‍රයේ නිෂ්පාදන ඵලදායීතාව විශාල ලෙස ඉහළ යාමයි.

නිෂ්පාදන ඵලදායීතාව ඉහළ යාමට සමාන්තරව ආහාර මිල පහළ යනවා. එවිට ආහාර පරිභෝජනය ඉහළ යනවා. නමුත්, කොයි තරම් දුරකටද?

මිල පහළ ගියා කියා පරිභෝජනය අසීමිත ලෙස ඉහළ යන්නේ නැහැ. මුලදී කෙසඟ සිරුරු වල මස් ලියලනවා. ඒත් ඕනෑවට වඩා මස් ලියලන්න ගත්තහම මෙය තමන්ට අවාසිදායක බව තේරෙන්න ගන්නවා. පරිභෝජනය ස්වභාවිකවම සීමා වෙනවා. දැන් ඇමරිකාවේ ස්ථුලතාවයෙන් අදහස් කෙරෙන්නේ අඩු සමාජ ආර්ථික තත්ත්වයක් මිස ධනය හා බලය නෙමෙයි. ඉහළ සමාජ ආර්ථික තත්ත්වයක් ඇති අය කෙසඟ සිරුරු ඇති, බොහෝ විට තමන්ගේ කැමැත්තෙන් කුසගින්නේ සිටින අයයි.

නිෂ්පාදන ඵලදායීතාව එක්තරා මට්ටමකට පැමිණ නිෂ්පාදනය ඉහළ ගොස් ප්‍රමාණවත් තරමින් මිල අඩු වූ විට රටක ආහාර සඳහා වන සමස්ත ඉල්ලුම සෑහෙන තරමකින් සංතෘප්ත වෙනවා. තව දුරටත් මිල පහළ ගියා කියා පරිභෝජනය සැලකිය යුතු ලෙස ඉහළ යන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, කෘෂිකාර්මික අංශය දියුණු කර ආර්ථිකය තව දුරටත් ඉදිරියට ගෙනියන්න බැහැ. (මම මේ කියන්නේ ඇමරිකාව ගැන මිස කෘෂිකාර්මික අංශයේ ඇමරිකාවේ වැනි නිෂ්පාදන ඵලදායීතාවයක් නැති රටවල් ගැන නෙමෙයි.)

ආහාර වලින් පටන් ගත්තේ කෘෂිකාර්මික අංශය හා අදාළව මේ තත්ත්වය ඉතා පැහැදිලි නිසයි. නමුත්, වෙනත් ඕනෑම ආකාරයක පරිභෝජන අවශ්‍යතාවයක් හා අදාළවත් මේ කතාව නිවැරදියි. ඔබට අවශ්‍ය තරම් මුදල් තිබේනම් කොයි තරම් ලොකු ගෙයක් හදනවද? මෝටර් රථ කීයක් මිල දී ගන්නවද? විදේශ සංචාර කීයක යෙදෙනවද?

මුදල් නැති කමින් කුසගින්නේ සිටින කෙනෙක් සිහින දකින්නේ බඩ පැලෙන්න කන්න ලැබෙන අනාගතයක් ගැනයි. එහෙත්, එවැනි අනාගතයක් ඇත්තටම එළැඹුණු විට එය එසේ වෙන්නේ නැහැ. ගෙවල්, මෝටර් රථ, විදේශ සංචාර පිළිබඳව වුනත් එහෙම තමයි.

අවම වශයෙන් ඇමරිකාව වැනි රටවල ඇතැම් විශේෂිත කණ්ඩායම් හැර අනෙක් සියලුම මිනිස්සුන්ට අවශ්‍ය පමණ ආහාර පරිභෝජනය කළ හැකි තරමට නිෂ්පාදන ඵලදායීතාව ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. එහෙත්, සෑම පරිභෝජන අවශ්‍යතාවයක් හා අදාළවම එවැනි තත්ත්වයක් ඇති වී නැහැ. ඒ නිසා, ආදායම් ඉහළ යාමට සමාන්තරව පරිභෝජනයද ඉහළ යනවා.

මේ විදිහට කිසියම් භාණ්ඩයක් හෝ සේවාවක් සඳහා වල ඉල්ලුම අසීමිතව ඉහළ යා හැකිද? පවතින තත්ත්වයන් යටතේ බොහෝ වෙළඳපොළවල් හා අදාළව එය එසේ නොවන බවක් පැහැදිලිව පෙනෙන්නට නැතත්, නිෂ්පාදන කාර්යක්ෂමතාවය යම් මට්ටමක් ඉක්මවීමෙන් පසුව එය එසේ වෙන්න පුළුවන්. ඇමරිකාවේ ආහාර ඉල්ලුම හා අදාළව දැනටමත් දැකිය හැක්කේ මේ තත්ත්වයයි.

ඇමරිකාව වගේ බටහිර රටකදී, අන්තිම සටනට සැරසී, දැන් ඉතින් නැගිට ගොස්, ව්‍යායාම කර ඇඟේ කැලරි දහනය කර ගන්න සිදු වී තිබෙන්නේ සාදුකින් පෙළෙනවුන්ට නෙමෙයි. ස්ථුලතාවයෙන් පෙළෙන අයටයි.

(Image: Creator: monkeybusinessimages/Getty Images

Credit: Getty Images/iStockphoto

Copyright: monkeybusinessimages/Getty Images)

කොරෝනා කාලේ හොයපුවා...

ගූගල් සෙවුම් යන්ත්‍රය යොදාගෙන මිනිස්සු හොයන දේවල් වලින් කාලයෙන් කාලයට කිසියම් රටක මිනිස්සු උනන්දු වන දේවල් ගැන අදහසක් ගන්න පුළුවන්. මේ දවස් වලනම් ඉතිං කොරෝනා වලට වඩා වැදගත් වෙනත් දෙයක් නැහැනේ. පහත පළමු රූප සටහනේ තියෙන්නේ කොරෝනා ගැන ලංකාවේ මිනිස්සුන්ගේ උනන්දුව ඉහළ ගිය ආකාරයයි.

ලංකාවෙන් මුලින්ම කොරෝනා රෝගියෙක් හමු වීමෙන් පසුව කොරෝනා ගැන හොයන්න ඇති වුනු උනන්දුව පසුව නැති වෙලා ගිහින් දෙවන රෝගියා හමු වූ තැන් පටන් නැවත උනන්දුව වැඩි වූ ආකාරය මෙහි පැහැදිලිව පෙනෙනවා. මුලින්ම නව කොරෝනා වෛරසය ලෙස හැඳින්වුණු මේ රෝගය පසුව කෝවිඩ්-19 ලෙස නම් කිරීමෙන් පසුව මිනිස්සු ගූගල් හරහා කෝවිඩ් පිළිබඳව විපරම් කරන්න පටන් ගත්තා. එහෙත්, තවමත් ලංකාවේ වැඩිපුර ප්‍රචලිත කොරෝනා කියන යෙදුම බව ගූගල් සෙවුම් අනුව වුවත් පෙනෙනවා.

කොරෝනා වැඩි වෙද්දී රට පුරා ඇඳිරි නීතිය දැම්මා. ඒ වෙලාවේ මිනිස්සුන්ගේ ප්‍රධානම ප්‍රශ්නය වුනේ කන්නේ කොහොමද කියන එකයි. ඒ එක්ක මිනිස්සු කෑම ගැන හොයන එක ඉහළ ගියා. එහෙත්, ඉතා ඉක්මණින් මිනිස්සුන්ට ආහාර ලබා ගත හැකි ක්‍රමවේද හැදුනා. ඒ නිසා කෑම ගැන හොයන එක අඩු වෙලා ගියා. දෙවන රූප සටහන මේ බැව් පෙන්වනවා.

