භාණ්ඩාගාර බිල්පත් හා සංචිත මුදල්

මෙය පසුගිය ලිපියට අටුවාවක් සේ ලියන සටහනක්. බොහෝ දෙනෙකු විසින් මහ බැංකුව සතු භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ප්‍රමාණය ඉහළ ගිය විට එය සල්ලි අච්චු ගැසීමක් සේ වැරදියට අර්ථකථනය කරනවා. ඉතා පැහැදිලිවම මහ බැංකුව සතු භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ප්‍රමාණය ඉහළ යාම හා සල්ලි අච්චු ගැසීම එකක් නොව දෙකක්. එහෙත්, මහ බැංකුව සතු භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ප්‍රමාණය දෙස බලා සල්ලි අච්චු ගැසීම පිළිබඳ යම් අදහසක් ගත හැකි නිසා එය නිරීක්ෂණය කිරීම නරක දෙයක් නෙමෙයි. එය චිත්‍රයේ එක කොටසක් පමණක් බව දැනගෙන මෙය කළ යුතුයි.

මහ බැංකුව විසින් මහ බැංකුව සතු භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ප්‍රමාණය පිළිබඳ සංඛ්‍යාලේඛණ දෙකක් ප්‍රසිද්ධ කරනවා. එකක් එම බිල්පත් වල මුහුණත අගයන්හි (face value) එකතුවයි. අනෙක එම බිල්පත් වල ගිණුම් වල සටහන්ව ඇති වටිනාකමයි (book value). මේ ගිණුම් වල සටහන්ව ඇති වටිනාකම යනු අදාළ දිනයේදී එම බිල්පත් වල වෙළඳපොළ වටිනාකමයි (mark-to-market value). 

පසුගිය මාර්තු හා මැයි මාස අවසානයේදී මෙම අගයයන් පහත පරිදියි.

මුහුණත අගය අනුව බිල්පත් ප්‍රමාණය 

2022 මාර්තු 31 - රුපියල් බිලියන 1,727.8

2022 මැයි 31- රුපියල් බිලියන 1,971.5

වැඩි වීම - රුපියල් බිලියන 243.7

ගිණුම් අගය අනුව බිල්පත් ප්‍රමාණය 

2022 මාර්තු 31 - රුපියල් බිලියන 1,657.3

2022 මැයි 31- රුපියල් බිලියන 1,853.8

වැඩි වීම - රුපියල් බිලියන 196.5

බිල්පත් ප්‍රමාණයේ මුහුණත අගය වෙනස් වීම සල්ලි අච්චු ගැසූ ප්‍රමාණය නොවන බව ඉතාම පැහැදිලියි. 

අපි හිතමු මහ බැංකුව විසින් හෝ වෙනත් අයෙකු විසින් කිසියම් දිනක රුපියල් මිලියන 100ක මුහුණත අගය ඇති භාණ්ඩාගාර බිල්පතක් මිල දී ගත්තා කියා. එහෙත් එයින් අදහස් වන්නේ ඒ වෙනුවෙන් රුපියල් මිලියන 100ක් මුදල් ගෙවූ බව නෙමෙයි. මිලියන 100 කියා කියන්නේ බිල්පත කල් පිරුණු විට ලැබෙන මුදලයි. අපි හිතමු එසේ ගෙවූ මුදල රුපියල් මිලියන 93ක් බවත් කල් පිරෙන කාලය දින 91 බවත්. බිල්පත සඳහා ලැබෙන පොලිය, එහෙමත් නැත්නම් ඵලදා අනුපාතය, තීරණය වන්නේ මෙසේ මිල දී ගත් මිල අනුවයි. එය අපට මෙලෙස ගණන් හැදිය හැකියි.

