පිත්තල පවුල් හා රත්තරන් පවුල්

දැන් ලංකාවේ ගොඩක් පවුල් වල ඉන්නේ දරුවන් එක්කෙනෙක් හෝ දෙන්නක් පමණයි. නමුත් අපේ දෙමවුපියන්ගේ පරම්පරාවට සමකාලීන බොහෝ පවුල් වල දරුවන් හත් අට දෙනෙක් හිටියා. සංඛ්‍යාලේඛණ වලින් බැලුවත් 2017දී ලංකාවේ එක් කාන්තාවකට සාමාන්‍ය දරුවන් ගණන 2.05ක් පමණයි. 1960දී මේ අනුපාතය 5.54ක්. ඊට පෙර ආසන්න අවුරුදු වලදී ඊටත් වඩා වැඩිව තියෙන්න ඇති. මේ විදිහට පවුලක දරුවන් විශාල ගණනක් ඉන්න එක ඉතිහාසය පුරාම පැවතුනු තත්ත්වයක්ද?

කිසියම් රටක ජනගහණය ස්ථාවරව තියා ගැනීම සඳහා කාන්තාවක් දරුවන් 2.1ක් පමණ ලැබිය යුතු බව සැලකෙනවා. ලංකාවේ ඒ අනුපාතය දැන්නම් මේ ගාණටත් වඩා තරමක් අඩු වෙලා. කොහොම වුනත්, 1800 වන විට මිලියන 0.75-0.9 අතර පැවති සේ ඇස්තමේන්තු කර ඇති ලංකාවේ ජනගහණය මේ වන විට මිලියන 21.5ක් පමණ වෙලා තියෙන්නේ පසුගිය සියවස් දෙකක කාලය තුළ ලංකාවේ ජනගහණය වේගයෙන් වර්ධනය වූ නිසයි. ඒ කාලයේ ලංකාවේ පවුලක හත් අට දෙනෙක් හිටපු බව බොරුවක් නෙමෙයි. නමුත්, ඒ තත්ත්වය ඊට පෙරත් ඒ විදිහටම පැවතුණු තත්ත්වයක්ද?

පසුගිය දෙසියවස තුළ ලංකාවේ ජනගහණය 20 ගුණයකින් පමණ ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. අපි නිකමට හිතමු ඊට පෙරත් ඒ වේගයෙන්ම වැඩි වුණා කියා. එහෙමනම්, 1620 පමණ වෙද්දී ලංකාවේ ජනගහණය 45,000ක් පමණ විය යුතුයි. ඊට දෙසියවසකට පමණ පෙර 2,250 පමණ විය යුතුයි. එය එසේ නොවූ බව ඉතා පැහැදිලියි. 1820 පමණ වෙද්දී ලංකාවේ සිටි ජනගහණය සියවස් ගණනක් තිස්සේම ආසන්න වශයෙන් ස්ථාවරව පැවතී තිබෙන මට්ටමක්. ඊට පෙර කාන්තාවක් දරුවන් හදා තිබෙන්නේ ජනගහණය ස්ථාවරව පවත්වා ගන්න අවශ්‍ය මට්ටමට ඉතා ආසන්නවයි. මෙහි "හදා තිබෙන්නේ" කියන එකෙන් අදහස් වෙන්නේ "වදා තිබෙන්නේ" කියන එක නෙමෙයි.

මෑතකාලීනව පවුලක දරුවන් ගණන අඩු වෙන්න හේතු වුනේ උපත් පාලන ක්‍රම ප්‍රචලිත වීම බව පැහැදිලි කරුණක්. එහෙමනම්, මිනිස්සු උපත් පාලන ක්‍රම ගැන දැනගන්න කලින් පවුලක විශාල දරු පිරිසක් හිටියද?

ඇත්තටම එහෙම ඉඳලා නැහැ. මගේ කලින් ලිපි වල විස්තර කළ බිළිඳු දරුවන් මරා දැමීම හෝ මැරෙන්නට හැරීම 1800 පමණ වන තුරු ලංකාවේ (වගේම තවත් රටවලත්) ප්‍රචලිතව තිබූ පවුල් සැලසුම් ක්‍රමයයි. එය ඒ කාලය වන තුරුම වැරදි වැඩක් සේ සැළකී නැහැ. පවුල් වල දරුවන් ගණන විශාල සේ වැඩි වෙන්නේ මේ පුරුද්දට තිත තැබීමට සමාන්තරවයි.

"මීට වඩා හොඳයි මේකිව උපන් ගමන්ම මරල ගඟට වීසි කළානම්!" කියා දෙමවුපියන් විසින් කියන අවස්ථාත්, "මීට වඩා හොඳයි උපන් ගමන්ම මාව මරල දැම්මනම්!" කියා දරුවන් දෙමවුපියන්ට කියන අවස්ථාත් මගේ කණටම ඇහිල තියෙනවා. මේ වගේ කියමන් සමහර විට හැමෝගෙම පොදු අත්දැකීම් නොවෙන්න පුළුවන්. දැන් මට හිතෙන්නේ ඔය වගේ කියමන් වාග් කෝෂයට එකතු වෙලා තියෙන්නේ අහම්බෙන් නෙමෙයි කියලයි. පිරිමි දරුවන්ට වඩා ගැහැණු දරුවන් මේ ඉරණමට ගොදුරු වෙන්න ඇති කියන එක තර්කානුකූල වනවා වගේම ඇතැම් මූලාශ්‍ර වලිනුත් තහවුරු වෙනවා.

ලන්දේසි කාලයේ ලංකාවේ පවුල් හා දේපොළ ගැන ඉතා විස්තරාත්මක හා සාපේක්ෂව නිවැරදි මූලාශ්‍ර ලෙස ඔවුන් විසින් පවත්වාගෙන ආ තෝම්බු ඉතිරිව තිබෙනවා. මේ තෝම්බු වල ඔවුන්ගේ පාලන ප්‍රදේශ වල එක් එක් නිවසේ සාමාජිකයින් පිළිබඳ  තොරතුරු වගේම දේපොළ පිළිබඳ තොරතුරුත් ඉතා විස්තරාත්මකව වාර්තා වී තිබෙනවා. සංඛ්‍යාත්මකව ගත්තොත් පුද්ගලයින් 250,000කගේ පමණ තොරතුරු.

යේල් සරසවියේ ෆේබියන් ඩ්‍රික්ස්ලර් හා නෙදර්ලන්තයේ රාද්බවුඩ් සරසවියේ යාන් කොක් විසින් 1756-68 අතර කාලයේ සියනෑ කෝරළයේ මැද පත්තුවේ හා හාපිටිගම් කෝරළයේ උඩුගහ පත්තුවේ තෝම්බු පරීක්ෂා කරමින් ඇස්තමේන්තු කර ඇති ආකාරයට අවම වශයෙන් උඩුගහ පත්තුවේ ගැහැණු ළමුන්ගෙන් 57%ක් උපතේදීම අතුරුදහන්. එක පවුලක ඉතිරිව සිට ඇති සාමාන්‍ය දරුවන් ගනන 2.7ක් පමණයි. මැද පත්තුවේ ගැහැණු ළමුන්ගෙන් අවම වශයෙන් 27%ක් අතුරුදහන්.

මේ ගණන් ඇස්තමේන්තු කර තිබෙන්නේ සාමාන්‍ය ගහණයක උපතේදී පැවතිය යුතු ගැහැණු පිරිමි අනුපාතය මත පදනම්වයි. ඇතැම් අවුරුදු වලදී තත්ත්වය වඩාත් දරුණුයි. එවැනි ඇතැම් අවුරුදු වල පිරිමි දරුවන් 500කට ගැහැණු දරුවන් ඉන්නේ 100ක් පමණයි. ඒ වගේම, ගැහැණු දරුවකුට පසුව ඉපදෙන ගැහැණු දරුවකු අතුරුදහන් වෙන්න තිබෙන්නේ විශාල ඉඩක්. පිරිමි දරුවන්ගෙන් කොටසකුත් අතුරුදහන් වී ඇති බව සැලකූ විට මේ ඇස්තමේන්තු මීට වඩා ගොඩක් වැඩි විය යුතුයි.

මේ තත්ත්වය වෙනස් වුනේ ආසන්න වශයෙන් ඉංග්‍රීසීන් ලංකාවට පැමිණි කාලයේ. එයින් අදහස් වෙන්නේ ඉංග්‍රීසීන් පැමිණි නිසා ඒ වෙනස වුනා කියන එකම නෙමෙයි. අදාළ කාලය ලෝකය පුරාම ජනගහණ වර්ධනයේ වෙනසක් සිදු වුණු කාලයක්. ඉංග්‍රීසින් නොආවත් ආසන්න කාලයකදී ලංකාවේ එවැනි වෙනසක් විය හැකිව තිබුණා. ඉංග්‍රීසින්ගේ පැමිණීම නිසා එය ඉක්මන් වුනා.

(Image: http://lankapura.com/2009/05/a-native-family-ceylon-1880-1890/)

සාධාරණ සමාජය

පවුල් සැලසුම කියන සංකල්පය අලුත් එකක් නෙමෙයි. සියවස් ගණනක් තිස්සේ ලෝකයේ බොහෝ සංස්කෘතීන් වල ජීවත් වූ මිනිස්සු පවුල් සැලසුම් ක්‍රම අනුගමනය කරලා තියෙනවා. වෙනස තියෙන්නේ කරපු ක්‍රමයේ.

ඉතිහාසයේ වැඩි කාලයක් පුරා පවුල් සැලසුම් කිරීම කියන එකෙන් අදහස් වුනේ අනවශ්‍ය දරුවන් උපන් අළුතම මරාදැමීම හෝ මැරෙන්නට හැරීමයි. ඊට අමතරව, දරුවන් අවශ්‍ය අයෙක් සිටීනම් දරුවා හදා ගන්න දීමත් සිදුවෙලා තියෙනවා.

ග්‍රීක හා රෝම සංස්කෘතීන් පැතිර තිබුණු ප්‍රදේශ වල උපන් අළුත දරුවන් මරා දැමීම ඉතා සාමාන්‍ය දෙයක් ලෙස මෙන්ම පිළිගත් සමාජ සම්මතයක්ව පැවතී තිබෙනවා. මෙය වරදක් ලෙස සලකා නැත්තේ උපන් අළුත දරුවෙකු මිනිසෙකුව නැතැයි යන පදනමින්. තර්කානුකූලව බැලූ විට මෙය අද බොහෝ සමාජ වල ගබ්සාව සමාජ සම්මතයක් වීමෙන් වෙනස් වන්නේ නැහැ.

ඔක්සිරින්කස් ප්‍රදේශයේ සිට ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාවට රැකියාව පිණිස පැමිණ සිටි හිලරියන් විසින් ගමට යන කණ්ඩායමක කෙනෙකු අතේ ඔහුගේ ගැබ්බර බිරිඳට ලිපියක් යවනවා.  ක්‍රිස්තු පූර්ව 1 වසරේ ජූනි 17දා (සීසර්ගේ 29 වෙනි අවුරුද්දේ පවුනි මාසයේ 23 වෙනිදා) පැපිරස් පතක ලියන මේ ලිපියේ ඔහු බිරිඳට මෙහෙම කියනවා.

"අනෙක් අය ගමට එද්දී මම ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාවේ නතරව සිටීම ගැන කණගාටු වෙන්න එපා. පොඩි පුතාව ආදරයෙන් බලාගන්න. පඩි ලැබුණු ගමන් සල්ලි එවන්නම්. මා එන්න කලින් දෙයියන්ගේ පිහිටෙන් කරදරයක් නැතුව දරුවා ලැබුනොත්, පුතෙක්නම් තියාගන්න. දුවෙක්නම් ගිහින් දාන්න."

දැන් මේ විදිහට දුවෙක්නම් ගිහින් දාන්න කියන එකෙන් කියන්නේ අලුත උපන් අනවශ්‍ය දරුවන් ගෙනිහින් දමන තැනකට ගිහින් දාන්න කියලයි. එවිට දරුවන් අවශ්‍ය අයෙක්ට කැමතිනම් දරුවා එතැනින් අරගෙන ගිහින් හදාගන්න පුළුවන්. නමුත් බොහෝ විට වෙන්නේ දරුවා මරණයට පත් වෙන එකයි. ආබාධිත දරුවන් මරා දැමිය යුතු බව කලක් රෝම නීතියේ කොටසක්ව තිබී තිබෙනවා. මේ වගේ පුරුදු පාලනය වී තිබෙන්නේ ක්‍රිස්තියානි ආගම පැතිරීමෙන් පසුවයි. මේ ආකාරයටම මැදපෙරදිග බිළිඳුන් මරා දැමීම පාලනය වී තිබෙන්නේ ඉස්ලාම් ආගම පැතිරීමෙන් පසුවයි. චීනයේ, ජපානයේ හා ඉන්දියාවේ අනවශ්‍ය බිළිඳු දරුවන් මරා දැමීම දහනවවන සියවස දක්වාම ප්‍රචලිතව තිබී තිබෙනවා. ජපානයේ මෙය හැඳින්වී තිබෙන්නේ කප්පාදු කර දැමීම යන අදහස ඇති මබිකි (まびき) යන නමින්.

පසුගිය සටහනේ පලකළ රොබට් නොක්ස්ගේ සටහන අනුව දිය බඳුනක හිස ගිල්වීමෙන්, පණ තිබියදීම වලලා දැමීමෙන් හා මිය යන තුරු කෑම බීම නොදී සිටීමෙන් ලංකාවේ අනවශ්‍ය දරුවන් මරා දමා තිබෙනවා. තමන්ගේම කුලයේ අයෙක් ඉදිරිපත් වූ අවස්ථාවලදී දරුවාව හදාගන්න දී තිබෙනවා. රොබට් නොක්ස් කියන්නේ මේ පුරුද්ද නැවැත්වීමට එවකට කිසිදු නීතියක් නොවූ බවයි. එහෙත්, පසුකාලීනව එවැනි නීතියක් පනවා තිබෙනවා.

1825 අගෝස්තු 25දා ගාලු කොටුවෙන් ලංකාවට ගොඩ බැස ලංකාව පුරා සංචාරය කරන රෙජිනෝල්ඩ් හෙබර් බිෂොප් වරයා විසින් ඒ වන විටත් ලංකාවේ බිළින්දන් ඝාතනය වෙමින් තිබීම ගැන 1825 සැප්තැම්බර් 16 දින සටහන් කරන්නේ මෙහෙමයි (පිටුව 252).

"උපන් අළුත බිළිඳියන් මරා දැමීමේ බිහිසුණු පුරුද්ද දිවයිනේ ඇතැම් දිස්ත්‍රික්ක වල තවමත් තිබේ. පසුගිය 1821 සංගණනයට අනුව රටේ පිරිමින් ගණන ගැහැණුන් ගණනට වඩා 20,000කින් වැඩිය. එක් දිස්ත්‍රික්කයක පිරිමින් 100කට ගැහැණුන් සිටින්නේ 55ක් පමණි. ගැහැණු පිරිමි අනුපාතය සමානව තිබෙන්නේ තනිකරම මුසල්මානුවන් පමණක් ජීවත් වන ප්‍රදේශ වල පමණි. මේ අස්වාභාවික හැසිරීමට හේතුව එක් ගැහැණියක පිරිමින් දෙදෙනෙකු හෝ වැඩි දෙනෙකු සමඟ පවුල් කෑමේ අමුතු සිරිත හේතුවෙන් ගැහැණු දරුවන් විවාහ කර දීම අපහසු වී තිබීම හා ගැහැණියක අවිවාහකව ජීවත්වීම ලැජ්ජාවට කරුණක් සේ සැලකීමයි. ගැහැණු උපතක් සිදු වූ වහාම නැකත්කරු විමසනු ලැබ ඈ නරක ග්‍රහ පිහිටීම් සහිතව උපත ලබා ඇත්නම් වන මෘගයෙකුට ගොදුරු වී හෝ කූඹි කා මිය යන්නට ඉඩ හරිමින් කැලෑවක අතහැර ඒම සිදු වේ. කෙසේ වුවද, මෙය සිදුවන්නේ මවුවරුන්ගේ කැමැත්තෙන් නොවන බව අසන්නට ලැබීම සතුටට කරුණකි."

උපන් හැටියෙම ගලේ ගහපිය!

වයස්ගත වැඩිහිටියන්ට නොසලකා හැරීම හා අමානුෂික ලෙස හැසිරීම පිළිබඳ පුවත් තවමත් ඉඳහිට ලංකාවෙන් වාර්තා වෙනවා. දැන් මම කියන්න හදන්නේ මේ වගේ දේවල් වෙන්නේ ලංකාවේ විතරක් කියන එක නෙමෙයි. ඒ නිසා, කවුරුවත් ඇමරිකාවේ හරි වෙනත් බටහිර රටක හරි වාර්තා වුනු ඔය වගේ දේවල් හොයන්න මහන්සි වෙන්න අවශ්‍ය නැහැ. මම කියන්නේ තවමත් ඔය වගේ දේවල් ලංකාවේ වෙන බව පමණයි.

පහුගිය ලිපියෙන් පෙන්වා දුන් පරිදි දෙසිය වසකට පමණ පෙර ඔය වගේ සිද්ධි අදට වඩා සුලභව සිදු වෙලා තියෙනවා. මේ දේවල් මේ විදිහට වුනේ ලංකාවේ එවකට තිබුණු බෞද්ධ සංස්කෘතියේ අවුලක් නිසා කියා මම කියන්නේ නැහැ. නමුත්, රටේ තිබුණේ බෞද්ධ සංස්කෘතියක් වූ පමණින් හැම දෙයක්ම වෙන්නේ ආගමේ උපදෙස් දෙන හැටියට නෙමෙයි. ප්‍රෝටීන් අවශ්‍යතාවය සපුරා ගන්න සත්තු මැරුවේ වැද්දෝ විතරක් නෙමෙයි. මාළු ඇල්ලුවේ රෝමානු කතෝලිකයෝ විතරක් නෙමෙයි.

තමන්ගේ වයස්ගත අම්මව හරි අප්පච්චිව හ‍රි මැරෙන්න ඉඩ හරිමින් කැලේට ගිහින් දාන එක දරුවෙක් විසින් කරන්නේ දරුවාගේ තියෙන නපුරු කමටම නෙමෙයි. බොහෝ විට වෙන කරන්න දෙයක් නැති නිසා. ජීවිතය පවත්වා ගන්න අවශ්‍ය කැලරි ප්‍රමාණය හොයා ගන්න එකත් අසීරු වැඩක් වුණාම වෙරළු ගෙඩිය හත් දෙනෙක් එක්ක කන එක ප්‍රායෝගිකව හරියන වැඩක් නෙමෙයි.

ලොකුවට මුදල් භාවිතයක් නොවුණත් සුද්දෝ එන්න කලින් ඉඳලම ලංකාවේ නිදහස් ගනුදෙනු සිදුවුනා. ගොඩක් වෙලාවට මේ ගනුදෙනු සිදු වුනේ භාණ්ඩ හෝ සේවා (ශ්‍රමය) හුවමාරු කරගැනීම් විදිහටයි. කුල ක්‍රමය හරහා කිසියම් ආකාරයක ශ්‍රම විභජනයක් හා විශේෂිත ශ්‍රමය ජනනය වීමක් සිදුවුනා. මේ දේවල් කාර්යක්ෂමතාවය ඉහළ නංවන නමුත් ඔය කියපු ගණුදෙනු බොහොමයක්ම සිදු වුණේ ගම් ඒකක ඇතුළේ. ඒ හැර රටේ විවිධ ප්‍රදේශ අතර ආර්ථික ගනුදෙනු සිදුවුනේ ගොඩක් අඩුවෙන්.

මෙහි ප්‍රතිඵලයක් විදිහට වී ගොවිතැන වඩා කාර්යක්ෂම ලෙස කළ හැකිව තිබුණු අම්පාර මාතර වගේ පැතිවල වගේම එහෙම කරන්න බැරි පැති වල මිනිස්සුත් එල්ලිලා හිටියේ වී ගොවිතැනේ. අවුල තිබුණේ මොකක් හරි හේතුවකින් එක දිගට කන්න දෙක තුනක් පාළු වුණු වෙලාවටයි. ඒ වගේ වෙලාවක ඒ වගේ පැත්තකට ආහාර අතිරික්තයක් තිබුණු රටේ වෙන පැත්තකින් ආහාර එන ක්‍රමවේදයක් තිබුණේ නැහැ. වයස්ගත දෙමවුපියන්ව කැලේ ගහන්න සිදු වුනේ ඔය වගේ කාල වලදීයි.

මිනිස් සමාජයක ඉන්න වයස්ගත අය කියන්නේ අනෙක් අයගේ උදවු අවශ්‍ය දුර්වල කණ්ඩායමක්. එහෙම අයට ඔය වගේ ඉරණමක් අත් වුනානම් ඊටත් වඩා දුර්වල කොටසක් වූ බිළින්දන්ට අත් වුනේ මොන වගේ ඉරණමක්ද? බිළින්දන්ව උපන් අළුතම මරා දැමීම හෝ මැරෙන්නට ඉඩ හැර අත් හැර දමනු ලැබීම ලෝකයේ ගොඩක් සංස්කෘතීන් වල ජනගහණ පාලන උපක්‍රමයක් ලෙස සිදු වී තිබෙන දෙයක්. ලංකාව කියලත් වෙනසක් තිබිලා නැති බව ඉතාම පැහැදිලි කරුණක්. උපන් අලුත දරුවන් කුණු ගොඩවල් වලට නැත්නම් වැසිකිලි වලවල් වලට විසිකර දමන අවස්ථා අදටත් වාර්තා වෙනවනේ.

"පිරිමි ජාතිය උතුම් ජාතිය උපන් හැටියෙම මල් පුදාපිය
ගෑණු ජාතිය ජරා ජාතිය උපන් හැටියෙම ගලේ ගහපිය"

ඔය අපි පොඩි කාලේ ඉගෙන ගත්ත කවියක්. මමත් ඔය කවිය මගේ සොහොයුරියට හා වෙනත් ඥාති සොහොයුරියන්ට කියල තියෙනවා. මම හිතන්නේ ඕකත් පරම්පරා ගාණක් තිස්සේ පහළට සම්ප්‍රේෂණය වූ කවියක් කියලයි. උපන් අළුත පිරිමි දරුවන් ඉතිරි කරගෙන දැරිවියන් මරා දැමීම ගොඩක් රටවල සිදුවී තිබෙන දෙයක්. පැරණි ලංකාවේ උපන් අළුතම දරුවන් මරා දමන එක කොයි තරම් දුරකට සිදු වුනාද?

මේ පිළිබඳ මූලාශ්‍ර ගණනාවක්ම තියෙනවා. මම වඩා විශ්වාසනීය මූලාශ්‍රයක් වන රොබට් නොක්ස්ගේ එදා හෙළදිව උපුටා දක්වන්නම්.

"දරුවෙකු මෙලොව එළිය දුටු කෙණෙහි, දරුවාගේ පියා හෝ සෙසු ආසන්න ඥාතියෙක් නැකැත්කරු වෙත ගොස්, දරුවා යහපත් ග්‍රහබල සහිතව හොඳ වෙලාවක උපන්නේද නැතහොත් අයහපත් ග්‍රහබල සහිතව නරක වේලාවක උපන්නේද, යන බව දන්වන ලෙස ඔහුගෙන් ඉල්ලා සිටින්නේය. ඉදින් උපත ලද දරුවා නරක ග්‍රහබල ඇතිව නරක වෙලාවක උපන් බව ප්‍රකාශ වුවහොත් ඔහුගේ පැවැත්මෙන් පවුලට අවුල වන හෙයින්, දරුවා ආහාර නොමැති කමින් මිය යන තුරු හාමත් කර තැබීමෙන්, දිය බඳුනක හිස ඔබා තබා හුස්ම හිරවී මැරෙන්නට සැලැස්වීමෙන් හෝ පණ පිටින්ම වළලා දමමින් මැරෙන්නට ඉඩ හරිති. ... එසේ වුවද, කුළුඳුලෙන් උපන් දරුවෙකුට එසේ කරනු ලබන්නේ කලාතුරකිනි."

