චීස්ද කන්නේ නැත්නම් බටර්ද කන්නේ?

පොල් ලෙලි ගහන මැෂිමක් හැදීමට සම්බන්ධ වූ ඉකොනොමැට්ටාගේ කැම්පස් යාළුවෙක් ගැන ඉකොනොමැට්ටා කලකට පෙර ලිපියක් ලිවුවේය. මේ යාළුවා ටිකක් "ලොකු වී" වතුරෙන් දුවන කාර් එකක් සැලසුම් කළ බවද එහිම සටහන් කෙරුණු දෙයකි. තෙල් ගසන්නට අතින් වියදම් නොකර වතුරෙන්ම කාර් දුවවන්නට බලා සිටින බහුතරයක් සිටින රටක මෙවැනි නිර්මාණයකට හොඳ ඉල්ලුමක් තිබිය හැකිව තිබුණේය. මෙසේ නව නිර්මාණ දෙකකටටම දායකත්වය සැපයූ, එන්ජිමා ලෙස මා හැඳින්වූ මේ මිතුරා සැලසුම් කළ වෙනත් දේවල් අතර මී කතුරක්ද තිබුණේය.

එන්ජිමා විසින් සැලසුම් කළ මී කතුරේ තාක්ෂනය ඉතා සරලය. එහෙත්, මේ මී කතුරෙන් මීයෙකුට ලේසියෙන් ගැලවෙන්නට බැරි බව ඔහු සපථ කර සිටියේය. ඔබත් මීයන්ගේ කරදරයෙන් වද විඳිනවාද? එසේනම්, ඔබටත් මී කතුරක් ගෙදරදීම හදා ගැනීම සඳහා දැන් මා හදන්නේ මේ එන්ජිමාගේ මී කතුරු තාක්ෂනය ඔබට ලබා දෙන්නටය. මීයන් අල්ලා, මීයන් නිසා සිදු වූ නාස්තිය හා දූෂණය නැති කර සෞභාග්‍යය උදා කරන්නට පොරොන්දු දුන් අය එසේ නොකරනවානම් මේ තාක්ෂනය යොදාගෙන ඔබටම මීයන් අල්ලා ගන්නට පුළුවන.

මීයන් ඇල්ලීමේ තාක්ෂණයේ විප්ලවීය නව සොයාගැනීමක් වන මේ මී කතුර සැලසුම් කිරීමට පෙර එන්ජිමා වෙනත් සැලසුම් රැසක්ද සලකා බැලුවේය. මුලින්ම ඔහු සැලසුම් කළේ අර පෙර කී පොල් ලෙලි ගහන මැෂිමේම දිගුවකි. එන්ජිමා සැලසුම් කළේ පොල් ලෙලි ගසන මැෂිමේ සැලසුමේ කුඩා වෙනස්කම් හෙවත් මොඩිෆිකේෂන් හතරක් කිරීමෙන් එය මී උගුලක් බවට වෙනස් කර ගත හැකි බවයි. කොහොමටත් ඒ කාලයේ අප වැඩිපුර පුහුණු වුනේ මේ ආකාරයට වෙනත් අයෙක් කලින් කළ දෙයක් හොයාගෙන පොඩ්ඩක් වෙනස් කර තමන්ගේ වගේ ඉදිරිපත් කිරීමටය.

පසුව අතහැර දමනු ලැබූ මේ පළමු සැලසුම පොල් ලෙලි ගහන මැෂිමෙන් වෙනස් වූයේ මෙහි පෙට්ටිය හෙවත් කේසින් එක ප්‍රමාණයෙන් කුඩා වීම, සිදුරු දෙකක් වෙනුවට එක සිදුරක් තිබීම, පොල් උලක් අවශ්‍ය නොවීම හා පොල් ලෙලි ගහන්නට දන්නා තරුණයෙකු වෙනුවට මීයන් අල්ලන්නට දන්නා පූසෙකු යොදාගැනීම යන කරුණු වලිනි.

පොල් ලෙලි ගහන මැෂිමේ ඉන්පුට් එකක් මෙන්ම අවුට්පුට් එකක් තිබිය යුතු වුවත් මීයන් අල්ලන යන්ත්‍රයට ඉන්පුට් එකක් තිබීම පමණක් ප්‍රමාණවත් වූ බැවින් (බදු කෙතරම් ගෙවුවත් ඒවායින් කෙරෙන දෙයක් පේන්නට නැති සමහර රටවල ආණ්ඩු වලට වගේ) සිදුරු දෙකක් අවශ්‍ය නොවීය. පූසෙකුට තරුණයෙකුට තරම් ඉඩක් අවශ්‍ය නොවන නිසා යන්ත්‍රය ප්‍රමාණයෙන් කුඩාවට සැලසුම් කිරීමට හැකිවිය.

මේ යන්ත්‍රයටද පෙර යන්ත්‍රයට මෙන් බාහිර ශක්ති ප්‍රභවයක් අවශ්‍ය නොවීම සැලසුමේ වූ සාධනීය අංගයකි. විදේශීය ණය වෙනුවට දේශීය ණය ගන්නා විට මෙන් ශක්තිය යන්ත්‍රය අභ්‍යන්තරයෙන්ම ලැබේ.

සැලසුමේ පෙනෙන්නට වරදක් නොතිබුණේය. එහෙත්, මේ සැලසුම විමර්ශනයට ලක් කළ රිවීව් බෝඩ් එක පෙර පොල් ලෙලි ගසන යන්ත්‍රයේ සැලසුම අසාර්ථක වූ බව අවධානයට ලක් කළේය. ඒ අනුව, පූසාටද එන්ජිමාට මෙන් නින්ද යාමට ඇති ඉඩකඩ සලකා බලමින් මේ සැලසුම අනුමත කෙරුණේ නැත.

පූසෙක් යනු අයවැය විවාදයට සහභාගී වන මහජන නියෝජිතයෙක් මෙන් සිතීම නිවැරදි නොවන බවට රිවිව් බෝඩ් එකේ ඇතැම් අය අදහස් පළ කළත් එය බහුතරයේ මතය නොවීය. මීයන් අල්ලන බව කියා පොරවල් වෙන පූසන් බොහෝ විට පසුව මීයන් ඇල්ලීමේ නොහැකියාව හෝ මීයන් ඇල්ලීමට උවමනාවක් නැති කම ප්‍රදර්ශනය කරන බැවින් මීයන් අල්ලන පූසෙක් හොයා ගැනීම ලොකු අභියෝගයක් විය හැකි බව වැඩි සහයෝගයක් ලැබුණු මතයකි.

පළමු සැලසුම අසාර්ථක වුවද, එන්ජිමා වැඩේ අත ඇරියේ නැත. ඔහුගේ රිවීව් බෝඩ් මිතුරන්  "තින්ක් අවුට් ඔෆ් ද බොක්ස්!" කියා දුන් උපදෙස් මලලසේකර ශබ්දකෝෂය බලා හරියටම තේරුම් ගෙන, සමහර ආණ්ඩු අයිඑම්එෆ් එකේ උපදෙස් පිලිපදින්නාක් මෙන් අකුරටම පිළිපදිමින්, මෙවර ඔහු සැලසුම් කළේ පෙට්ටියක් නැති විවෘත මී උගුලකි. ඒ නිසා, එහි ක්‍රියාකාරීත්වය පෙර සැලසුමේ මෙන් රහසක් වූයේ නැත. මීයන් මැරීම වුවත් හොරෙන් නොකර විනිවිදභාවයක් ඇතුව, කාටත් පෙනෙන්නට කිරීම යහපාලනයයි. මේ අනුව, පෙර සැලසුමේ තිබුණු විනිවිදභාවයක් නැති කමේ අඩුවද මේ අලුත් සැලසුමෙන් මඟ හැරුණේය.

එන්ජිමාගේ සැලසුම අනුව මී කතුරක් හදා ගැනීමට අවශ්‍ය ද්‍රව්‍ය වන්නේ පැතලි ලෑලි කෑල්ලක්, කියත් පටි කෑල්ලක්, චීස් කෑල්ලක් හා බටර් කෑල්ලක් පමණි. පළමුව, කියත් පටි කෑල්ල එහි දැති උඩට හිටින පරිදි ලෑල්ලේ සවි කර ගත යුතුය. කිසියම් උපකරණයකින් ලෑල්ලේ කාණුවක් හාරා කියත් පටිය එහි බැස්සවීමෙන් මෙය කළ හැකිය. ඉන්පසුව කියත් පටිය දෙකොණෙහි (දෙපැත්තේ නොවේ) චීස් කෑල්ල සහ බටර් කෑල්ල තැබිය යුතුය. (ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්න එන්නට ඉඩ තිබෙන නිසා දේශීය චීස් හා බටර් යොදා ගැනීම වඩා උචිතය.) දැන් ඔබේ සරල එහෙත් ඉතාම කාර්යක්ෂම මී කතුර හදා අවසන්ය.

මේ මී කතුරෙන් මීයන් මැරෙන හැටි පැහැදිලි නොකළොත් ඔබ මේ සැලසුම කෙතරම් හොඳ සැලසුමක්දැයි පිළි නොගන්නට ඉඩ තිබේ. පැහැදිලි කිරීම් කිසිවක් නැතිව, අපිට දුන්නොත් කොරල පෙන්නනන්නම් කියූ පමණින් පිළිගන්නා අයත් ඕනෑ තරම් ඉන්නා නිසා එවැනි පැහැදිලි කිරීමක් අවශ්‍ය නොවන්නටද පුළුවන. ඒ වුණත්, මී කතුරක ක්‍රියාකාරීත්වය භාණ්ඩාගාර බැඳුම්කර වෙන්දේසියක නිකුතුවේ ප්‍රමාණය හෝ ජාත්‍යන්තර වෙළඳ ගිවිසුමක කොන්දේසි මෙන් රහසිගතව තියා ගත යුතු දෙයක් නොවන නිසා මෙසේ ඔන්නොහේ කියා දමනු ලැබේ.