කොරෝනා නිසා ලංකාවේ පාසැල්, සරසවි වැහුණා. ඒ එක්ක අධ්‍යාපනය ගැන තිබුණු උනන්දුව පහත වැටී තිබෙන ආකාරය තුන්වන රූප සටහනෙන් පෙනෙනවා.

ලංකාව කියන්නේ ගූගල් සෙවුම් යන්ත්‍රය හරහා සෙක්ස් ගැන හොයලා කප් ගහපු රටක්. කොරෝනා කාලයේ මේ තත්ත්වයේ වෙනසක් වුනාද? හතරවන රූප සටහනෙන් පෙනෙන පරිදි පොඩියට වුනත් සෙවුම් වැඩි වීමකුයි සිදු වී තියෙන්නේ.

කොරෝනා අස්සේ මැතිවරණය ගැන වූ උනන්දුව කොහොමද? නාම යෝජනා දෙන දවස් වල මැතිවරණය ගැන මිනිස්සු උනන්දු වෙලා තියෙනවා. ඒත් දැන්නම් මැතිවරණය ගැන කිසිම උනන්දුවක් පෙනෙන්න නැහැ.

පාත් කළ කන්ද

මේ වෙද්දී හඳුනා ගෙන සිටින මිලියන තුනකට අධික කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින්ගෙන් මිලියනයකටත් වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක් ඇමරිකානුවන්. තනි රටක් ලෙස බැලුවොත් වැඩිම මරණ ගණන වාර්තා වී තිබෙන්නේ ඇමරිකාවෙන්. ඒ වගේම වැඩිම පිරිසක් සුව වූ බව වාර්තා වී තිබෙන්නේත් ඇමරිකාවෙන්. කොහොම වුනත් ඇමරිකාවේ විශාල ජනගහණය ගැන නොසලකා මේ එක දෙයක් ගැනවත් විශ්ලේෂණය කරන්න යාම තේරුමක් නැති දෙයක්.

ඇමරිකාව කෝවිඩ්-19 ඉදිරියේ දණ ගහලද? සමහර අයනම් එහෙම කියනවා. එහෙත්, ඇමරිකාව කිසි විටෙකත් කෝවිඩ්-19 ඉදිරියේ දණ ගැහුවේ නැහැ. කෝවිඩ්-19 වලට බයෙන් හැංගුනෙත් නැහැ. හැබැයි එහෙම කියලා නිරායුධව සතුරා ඉදිරියට පැනලා නිස්කාරණේ විනාශයක් කර ගත්තේත් නැහැ. ඇමරිකාව සතුරාට මුහුණ දුන්නේ ඉතාම සැලසුම් සහගත ලෙසයි. ඒ සැලසුම් වල සාර්ථකත්වය මේ වන විට පැහැදිලිව පෙනෙන්නට තිබෙනවා.

මෙහිදී මා ඇමරිකාව කියා කියන්නේ රටේ ජනාධිපති හෝ වෙනත් තනි පුද්ගලයෙක් නෙමෙයි. ඇමරිකාව සම්බන්ධව කිසිදු තනි පුද්ගලයෙකුට තීරණ ගන්න බැහැ. ඒ වගේම රටේ හැම පුද්ගලයෙක්ම එකාවන්ව එකතු වී තීරණ ගත්තා කියා කිවුවොත් එයත් විශාල බොරුවක්. එහෙම දෙයක් වුනෙත් නැහැ. එහෙත්, ප්‍රශ්නයේ ස්වභාවය පිළිබඳව නිවැරදිව අවබෝධ කර ගත හැකි වූ විශාල පිරිසක් රටේ හිටියා. ඒ අයට ප්‍රශ්නයේ ස්වභාවය පිළිබඳව වගේම එයට මුහුණ දිය යුතු ආකාරය පිළිබඳවත් තනි තනිව හිතා නිගමන වලට එන්න පුළුවන් වුනා.

මේ නිගමන වලට පැමිණුනේ එකම දැනුම් රාමුවක් මත සාක්ෂි මත පදනම්ව නිසා එසේ තනි තනිව නිගමන වලට පැමිණුනු අයට බොහෝ දේ පිළිබඳව පොදු එකඟතාවන්ට පැමිණෙන්නත් පුළුවන් වුනා. ඇමරිකානු ක්‍රමය තුළ ඔවුන්ට ඒ දේවල් ක්‍රියාත්මක කරන්නත් පුළුවන් වුනා.

අලුත් තොරතුරු ලැබෙන විට ඇතැම් විට කලින් ගත් තීන්දු තීරණ වෙනස් කරන්න සිදු වුනා. එහෙත්, එහිදී වුවත් බොහෝ දෙනෙකුට එකඟ වෙන්න අපහසු වුනේ නැහැ. කවුරුත් තීන්දු ගත්තේ සාක්ෂි මත පදනම්ව වීම එයට හේතුවයි. පැවති තත්ත්වය තනි තනිව විශ්ලේෂණය කර ගැනීමට තරම් විෂය දැනුමක් නොතිබුණු අය එවැනි දැනුමක් තිබුණු අය කෙරෙහි විශ්වාසය තබන අතරම තම තමන්ගේ විෂය දැනුම පුළුල් කර ගත්තා. විෂය දැනුමක් තිබුණු අය එයට උදවු කළා.

ඇමරිකානු ක්‍රමය තුළ ප්‍රමුඛතාවය ලැබුණේ හැකි තරම් විශාල පිරිසකට කරුණු ඇති සැටියෙන් දැන ගන්නට ඉඩ සැලැස්වීමට මිස බොරු කියා බය තුනී කරන්නට හෝ වැඩියෙන් බය කර පාලනය කරන්නට නෙමෙයි. මේ දෙකෙන්ම අවසාන වශයෙන් වෙන්නේ හානියක්. කරුණු ඇති සැටියෙන් දැන ගත් විට ඕනෑම කෙනෙකුට තමන්ට වඩාත්ම හොඳ තීරණය ගන්න පහසු වෙනවා.

ඇමරිකාව කෝවිඩ්-19 ප්‍රශ්නය මාසයකින් දෙකකින් කෙළවර නොවන ප්‍රශ්නයක් බව මුලදීම නිවැරදිව හඳුනා ගත්තා. ඒ නිසා, හැකි ඉක්මණින් අවසන් කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයත් සුව කර වසංගතය රටෙන් තුරන් කිරීම වැනි කළ නොහැකි ඉලක්ක පසුපස ඇමරිකාව හඹා ගියේ නැහැ. ඇමරිකාවට දැනටත් එවැනි ඉලක්කයක් නැහැ. වසංගතයට මුහුණ දෙන්නට අනිවාර්යයෙන්ම සිදු වන බව ඇමරිකාව නිවැරදිව ගණනය කළා.

එහෙත්, සාමූහික ප්‍රතිශක්තිය ඇති වී ප්‍රශ්නය ස්වභාවිකව විසඳෙන තුරු කිසිවක් නොකර බලා සිටීමේ ප්‍රතිපත්තියක ඇමරිකාව සිටියේත් නැහැ. මුල් අවස්ථාවේ පෙනෙන්නට තිබුණු කරුණු මත පදනම්ව එක්සත් රාජධානිය විසින් ආරම්භයේදී එම විකල්පය සලකා බැලුවත්, වසංගතය පිළිබඳ වැඩිමනත් තොරතුරු ලැබෙද්දී ඉතා ඉක්මණින් ඔවුන්ගේ ස්ථාවරයද වෙනස් කර ගත්තා. ඇමරිකාවේ ස්ථාවරය වුනේ රටේ සෞඛ්‍ය පද්ධතියට දරාගත හැකි මට්ටමට රෝග ව්‍යාප්තිය පාලනය කර ගැනීමයි.