නිල් පාටින් තිබෙන කොටස් ඩේවිඩ් කරුණාරත්නගේ අනුවර්තනයේ (පිටු 295-296) ඇතත්, රතු පැහැයෙන් ඇති කොටස් එහි නැහැ. රොබට් නොක්ස්ගේ පොතේ තිබෙන පැරණි සිංහලයාගේ කුරිරුකම මතු කර පෙන්වන ඒ කොටස් ඔහු සිංහල පාඨකයාට පෙන්වන්නේ නැත්තේ හිතාමතාම විය යුතුයි. ඉතිහාසය කියා අප දන්නා දෙය කාලයත් එක්ක වෙනස් වෙන ආකාරයට මෙයත් එක් නිදසුනක්.

බිළිඳු දරුවන් මරා දැමීමට හේතුව ලෙස මෙහි පෙන්වන්නේ ග්‍රහඅපලයි. එවැනි දේ ඉතිහාසයේ බොහෝ කල් සිටම සිදුවූ බවට පණ්ඩුකාභය කතාවත් සාක්ෂි සපයනවා. කෙසේ වුවත්, පළමු දරුවා එසේ මරා දැමීම කලාතුරකින් සිදුවන්නක් බව කීමෙන් මෙහි තිබෙන ආර්ථික සාධක වල බලපෑම පැහැදිලිව පෙනෙනවා. ගැහැණු දරුවන්ව වැඩිපුර මරා දමනු ලැබූ බවක් රොබට් නොක්ස් විසින් සඳහන් කර නැහැ. එහෙත් එවැන්නක්ද සිදුවී ඇති බවත්, දරුවා ගැහැණුනම් පළමු දරුවන්ගෙන් පවා සැලකිය යුතු කොටසක් මරා දමනු ලැබ ඇති බවත් වෙනත් මූලාශ්‍ර වලින් තහවුරු වෙනවා. ඒ කරුණු ඉදිරි ලිපියකට ඉතිරි කරමු.

ඉබ්බන්නේ පුච්චන්නේ අනිත් පිට...

කලින් පෝස්ට් එක දැම්මේ යටි පෙළක් ඇතිව නෙමෙයි. මතක හැටියට පොඩි කාලේ අහපු කතාවයි ලිවුවේ. අන්තිම හරිය හරියටම මතක තිබුණේ නැහැ. මම අහපු කතාවෙත් අන්තිමට වුනේ කතා කතු විසින් සටහන් කර තිබුණ දේ හෝ GG විසින් සටහන් කර තිබුණ දේ වෙන්න පුළුවන්. බොහෝ විට කතාවේ වර්ෂන් කිහිපයක් තියෙන්න ඇති. ප්‍රතිචාර දමන්නට කාලය යෙදවූ සියල්ලන්ටම ස්තුති කරනවා වගේම ඒ ප්‍රතිචාර කියෙවුවහම අප උපයාගෙන තිබෙන ධනයක් වන මෙය කියවන පාඨකයින් ගැන සතුටක් හා ආඩම්බරයක් ඇති වෙනවා. කොහොම වුණත් කතාව සටහන් කළේ වෙන දෙයක් ගැන කතා කරන්න ප්‍රවේශයක් විදිහටයි.

තවත් ගොඩක් අය අහල තියෙන මේ කතාවේ හෝ මේ වගේ කතාවක හැටියට පුතා විසින් තමන්ගේ වයස්ගත අම්මව කැලේකට හෝ අමු සොහොනකට ගිහින් දාලා ඇගේ බරින් නිදහස් වෙන්න හදනවා. මේ සිද්ධිය කාගේ හරි හිතේ ඇඳුනු මනඃකල්පිත සිදුවීමක් පමණක්ද? නැත්නම් ඇත්ත සිදුවීමක් මත පදනම් වූ කතාවක්ද? ඒ වගේ ඇත්ත සිදුවීමක් වුණානම් එය එක් හුදෙකලා සිදුවීමක්ද? එසේ නැත්නම් නැන්දම්මා ලේලි ගැටුම් වගේ නිතර සිදුවුණු සාමාන්‍ය දෙයක්ද?

ජෝන් ෆර්ගසන් විසින් දහනවවන සියවසේ අග හරියේදී සටහන් කර තිබෙන පරිදි, ඒ සියවසේ මුල් කාලය වෙද්දීත්, ඒ කියන්නේ ඉංග්‍රීසින් ලංකාවට එන කාලය වෙද්දී, ලංකාවේ මේ වගේ දෙයක් වෙන එක බොහොම සාමාන්‍ය දෙයක්. ඔහු විසින් සටහන් කර තිබෙන පහත කරුණු මා අනුවර්තනය කර මෙහි පළ කරන්නේ බෞද්ධයින්ගේ දෙබිඩිකම පෙන්වා දීම සඳහා නෙමෙයි. ඒ කාලයේ සමාජය මොන වගේ එකක්ද කියන එක පෙන්වා දෙන්නයි. ජෝන් ෆර්ගසන් අදහස් කළේ බෞද්ධයින්ගේ දෙබිඩිකම පෙන්වා දීම වෙන්න පුළුවන්.

"සතුන් මැරීම මුළුමනින්ම තහනම් වූ බුද්ධාගමේ ආභාෂය ලබමින් දීර්ඝ කාලයක් හැදුණු මිනිස්සු වුවත් මේ අය ඇතැම් පොඩි සත්තුන්ට සලකන්න පුරුදු වී තියෙන්නේ ඉතිහාසයේ දැකිය හැකි කුරිරුම ආකාරයන්ටයි. කැස්බෑවන්ව පණ පිටින් පුච්චන පුරුද්ද නවත්තන්න අන්තිමට නීතියක් දාන්න පවා සිදු වුණා."

ඉබ්බන් වගේම කැස්බෑවනුත් පණ පිටින් පුච්චන එක ලංකාවේ සාමාන්‍ය දෙයක්ව තිබී ඇති බව තහවුරු කරන තවත් ජන කතාවක් වන්නේ අප හැමෝම වගේ අසා තිබෙන දස සිල් උපාසකගේ කතාවයි.

"මස් මෙළෙක් වෙනවායයි සිතා කළුකුමන් මරන්නට පෙර පණ පිටින් සිටියදී උන්ගේ දිව කපන එකත් මේ අයගේ පුරුද්දක්. ඔය වගේ දේවල් තව ලැයිස්තුවක් ලියන්න පුළුවන්."

ඔය විදිහටම ඌරෝ මරන්න කලින් මස් මෙළෙක් කර ගැනීමට උන්ට පොළු වලින් පහර දෙන එක වසර තිහ හතළිහකට පෙර කාලයේත් සිදු වූ බව මා අසා තිබෙනවා.

බෞද්ධයින්ගේ දෙබිඩිකම මසුන් මරණ බෞද්ධයින් කියන කතාව පහත කතාවෙන් පැහැදිළිව පේන බව ජෝන් ෆර්ගසන් සටහන් කරනවා (පිටුව 180).

"අපි මාලුන්ව මරන්නේ නැහැ. අපි කරන්නේ උන්ව වතුරෙන් ගොඩට ගන්න එක විතරයි. උන් මැරෙන්නේ ඉබේටයි."

මේ විදිහටම සත්තු මැරීමේ පවෙන් බේරිලා සත්තුන්ගෙන් නිදහස් වෙන්න බලු පැටවුන් හා පූස් පැටවුන් වාහනයකට අහුවෙන්න පාරක් මැදින් තබන බවත්, සර්පයින්ව වේවැල් කූඩයකට දමා ගඟ දිගේ මුහුදට පා කර අරින බවත් ඔහු කියනවා.

"මේ දේවල් වෙන්නේ හොඳම බෞද්ධයින් ඉන්න දකුණේ මාතර දිස්ත්‍රික්කයේ."

ඔන්න මාතර කට්ටියගේ ඉතිහාසය.

"මේ විදිහටම මහළු අසරණ මිනිස්සුන්ව ඔවුන්ගේ නෑදෑයින්ට කරදරයක් වීමෙන් බේරෙන්නට බත් මුලක් හා වතුර භාජනයක් අතට දී, වන සතුන්ට ගොදුරු වී මැරෙන්න ඉඩහැර මහ කැලේ තනිකර දමා එන එක මේ සියවසේ මුල දක්වාම තිබුණු පුරුද්දක්."

ඔය විදිහට අර ජනකතාවේ සිදුවීම මනඃකල්පිත හෝ කලාතුරකින් පමණක් සිදු වී තිබෙන සිදුවීමක් නෙමෙයි.

(Images: http://www.ips.lk/talkingeconomics/2016/06/15/world-elders-abuse-awareness-day-sri-lankas-greying-economy-an-impending-problem/)

1800 ගෙදර හා 2017 ගෙදර

උඩින් තිබෙන ඡායාරූප දෙක සහිත පෝස්ටුව මේ වන විට බුකියේ බොහෝ දෙනෙකු අත හුවමාරු වී තිබේ. කියන විදිහට එහි උඩින් තිබෙන්නේ 1800 අවුරුද්දේදී ලංකාවේ නිවසකි. පහළින් තියෙන්නේ 2017 ලංකාවේ නිවසකි. නිවෙස් දෙකම පොල් අතු සෙවිලි කළ, කටු මැටි ගැසූ නිවෙස්ය. සසඳා බැලූ විට 1800 නිවස 2017 නිවසට වඩා වර්ග ප්‍රමාණයෙන් තරමක් හෝ ලොකු එකක් බව පෙනේ. ඒ අනුව, මෙය සකස් කළ පුද්ගලයා විසින් පෙන්වන්නට හදන්නේ 1800-2017 අතර කාලයේ ලංකාවේ ජීවන තත්ත්වය අයහපත් අතට මිස යහපත් අතට හැරී නොමැති බවයි. එසේ නොමැතිනම් අවම වශයෙන් රටේ දුප්පතා එතැනම බව පෙන්වීමේ උත්සාහයක් මෙහි තිබේ. මෙය බෙදා හදාගෙන තිබෙන හා මෙයට කැමැත්ත පළ කරන ඇතැම් අයද එසේ සිතනවා වන්නට පුළුවන. එසේ නැත්නම් යුගයේ ජනප්‍රිය පුරුද්ද අනුව වැඩිදුර නොසිතා මෙය ප්‍රචාරය කළා විය හැකිය.

පළමුව, මෙහි පළමු ඡායාරූපය ලංකාවේ 1800 නිවසක් වීමේ හැකියාවක් නැත. ඒ වන විට මෙවැනි ඡායාරූප ගැනීමේ තාක්ෂනය ප්‍රචලිතව තිබුණේ නැත. ලංකාවේ මුල්ම ඡායාරූප 1840 පමණ කාලයේ ඒවාය. සාපේක්ෂව හොඳ මට්ටමේ මුල්ම ඡායාරූප 1850 හෝ පසු වසරකදී ගත් ඒවාය.

ඉහත ඡායාරූපයේ වඩා පැහැදිලි කොපියක් ලංකාපුර වෙබ් අඩවියේ තිබේ. එහෙත්, ඡායාරූපය පිළිබඳ වැඩිමනත් තොරතුරක් එහි නැත. මේ ඡායාරූපය වැඩිම වුනොත් දහනවවන සියවසේ දෙවන භාගයේදී ගත් එකක් මිස ඊට වඩා පැරණි එකක් නොවේ. කෙසේ වුවත්, එයින් 1800 පමණ කාලයේ ලංකාවේ සාමාන්‍ය නිවසක් නිරූපණය වන්නේය යන්න පිළිබඳව බොහෝ දෙනෙකු එකඟ වනු ඇත.

කියන විදිහට දෙවන නිවස 2017 වසරේදී ලංකාවේ නිවසකි. එම වසරේදී මෙන්ම අදටත් මෙවැනි නිවෙස් යම් ප්‍රමාණයක් ලංකාවේ නැතුවා නොවේ. ඒ නිසා, ඡායාරූප දෙක පිළිබඳව විශාල ගැටළුවක් නැත.

දහනවවන සියවස මුලදී ලංකාවේ ගෙවල් වැඩි ප්‍රමාණයක් උඩ ඡායාරූපයේ තිබෙන ආකාරයේ ගෙවල් විය. විසිවන සියවස මුලදීද එවැනි ගෙවල් විශාල ප්‍රමාණයක් තිබුණේය. මා කුඩා කළ, 1970 දශකයේදී වුවද ලංකාවේ ඇතැම් ගම් වල බොහෝ නිවෙස් ඉහත ආකාරයේ ඒවා විය.

එහෙත්, අද තත්ත්වය එසේ නැත. දෙවන ඡායාරූපයේ තිබෙන ආකාරයේ නිවෙස් අදටත් ලංකාවේ තිබෙතත් ඒ සුළු ප්‍රමාණයකි. අද එවැනි නිවෙසක් හොයා ගැනීම එතරම් පහසු නැත. 1800 නිවෙස කෙසේ වෙතත් 2017 නිවෙස කිසිසේත්ම එම වසරේ ලංකාවේ සාමාන්‍ය නිවෙසක් නිරූපණය කරන්නේ නැත.

අනෙක් අතට 1800 සිට වසර සියයක්, පන්සියයක් හෝ දහසක් පසුපසට ගියද ලංකාවේ සාමාන්‍ය නිවෙසක් ලෙස බොහෝ විට හමු වනු ඇත්තේ උඩ ඡායාරූපයේ දැකිය හැකි ආකාරයේ නිවෙසකි. ඒ තත්ත්වය සියවස් ගණනාවක් තිස්සේ වෙනස් වුනේ නැත. ඊට වඩා හොඳ ගෙයක් හදා ගැනීමට හැකි ආර්ථික ශක්තියක් ඒ කාලයේ ලංකාවේ සාමාන්‍ය ගැමියෙකුට තිබුණේ නැත. එවැනි හැකියාවක් තිබුණේනම් ඒ විශාල ඉඩම් හිමියන්, ප්‍රාදේශීය පාලකයින් වැනි සීමිත පිරිසකට පමණි. ඉතිරි බහුතරයට තිබුණේ නොමැරී ජීවත් වීමට ප්‍රමාණවත් යැපුම් මට්ටමේ ආදායමක් පමණි.

ආසන්න වශයෙන් දහනවවන සියවසේ මුල පටන් ඉහත තත්ත්වය වෙනස් වෙන්නට පටන් ගත්තේ ස්වයං පෝෂිත ආර්ථික ක්‍රමය වෙනුවට මිනිසුන් අතර නිදහස් ගණුදෙනු ප්‍රචලිත වන්නට පටන් ගැනීමත් සමඟය. ඒ සමඟම ලෝකයේ අනෙක් රටවල මෙන්ම ලංකාවේ මිනිසුන් අතේද වඩා හොඳ ගෙයක් වෙනුවෙන් යෙදවිය හැකි අතිරික්ත ප්‍රාග්ධනයක් ඉතිරි විය. නමුත්, රටේ සියළු දෙනාම එක වර මේ පියවර තැබුවේ නැත. ඒ නිසා, රටේ සියලුම පොල් අතු ගෙවල් එකවර උළු ගෙවල් වුනේ නැත. නාගරික හා අර්ධ නාගරික ප්‍රදේශ කෙසේ වුවත්, ලංකාවේ ගම්බද ගෙවල් බොහොමයක් වඩා හොඳ ගෙවල් බවට පත් වූයේ 1980 පමණ සිට ගම්බද කාන්තාවන් ඇඟලුම් කම්හල් රැකියා හා මැදපෙරදිග රැකියා ආදිය හරහා ශ්‍රම බලකායට එක් වන්නට පටන් ගැනීමට සමාන්තරවය.

දහනවවන සියවස මුලදී ලංකාවේ උළු සෙවිලි කළ ගෙවල් තිබුණේ 20,000ක් පමණ ප්‍රමාණයකි. රටේ ජනගහනයෙන් අති මහත් බහුතරය ජීවත් වූයේ උඩ පළමු ඡායාරූපයේ ඇති ආකාරයේ නිවෙසකය. ඒ වන විට වැලි හා බොරළු ඇතිරූ පාරවල් මිස ගල් දැමූ පාරවල් කිසිවක් රටේ තිබුණේ නැත. වාහන කියා රටේම තිබුණේ කරත්ත 50ක පමණ ප්‍රමාණයකි.

සියවසේ අවසානය කිට්ටුව 1893 වසර වෙද්දී රටේ උළු සෙවිලි කළ ගෙවල් ප්‍රමාණය 550,000ක් විය. ගල් ඇතිරූ පාරවල් සැතපුම් 1,450ක් හා දුම්රිය මාර්ග සැතපුම් 265ක් හැදී තිබුණේය. රටේ ප්‍රධාන නගර බොහොමයක් කරත්ත පාරවල් වලින් යා වී තිබුණු අතර රටේ කරත්ත ප්‍රමාණය 25,000 දක්වා ඉහළ ගොස් තිබුණේය. මේ මාර්ග පද්ධතියේ උදවුවෙන් වැඩි වැඩියෙන් නිදහස් ගනුදෙනු සිදුවිය.

පසුගිය 2017 වසර වෙද්දී රටේ දුම්රිය මාර්ග පද්ධතිය කිලෝමීටර 1,562ක්ද, අධිවේගී මාර්ග කිලෝමීටර 170ක්ද, අනෙකුත් ප්‍රධාන මාර්ග කිලෝමීටර 12,210ක්ද හැදී රටේ ගම් නියම් ගම් සියල්ලම වාගේ ජාතික ආර්ථිකය සමඟ බද්ධ වී තිබුණේය. කාර් 756,856ක්, ත්‍රිරෝද රථ 1,139,524ක්, මෝටර් සයිකල් 4,044,010ක් ඇතුළුව මෝටර් වාහන 7,247,122ක් මේ මාර්ග වල ධාවනය විය. රටේ ගෙවල් වලින් 99.3%කටම විදුලි බලයද, 88.8%කට පානීය ජල පහසුකම්ද (49.2%කට පයිප්ප වතුරද) තිබුණේය. ඔය අතරේ ඉහත දෙවන රූපයේ පෙනෙන ආකාරයේ ගෙවල් යම් ප්‍රමාණයක්ද තවමත් ඉතිරිව තිබෙනවා විය හැකි වුවත් එවැනි නිවෙසකින් කිසිසේත්ම වත්මන් ලංකාවේ ජනජීවිතය නිරූපණය වන්නේ නැත. එවැනි නිවෙසක් දැන් හොයා ගත යුත්තේ ඉතා අසීරුවෙනි.

ඒ නිසා ඇත්තටම මේ ඡායාරූප දෙකෙන් පෙන්වන්නේ ඉතිහාසයට සාපේක්ෂව පසුගිය දෙසියවස තුළ ලංකාවේ ජන ජීවිතයේ දැකිය හැකි සුවිශාල ප්‍රගතියයි.

බෙලිඅත්තට කෝච්චියක්!

මාතර ඉඳලා බෙලිඅත්තට කෝච්චියක් වැටීම පහුගිය දවස් වල ගොඩක් අය කතා කරපු දෙයක්නේ. ඒ කතාබහත් වෙනත් ගොඩක් දේවල් වගේම කතාකරන පුද්ගලයින්ගේ දේශපාලන පක්ෂපාතීත්වයන් මත ධ්‍රැවීකරණය වෙලා තිබුණු බව පෙනෙන්නට තිබුණා. සුද්දෝ ගියාට පස්සේ පළමු වතාවට මේ ආකාරයට ලංකාවේ කෝච්චි පාරක් හැදුනු එක ගැන සමහර අය උදම් අනද්දී, තවත් සමහර අය මේ ව්‍යාපෘතිය සුදු අලියෙක් විදිහට දැක්කා.

කිලෝමීටර 26ක් වන මේ දුම්රිය මාර්ග කොටස හදන්න ඇමරිකන් ඩොලර් මිලියන 278.2ක් වියදම් වෙලා කියල කියනවා. ඒ ගාන ඕනෑවට වඩා වැඩිද, ඔය ආයෝජනය ආපහු ලැබෙන්න කොයි තරම් කාලයක් යනවද වගේ බරපතල ප්‍රශ්න අපි පැත්තකින් තියමුකෝ. කොහොම හරි දැන් බෙලිඅත්තට කෝච්චියක් යනවනේ!

ලංකාවේ හැදුණු පළමුවෙනි කෝච්චි පාර කොළඹ නුවර පාරයි. ඒකෙනුත්, මුලින්ම හැදුනේ කොළඹ අඹේපුස්ස දක්වා කොටසයි. හැතැම්ම 34.5ක් (කිලෝමීටර 55ක් පමණ) වන මේ කොටස හදන්න වියදම් වෙලා තියෙන්නේ ස්ටර්ලින් පවුම් 258,795ක් පමණයි. කිලෝමීටරේකට පවුම් පන්දාහකට අඩුයි. ඒ දවස් වලම සුද්දා රේල්පාර කතරගමටම හදල තිබුණානම් කිලෝ මීටරේකට ඩොලර් මිලියන දහය පන්නල වියදම් කරන්න වෙන්නේ නැහැ. කොහෙද ඉතිං පහු පහු වෙද්දී රේල් පාරවල් හදන එක සුද්දා අතෑරලා දාලනේ!

මේ කොළඹ අඹේපුස්ස පාරේ මුලින්ම මගී දුම්රියක් දුවවල තියෙන්නේ 1865 අන්තිම හරියේදී. නමුත්, ඊට පෙර විශේෂ ගමන්වාර ගණනාවක් දුවවල තියෙනවා. හරියටම හෙටට අවුරුදු 154කට කලින් ලංකාවේ පළමු දුම්රිය අනතුර සිදුවෙලා තියෙන්නේ නිල වශයෙන් ලංකාවේ මගී දුම්රිය ධාවනය ආරම්භ වෙන්නත් කලිනුයි. හරියටම කියනවනම් 1865 ජනවාරි 14 වෙනිදා. රේල් පාර හදන කටයුතු බාරව හිටපු ලිපිකරුවෙක් වන ශ්‍රී රාමලූ නායිදු කියන මනුස්සයාගේ නොසැලකිල්ල නිසා රාගම කිට්ටුව සිදුවෙලා තිබෙන මේ අනතුරෙන් 36 දෙනෙකු ජීවිතක්ෂයට පත් වෙලා තියෙනවා.

කොළඹ සිට අඹේපුස්ස දක්වාම නැග්ම අඩි 180ක් පමණක් වූ මේ දුම්රිය මාර්ගයේ මුලින්ම නිල වශයෙන් දුම්රියක් ධාවනය කර තිබෙන්නේ 1864 දෙසැම්බර් 27 වෙනිදා. මේ ගමනට විශේෂ අමුත්තෙක්ද සහභාගී වී තිබෙනවා. ඒ මේ කියන දවස් වල ලංකාවේ දින 12ක සංචාරයක යෙදුනු හා වසරකට පසුව දෙවන ලියෝපෝල්ඩ් නමින් බෙල්ජියමේ රජ වූ බ්‍රබන්ට්හි ඩියුක් වරයා. එවකට ලංකාවේ ආණ්ඩුකාරවරයා වූ ශ්‍රීමත් ටෙරන්ස් ඕබ්‍රයන්, යටත් විජිත මහලේකම් ගිබ්සන්, විගණකාධිපති, බස්නාහිර පළාතේ ආණ්ඩුවේ ඒජන්තවරයා ඇතුළු ආණ්ඩුවේ ඉහළම නිලධාරීන් හා ඔවුන්ගේ පවුල් වල අයත්  මේ ගමනට සහභාගී වෙලා තියෙනවා. මේ මංගල දුම්රිය ධාවනය කරල තියෙන්නේ ගිල්ෆඩ් මෝල්ස්වර්ත් විසිනුයි.

බොහෝ දෙනෙක්ව උද්දාමයට පත් කරපු ඔය ගමන සාර්ථක ලෙස අවසන් වෙලා සති දෙකකට පමණ පසුවයි මම මුලින් කියපු අනතුර සිදු වෙලා තියෙන්නේ. ඒ දුම්රියේ රියදුරු ලෙස කටයුතු කරල තියෙන්නෙත් මෝල්ස්වර්ත්මයි. දුම්රිය මැදිරි 16ක් තල්ලු කරගෙන ඔහු එන්ජිම ධාවනය කර තිබෙන්නේ පසුපසින්. දුම්රිය මැදිරි වල වැඩිපුරම ඉඳලා තියෙන්නේ පාර හැදීමේ කටයුතු වල නිරත වූ කම්කරුවන්.