එන්ජිමා විසින් පැහැදිලි කළ ආකාරයට මීයා මැරෙන්නේ මෙසේය. චීස් සහ බටර් සුවඳට මීයා ගුලෙන් එළියට එයි. සුවඳ අනුව ඉව කරමින් ඔලුව වන වන ඔෆිස් වෙලාවට පාරට දැමූ ප්‍රයිවෙට් බස් එකක් මෙන් හැටට හැටේ එන මීයා නවතින්නේ හරියටම කියත් පටිය තියෙන තැනට පැමිණ කියත් පටියේ ඉදිරි ගාත් වැදෙන විටය. කියත් පටි බැරියරය දකින මීයා ට්‍රැෆික් බයිසිකලයක් දැක විසිපන්දාහ මතක් වූ රියදුරෙක් මෙන් බරාස් ගා බ්රේක් ගසයි. දැන් මීයා කියත් පටිය ඉදිරියේ නැවතී සිටින අතර මීයාගේ බෙල්ල හරියටම තියෙන්නේ කියත් පටියේ දැති වලට ඉහළිනි.

මීයාට දැන් විශාල ප්‍රශ්නයකි.

"චීස්ද කන්නේ නැත්නම් බටර්ද කන්නේ?"

හරියටම ආණ්ඩුවට ඇති බරපතලම ප්‍රශ්නය වන දේශීය ණයද ගන්නේ නැත්නම් විදේශීය ණයද ගන්නේ වගේ ප්‍රශ්නයකට දැන් මීයා මුහුණ පා සිටී. කැලරි හිඟයෙන් පීඩා විදිමින් මන්දපෝෂණයෙන් පෙලෙන විට චීස් වගේම බටරුත් හොඳ ශක්ති ප්‍රභව දෙකකි. හැබැයි කිහිප වරක්ම වල ගැට්ටට ගොස් ආපසු පැමිණ, කොලෙස්ටරෝල් අඩු කරගන්නට දඟලමින් ඉන්න විට චීස් වගේම බටරුත් අන්තිම නරකය. මේ දෙක දෙකක් වුනත්, දෙකෙන් එකක්වත් පාලනයකින් තොරව වැඩිපුර ආහාරයට ගැනීම ශරීර සෞඛ්‍යයට හොඳ නැත.

චීස් කෑල්ල දෙසත්, බටර් කෑල්ල දෙසත් මාරුවෙන් මාරුවට බලමින්, දෙපැත්තට ඔළුව වනමින් මීයා කල්පනා කරයි.

"චීස්ද කන්නේ නැත්නම් බටර්ද කන්නේ?"

ඔළුව තියෙන්නේ කියත් පටියේ දැති උඩ බව මීයාට වගක්වත් නැත. කාර් පර්මිට් හා පාර්ලිමේන්තු කෑම ආදියට වහ වැටුණු මහජන නියෝජිතයෙක්ට ඡන්ද පදනම ටිකෙන් ටික දියවන බව මතක් නොවනවාක් මෙන්, චීස් වල හා බටර් වල සුවඳට වහ වැටී සිටින මීයාට ඔළුව වනන වාරයක් පාසා බෙල්ල ටිකක් කැපෙන බව නොතේරේ.

අන්තිමේදී මීයාගේ බෙල්ල සම්පූර්ණයෙන්ම කැපී කඳින් වෙන් වන තුරුම මීයා දන්නේ නැත!

(මැටිකතාවකි)

පසු සටහන: වියදම් අධික චීස් සහ බටර් යොදාගැනීමෙන් සිදුවන (අයවැය හිඟ, ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්න වැනි) ආර්ථික අවාසි ගැන සලකා එන්ජිමා සිය සැලසුම පසුව තවදුරටත් වැඩි දියුණු කළේය. (මෙය මතක් කර දුන් පහළ ඇනෝ කමෙන්ට් එක දමා ඇති මිතුරාට විශේෂ ස්තුතිය!) ඒ අනුව, අලුත්ම සැලසුමේ ඇත්තේ ලෑල්ලේ සවිකළ කියත් පටිය පමණි. චීසුත් නැත. බටරුත් නැත. දැන් මීයා පෙර මෙන්ම කියත් තලය ඇති තැනට පැමිණේ. දහසක් පොරොන්දු දී බලයට පත් වී හිස් භාණ්ඩාගාරයක් භාරගත් අළුත් ආණ්ඩුවක් මෙන් මීයා ඉන් පසුව දෙපැත්තට ඔළුව වනන්නේ මෙසේ සිතමිනි.

"චීසුත් නෑ! බටරුත් නෑ!!...චීසුත් නෑ! බටරුත් නෑ!!"

අන්තිමේදී මීයාට චීසුත් නැත. බටරුත් නැත. බෙල්ල කැපෙනකල්ම දන්නේත් නැත. මහන්සියක් නැතුව චීස් සහ බටර් නොමිලේ කන්නට බලාගෙන ඉන්නා මීයන්ට ඔයිට වඩා වෙන්නට දෙයකුත් නැත.


(Image: 123RF.com)

ආණ්ඩුව ඇත්තටම ණය ගෙවනවාද?

පසුගිය ලිපියෙන් මා කතා කළේ විදේශ ව්‍යවහාර මුදලින් ලබාගත් ණය ආපසු ගෙවීමේදී බදු වැඩි කිරීම වැනි ක්‍රම වලින් ඒ සඳහා අවශ්‍ය අරමුදල් සොයාගැනීමට අමතරව රුපියල් ඩොලර් බවට හැරවීමේ දෙවැනි ප්‍රශ්නයක්ද ඇති බවයි. රටේ විදේශ සංචිත සැලකිය යුතු මට්ටමක තිබේනම් මෙය ගැටළුවක් නොවේ.

දශක ගණනක සිටම ලංකාවේ විදේශ ණය ප්‍රමාණය විදේශ සංචිත වලට වඩා කිහිප ගුණයක් වැඩිව තිබුණේය. පසුගිය රජය කාලයේ විදේශ සංචිත වැඩි වුවත්, විදේශ ණය ප්‍රමාණය ඊට වඩා වැඩි විය. කෙසේ වුවද, මෙය බරපතල ප්‍රශ්නයක් වන්නේ විදේශ ණය සියල්ල එකවර ගෙවන්නට වුවහොත්ය. සාමාන්‍යයෙන් එවැනි අවශ්‍යතාවයක් ඇති නොවේ. කෙටිකාලීන ණය ගෙවීමට අවශ්‍ය තරම් විදේශ මුදල් සංචිත මහ බැංකුව සතුව පැවති බව මගේ අදහසයි.

මෙවැනි අවශ්‍යතාවයක් ඇති වන්නේද අළුතින් විදේශ ණය නොගෙන දැනට ඇති ණය ගෙවා දමන්නේනම් පමණි. ණය ගෙවන ප්‍රමාණයට වඩා සුළු වශයෙන් හෝ වැඩි ප්‍රමාණයක් නැවත ආපසු ලබා ගන්නේනම් විදේශ සංචිත පිලිබඳ ගැටළුවක් ඇති නොවේ.

මෙවැනි ප්‍රශ්නයක් ඇති වන්නට ඇත්තටම ආණ්ඩුව ශුද්ධ ලෙස විදේශ ණය ආපසු ගෙවනවාද? එනම් අළුතින් විදේශ ණය ගන්නවාට වඩා පරණ ණය ආපසු ගෙවන ප්‍රමාණය වැඩිද? ඩොලර් ප්‍රශ්නයක් මතුවන්නේ එසේ කරන්නේනම් පමණි.

ආණ්ඩු මාරුවට පෙර, 2014 වසර අවසානයේදී ලංකා රජයේ මුළු ණය ප්‍රමාණය රුපියල් බිලියන 7,390.9 ක් විය. වසරකට පසු මේ ණය මල්ල රුපියල් බිලියන 8,503.2 ක් දක්වා විශාල විය. තවත් සමසකට පසු, 2016 ජූනි වන විට ආණ්ඩුවේ මුළු ණය ප්‍රමාණය රුපියල් බිලියන 9,062.2 ක් දක්වා වැඩි වී තිබේ. මෙය මාස 18ක් තුළ 22.6%ක ණය වර්ධනයකි. ඒක පුද්ගල ණය ප්‍රමාණය ලක්ෂ තුනහමාරක සිට ලක්ෂ හතරහමාරක් පමණ දක්වා වැඩි වීමකි. ණය ආපසු ගෙවීමක් සිදුවනවානම් මේ අයුරින් ණය වැඩි විය නොහැක.

ඉහත වගුවෙන් පෙනෙන පරිදි, මේ රජය විදේශ ණය ගන්නවාට වඩා දේශීය ණය ගන්නට වැඩි කැමැත්තක් දක්වන බව පෙනේ. දේශීය ණය 26.0%කින් වැඩි වෙද්දී, විදේශ ණය වැඩි වී ඇත්තේ 17.9%කින් පමණි. දේශීය ණය විදේශ ණය තරම් හානිකර නැතැයි ආණ්ඩුව විශ්වාස කරනවාද? අපි මේ ගැන වෙනම ඉදිරි ලිපියකින් කතා කරමු.