ඵලදා අනුපාතය = (100 - 93)*(365/91)/93 = 30.19%

ඒ කියන්නේ මහ බැංකුව මේ බිල්පත මිල දී ගනිද්දී මහ බැංකුව සතු භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ප්‍රමාණයේ මුහුණත අගය රුපියල් මිලියන 100කින් ඉහළ යන නමුත් ඒ වෙනුවෙන් ගෙවන්නේ රුපියල් මිලියන 93ක් පමණයි. ඒ කියන්නේ, "සල්ලි අච්චු ගැසීමක්" වෙන්නේ රුපියල් මිලියන 93ක් පමණයි. ඒ නිසා, මහ බැංකුව සතු භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ප්‍රමාණයේ මුහුණත අගය දෙස බලා සල්ලි අච්චු ගැසීම පිළිබඳ දළ අදහසක් ගත හැකි වුවත් පූර්ණ අදහසක් ගන්න බැහැ.

ඒ වගේම මේ බිල්පත කල් පිරුණු විට සිදුවන දෙයත් බලමු. එවිට මහ බැංකුවට රුපියල් මිලියන 100ක් ලැබෙන නිසා සංචිත මුදල් සැපයුම එපමණකින් පහළ යනවා. ඒ වගේම, මහ බැංකුව සතු භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ප්‍රමාණයේ මුහුණත අගයද රුපියල් 100කින් පහළ යනවා. එසේ වුවත්, කල් පිරෙන්න කලින් මහ බැංකුව මේ බිල්පත විකිණුවොත් මහ බැංකුව සතු භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ප්‍රමාණයේ මුහුණත අගය රුපියල් 100කින් පහළ යන නමුත් එපමණකින් සංචිත මුදල් ප්‍රමාණය පහළ යන්නේ නැහැ.

එහෙමනම් මහ බැංකුව සතු භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ප්‍රමාණයේ ගිණුම් අගය වෙනස් වීමෙන් සල්ලි අච්චු ගැසීම හරියටම නිරූපණය වෙනවද? 

දැන් මේ බිල්පත මිල දී ගැනීම සඳහා රුපියල් මිලියන 93ක් ගෙවන්න වෙනවනේ. ඒ එක්කම මහ බැංකුව සතු භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ප්‍රමාණයේ ගිණුම් අගයද එපමණකින් ඉහළ යනවා. ඒ කියන්නේ සල්ලි අච්චු ගැසූ ප්‍රමාණය හරියටම නිරූපණය වෙනවා. නමුත් වැඩේ අවුල් වෙන්නේ ඊට පස්සේ. 

මිල දී ගත් දවසේ ඉඳන් මේ බිල්පතේ වෙළඳපොළ අගය දිනෙන් දින වෙනස් වෙනවා. ඒ කියන්නේ ගිණුම් අගයත් වෙනස් වෙනවා. කල් පිරෙන දිනය වන විට එම අගය රුපියල් මිලියන 100ක් වෙනවා. හැබැයි ඒ අතර කාලයේදී සංචිත මුදල් ප්‍රමාණයේ වෙනසක් වෙන්නේ නැහැ. ඒ කියන්නේ සල්ලි අච්චු ගැසීමක් වෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, මහ බැංකුව සතු භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ප්‍රමාණයේ ගිණුම් අගය වෙනස් වීම දිහා බලලත් සල්ලි අච්චු ගැසූ ප්‍රමාණය හරියටම නිගමනය කරන්න බැහැ.

මහ බැංකුව විසින් භාණ්ඩාගාර බිල්පත් මිල දී ගැනීම රජයට ණය දෙන එක ක්‍රමයක් පමණයි. මහ බැංකුව රජයට කෙළින්මත් ණය හා අත්තිකාරම් දෙනවා. ඒ වගේම සමහර වෙලාවට රජයේ මුදල් මහ බැංකුවේ තැන්පත් කරනවා. මේ හේතු නිසා, සංචිත මුදල් කෙරෙහි බලපාන්නේ රජයට මහ බැංකුව විසින් දුන් ශුද්ධ ණය ප්‍රමාණයේ වෙනස් වීම. ඒක ඔය කලින් කී දෙකෙන් එකක්වත් නෙමෙයි. සාමාන්‍යයෙන් රජය මහ බැංකුවෙන් අරන් තිබෙන ණය ප්‍රමාණය ඔය දෙකටම වඩා වැඩියි. එම ණය ප්‍රමාණයේ වෙනස්වීම අඩු හෝ වැඩි විය හැකියි.