කිසිවක් නොකර සිටියේනම් සාමූහික ප්‍රතිශක්තිය ඇති වී ප්‍රශ්නය ස්වභාවිකව විසඳෙන විට ඇමරිකානුවන්ගෙන් 60-70%ක් පමණවත් ආසාදනය වී සිටිය යුතුයි. එහෙත්, මේ වන විටත් කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් සේ හඳුනාගෙන තිබෙන්නේ ඇමරිකානුවන්ගෙන් 0.3%ක් පමණයි. හඳුනා නොගත් ආසාදිතයින් පිළිබඳව තවමත් තිබෙන්නේ සීමිත දැනුමක්. මේ ප්‍රමාණය හඳුනාගත් ආසාදිතයින් ප්‍රමාණය මෙන් දහ ගුණයක් වුවත්, තවමත් ඇමරිකානුවන්ගෙන් 97%කටම වෛරසය ආසාදනය වී නැහැ. ඇමරිකානුවන් 57,000කට අධික පිරිසක්  මිය ගොස් තිබෙන්නේ එවැනි තත්ත්වයක් යටතේදීයි.

ඇමරිකාවේ මරණ ගණන මෙපමණකින් සීමා කර ගත හැකි වූයේ රටේ සෞඛ්‍ය පද්ධතියට දරා ගත නොහැකි තරමට රෝගය ව්‍යාප්ත නොවූ නිසයි. එසේ වූවානම්, මරණ ගණන ගණන් කරන්න වෙන්නේ මිලියන වලින්. දැනට සිදුව ඇති මරණ රෝගීන්ට අවශ්‍ය සත්කාරක සේවාවන් ලබා දීමෙන් පසුව සිදුව ඇති මරණයි.

වසංගත වක්‍රය සමතලා කිරීම (Flattening the Curve) ලෙස හැඳින්වුණු ඇමරිකානු උපාය මාර්ගයේ ඉලක්කය වුනේ දිනකට හමුවන අලුත් රෝගීන් ප්‍රමාණය නිශ්චිත උපරිම සීමාවකට පහළින් තබා ගැනීමයි. මේ සීමාව රටේ සෞඛ්‍ය පද්ධතියේ ධාරිතාව නො ඉක්මවන සීමාවක්. මේ වන විට ඇමරිකාව විසින් මේ ඉලක්කය සපුරාගෙන තිබෙනවා.

දැනට ඇමරිකාවේ රෝග ව්‍යාප්තිය පාලනය වී තිබෙන සීමාව රටේ සෞඛ්‍ය පද්ධතියේ ධාරිතාවට වඩා බොහෝ පහළ  සීමාවක්. රෝගීන්ගෙන් 30%ක් පමණම හඳුනා ගැනුණු නිවුයෝර්ක් ප්‍රාන්තයේදී හෝ දෙවන හා තෙවන වැඩිම ආසාදිතයින් ප්‍රමාණ වාර්තා වී ඇති නිවු ජර්සි හා මැසචුසෙට්ස් ප්‍රාන්ත වල පවා සෞඛ්‍ය පද්ධතියේ ධාරිතාව ඉක්මවා යාමක් සිදු වී නැහැ. අනෙක් බොහෝ ප්‍රාන්ත වල රෝගීන් ප්‍රමාණය සෞඛ්‍ය පද්ධතියේ ධාරිතාව කිට්ටුවකටවත් ඇවිත් නැහැ.

චීනෙට ගිය අලි පැටවු

ශ්‍රී ලාංකික අලි ඩයස්පෝරාව පිළිබඳව පසුගිය වසරේදී මා ලිපියක් ලිවුවා. ලංකාවේ රාජ්‍ය නායකයින් විසින් වරින් වර ලෝකයේ විවිධ රට වලට තෑගි කළ අලි පැටවුන් ගණනාවක් පිළිබඳ තොරතුරු එම ලිපියේ තිබෙනවා. මේ විදිහට ලෝකය පුරා විසිරුණු ශ්‍රී ලාංකික අලි ඩයස්පෝරාව පිළිබඳ බොහෝ තොරතුරු අමාරුවෙන් වුවත් එක තැනකට එකතු කරන්න පුළුවන් වුනත්, චීනයට ගිය අලි පැටවු පිළිබද තොරතුරු හොයා ගැනීම එතරම් පහසු වුනේ නැහැ.

එම ලිපියේ මා සඳහන් කර ඇති පරිදි මහින්ද රාජපක්ෂගේ ආණ්ඩුව කාලයේදී 2007 පෙබරවාරි 16 වෙනිදා චීනයට අලි පැටියෙක් තෑගි කළා. මිගාරනම් වූ මේ අලි පැටවාව චීනයට තෑගි කළේ ලංකාව හා චීනය අතර රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සම්බන්ධතා වලට පනස් වසරක් පිරීමට සමගාමීව මහින්ද රාජපක්ෂ විසින් සිදු කළ චීන සංචාරය අතරතුරයි. 2007 පෙබරවාරි 26 වනදා මහින්ද රාජපක්ෂ විසින් මිගාරව නිල වශයෙන් භාර දෙන විට මිගාර වයස අවුරුදු පහක අලි පැටවෙක්. නිල වශයෙන් භාර දුන්නේ එදින වුවත් මිගාර බෙයිජිං සත්තු වත්තට ගෙනැවිත් තියෙන්නේ ඊට දින 11කට පෙරයි.

ඊට පෙර 1979 අගෝස්තු මාසයේ 12-14 අතර රණසිංහ ප්‍රේමදාස විසින් සිදු කළ චීන සංචාරයේදී ගැහැණු අලි පැටවෙකු  තියාන්ජින් සත්තු වත්තට තෑගි කර තිබෙනවා. මේ අලි පැටික්කියගේ නම සොයා ගන්නට නැහැ.

ඊටත් පෙර 1972 වසරේදී සිරිමාවෝ බණ්ඩාරනයකගේ චීන සංචාරයක් අතරතුර මිතුරා නමැති පිරිමි අලි පැටවෙකු පීකිං සත්ත්වෝද්‍යානයට තැගි කර තිබෙනවා. ඒ දවස්වල චීන අගනුවර හැඳින්වුණේ පීකිං ලෙසයි. 1972 ජූනි 27 දින සිදුව ඇති මේ තෑගි කිරීමේ අවස්ථාවේ රූප රාමු මෑතකදී අන්තර්ජාලයට උඩුගත කර තිබෙනවා. (12 :15 සිට බලන්න)

අම්බිකා නික්ම ගිහින්!

කෙනෙක් රටකින් රටකට සංක්‍රමණය වෙන්නේ එසේ කිරීමෙන් ලැබෙන මොනවා හරි දේවල් ටිකක් තියෙන නිසයි. එහෙත්, එසේ රටකින් රටකට සංක්‍රමණය වීමේදී අහිමි වන දේවල් ටිකකුත් තියෙනවා. කෙනෙක් තමන්ගේ කැමැත්තෙන් රටකින් රටකට සංක්‍රමණය වෙන්නේ මේ දෙගොඩ කිරා බැලූ පසු සමස්තයක් ලෙස වාසියක් තිබෙන නිසයි.

හැබැයි මේ කතාව අදාළ වෙන්නේ තමන්ගේ කැමැත්තෙන් සංක්‍රමණය වන අයටයි. වෙනත් අයෙකුගේ මන දොල සපුරන්න රටකින් රටකට සංක්‍රමණය වෙන්න සිදු වන කෙනෙක්ට මේ කතාව ඒ විදිහටම වලංගු නැහැ. ලංකාව ඇතුළු ඝර්ම කලාපීය රටවල සිට උතුරු ඇමරිකාවට සංක්‍රමණය වෙන්න සිදුව ඇති අලි ඇතුන් වැටෙන්නේ මේ ගොඩටයි.