කෙසේ වුවද වැදගත් කරුණ වන්නේ විදේශ ණයද 17.9%කින් වැඩි වී තිබීමයි. මේ වැඩිවීමට ප්‍රධානම හේතුව අළුතින් විදේශ ණය ගැනීම නොවේ. රුපියල පිරිහීම නිසා කලින් පැවති ණය ප්‍රමාණයේ රුපියල් අගය වැඩි වීමයි. එසේ වුවත්, මේ සාධකය ඉවත් කළද රජය සුළු වශයෙන් හෝ වැඩිපුර ණය ගෙන ඇතුවා මිස විදේශ ණය ආපසු ගෙවා නැත. ගෙවන්නට උත්සාහ කරන බවක්ද නොපෙනේ. ඒ නිසා, ණය ගෙවන්නට විදේශ ව්‍යවහාර මුදල් නැතැයි යන කතාව කතන්දරයක් පමණි.

ආණ්ඩු මාරුවට පෙර 2014 දෙසැම්බර් වන විට ලංකාවේ නිල සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 8,208.4ක් වූ අතර පසුගිය අගෝස්තු වන විට මේ ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 6,598.9ක් දක්වා අඩු වී ඇත. මෙසේ නිල විදෙස් මුදල් සංචිත 19.6කින් සැලකිය යුතු ලෙස අඩු වී ඇත්තේ විදෙස් ණය ගෙවීම නිසා නොවේ. විදෙස් ණය තවදුරටත් වැඩි වෙද්දීය! ආණ්ඩුව රටේ අනාගත විදේශ ණය බැරකම් ගෙවීම විශාල බරක් ලෙස අවංකවම සිතනවානම් කළ යුත්තේ මෙසේ විදේශ සංචිත විකුණා දැමීම වෙනුවට විදේශ සංචිත තර කර ගැනීමයි.

ආණ්ඩුව විදේශ ණය වෙනුවට දේශීය ණය ගැනීමේ ප්‍රතිපත්තියකට විතැන් වී ඇත. ප්‍රශ්නයට මුල රජයේ අකාර්යක්ෂමතාවය, ඒ හා බැඳුණු නාස්තිකාර වියදම් හා එහි ප්‍රතිඵලය වන අඛණ්ඩ අයවැය හිඟය බැවින් මේ මූලික ප්‍රශ්න නොවිසඳා කොට්ට මාරු කිරීම විසඳුමක් නොවේ. වඩා හොඳ දේශීය ණයද නැත්නම් විදේශීය ණයද යන ප්‍රශ්නය හරියට වඩා හොඳ සීනිද නැත්නම් කොලෙස්ටරෝල්ද යන ආකාරයේ ප්‍රශ්නයකි. ඔය දෙකෙන් එකක්වත් හොඳ නැත. (වැඩි විස්තර පසු ලිපියක) කෙසේ වුවද, මේ ණය දෙවර්ගයේ වෙනස්කම් තිබේ. මහජනතාවගේ පැත්තෙන් බැළුවොත්නම් මෙය 'හාට් ඇටෑක්' හැදී මැරෙනවද නැත්නම් 'කිඩ්නි නරක් කරගෙන' මැරෙනවාද ආකාරයේ වෙනසකි.

මහජනතාවගේ පැත්තෙන් වැඩි වෙනසක් නැතත්, දේශීය ණය ගැනීමේ එක් වාසියක් රජයට තිබේ. රජයට 'සල්ලි අච්චු ගසා' දේශීය ණය ආපසු ගෙවිය හැකිය. එහෙත්, ඩොලර් හෝ යුරෝ එසේ අච්චු ගසන්නට නුපුළුවන!

ඇත්තටම දැන් සිදු වෙන්නට පටන් ගෙන ඇත්තේත් එයයි. මේ වසරේ පළමු මාස අට තුළ පමණක් මහ බැංකුවේ සංචිත මුදල් 16.7%කින් වැඩි වී ඇත. මෙයින් අදහස් වෙන්නේ රටේ මුදල් ප්‍රමාණය මාස අටක් තුළ එපමණකින් වැඩි වී ඇති බවයි. වසර අවසන් වන විට මේ වර්ධනය 20% ඉක්මවන්නට ඉඩ තිබේ!

මහින්ද රාජපක්ෂ පළමු වරට ජනාධිපති වීමෙන් පසුවද මෙවැනිම ප්‍රතිපත්තියක සිටියේය. ඒ අනුව, ඔහුගේ මුල් අවුරුදු වලදී විදේශ ණය වැඩිපුර නොගත් අතර දේශීය ණය ලබා ගැනීම සඳහා අලෙවි කළ භාණ්ඩාගාර බිල්පත් (දැන් මෙන්ම) මහ බැංකුවට අලෙවි විය. මහ බැංකුව මේ භාණ්ඩාගාර බිල්පත් මිලදී ගන්නේ මුදල් අලුතින් මුද්‍රණය කර ඒවා වැය කරමිනි. අළුතින් මුදල් අච්චු ගැසූ පසු උද්ධමනය එන තුරු අවුරුදු 2-3ක 'ඉන්ටවල් එකක්' ලැබේ. ඒත් පහු වී තැපෑලෙන් බඩු ෂුවර්ය. පසුගිය රජය 2004-06 කාලයේ අළුතින් අච්චු ගැසූ මුදල් වල රිසල්ට් එන්නට පටන් ගත්තේ 2007-2008 දීය. අන්තිමේදී උද්ධමනය 30% ඉක්මවීය. ඒ කාලය වන විට මුදල් සැපයුම සීමා කර තිබුණත් ඒ වන විට පරක්කු වැඩිය. රාජපක්ෂ රජය විදේශ ණය ගැනීම පටන්ගෙන වේගවත් කළේ ඉහත කී අසාර්ථක පරීක්ෂණයෙන් පසුවය.

දැන් මේ ආණ්ඩුව නැවත කරන්නේ රාජපක්ෂ රජය විසින් මුලින්ම කළ අසාර්ථක පරීක්ෂණයයි. මේ පරීක්ෂණයේ ප්‍රතිඵල තවත් දෙවසරකින් පමණ ලැබෙනු ඇති අතර ඉන්පසුව හෝ ඊට පෙර මේ ආණ්ඩුවද නැවතත් විදේශ ණය ගැනීමට තල්ලු වීමට බොහෝ දුරට ඉඩ තිබේ.

තත්ත්වය මෙසේ වුවත් මෙය තනිකරම මේ ආණ්ඩුවේ වැරැද්දක් ලෙස දැකීම ආණ්ඩුවට කරන අසාධාරණයකි. දශක ගණනාවක් අයවැය හිඟයක් පවත්වාගත් රජයක එම අයවැය හිඟය වසරකින් හෝ දෙකකින් නැති කළ නොහැකිය. එය ක්‍රමයෙන් අඩු කරගත යුතුය. ආණ්ඩුව ඒ සඳහා සැලකිය යුතු උත්සාහයක් දරයි.

අයවැය හිඟය අඩු කරගත්තත් එය සම්පූර්ණයෙන්ම නැති කර ගන්නා තුරු රජයට තව තවත් අළුතින් ණය ගන්නට සිදු වේ. ඒ නිසා, ආණ්ඩුවට ණය මල්ල තරවීම නැවැත්විය නොහැක. කළ හැකි එකම දෙය එය තර වන වේගය පාලනය කර ගැනීමයි. වැඩි කරන බදු වලින් පරණ ණය නොගෙවුවත්, අළුතින් ගන්නා ණය ප්‍රමාණය අඩු කරගන්නට මේ වැඩි කළ බදු උදවුවකි.

(Image: http://time.com/4077757/sri-lanka-china-financial-crisis-ravi-karunanayake-interview/)

බදු වැඩි කර විදේශ ණය ගෙවිය නොහැකිද?

ආර්ථික විද්‍යාව තරමක් තරමක් දුරට හැදෑරු අයෙකුට සරල කරුණක් ලෙස පෙනෙන ඉහත ප්‍රශ්නය බොහෝ දෙනෙකුට එතරම්ම සරල නැති, 'කොමන් සෙන්ස් එකෙන්' පමණක් තේරුම් ගත නොහැකි කරුණක් බව පෙනේ. මෙය ඔවුන්ගේ වරදක් නොවේ. අප ලබන අධ්‍යාපනයේ ප්‍රශ්නයකි. රජයට සල්ලි අච්චු ගසා පඩි වැඩි කරන්නට බැරි ඇයිද යන්න වුවද නිවැරදිව තේරුම් නොගත් අය සාපේක්ෂ උගත් කමක් ඇති සමාජ ස්ථර වල පවා අඩු නැත. ලංකාවේ වැඩි දෙනෙකුට මූලික ආර්ථික විද්‍යා දැනුමක් ලබා ගැනීමට වුවද කවර හෝ අවස්ථාවක් නොලැබෙන පසුබිමක එය එසේ වීමේ කිසිදු පුදුමයක් නැත.

අප බොහෝ දෙනෙක් දන්නා පරිදි රජයේ ණය කොටස් දෙකකි. ඒ දේශීය ණය හා විදේශීය ණයයි. පසුගිය 2015 වසර අවසාන වන විට රජයේ මුළු ණය ප්‍රමාණය රුපියල් බිලියන 8,503ක් විය. එයින් රුපියල් බිලියන 4,959ක් හෙවත් 58%ක් දේශීය ණයයි. ඉතිරිය වන රුපියල් බිලියන 3,544ක් හෙවත් 42%ක් විදේශීය ණයයි.