රජයට මහ බැංකුව විසින් දුන් ශුද්ධ ණය ප්‍රමාණය

2022 මාර්තු 31 - රුපියල් බිලියන 2,682.5

2022 මැයි 31- රුපියල් බිලියන 2,904.8

වැඩි වීම - රුපියල් බිලියන 222.3

හැබැයි සල්ලි අච්චු ගැසීම හෙවත් සංචිත මුදල් වැඩි වීම කියා කියන්නේ ඔය විදිහට සල්ලි අච්චු ගහලා මොන ක්‍රමයෙන් හෝ රජයට දෙන මුළු රුපියල් ප්‍රමාණයත් නෙමෙයි. මහ බැංකුවෙන් එළියට රුපියල් යන හා ඒ රුපියල් ආපහු මහ බැංකුවට එන තවත් ක්‍රම ගණනාවක් තිබෙනවා. ප්‍රචලිතම ක්‍රමය ඩොලර් විකිණීම හා මිල දී ගැනීම. ඩොලර් මිල දී ගනිද්දී රුපියල් එළියට යනවා. විකුණද්දී නැවත ඒ රුපියල් මහ බැංකුවට එනවා.

2022 අප්‍රේල් 

විකිණු ඩොලර් ප්‍රමාණය - මිලියන 244.90

මිල දී ගත් ඩොලර් ප්‍රමාණය - මිලියන 140.95

2022 මැයි 

විකිණු ඩොලර් ප්‍රමාණය - මිලියන 222.73

මිල දී ගත් ඩොලර් ප්‍රමාණය - මිලියන 155.10

මාස දෙකේදීම මිල දී ගත් ප්‍රමාණයට වඩා වැඩියෙන් ඩොලර් විකුණලා තිබෙනවා. ඒ කියන්නේ රජයට ණය විදිහට දුන් රුපියල්  බිලියන 222.3න් යම් ප්‍රමාණයක් ඩොලර් විකිණීම හරහා නැවත මහ බැංකුවට ඇවිත් තිබෙනවා. මේ හේතුව සහ වෙනත් හේතු නිසා, ඔය මාස දෙක තුළ සංචිත මුදල් වැඩි වී තියෙන්නේ, ඒ කියන්නේ සල්ලි අච්චු ගහලා තියෙන්නේ, රජයට ණය දුන් ප්‍රමාණයට වඩා අඩුවෙන්.

සංචිත මුදල් ප්‍රමාණය

2022 මාර්තු 31 - රුපියල් බිලියන 1,386.7

2022 මැයි 31- රුපියල් බිලියන 1,414.9

වැඩි වීම - රුපියල් බිලියන 28.3

අලුත් අධිපතිගේ සල්ලි අච්චු ගැහිල්ල

ජාතික පාරිභෝගික මිල දර්ශකය අනුව පසුගිය ජූනි මාසයේදී ලංකාවේ උද්ධමනය 58.9% දක්වා ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. ආහාර උද්ධමනය 75.8%ක්. නැවතත් පැහැදිලිව කිව යුත්තේ මෙය අධි-උද්ධමන (hyper-inflation) තත්ත්වයක් නොවන බවයි. අධි-උද්ධමන තත්ත්වයක් සේ සැලකෙන්නේ මාසයක් තුළ මිල දර්ශක අගය 50% ඉක්මවා ඉහළ යාමයි. මෙහි 58.9% ලෙස පෙන්වන්නේ 2021 ජූනි සිට 2022 ජූනි දක්වා වසරක කාලය තුළ ජාතික පාරිභෝගික මිල දර්ශකයේ ඉහළ යාමයි. 