ඔය දුම්රිය පාර හදන දවස් වල රාගම පැත්තේ තිබිලා තියෙන්නේ ගැඹුරු මඩ වගුරු. ඒ නිසා පාර හදල තියෙන්නේ අඩි හය හතක් පස් පුරවලයි. දුම්රිය මාර්ගයේ වැඩ කරන්න දකුණු ඉන්දියාවෙන් කම්කරුවන් විශාල පිරිසක්ද ඇවිත් තිබෙනවා. කඩිනමින් වැඩ නිමකර මගී ප්‍රවාහනය සඳහා දුම්රිය මාර්ගය පොරොන්දු වූ දවසට විවෘත කරන්න ඉඩ සලසනු පිණිස කොන්ත්‍රාත්කරු වැඩ වේගවත් කරමින් සිටි කාලයක්. දවස පුරාම දුම්රිය ධාවනය කර තිබෙන්නේ මාර්ගයේ හතරවන හා දහවන සැතපුම් අතර පස් ඇදීමටයි.

වෙලාව හවස හය පමණ වෙද්දී රේල්පාරේ ට්‍රොලියක් නවත්වා තිබෙන බව දුම්රිය නියාමක හාඩින් විසින් දකින කොට කෝච්චිය හා ට්‍රොලිය අතර යාර විස්සකවත් දුරක් තිබී නැහැ. අඳුර වැටෙමින් තිබුණු මේ වෙලාවේ  කිට්ටුවට එන තුරුම ඒ හරියේ තිබුණු පාලමේ වහලය හා ට්‍රොලිය වෙන වෙනම පෙනිලා නැහැ. ට්‍රොලියේ වැදුණු දුම්රිය මැදිරි දෙපැත්තට වැනිලා එකින් එක මඩ වගුරට පෙරලිලා. පෙට්ටි 16න් 14ක්ම. එන්ජිමත් පිටිපස්සේ නිසා නිකම්ම තල්ලු වෙලා යන පෙට්ටිනේ. අනිත් එක කෝච්චිය පැයට සැතපුම් විස්සක පමණ, පැවති තත්ත්වයන් යටතේ තරමක් වැඩි වේගයකිනුයි ධාවනය කරලා තියෙන්නේ.

ට්‍රොලිය රේල්පාරේ නවත්තලා ගිහින් තියෙන්නේ ශ්‍රී රාමලූ නායිදු කියන මනුස්සයා. ඔය මනුස්සයා කුලීකාරයින්ට පඩි ගෙවන්න ඇවිත් තියෙන්නේ ට්‍රොලියේ. කුලීකාරයින් දෙන්නෙක් ලවා තල්ලු කරගෙනයි ඇවිත් තියෙන්නේ. ඔය වගේ වැඩක් කරන්න ඔහුට බලයක් තිබී නැහැ.

අන්තිමට 36 දෙනෙක් මිය ගිහින්. ගොඩක් අය මඩේ ගිලීම නිසා. ඔය අතර එක් අයෙක් සුද්දෙක්. ජෝජ් ඉන්ග්‍රම්. ඉතිරි අයගෙන් තුනෙන් දෙකක් සිංහල. තුනෙන් එකක් දෙමළ. ඔය කුලී කාරයෝ පදිංචි වෙලා ඉඳලා තියෙන්නේ රාගම හරියේ. ඔවුන් හවස පහමාරට වැඩ ඉවර කරලා ගෙවල් වලට යමිනුයි ඉඳලා තියෙන්නේ. වැඩ පාටියේ කුලීකරුවන් 129ක් හිටියත් ගොඩක් අය කොහොම හරි පැනගෙන තියෙනවා. එහෙම නැත්නම් කෝච්චියට නැගලා නැහැ.

දුම්රිය නියාමක හාඩින් රියදුරුට සංඥා කරමින් දුම්රිය පසුපසට මැදිරියෙන් මැදිරියට දුවගෙන ඇවිත් තිබුණත් ඔහුට වැඩි දුරක් එන්න ලැබිලා නැහැ. දුම්රිය මැදිරි පෙරලෙද්දී ඔහුටත් බරපතල තුවාළ සිදු වී තිබෙනවා. තුවාලකරුවන්ව ප්‍රතිකාර ලබා දීම සඳහා වැලිසර රෝහලට හා අහල පහළ ගෙවල් වලට ගෙනිහින් තියෙනවා. ආණ්ඩුකාරවරයා වෛද්‍ය කණ්ඩායම් හා අනෙකුත් නිලධාරීන් සමඟ ඇවිත් අවශ්‍ය කටයුතු කරලා තියෙනවා. පසුව පත් කරලා තියෙන 13 දෙනෙකුන් යුතු ජූරිය තීරණය කරලා තියෙන්නේ වැරදිකාරයා නායිදු බවයි.

අනතුර සිදු වී දවසකට පස්සේ ඒ කාලයේ ලංකාවේ හිටපු ප්‍රවීණ චිත්‍ර ශිල්පියෙක් වූ හිපොලයිට් සිල්වාෆ් විසින් මේ ස්ථානය දැකපු ආකාරය ලිපිය ආරම්භයේ තිබෙන චිත්‍ර සටහනෙන් දැකිය හැකියි. පහළ චිත්‍ර සටහන් වල තියෙන්නේ ඔහු දැකපු ඒ කාලයේ කොළඹ (කොටුව) දුම්රිය ස්ථානය. අන්තිම චිත්‍ර සටහනේ ඈතින් පේන්නේ කොළඹ කොටුව.

ඔක්තෝබර් විප්ලවය

පහුගිය සියවසේ මුල වෙද්දීත් ලෝකයේ ගොඩක් රටවල තිබුණේ රාජාණ්ඩු. එහෙමත් නැත්නම් ඒ රාජාණ්ඩු වල යටත් විජිත. ඒ කාලය දක්වාම බොහෝ විට රාජ්‍ය පාලනයේ වෙනසක් කියන එකෙන් සාමාන්‍යයෙන් අදහස් වුනේ රජු මිය යාමෙන් පසුව හිටපු රජුගේ අනුප්‍රාප්තිකයෙකු රජු බවට පත් වීම.

සමහර අවස්ථා වලදී ඉහත කී සාමාන්‍ය ක්‍රමයට වඩා වෙනස් විදිහට බල හුවමාරු සිදු වුණා. ඒ කිසියම් කුමන්ත්‍රණයකින් රජු මරා දමා හෝ ඉවත් කර වෙනත් අයෙකු විසින් රාජ්‍ය බලය පැහැර ගත් අවස්ථා වලදී. සමහර වෙලාවට එක රටක රජෙක් වෙනත් රටවල් යටත් කරගෙන තමන්ගේ රටට ඈඳා ගත්තා. මේ ආකාරයට වෙනස් විදිහට බල හුවමාරු සිදු වෙද්දීත් රාජ්‍ය ආකෘතියේ වෙනසක් වුනේ නැහැ.

කොහොම වුනත් ඔය කාලය වෙද්දී ලෝකයේ ඇතැම් රටවල වෙනත් රාජ්‍ය ආකෘතීනුත් ක්‍රියාත්මක වෙමින් තිබුණා. උදාහරණයක් විදිහට ඔය කාලය වෙද්දී ඇමරිකාවේ රාජ්‍ය නායකයාව තෝරාගත්තේ නියෝජිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය මත පදනම්ව මහජන ඡන්දයෙන්. එය තවමත් එසේමයි. රාජාණ්ඩු වලට විකල්පයක් විදිහට නියෝජිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ක්‍රමයෙන් ජනප්‍රිය වෙමින් තිබුණා.

අවුරුදු එකසිය එකකට කලින් ඔය කලින් කී රාජ්‍ය ආකෘතීන් දෙකට තවත් එකක් එකතු වුනා. එය සිදු වුනේ 1917 නොවැම්බර් 7 වෙනිදා රුසියාවේ රාජ්‍ය බලය බෝල්ෂෙවික් පාක්ෂිකයින් විසින් අල්ලා ගැනීමෙන් පසුව මාක්ස්වාදය මත පදනම් වූ රාජ්‍යයක් බිහි කිරීමත් සමඟයි.  ඒ වන විට රුසියාවේ කාලයක් තිස්සේ පැවති රාජාණ්ඩුව වෙනුවට නියෝජිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය මත පදනම් වූ රාජ්‍ය පාලන ක්‍රමයක් ඇති කිරීම සඳහා කටයුතු සිදු වෙමිනුයි තිබුණේ.

නොවැම්බර් 7 කියා කිවුවත්, ඒ වන විටත් රුසියාව ජුලියන් කැලැන්ඩරය අත හැර ග්‍රෙගෝරියන් කැලැන්ඩරයට මාරු වී තිබුණේ නැහැ. ජුලියන් කැලැන්ඩරයට අනුව මේ දිනය ඔක්තෝබර් 25. ඔක්තෝබර් විප්ලවය යන නමට හේතුවත් එයයි. පසුගිය අවුරුද්දේදී ලංකාවේත් ඇතැම් අය ඔක්තෝබර් විප්ලවයේ සියවස සැමරුවා. තව දවස් තුනකින් ඔක්තෝබර් විප්ලවයේ එකසිය එක්වන සංවත්සරය.

පසුගිය ඔක්තෝබර් 26 වෙනිදා ලංකාවේ දේශපාලන අර්බුදයකට මුල පුරමින් සාමාන්‍ය සම්ප්‍රදායයෙන් බැහැරව අගමැතිවරයෙකු පත් කරනු ලැබුවා. ඒ හේතුව නිසා, මේ වන විට ලංකාවේ අගමැති ධුරයට අයිතිය කියන පුද්ගලයින් දෙදෙනෙකු සිටිනවා. සිදු වුනු අවුල තවමත් දිග්ගැසෙමින් පවතිනවා.

මේ හා අදාළ ව්‍යවස්ථාමය තත්ත්වය පිළිබඳව අර්බුදය ඇරඹුණු දින වලම මා පැහැදිලි කර තිබෙනවා. මේ වන විට තවත් පැහැදිලි කිරීම් ගණනාවක් තිබෙනවා.

අද වන විට මහින්ද රාජපක්ෂව අගමැති සේ පත් කිරීම ව්‍යවස්ථාවට අනුකූලද නැද්ද යන්න ගැන අදාළ පාර්ශ්ව සියල්ලම තම තමන්ගේ මතයන්ට එළැඹ අවසන් නිසා ඒ ගැන තවදුරටත් කතා කිරීම තේරුමක් නැහැ. මේ වන විට දේශපාලන අර්බුදය අවසන් වෙන්නේ කොහොමද කියන එක තීරණය වී අවසානයි. පාර්ලිමේන්තුව නැවත රැස්වූ පසු වෙන්නේ කුමක්ද කියන එක මේ අවසානයේ වැදගත්ම කරුණ නෙමෙයි.

ගොඩක් අය හිතාගෙන ඉන්නේ නොවැම්බර් 7, නොවැම්බර් 16 හෝ ජනාධිපතිවරයා විසින් පාර්ලිමේන්තුව නැවත රැස් කෙරෙනු ඇතැයි සිතිය හැකි වෙනත් දවසක් මේ සිදු වන ක්‍රියාවලියේ අවසානය බවයි. මහින්ද රාජපක්ෂව පත් කළ අවස්ථාවේදීම මට පෙනී විදිහටනම් මේ සතියේ හෝ ලබන සතියේ දකින්න ලැබෙනු ඇත්තේ අයිස් කන්දක ශිඛරය පමණයි. කතාවේ නියම පීක් එක එන්න තව අවුරුදු දෙකක් පමණ බලා ඉන්න වෙයි. සමහර සැලසුම් තියෙන්නේ වඩා ලොකු සැලසුම් ඇතුළේ.

පඬුවස්දෙව්ගේ දරුවෝ

මහා වංශයට අනුව සිංහල අනන්‍යතාවය පටන් ගන්නේ විජයගෙන්. ඔය කතාවත් එක්ක මට ලොකු ප්‍රශ්නයක් නැහැ. තමන්ව  සිංහලයෙක් ලෙස හඳුන්වාගත් පළමු පුද්ගලයා විජය වෙන්න පුළුවන්. එය ජාතික අනන්‍යතාවයක්ද නැද්ද කියන එක වෙනම කරුණක්. ගොඩක් වෙලාවට එයින් අදහස් වෙන්න ඇත්තේ ඔහුගේ පරම්පරාව.

ඔය ආකාරයට තමන්ගේ පරම්පරාවේ අනන්‍යතාවයෙන් තමන්ව හඳුන්වා ගත්තු මිනිස්සු ඉතිහාසයේ ඕනෑ තරම් ඉන්න ඇති. නමුත්, මහා වංශ ඉතිහාසයේ විජයට ලැබී තිබෙන තැන ඒ වෙනත් අයට ලැබිලා නැහැ.

මහා වංශය ලියා තිබෙන්නේ (දළ වශයෙන්) විජයගේ කාලයෙන් සියවස් අටකට පමණ පසුව වුනත්, මහා වංශය ලියන්න පදනම් කරගෙන තියෙන කතා ඊට වඩා පැරණියි. දේවානම්පියතිස්ස රජුගේ කාලයේ ඉඳලා මේ ඉතිහාස කතා දිගින් දිගටම යාවත්කාලීන කරමින් කටින් කට ඉදිරියට ගෙනත් තිබෙනවා. ඒ විදිහට ගෙනත් තියෙන්නේ ලංකාවේ බුද්ධ ශාසනයේ ඉතිහාසය. මේ කතා වල රජවරුන්ට තැනක් ලැබෙන්නේ බුද්ධ ශාසනයේ ඉතිහාසයට ඔවුන් සම්බන්ධ වන තරමටයි.

මහාවංශ ප්‍රවාදය අනුව ලංකාවේ බුද්ධ ශාසනයේ ඉතිහාසය පටන් ගන්නේ දේවානම්පියතිස්ස රජුගේ කාලයෙන්. කතාවේ ඊට පෙර කොටස තිබෙන්නේ මගධය ඇතුළු වත්මන් ඉන්දියානු අර්ධද්වීපයට අයත් තැන් වල. ඒ කොටසත් එකතු කළොත් කතාව අඛණ්ඩව යාවත්කාලීන වෙන්න පටන් ගන්නේ බුද්ධ කාලයෙන්. නමුත්, මහින්දාගමනය තෙක් මේ විදිහට යාවත්කාලීන වී තිබෙන්නේ මගධයේ ඉතිහාසය මිසක් ලංකාවේ ඉතිහාසය නෙමෙයි.

මහින්දාගමනයට පෙර ලංකාවේ බෞද්ධයින් සිටි බව කාට හෝ මතක් කරන්න පුළුවන්. එය එසේ නොවෙන්න හේතුවක් නැහැ. නමුත්, ඒ බෞද්ධයින්ගේ යම් සම්ප්‍රදායයන් තිබුණානම් ඒවා එක්කෝ නැති වෙලා ගිහින්. එහෙම නැත්නම් අශෝක බුද්ධාගම ඇතුළේ දිය වෙලා ගිහින්. දැන් තිබෙන සම්ප්‍රදාය මගධයේ පරිණාමය වෙලා ලංකාවට ඇවිත් තිබෙන්නේ මහින්දාගමනයත් එක්කයි.

දේවානම්පියතිස්ස කියන්නේ මහා වංශයට මුල් වූ පූර්ව ඉතිහාස කතා අනාගතයට සම්ප්‍රේෂණය කරපු බෞද්ධ භික්ෂූන්ට මුහුණට මුහුණ හමු වූ චරිතයක්. නමුත්, විජය කියන්නේ ඒ විදිහට ඔවුන්ට හමු වූ අයෙක් නොවෙයි. මහා වංශයට විජය වැදගත් පුද්ගලයෙක් වෙන්නේ දේවානම්පියතිස්සගේ පරම්පරාවේ ලංකාව ඇතුළේ හඳුනාගත හැකි පළමුවැන්නා විජය නිසයි.

කොහොම වුනත්, දේවානම්පියතිස්ස කියන්නේ විජයගෙන් කෙළින්ම පැවත එය අයෙක් නෙමෙයි. විජයගේ දරුවන්ට ලංකාවේ සිහසුනට උරුමයක් ලැබෙන්නේ නැහැ. දේවානම්පියතිස්ස පැවත එන්නේ පඬුවස්දෙව්ගෙන්.

දේවානම්පියතිස්සගේ පියා මුටසීව. මුටසීවගේ පියා පණ්ඩුකාභය. පණ්ඩුකාභයගේ මව චිත්‍රා. චිත්‍රාගේ පියා පඬුවස්දෙව්. පඬුවස්දෙව්ගේ පියා විජයගේ සොහොයුරා.

විජය වගේම පඬුවස්දෙව් කියන්නෙත් පළමු පරම්පරාවේ සංක්‍රමණිකයෙක්. නමුත්, පඬුවස්දෙව් ලංකාවට එන්නේ විජය පැමිණියා වගේ අහම්බයකින් නෙමෙයි. ඔහුට ලංකාවට එන්න පසුබිම හදන්නේ විජය. ඒ නිසා, දේවානම්පියතිස්ස කියා පුද්ගලයෙක් ලංකාවේ බිහිවෙන්න අඩිතාලම වැටෙන්නේ විජය නිසා. බුද්ධාගම ලංකාවේ ස්ථාපිත වෙන්න අඩිතාලම වැටෙන්නේ දේවානම්පියතිස්ස නිසා.

දේවානම්පියතිස්සගේ පියා මුටසීවනේ. මහා වංශයට අනුව මුටසීවට දරුවන් දොළොස් දෙනෙක්. පුත්තු දහයක් හා දුවලා දෙන්නෙක්. මහා වංශයේ එකොළොස් වන පරිච්ඡේදයේ තියෙන්නේ මෙහෙමයි.

"ඒ රජහට උනුන් හිතෛෂී වූ පුතුන් දස දෙනෙක් වූහ. කුලයට සුදුසු කීකරු වූ දූන් දෙදෙනෙකුද වූ ය. දේවානම් පියතිස්ස (දෙවෙන පෑතිස්ස) යයි ප්‍රසිද්ධ වූ දෙවෙනි පුත්‍ර තෙමේ ඒ සියලු සහෝදරයන් ‍අතුරෙන් පින්පැණ ගුණෙන් අධික වී."

මුටසීවගේ සීයා පණ්ඩුවාසදේවත් දරුවෝ එකොළහක් හදලා තියෙනවා. පුත්තු දහයක් හා දුවෙක්. මහා වංශයේ නවවන පරිච්ඡේදයේ තියෙන්නේ මෙහෙමයි.

"ඒ මෙහෙසිතොමෝ පුතුන් දසදෙනෙකු හා එක් දුවකුදු වැදුවා. සියල්ලන් දෙටුපිත් අභය නම  කණිට්ඨිකා තොම චිත්‍රා නම."

මේ විස්තර අනුව පෙනෙන්නේ ලංකාවට සංක්‍රමණය වූ පඬුවස්දෙව්ගේ පරම්පරාව ඉතා වේගයෙන් ව්‍යාප්ත වී තිබෙන බවයි.

තවත් කරුණක් සමහර විට ඔබ නිරීක්ෂණය කරන්න ඇති. ඒ තමයි මේ පරම්පරාවේ පිරිමි දරුවන්ට සාපේක්ෂව ගැහැණු දරුවන් ඉපදිලා තිබෙන්නේ අඩුවෙන් බව. එහෙම වුනේ කොහොමද?

මේ ගැන ඉදිරි ලිපියකින් කතාකරමු.

ජේආර් සමඟ ඇමරිකා ගොස් හාමතේ මියගිය ඈ...

සමගි පෙරමුණු ආණ්ඩුව පරාජය කර හයෙන් පහක බලයක් ලබාගත් ජේආර් ජයවර්ධන ලංකාවේ ආර්ථික ප්‍රතිසංස්කරණ ගණනාවකට මුල පිරුවා. අඩුපාඩු තිබුණත් ජේආර්ට ලංකාවේ ආර්ථික වර්ධනය වේගවත් කිරීම පිළිබඳව දැක්මක් තිබුණා. නිදහසින් පසු ලංකාවේ ආර්ථික ව්‍යුහයේ එක දිගටම තිබුණු හා තවමත් තිබෙන මූලික ප්‍රශ්නයක් වන රුපියල ඕනෑවට වඩා ශක්තිමත් වීම නිසි අයුරින් හඳුනාගත් එකම රාජ්‍ය නායකයා ජේආර් ජයවර්ධනයි. මේ කරුණේදී රනිල් වික්‍රමසිංහ ඉන්නෙත් ජේආර්ට වඩා ගොඩක් පස්සෙන්.

ජේආර් ප්‍රසිද්ධ වී තිබෙන්නේ ඇමරිකාවට ලැදි පුද්ගලයෙක් ලෙසයි. ඇමරිකාවට ජේආර්ගේ ලැදිකමක් තිබී ඇති බව පිළිබඳව සැකයක් නැතත්, එය ඔහු පෙන්වූ තරමටම තිබුණා නොවෙන්නත් පුළුවන්. ඊට වඩා සිදුවී තිබෙන බව පෙනෙන්නේ තමන් ඇමරිකාවට ලැදි පුද්ගලයෙක් බවට ප්‍රතිරූපයක් හදාගන්න ජේආර් විසින්ම කාලයක් තිස්සේ කටයුතු කර තිබීමයි. ඔහුගේ රාජ්‍ය ප්‍රතිපත්ති ඇමරිකාවට වඩා කිට්ටු සිංගප්පූරුවටයි.

ජේආර් විසින් හඳුන්වා දුන් ප්‍රතිසංස්කරණ නිසා ලංකාවේ ආර්ථික වර්ධනය තරමක් වේගවත් වුනත්, උතුරේ කැරළි පටන් ගැනීමෙන් පසුව තත්ත්වය හිතූ තරම් හොඳ වුණේ නැහැ. මේ ප්‍රශ්නයේ ඉතිහාසය ඈතට දිවෙන්නක් වුවත්, ලංකාවේ ආර්ථිකයට හා ජන ජීවිතයට සිවිල් යුද්ධයේ බලපෑම දැනෙන්න පටන් ගත් අවුරුද්ද සේ සැලකිය හැක්කේ 1983 අවුරුද්දයි.

මේ විදිහට උතුරේ ත්‍රස්තවාදී ක්‍රියා ආරම්භ වී වසරකට පමණ පසු ජේආර් ඇමරිකාවේ සංචාරයක යෙදුණා. එවකට ඇමරිකානු ජනාධිපති වුණේ රොනල්ඩ් රේගන්. සංචාරයේ පසුබිම ඇතුළු දේශපාලනික කරුණු ගැන කතා කරන එක අපි දැනට පැත්තකින් තියමු.

ජේආර් ඇමරිකාවට ගියේ රේගන්ට දෙන්න තෑග්ගකුත් අරගෙනයි. ඒ කිරි බොන වයසේ හිටපු මාස 18ක සුරතල් අලි පැටික්කියක්. බර රාත්තල් 285ක් පමණයි. ජයතු ලෙස නම් කර තිබුණු මේ අලි පැටික්කී වලක වැටිලා ඉඳිද්දී බේරාගෙන තිබුණු අනාථ අලි සිඟිත්තියක්. ජේආර් මේ අලි පැටික්කිව කිහිල්ලෙ ගහගෙන ඇමරිකා යන කාටුන් එකක් ඒ දවස් වල ඇත්තේ හෝ වෙනත් පත්තරේක නැත්නම් සඟරාවක තිබුණා වගෙත් මතකයක් තියෙනවා.

රටකින් රටකට තෑග්ගක් දෙනකොට යන ගමන් ලක්සලෙන් මොකක් හරි අරන් ඔතාගෙන යනවා වගේ ලේසියට ඔය වැඩේ කරන්න බැහැ. ඊට කලින් අනුගමනය කළ යුතු රාජ්‍යතාන්ත්‍රික ක්‍රියාපටිපාටීන් තියෙනවා. මේ අතරින් වැදගත්ම මූලික කරුණක් වෙන්නේ තෑග්ග භාරගන්න අදාළ රට කැමති වීමයි.

මේ අලි පැටික්කිව භාර ගන්න ඇමරිකාව මුලින්ම කැමති වෙලා නැහැ. එයට හේතුව මේ තරම් පොඩි වයසක අලි පැටික්කියක් ඇමරිකාව වගේ නුපුරුදු දේශගුණයක් තියෙන රටකට ගෙනත් හදාගන්න පුළුවන් වෙයිද කියන සැකය. ඒ නිසා, ඇමරිකාව පැත්තෙන් මුලින් කියල තියෙන්නේ තෑග්ග ලෙස ටිකක් ලොකු, කිරි වරපු අලි පැටියෙක් දෙන්න පුළුවන්නම් වඩා හොඳ බවයි.