ණය යනු ආපසු ගෙවිය යුතු මුදලකි. ණය ලබාගන්නා අවස්ථාවේදී, ණය දෙන්නා සහ ණය ලබාගන්නා අතර මේ ණය මුදල ආපසු ගෙවන ආකාරය ගැන එකඟතාවයක් ඇතිවේ. එම එකඟතාවය ණය මුදල කිසියම් කාලයකින් පසුව එකවර ආපසු ගෙවීමක් හෝ කාලයක් තිස්සේ වාරික ලෙස ගෙවීමක් විය හැකිය. ආපසු ගෙවීමේදී, ලබාගත් මුල් මුදලට අමතරව එකඟ වූ පොලී මුදලක්ද ගෙවිය යුතුය. මේ පොලී මුදලද එක වර හෝ වරින් වර ගෙවන්නක් විය හැකිය.

ඉහත ණය මුදල් ප්‍රමාණ සංසන්දනය කිරීමේ පහසුව තකා රුපියල් වලින් පෙන්වූවත් රජයේ ණය සියල්ලම රුපියල් ණය නොවේ. මේ ණය වලින් කොටසක් ලබාගෙන ඇත්තේ ඩොලර්, යෙන් වැනි විදේශ ව්‍යවහාර මුදලකිනි. එසේ වෙනත් ව්‍යවහාර මුදලකින් ලබාගත් ණය ආපසු ගෙවිය යුත්තේද අදාළ මුදල් වර්ගයෙනි. එමෙන්ම, එවැනි ණය මුදලක් සඳහා ගෙවිය යුතු පොලිය ද අදාළ ව්‍යවහාර මුලින්ම ගෙවිය යුතුය. වෙනත් අයුරකින් කිවහොත් රුපියල් වලින් ණය ගත් විට ණය හා පොලිය රුපියල් වලින්ම ගෙවිය හැකි වුවත්, ඩොලර් වලින් ණය ගත් විට ණය හා පොලිය ගෙවිය යුත්තේ ඩොලර් වලිනි. යෙන් වලින් ගත් ණය පොලිය සමඟ ආපසු ගෙවිය යුත්තේ යෙන් වලිනි.

රජයේ දේශීය ණය බොහෝ දුරට රුපියල් ණය වන අතර විදේශීය ණය බොහෝ දුරට වෙනත් විදේශීය ව්‍යවහාර මුදලකින් ලබාගත් ණයයි. මෙහිදී 'බොහෝ දුරට' කියා කියන්නේ එය හැම විටම එසේම නොවන බැවිනි.

රජයේ විදේශ ණය ප්‍රමාණයෙන් රුපියල් ණය ප්‍රමාණය 8.6%ක් පමණි. ඉතිරි 91.4%ම ලබාගෙන ඇත්තේ කිසියම් විදේශ ව්‍යවහාර මුදලකිනි. එයින් වැඩිම ප්‍රමාණය එනම් 48.9%ක් හෙවත් රුපියල් බිලියන 1,734ක් (එක්සත් ජනපද) ඩොලර් වලින් ලබාගත් ණයයි. තවත්, රුපියල් බිලියන 470ක් (13.2%) යෙන් වලින්ද, රුපියල් බිලියන 181ක් (5.1%) යුරෝ වලින්ද, රුපියල් බිලියන 735ක් (20.7%) ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ මුදල් ඒකකය වන එස්ඩීආර් වලින්ද, ඉතිරි 3.5% වෙනත් විවිධ ව්‍යවහාර මුදල් ඒකක වලින්ද ලබාගෙන තිබේ. අනෙක් අතට, රජයේ දේශීය ණය වලින් රුපියල් බිලියන 690ක් හෙවත් 13.9%ක් ද ලබාගෙන ඇත්තේ කිසියම් විදේශ ව්‍යවහාර මුදලකිනි. මේ අනුව, පසුගිය වසර අවසානය වන විට රජය විසින් ගෙවිය යුතුව තිබුණු මුළු දේශීය හා විදේශීය ණය ප්‍රමාණයෙන් රුපියල් ණය ප්‍රමාණය 54% පමණ වන අතර ඉතිරි 46% කිසියම් විදේශ ව්‍යවහාර මුදලකින් ගෙවිය යුතු ණයයි. මෙහිදී, රුපියල් බිලියන වලින් සියළු ණය මුදල් දක්වා ඇත්තේ 2015 අවසානයේදී පැවති විණිමය අනුපාතික උපයෝගී කරගෙන විදේශ ව්‍යවහාර මුදලින් ගෙවිය යුතු ණය රුපියල් වලට හරවමිනි. ඒ නිසා, විණිමය අනුපාතික වෙනස් වන විට මෙම ණය ප්‍රමාණද (රුපියල් වලින් ගණන) වෙනස් වේ. උදාහරණයක් ලෙස රුපියල ඩොලරයට සාපේක්ෂව 10%කින් අවප්‍රමාණය වන විට රුපියල් ණය වෙනස් නොවුණත්, ඩොලර් ණය 10%කින් වැඩි වේ. ඒ ඩොලර් වලින් එම ණය ප්‍රමාණය නොවෙනස්ව තිබියදීමය.

දේශීය වුවද, විදේශීය වුවද ණය ආපසු ගෙවන්නටනම් රජය ආදායම් ඉපදවිය යුතුය. බදු හරහා එකතු කරන මුදල් රජයේ ප්‍රධාන ආදායම් මාර්ගයයි. බදු වැඩි කළ විට සාමාන්‍යයෙන් රජයේ ආදායම වැඩි වේ. රජයේ වියදම් වෙනුවෙන් මුදල් වෙන් කිරීමෙන් අනතුරුව කිසියම් අතිරික්තයක් ඇත්නම් මේ ආදායම කලින් ලබාගත් ණය ආපසු ගෙවීම සඳහා යොදාගත හැකිය.

රජයේ බදු ආදායම් ඇතුළු අනෙකුත් ආදායම් බොහොමයක්ම ලැබෙන්නේ රුපියල් වලිනි. ඒ නිසා, අතිරික්ත ආදායමක් ඇත්නම් රජයේ රුපියල් ණය ආපසු ගෙවීම සාපේක්ෂව සරල කටයුත්තකි. එහෙත්, විදේශ ව්‍යවහාර මුදලින් ගත් ණය ආපසු ගෙවීමටනම් මේ රුපියල් ආදායම ඩොලර්, යෙන්, යුරෝ වැනි වෙනත් ව්‍යවහාර මුදලකට පරිවර්තනය කිරීමට සිදුවේ. මේ සඳහා මෙවැනි විදේශ ව්‍යවහාර මුදල් අතේ ඇති, රුපියල් අවශ්‍ය අය සොයාගත යුතුය.

රටට විදේශ ව්‍යවහාර මුදල් රැගෙන එන ප්‍රධාන කණ්ඩායම් වන්නේ අපනයනකරුවන් හා විදෙස් ශ්‍රමිකයින්ය. සංචාරකයින් වැනි වෙනත් පිරිස්ද සිටිති. අපනයනකරුවන්ට ආදායම් ලැබෙන්නේ ඩොලර්, යුරෝ වැනි විදේශ ව්‍යවහාර මුදලකින් වුවත් ඔවුන්ට සේවක පඩිනඩි ආදිය වෙනුවෙන් රට තුළ වැය කරන්නට රුපියල් අවශ්‍යය. එමෙන්ම, විදෙස් ශ්‍රමිකයින් විසින් විදෙස් ව්‍යවහාර මුදලින් රටට එවන අරමුදල් රට තුළ වියදම් කිරීම සඳහා ඔවුන්ගේ පවුල්වල අයට රුපියල් අවශ්‍යය. මෙවැනි අය විදෙස් ව්‍යවහාර මුදල් රුපියල් වලට මාරු කරන විට රටේ බැංකු පද්ධතිය තුළ එම ව්‍යවහාර මුදල් එකතු වේ. රජයට තමන් සතු රුපියල් බැංකුවකට දී මේ විදෙස් ව්‍යවහාර මුදල් ලබාගෙන විදේශ ණය ගෙවා දැමිය හැකිය.

කෙසේ වුවද, රටේ බැංකු වලට රුපියල් ලබාදී විදෙස් ව්‍යවහාර මුදල් ඉල්ලා සිටින්නේ රජය පමණක් නොවේ. විදෙස් ව්‍යවහාර මුදල් ඉල්ලා සිටින වෙනත් කණ්ඩායම් බොහොමයකි. ආනයනකරුවන් ඒ අතර ප්‍රධානම කණ්ඩායමයි. ආනයනකරුවන්, රජය ඇතුළු විදෙස් ව්‍යවහාර මුදල් සොයන පිරිස් වලට රට තුළට ආනයනකරුවන් හා විදෙස් ශ්‍රමිකයින් වැනි කණ්ඩායම් විසින් රැගෙන එන සීමිත විදෙස් ව්‍යවහාර මුදල් ප්‍රමාණය සඳහා තරඟ වදින්නට සිදුවේ. මෙහිදී ඉල්ලුම හා සැපයුම අතර අසමතුලිත තාවයක් ඇතිවී විදෙස් ව්‍යවහාර මුදල් වල මිල හෙවත් විණිමය අනුපාතිකය ඉහළ යයයි. රුපියල අවප්‍රමාණ වෙයි. එවිට, රජය විසින් නිශ්චිත විදෙස් ව්‍යවහාර මුදල් ප්‍රමාණයක් ලබා ගැනීම සඳහා ගෙවිය යුතු රුපියල් ප්‍රමාණය වැඩි වන නිසා බදු වැඩි කර ආදායම් වැඩිකර ගැනීමේ වාසියෙන් සැලකිය යුතු කොටසක් නැතිව යයි. ඒ සමඟම, විදෙස් ව්‍යවහාර මුදලින් රැගෙන ඇති ණය තොගයේ රුපියල් අගය ඉහළ යාම නිසා ණය බරද තවත් වැඩිවේ.