ඒ වගේම, මේ වන තුරුත් මා අනාගත අධි-උද්ධමන අවදානමක් දකින්නේ නැහැ. නන්දලාල් වීරසිංහ අධිපති ධුරය භාරගත් තැන් සිට අධි-උද්ධමන තත්ත්වයක් ඇතිවීම වැළැක්වීම පිණිස මහ බැංකුව පැත්තෙන් ගත යුතු ක්‍රියාමාර්ග ගැනෙමින් තිබෙනවා. ඒ වගේම, මහින්ද සිරිවර්ධන භාණ්ඩාගාර ලේකම් වීමෙන් පසුව ඒ සඳහා භාණ්ඩාගාරය පැත්තෙන් ලැබිය යුතු සහයෝගයද ලැබී ඇති බව පෙනෙනවා. මේ තත්ත්වය දිගටම පවත්වා ගැනීම සඳහා පාර්ලිමේන්තුව තුළින් සිදු විය යුතු දේ කර ගැනීම මේ වන විට රට හමුවේ තිබෙන දේශපාලන අභියෝගයයි. 

අධි-උද්ධමන තත්ත්වයක් නොවෙතත්, පෙර කිසි කලෙක නොපැවති, ඉතා ඉහළ මට්ටමක උද්ධමනයක් ලංකාවේ මේ වන විට පවතිනවා. පසුගිය මාස කිහිපය මුළුල්ලේම ජාතික පාරිභෝගික මිල දර්ශක අගය 10%කට ආසන්න මට්ටමකින් ඉහළ ගොස් තිබෙනවා.

අප්‍රේල්- 10.2%

මැයි- 9.7%

ජුනි- 10.9%

මිල මට්ටම් වේගයෙන් වැඩි වුනත් එසේ වැඩි වන වේගය ස්ථාවරව තිබීම සාපේක්ෂව හොඳ ලකුණක්. එයින් පෙන්වන්නේ අධි-උද්ධමන තත්ත්වයක් කරා යාමක් දැනට නොපෙනෙන බවයි. එහෙත්, දර්ශක අගය මසකට 10% බැගින් ඉහළ යනවා කියන එකෙන් අදහස් වන්නේ තවත් මාස ගණනක් යන තුරු උද්ධමනය ඉහළ හා හැකි බවයි. 

උද්ධමනය 70% පමණ මට්ටම දක්වා ඉහළ යා හැකි බව මහ බැංකු අධිපතිවරයා විසින්ම කියා තිබුණා. මහ බැංකුව එසේ කියනවානම් එයින් අදහස් වන්නේ 70%ක අනාගත උද්ධමනයක් දැනටමත් හැදී ඇති බවයි. මා හිතන පරිදි, ඉදිරි මාස තුන තුළ උද්ධමනය ඉලක්කම් තුනක අගයකට වුවද ආසන්න විය හැකියි. කෙසේ වුවද, දැනට සල්ලි අච්චු ගැසීම නැවතී ඇති නිසා උද්ධමනය යම් උපරිම මට්ටමක් කරා යාමෙන් පසුව පහළ යා යුතුයි. 

නන්දලාල් වීරසිංහ අධිපති ධුරය භාර ගැනීමෙන් අනතුරුව මහ බැංකුව විසින් සල්ලි අච්චු ගැසීම දැඩි ලෙස සීමා කර තිබෙනවා. මෙය අවධාරණය කර කිව යුත්තේ ඇතැම් වෙබ් අඩවි වල කරුණු විකෘති කළ වාර්තා පළ වී ඇති නිසයි.

පෙර නොයෙක් වර පැහැදිලි කර ඇති පරිදි සල්ලි අච්චු ගැසීම සේ සැලකෙන්නේ මහ බැංකුවේ සංචිත මුදල් ඉහළ යාමයි. අලුත් අධිපති වැඩ භාර ගත් අප්‍රේල් 7 දින සිට මේ දක්වා මහ බැංකුවේ සංචිත මුදල් වැඩි වී තිබෙන්නේ පහත පරිදියි.