අලි පැටියෙක් කිරි වරන්න අවුරුදු තුනක්වත් යනවා. ඒ වෙන කොට පැටියා සෑහෙන්න වැඩිලා නිසා ඒ වයසේ පැටියෙක් ඇමරිකාවට ගෙනියන්නනම් වෙනම ගුවන් යානයක් අවශ්‍ය වෙනවා. ඒ තරම් වියදමක් ලංකාවේ භාණ්ඩාගාරයට දරා ගන්න අපහසු බව ඇමරිකාවට දන්වමින් කොහොම හරි අන්තිමට ජේආර් මේ පැටියාව භාර ගන්න ඇමරිකාව කැමති කරගෙන තියෙනවා. ඒ අනුව, සාමාන්‍ය ජම්බෝ ජෙට් යානයකට පැටවූ තොටිල්ලක මේ අලි පැටික්කී ජේආර් එක්ක ඇමරිකාවට එනවා. ඉන්පසුව, ජේආර්ගේ වගේම රේගන්ගේත් දේශපාලන පක්ෂ වල සංකේතයක් වන මේ අලි පැටික්කිව ජේආර් විසින් රොනල්ඩ් රේගන්ට තෑගි කරනවා.

කොහොම වුණත්, කෙටි කලකට හෝ ජේආර්ගේ වගේම රේගන්ගේත් ආදරය ලබන ජයතු නම් වූ මේ අලි සිඟිත්තිය ඇමරිකාවට පැමිණීමෙන් පසුව ජීවත් වෙන්නේ දින 78ක් පමණයි. මුලින්ම, ලංකාවෙන් ගෙන ආ ළදරු කිරිපිටි ආහාරයට ගනිමින් රාත්තල් 130ක් පමණ බර වැඩි කරගන්නා ඇය එසේ ගෙනා කිරිපිටි ඉවර වී වෙනත් වර්ගයක් ලබාදෙන්නට පටන් ගැනීමත් සමඟ ආහාර ගැනීම ප්‍රතික්ෂේප කරනවා. දිගින් දිගටම ආහාර ප්‍රතික්ෂේප කරද්දී බටයකින් ආහාර ලබා දුන්නත් ඇගේ බඩවැල් ආසාදනය වී පාචන තත්ත්වයක් ඇති වෙන අතර ආහාර අවශෝෂණය කරගැනීම ක්‍රමයෙන් අඩු වී ඇගේ බර විශාල ලෙස පහත වැටෙනවා. අවසානයේදී මේ අලි සිඟිත්තිය උපන් බිමෙන් බොහෝ ඈත රටකදී ඉතා අඩු වයසකින් ජීවිතය හැර යනවා.

(Image: https://de.wikipedia.org/wiki/Datei:Jayewardene_presents_elephant_to_Reagan.jpg)

තේ කොළ හා කෝපි දළු

අපි දත් ගැලවිල්ල ගැන කතා කරමින් හිටියනේ. ඇමරිකාවේදී දතක් ගලවනවා කියන එක ඒ තරම් වේදනාකාරී දෙයක් නෙමෙයි. එයට හේතුව මේ වැඩේ කරන්නේ ප්‍රතිකාරලාභියාගේ ඉල්ලීම පරිදි අදාළ ප්‍රදේශය හිරිවැට්ටවීමෙන් හෝ අවශ්‍යනම් රෝගියාව  සම්පූර්ණයෙන්ම නිර්වින්දනය කිරීමෙන් පසුව නිසායි. සම්පූර්ණයෙන්ම නිර්වින්දනය කිරීම කෙසේ වුවත් අදාළ ප්‍රදේශය හිරිවට්ටවන එක ලංකාවෙත් සාමාන්‍යයෙන් කරන දෙයනේ.

පෞද්ගලිකව මම ඔය නිර්වින්දනය කියන විකල්පයට එතරම් කැමති නැහැ. මේ වගේ වැඩක් කෙරෙද්දී මට හොඳ සිහියෙන් ඉන්න ඕනෑ. හිරි වැට්ටවීමෙන් පසුව දන්ත ප්‍රතිකාරයක් කරන විට රෝගියාට වේදනාවක් දැනෙනවානම් වහාම අතක් උස්සා දැනුම් දීමක් කරන මෙන් ඉල්ලීමක් කරනවා. එවැනි ඉල්ලීමක් කළ විට වැඩේ තාවකාලිකව නවත්වා අමතර නිර්වින්දන ඖෂධ ලබා දීමෙන් පසුවයි නැවත වැඩේට බහින්නේ. නමුත්, මම පෞද්ගලිකව මේ වගේ වෙලාවකදී යම් කිසි මට්ටමකට වේදනාව ඉවසාගෙන ඉන්න කැමතියි. ඒ නිසා, තරමක වේදනාවක් දැනුණත් ප්‍රශ්නයක් නැති බව කියමින් වේදනාව දරාගෙන ඉන්නවා.

දන්ත ප්‍රතිකාරයක් කරද්දී මේ ක්‍රමයට වේදනාව පාලනය කළත් ගෙදර ආවට පස්සේ වේදනාව එනවනේ. එය වළක්වාගන්න ගෙදර එන විට ප්‍රබල වේදනා නාශක ලැබෙනවා. මේ විදිහට බොහෝ විට ලැබෙන ඖෂධ මත්ද්‍රව්‍ය ගණයේ ලා සැලකිය හැකි ඒවා (opioid). මේ වන විට ඇමරිකාව විසඳුම් හොයන දැවෙන ප්‍රශ්නයක් වන්නේ මෙවැනි ඖෂධ අවභාවිතය හා ඒවා යොදාගනිමින් ගෙවල් වලම හදා ගන්නා මත්ද්‍රව්‍යයි. ආරක්ෂාකාරී පියවරක් සේ සලකා මේ විදිහට නියම කරන වේදනා නාශක ෆාමසියකින් මිල දී ගත්තත්, නිර්වින්දන ඖෂධ වල ක්‍රියාකාරීත්වය ඉවත් වූ පසුවත් මම සාමාන්‍යයෙන් කරන්නේ හැකිතාක් දුරට වේදනාව ඉවසා සිටින්න උත්සාහ කිරීමයි.

දන්ත ප්‍රතිකාරය අවසන් වූ පසුව මේ ආකාරයෙන් ෆාමසියෙන් මිල දී ගත යුතු වේදනා නාශක, ප්‍රතිජීවක ඇතුළු ඖෂධ සඳහන් බෙහෙත් තුණ්ඩුව ඇතුළු තවත් දේ අඩංගු පාර්සලයක් දන්ත වෛද්‍යවරයාගෙන් ලැබෙනවා. ඇමරිකාවේ දන්ත වෛද්‍යවරයෙකු හමු වීමෙන් පසුව දත් බුරුසුවක්, දන්ත ආලේපන ටියුබයක් හා ඩෙන්ටල් ෆ්ලොස් වැනි දේ අඩංගු ගුඩි බෑග් එකක් කොහොමටත් ලැබෙනවා. දතක් ගැලවීම වගේ ලොකු වැඩකින් පස්සේ බෙහෙත් තුණ්ඩුව, අමතර ගෝස් කෑලි, පසු ප්‍රතිකාර උපදෙස් ආදියත් මේ බෑග් එකටමයි එකතු වෙන්නේ.

දතක් ගැලවීමෙන් පසුව කලින් කී ගුඩි බෑග් එකට එකතු වන තවත් දෙයක් තියෙනවා. ඒ ටී බෑග් එකක්. මේක දෙන්නේ දිගටම ලේ එනවනම් ලේ නවත්වන්න. තේ කොළ වල තිබෙන ටැනික් ඇසිඩ් වලින් ලේ කැටි ගැහෙන්න උදවු වෙන බවත්, රුධිර නාල සංකෝචනය වීම නිසා රුධිර වහනය අඩු වන බවත් කියවෙන නමුත් ඇමරිකාවේ දන්ත වෛද්‍යවරුන්ගේ පසු ප්‍රතිකාර උපදෙස් සමඟ ටී බෑග් එකක් ලැබෙන්නේ මේ හා අදාළව කිසිවකු විසින් සිදු කළ පර්යේෂණයක් හේතුවෙන් කියා මම හිතන්නේ නැහැ.

ලේ නවත්වන්න ටී බෑග් එකක් යොදා ගැනීම සාමාන්‍ය ඇමරිකානුවන් විසින් හොයාගත් අත් බේතක් කියලයි මම හිතන්නේ. ඔය අත් බේත පසුව දන්ත වෛද්‍යවරුන් විසිනුත් භාවිතයට ගන්න ඇති. මීයෝ අල්ලනවනම් පූසා මැටියෙන් වුනාම මොකද? පුරුද්දක් ලෙස දිනපතා තේ පානය කරන අය අතර මොළයේ රුධිර නාල පිපිරී සිදුවන රුධිර වහන (Hemorrhage) හතර ගුණයකින් අඩු බව මෑතකාලීන ජපන් පර්යේෂකයෙකුගේ පත්‍රිකාවකනම් සඳහන් වෙලා තිබුණා.

අපි කුඩා කාලයේදී තුවාලයක් වුනාම කරපු අත් බේතක් තමයි කෝපි දළු ටිකක් කටින් හපලා තුවාලයට තියන එක. ඉක්මණින් ලේ නවතින බව අත් දුටුවයි සත්තයි! තේ කොළ මොකද කෝපි කොළ මොකද?

දිගින් දිගටම රටෙන් එළියට විදේශ විණිමය ගලන එකත් තුවාලයකින් නොනවත්වා ලේ ගලනවා වගේම දෙයක් තමයි. කොහොම හරි ඉක්මණින් නැවැත්තුවේ නැත්නම් වැඩේ බරපතල වෙන්න පුළුවන්.

ලංකාවේ ආර්ථිකය දැන් කලක සිට මුහුණ දී සිටින විදේශ විණිමය ප්‍රශ්නය ඉංග්‍රීසින් විසින් ලංකාව අල්ලා ගත් මුල් කාලයේ ඔවුන්ටත් මුහුණ දෙන්න සිදු වූ ප්‍රශ්නයක්. ඒ ප්‍රශ්නයට මුහුණ දෙන්න ඉංග්‍රීසීන් විසින් දැරූ උත්සාහය තුළ සෑහෙන තරමකින් ලංකාවේ ඉතිහාසය වෙනස් වුනා වෙන්න පුළුවන්.

අද ඉන්දියාව කියා අපි දන්නා රට ඉංග්‍රීසින්ගේ නිර්මාණයක් බව ගොඩක් අය දන්න දෙයක්නේ. ආසන්න වශයෙන් ඉන්දියාව පිහිටා තිබෙන බිම් ප්‍රදේශය එසේ හඳුන්වන්න වෙලානම්නම් අවුරුදු සහශ්‍ර දෙක තුනක්වත් වෙනවා. එය වෙනත් කරුණක්.

ඉංග්‍රීසින් විසින් වෙන වෙනම පාලනය වුනු බිම් කොටස් සිය ගණනක් එකතු කරලා ඉන්දියාව (හා පකිස්ථානය) හදන කොට ඔය ඉන්දියාව කියන අලුත් රටට ඒ ආසන්නයේම තිබුණු ලංකාවත් එකතු නොකර සිටීම බලාගෙන ගියාම සුවිශේෂී දෙයක්. එහෙම නොවෙන්න එක් ප්‍රධාන හේතුවක් වුණේ ලංකාව මුල ඉඳලම වගේ ඉන්දියාවෙන් ස්වාධීන වෙනම බ්‍රිතාන්‍ය කොළනියක් සේ පාලනය කරනු ලැබීමයි.

ඉන්දියාවට සම්බන්ධයක් නැති වෙනම රටක් වූ, ලංකාව මෙන් දහගුණයක් විශාල, මියන්මාරය පවා බ්‍රිතාන්‍ය ඉන්දියාවේ කොටසක්ව තිබී වෙනම කොළනියක් වුණේ ඉන්දියාවට නිදහස ලැබෙන්න යාන්තම් අවුරුදු දහයකට කලිනුයි. එහෙම බැලුවහම ලංකාව බේරිලා තියෙන්නේ යාන්තමිනුයි.

කොහොම වුණත් ලංකාවත් ඉංග්‍රීසීන්ගේ මදුරාසි පාලනයේ කොටසක් වූ කාලයක් තිබුණා. ලංකාවෙන් ලන්දේසි එළවා ලන්දේසින් සතු වූ ප්‍රදේශ අයිති කර ගැනීමේදී බරපැන දැරුවෙත් මදුරාසියේ තිබුණු ඉංග්‍රීසි ආණ්ඩුවයි. මතක හැටියට පවුම් දොළොස් දාහක් වගේ මුදලක්.

ලංකාව අල්ලාගත්තායින් පස්සේ ඒ අල්ලාගත් ප්‍රදේශ පාලනය කළෙත් ඔය මදුරාසි ආණ්ඩුවමයි. පාලනය කළා කිවුවට ඇත්තටම කළේ බොහොම හදිස්සියෙන් ආදායම් එකතු කරන්න දඟලන එකයි. ඇල්ලුවට හපන්න බෑ කිවුව වගේ ඔන්න ඔතැනදී තමයි මදුරාසි ආණ්ඩුව ඇණ ගත්තේ.

මදුරාසි ආණ්ඩුව කළේ මදුරාසියේ ආදායම් එකතු කළ ක්‍රමය ගෙඩි පිටින් ලංකාවේ ක්‍රියාත්මක කිරීම. නමුත්, ඊට පෙර සිටි පෘතුගීසින් හා ලන්දේසින් විසින් කළේ සියවස් ගණනක් තිස්සේ සිංහලයින් පුරුදු වී සිටි රාජකාරි ක්‍රමය ඒ විදිහටම තියෙද්දී ඒ ක්‍රමයටම ආදායම් එකතු කර ගැනීමයි.

පෘතුගීසින්ට හා ලන්දේසින්ට ලංකාවේ ඒ වන විට තිබුණු රාජකාරි ක්‍රමය ඇතුළේම ඔවුන්ට අවශ්‍ය දේ පහසුවෙන්ම කරගන්න පුළුවන් වුණා. ආණ්ඩුවට අවශ්‍ය මිනිස් ශ්‍රමය වෙනුවෙන් ඔවුන් මුදල් වැය කළ යුතු නොවූ නිසා වියදම් ඉතිරි වුණා. ඒ නිසා, මුදලින් නැතුව ශ්‍රමයෙන් බදු ගෙවන එකේ අවාසියක් තිබුණේ නැහැ. රාජකාරි ක්‍රමයට අස්වැන්නෙන් කොටසක් ලබා දිය යුතු අය ස්වේච්ඡාවෙන්ම එය කළා. රටේ සාමාන්‍ය ජනතාව හා ආණ්ඩුව අතර කටයුතු සම්බන්ධීකරණය කළේ සම්ප්‍රදායික ප්‍රභූන් වූ ඉඩම් හිමි, ඉහළ කුල වල පිරිස් අතරින් තෝරාගත් අයයි.

ඉංග්‍රීසින් ලංකාවට එන විට ලන්දේසින්ගේ කාලය දක්වාම මුහුදුබඩ පළාත් වලත් ක්‍රියාත්මක වුනු බදු ක්‍රමය ඉංග්‍රීසින්ට තේරුම් ගන්න අමාරු තරමේ සංකීර්ණ එකක්. ඉඩම් භුක්ති විඳීමේ හිලවුවට රාජකාරි ක්‍රමයට ඉඩම් ලබාගත් අය අවුරුද්දකට මාස තුනක් ආණ්ඩුවට වැඩ කරනවා. බිං අඳේට ඉඩම් ලබාගත් අය වවන භෝගය අනුව දහයෙන් එකේ සිට දෙකෙන් එක දක්වා නියමිත කොටස ආණ්ඩුවට ගෙවනවා. මුදලි තනතුරට හා එයින් පහළ තනතුරු වලට පත් කර තිබුණු අය මේ කටයුතු සම්බන්ධීකරණය කරනවා. සමහර ඉඩම් වල බිං අඳේ ගන්නේ මේ අයයි.

ඉංග්‍රීසීන් පැමිණි ගමන්ම කළේ එක පාරටම මේ ක්‍රමය සම්පූර්ණයෙන්ම වෙනස් කරන එකයි. මේ අනුව ඔවුන් උත්සාහ කළේ සියලුම බදු රිදී වලින්ම අය කර ගන්නයි. ඉඩමේ ප්‍රමාණය අනුව ඇස්තමේන්තු කරන ලද, ලැබිය හැකි අස්වැන්නෙන් බාගයක වටිනාකම බදු ලෙස මුදලින්ම ගෙවිය යුතු බව නියම කෙරුනා. ඒ වන විට අතේ රිදී කාසි ලොකුවට ඉතිරි කරගෙන හිටියේ නැති ලංකාවේ මිනිස්සුන්ට මේ අලුත් බදු ක්‍රමය කොයි තරම් ප්‍රශ්නයක් වුනාද කියන එක අමුතුවෙන් කියන්න ඕනෑ නෑනේ!

වැඩිපුරම ප්‍රශ්නයක් වුණේ 1796 සැප්තැම්බර් 1 සිට ක්‍රියාත්මක වන පරිදි පොල් ගහකට පනම ගානේ දමපු බද්දයි. මේක අලුත් බද්දක්ම නොවුනත් ලන්දේසින්ගේ කාලේ ඔය බද්ද ක්‍රියාත්මක වී නොතිබුණු නිසා මිනිස්සුන්ට සම්පූර්ණයෙන්ම අමතක වෙලා තිබුණු එකක්.

මේ අලුත් බදු ක්‍රමය ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා ඉංග්‍රීසින් විසින් මදුරාසියෙන් රැගෙන ආ නිලධාරීන් ඔමිල්දාර්ලා ලෙස හා ඔවුන්ගේ පහළ නිලධාරීන් ලෙස පත් කළා. ඒත් එක්කම ඒ වන විට වරප්‍රසාද ලබමින් සිටි මුදලි, ආරච්චි ආදී තනතුරු වල සිටි අයට මෙතෙක් ලැබුණු වරප්‍රසාද නැති වුණා. දකුණු ඉන්දියාවෙන් ආනයනය කළ අයව ඔමිල්දාර්ලා ලෙස හා එයින් පහළ පේෂ්කාර්, පට්ටකාරර් ආදී තනතුරු වලට පත් කෙරුණා.

ඉංග්‍රීසින් යටතේ බදු ආදායම් එකතු කරන එක සෑහෙන තරමකට පුද්ගලීකරණය වෙලයි තිබුණේ. මේ ක්‍රමය යටතේ කිසියම් ප්‍රදේශයක කිසියම් බද්දක් එකතු කිරීමේ අයිතිය වෙන්දේසියේ විකුණලා වැඩිම ඉල්ලුම්කරුට දෙනවා. ඕක ඊජිප්තුව, රෝමය, ග්‍රීසිය වගේ රටවලත් ක්‍රියාත්මක වූ ක්‍රමයක්. ඊට පස්සේ බදු එකතු කර ගැනීම වෙන්දේසියෙන් දිනන පුද්ගලයාගේ වැඩක්. ආණ්ඩුවට ගෙවන්න පොරොන්දු වූ මුදල එකතු කරගන්න බැරි වුනොත් පාඩු වෙනවා. වැඩිපුර එකතු කරගත්තොත් ලාබ. ආණ්ඩුවේ පැත්තෙන් ගත්තහම බදු ආදායම් සම්බන්ධ අවිනිශ්චිතතාවය නැතුව යනවා.

මේ ක්‍රමයේ තිබුණු ප්‍රධාන ප්‍රශ්නය තමයි වෙන්දේසිය දිනන පුද්ගලයින් විසින් බදු එකතු කර ගැනීම සඳහා මිනිස්සුන්ව විශාල ලෙස පීඩාවට පත් කිරීම. විශේෂයෙන්ම ඒ වගේ තත්ත්වයක් වලක්වන යාන්ත්‍රණයක් ක්‍රියාත්මක නොවන විට.

ලංකාව ඉංග්‍රීසින් විසින් අල්ල ගත්තට පස්සේ මේ විදිහට බදු එකතු කිරීමේ කොන්ත්‍රාත් ගත්තු වැඩි දෙනෙක් ආණ්ඩුවේ පහළ ස්ථරය වූ ඔමිල්දාර්ලා වැනි අයමයි. ඒ අය බොහෝ විට බදු එකතු කරන්න යොදාගත්තේ ඔවුන්ගේ පහළ නිලධාරීන්වයි. පහළ මට්ටමේදී යුක්තිය පසිඳලීමේ බලතල තිබුණෙත් ඒ අයටමයි. ඒ නිසා, මේ බදු එකතු කිරීමේ පලහිලව්ව දුර දිග ගියොත් ඒ ගැන පැමිණිලි කරන්න වෙන්නෙත් මේ අයටමයි. වෙන එකක් තබා ඒ දවස් වල ලංකාවේ බ්‍රිතාන්‍ය පරිපාලනයේ ඉහළින්ම සිටි රොබට් ඇන්ඩෲස්ගේ ජ්‍යෙෂ්ඨ සහකාර ලෙස කටයුතු කරපු ජර්විස් උන්නැහේ පවා තමන්ගේ රස්සාවට අමතරව මේ බදු කොන්ත්‍රාත් වැඩේ කරපු කෙනෙක්. නඩුත් හාමුදුරුවන්ගේ බඩුත් හාමුදුරුවන්ගේ!

ඉන්දියාවෙන් ආපු ඔමිල්දාර්ලා කලින් හිටපු මුදලි ආරච්චි පේරු වල ඇත්තෝ වගේ ලංකාවේ මිනිස්සු ගැන යාන්තමින් හෝ කැක්කුමක් තිබුණ අය නෙමෙයි. ඔවුන් වෙනම සංස්කෘතියක හිටපු, වෙනම භාෂාවක් කතා කරපු මිනිස්සු. කෙක්කෙන් හරි කොක්කෙන් හරි මේ අයට බදු එකතු කරගන්න උදවු වෙන්න දකුණු ඉන්දියාවේ ඉඳලා ඒ අයගේ යාලුවෝ නෑදෑයෝ සනුහරෙන් සෑහෙන ප්‍රමාණයකුත් ඇවිත් තියෙනවා. බදු එකතු කිරිල්ල කොහොම වුනාද කියන එක හිතාගන්න පුළුවන්නේ!

මේ අලුත් බදු ක්‍රමය නිසා අලුත් ඉංග්‍රීසි ආණ්ඩුවට තවත් ප්‍රශ්නයකට මුහුණ දෙන්න වුනා. ආණ්ඩුවේ වැඩ වලට අවශ්‍ය කුලීකරුවන් ඉන්දියාවේදී වගේ දවස් කුලියකට නැත්නම් මාස් පඩියකට බඳවා ගන්න ඔවුන් බලාපොරොත්තු වුවත් කීයක් දුන්නත් කුලී වැඩ කරන්නනම් බෑ කියන එක තමයි සිංහලයන්ගේ ප්‍රතිචාරය වෙලා තියෙන්නේ. ඕනෑනම් රාජකාරී ක්‍රමයට වැඩ කරන්න ඕනෑ දවස් ගාණ වැඩ කරන්නම්. හැබැයි ඔය රිදී කාසි කොච්චර දුන්නත් කුලී වැඩ කරන්න කියලනම් අපිට කියන්න එපා!

අවුරුද්දකටම පනමක ගෙඩි නොහැදෙන කණාටු පොල් ගහකටත් පනමක බද්දක් ගෙවන්න නියම කරලා ඔමින්දාර්ලාගේ මැරයෝ තාඩන පීඩන කරන්න පටන් ගත්තහම දුක කියන්නවත් කෙනෙක් නැති පහතරට මිනිස්සු විශාල අසහනයකට පත් වුණා. තනතුරු නැතිවෙලා හිටපු ආරච්චිලා මුදලිලා ඇවිලෙන ගින්නට පිදුරු දැම්මා. පහතරට පුරා කැරැල්ලක් මතු වුණා. තමන්ගේ ආණ්ඩුව වට්ටපු ඉංග්‍රීසින් ගැන කැමැත්තකින් නොසිටි ලංකාවේ පදිංචිව සිටි ලන්දේසීන් කැරළිකරුවන්ට යටින් උදවු කළා.

අන්තිමේදී, මේ අවුල් සහගත තත්ත්වය ගැන කරුණු හොයා බලා නිර්දේශ ඉදිරිපත් කරන්න 1797 අවුරුද්දේ ජූනි 9 වෙනිදා ජෙනරාල් ඩි මියුරන්ගේ සභාපතිත්වයෙන් යුතු ත්‍රිපුද්ගල කමිටුවක් පත් කෙරුණා.