වයස අවුරුදු අටක පමණ අලි පැටික්කියකව සිටියදී ඉන්දියාවේ කර්ණාටක ප්‍රාන්තයේ කැලෑවකින් අල්ලා ගනු ලැබ වසර පහක් කොට ඇදීමේ රාජකාරියේ යෙදී ඇති අම්බිකා ඇමරිකාවට පැමිණ තියෙන්නේ 1961 වසරේදී. ඈ වොෂින්ටන් ඩීසීහි ස්මිත්සෝනියන් ජාතික සත්ත්වෝද්‍යානයේ සිටි හත් දෙනෙකුගෙන් යුත් ආසියානු අලි කණ්ඩායමේ සිටි වයස්ගතම සාමාජිකාවයි. අම්බිකාගේ සැත්තෑ එක් වසක දිවිසැරිය පසුගිය මාර්තු 27 වනදායින් නිමා වී තිබෙනවා.

ස්මිත්සෝනියන් ජාතික සත්ත්වෝද්‍යානයේ ඉතිරිව සිටින ආසියානු අලි පංතියේ සිවු දෙනෙකුම එකම වසරකදී ශ්‍රී ලංකාවේ උපන් අයයි. ඒ ශාන්ති, කමලා, ස්වර්ණා හා බොසී යන සිවු දෙනායි. ඉතිරි දෙදෙනා ඉන්දියාවෙන් හා තායිලන්තයෙන් පැමිණි අයයි. පසුගිය ජූනි මාසයේදී මා අවසන් වරට මේ අයව පියවි ඇසින් දැක ගත්තා. අන්තර්ජාලය හරහානම් ඕනෑම වෙලාවක ඔවුන්ව සජීවීව නැරඹිය හැකියි.

අම්බිකාගේ සෞඛ්‍ය තත්ත්වය කාලයක් තිස්සේම පිරිහෙමිනුයි තිබුණේ. කළ හැකි සියළු ප්‍රතිකාර කිරීමෙන් පසුව සුව වීමේ ඉඩක් පෙනෙන්නට නොතිබුණු බැවින් හා අම්බිකාගේ වයස ගැන සලකමින් පසුගිය මාර්තු 27 වනදා ඇයට සුවදායක මරණයක් ලබා දීමට ස්මිත්සෝනියන් ජාතික සත්ත්වෝද්‍යානයේ බලධාරීන් විසින් තීරණය කර තිබෙනවා.

ස්මිත්සෝනියන් ජාතික සත්ත්වෝද්‍යානයේ සිටි ආසියානු අලි අතරින් අම්බිකාගේ ළඟම යෙහෙළියන්ව සිටියේ ශාන්ති හා බොසී දෙදෙනායි. අම්බිකා මරණයට පත් වීමෙන් පසුව ඇයට අවසන් ගෞරව දැක්වීමේ අවස්ථාව ඔවුන් දෙදෙනාට ලබා දී තිබෙනවා. සාමාන්‍යයෙන් අලින් කරන පරිදි, මිනිත්තු 15-20ක පමණ කාලයක් දේහය වටා පැදකුණු කරමින් හා සිය හොඬයෙන් අම්බිකාගේ කණ, මුඛය හා හොඬ අග ස්පර්ශ කරමින් ඔවුන් දෙදෙනා සිය වැඩිමහල් මිතුරියට අවසන් ගෞරව දක්වා තිබෙනවා.

අම්බිකා ගැනත්, මෙහි සඳහන් ඇගේ යෙහෙළියන් ගැනත් පෙර ලියූ ලිපි කිහිපයක් පහත තිබෙනවා.

අම්බිකාගේ විලාපය

ශ්‍රී ලාංකික අලි ඩයස්පෝරාව

ඉන්දියාවේ කොරෝනා

ලංකාවේ සෞඛ්‍ය අමාත්‍යංශය යටතේ ඇති සෞඛ්‍ය ප්‍රවර්ධන කාර්යාංශය විසින් නඩත්තු කරන කෝවිඩ්-19 දත්ත පුවරුවේ මෙන්ම වසංගත රෝග අංශය මඟින් ප්‍රකාශයට පත් කරන දෛනික වාර්තා වලද ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය, ප්‍රංශය, ඉතාලිය, ස්පාඤ්ඤය හා ජර්මනිය පිළිබඳ සංසන්දනාත්මක දත්ත ඉදිරිපත් කරනවා. මේ රටවල් පහ ලෝකයේ වැඩිම කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් ප්‍රමාණයක් හඳුනාගෙන ඇති රටවල් පහයි.

කෝවිඩ්-19 ව්‍යාප්තිය අතින් පහළින් සිටින ලංකාව ඉහත රටවල් සමඟ සංසන්දනය කිරීම කිසිම තේරුමක් නැති වැඩක්. මේ රටවල් තෝරා ගෙන ඇති පිළිවෙළ අනුව ලෝකයේ වෙනත් ඕනෑම රටක එම රටවලට වඩා හොඳ තත්ත්වයක් දකින්න ලැබෙන එක අනිවාර්ය කරුණක්. ඊටත් වඩා වැදගත් දෙය මේ රටවල් පහෙන් එකක්වත් කෝවිඩ්-19 ආසාදනය රටින් දුරු කිරීමේ ඉලක්කයක් ඇතුව කටයුතු නොකළ රටවල් වීම. එම රටවල ඉලක්කය වුනේ රෝගය ව්‍යාප්ත වීම අදාළ රටවල සෞඛ්‍ය පද්ධතීන්ට දරා ගත හැකි මට්ටමට පාලනය කර ගැනීමයි. ඒ කාරණයේදී ඇතැම් රටවල් සාර්ථක වී තිබෙනවා. තවත් රටවල් අසාර්ථක වී තිබෙනවා.

මීට අමතරව පෙර කී රටවල් හා ලංකාව අතර ආර්ථික තත්ත්වයේ, දේශගුණයේ, සංස්කෘතියේ හා සමාජ ක්‍රම වල විශාල වෙනස්කම් තිබෙනවා. ලංකාවේ කෝවිඩ්-19 සංඛ්‍යාලේඛණ වෙනත් රටක් සමඟ සසඳනවානම් ඒ වැඩේට වඩාත්ම යෝග්‍ය රට අසල්වැසි ඉන්දියාවයි. එහෙත්, ඉන්දියාව ලංකාව මෙන් 62 ගුණයක ජනගහණයක් සිටින රටක් නිසා මෙවැනි සංසන්දයක් කළ යුත්තේ ජනගහණ අනුපාතය ගැන සලකමිනුයි.

දකුණු ආසියානු කලාපයේ පළමු කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයා හමු වුනේ ලංකාවෙන්. එහෙත්, ලංකාවේ කෝවිඩ්-19 පැතිරෙන්න පටන් ගත්තේ දෙවන ආසාදිතයා හමු වූ මාර්තු 11 දින සිටයි. ඉන්දියාවෙන් පළමු වරට කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයෙකු හමු වුනේ ලංකාවේ පළමු කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයා හමු වී සතියකට පසුව වුවත්, ලංකාවේ දෙවන කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයා හමු වන විට ඉන්දියාවෙන් ආසාදිතයින් 62 දෙනෙකු හමු වී තිබුණා. මේ අනුව, එම රෝගියා හමු වන තුරු ලංකාවේ හා ඉන්දියාවේ කෝවිඩ් ආසාදිතයින් හමු වී තිබුණේ ජනගහණ අනුපාතයටයි.

කටුනායක ගුවන් තොටුපොළ වසා දමන තුරු ගෙවුණු දෙවන අදියර තුළ ලංකාවේ කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් ප්‍රමාණය සීඝ්‍රයෙන් වැඩි වුනා. එහෙත්, ඉන්දියාවේ එවැන්නක් වුනේ නැහැ. මුල්ම අදියරේදී ඉන්දියාව ඉතා ඉක්මණින් දැඩි තීරණ ගැනීම එයට හේතු වුනා වෙන්න පුළුවන්. මාර්තු 19 දිනය අවසන් වන විට ලංකාවෙන් රෝගීන් 66 දෙනෙකු හමු වී සිටියා. ඉන්දියාවෙන් හමු වී සිටියේ රෝගීන් 104 දෙනෙකු පමණයි. ජනගහණය අනුපාතය සැළකු විට ඒ වන විට ලංකාවේ කෝවිඩ්-19  අවදානම ඉන්දියාවේ මෙන් 39 ගුණයක් දක්වා වැඩි වී තිබුණා.