මේ තත්ත්වය මඟ හරවා ගැනීමට 'ගොඩ වෙදකමක්' ලෙස මහ බැංකුව මැදිහත් වී විණිමය අනුපාතිකය කෘතීම ලෙස පහතින් තබා ගැනීම ලංකාව විසින් වරින් වර කරන දෙයකි. එසේ කිරීමෙන් විදෙස් විණිමය වෙළඳපොළේ ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිතවීමට ඇති ඉඩකඩ ඇහිරෙන නිසා රටට වරින් වර ගෙවුම් ශේෂ අර්බුද වලට මුහුණ දෙන්නට සිදුවේ. පසුගිය කාලයේ රුපියල අවප්‍රමාණ වීමට ඉඩ හැර තිබුණත් මේ වන විට මහ බැංකුව විසින් (එක්සත් ජනපද ඩොලර්) විණිමය අනුපාතිකය රුපියල් 150 මට්ටමේ රඳවා ගැනීමට උත්සාහයක් දරන බවක් පෙනෙන්නට තිබේ. එසේ රැවුලත් කැඳත් බේරා ගැනීමට දරන උත්සාහයේ කොටසක් ලෙස ආනයන සීමා කිරීම සඳහා රජය යම් යම් පියවර ගනු පෙනේ.

ලංකාව මුහුණ දෙන ආර්ථික අර්බුදයේ ප්‍රධාන මුහුණත් දෙකකි. එකක් රජයේ අයවැය හිඟයි. දෙවැන්න ගෙවුම් ශේෂ හිඟයි. දීර්ඝකාලීනව ආර්ථික ස්ථාවරත්වය කරා ළඟා වීමටනම් මේ අර්බුද දෙකටම පිළියම් යෙදිය යුතුය. බදු වැඩි කිරීම වැනි ක්‍රමවලින් රජයේ ආදායම වැඩි කරගැනීම රටේ විදේශ ණය පියවීමට ප්‍රමාණවත් අවශ්‍යතාවයක් නොවේ. ඒ සඳහා ගෙවුම් ශේෂ ප්‍රශ්නයද විසඳිය යුතුය. කෙසේවුවද, මෙසේ රජයේ ආදායම වැඩි කරගැනීම රටේ විදේශ ණය පියවීමට ප්‍රමාණවත් අවශ්‍යතාවයක් නොවූවත්, අනිවාර්ය අවශ්‍යතාවයකි. දේශීය වුවද, විදේශීය වුවද ණය ගෙවා දැමීම සඳහා රජය සතුව සම්පත් අතිරික්තයක් තිබිය යුතුය. ඒ නිසා, දේශීය ණය ගෙවීමට මෙන්ම විදේශීය ණය ගෙවීම සඳහාද බදු වැඩි කිරීම උදවුවකි.

(Image: http://www.ibtimes.co.in/sri-lanka-offers-infrastructure-equity-china-do-away-part-8-billion-debt-673970)

මේ ගෙවී යන්නේ ජාත්‍යන්තර පරිප්පු වසරයි!

පසුගිය ලිපියෙන් ඇමරිකාවේ පරිප්පු සමරන හැටි ගැන ගැන ලිවුවෙමි. එම ලිපියේ නොලියැවුණු වැදගත් පරිප්පු කතාවක් වන්නේ මෙම ගෙවී යන්නට ආසන්න 2016 වසර එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය විසින් පරිප්පු, කඩල, මුං ඇට, සෝයා බෝංචි ආදිය පොදුවේ හැඳින්වෙන මාෂබෝග (pulses) වෙනුවෙන් වෙන් කර ඇති ජාත්‍යන්තර මාෂබෝග වසර බවයි.

මෙම 2016 වසර ජාත්‍යන්තර මාෂබෝග වසර ලෙස නම් කරමින් 2013 දෙසැම්බර් 20 දින පැවැත්වුණු එක්සත් ජාතීන්ගේ හැට අට වන මහා සභා සැසියේදී මෙසේ නම් කිරීමට පදනම් වූ හේතු පාඨය ඉදිරිපත් කර තිබුණේ මෙසේය.

-පරිප්පු, කඩල, කව්පී, බෝංචි ආදී මාෂබෝග ලොව පුරා ජනතාවගේ මෙන්ම සතුන්ගේද ශාක ප්‍රෝටීන් හා ඇමයිනෝ අම්ල අවශ්‍යතාව සපුරන ඉතා වැදගත් ආහාර කාණ්ඩයකි.

-ලෝක ආහාර වැඩ සටහන සහ අනෙකුත් ආහාර ආධාර වැඩසටහන් මාෂබෝග පොදු ආහාර පැසක ඉතා වැදගත් කොටසක් ලෙස සලකයි.

-ආහාර සුරක්ෂිතතාව හා පෝෂණය ඉලක්ක කරගත්, තිරසාර ආහාර නිෂ්පාදනය දිරිමත් කිරීමේදී මාෂබෝග වලට විශේෂ අවධානය යොමු විය යුතුය.

-මාෂභෝග අයත් වන්නේ පසට නයිට්‍රජන් එකතු කරමින්, පස සරු කරන අතරම පරිසරයටද හිතකර රනිල ශාඛ කුලයටය.

-ලොව පුරාම සෞඛ්‍ය සංවිධාන විසින් අධික ස්ථුලතාවය අඩු කරගැනීමටද, දියවැඩියාව, හෘද රෝග හා පිළිකා වැළඳීමේ හැකියාව අඩුකරගැනීමටද ඉවහල් වන සෞඛ්‍ය සම්පන්න ආහාරයක් ලෙස මාෂබෝග නිර්දේශ කරයි.

-මාෂබෝග වලින් ලබාගන්නා ප්‍රෝටීන් වඩා ඵලදායී ලෙස ප්‍රයෝජනයට ගැනීමද, ලෝක මාෂබෝග නිෂ්පාදනය ඉහළ නැංවීමද, බෝගමාරු ක්‍රමය වඩා හොඳින් ප්‍රයෝජනයට ගැනීමද, මාෂබෝග වෙළඳාම හා අදාළ අභියෝග වලට විසඳුම් සෙවීමද දිරිමත් කරමින් අදාළ පාර්ශ්ව අතර සම්බන්ධතා ගොඩනැඟීමට මෙසේ මාෂබෝග වසරක් නම් කිරීම නිසා අනන්‍ය අවස්ථාවක් උදාවේ.

-තිරසාර කෘෂිකර්මය වැඩි දියුණු කිරීමද, මාෂබෝග වල පෝෂණ ගුණ ගැන පොදු ජනතාවගේ දැනුම ඉහළ නැංවීමද අවශ්‍යතාවයකි.

ඉහත අරමුණු ඇතුව 2016 වසර ජාත්‍යන්තර මාෂබෝග වසර ලෙස නම් කිරීමෙන් පසු එය ක්‍රියාත්මක කිරීමේ වගකීම පැවරුණේ එක්සත් ජාතීන්ගේ ආහාර හා කෘෂිකර්ම සංවිධානයටය. ඒ අනුව, එම සංවිධානය විසින් වසර තුළ ලෝකයේ විවිධ රටවල වැඩසටහන් රැසක් ක්‍රියාත්මක කළේය.

එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය විසින් ඉල්ලා සිටි පරිදි, මාෂබෝග පිළිබඳ දැනුම හා අවධානය ඉහළ නැංවීමට ඉකොනොමැට්ටා විසින්ද යාන්තම් අවුරුද්ද ඉවර වෙන්නට පෙර සුළුවෙන් වුවත් දායක වෙමින් මේ ලියන්නේ වසරේ දෙවන පරිප්පු ලිපියයි. ඉකොනොමැට්ටාගේ ලිපි වලට වඩා රසවත් පරිප්පු ලිපියක් තිලකසිතේ කලින්ම පළවී තිබුණේය.

(Image: http://prepareias.in/current_affair/19/12/2015/2016-international-year-of-pulses)

පරිප්පු කෑම සමරන ඇමරිකාව

පරිප්පු කියන්නේ ලංකාවේ කෑම වේලක නොවරදින නියතයකි. මෙහි විශේෂත්වය වන්නේ රටේ පහසුවෙන් වැවෙන කෘෂිකාර්මික බෝග ගණනාවක් තිබියදී අපේ මේ ජනප්‍රියම ආහාරය ලංකාවේ නොවැවෙන, සම්පූර්ණ අවශ්‍යතාවයම ආනයනය කරන කෑමක් වීමයි. මෙය රටේ ඕනෑ තරම් සතුන් සිටියදී, රාජ්‍ය ලාංචනයේ රටේ ජීවත් නොවන සතෙකුට තැන දී තිබීම වැනි දෙයකි. මිනිස්සුන්ගේ වැඩි කැමැත්ත හැම විටම ලැබෙන්නේ තමන් ජීවත් වන රටේ වැවෙන බෝග වලට හෝ ජීවත්වන සතුන්ට නොවේ. එහි ඇති වැරැද්දක්ද නැත.