ඩි මියුරන් කමිටුවේ නිර්දේශ වල ප්‍රතිඵලයක් ලෙස රාජකාරි ක්‍රමය නැවත ස්ථාපිත කෙරුණා. ඉන්දියාවෙන් ආ නිලධාරීන් ආපසු යැවුනා. ලංකාවේ කලින් හිටපු මුදලි, ආරච්චි ආදීන්ගේ තනතුරු නැවත ලැබුණා. 1797 සැප්තැම්බර් 16 වෙනිදා සිට පොල් බද්ද අහෝසි වුණා.

1798 ඔක්තෝබර් 12 වෙනිදා ෆෙඩ්රික් නෝර්ත් ලංකාවේ පළමුවෙනි ආණ්ඩුකාරයා විදිහට පත් වෙලා ආවා. ලංකාව ඉන්දියාවෙන් ස්වාධීන වෙනම කොළනියක් වුණා. ලංකාවට නිදහස ලැබෙන තුරුම ඒ තත්ත්වය ඒ විදිහටම පැවතුණා.

ලංකාවේ වහල්ලු

යුරෝපීයයන් පැමිණෙන්නට පෙර ලංකාවේ වූ නීතිය පිළිබඳ හොඳම මූලාශ්‍රයක් සේ නීති නිඝණ්ඩුව සැලකිය හැකිය. එහි පළමු පරිච්ඡේදයේ දෙවන කාණ්ඩයේ නඩු විනිශ්චය කිරීමට පෙර දැනගත යුතු මූලික කරුණු සඳහන්ව තිබේ.

මෙහිදී පළමුව කෙරෙන්නේ "අය" හා "දෙය" නම් වූ අර්ථදැක්වීම් දෙකක් ඉදිරිපත් කිරීමයි. මෙහි "අය" යන්නට සියලු මිනිසුන් ඇතුළත්ය වන අතර "දෙය" යනු ඒ මිනිසුන් සතු සියලු චංචල හා නිශ්චල දේපොලයි.

"අය" හෙවත් මනුෂ්‍යයෝ වර්ග දෙකකි. ඒ "දහසුන්" හා "නිදහසුන්ය". නිදහසුන්ට තමන් කැමති තැනකට ගොස් රැකියාවක් කර ජීවත් විය හැකි වුවත් දහසුන්ට එසේ කළ නොහැකි විය. ඔවුහු ඔවුන්ගේ ස්වාමීන් සතු දේපොලක් සේ සැලකුණෝය.

නිදහසුන් වුවද සියලු මිනිසුන් සමාන වුණේ නැත. කුලය අනුව ඔවුහු නීතිය ඉදිරියේ වෙනස් ලෙස සැලකුණෝය. එයට අමතරව ගිහි හා පැවිදි සේද වෙනසක්ද තිබුණේය. මෑතකදී රටට පැමිණ පදිංචි වූ සංක්‍රමණිකයින්ද ඇතුළු නිදහසුන්ගේ කුල හා අදාළ අමතර අර්ථදැක්වීම් රාශියක් ඉන් පසුව ඇතත් මෙහිදී අපේ සාකච්ඡාව දහසුන් ගැන නිසා අපි ඒ වෙත අවධානය යොමු කරමු.

අන්තෝජාත, ධනක්කීත, කරමරානිත, සාමංදාස ව්‍යොපගත​ යනුවෙන් දාසයෝ වර්ග හතරකි.

අන්තෝජාත- කිසියම් නිවසක දාසයන් සේ පරම්පරාවෙන් පැවතෙන අයයි. නීති නිඝණ්ඩුවට අනුව මේ දහසුන්ගේ ආරම්භය සේ සැලකෙන්නේ විජය ඇතුළු හත් සියයක් පිරිසට විවාහ කරගැනීම පිණිස දඹදිවින් එවූ ස්ත්‍රීන් හත්සියය සමඟ එවූ රන් රිදී ඇතුළු දායාද වලටම අයත් වූ දාසියන් හා දාසයින්ය.

ධනක්කීත- අයිති ස්වාමියාගෙන් හෝ මවුපියන්ගෙන් මිල දී ගත් අයයි. මේ අනුව පෙනෙන්නේ දාසයින් පරම්පරාවෙන් උරුම වනවාට අමතරව ඔවුන්ව මුදල් ගෙවා මිල දී ගත හැකි සක්‍රිය වෙළඳපොළක්ද කාලයක් තිස්සේ ලංකාවේ තිබී ඇති බවයි.

කරමරානිත- මේ වර්ගයේ දාසයින්ද කොටස් තුනකි. වෙනත් රටකින් සොරකම් කරගෙන ආ අය, යුද්ධයකදී බලහත්කාරයෙන් පැහැරගෙන ආ අය හා කුලයට නොගැලපෙන හැසිරීම් හේතුවෙන් කුලයෙන් පන්නා දමනු ලැබ රජුගේ වහලුන් වූ කාන්තාවන් වශයෙනි.

සාමංදාස ව්‍යොපගත-මේ කාණ්ඩයට අයත් වන අය තමා විසින් ස්ව-කැමැත්තෙන්ම දාස බවට පැමිණි අයයි. රැකියාවක් නැති කම නිසාද, ආරක්ෂාව පිණිසද, තමන් විසින් කළ හොරකමකට හෝ අලාභහානියකට වන්දි ගෙවිය නොහැකි නිසාද, ගත් ණයක් ආපසු ගෙවීමට නොහැකි නිසාද යන හේතු හතර මත මෙහිදී නිදහසුන් ස්ව-කැමැත්තෙන්ම දහසුන් වී තිබේ.

ඉහත හතරවන කාණ්ඩය දෙස බැලූ විට පෙනෙන්නේ මේ තත්ත්වය අද අර්ථයෙන් ගත්තොත් තමන්ගේ කැමැත්තෙන්ම ශ්‍රමය විකිණීමක් මිස වහල්කමක් නොවන බවයි. ලංකාවේ මෙයද සැලකුණේ දාස භාවයට පත් වීමක් වශයෙනි. පසුකාලීනව සිංහලයින් කුලී ශ්‍රමිකයින් සේ සේවය කරන්නට අකැමැති වීමට හේතුව වූයේද එසේ කළ පසු තමන් තවදුරටත් නිදහසෙකු නොවන බවට වූ අදහසයි.

සාමංදාස ව්‍යොපගත වර්ගයේ දාසයෙකුගෙන් පැවත එන්නෝ දාසයෝ නොවෙති. පරම්පරා කිහිපයක්ම එකම ස්වාමියෙකු යටතේ සේවය කළද එහි වෙනසක් නොවේ. එමෙන්ම ගෙවිය යුතු ණයක් හෝ වන්දියක් වෙනත් අයෙකු විසින් පියවීමෙන් පසුව හෝ ඒ වෙනුවෙන් අවශ්‍ය පමණ කාලයක් සේවය කිරීමෙන් පසු එවැන්නෙකුට නිදහසෙකු විය හැකිය. ණයක් ගෙවීම පිණිස දෙමවුපියන් විසින් දරුවෙකු වහල් කමට දුන් විට ණය අවසන්ව නොතිබුණත් ලොකුමහත් වීමෙන් පසුව දරුවාට නිදහසෙකු වීමට බාධාවක් නැත.

ධනක්කීත ක්‍රමයට දාසයෙකු අයිති කර ගත හැක්කේ මුල් අයිතිකරුට නිරවුල් අයිතියක් ඇත්නම් පමණි. අයිතිය පිළිබඳ ව්‍යාකූල භාවයක් ඇත්නම් මුදල් ගෙවූ පමණින් දාසයෙකු හිමි නොවේ. දරුවෙකු දාසයෙකු සේ විකිණීමට මවු පිය දෙදෙනාගේම කැමැත්ත අවශ්‍ය වේ. එක් අයෙක් හෝ විරුද්ධනම් දරුවෙකු විකිණිය නොහැකිය. මව හෝ පියා මිය ගොස් සිටියද මිය ගිය පාර්ශ්වයේ ඥාතීන් දරුවාට රැකවරණය සැපයීමට කැමතිනම් ඔවුන්ගේ කැමැත්තට විරුද්ධව දරුවා විකිණිය නොහැකිය.

දරුවෙකුට කිසියම් හෝ රැකියාවක් කර තමන්ගේ අවශ්‍යතා සපුරා ගත හැකිනම් මවුපියන් විසින් විකුණනු ලැබීමට විරුද්ධ වී ස්වාධීනව ජීවත් විය හැකිය. එමෙන්ම, දරුවෙකු වෙනත් අයෙකුට විකුණන්නේනම් ඒ මොහොතේ දරුවා දෙමවුපියන් සමඟ සිටිය යුතුය. දෙමවුපියන් විසින් විකුණා දැමූ බව පවසා වෙනත් තැනක සිටින දරුවෙකු අල්ලා ගත නොහැකිය.

දහසියකගේ කුසේ ඉපදෙන දරුවෙකු එම දහසිය අයිතිකරුගේ දේපොළකි. එහෙත්, නිදහසියකගේ කුසෙහි දාසයෙකුට ජාතකව උපදින දරුවෙකු දාසයෙකු නොවේ. වෙනත් අයුරකින් කිවහොත් දරුවෙකු උපතින් දහසෙකු හෝ නිදහසෙකු වන්නේ මව අනුව මිස පියා අනුව නොවේ.

දහසෙකුගේ අයිතිකරුට තමන්ගේ දාසයාව ත්‍යාග කරන්නට, විකුණන්නට හෝ නිදහස් කරන්නට පුළුවන. එහෙත්, දහසයාගේ කුලයට වඩා අඩු කුලයක අයෙකුට එසේ ත්‍යාග කරන්නට හෝ විකුණන්නට නොහැකිය. අඩු කුලයක අයෙකුට අකැමැත්තෙන් විවාහ කර දෙන්නටද නොහැකිය. දහසියකගේ අයිතිය පැවරීමෙන් පසුව ඇයගේ කුසේ උපන් දරුවන්ගේ අයිතිය පමණක් අලුත් අයිතිකරුට හිමි වේ.

ලංකාවට ඉංග්‍රීසින් මුලින්ම පැමිණි කාලය වහල් වෙළඳාම ලෝකය පුරා ව්‍යාප්තව තිබූ කාලයකි. මේ වහල් වෙළඳාමේ කේන්ද්‍රයක් වූයේ ඔටෝමන් අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් වූ වත්මන් යේමනයේ අල්-මුඛා වරායයි. මෙහි වැඩිපුරම අළෙවි වී තිබෙන්නේ අප්‍රිකානු සම්භවයක් ඇති වහලුන් වුවත් මුස්ලිම් වෙළෙඳුන් විසින් ඒ කාලයේ ලංකාවේ ළමුන්ද රැගෙන ගොස් වහලුන් සේ විකුණා ඇති බව ඒ කාලයේ ඇතැම් වාර්තා අනුව පෙනේ.

බ්‍රිතාන්‍යය විසින් 1807 මාර්තුවේදී එහි වැසියන්ට වහල් වෙළඳාම තහනම් කළේය. මුලින්ම අප්‍රිකානු වහලුන් හා අදාළව පමණක් පැනවුණු මේ තහනම 1811 මැයි මාසයේදී සියලු වහලුන් හා අදාළව දිගු වූ අතර 1812 ජනවාරි 1 දින සිට ලංකාවේ බ්‍රිතාන්‍ය පාලනය තිබුණු ප්‍රදේශ වලද මේ නීතිය බලාත්මක විය. ඉන් පසුව, 1813 දී කොළඹ අද්මිරාල් උසාවියේ විභාග වූ නඩුවක වාර්තා අනුව පෙනෙන පරිදි, එම වසරේදී සිංහල ළමුන් 15 දෙනෙකු වහලුන් සේ අරාබියට විකිණීම සම්බන්ධව බ්‍රිතාන්‍ය යටත් වැසියන් තිදෙනෙකුට හා විදේශිකයින් තිදෙනෙකුට චෝදනා ඉදිරිපත් වී තිබේ.

මේ විදේශිකයින් තිදෙනා අතරින් පළමුවැන්නා අල්-මුඛා සිට පැමිණි ජොහාන් බානි නම් වූ අරාබි නැවක නිලධාරියෙකු වූ අහමඩ් කාසිම් නමැත්තෙකි. අනෙත් දෙදෙනා මලක්කාවෙන් පැමිණි මැලේ මුස්ලිම් පූජකයෙකු හා දකුණු ඉන්දියානු (මලබාර්) හමුදා සාමාජිකයෙකි. යටත් විජිත වැසියන් තිදෙනා වන්නේ ගාල්ලේ මුස්ලිම් වෙළෙඳුන් දෙදෙනෙකු හා බර්ගර් ජාතිකයෙකි. 1813 ජනවාරිදී ජොහාන් බානි නැව ගාලු වරායට එන විට ඒ ප්‍රදේශයේ විශාල ආහාර හිඟයක් තිබී ඇති අතර කෑම වේලක් වෙනුවෙන් ඕනෑම දෙයක් කරන්නට සූදානම්ව සිටි දරුවන්ගෙන් අඩුවක් තිබී නැත. එවැනි ළමුන් 15 දෙනෙකු නැවට දක්කාගෙන පැමිණ තිබෙන්නේ බත්ගමගේ සයිමන් නම් වූ අයෙකි.

බ්‍රිතාන්‍ය රජය පෙර කී අවස්ථාවේදී වහල් වෙළඳාම තහනම් කළත් වහලුන් ළඟ තබා ගැනීම තහනම් කළේ නැත. සිංහල, දෙමළ, මුස්ලිම්, බර්ගර් ලාංකිකයින්ගේ විරෝධතා මැද එය සිදු වුණේ ඉන් පසු වසරකදීය. 1844 අප්‍රේල් 30 දින ප්‍රකාශයට පත් කර ඇති එංගලන්ත සභාවේ ප්‍රකාශනයක සටහන්ව ඇති පරිදි, (The Church of England Magazine No. 461) 1835 වසරේ සිදු කර ඇති ජන සංගණනයකදී පිරිමි 14,108 ක් හා ගැහැණු 13,289 ක් ලෙස වහලුන් 27,397ක් ගණන් ගැනී ඇත.

මෙසේ පසුව ඉංග්‍රීසින් විසින් ලංකාවේ වහල් වෙළඳාම මෙන්ම වහළුන් ළඟ තබා ගැනීමද තහනම් කළත් එය බලපෑවේ අන්තෝජාත, ධනක්කීත හා කරමරානිත යන කාණ්ඩ වලට අයත් වන වහලුන්ට පමණි. ඉංග්‍රීසි නීතිය යටතේ වුවද යමෙක් ස්ව-කැමැත්තෙන් සාමංදාස ව්‍යොපගත වහලෙක් වීම වැළැක්වීමට හැකි කමක් තිබුණේ නැත.

(Historical information: http://www.houghton.hk/?p=161)

කුරුඳු, කෝපි සමඟ තේ...

ලංකාවේ ආර්ථිකයේ දකින්නට පුළුවන් මූලික මට්ටමේ ප්‍රශ්න වලින් එකක් තමයි අඛණ්ඩව පවතින ආනයන අපනයන පරතරය. එහෙමත් නැත්නම් සෘණ වෙළඳ ශේෂය. මේ සෘණ වෙළඳ ශේෂය පියවෙන තරමේ අතිරික්ත විදේශ විණිමය ප්‍රමාණයක් රට ඇතුළට ගලා එන ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ වගේ වෙනත් යාන්ත්‍රණ තියෙනවනම් සෘණ වෙළඳ ශේෂයක් තියෙන එකේ ලොකු ප්‍රශ්නයක් නැහැ. නමුත්, එහෙම ලැබෙන විදේශ විණිමයත් ප්‍රමාණවත් නැත්නම්, දිගින් දිගටම විදේශ ණය හරහා මේ හිඟය ආවරණය කරගන්න වෙනවනම්, ඒ වෙලාවට වැඩේ කොහොම හරි ගොඩ දාගත්තත් එන්න එන්නම ප්‍රශ්නය උග්‍ර වෙන එක විතරයි වෙන්නේ.

මතුපිටින් බැලුවොත් පෙනෙන දෙයක් තමයි නිදහසින් පසුව ලංකාව දිගින් දිගටම විදේශ විණිමය අර්බුද වලට මුහුණ දුන් බව සහ මේ අර්බුද වලට විසඳුම් ලෙස ගහපු පැලැස්තර වලට යටින් එන්න එන්නම තුවාලය ඔඩු දුවපු බව. නමුත්, ඇත්තටම මේ ප්‍රශ්නයේ මුල් ඉංග්‍රීසි කාලය දක්වාම දිවෙනවා.

ලංකාව දැන් විදේශ විණිමය එකතු කර ගන්නේ බටහිර රටවල් වලිනුයි. මැදපෙරදිගිනුත් විදේශ විණිමය ලැබුනත් එයින් සෑහෙන ප්‍රමාණයක් නැවතත් ඒ කලාපයටම ආපසු යනවා. මේ විදිහට බටහිර රටවලින් එකතු කර ගන්න විදේශ විණිමය ගලා යන්නේ ඉන්දියාවට හා චීනයට.

ලංකාවේ විදේශ වෙළඳාමේ මේ ආකෘතිය වුනත් නිදහසින් පසුව ඇති වුනු අලුත් එකක් නෙමෙයි. දහනවවෙනි සියවසේ අග භාගය වෙද්දීත්, එවක බ්‍රිතාන්‍ය ඉන්දියාව හා ලංකාව අතර විශාල වෙළඳ හිඟයක් තිබුණා. එහි හිලවුවට බටහිර රටවලින් විදේශ විණිමය ගලා ආවා. ඒ වගේ ආකෘතියක් ඇති වුනේ කොහොමද කියන එක සාකච්ඡා කරන්න තරම් වැදගත් දෙයක්.

රටක විදේශ වෙළඳාමේ සිදුවන ආකෘතිමය වෙනස්කම් ඒ රටේ සමාජ ආකෘතියට විශාල බලපෑමක් කරනවා. විදේශ වෙළඳාමේ ආකෘතිය වෙනස්වීම නිසා සමාජ ආකෘතිය වෙනස් වෙනවා කියනවට වඩා මේ දෙකම එකට වෙනස් වෙනවා කියා කිවුවොත් වඩා නිවැරදියි. ලංකාව දිහා බැලුවත් මේ සමාන්තර වෙනස්වීම් (parallels) හඳුනාගන්න පුළුවන්.

ලංකාව සහශ්‍ර ගණනක සිට විදේශ වෙළඳාමේ යෙදුණු රටක්. මුල් කාලයේදී ලංකාවේ අපනයන භාණ්ඩ වුණේ අලි ඇතුන් හා මුතු මැණික් ආදියයි. කලක් යද්දී මේ ලැයිස්තුවට කුළුබඩුත් එකතු වෙනවා. විජය එන විට කුවේණි කපු කටිමින් සිටි බව කියවෙතත් ලංකාවට ආනයනය කළ භාණ්ඩ අතර රෙදි පිළි ඉහළින්ම තිබෙනවා. මුතු මැණික් වෙනුවට රන් රිදී රට ඇතුළට එන එකත් වෙන්න ඇති. අලි වෙනුවට අශ්වයෝ හුවමාරු වෙන්න ඇති.

යුරෝපීයයන් එන තුරුම ලංකාවෙන් අපනයනය කර තිබෙන දේවල් සියල්ලම වාගේ සැලකිය හැක්කේ ස්වභාවික සම්පත් ලෙසයි. ඒ කාලය වන තුරු හේන් කුඹුරු මිසක් වෙනත් වාණිජ භෝග කිසිවක් ලංකාවේ වගා කළ බවක් පෙනෙන්නේ නැහැ.

මහාවංශයේ ඉඳල ගොඩක් පැරණි මූලාශ්‍ර වල සඳහන් කරුණක් තමයි ඇතැම් කාල වල පොළොවෙන් වටිනා මැණික් මතු වූ බව. මෙය නිකම්ම කියන කතාවක් කියලා මම හිතන්නේ නැහැ. රටේ මැණික් ඉල්ලම් තියෙන පැති වල ඇළ දොළ ගංගා ඉවුරු වලින් මැණික් මතු වෙන එක සිදුවෙන්න ගොඩක් ඉඩ තිබුණු දෙයක්. සැලසුම් සහගතව මැණික් පතල් හාරන එක පටන් ගන්න කලින් මුල් කාලයේ ලංකාවෙන් හමු වූ මැණික් වැඩිපුරම ලැබෙන්න ඇත්තේ මේ විදිහටයි.

කාලයක් යද්දී ලංකාවේ අපනයන අතරට කුරුඳු එකතු වෙනවා. ලංකාවට පෘතුගීසීන් එන්නේ වැරදීමකින්ම නෙමෙයි. පෘතුගීසින් මෙහි එන්න ආසන්න කාලයේදී පෘතුගාලයේ රජු ලංකාවේ කුරුඳු ගැන උනන්දුවෙන් ඉඳල තියෙනවා.

මුල් කාලයේදී ඉබේ වැවෙන කුරුඳු ගස් වලින් අවශ්‍ය කුරුඳු පොතු ප්‍රමාණය එකතු කර ගන්නවා මිසක් සංවිධානාත්මක ලෙස කුරුඳු වැවීමක් සිදු වී නැහැ. ඒ නිසා, ඒ කාලයේදී කුරුඳු වුවත් සැලකිය හැක්කේ මුතු මැණික් වගේම ස්වභාවික සම්පතක් විදිහටයි.

අපනයනය සඳහා අලි ඇතුන්, මුතු මැණික් වගේම කුරුඳු එකතු කිරීමත් මුලින් සිදු වෙලා තියෙන්නේ ලංකාවේ සියවස් ගණනක් තිස්සේ තිබුණු ශ්‍රම වෙළඳපොළ ආකෘතිය එසේම තිබියදීයි. ශ්‍රම වෙළඳපොළ ආකෘතිය කියා කිවුවත් මේ කාලයේ ඇත්තටම එවැනි වෙළඳපොළක් නොතිබීමම තමයි මේ ආකෘතිය. පැවති රාජකාරි ක්‍රමය එසේම තිබියදී වෙනත් රාජකාරි වල යෙදුණු අයව කුරුඳු එකතු කරගැනීම සඳහා යෙදවීම මඟින් පැවති සමාජ ආකෘතිය එසේම තියෙද්දී වැඩේ ගොඩ ගිහින් තියෙනවා.

මේ තත්ත්වය වෙනස් වෙන්නේ සැලසුම් සහගත ලෙස කුරුඳු වැවීම පටන් ගැනීමත් සමඟයි. දකුණේ වෙරළබඩ කුරුඳු වැවීමට සමාන්තරව උතුරේ දුම්කොළ වගාවත් පටන් ගන්නවා. ලංකාවේ පළමු වාණිජ භෝගය කුරුඳුද නැත්නම් දුම්කොළද කියන එක හරියටම හොයා බැලිය යුතු දෙයක්. කොහොම වුණත් ලන්දේසි කාලයේදී වාණිජ භෝග ලෙස කුරුඳු වගේම දුම්කොළ වවන එකත් ප්‍රචලිත වෙනවා. ඉංග්‍රීසින් පැමිණෙන කාලය වන විට ලංකාවේ ප්‍රධාන අපනයනය කුරුඳු. ඉන් පසුව, කුරුඳු වෙනුවට කෝපිත්, කෝපි වෙනුවට තේත් ආදේශ වෙනවා.

වාණිජ භෝග ප්‍රචලිත කිරීමේදී යුරෝපීයයන් විසින් මුහුණ දෙන ලොකුම අභියෝගය වන්නේ මුදලට ශ්‍රමය විකුණන්න සිංහලයින්ගේ තිබුණු අකැමැත්තයි. සියවස් ගණනක් තිස්සේ රාජකාරි ක්‍රමයට පුරුදු වෙලා හිටපු සිංහලයන් වැඩි දෙනෙක් මුදල් වෙනුවෙන් තමන්ගේ පරම්පරා රස්සාව හැර වෙනත් රස්සාවක් කරන්න කැමති වෙන්නේ නැහැ.