කටුනායක වසා දැමීමෙන් පසුව තෙවන අදියරේදී ලංකාව කෝවිඩ්-19 පාලනය කිරීම සඳහා ඉතා දැඩි ක්‍රියාමාර්ග ගත්තා. එම ක්‍රියාමාර්ග වල ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ලංකාවේ කෝවිඩ්-19 පැතිරීම විශාල ලෙස සීමා වුනා. ඊට සාපේක්ෂව ඉන්දියාවේ වැඩි වේගයකින් වෛරසය පැතිරුණා. අප්‍රේල් 19 වන විට ලංකාවේ කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් 271ක් හමු වී තිබුණා. ඉන්දියාවෙන් එමෙන් 65 ගුණයක් පමණ, එනම් ආසාදිතයින් 17,615 දෙනෙකු ඒ වන විට හමු වී තිබුණා. ඒ වෙද්දී දෙරට කෝවිඩ්-19 අවදානම් තත්ත්වයන් ආසන්නව සමාන වී තිබුණා. ලංකාව ඉන්දියාවට වඩා තරමක් හෝ ඉදිරියෙන් සිටියා.

එහෙත්, පසුගිය දින කිහිපය තුළ ලංකාවේ කෝවිඩ්-19 අවදානම ඉන්දියාවට සාපේක්ෂව ඉහළ යමින් ඇති බව පෙනෙනවා. මේ වන විට ලංකාව කෝවිඩ්-19 පැතිරීමේ හතරවන අදියරකට අවතීර්ණ වෙමින් ඇති බවයි පෙනෙන්නට තියෙන්නේ.

එල්ලෙන්නට පිදුරු ගහක්...

අද දවස ඇතුළත ලොව පුරා කෝවිඩ්-19 මරණ ගණන ලක්ෂ දෙක ඉක්මවයි. එයින් හතරෙන් එකක් පමණ ඇමරිකාවෙන්. ගොඩක් අය හිතන්නේ කෝවිඩ්-19 කියන්නේ විසඳුමක් නැති ප්‍රශ්නයක් බවයි. එහෙත්, කෝවිඩ්-19 කියන්නේ විසඳුමක් නැති ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. සැබෑ ප්‍රශ්නය වන්නේ කෝවිඩ්-19 සඳහා තිබෙන විසදුම් වලින් අපට සෑහීමකට පත් වෙන්න බැරි වීමයි.

විසඳුම් ඇතැයි කියා ගොඩක් අය හිතන ඕනෑම ප්‍රශ්නයකටත් වඩා හොඳ විසඳුම් තියෙන්න පුළුවන්. විසඳුමක් තිබෙනවා කියන එකෙන් අදහස් වෙන්නේ තිබෙන විසඳුම් වලින් බොහෝ දෙනෙකු සෑහීමකට පත් වෙනවා කියන එක පමණයි.

කිසියම් ප්‍රශ්නයකට දැනට තිබෙන විසඳුම් වලින් සෑහීමට පත් නොවන බොහෝ දෙනෙක් ඉන්න කොට වඩා හොඳ විසඳුමක් ඉදිරිපත් කළ හැකි අයට එසේ කර ආර්ථික වාසියක් ලබා ගැනීමේ අවස්ථාවද ලැබෙනවා. මේ විසඳුම් කොයි තරම් හොඳ විසඳුම්ද කියන එක දැන ගන්න පුළුවන් වෙන්නේ ඒ විසඳුම් වලට තිබෙන වෙළඳපොළ ඉල්ලුම දෙස බැලීමෙන් පමණයි. අවසානයේදී වෙළඳපොළේ ඉඩ ලබා ගන්නේ වඩාත්ම හොඳ විසඳුම හෝ විසඳුම් කිහිපයයි. ඕනෑම කෙනෙකුට ඕනෑම විසඳුමක් යෝජනා කරන්න පුළුවන්කම තිබුණත් ඉල්ලුමක් නැත්නම් අසාර්ථක විසඳුමකට වෙළඳපොළ පැවැත්මක් නැහැ.

විසඳුම් හෙවීම ආණ්ඩුවේ ඒකාධිකාරයක් කරගත් විට ඉහත කී කටයුත්ත ඒ විදිහටම සිදු වෙන්නේ නැහැ. සියල්ලන්ටම හොඳ විසඳුම තෝරන්නේ ආණ්ඩුවයි.

කෝවිඩ්-19 හමුවේ ලොව පුරා හැම රටකම වගේ ආණ්ඩු තමන්ගේ ඒකාධිකාර ශක්තිමත් කර ගනිමින් සිටිනවා. එහෙත්, කාලය විසින් තහවුරු කරමින් සිටින්නේ ආණ්ඩු වලින් යෝජනා කරන විසඳුම් පෙන්වන තරම් සාර්ථක විසඳුම් නොවන බවයි.

"මේ වෙලාව පිදුරු ගහක වුණත් ශක්තිය මැනලා බලන්න ඕනේ වෙලාවක් නේද?"

ගොඩක් අයට ඔය වගේ ප්‍රශ්නයක් මතු වන එක සාධාරණයි. ප්‍රශ්නයකට විසඳුමක් තමන්ටම හොයා ගන්න බැරි වුනහම මිනිහෙක්ට කරන්න වෙන්නේ වෙනත් අයෙකු විසින් ලබා දෙන විසඳුම් දෙස බලා සිටීම පමණයි.

අපි ගොඩක් දෙනෙකුට කෝවිඩ්-19 සඳහා එන්නතක් හෝ ප්‍රතිකාරයක් අලුතින් හොයා ගැනීමේ හැකියාවක් නැහැ. එවැනි වැඩක් කළ හැකි දැනුමක් හා පුහුණුවක් ඇති අය ඉන්නේ ඉතා සීමිත පිරිසක් පමණයි. ඒ නිසා, අපට ඒ අය විසඳුමක් දෙන තුරු බලා ඉන්න වෙනවා.

එහෙමනම් අපට කරන්නම දෙයක් නැද්ද? මේ වෙලාවේ කරන්න තිබෙන පළමු දෙය තමන් ගැන හිතීමයි. මේ වෙලාවේ නෙමෙයි වෙන වෙලාවක වුනත් එහෙමයි. තමන්ට තිබෙන වාසි වැඩි කරගැනීමක් ගැන හිතන්න බැරිනම් අවාසි හා අවදානම් අඩු කර ගන්නේ කොහොමද? මෙය එක් එක් පුද්ගලයා විසින් තනිව ගත යුතු තීරණයක්.

තමන් ගැන හිතීම කියා කියන්නේ ආත්මාර්ථකාමී වීමක් නෙමෙයි. කෙනෙකුට තමන් ගැන හිතන අතරම අනුන් ගැනත් හිතන්න බැරිකමක් නැහැ. විශේෂයෙන්ම කෝවිඩ්-19 ප්‍රශ්නය හා අදාළව බොහෝ දුරට තමන් ගැන හිතීම අනුන් ගැනද හිතීමක් වෙනවා.

විසඳුමක් නොපෙනෙන නිසා පිදුරු ගස් වල එල්ලිය යුතු නැහැ. කතාවෙන්ම කියවෙන්නේ ගඟේ ගහගෙන යන කෙනා පිදුරු ගහක වුවත් එල්ලෙන බවයි. පිදුරු ගහක එල්ලුනා කියා ගඟේ ගහගෙන යන එකෙන් බේරෙන්න බැරි බව කවුරුත් දන්නවා.