ලෝකයේ වැඩියෙන්ම පරිප්පු නිෂ්පාදනය කරන රට කැනඩාවයි. ලංකාවේ බොහෝ දෙනෙකු නොදන්නා කරුණක් විය හැකි මේ කරුණ ඇතුළු තවත් පරිප්පු විස්තර රැසක් ගැන අද තිලකසිතේ ලියැවී තිබේ. ලෝකයේ පරිප්පු නිපදවන රටවල් අතරින් ඇමරිකාවට ලැබෙන්නේ පස්වන තැනයි.

"ලෝකයෙ රටවල් අතරින්
පරිප්පු සැමරීම පිණිස
ලොකු ජාතික උත්සවයක්
වාර්ෂිකව පවත්වන්නෙ 
මොන රටේද? මොන රටේද?"

"ඇමරිකාවෙ ඇමරිකාවෙ
ඇමරිකාවෙ එහෙම වුනත්
හැමදාමත් පරිප්පු කන
ලංකාවෙ එහෙම වෙන්නෙ නෑ!"

පරිප්පු නැති හෝටලයක් නැති ලංකාවේ පරිප්පු වලට ලැබෙන්නේ තිලකසිතේ ලියැවී ඇති ආකාරයේ අඩු සැලකිල්ලක් වුනත්, ඇමරිකාවේ නම් පරිප්පු සමරන්නට වාර්ෂිකව ජාතික උත්සවයක් පැවැත්වේ. දින දෙකක් පුරා, විශාල ජන සහභාගිත්වයකින් වොෂින්ටන් ප්‍රාන්තයේ පුල්මන් නගරයේ පැවැත්වෙන මේ ජාතික උත්සවය සාමාන්‍යයෙන් පැවැත්වෙන්නේ අගෝස්තු මාසයේ තෙවන සති අන්තයේ සිකුරාදා හා සෙනසුරාදා දිනවලය. 

මේ වසරේදී විසි හත් වන වරට පැවැත්වුණු මේ උත්සවයට වෙනදා මෙන්ම පරිප්පු තේමා කරගත් පෙරහැරක් (පැරේඩ් එකක්), සංගීත සංදර්ශයක්, මැරතන් තරඟයක්, ගැලුම් 350කට වඩා වැඩි විශාල පරිප්පු හොද්දක් හැදීම, පරිප්පු වලින් සාදන විවිධ කෑම තරඟයක් ඇතුළු විශේෂාංග රැසක් ඇතුළත් විය.

ඇමරිකාවේ නිපදවන පරිප්පු වලින් 18%ක් නිපදවෙන්නේ වොෂින්ටන් ප්‍රාන්තයේ නැගෙනහිර කොටස හා අයිඩාහෝ ප්‍රාන්තයේ බටහිර කොටස ඇතුළත් පැලෝස් නිම්නයේය. මේ උත්සවය මුලින්ම ආරම්භ කළ 1989 වසරේදී ඇමරිකාවේ නිපදවූ පරිප්පු වලින් 98%ක්ම නිපදවා ඇත්තේ මේ ප්‍රදේශයේය.

මේ උත්සවය පිලිබඳ වැඩි විස්තර මෙහි තිබේ.


වෙබ් අඩවිය 

වත්පොත් පිටුව 

(Images: https://www.flickr.com/photos/theslowlane/3960111687/?ytcheck=1, https://www.facebook.com/LentilFest/photos/pb.170900016292854.-2207520000.1444326623./568427673206751/?type=3&theater)

මළවුන්ගේ ආත්ම වලට එය කළ හැකිද? Ghosts can't do it!

තරුණ, රූමත් කේට් විවාහ වී සිටියේ ඇයට වඩා වසර තිහකින් වැඩිමල් ධනවතෙකු වූ ස්කොට් සමඟය. හෘදයාබාධයක් වැළඳීමෙන් පසු තවදුරටත් සිය තරුණ බිරිඳ හා එක්ව සතුටු විය නොහැකි වීම නිසා ජීවිතය එපා වන ස්කොට් සිය දිවි නසා ගනී. කෙසේ වුවද, මියගිය ස්කොට්ගේ ආත්මය දිගටම කේට් සමඟ සම්බන්ධතා පවත්වාගනී. එහෙත්, ස්කොට්ගේ ආත්මය සමඟ කතා කළ හැක්කේත්, එම ආත්මය දැකිය හැක්කේත් කේට්ට පමණි. කේට් සමඟ මෙසේ සම්බන්ධතා පවත්වාගත්තත් මියගිය ස්කොට්ට කේට් සමඟ අවශ්‍ය කටයුත්ත කරගැනීමේ හැකියාවක් නැත. ඔහු ඒ සඳහා උපක්‍රම සොයයි.

කේට් හා ස්කොට් අපට හමුවන්නේ 1989දී තිරගත වූ "ගෝස්ට්ස් කෑන්ට් ඩූ ඉට්" (Ghosts Can't Do It) හොලිවුඩ් චිත්‍රපටියෙනි. බෝ ඩෙරෙක් හා ඇන්තනි ක්වින් ප්‍රධාන චරිත රඟපෑ මේ චිත්‍රපටය ජෝන් ඩෙරෙක් විසින් අධ්‍යක්ෂණය කළ අතර ප්‍රවීන ශ්‍රී ලාංකික චිත්‍රපට අධ්‍යක්ෂ චන්ද්‍රන් රත්නම් සහාය අධ්‍යක්ෂනයෙන් දායක විය. ලංකාවේ බෙන්තොට ඇතුළු ප්‍රදේශ කිහිපයක මෙන්ම මාල දිවයිනේද දර්ශන රූපගත කර ඇති මේ චිත්‍රපටයේ හෙන්රි ජයසේන, ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් ඇතුළු තවත් නළු නිලියන් රැසකගේ රඟපෑම් අපට දැකබලා ගන්නට පුළුවන.

"ගෝස්ට්ස් කෑන්ට් ඩූ ඉට්" චිත්‍රපටය 1990 වසරේ නරකම චිත්‍රපටය සඳහා ලැබෙන රාසීස් සම්මානයෙන් (රන් රාස්බෙරි සම්මානය) පුද ලැබූ අතර එම වසරේ නරකම අධ්‍යක්ෂණය සඳහා වන සම්මානයද ලැබුණේය. මේ චිත්‍රපටයේ කේට්ගේ චරිතය රඟපෑ බෝ ඩෙරෙක් වසරේ නරකම නිළිය ලෙසද, ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප්ගේ චරිතය රඟපෑ ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් වසරේ නරකම සහාය නළුවා ලෙසද සම්මානයට පාත්‍ර විය. තමාගේම චරිතය රඟපා නරකම රඟපෑම වෙනුවෙන් සම්මානයට පාත්‍ර වන්නට හැකි වීම සුවිශේෂී කරුණකි.

දශක දෙකහමාරකට පෙර සහාය නළුවෙකු ලෙස එවැනි නරක රඟපෑමක් කළත්, ඇමරිකානු ජනාධිපති අපේක්ෂක ලෙස ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් විසින් රඟපෑ ප්‍රධාන චරිතයේ භූමිකාවනම් එතරම් නරක නැත. "මේක් ඇමරිකා ග්‍රේට් එගේන්" යන ස්ලෝගනය සාර්ථකව යොදාගනිමින් ඔහු ඇමරිකාව තවදුරටත් ඔවුන්ගේ සීයලා තාත්තලා ජීවත් වූ "ග්‍රේට්" රට නොවන බව ඇමරිකානුවන්ට මතක් කර දෙමින් ඔවුන්ගේ ඇමරිකානු අභිමානයට පොඩ්ඩක් රිදෙන පරිදි කෙනිත්තුවේය. වෙනත් චරිත වෙනුවට තමන්ගේම චරිතය රඟපාන්නට විශේෂ කැමැත්තක් දක්වන ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප්ගේ මේ මතක් කිරීම නිසා ඔහුට ලැබුණු ප්‍රතිඵලය නරක නැත.

ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් රඟපෑ චිත්‍රපට අතර වඩා ජනප්‍රිය චිත්‍රපටයක් වන්නේ "හෝම් එලෝන් -2" චිත්‍රපටයයි. මේ චිත්‍රපටයේ නිවුයෝර්ක්හි ප්ලාසා හෝටලයේ හිමිකරු ලෙස ඔහු රඟපෑවේද ඔහුගේම චරිතයයි. ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් චරිතයට ඇමරිකාවෙන් පිටත ඇති අඩු ජනප්‍රියත්වයෙන් පෙනෙන්නේ ඔහුගේ "හෝම් එලෝන්" කමයි.

ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් ඇමරිකානු ජනාධිපති චරිතය රඟපාන්නේ කෙසේදැයි අපි විමසිල්ලෙන් බලා සිටිමු.

(Image: http://okmagazine.ro/people/in-cifre-curiozitati-despre-donald-trump)

හිලරි ක්ලින්ටන්ට නොලැබී ගිය ඡන්ද

ඇමරිකානු ජනාධිපතිවරණයෙන් ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් ජයග්‍රහණය කළේය. ඒ ඇමරිකානු පුරවැසියන්ගේ ඡන්දයෙනි. ඇමරිකානු ජනාධිපතිවරණයකදී ඡන්දය භාවිතා කළ හැක්කේ ඇමරිකානු පුරවැසියන්ට පමණි.