මේ අඩුව පුරවන්නේ ඉන්දියානු ශ්‍රමිකයන් විසිනුයි. ඉංග්‍රීසින්ගේ කාලයේ කෝපි, තේ හා රබර් වගාව ප්‍රචලිත කරන කොට කණක පුල්ලේ ක්‍රමයට සංවිධානාත්මක ලෙස රැගෙන එනු ලැබූ ඉන්දියානු ශ්‍රමිකයින් පිළිබඳ සැලකිය යුතු තරම් නිවැරදි සංඛ්‍යාලේඛණ තිබෙනවා. නමුත්, ඊට පෙර කුරුඳු කර්මාන්තයට අවශ්‍ය වූ ඉල්ලුම සපුරමින් කේරළයෙන් පැමිණ ලංකාවේ පැළපදියම් වී පසුව සිංහලයින් වූ ශ්‍රමිකයින් හෝ දුම්කොළ කර්මාන්තයේ යෙදෙන්නට උතුරට පැමිණ පැළපදියම් වූ ශ්‍රමිකයින් ගැන එවැනි වාර්තා හොයාගන්න අමාරුයි.

කුරුඳු වවන්න ඉන්දියානුවන් යම් ප්‍රමාණයක් ලංකාවට පැමිණියත් ඒ හේතුව නිසා ලංකාවේ තිබුණු ආර්ථික ආකෘතිය ලොකුවට වෙනස් වුණේ නැහැ. රැකියා සොයා ලංකාවට පැමිණි මේ සංක්‍රමණිකයින්ගෙන් සෑහෙන පිරිසක් පසුව ලංකාවේ පැලපදියම් වුණත් එය සිදුවුණේ ලංකාවේ ආර්ථිකයට හා සමාජයට දරාගන්න අමාරු තරමේ වේගයකින් නෙමෙයි. මෙසේ මුල් කාලයේදී පැමිණි අය පදිංචි වුනේ ලංකාවේ ආර්ථික ඒකක වූ ගම් ආශ්‍රිතව මිසක් එයින් වෙන්ව නෙමෙයි. ඒ අයගේ ආහාර වැනි මූලික අවශ්‍යතා වෙනුවෙන් ඇති වූ ඉල්ලුම මේ ආර්ථික ඒකක ඇතුළෙම සැපිරුනා.

කුරුඳු යුගය අවසන් වෙලා මුලින් කෝපි වගාවත් පසුව තේ හා රබර් වගාවනුත් ව්‍යාප්ත වෙද්දී, කෙටි කාලයක් ඇතුළත විශාල සංක්‍රමනික පිරිසක් රට ඇතුළට පැමිණීමත් සමඟ මේ තත්ත්වය වෙනස් වුණා. මේ සමඟම ඇති වුනේ "එක රටක් ආර්ථිකයන් දෙකක්" වගේ තත්ත්වයක්.

හේනක් කුඹුරක් කරගෙන හිටපු ගොවීන්ගෙන් හා ඔවුන්ට සහාය සේවාවන් සැපයූ කම්මල්කරුවන්, කුඹල්කරුවන් වැනි අයගෙන් සමන්විත ආර්ථික ඒකක තවදුරටත් ඒ විදිහටම තිබුණා. ඊට පිටින් වතු ආශ්‍රිත ලයින් කාමර වල පදිංචි කරවනු ලැබූ ඉන්දියානු ශ්‍රමිකයින් මේ ආර්ථික ඒකක සමඟ ගැටුණේ ඉතාම අඩුවෙන්.

ඉන්දියානු ශ්‍රමිකයන් ලංකාවට ආවේ ලංකාවේ නවතින්න බලාගෙන නෙමෙයි. ඔවුන් ආවේ කාලයක් වැඩ කරලා මුදල් හොයාගෙන නැවත තමන්ගේ ගම් රටවලට යන්න බලාගෙනයි. දැන් ලංකාවෙන් මැදපෙරදිග රටවලට ශ්‍රමිකයින් යනවා වගේ. ඔවුන්ට තමන් පැමිණි වැඩේ කරනවා මිසක් ලංකාවේ ගම් සමඟ බද්ධ වෙන්න උවමනාවක් හෝ වෙලාවක් තිබුණේ නැහැ.

උදාහරණයක් ලෙස කොළඹ නුවර දුම්රිය පාර හදන කාලයේ ලංකාවට පැමිණි ඉන්දියානු ශ්‍රමිකයින් විශාල ප්‍රමාණයක් නැවත ආපසු ගිහින් තියෙනවා. දහනවවන සියවසේ අන්තිම කාලය වෙද්දී ලංකාවට අවශ්‍ය ඉන්දියානු ශ්‍රමිකයින් ගෙන්වා ගැනීම හා මෙහි රඳවා ගැනීම විශාල අභියෝගයක් වී තිබෙනවා.

ලංකාවේ තිබුණු ස්වාධීන ග්‍රාමීය ආර්ථික ඒකක වලට නිෂ්පාදනය ඉහළ නංවා තමන්ගේ ගම ඇතුළේ හෝ ආශ්‍රිතව ඇති වුනු ආහාර ඉල්ලුමේ වැඩිවීමක්  සපුරන්න හැකියාව තිබුණත් මේ ආර්ථික ඒකක වලට පිටින් වූ වතු ආශ්‍රිත සංක්‍රමණික ජනාවාස වල වැසියන්ගේ ආහාර අවශ්‍යතා සපුරන්න පුළුවන් කමක් තිබුණේ නැහැ.

ඒ නිසා, මේ සංක්‍රමනික ශ්‍රමිකයින් වෙනුවෙන් හාල් හා කරවල ප්‍රධාන ආහාර ද්‍රව්‍ය සැලකිය යුතු ප්‍රමාණයක් බ්‍රිතාන්‍ය ඉන්දියාවෙන් ආනයනය කරන්න සිදු වුණා. ලංකාවේ ජීවත් වූ යුරෝපීයයන් වෙනුවෙන් ඒ වන විටත් කිසියම් ආහාර ප්‍රමාණයක් ආනයනය කළත් ඉන්දියානු සංක්‍රමණිකයින් වෙනුවෙන් ආනයනය කරන්නට අවශ්‍ය වූ ආහාර ද්‍රව්‍ය ප්‍රමාණය ඊට වඩා ගොඩක් වැඩියි. ඒ වුණත්, ලංකාවේ අපනයන ඇමරිකාවට හා යුරෝපයට මිසක් බ්‍රිතාන්‍ය ඉන්දියාවට ගියේ නැති නිසා ලංකාව හා බ්‍රිතාන්‍ය ඉන්දියාව අතර විශාල වෙළඳ ශේෂ හිඟයක් ඇති වුණා.

ලංකාව යන්ත්‍ර සූත්‍ර වැනි දේ ගෙන්නුවේ බටහිර රටවල් වලින් වුවත් ඒ රටවලට පළමුව කෝපිත්, දෙවනුව තේත් සෑහෙන තරමින් යවපු නිසා වෙළඳ ශේෂයේ අතිරික්තයක් තිබුණා. නමුත්, ලංකාවේ ආනයනය වල මිල විශාල ලෙස ඉහළ ගිය අවුරුදු වලදී හැර මේ අතිරික්තය බ්‍රිතාන්‍ය ඉන්දියාව සමඟ වූ වෙළඳ හිඟය පියවීමට ප්‍රමාණවත් නොවූ බැවින් ආර්ථික ආකෘතියේ මේ පරිවර්තනය සිදුවුනු මුල් දශක වලදී  සමස්තයක් ලෙස වෙළඳ ශේෂ හිඟයක් තිබුණා.

කිසියම් රටක අඛණ්ඩ වෙළඳ ශේෂ හිඟයක් තිබෙන විට ගෙවුම් ශේෂ අර්බුද නොඑන්නනම් එයට අනුරූප අඛණ්ඩ ප්‍රාග්ධන ප්‍රවාහ තිබිය යුතුයි. ඉංග්‍රීසි ආණ්ඩුව මහා බ්‍රිතාන්‍යයේ ආයෝජකයින්ව මොන අයුරකින් හෝ දිගින් දිගටම ආකර්ෂණය කරගත් නිසා ලංකාවේ ආණ්ඩුවට ගෙවුම් ශේෂ අර්බුද වලින් බේරී ඉන්න හැකි වුණා. ඔවුන්ට එවකට ලංකාවේ බ්‍රිතාන්‍ය රජය සතුව තිබූ ඉඩම් විකුණමින් ආණ්ඩුව අයවැය හිඟයක් ඇති වීම වලක්වා ගත්තා. මේ ඉඩම් මුඩුබිම් පණත හරහා බ්‍රිතාන්‍ය ආණ්ඩුව විසින් අයිති කරගත් ඉඩම්.

මුඩුබිම් පණත නිසා බොහෝ දෙනෙක්ට අයිතිය තහවුරු කළ නොහැකි වූ පෞද්ගලික ඉඩම් අහිමි වූ බව හැමතැනම වාගේ කියවෙන දෙයක්. නමුත්, ඒ සමඟ සිදුවුණු වැඩිපුර සාකච්ඡා නොවන දෙයක් තමයි ලංකාවේත් යුරෝපයේ මෙන් ඉඩම් හිමි පන්තියක් හා ඉඩම් අහිමි පන්තියක් ඇති වීම.

රජෙකුගෙන් සන්නසකින් හෝ වෙනත් ලියවිල්ලකින් ගම් වර ලබා තිබුණු අයගේ ඉඩම් වල තනි අයිතිය මුඩුබිම් පණත නිසා ඔවුන්ට හිමි වුණා. නමුත්, ඊට පෙර නින්දගමක් තිබීම කියන්නේ ඒ ආකාරයේ තනි අයිතියක්ම නෙමෙයි. මුඩුබිම් පණත නිසා නින්දගමකින් කොටසක් වෙනත් ඕනෑම අයෙකුට විකුණන්න, ස්ථිර ලෙස පවරන්න හෝ ඒවායේ පදිංචි වී සිටි මිනිසුන් හිතුමතේ එළවා දමන්න මේ ඉඩම් හිමියන්ට පෙර නොවූ හැකියාවක් ලැබුණා. ඒ එක්කම, කලින් පොදු අයිතිය යටතේ තිබුණු, හේනක් කොටා ගැනීම වැනි දේකට භාවිතා කළ හැකි වූ බිම් රජයට අයත් වීම නිසා තවත් විශාල පිරිසකට ඉඩම් නැතිකම දැනෙන්න වුණා.

මුල් කාලයේදී තිබුණු "එක රටක් ආර්ථික දෙකක්" තත්ත්වය කාලයත් එක්ක වෙනස් වුණා. එය ඉංග්‍රීසින් විසින් ලංකාවේ තිබුණු ස්වයංපෝෂිත ආර්ථික ක්‍රමය සෘජුව කඩා බිඳ දැමීමක් කියා කියන්න බැරි වුනත් අවසානයේදී එවැනි දෙයක් සිදුවුනා.

කොහොමටත් මේ ස්වයංපෝෂිත ආර්ථික ක්‍රමය දැන් ඇතැම් අය හිතන තරම් සුන්දර එකක් වුණේ නැහැ. ඒ ක්‍රමය යටතේ ජනගහණය දිගුකාලීනව පවතින මට්ටමේ තබාගන්නවාට වඩා වැඩි දෙයක් සිදු වුණේ නැහැ. ගැහැණියක් දරුවන් දහයක් දොළහක් වැදුවත් ගොඩක් දරුවන් උපන්ගෙයිම හෝ කුඩා කාලයේදීම මිය ගියා. ඉඳහිට ඇතැම් අයෙක් අවුරුදු සීය ඉක්මවා ජීවත් වුවත් සාමාන්‍ය ආයු අපේක්ෂාව අදට සාපේක්ෂව ගොඩක් පහළයි තිබුණේ. කන්නයක් පාලු වුනාම තිබුණු ආහාර සංචිත වලින් අමාරුවෙන් ගොඩ දාගන්න හැකි වුණත්, කන්න කීපයක් එක දිගට පාලු වෙනකොට දුර්භික්ෂ හේතුවෙන් විශාල පිරිසක් මිය ගියා. දහනවවන සියවස ආරම්භ වන තුරු යුරෝපය ඇතුළු ලෝකයේ හැම රටකම වගේ තිබුණේ මෙවැනි තත්ත්වයක්.

යුරෝපීයයන් ලංකාවට නොආවත් කිසියම් අවස්ථාවක ලංකාවේ තිබුණු ආර්ථික ආකෘතිය වෙනස් විය හැකිව තිබුණා. යුරෝපීය පාලනය නිසා සිදුවුණේ එය තරමක් ඉක්මන්වීම පමණයි. ලංකාවේ ස්වයංපෝෂිත ආර්ථික ඒකක බිඳ වැටෙන්න පටන්ගත්තේ සෞභාග්‍යයට පාර තිබෙන්නේ සංවෘත ආර්ථිකයක් ඇතුළේ නොව වඩා විවෘත ආර්ථිකයක් හරහා බව ඒ ඒකක ඇතුළේ ජීවත් වූ මිනිස්සුන්ට ප්‍රත්‍යක්‍ෂයෙන්ම දැනෙන්න පටන් ගැනීමත් සමඟයි. ඒ එක්කම ක්‍රමයෙන් ගම් වලට පිටතින් තිබුණු ආණ්ඩුවේ පාලනයට යටත් වූ බාහිරට විවෘත වූ ආර්ථිකය ඇතුළට ලංකාවේ ග්‍රාමීය ආර්ථික ඒකක අවශෝෂණය වුණා.

ගම් වල මිනිස්සුත් හේන් කුඹුරු අත හැර වාණිජ භෝග වවන්න පටන් ගැනීමත් එක්ක රටේ ආහාර නිෂ්පාදනය අඩු වෙලා ආහාර ආනයනය කරන්න සිදු වුණා. මේ ආහාර ආනයනය කළේ ඉන්දියාව, චීනය ඇතුළු අසල්වැසි රටවලින් මිස යුරෝපයෙන් නෙමෙයි. නමුත්, ලංකාවේ අපනයන අළෙවි වුණේ බටහිර රටවලයි.

පසුගිය සියවසේ අග කාලය වෙද්දී තේ, රබර් ඉක්මවා ලංකාවේ ප්‍රධාන අපනයනය බවට ඇඟලුම් පත් වුණා. මැදපෙරදිග ශ්‍රමිකයින් ලංකාවේ ප්‍රධානම විදේශ විණිමය උල්පත බවට පත් වුණා. මේ සමඟම ලංකාවේ සමාජයේත් ආකෘතිමය වෙනසක් සිදු වුණා. ඒ ආර්ථිකයේ ගාමක බලවේගය ලෙස පිරිමින්ට තිබුණු තැන ක්‍රමයෙන් ගැහැණුන් අතට පත් වීම. ඒ එක්ක තවත් දේවල් ගොඩක් සිදු වුණා. කොහොම වුනත්, විදේශ වෙළඳාම සිදුවුණු ආකාරය ඒ හේතුව නිසා වෙනස් වුණේ නැහැ.

තවමත් ලංකාවේ විදේශ විණිමය හොයන්නේ බටහිර වෙළඳපොළවල් වලිනුයි. නමුත්, එහෙම හොයන සල්ලි වියදම් කරන්නේ ආසියානු කලාපයේ. හොයන සල්ලි වියදම් කරන්න ප්‍රමාණවත් නැති නිසා ලංකාව හැමදාමත් බලාගෙන ඉන්නේ කවදාවත් නොඑන ආයෝජකයෝ ඇවිදින් රට ගොඩදානකම්. ඒ වැඩේ කෙරෙන්නේ නැති වුණහම තිබෙන විකල්පය ආපහු මුලට ගිහින් රටේ ස්වභාවික සම්පත් මොනවා හෝ විකුණන එකයි.

මේ කෙටියෙන් ලියන්නේ ගොඩක් දිග කතාවක්. කතාවේ අටුවා ටීකා ගොඩක් තියෙනවා.

කඩුල්ලෙ ලී වැටෙන් එහා...

පසුගිය ලිපියෙන් කඩුල්ල ටෙලිනාට්‍යය ගැනත් තරමක් දුරට අවධානය යොමු කළා. එය ලංකාවේ සිංහල අනන්‍යතාවය දරන ප්‍රජාව අතර නායකයන් ගොඩ නැගුණු ආකාරය පිළිබඳ කතාවක් කියා කියන්නත් පුළුවන්. කඩුල්ලේ කතානායකයා ලෙස සැලකිය හැකි, පසුව කුරුස මුදලාලි වන, කුරුතේලිස් කළු ගං මෝයට තරමක් කිට්ටුව කරන්නාගොඩට ඉහළින් පිහිටි රයිගම් රටේ ගමකට කොහොම හරි සේන්දු වී සිටින කාත් කවුරුත් නැති තරුණයෙක්. ඔහුගේ පියා ඉන්දියාවෙන් සංක්‍රමණය වූ කොච්චියෙක් වුවත්, කුරුතේලිස් කතා කරන්න දන්නේ සිංහල භාෂාව පමණයි.

කුරුතේලිස් කඩුල්ලේ කතාව පටන් ගැන්මේදීම සිංහලයෙක් වී අවසානයි. ඔහුගේ ඉන්දීය සම්භවය හැඟීම් මාත්‍රයක් පමණයි. කුරුතේලිස් වගේම කතාවේ දිගටම වගේ රැඳෙන ජුන්ඩයියාත් ඉන්දියානු සම්භවයක් ඇති අයෙක්. ඔහුගේ පරම්පරාවේ අය කේරළයෙන් ලංකාවට ඇවිත් තිබෙන්නේ පරම්පරා කිහිපයකට පෙරයි. ජුන්ඩයියාත් සිංහලයෙක් වී සිටියත් පරම්පරාවේ අය ඉන්දියාවෙන් රැගෙන ආ ඇතැම් දේ ඔහු රැකගෙන සිටිනවා.

රයිගම් රටේ පාරම්පරික ඉඩම් හිමි ගං කාරයෙකු වන කංකානම් මහත්තයා "ඉංග්‍රීසි ක්‍රමයට" පෝසත් වීම සඳහා ඉඩකඩම් උගස් කරමින් මිනිරන් කර්මාන්තය වෙනුවෙන් ආයෝජනය කරන නමුත් ඔහුට සාර්ථක වෙන්න ඉඩක් ලැබෙන්නේ නැහැ. ඇවැස්ස නෑකම වෙනුවෙන් ඔහුගේ පතළ බලාගන්න ගිරිගෝරිස් ළඟ තිබුණු අන්තිම පවුම් විසිපහ හොරකම් කරන කුරුතේලිස් ඒ සම්බන්ධව ඇතිවන කතාබහක් දුර දිග යාමෙන් පසුව කුරුතේලිස් අතින් මැරුම් කනවා. කංකානම්ගේ ආයෝජන වල ප්‍රතිඵල ලැබෙන්න ඔන්න මෙන්න කියලයි මෙය සිදු වෙන්නේ. කතාවේ මුල් කොටසේ තරමක නාට්‍යමය ගතියක් තිබුණත් එයින් කතාවට ලොකු හානියක් වෙන්නේ නැහැ.

කොහොම හරි කංකානම්ගේ ඉඩම් වල හැංගිලා තිබුණු මිනිරන් මතු කර ගන්නා කුරුතේලිස් එකින් එක තවත් ව්‍යාපාර ගණනාවක ආයෝජනය කරමින් ලොකු පෝසතෙක් වෙනවා. ඔහුගේ දරුවා රිචඩ් එංගලන්තයේ ඉගෙන ගෙන ලංකාවට නැවත එන්නේ මුදල් ඇති අයගේ ඊළඟ අපේක්ෂාව වන දේශපාලන බලයට ඉව අල්ලමිනුයි. මුදල් යහමින් ඇති නමුත් අලුතින් ප්‍රභූ තත්ත්වයට පත් වූ පවුලක දැරියක වෙනුවට ඔහු විවාහය සඳහා තෝරාගන්නේ පැරණි සම්මත අනුව ප්‍රභූන් සේ සැලකුණු නුවර කලාවියේ පවුල දැරිවියක්. කඩුල්ලේ උත්සාහ දරන්නේ ජාතික අනන්‍යතාවය හෝ වෙනත් අනන්‍යතාවයක් ගැන ලොකුවට කතා කරන ගොඩක් දෙනෙක්ගේ කිල්ලෝට වල හුණු තිබෙන බව කියන්නයි.

අනන්‍යතාවයන් කියන ඒවා පරම්පරාවෙන් උරුම වෙන එක බොහෝ විට සිදුවන දෙයක් වුවත්, එය හැමවිටම එසේම විය යුතු නැහැ. ඒ නිසා, පියාට නැති අනන්‍යතාවයක් තුළ දරුවෙකු රැඳී සිටීම හෝ එවැනි අනන්‍යතාවයක් වෙනුවෙන් පෙනී සිටීම අමුතු දෙයක් නෙමෙයි. ආර්ථික වාසි වෙනුවෙන් මිනිසුන් තමන්ගේ අනන්‍යතාවයන් වෙනස් කර ගන්නවා. ඇතැම් විට වෙනස් කරගත් බව වෙනත් අයට පෙනෙන්නට සලස්වනවා.

කඩුල්ලේ කුරුතේලිස් කංකානම්ගේ දුව බිරිඳ කර ගන්නේත්, එංගලන්ත සභාවට බැඳෙන්නේත් ආර්ථික වාසි වෙනුවෙන්. කුරුතේලිස්ගේ පුතා රිචඩ් නැවත බුද්ධාගමට හැරෙන්නේත්, නුවර කලාවියේ වන්නියාර් පවුලක දැරියක් සමඟ විවාහ වන්නේත් ඒ අරමුණින්. මෙහිදී මම ආර්ථික කියන වචනය භාවිතා කළත් එයට මුදල් නොවන වෙනත් වාසිත් ඇතුළත්.

කඩුල්ලේ කතාව දුවන කාල පරාසය වගේම එහි සඳහන් වෙන ස්ථාන හඳුනා ගැනීම එතරම් අපහසු නැහැ. ඒ කාලයේ සැබෑ ලෝකයේ සිදු වූ සිදුවීම් හා පැවති තත්ත්වයන් කතාවෙත් ඒ අයුරින්ම නිරූපණය වන නිසා කඩුල්ල එක දිගටම බලන එක වෙහෙසකර නැහැ. කඩුල්ල පටන් ගන්න කොට දුම්රිය මාර්ගය කළුතරට එනකම් හැදිලා. රබර් වගාව පටන් අරගෙන. කතාව ඉවර වන විට පොන්නම්බලම් උන්නැහේ කවුන්සලේට ගිහින්.

ටෙලිනාට්‍ය ශෛලියට වඩා තරමක් සිනමාවේ ශෛලිය තිබෙන නිසා කතාව වේගයෙන් ගලායාම තවත් පහසුවක්. රෑපගත කිරීමෙන් පසුව පරණ කොටස් නැවත නැවත ඔබ්බවමින් කතාව අනවශ්‍ය ලෙස දිග් ගස්සන පුරුද්ද ලංකාවේ ටෙලිනාට්‍ය වලට ආවේ කඩුල්ල හදලා ගොඩක් කාලෙකට පස්සෙයි.

කඩුල්ල ඒ කාලයේ සමාජයට වඩා තරමක් ඉදිරියෙන් සිටි ටෙලිනාට්‍යයක් කියා කියන්න පුළුවන්. කඩුල්ල එදාට වඩා අදට වටිනවා. කඩුල්ල පෙන්නලා සියවස් කාලකටත් පස්සේ හදන, එහි තේමාවට වඩා යාන්තමින් හෝ කිට්ටුවෙන් යන ටෙලිනාට්‍යයක් කඩුල්ල පිටිපස්සේ දණ ගගා ඉන්නේ නැතිව කඩුල්ල පැනලා ඉස්සරහට යා යුතුයි. එහෙම ටෙලිනාට්‍යයකට දැන් හොඳ ඉල්ලුමක් තිබෙනවා. මිණි ගං දෑළ කියන්නේ කෙසේවත්ම කඩුල්ල පැනලා ඉදිරියට පැන පහර දෙන ටෙලිනාට්‍යයක් නොවූවත් මේ ඉල්ලුම තිබෙන නිසා එය යම් තරමකින් හෝ ජනප්‍රිය වෙන්න පුළුවන්. තිර රචනයේ අඩුපාඩු තිබුණත් එහි රඟපෑම් හා සංගීත අධ්‍යක්ෂණය ආදිය නිසා කතාවට එළිය වැටෙනවා.

කොටස් තිස් ගණනක් බැලුවත් මිණි ගං දෑළෙහි කතා කරන කාල පරාසය ගැන තවමත් මට අදහසක් ගන්න අමාරුයි. කතාවේ මේ වන විට විකාශනය වී තිබෙන කොටස් වල සිදුවීම් සියල්ල වසරකටත් වඩා අඩු කාලයකදී සිදු වූ දේවල්. එහෙමනම්, මේ සිදුවීම් සිදු විය හැකිව තිබුණේ මොන අවුරුද්දේද?