ගඟේ ගහගෙන යන කෙනා පිදුරු ගහක එල්ලුනා කියා වැඩක් වෙන්නේ නැතත් හානියක්ද නොවෙන බව කාට හරි කියන්න පුළුවන්. නමුත්, පිදුරු ගස් වල එල්ලීමෙන් බොහෝ විට වෙන්නේ හානියක්. පිදුරු ගහ අත හැර අතපය ටිකක් එහෙ මෙහෙ කළානම් බේරෙන්න යම් ඉඩක් හෝ තිබෙනවා.

කෝවිඩ්-19 සඳහා යෝජනා කෙරෙන ඇතැම් විසඳුම් සමාන කළ හැක්කේ පිදුරු ගහක එල්ලී ගඟකින් එගොඩ වෙන්න යෝජනා කිරීමකටයි. ගඟෙන් එගොඩ වෙන්න ඔරුවක් නැහැ. ඔරුවක් එන දවසක් ගැන සහතිකයකුත් නැහැ. ගඟ මෙගොඩ හිටියොත් කොයි වෙලාවක හරි වළහෙක්ගේ හෝ කොටියෙක්ගේ ගොදුරක් වෙන්න පුළුවන්. හැබැයි එහෙම සතෙක් තවම ළඟ පාතක පේන්න නැහැ.

පැත්තක ඉන්න අය පිදුරු ගස් දික් කරමින් ඒවායේ එල්ලී ගඟෙන් එගොඩ වෙන්න කියා යෝජනා කරනවා. මෙගොඩ හිටියොත් වළහෙක්ගේ කොටියෙක්ගේ ගොදුරක් විය හැකි බවත් පුන පුනා කියනවා.

කළ යුත්තේ කුමක්ද? පිදුරු ගහක් අරගෙන ගඟට පනිනවද? වළහෙක්ගේ හෝ කොටියෙක්ගේ ගොදුරක් වීමේ අවදානම අරගෙන ඔරුවක් එන තුරු තව ටිකක් බලනවද?

අද සෙනසුරාදා. සබන් කෑල්ලක් හප හප විෂබීජනාශක ෂොට් එකක් දාගන්න ගමන්!

(Image: https://www.veteranstoday.com/2020/04/24/lysol-maker-and-epa-issue-warning-please-ignore-trump-dont-drink-disinfectant-products-or-do-anything-else-he-says/)

නිවුයෝර්ක් නගරයේ 21%කට නොදැනම කොරෝනා හැදිලා!

කෝවිඩ්-19 ආසාදනය ඇතැම් අයට මාරාන්තික බව කවුරුත් දන්නා දෙයක්. එහෙත්, මේ වෛරසය ආසාදනය වන විශාල පිරිසකට කිසිදු රෝග ලක්ෂණයක් හෝ පහළ වන්නේ නැහැ. ඒ අයගෙන් විශාල පිරිසක් තමන්ට වෛරසය ආසාදනය වී නොදැනම සුව වී ඇති බව දන්නේවත් නැහැ. තමන්ට කෝවිඩ් ඇති බව සඟවාගෙන හිටියා කියා කෙනෙකුට චෝදනා කිරීම බරපතල වරදක් වන්නේ ඒ නිසයි.

සෑම රටකම වගේ කෝවිඩ්-19 සඳහා පරීක්ෂා කරන්නේ රෝග ලක්ෂණ පහළ වී ඇති අය හෝ ආසාදිතයින් ඇසුරු කළ අය වැනි වැඩි අවදානමක සිටින අය පමණයි. ඒ නිසා, මේ කාණ්ඩයේ ආසාදිතයින් කිසිදු රටක සංඛ්‍යාලේඛණ වලට මුළුමනින්ම ඇතුළත්ව නැහැ. එසේ සිටිනවානම් අයිස්ලන්තය, එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍යය වැනි මහා පරිමාණයෙන් අහඹු කෝවිඩ්-19 පරීක්ෂා කරන රටක පමණයි.

දැනට බහුලව භාවිතා කරන පීසීආර් පරීක්ෂණ මඟින් කෙරෙන්නේ කෙනෙකුගේ නාසය හා උගුර ආශ්‍රිතව වෛරසය ඇත්දැයි පරීක්ෂා කිරීමයි. කෝවිඩ්-19 සඳහා ඇති අනෙකුත් පරීක්ෂාව ප්‍රතිදේහ පරීක්ෂාවයි. ප්‍රතිදේහ පරීක්ෂාවක ඇති වාසිය වන්නේ එමඟින් නොදැනම හෝ වෛරසය ආසාදනය වී ඇති අය මෙන්ම එසේ ආසාදනය වී සුව වුනු අයද හඳුනාගත හැකි වීමයි. මෙහිදී පරීක්ෂාවට ලක් වන්නේ කෙනෙකුගේ සිරුරේ කෝවිඩ්-19 වෛරසයට එරෙහි ප්‍රතිදේහ සෑදී ඇත්දැයි යන්නයි.

නිවු යෝර්ක් ප්‍රාන්තයේ විවිධ ප්‍රදේශ ආවරණය කරමින් සිදු කළ ප්‍රතිදේහ පරීක්ෂාවක මූලික අදියරේ ප්‍රතිඵල අද දින ප්‍රකාශයට පත් කෙරුණා. ඒ අනුව, පෙනී ගොස් ඇත්තේ පරීක්ෂාවට ලක් වුනු නිවු යෝර්ක් නගර වැසියන්ගෙන් 21.2%ක පිරිසකගේ සිරුරු වල කෝවිඩ්-19 ප්‍රතිදේහ ඇති බවයි. සමස්තයක් ලෙස නිවු යෝර්ක් ප්‍රාන්තයේ පරීක්ෂාවට ලක් වූ අයගෙන් 13.9%කගේ සිරුරු වලින් ප්‍රතිදේහ හමු වී තිබෙනවා.

මෙසේ පරික්ෂාවට ලක් වූයේ මේ අවස්ථාවේදී රැකියාව සඳහා නොයන, එනම් අත්‍යාවශ්‍ය සේවයක නොනියැලෙන, කිසියම් අවශ්‍යතාවයක් සඳහා, බොහෝ විට භාණ්ඩ මිල දී ගැනීම සඳහා, නිවසින් පිටතට ගිය අයයි. වයස 18ට අඩු අය පරීක්ෂාවට ලක් කර නැහැ.

මෙම පරීක්ෂණ ප්‍රතිඵල අනුව නිවු යෝර්ක් ප්‍රාන්තයේ 13.9%කට වෛරසය ආසාදනය වී ඇති සේ සැලකුවහොත් එම ප්‍රමාණය මිලියන 2.7ක් විය යුතුයි. එහෙත්, දැනට හඳුනාගෙන තිබෙන ආසාදිතයින් ප්‍රමාණය එම ගණනින් 10%ක් පමණයි. මෙයින් අදහස් වන්නේ හඳුනාගත් එක් ආසාදිතයෙකුට හඳුනා නොගත් ආසාදිතයින් දහ දෙනෙකු සිටින බව විය හැකියි. මේ පදනම මත සැබෑ කෝවිඩ්-19 මරණ අනුපාතය 0.5%ක් පමණක් විය හැකියි. මහා පරිමාණයෙන් ජනගහණ පරීක්ෂා කර ඇති අයිස්ලන්තයේ හා එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍යයේ මරණ අනුපාතද තිබෙන්නේ 0.5% මට්ටමේ.

ඇමරිකාවේ පූසන්ටත් කොරෝනා හැදිලා!