කෙසේවුවද, ඇමරිකානු ජනාධිපති සටන ගැන උනන්දුවක් දැක්වූයේ ඇමරිකානුවන් පමණක් නොවේ. හිලරි ක්ලින්ටන්ගේ මෙන්ම ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප්ගේද ජයග්‍රහණය පැතූ ඇමරිකන් පුරවැසියන් නොවූ, බොහෝ විට කිසිදා ඇමරිකාවට පැමිණ හෝ නැති විශාල පිරිසක් ලොව වටා විසිර සිටියහ. මේ අයට ඇමරිකානු ජනාධිපතිවරයා තෝරාගැනීමේදී ඡන්දය දීමට ඉඩ ලැබුනේනම් කුමක් විය හැකිව තිබුණේද?

ජනමත සමීක්ෂණ ආයතනයක් වන  YouGov විසින් රටවල් 19 ක සිදුකළ ජනමත සමීක්ෂණ අනුව පෙනී ගියේ ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප්ට වැඩි සහයෝගයක් ඇත්තේ ඇමරිකාවේ පමණක් බවයි. ඇමරිකාවෙන් පිටත සමීක්ෂණය සිදුකළ සෑම රටකම වාගේ අතිමහත් බහුතරයකගේ ජනප්‍රිය අපේක්ෂකයා වූයේ හිලරි ක්ලින්ටන්ය. එම රටවල ජනතාවට ඡන්ද අයිතිය තිබුනේනම් ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් පැත්ත පළාතකවත් නැත.

'දී ඉකොනොමිස්ට්' සඟරාවේ පළවූ මේ සමීක්ෂණ ප්‍රතිඵල  අනුව, ඉන්දියානුවන් අතර ට්‍රම්ප්ට තිබුණේ 20%ක සහයෝගයක් පමණි. වියට්නාමයේදී මේ සහයෝගය 12%ක්ද, මැලේසියාවේදී 9%ක්ද වූ අතර ඩෙන්මාර්කයේදී 4%ක් පමණක් විය.

මේ රටවල් 19 අතරට ලංකාව අයත්ව තිබුණේ නැත. ඇතැම් විට ලංකාවේදී ට්‍රම්ප්ට අනෙක් රටවලදීට වඩා කැමැත්තක් ලැබෙන්නට ඉඩ තිබුණි.

(Image: http://abcnews.go.com/US/stories-missed-weekend/story?id=39293473)

අනාවැකි බොරු කළ ඇමරිකානු ජනාධිපතිවරණය

ඇමරිකාවේ මීළඟ ජනාධිපති ලෙස රිපබ්ලිකන් අපේක්ෂක ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් තේරී පත් වී තිබේ. ඒ සමඟම, ඇමරිකානු ව්‍යවස්ථාදායකය වන කොංග්‍රසයේ සෙනෙට් සභාවේ මෙන්ම නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේද බලය රිපබ්ලිකන් පක්ෂයට හිමි වී තිබේ. මෙය විය හැකිව තිබුණු දෙයක් වුවත් වැඩි දෙනෙකු බලාපොරොත්තු වූ ප්‍රතිඵලය නොවේ.

ඇමරිකානු මැතිවරණ ක්‍රමය අනුව රිපබ්ලිකන් පක්ෂයට මෙවැනි විශාල බලයක් ලැබී තිබුණත් පරාජිත ඩිමොක්‍රටික් අපේක්ෂිකා හිලරි ක්ලින්ටන් ජයග්‍රාහක ට්‍රම්ප්ට වඩා වැඩි ඡන්ද ගණනක් ලබා ඇති බව ප්‍රකාශිත ප්‍රතිඵල අනුව පෙනෙන්නට තිබේ. මෙය මීට පෙර 2000 ඇමරිකානු ජනාධිපතිවරණයේදීද ඇති වූ තත්ත්වයකි.

මෙවර මැතිවරණයෙන් හිලරි ක්ලින්ටන්ටත් වඩා විශාල කැපී පෙනෙන පරාජයක් ලබා ඇත්තේ ජනමත සමීක්ෂණකරුවන්ය. ඔවුන් බහුතරයක් පුරෝකථනය කළේ හිලරි ක්ලින්ටන් ජයග්‍රාහිකාව වනු ඇති බවයි. මැතිවරණ ඔට්ටු තබන්නන් වැඩිදෙනෙකු සිටියේද මේ මතයේය. මැතිවරණ දිනය ආසන්නයේ බුකිකරුවන් මැතිවරණ ඔට්ටු භාර ගනිමින් සිටි අනුපාත පහත පරිදිය.

ක්ලින්ටන් 1:5
ට්‍රම්ප් 4:1
අනෙකුත් අපේක්ෂකයින් 500:1

මේ බුකිකරුවන් ඔට්ටු භාරගන්නේ ලාභ ලබන්නට මිස පාඩු ලබන්නට නොවේ. ඒ නිසා, මේ ඔට්ටු මුදල් අනුපාත සකස් වන්නේ  දෙපැත්තට ඔට්ටු තබන්නන් සමතුලිත කර ලාභයක් ලැබිය හැකි පරිදිය. ඉහත අනුපාත අනුව මුදල් ගෙවා ලාභයක් ලැබිය හැක්කේ ඔට්ටු තබන්නන් එක් එක් අපේක්ෂකයා වෙනුවෙන් තබන ඔට්ටු මුළු ඔට්ටු මුදලින් පහත ප්‍රතිශත නොඉක්මවන්නේනම් පමණි.

ක්ලින්ටන් වෙනුවෙන්: 83.3%ට (5/6) අඩු ඔට්ටු ප්‍රමාණයක්
ට්‍රම්ප් වෙනුවෙන්: 20%ට අඩු (1/5) ඔට්ටු ප්‍රමාණයක්
අනෙකුත් අපේක්ෂකයින් වෙනුවෙන්: 0.2%ට අඩු (1/501) ඔට්ටු ප්‍රමාණයක්

මේ ගණන් වල එකතුව 103.5%ක් වන නිසා මෙසේ ඔට්ටු භාරගන්නා බුකිකරුවෙකුට මුළු ඔට්ටු ප්‍රමාණයෙන් 3.5%ක් පමණ ලාභ ලෙස එකතු වේ.

ඉහත අනුපාත වලින් පෙනෙන්නේ ඔට්ටු තබන්නන් 80-85% අතර ප්‍රමාණයක් හිලරි ක්ලින්ටන් ජයග්‍රහණය කරනු ඇතැයි සිතා ඇති බවයි. සමස්තයක් ලෙස ජනමත සමීක්ෂණ වලින් පෙන්නුම් කළේද මෙවැනිම තත්ත්වයකි. මේ ජනමත සමීක්ෂණ බොහොමයක්ම තෝරාගත් අහඹු ඡන්දදායක නියැදි මත පදනම් විය. එසේ නොවන විට නියැදිය අහඹු නියැදියක් ලෙස සැලකිය හැකි වන පරිදි බර තැබීම් කරනු ලැබ තිබේ. එසේනම්, මේ ජනමත සමීක්ෂණ ප්‍රතිඵල බොහොමයක් නිවැරදි නොවූයේ ඇයි?

බොහෝවිට මෙයට හේතුවන්නට ඇත්තේ ට්‍රම්ප්ට හා ක්ලින්ටන්ට ඡන්දය දුන් ඡන්දදායකයින් අතර පැවති සමීක්ෂකයෙකුට නිරීක්ෂණය නොවන වෙනස් කමකි. ක්ලින්ටන්ට ඡන්දය දීමට තීරණය කර සිටි අයගෙන් වැඩි ප්‍රතිශතයක් ට්‍රම්ප්ට ඡන්දය දීමට තීරණය කර සිටි අයට සාපේක්ෂව ඒ බව නොපැකිල ප්‍රකාශ කරද්දී ට්‍රම්ප් පාර්ශ්වයේ අය එසේ කර ඇත්තේ අඩුවෙන් බව පෙනේ. මෙයට ඒ දෙදෙනාගේ ප්‍රතිපත්ති වෙනස්කම් හා අනෙකුත් හැසිරීම් වල වෙනස්කම් හේතු වූවා විය හැකිය. එසේ වූ විට, 'තවමත් තීරණය කර නැති' ලෙස ලේබල් වන ගොඩේ වැඩිපුර රැඳෙන්නේ ට්‍රම්ප් පාර්ශ්වයේ අයයි. මෙය ජනමත සමීක්ෂකයින්ට නිරීක්ෂණය නොවන නිසා ඔවුන්ට සලකන්නට වෙන්නේ මේ 'තවමත් තීරණය කර නැති' කණ්ඩායම අපේක්ෂයින් දෙදෙනාගෙන් එක් අයෙකුටවත් වැඩි නැඹුරුවක් නොමැති කණ්ඩායමක් ලෙසයි.

කෙසේවුවද, මා නොදන්නා වෙනත් ක්‍රමවේද උපයෝගී කරගෙන ට්‍රම්ප් ජයගනු ඇති බව ස්ථිරවම පැවසූ අයද සිටිති.

(Image: http://www.businessinsider.com/donald-trump-trademarked-make-america-great-again-2015-5)

දිගම දවස

නොවැම්බර් මාසයේ පළමු ඉරිදා දිනය උතුරු ඇමරිකාවේ ජීවත්වන බොහෝ දෙනෙකුට අවුරුද්දේ දිගම දවසයි. දවසකට සාමාන්‍යයෙන් ඇත්තේ පැය 24ක් වුවත් මේ දවසට පැය 25කි. මෙවැනිම, අවුරුද්දේ කෙටිම දවසක්ද තිබේ. ඒ මාර්තු මාසයේ දෙවන ඉරිදාය. එදින, පැය 23කින් දවස අවසන් වේ.