මිණි ගං දෑළ පටන් ගන්න විට (හයවන කොටසේ දඩල්ලේ මුදලාලි ඔහුගේ පාණදුරේ නිවසට අරනෝලිස් සමඟ මුල් වරට පැමිණීමෙන් පසුව කියන පරිදි) ඒ හරියේ දුම්රිය මාර්ගය හදන්න පාර මනිනවා. දුං කෝච්චිය දැම්මට පස්සේ පානදුරේ කඩයක් කරන තමන්ගේ කඩ රස්සාවෙන් හා පානදුර කේන්ද්‍ර කරගෙන කරන කරත්ත රස්සාවෙන් දැන් මෙන් ලාබ ලබන්න බැරි වනු ඇතැයි ඔහු තමන්ගේ බිරිඳ සමඟ පවසනවා.

මුහුදුබඩ දුම්රිය මාර්ගයේ කොටුවේ සිට මොරටුව දක්වා දුම්රිය ධාවනය ආරම්භ වන්නේ 1877 මාර්තු පළමුවෙනිදා. ඒ අවුරුද්දේම සැප්තැම්බර් පළමුවෙනිදා පානදුර දක්වා දුම්රියක් ධාවනය වෙනවා. 1879 සැප්තැම්බර් 22 වෙනිදා කළුතර දක්වා දුම්රිය ධාවනය ආරම්භ වෙනවා. පානදුර හරියේ දුම්රිය පාර මැනීම මේ කාලයට වඩා වසර ගණනකට කලින් සිදු වූ දෙයක්.

කඩුල්ලේ කංකානම් මහත්තයාගේ ගෙදර වගේම දඩල්ලේ මුදලාලිගේ ගෙදරත් ඇවැස්ස නෑකමට කඹුරන ගිරිගෝරිස් කෙනෙක් ඉන්නවා. කඩුල්ලේ වගේ නෙමෙයි මිණි ගං දෑළේ හොරා වෙන්නේ මේ තමන්ගේම මිනිහා. ගිරිගෝරිස් ගෙදරින් පැනල යන්නේ දඩල්ලේ මුදලාලිගේ පතලක මැණිකක් වගේම ලොකු දෝණියන්දෑවත් අරගෙනයි. මිණි ගං දෑළේ තිස් තුන් වන කොටසෙදී මේ ගිරිගෝරිස් ඔහුගේ බිරිඳ කරලැයින් එක්ක වෙන කතා බහකදී කියන විදිහට ඒ දවස් වල ධර්මපාල උන්නාන්සෙ දේශනා පවත්වනවා. ඒ වගේම, ඔහු තමන් කුඩා කාලයේදී සිදු වුන පානදුරා වාදය මතක් කරනවා.

පානදුරා වාදය සිදුවුණේ 1873 අගෝස්තු මාසයේදී. පසුව අනගාරික ධර්මපාල වන දොන් ඩේවිඩ් හේවාවිතාරණ ඉපදෙන්නේ 1864 සැප්තැම්බර් වලදී.  පානදුරා වාදය සිදු වුනු කාලයේ ගිරිගෝරිස්ට අවුරුදු දහයක් පමණ කියා හිතුවොත් කලින් කී කතාබහ වෙනකොට 1885-1890 පමණවත් වෙලා තියෙන්න ඕනෑ. අටසිය හැත්තෑ ගණන් වලදී ධර්මපාල උන්නාන්සේගේ කතා ඇහෙන්න විදිහක් නැහැ. ඒත් ඒ කාලය වෙනකොට මුහුදුබඩ දුම්රිය මාර්ගය කළුතර පහු කරගෙන තවත් සෑහෙන දුරක් යනකම් හැදිලා ඉවරයි. ඒ නිසා, මේ කාලයේදී පානදුර හරියේ පාර මනින කතාව එක්ක මේ කතාව පෑහෙන්නේ නැහැ.

මිණි ගං දෑල පටන් ගන්නේ නැපෝහාමි බෞද්ධ භික්ෂුවක් ගඟෙන් එගොඩ කරන දර්ශනයකින්. කතාවේදී නැවත නැවත හමුවන මේ හාමුදුරුවෝ ඉන්නේ ගොරොක්ගොඩ පන්සලේ. මේ පන්සල අර්නෝලිස්ලාගේ ගමේ උදවිය සාමාන්‍යයෙන් යන පන්සල. එය ගමේ සිට වැඩි ඈතක තියෙන පන්සලක් බව කතාවෙන් පෙනෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා මම මුලදි හිතුවේ මේ ගම ලෙස නිරූපණය කෙරෙන්නේ රත්නපුරේ ගොරොක්ගොඩ කිට්ටුව තියෙන ගමක් කියලයි. රත්නපුරේ ගොරොක්ගොඩ තියෙන්නේ සුමනා බාලිකා විද්‍යාලය කිට්ටුව වර්තමාන රත්නපුර නගරයට ආසන්නවයි. කළු ගං ඉවුරේ තියෙන අනික් ගොරොක්ගොඩ තියෙන්නේ හොරණ කිට්ටුවයි.

ගමෙන් පැනල යන අරනෝලිස් දඩල්ලේ මුදලාලිගේ කරත්තෙ යටට රිංගන්නේ ඔහුගේ අනියම් භාර්යාවගේ කඩේ ඉස්සරහදී. සයිමන් මුදලාලිගේ මැරයින් ඒ දක්වාම ඔහු පස්සෙන් එන නිසා මේ කඩය ඒ ගමේම කඩයක් බව පැහැදිලියි. මේ කඩේ ඉඳලා පානදුරට යන අතරේදී පොකුණුවිට හමු වන නිසා මේ ගම කළු ගඟේ පොකුණුවිටට පහළින් තියෙන්න විදිහක් නැහැ.

කොහොම වුනත් කලින් කී කඩේ පසුව හැඳින්වෙන්නේ ඉඩන්ගොඩ කඩේ ලෙසයි. යාන්තම් එළිය වැටීගෙන එද්දී පිටත්වෙන දඩල්ලේ මුදලාලි එළිය වැටෙන්න කලින් ඉංගිරියට යාගන්න හදන එකත් එක්ක මේ ගම ඉඩන්ගොඩ හරියේ ගමක් කියන එක ගැලපෙනවා. හැබැයි ඔය හරියේ ඉඳලා රත්නපුර කිට්ටුව තියෙන ගොරොක්ගොඩට යන්නනම් ගඟ ඉහළට කිලෝමීටර් විස්සක් විතර හබල් ගාන්න වෙනවා. හොරණ හරියේ ගොරොක්ගොඩ පන්සලට ඊටත් වඩා දුරයි. ඉඩන්ගොඩ කිට්ටුව පැරණි පන්සල් ගණනාවක් මේ කාලයට පෙර ඉඳලම තියෙද්දී ගමේ මිනිස්සු ඒ තරම් දුරක් නිතර නිතර හබල් ගාන්න හේතුවක් නැහැ. සමහර විට ඉඩන්ගොඩ කිට්ටුව මම නොදන්න වෙන ගොරොක්ගොඩක් තියෙනවද දන්නෙ නැහැ.

කතාව පටන් ගන්න කාලයේ ඉඩන්ගොඩ හරියේ රබර් හිටවනවා. ලංකාවේ රබර් කර්මාන්තය ගැන කතා කරද්දී ඉඩන්ගොඩ මඟහැර යන්න බැහැ. ගම්පහ හෙනරත්ගොඩදී පළමුවත් පේරාදෙණියේදී දෙවනුවත් ලන්ඩන් වල කිවු උද්‍යානයෙන් මුලින් ගෙනා රබර් ඇට පැල කර ගැනීමෙන් පසුව කැලෑ දෙපාර්තමේන්තුව විසින් මුලින්ම පර්යේෂණාත්මක රබර් වගාවන් පටන්ගත්තේ ඉඩන්ගොඩ හා යටිපව්වේ. ඒ 1890දී පමණ. ඉන් පසුව, 1892දී නම්බපානේ. නමුත්, මේ මුල් රබර් වගාවන් වල අරමුණ වුණේ රබර් බීජ ලබාගැනීම මිස රබර් කිරි ලබාගැනීම නෙමෙයි.

ප්‍රමාණවත් රබර් බීජ ප්‍රමාණයක් නිෂ්පාදනය කරගන්න හැකි වීමෙන් පසුව, කැලෑ දෙපාර්තමේන්තුව විසින් කළුතර ප්‍රදේශයේ වැවිලිකරුවන්ට බීජ 1000ක් රුපියල් 5 බැගින් බීජ 90,000ක් මුලින්ම විකුණලා තියෙන්නේ 1893දීයි.

ලංකාවේ රබර් වගාව ලොකුවටම පැතිරෙන්නේ 1903-1905 කාලයේදීයි. ඒ කාලයේ ලංකාවේ රබර් වවා ඇති අක්කර ගණන දහදාහේ සිට හතළිස් දාහ දක්වා වැඩි වෙනවා. එයින් වැඩි ප්‍රමාණයක් සපරගමු පළාතේ. ඉතිරිය බස්නාහිර පළාතේ. පසුගිය සියවසේ මුල වෙනකම් රබර් වගාව ලොකුවට ව්‍යාප්ත වෙලා නොතිබුණත් 1895 පමණ කාලය ඉඩන්ගොඩ හරියේ රබර් වැවෙන කාලයක්.

මේ කාලය වන විට කොළඹ රත්නපුර පාර (ලෝ ලෙවල් එක) සෑහෙන තරමට දියුණු වී තිබුණු පාරක්. සෑහෙන තරමට කියා කියන්නේ අශ්ව කෝච්චි වලට හා ගොන් කරත්ත වලට වැඩි අපහසුවක් නැතිව යා හැකි තරමට. මේල් කෝච්චිය (මෙය අශ්ව කරත්තයක් මිස දුම්රියක් නෙමෙයි) මේ දවස් වල සතියේ සඳුදා, බදාදා හා සිකුරාදා දවස්වල උදේ කොටුවෙන් පිටත් වී හවස් වෙද්දී රත්නපුරේට ඇවිත් පහුවෙනිදා ආපහු යනවා. පාරේ යන ගොන් කරත්ත ඇතුළු සියලු වාහන ටොල් එකක් ගෙවිය යුතුව තිබුණා. රටේ පාරවල් වල ටොල් වලින් ආණ්ඩුව සෑහෙන ආදායමක් ලැබුවා. ඔය කාලයේ ගොන් කරත්ත වලටත් ලයිෂන් එකක් තිබිය යුතුයි.

කොහොම වුවත් පසුගිය සියවස ආරම්භ වන විටත් රත්නපුර පානදුර පාර හැදිල තිබුණේ නැහැ. රජයේ වැඩ දෙපාර්තමේන්තුවේ වාර්තා අනුව, පානදුර සිට නම්බපාන කිට්ටුවට හැතැම්ම විසිදෙකක් සහ රත්නපුර සිට කුරුගම්මෝදර කිට්ටුවට හැතැම්ම දහතුනක් කරත්ත වලට යා හැකි සේ පාර හැදිල තිබුණත් ඔය අතර හැතැම්ම එකොළහේ කරත්ත වලට යන්න පුළුවන් කමක් තිබී නැහැ. අශ්වයෙක් පිටේ හෝ පයින් යා යුතුව තිබුණු ඒ කොටස කරත්ත වලට යා හැකි පරිදි හදල තිබෙන්නේ පසුගිය සියවසේ මුල් කාර්තුවේදී. දඩල්ලේ මුදලාලි නවාතැන් ගත් ඉඩන්ගොඩ තියෙන්නේ ඔය මැද කොටසේ.

කළු ගඟ දිගේ භාණ්ඩ ප්‍රවාහනය කාලයක් තිස්සේ ජයටම කෙරෙන්න එක් හේතුවක් වුණේ කළු ගං ඉවුර කිට්ටුවෙන් මූදුකරේ ඉඳල රත්නපුරේට එක දිගටම එන්න කරත්ත පාරක් කාලයක් යන තුරුම හැදී නොතිබීමයි. කරත්ත පාර හැදෙන කොටම  ප්‍රවාහන මාධ්‍යයක් විදිහට කළු ගඟේ වැදගත් කම අඩු වුණා. ඉන් පසුව සෑහෙන කාලයකට පස්සේ පාලම් වැටෙනකම් ගඟේ ඉවුරු දෙක අතර මගී ප්‍රවාහනය කළු ඟග අයිනේ සිටි තොටියන් විසින් දිගටම කරගෙන ආවත් කළු ගඟ දිගේ සිදු වූ ප්‍රවාහනය පසුගිය සියවසේ මුල කාර්තුවේදී ක්‍රමයෙන් අඩු වී ගියා කියන්න පුළුවන්.

මිණි ගං දෑළට අනුව, කළු ගඟ දිගේ ඉහළට එන පානදුරේ දඩල්ලේ මුදලාලි හා මොරටුවේ සේතන් මුදලාලි මැණික් කර්මාන්තයේ යෙදෙන්නේ කුරුවිට හරියේදී. කතාවේ හැටියට මේ අයට කුරුවිටට ඇවිත් පහසුවෙන් තමන්ගේ ආධිපත්‍යය පතුරුවන්න හැකි වෙනවා. කළු ගඟ දිගේම උඩහට ඇවිත් කුරුවිටට එන්න බැහැ. එහෙම එන්නනම් කුරුගම්මෝදර ඉඳල කුරු ගඟ දිගේ උඩහට එන්න ඕනෑ. ගොඩක් අය දන්න බෝපත්පිටි ඇල්ල තියෙන්නෙත් කුරු ගඟේ කුරුවිටට උඩින්. කුරුවිටට පහළින් එල්ලාවල ඔයේ වතුරත් එකතු කරගෙන කුරුගම්මෝදරින් කළුගඟට වැටෙන කුරු ගඟ රත්නපුර කළුතර අතරදී හමුවන කළු ගං කොටස වගේ පළල හෝ ගැඹුර නැති එකක්. එහි අතරමැද තැන් ගණනක්ම ගල් පර වලින් පිරිලා. කුරුගම්මෝදර සිට කුරුවිටට පාරුවකින් එන එක කළුගඟ දිගේ ඉහළට එන තරම් ලේසියෙන් කරන්න පුළුවන් දෙයක් නෙවෙයි.

අනිත් එක සපරගමුවේ කළු ගං නිම්නයේ වගේම කුරුවිට හරියෙත් මැණික් ඉල්ලම් සහිත ඉඩම් තිබෙන ගම් යුරෝපීයයන් එන්න කලින් ඉඳලම ජනාකීර්ණව තිබුණු තැන් මිස පහළින් ගඟ දිගේ එන කෙනෙකුට පහසුවෙන් අල්ල ගන්න පුළුවන් පාළු ඉඩම් සේ පැවතුණේ නැහැ. මේ ඉඩම් බොහොමයක්ම කිසියම් පන්සලකට, දේවාලයකට හෝ සම්ප්‍රදායික ප්‍රභූ පවුලකට අයිතිව තිබුණු නින්දගම්. පසුගිය සියවස පටන් ගනිද්දී යම් තරමකින් මේවා විකිනෙන්න පටන් අරන් තිබුණත් මුදල් තිබුණු පළියටම පහළින් ආ කෙනෙක්ට හිතුමතේ ඉඩම් අල්ලගෙන පතල් කපන්න හැකියාවක් තිබුණා කියා මම හිතන්නේ නැහැ. එහෙම කරන්නනම් ගමේ ප්‍රධානියෙක් එක්ක ගිවිසුමක් ගහගන්නම වෙනවා.

කුරුවිට හරියේ වුණා කියා මිණි ගං දෑළේ චිත්‍රණය කරන ආකාරයේ සිදුවීම් සබරගමුවේ සිදු නොවුනාම නෙමෙයි. නමුත්, ඒ හරියකට අයිතිකාරයින් නැති ඉඩම් වැඩිපුර තිබුණු, එතරම් ළඟින් ළඟින් ගම් පිහිටා නොතිබුණු ඇඹිලිපිටිය කිට්ටුවට වගේ වෙන්න. ඒ වගේම පසුගිය සියවසේ මුලදී හෝ ඊට පෙර නොව මැද හරියේදී වගේ.

ඓතිහාසික පසුබිම සමඟ ගලපා බැළුවොත්නම් මිණි ගං දෑළේ තිර රචනය ඉතාමත්ම දුර්වලයි. එහි භාෂාව වුවත්, ලංකාවේ තැනින් තැනින් හොයාගෙන තිබෙන ප්‍රාදේශීය ව්‍යවහාර එකතු කරල මේ කතාව වෙනුවෙන්ම හදාගත් අමුතුම භාෂාවක් මිසක් කළු ගං දෑළේ පැරණි භාෂාවම නෙමෙයි. තිර රචනයේ වගේම ඇඳුම් පැළඳුම් ආදියේත් නොගැලපීම් එමටයි. රඟපෑම් හොඳ වුවත් මේ අඩුපාඩු නිසා රඟපෑම් නාස්ති වෙලා වගේ දැනෙනවා.

කඩුල්ල හදපු කාලයේ තරම් පහසුවෙන් දැන් මේ වගේ කතාවකට අවශ්‍ය කරන පසුතල හොයාගන්න අමාරුයි. ඒ වුණත්, නළුවෙක්ගේ ඇඳුමක ඇඟක මඩ කුණු ටිකක් තවරන එක වගේ පොඩි දෙයක්නම් කරන්න බැරිකමක් තියෙන්නේ හේතුවක් නැහැ.

කොයි තරම් අඩුපාඩු තිබුණත්, කතා කරන්න තරම්වත් දෙයක් නැති ටෙලි නාට්‍ය හැදෙන කාලයක මේ තරම් හෝ දුරකට වැඩේ ගොඩදාගෙන තිබීම අගය කළ යුතුයි. මේ කණ්ඩායමේම හෝ වෙනත් කණ්ඩායමක කවුරු හෝ කෙනෙක් ඉදිරියේදී හෝ තොටිලි වැට විතරක් නෙමෙයි කඩුල්ලෙ ලී වැටත් පැනලා කළු ගඟ දිගේ උඩු ගං පීනන වැඩේට හරියට අත ගැහුවොත් එය නාස්තියක් වෙයි කියා මම හිතන්නේ නැහැ.

(Image: https://livelearnloveeat.com/2017/05/18/big-boy/)

කළුගඟ දිගේ උඩු ගං බලා...

මාස කිහිපයකට පෙර මෙහි අපේ අනන්‍යතාවන් ගැන ලිපි කිහිපයක් ලියා පළ කෙරුණා. සිංහල අනන්‍යතාවය හා බෞද්ධ අනන්‍යතාවය වැනි මාතෘකා යටතේ ටිකක් කතා කළත් මේ හා අදාළව ලියන්න තියෙන දේවල් වලින් ඉතා විශාල කොටසක් තවමත් ලියැවී නැහැ. මෙහි ලිපියක් හෝ කිහිපයක් ලියා පළ කර තිබෙන වෙනත් මාතෘකා බොහොමයක් හා අදාළව වුවත් තත්ත්වය ඔය වගේ තමයි.

එකම දෙයක් ගැන එක දිගටම ලිපි කිහිපයක් පළ කල විට පළමුව කියවන අයට ටිකෙන් ටික එපා වෙනවා. දෙවනුව, ලියන්න මුලින් තිබුණු උද්‍යෝගය අඩු වෙනවා. ඒ වුණත්, ලියන්න වෙනස් වෙනස් මාතෘකා ඕනෑ තරම් තිබෙන නිසා එහෙම වුණා කියා මෙහි ලිපි ලියන එකනම් නැවතෙන්නේ නැහැ. හැමදාම පිටාර නොදැම්මත් කළු ගඟ ගලනවා වගේ කොහොම හරි දිගටම කෙරෙනවා.

මහානාම හිමියන්ගේ සිට සිංහල අනන්‍යතාවය ගැන කතා කරන ගොඩක් අය කරන්නේ කිසියම් නිශ්චිත ස්ථානයක සිට ඉදිරියට එන එකයි. අපට අවශ්‍යනම් එය අනෙක් පැත්තට කරන්නත් පුළුවන්. ඒ කියන්නේ අද සිට පසුපසට යන එක. කවුරුත් හරියටම නොදන්නා මුලකින් පටන් ගන්නවාට වඩා එය ප්‍රායෝගිකයි.

ප්‍රබල සිංහල අනන්‍යතාවයක් තිබෙන විශාල පිරිසක් අද ඉන්නවා. මේ අයගෙන් වැඩි පිරිසක් ඉන්නේ ලංකාවේ වුවත්, සැලකිය යුතු පිරිසක් ලෝකයේ හතර දිග් භාගයේම විසිරිලා ඉන්නවා. අද දකින්නට හැකි සිංහල අනන්‍යතාවය දැන් තිබෙන තැනට පැමිණි ගමන් මඟ දිගේ ආපසු ගියොත් අපට හමුවන ප්‍රධාන මඟ සලකුණක් හා හන්දියක් වන්නේ උඩරට සිංහල හා පහතරට සිංහල කියන අනන්‍යතා වල වැදගත්කම අඩු වී දිය වී යාම.

අද තමන් සිංහල සේ හඳුන්වා ගන්නා බොහෝ දෙනෙක් උඩරට හෝ පහතරට කියන අනන්‍යතා වැදගැම්මකට ඇති දේ සේ සලකන්නේ නැහැ. විවාහ සම්බන්ධතා වැනි අවස්ථා වලදී මේවා තවදුරටත් එතරම් සීමාකාරී සාධක නෙවෙයි. ඒ නිසා, ගොඩක්ම තරුණ අයෙකුට මේ කියන දේ ඇඟට දැනෙන එකක් නැහැ.

කාල වකවානු අනුව බැලුවොත්, උඩරට පහතරට භේදය පසුගිය සියවසේ මුල් අර්ධය තුළ හෙමිහිටත්, දෙවන අර්ධය තුළ වේගයෙනුත් දිය වී ගියා කියා සැලකිය හැකියි. ඊට පෙර සියවස් දෙක තුනක කාලය තුළ මේ උඩරට පහතරට අනන්‍යතා වල භූමිකාව ඉතා ප්‍රබල එකක්.

යුරෝපීයයන් එන්න කලින් ඔහොම භේදයක් තිබුණේ නැහැ කියා කාට හෝ කියන්න පුළුවන්. ඒක ඇත්ත. සියවස් ගණනක් තිස්සේම ලංකාවේ කුල අනන්‍යතා හා ප්‍රාදේශීය අනන්‍යතා වලට ලොකු වැදගත්කමක් ලැබුණත් උඩරට පහතරට සේ සිදු වුනු බෙදීම යුරෝපීයයන් පැමිණීමෙන් පසුව සිදුවුණු දේශපාලනික බෙදීම හේතුවෙන් සිදු වූ දෙයක්. කොහොම වුනත්, උඩරට පහතරට අනන්‍යතා දියවී යන රැල්ලට කුල හා ප්‍රාදේශීය අනන්‍යතාවනුත් ගසා ගෙන යනවා.

පෘතුගීසින් හා ලන්දේසීන් විසින් ලංකාවේ උඩරට පළාත් පාලනය කළේ නැහැ. ඇතැම් ඓතිහාසික තත්ත්වයන් තරමක් වෙනස් වූවානම් ඉංග්‍රීසින් විසිනුත් උඩරට ප්‍රදේශ යටත් කර නොගනු හැකිව තිබුණා. වත්මන් ඉන්දියාවේ බොහෝ ප්‍රදේශ ඉංග්‍රීසීන් විසින් පාලනය කලේ නැහැ. එහෙම වුනානම් අද වන විට මොන වගේ තත්ත්වයක් දකින්න ලැබෙයිද?

ආර්ථික වාසි හමුවේ තමන්ගේ චර්යාවන් වෙනස් කර ගැනීම මිනිස්සුන්ගේ ස්වභාවයක්. කලින් ඉහළ ස්ථරයේ සිටි රජු හා ඔහුගේ පාලනය වෙනුවට යුරෝපීයන් යටතේ ජීවත් වන්නට සිදුවීමෙන් පසුව පහතරට පෙදෙස් වල සිටි අය මේ අලුත් තත්ත්වයට ප්‍රතිචාර දක්වමින් ඔවුන්ගේ ආගම, ආහාර, ඇඳුම් පැළඳුම්, රැකියා, සමාජ චර්යාවන් ආදිය වෙනස් කරගත්තත් උඩරට ප්‍රදේශ වල එවැන්නක් සිදු වුණේ නැහැ. එයට සමාන්තරව මේ කණ්ඩායම් දෙක අතර ආවාහ විවාහ සිදුවීම පවා නැවතීම නිසා මේ සමාජ දෙක කාලයක් පරිණාමය වුණේ වෙන වෙනමයි. ඒ නිසා, භාෂා ව්‍යවහාර පවා යම් තරමකින් වෙනස් වුණා.