ඇමරිකාවේ සුරතලයට හදන පූසන් දෙදෙනෙකුටද කෝවිඩ්-19 වෛරසය ආසාදනය වී ඇති බව රෝග නිවාරණ හා පාලන මධ්‍යස්ථානය, කෘෂිකර්ම දෙපාර්තමේන්තුව හා ජාතික පශු වෛද්‍ය සේවා විද්‍යාගාරය විසින් ඊයේ (අප්‍රේල් 22) තහවුරු කළා. මේ ඇමරිකාවේදී පූසන්ට කෝවිඩ්-19 වෛරසය ආසාදනය වී ඇති බව හඳුනා ගැනුණු ප්‍රථම අවස්ථාවයි. එහෙත්, මීට පෙර වෙනත් රට වලින් කෝවිඩ්-19 වෛරසය ආසාදනය වූ පූසන් පිළිබඳව වාර්තා වී තිබුණා.

මේ පූසන් දෙදෙනා හමු වුනේ මීට පෙර  කෝවිඩ්-19 වෛරසය ආසාදනය වූ ව්‍යාඝ්‍රයෙකු (Tiger) හා සිංහයෙකුද හමු වූ නිවු යෝර්ක් ප්‍රාන්තයේ එකිනෙකට දුරස්ථ ප්‍රදේශ දෙකකින්. පූසන් දෙදෙනාගෙන් එක් පූසෙකුගේ අයිතිකරුද කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයෙකු බව හඳුනාගෙන ඇතත්, අනෙක් පූසා සිටි නිවසේ කිසිවකු කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් සේ හඳුනාගෙන නැහැ. එමෙන්ම, ඒ නිවසේම සිටි තවත් පූසෙක්ටද වෛරසය ආසාදනය වී නැහැ.

සතුන් හරහා කෝවිඩ්-19 වෛරසය කෙතරම් දුරට පැතිරෙනවාද යන්න තවමත් අවිනිශ්චිත කරුණක්. මේ පිළිබඳව වැඩි අවබෝධයක් ලබා ගැනීමට ඉඩ සැලසෙන තුරු පහත පියවර අනුගමනය කරන මෙන් ඇමරිකාවේ රෝග නිවාරණ හා පාලන මධ්‍යස්ථානය මහජනතාවගෙන් ඉල්ලා සිටිනවා.

- ඔබේ නිවසේ සිටින සුරතල් සතුන්ට නිවසෙන් බාහිර පුද්ගලයින් හෝ සතුන් ඇසුරු කිරීමට ඉඩ දෙන්න එපා.

- සුරතල් සතුන් නිවස ඇතුළේම තබා ගැනීමට හැකි තාක් උත්සාහ කරන්න.

- බල්ලන් නිවසෙන් එළියට ගෙන යනවානම් හැම විටම ඔවුන්ව බැඳ තබා ගෙනම ගෙන යන්න. වෙනත් මිනිසෙකු හෝ සතෙකු අසලක ඇති විට අඩි 6ක අවම පරතරයක් තබා ගන්න.

- මිනිසුන් හෝ බල්ලන් එක් රැස් වන තැන් මග හරින්න.

ඔබ කෝවිඩ්-19 වෛරසය ආසාදනය වූ අයෙකු හෝ සැකයට බඳුන් වූ අයෙකුනම්,

- සුරතල් සතුන් ගැන බලා ගැනීම වෙනත් අයෙකුට භාර දෙන්න.

- සුරතල් සතුන් ස්පර්ශ කිරීමෙන්, ඔවුන් සමඟ ආහාර බෙදා ගැනීමෙන් හා ඔවුන්ට ඔබේ ඇඳ ඇතිරිලි ආදිය පරිහරණය කිරීමට ඉඩ හැරීමෙන් වැළකෙන්න.

- ඔවුන් ගැන බැලීම කළ යුතුමනම්, ඊට පෙර මුහුණ ආවරණය කර ගන්න. සතුන් වෙත සමීප වීමට පෙර හා පසුව හොඳින් අත් සෝදා ගන්න.

ඉදිරියේදී තව තවත් සතුන් කෝවිඩ්-19 සඳහා පරීක්ෂා කළ යුතු වනු ඇති බවට විශ්වාසය පළ කරන ඇමරිකානු කෘෂිකර්ම දෙපාර්තමේන්තුව ඒ හේතුව නිසා කෝවිඩ්-19 පරීක්ෂා කට්ටල හිඟයක් ඇති වනු ඇති බවට බියක් ඇති කර ගත යුතු නැති බවද සඳහන් කර තිබෙනවා.

(Image: https://www.foxnews.com/lifestyle/outdoor-cats-coronavirus-stay-inside)

කෝවිඩ් මරණ අනුපාතය

කෝවිඩ්-19 තර්ජනයට ලෝකයේ හැම රටක්ම මුහුණ දෙන්නේ බටහිර විද්‍යා දැනුම මත පදනම්වයි. ඒ දැනුම අසම්පූර්ණ එකක්. ඉතා පැහැදිලිවම රෝගය හඳුනා ගැනීම, රෝගීන් හඳුනා ගැනීම, රෝගය පැතිරීම වැළැක්වීම, මරණ වැළැක්වීම ආදී හැම දෙයක්ම  කෙරෙන්නේ විශාල අවිනිශ්චිතතා සමඟයි. එසේ වුවත්, මේ කරන දේවල් කිසිවක් අසාර්ථකයි කියා කියන්න බැහැ.ලෝකයේ බොහෝ රටවල් මේ වන විට මේ එක් එක් පියවර තුළ කවර ප්‍රමාණයකින් හෝ සාර්ථක ප්‍රතිඵල අත් කරගෙන තිබෙනවා.

බටහිර විද්‍යා දැනුම පැත්තකට දමා කෝවිඩ්-19 තර්ජනයට මුහුණ දිය හැකි වෙනත් විකල්ප දැනුමක් අහලකවත් පෙනෙන්න නැහැ. එවැනි විකල්ප දැනුමක් තිබෙනවානම් මේ වෙලාවේ එවැනි දැනුමක් තිබෙන අය සද්ද වහගෙන ඉන්න හේතුවක් නැහැ. බටහිර විද්‍යාව අසරණ වෙලා කියා කෑගහන එකේ කිසියම් හෝ තේරුමක් තියෙන්නේ කිට්ටුවෙන් හෝ යන මොකක් හෝ විකල්පයක් තිබේනම් පමණයි. බටහිර දැනුමෙන්ම ගොඩ යන්න බලාගෙන ඉන්න ගමන් එම දැනුම විවේචනය කරන එකේ කිසිම තේරුමක් නැහැ.

කෝවිඩ්-19 සම්බන්ධව ලෝකයේ හැම රටක්ම වගේ එකඟ වන කරුණු රාශියක් තිබෙනවා. මේ රෝගය වෛරසයක් නිසා ඇති වන බව, එම වෛරසය පුද්ගලයෙකුගෙන් පුද්ගලයෙකුට සම්ප්‍රේෂණය වන බව, වෛරසය ආසාදානය වන අයගෙන් වැඩි පිරිසකට ලොකු සංකූලතා ඇති නොවන බව, එහෙත් කිසියම් පිරිසක් මේ රෝගයෙන් මිය යන බව හා වෛරසය පුද්ගලයෙකුගෙන් පුද්ගලයෙකුට පැතිරීම සීමා වන විට වසංගතය පාලනය වන බව මේ විදිහට කවුරුත් එකඟ වන පොදු කරුණු. එහෙත්, වෛරසය පුද්ගලයෙකුගෙන් පුද්ගලයෙකුට පැතිරීම සීමා කිරීමේ (හෝ නොකිරීමේ) කටයුත්තේදී ලෝකයේ විවිධ රටවල් විවිධ ක්‍රමෝපායයන් අනුගමනය කරනවා

ස්වීඩනය වැනි රටක් පාසැල්, ක්‍රීඩාගාර, අවන්හල් ආදිය විවෘතව තබා ගෙන ලිහිල් ප්‍රතිපත්තියක් අනුගමනය කරද්දී තවත් ඇතැම් රටවල් සියළුම ආර්ථික හා සමාජ ක්‍රියාකාරකම් දැඩි සේ පාලනය කර තිබෙනවා. රෝගයට හේතුවන වෛරසය එකම වුවත්, ආසාදනය වන මිනිසුන්ගේ සංස්කෘතිය හා සමාජ වටපිටාව සමාන නැති නිසා එක රටක් කරන දෙයක් දෙස බලා තවත් රටක් කරන දේ වැරදියි කියා කියන්න අමාරුයි. ඒ වගේම හේතු ගණනාවක් නිසා රට රටවල සංඛ්‍යාලේඛණ සංසන්දනය කරන එකත් ප්‍රවේශමෙන් කළ යුතු දෙයක්.