උණුසුම් කාලය ඇරඹෙද්දී මාර්තු මාසයේ දෙවන ඉරිදා අලුයම දෙකට ඔරලෝසු පැයකින් ඉදිරියට කරකවන නිසා උතුරු ඇමරිකානුවන් වැඩි දෙනෙකුට දවසේ පැයක් අහිමි වේ. එසේ අහිමි වන්නේ අලුයම දෙකේ සිට තුන දක්වා වන පැයයි. පසුගිය ඉරිදා නැවත ආපසු ලැබුණේ සති 34කට පෙර ඇමරිකානුවන්ට එසේ නැති වූ පැයයි.

මේ වැඩිපුර පැයත් සමඟ නොවැම්බර් මාසයේ පළමු ඉරිදා අලුයම එකත් දෙකත් අතර කාලය පැය දෙකකි. ඒ නිසා මේ කාලාන්තරය තුළ, අලුයම 2.30 වැනි වෙලාවක් අනන්‍ය වෙලාවක් නොවේ. එවැනි 'එකම වෙලාවක' එකම තැන ඉපදුණු දෙදෙනෙකුගෙන් එක් අයෙක් අනෙකාට වඩා පැයකින් වැඩිමල් විය හැකිය. ඒ නිසා මෙවැනි වෙලාවක් ගැන සඳහන් කරන තැනක එම වෙලාව අනන්‍ය ලෙස හඳුනා ගැනීම සඳහා මේ කියන්නේ සම්මත වෙලාවෙන් අලුයම 2.30 ගැනද නැත්නම් දිවා ආලෝක සුරැකුම් වෙලාවෙන් අලුයම 2.30 ගැනද යන්නද සටහන් කළ යුතුය.

මේ වසරේ උතුරු ඇමරිකාවේ දිවා ආලෝක සුරැකුම් කාලය මාර්තු මස 13 වැනි දින ඇරඹුණු අතර පසුගිය නොවැම්බර් 6 වැනි දින අවසන් විය.

ඔරලෝසු ආපසු කරකවා දින දෙකකට පසු ගෙවෙන අද දිනය ඇමරිකාවේ මැතිවරණ දිනයයි.

ජනාධිපතිවරයා වෙනස් වූ පමණින් ඔරලෝසු ආපසු කරකැවෙනවාක් මෙන් ඇමරිකාවේ බොහෝ දේ ආපසු හැරවෙන්නේ නැතත් රටට හා ලෝකයට සැලකිය යුතු බලපෑමක් එමඟින් සිදුවිය හැකිය.  

අද දිනය පැය විසිහතරේ සාමාන්‍ය දිනයක් වුවත් මීළඟ ඇමරිකානු ජනාධිපති ලෙස ධවල මන්දිරයට යාමට බලා සිටින හිලරි ක්ලින්ටන්ට සහ ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප්ටනම් අද හා හෙට දින ඔවුන්ගේ ජීවිතයේ දිගම දින සේ දැනෙනවා නොඅනුමානය.

(Image: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Victory-Cigar-Congress-Passes-DST.jpeg)

අලිද බූරුවෝද?

බොහෝ දෙනෙකු අවධානයෙන් බලා සිටින ඇමරිකානු ජනාධිපතිවරණය ඇතුළු ප්‍රධාන මැතිවරණ ගණනාවක් පැවැත්වෙන ඇමරිකාවේ මැතිවරණය දිනය හෙටට (නොවැම්බර් 8) යෙදී ඇත. ඇමරිකානු ජනාධිපතිවරයා තෝරා ගන්නේ සෘජු මහජන ඡන්දයෙන් නොවේ. එක් එක් ප්‍රාන්තයේ ඡන්දදායකයින් විසින් සිය ඡන්දයෙන් තෝරාගන්නා නියෝජිතයින් 538 දෙනෙකුගේ ඡන්දයෙනි. මේ නිසා 2000 ජනාධිපතිවරණයේදී සිදු වූවාක් මෙන් රටේම වැඩිම ඡන්ද ප්‍රමාණයක් ලබන අපේක්ෂකයා ජනාධිපති ලෙස තේරී පත් නොවන්නට වුවද පුළුවන.

මැතිවරණ දිනය යෙදී ඇත්තේ හෙටට වුවත් මා වාසය කරන ප්‍රාන්තය ඇතුළු ප්‍රාන්ත ගණනාවක මැතිවරණ දිනයට පෙර ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීමේ අවස්ථාව තිබේ. ඒ අනුව, මා දැනටමත් මගේ ඡන්දය ප්‍රකාශ කර අවසන්ය. මගේ ප්‍රාන්තයේ පසුගිය ඔක්තෝබර් 12 දින සිට අද දක්වාම මෙසේ කලින් ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීමේ අවස්ථාව තිබුණේය.

පෙර ඡන්දය දීම සඳහා ලොකු පෝලිමක් නැති බව මා සිතා සිටියත් මා වැරදි බව මා දැනගත්තේ ඡන්ද පොළට යාමෙන් අනතුරුවය. තාප්ප පුරා පෝස්ටර්, පාර පුරා කොඩි වැල් හෝ හන්දියක් හන්දියක් ගානේ ප්‍රචාරක රැස්වීම් නැතත් මෙවර ඡන්දය දැමීම සඳහා විශාල උනන්දුවක් ඇති බව පෝලිමට එකතු වන විටම පෙනී ගියේය. ඡන්ද විමසීම පස්වරු හත දක්වා පැවැත්වෙන නිසා මා එහි ගියේ පස්වරු හයට ආසන්නවය. අන්තිමේදී මට ඡන්දය ප්‍රකාශ කරන්නට ලැබෙන විට වෙලාව පස්වරු නවයයි තිහද පසු වී තිබුණි. ඒ, පස්වරු හතට පෙර ඡන්ද පොළට පැමිණ සිටි සියල්ලන්ම ඡන්දය ප්‍රකාශ කරන තුරු ඒ කටයුත්තට ඉඩ දුන් බැවිනි.

අපේ ඡන්ද පොලේ ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීම සිදු වුනේ ඉලෙක්ට්‍රොනික් යන්ත්‍රයක් උපයෝගී කරගනිමිනි. කවුරුත් දන්නා ප්‍රධාන අපේක්ෂකයින් දෙදෙනා වන ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් හා හිලරි ක්ලින්ටන් ඇතුළු රිපබ්ලිකන් හා ඩිමොක්‍රටික් අපේක්ෂකයින්ට මෙන්ම ඇමරිකාවේ නැඟී එන තෙවන පක්ෂය වන ලිබටේරියන් පක්ෂයේ ජනාධිපති අපේක්ෂක ගැරී ජොන්සන් ඇතුළු කණ්ඩායමේ අපේක්ෂකයින්ට ඡන්දය දීමේ අවස්ථාව අපේ ප්‍රාන්තයේ ඡන්දදායකයින්ට තිබුණේය. අවශ්‍යනම් මුලින්ම පක්ෂය තේරූ විට එම පක්ෂයේ අපේක්ෂකයින් සියළු දෙනාටම ඡන්දය සලකුණු වේ. එසේ නැත්නම්, එක් එක් තනතුරු වෙනුවෙන් වෙනස් පක්ෂ වල අප්ක්ෂකයින්ට ඡන්දය දීමේ හැකියාවද තිබේ. හරිත පක්ෂයේ අපේක්ෂිකාව වැනි තවත් අපේක්ෂක අපේක්ෂිකාවන් ගණනාවකගේ නම් අපේ ප්‍රාන්තයේ ඡන්ද පත්‍රිකාවේ නැතත් අවශ්‍ය අයෙකුට එවැන්නෙකුගේ නම ලියා ඡන්දය ප්‍රකාශ කළ හැකිය.

අපේ ඡන්ද පත්‍රිකාවේ තිබුණු පක්ෂ සලකුණු එම පක්ෂ වල වැඩි දෙනෙකු දන්නා සලකුණුම නොවේ. ඔවුන් මැතිවරණ වලදී භාවිතා කරන වෙනත් පක්ෂ සලකුණුය. ඒ අනුව, ඩිමොක්‍රටික් සංකේතය ලෙස බූරුවා වෙනුවට කුකුළාත්, රිපබ්ලිකන් අලියා වෙනුවට රාජාලියත්, ලිබටේරියන් පන්දම වෙනුවට ලිබර්ටි ප්‍රතිමාවත් යොදාගෙන තිබුණේය.

මෙවරද පෙර මෙන්ම මැතිවරණයෙන් ජය ගැනීමට ඉඩ ඇත්තේ ඩිමොක්‍රටික් හෝ රිපබ්ලිකන් පක්ෂයක අයෙකි. ඩිමොක්‍රටික් අපේක්ෂිකාව වන හිලරි ක්ලින්ටන් තරමක් ඉදිරියෙන් සිටින බව පෙනුනත් ඇය හා රිපබ්ලිකන් අපේක්ෂක ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් අතර පරතරය අවසන් දින කිහිපය තුල පටුවෙමින් පැවතුණේය. ගැරී ජොන්සන් ජයගන්නට ඉඩක් නැතත් ඔහු ලබා ගන්නා ඡන්ද ප්‍රමාණය පෙරට වඩා වැඩි වන්නට ඉඩ තිබේ.

ඇමරිකානු ජනාධිපතිවරණ සටන තවමත් විවෘත තරඟයකි.