ඉංග්‍රීසින් විසින් උඩරට පළාතුත් එකතු කර ගැනීමෙන් පසුව උඩරට පහතරට කණ්ඩායම් වෙන් කළ දේශපාලන තාප්පය බිඳ වැටුණා. එහෙත්, ඒ වන විට මේ සමාජ දෙක කාලයක් තිස්සේ වෙනම ගමන් කර තිබුණු නිසා නැවත එකතු වෙන්නත් සෑහෙන කාලයක් ගියා. මතු පිටින් එකතු වීමක් වගේ පෙනුණත්, මෙහිදී වැඩිපුර සිදුවුණේ පහතරට සංස්කෘතිය උඩරටට ගලායාමක්. එහෙමත් නැත්නම් පහතරට ප්‍රදේශ වල කලින්ම සිදුවූ වෙනස්කම් කාල පමාවකින් පසුව උඩරට ප්‍රදේශ වල සිදු වීමක්.

මේ මිශ්‍ර වීමේදී ඇත්තටම සිදු වුණේ කුමක්ද කියා පැහැදිලි කරන්න උදාහරණයක් සේ අපට උඩරට මුල් ඇඳුම ගන්න පුළුවන්. අද ලංකාවේ පහතරට පෙදෙස්වල බොහෝ පිරිමින් විවාහ අවස්ථා වලදී උඩරට මුල් ඇඳුම අඳිනවා. එහෙත්, දැනට අවුරුදු තිහ හතළිහකට කලින් එවැනි අවස්ථා දැකගන්න ලැබුණේ නැහැ. දැන් මෙහි බැලූ බැල්මටම පේන්නේ උඩරට සංස්කෘතික අංගයක් පහතරටට පැමිණි බවයි. එහෙත්, මේ බැලූ බැල්මටම පෙනෙන වෙනසට යටින් තිබෙන්නේ වෙනස් කතාවක්.

ඔය උඩරට මුල් ඇඳුම කියන එක උඩරට පළාත් වල හැමෝම ඇඳපු ඇඳුමක් නෙමෙයි. එය ඇන්දේ කුල ධුරාවලියේ ඉහළින් සිටි අය පමණයි. කතාවට කිවුවේ මේ ඇඳුම එය ඇඳිය නොයුතු කෙනෙක් ඇන්දොත් වස් වදින බවයි. ඒ නිසා, වෙනත් ඇතැම් දේවල් වගේම මේ ඇඳුමෙනුත් කළේ උඩරට පළාත් වල සමාජ ධුරාවලියේ මැදින් ඉරක් අඳින එකයි. ඒ ඉරට යටින් හිටපු කෙනෙක්ට ධනවතෙකු වූ පමණින් ඉර පනින්න පුළුවන්කමක් තිබුණේ නැහැ. උඩරටට සාපේක්ෂව පහතරටදී යමෙකුට ධනවතෙකු විය හැකිනම් සමාජ ස්ථරයේ ඉහළට පහසුවෙන් නැඟ ප්‍රභූවරයෙකු වීමේ හැකියාවක් තිබුණා.

උඩරට හෝ පහතරට ඕනෑම පිරිමියෙකුට මුල් ඇඳුමක් කුලියට ගන්න මුදල් ගෙවන්න සූදානම්නම් දැන් ඒ අවශ්‍යතාවය සපුරාගන්න බාධාවක් නැහැ. කලින් ප්‍රභූවරුන්ට පමණක් මේ ඇඳුම ඇන්දවූ පරම්පරා වල දරුවෝ වගේම වෙනත් අලුත් අයත් දැන් මුදල් ගෙවන ඕනෑම කෙනෙකුට මේ ඇඳුම අන්දනවා. මතුපිටින් පෙනෙන දේ කුමක් වුවත් ඇත්තටම සිදු වෙලා තිබෙන්නේ උඩරට සම්මත බිඳ වැටී පහතරට සම්මත උඩරටටත් පැතිරීමයි.

ආගම ගත්තත් සිදු වුණේ මේ වගේම දෙයක්. පානදුර ප්‍රදේශය ආශ්‍රිතව ඇති වුනු බෞද්ධ පුනරුදය ගැන ගොඩක් අය කතා කරනවා. මෙහිදී ප්‍රචලිතම අදහස වන්නේ පානදුරා වාදය, අනගාරික ධර්මපාලගේ දේශනා ආදිය නිසා මේ පුනරුදය ඇති වූ බවයි. එය බොරුවක් නොවූවත්, මෙය සිදුවීම් කිහිපයක් හෝ පුද්ගලයින් කිහිප දෙනෙක් නිසා පමණක් ඇති වූ "සැපයුම මත" පමණක් පදනම් වී උඩ සිට පහළට පැමිණි දෙයක් නෙමෙයි. පානදුරා වාදය ඇති වන්නේත්, අනගාරික ධර්මපාල වැනි කෙනෙක් බිහිවන්නේත් ඒ සඳහා අවශ්‍ය "ඉල්ලුම" ඒ කාලය වන විටත් තිබුණු නිසයි. එය පසුපස සිංහලයින් අතරින් කිසියම් පිරිසක් වෙළඳ පංතියක් සේ හිස ඔසොවන්න දැරූ උත්සාහයත් තිබෙනවා වෙන්න පුළුවන්.

උදාහරණයක් ලෙස, අනගාරික ධර්මපාල චරිතය මතුවෙන්න දශකයට හෝ දෙකකට පෙර සිටම පානදුර පැත්තේ තැබෑරුම් එකින් එක වැහෙන්න පටන් ගෙන තිබුණු බව අදාළ කාලයේ ප්‍රාදේශීය සංඛ්‍යාලේඛණ පරීක්ෂා කර දැනගත හැකි දෙයක්. අනගාරික ධර්මපාල වැනි අයට මේ ඉල්ලුම සපුරාලන ප්‍රකාශකයෙකු වෙමින් පානදුර පැත්තෙන් පටන්ගත් රැල්ල රටපුරා පතුරුවන්න හැකි වුණා.

යුරෝපීයයන් යටතේ සිටියදී ආගම වෙනස් කර පසුව නැවත බෞද්ධයින් වූ පිරිස් එසේ ආපසු පැමිණියේ උඩරට පළාත් වල සිටි බෞද්ධයින් සිටි තැනටම නෙමෙයි. උඩරට පහතරට නැවත එකතු වන විට පහතරට නැවතත් බෞද්ධ වන බව මතුපිටින් පෙනුණත් පහතරට නැවත උපන් බෞද්ධයින්ගේ බුද්ධාගම උඩරටට ව්‍යාප්ත වීමක් ඒ අතර සිදු වූ බව අමතක කළ නොහැකියි. ඒ වගේම, පහතරට මිනිස්සුන් මෙන් වාණිජ භෝග වවන්නට උඩරට මිනිස්සුත් පටන් ගැනීමත් මේ සම්මිශ්‍රණය සමඟ සිදු වූ දෙයක්.

උඩරට පහතරට මිශ්‍ර වුණා කිවුවත් මෙය සිදුවන ක්‍රමයක් තිබිය යුතුයිනේ. කළුගඟ කියන්නේ පහතරට සංස්කෘතිය උඩරටට ගෙන ආ ප්‍රධාන නාලිකාවක්.

යාබද උස් කඳු ගණනක් තිබුණත්, සබරගමුවේ ප්‍රධාන නගර දෙකෙන් එකක් වන රත්නපුර නගරය මුහුදු මට්ටමේ සිට වැඩි උසක පිහිටි නගරයක් නෙමෙයි. රත්නපුරේට නිතරම ගංවතුර එන්නත් එය හේතුවක්. රත්නපුර නගරය ආසන්නයේදී වේ ගඟ කළු ගඟට එකතු වන දෙමුවාවත හරියෙන් පටන් ගත්තහම කළුතර දක්වාම වගේ කළු ගඟ ගලන්නේ ලොකු බෑවුමක් සහිතව නෙමෙයි. ඒ වගේම, මේ කොටසේ කළු ගඟේ සැලකිය යුතු තරමේ පළලක් හා ගැඹුරක් තිබෙනවා. ගල්පර, බාධක ආදිය අඩුයි. මේ හේතුව නිසා කළුගඟට කාලයක්ම ප්‍රවාහන මාර්ගයක් සේ විශාල වටිනාකමක් ලැබුණා.

මේ ප්‍රවේශ මාර්ගය පහතරට සංස්කෘතිය උඩරටට මුලින්ම වාගේ ගෙන ආ තැනක්. සියවස් කිහිපයකට පස්සේ උඩරට හා පහතරට අතර මිශ්‍ර විවාහ නැවතත් ආරම්භ වන විට රත්නපුර ඉදිරියෙන්ම සිටියා. [කළු ගඟේ සම්බන්ධයක් නැතත්, ලංකාවේ පසුකාලීන දේශපාලනය තීරණාත්මක ලෙස වෙනස් කරමින් බණ්ඩාරනායක හා රත්වත්තේ පවුල් සම්බන්ධ වීමත් මේ කතාවේ කොනකට ගෑවිය හැකියි.] අනෙක් උඩරට ප්‍රදේශ වලට වඩා කලින් කළු ගඟ දිගේ රත්නපුරේට පහතරට ඇඳුම්, කෑමබීම හා වචන ආදිය ආවා.

කළු ගඟ හරහා උඩු ගං බලා පාරු පදිමින් උඩරට හා පහතරට නැවත යා කිරීමේ පුරෝගාමී කාර්යයට දැන හෝ නොදැන මුල පිරුවේ කළු ගඟ දිගේ උඩු ගං බලා පාරු පැදපු කළුතර, පානදුර පැත්තේ මිනිස්සු. අදාළ දිශාවට නාභිගත වෙමින් නොවූවත්, මිණි ගං දෑළ ටෙලි නාට්‍යයේ කතා කරන්නේ මේ පුරෝගාමී මිනිස්සු ගැනයි.

රසික ඇතුළු සමහරු ප්‍රතිචාර හරහා කඩුල්ල ටෙලිනාට්‍යය ගැනත් කතා කරලා තිබුණා. කඩුල්ල කියන්නේ මට අනුව ලංකාවේ ටෙලිනාට්‍ය ඉතිහාසය තුළ හැදුණු හොඳම ටෙලි නාට්‍යයක්. එහි මුල් කොටස් වල කළු ගඟ ආශ්‍රිත ජන ජීවිතය ගැනත්, මිනිරන් කර්මාන්තය ගැනත් කතා කෙරෙනවා. ලංකාවේ ව්‍යාපාරික පන්තියේ නැගීම ගැනත්, මම මෙහි කතා කර ඇති පහතරට හා උඩරට සම්මිශ්‍රණය වීම ගැනත්, සිංහල අනන්‍යතාවය ගැනත් කඩුල්ලේ සාකච්ඡා වෙනවා..

කොහොම වුණත්, කඩුල්ල මිණි ගං දෑළ වගේ කළු ගඟ ඉහළට යන කතාවක් නෙමෙයි. එය කළුගඟේ මෝය කිට්ටුවෙන් පටන් අරගෙන එතනින් ගොඩ වී කොළඹ හරහා එංගලන්තය දක්වාම යන පසුගිය සියවසේ මුල් කාර්තුව ආවරණය කරමින් දශක තුනක පමණ කාලයක් පුරා දිවෙන කතාවක්. කඩුල්ල තිර පිටපත ලියන්න කලින් අදාළ කාලයේ ඉතිහාසය ගැන සැලකිය යුතු තරමේ හැදෑරීමක් කර තිබෙන නිසා එය බැලීම වෙහෙසකර නැහැ.

විචාරක දියණිය විසින් මැණික් නදිය ගලා බසී ටෙලිනාට්‍යය ගැනත් මතක් කර තිබුණා. මුලින්ම සෝමවීර සේනානායකගේ නවකතාව කියවීමෙන් පසුව මේ ටෙලිනාට්‍යයත් මම ඒ දවස් වලම බැලුවා. එය රත්නපුරේ මැණික් කර්මාන්තය ආශ්‍රිත ජීවිතය ගැන කතා කරන ටෙලි නාට්‍යයක් මිස කඩුල්ල වැනි අතීතයකට දිවෙන කතාවක් නෙමෙයි.

මිණි ගං දෑළේ චරිත කළු ගඟ දිගේ උඩහට, රත්නපුරය දක්වාම හෝ ඒ කිට්ටුවටම පාරු පදිනවා. කළු ගඟ දිගේ ඇවිත් නම්බපාන හරිය පහු කළ වහාම දිස්ත්‍රික්කය හා පළාත මාරුවෙනවා වගේම නිල වශයෙන් පහත රට සිට උඩරටට ප්‍රවේශ වෙනවා. ඒ සමඟ ක්‍රමක්‍රමයෙන් ගොඩක් දේවල් වෙනස් වෙන්න ගන්නවා. ඒත් ඒ දේවල් කෙරෙහි තිර රචකයා විසින් අවශ්‍ය පමණ අවධානය හෙළා ඇති බවක් පෙනෙන්නේ නැහැ.

මෙහිදී මගේ අරමුණ මඩ බිංදුවක් ඇඟේ නැතිව පතල් පොළෙන් එළියට පැමිණ, අපටත් මතක ඇති කාලයේ වෙළඳපොළට ආ වෛවර්ණ සරමක් ඇඳගෙන සිමෙන්ති බෝක්කුවක් උඩ වාඩි වී සිටින චරිත ගැන කතා කිරීම හෝ අඩු වශයෙන් මේ ටෙලි නාට්‍යයේ ගුණාගුණ කතා කිරීම නොවෙයි. මෙහි සඳහන් සිදුවීම් පාදක කර ගනිමින් පසුගිය සියවසේ මුල කළු ගං නිම්නයේ මේ මේ කොටසේ සිදු වූ වෙනස්වීම් ගැන කතා කිරීමයි. දැනගන්නට ලැබුණු පරිදි ප්‍රියාල් වීරසිංහ තිර පිටපත ලියන්නට පෙර කළු ගං නිම්නයේ පතල් ආශ්‍රිත ජන ශ්‍රැති ආදිය ගැන කිසියම් අධ්‍යයනයක් කර තිබුණත්, ගූගල් සෙවුමක දුරින් තිබෙන ඇතැම් ඓතිහාසික කරුණු මඟ හැර ගොස් ඇති බව පෙනීම එයට හේතුවයි.

කොහොම වුනත්, අදත් අවශ්‍ය තැනට එන්න කලින් වෙනත් දේවල් ගොඩක් ලියැවුණු නිසා ඒ දේවල් ගැන කතා කරන එක තවත් දවසකට ඉතිරි කරමු.

කාල නදිය හා මිණි ගං දෑළ

මිණි ගං දෑළ මේ දින වල සිරසේ විකාශනය වන ටෙලි නාට්‍යයක්. අද (ජූලි 25) වන විට ටෙලි නාට්‍යයේ කොටස් 33ක් විකාශනය වී අවසන්. මේ ටෙලි නාට්‍යය නරඹන්න පෙළඹවීමක් ඇති වුනේ අරූගේ අඩවියේ බ්ලොග් පෝස්ට් එකකිනුයි. අරූ විසින් මීට පෙර මේ අයුරින් හඳුන්වා දී තිබුණු ටෙලි නාට්‍ය, චිත්‍රපටි හා ගීත බොහොමයක්ම මගේ රුචිකත්වය සමඟ පෑහී තිබුණු නිසා මෙයත් මොන වගේද කියා බලන්න මම දෙවරක් හිතුවේ නැහැ.

ලංකාවෙන් පිට ජීවත් වන, අන්තර්ජාලය හරහා සිංහල ටෙලි නාට්‍ය නරඹන අප වැනි රසිකයින්ට ටෙලි නාට්‍යයක් විකාශනය වන නාලිකාව එතරම් වැදගත් කරුණක් නෙමෙයි. ඒ වුණත්, සිරසේ සාමාන්‍ය වට්ටෝරුවෙන් වෙනස් මේ වගේ ටෙලි නාට්‍යයක් එහි විකාශනය වීම මුලින්ම අවධානයට ලක් වූ දෙයක්.

මිණි ගං දෑළේ දිග හරින්නේ ඉතිහාසයේ එක්තරා අවදියක කළු ගං දෑළේ සිදු වූ සිදුවීම් සමුදායක්. බැලූ වනම මේ ටෙලිනාට්‍යයෙහි  සමීප බවක් දැනුණේ ඒ නිසා වෙන්න ඇති. මේ ටෙලිනාට්‍යය තුළ ජීවත් වන චරිත බොහොමයක් එක්කෝ මට හමු වී තිබෙන චරිත. එසේ නැත්නම් මා අසා දැන සිටි චරිත.

පළමුවෙනි කථාංගයේදීම හමු වෙන නැපෝහාමි කළු ගඟ අයිනේ ජීවත් වන තොටියෙක්. ඔහු තොටියෙක් වෙන්නේ ඔහුගේ පියාත්, පියාගේ පියාත් තොටියන් වූ නිසා. කතාවේ කියන කාලයට වඩා අවුරුදු හැත්තෑ පහකට නැත්නම් සීයකට පසුව පසුගිය සියවසේ තුන්වන කාර්තුවේදීත් නැපෝහාමිව මට හමු වී තිබෙනවා. එවිට මා කුඩා දරුවෙක්.

සයිමන් මුදලාලි හා දඩල්ලේ මුදලාලි වැනි අය ආර්ථික වාසි සොයමින් පහතරට සිට කළුගඟ දිගේ උඩහට පැමිණි අය. මෙවැනි ඇතැම් අය කලුගඟ ඉහළ ගම් වල බින්න බැස කතාවේ කාලයට වඩා සියවස් කාලකට පමණ පසුවත් පාලම් පාරු රස්සාව, රබර් කර්මාන්තය හා පතල් කර්මාන්තය වැනි රැකියා කරගෙන ගියා. ඔවුන් මට හමුවන විට සිටියේ ඔවුන්ගේ ජීවිත වල සැන්දෑ කාලයන්හියි.

කතාවේ හමුවන ගිරිගෝරිස් මැණික් පතලයකින් මැණිකක් ගෙන පැන ගොස් එය මුදල් කර පෝසතෙක් වන අයෙක්. ගිරිගෝරිස්ව මට ඔහුගේ තරුණ කාලයේදී හමු වී තිබෙනවා. ඒ වගේම, කුරුවිට නොවුණත්, ඇළහැර ඔක්කම්පිටිය වගේ පැති වල මැණික් ඉල්ලම් සහිත ඉඩම් චන්ඩි කමෙන් අයිතිකරගෙන සිටි උණ්ඩියාලාවත් මට ඔවුන්ගේ මැදි වයසේදී හමු වී තිබෙනවා.

අර්නෝලිස්ලාගේ පතල් පොළ මම දකින විට එහි වතුර ඉවත් කිරීම සඳහා ඉන්ධන වලින් ක්‍රියා කරන මෝටරයක් තිබුණත් වෙනත් කිසිම වෙනසක් වී තිබුණේ නැහැ. රත්නපුරේ පතල් පොළවල් වල ආකෘතිය ලොකුවට වෙනස් වෙන්න ගත්තේ නමසිය හැත්තෑ ගණන් වල තායි ජාතිකයින් මේ කර්මාන්තයට අත ගැසීමෙන් පසුවයි.

මා කුඩා කාලයේදී හමු වුණු මේ ගොඩක් දෙනෙක්ව මිණි ගං දෑළ හරහා දකින්න ලැබීම සතුටක්. මම හිතන්නේ මේ ටෙලිනාට්‍යයෙන් ස්පර්ශ කරන්නේ පසුගිය කාලයේ ටෙලිනාට්‍යකරුවන්ට මඟ හැරී තිබුණු කාල අවකාශයක්.

ටෙලි නාට්‍යයක්  නොවූවත් මෑතකදී මේ චරිත කෙරෙහි අවධානය හෙලා තිබුණු සාහිත්‍ය කෘතියක් වන්නේ 2014 රාජ්‍ය සාහිත්‍ය සම්මාන උළෙලේදී හොඳම නවකතාව සේ තේරුණු නෝබට් අයගමගේගේ "කාල නදී ගලා බසී" කෘතියයි. ඒ ගැන බොහෝ දෙනෙක් අතින් ලියැවී තිබෙනවා. එසේ ලියැවුණු බ්ලොග් සටහන් කිහිපයක් පහත තිබෙනවා.

http://sandunsevana.blogspot.com/2015/03/blog-post_13.html

http://me-and-err.blogspot.com/2015/06/blog-post_25.html

http://iranamvila.blogspot.com/2014/11/blog-post_20.html

http://nirmalaya.blogspot.com/2016/05/blog-post_24.html

මිණි ගං දෑළ ටෙලි නාට්‍යයේ චරිත ගොඩ නැඟීමේදී "කාල නදී ගලා බසී" කතාවෙන් කිසියම් ආභාෂයක් ලබා ඇති බවක් පෙනෙනවා. අරූගේ ලිපියේ විශේෂයෙන්ම අවධානය යොමු කර තිබුණේ සමන් ලෙනින් විසින් ගායනා කරන මිණි ගං දෑළ ටෙලි නාට්‍යයේ තේමා ගීතයටයි. එය නැවත නැවතත් අහන්නට හිතෙන ගීතයක් බව කිව යුතු නැහැ.

ජගත් ජේ එදිරිසිංහ විසින් ලියා සමන් ලෙනින් විසින්ම සංගීතවත් කර තිබෙන මේ ගීතය ඔවුන් මේ ටෙලි නාට්‍යය වෙනුවෙන් ප්‍රතිනිර්මාණය කර තිබෙන ගීතයක්. මුල් ගීතය සඳහා උත්තේජනය සපයා තිබෙන්නේ "කාල නදී ගලා බසී" කෘතියයි. පසුව මුල් ගීතයේ සංගීතයම යොදාගනිමින්, වචන සංශෝධනය කර ඔවුන් විසින්ම මිණි ගං දෑළ ගීතය ප්‍රතිනිර්මාණය කර තිබෙනවා. මුල් ගීතය හා මිණි ගං දෑළ තේමා ගීතය යන දෙකම පහත තිබෙනවා.

මිණි ගං දෑළ සුන්දර නිර්මාණයක්. එහි චරිත පිළිබඳව මට ලොකු ගැටළු නැහැ. නමුත්, මේ කතාවේ පසුබිමේ තිබෙන්නේ සිංහල අනන්‍යතාවය අද පවතින තැනට විකාශනය වීමේ ක්‍රියාවලියේ වැදගත් කොටසක්. අදාළ වකවානුවේ සැබෑවටම සිදුවූ ඓතිහාසික සිදුවීම් ගණනාවක් ගැන කතාවේදී සාකච්ඡා වෙනවා.

කතාවේ චරිත තමන්ට අවශ්‍ය පරිදි වෙනස් කිරීමේ අයිතිය ටෙලිනාට්‍යකරුවෙක්ට තිබුණත් එහි පසුබිමේ තිබෙන ඉතිහාසය හැකිතාක් නිවැරදිව නිරූපණය කිරීම එවැන්නෙකු විසින් අමතක නොකළ යුතු දෙයක්. ඒ සඳහා ප්‍රමාණවත් අධ්‍යනයක් කළ යුතුයි. මෙහිදී එයනම් සිදු වී ඇති බවක් පෙනෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, මිණි ගං දෑළ සුන්දර නිර්මාණයක් වුවත් එහිදී කළු ගඟ මතුපිටින් හබල් ගාගෙන යනු මිස කළු ගඟේ පතුළ අතගාන බවක්නම් පෙනෙන්නේ නැහැ.

ලිපිය දිග් ගැසෙන නිසා මේ අඩුපාඩු පෙන්වා දීම ඉදිරි කොටසකට ඉතිරි කරන්නම්. එය කළ හැක්කේ මේ ටෙලිනාට්‍යය පසුබිමේ ඇති ක්‍රියාවලියේ ඓතිහාසික වැදගත්කම ගැන මුලින් පෙන්වා දීමෙන් පසුවයි.