කෝවිඩ්-19 තර්ජනයට මුහුණ දෙන රටවල් අතරින් අයිස්ලන්තය සුවිශේෂී වන්නේ රටේ ජනගහණයෙන් වැඩිම ප්‍රතිශතයක් මේ වන විට පරීක්ෂාවට ලක් කර තිබෙන්නේ එරට නිසයි. මෙය ලියන මොහොත වන විට අයිස්ලන්තය විසින් අහඹු නියැදි කිහිපයක්ද ඇතුළුව එරට ජනගහණයෙන් 13%ක් පරීක්ෂාවට ලක් කර තිබෙනවා. ඒ වගේම, රටේ ජනගහණයෙන් 4.0%ක් කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් සේ හඳුනාගෙන තිබෙනවා.

මේ වන විට අයිස්ලන්තයේ කෝවිඩ්-19 පැතිරීම සෑහෙන දුරකට අවසන්ව තිබෙනවා. වැදගත්ම කරුණ අයිස්ලන්තයේ කෝවිඩ්-19 මරණ අනුපාතයයි. එම අනුපාතය තිබෙන්නේ 0.56% තරම් පහළ මට්ටමකයි. මෙය යුරෝපයේ බොහෝ රටවල පෙනෙන්නට තිබෙන මරණ අනුපාතයට වඩා බෙහෙවින්ම අඩුයි.

අයිස්ලන්තයට පසුව ජනගහණයෙන් වැඩිම ප්‍රතිශතයක් පරීක්ෂාවට ලක් කර තිබෙන රට එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍යයයි. රටේ සියලුම පුරවැසියන් හා නේවාසිකයින්ව කෝවිඩ්-19 සඳහා පරීක්ෂා කිරීමේ ඉලක්කයක සිටින එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍යය එරට ජනගහණයෙන් 8%ක්, එනම් 790,000 දෙනෙකු, මේ වන විට පරීක්ෂාවට ලක් කර තිබෙනවා. සංඛ්‍යාව අනුව බැලුවත් ඊට වඩා වැඩි පිරිසක් පරීක්ෂා කර තිබෙන්නේ තවත් රටවල් පහක් පමණයි. මේ වෙද්දී එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍යයේ මරණ අනුපාතයද 0.59%ක් පමණයි.

ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය මේ වෙද්දී මිලියන 4.2ක පිරිසක් පරීක්ෂාවට ලක් කර තිබෙනවා. එහෙත් මෙසේ පරීක්ෂාවට ලක් කර ඇති පිරිස ජනගහණයේ අහඹු නියැදියක් නෙමෙයි. බොහෝ විට ඇමරිකාවේදී කෝවිඩ්-19 සඳහා පරීක්ෂාවට ලක් වන්නේ රෝග ලක්ෂණ ඇති අය පමණයි. ඒ නිසා, කෝවිඩ්-19 ආසාදනය වී රෝග ලක්ෂණ නොපෙන්වන විශාල පිරිසක් දැනට හඳුනාගෙන ඇති කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් සංඛ්‍යාවට ඇතුළත්ව නැහැ. ඒ ප්‍රමාණය කොපමණද කියා අප දන්නේ නැහැ.

මේ වන විට ඇමරිකාවෙන් හඳුනාගෙන තිබෙන කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් අතරින් මිය ගොස් ඇති ප්‍රතිශතය 5.6%ක් පමණ වෙනවා. මෙය අයිස්ලන්තයේ මෙන් දහ ගුණයක මරණ අනුපාතයක්. එහෙත්, මේ වන විට කෝවිඩ්-19 සඳහා පරීක්ෂා කර තිබෙන්නේ ඇමරිකාවේ ජනගහණයෙන් 1.3%ක් පමණයි. අයිස්ලන්තයේ මේ ප්‍රතිශතය ඇමරිකාවේ මෙන් 10 ගුණයක්.

ජර්මනියේ හඳුනාගෙන තිබෙන කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින් අතරින් මිය ගොස් ඇති ප්‍රතිශතය 3.5%ක් පමණ වෙනවා. මෙය ඇමරිකාවට සාපේක්ෂව 1.6 ගුණයකින් අඩුයි. එහෙත් ජර්මනිය එරට ජනගහණයෙන් 2.1%කට ආසන්න ප්‍රතිශතයක් පරීක්ෂා කර තිබෙනවා. දෙරටේ පරීක්ෂා කර ඇති ප්‍රතිශත අතර අනුපාතයද 1.6ක්. ඇමරිකාවේ පරීක්ෂාවට ලක් වූ අය අතරින් ආසාදිතයින් 19.7%ක් හමු වී ඇතත් ජර්මනියේ  පරීක්ෂාවට ලක් වූ අය අතරින් හමු වී තිබෙන ආසාදිතයින් ප්‍රතිශතය 8.7%ක් පමණයි.

මේ දේවල් ඇසුරින් බරපතල හා නිශ්චිත නිගමන වලට එළැඹෙන්න බැහැ. එහෙත්, පෙනෙන්නට ඇති මරණ අනුපාතය සැබෑ අනුපාතයට වඩා බොහෝ වැඩි එකක් බව පෙනෙන්නට තිබෙනවා. ඇමරිකාවේ පරීක්ෂාවට ලක් වූ අයගෙන් පහෙන් එකක් පමණම ආසාදිතයින් වීමෙන් පෙනෙන්නේ ඇමරිකාවේදී පරීක්ෂාවට ලක් වන්නේ ආසාදිතයෙකු වීමට සැලකිය යුතු ඉඩක් තිබෙන අයෙකු පමණක් බවයි. ඇමරිකාවේ මරණ වලින් අඩක්ම වාර්තා වී තිබෙන නිවු යෝර්ක් හා නිවු ජර්සි ප්‍රාන්ත වල පරීක්ෂා කර ඇති අයගෙන් අඩක්ම කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයින්.

ඇමරිකාවට සාපේක්ෂව බැලූ විට ජර්මනියේදී අඩු අවදානමක් ඇති අයද පරීක්ෂාවට ලක්වන නිසා වැඩි ආසාදිතයින් පිරිසක් හඳුනා ගැනෙනවා. අයිස්ලන්තයේ හා එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍යයේ සිටින කෝවිඩ්-19 ආසාදිතයෙකු පරීක්ෂාවට ලක් වෙන්න තිබෙන ඉඩකඩ ජර්මනියට සාපේක්ෂව වුවත් කිහිප ගුණයකින් වැඩියි.

අවදානම අඩු පිරිස්ද වැඩි වැඩියෙන් පරීක්ෂා කරන තරමට හඳුනා ගැනෙන ආසාදිතයින් ප්‍රමාණය ඉහළ ගොස් මරණ අනුපාතය පහළ යනවා. නමුත්, එය කෝවිඩ්-19 මරණ අනුපාතය ලෙස පෙනෙන අගය තීරණය කරන එක් සාධකයක් පමණයි. ඒ නිසා,  කෝවිඩ්-19 මරණ අනුපාත සංසන්දනය කිරීම ඉතා අසීරු කටයුත්තක්.