2022 අප්‍රේල් 7 - රුපියල් බිලියන 1,425.8

2022 ජූලි 21 - රුපියල් බිලියන 1,439.4

වෙනස - රුපියල් බිලියන 13.6

මෙම වෙනස 1%කටත් අඩු වෙනසක්. එවැනි වෙනස්කම් දිනපතාම වුවද සිදු වන නිසා අලුත් අධිපතිවරයා වැඩ භාර ගැනීමෙන් පසුව සංචිත මුදල් සැපයුම ස්ථාවරව පවතින බව, එනම් සල්ලි අච්චු ගැසීමක් සිදු වී නැති බව, අපහසුවකින් තොරව කියන්න පුළුවන්. වෙනත් විදිහකින් කිවුවොත් ඇතැම් සති වලදී සංචිත මුදල් ඉහළ ගොස් ඇතත් එසේ මහ බැංකුවෙන් එළියට ගිය රුපියල් ඉතා ඉක්මණින් නැවත අවශෝෂණය කරගෙන ඇති නිසා පසුගිය මාස තුනහමාර තුළ සමස්තයක් ලෙස සැලකිය යුතු සල්ලි අච්චු ගැසීමක් සිදු වී නැහැ. 

මේ තත්ත්වය අපට පෙර අධිපතිවරයාගේ කාලය සමඟ සංසන්දනය කළ හැකියි. 2021 සැප්තැම්බර් 15 සිට 2022 අප්‍රේල් 4 දක්වා කලය තුළ නිවාඩ් කබ්රාල් අධිපති සේ කටයුතු කළා. එම කාලය තුළ මහ බැංකුවේ සංචිත මුදල් වැඩි වී තිබෙන්නේ පහත පරිදියි.

2021 සැප්තැම්බර් 16 - රුපියල් බිලියන 1,291.3

2022 අප්‍රේල් 7 - රුපියල් බිලියන 1,425.8

වෙනස - රුපියල් බිලියන 134.5

රජය ආදායම ඉක්මවා වියදම් කරන තුරු, රජයට විදේශ ණය ලබා ගැනීමේ හැකියාවද සීමා වී ඇත්නම්, අවශ්‍ය අරමුදල් ප්‍රමාණය දේශීය වෙළඳපොළෙන් සොයා ගන්නට සිදු වෙනවා. ඒ සඳහා, පොලී අනුපාතික "අවශ්‍ය පමණ" ඉහළ යාමට ඉඩ හරින්න වෙනවා. එසේ නොකළහොත් රුපියල් අතේ ඇති අය රජයට අවශ්‍ය පමණ ණය දෙන්නේ නැහැ. අඩුව පුරවන්න වෙන්නේ සල්ලි අච්චු ගැසීම මගින්.

කෙසේ වුවත්, පොලී අනුපාතික විශාල ලෙස ඉහළ යාමට ඉඩ හැරීමෙන් රටේ ව්‍යාපාර බිඳ වැටී ආර්ථිකය සංකෝචනය වෙනවා. ඉතා පැහැදිලිවම එය හානිකර වුවත්, සල්ලි අච්චු ගැසීම ඊට වඩා හානිකරයි. විශේෂයෙන්ම අධි-උද්ධමනයක් බවට පත් විය හැකි ඉතා ඉහළ උද්ධමන මට්ටමක් රටේ පවතින විටෙක. මෙහිදී මහ බැංකුවට අඩු නරක තෝරා ගැනීමට සිදු වෙනවා. උද්ධමනය පාලනය කිරීම සඳහා ලෝකයේ ඕනෑම මහ බැංකුවක් සතු ප්‍රධානම අවිය පොලී අනුපාතිකයි. 

අධි-උද්ධමන අවදානමද මග හැර ගනිමින් පොලී අනුපාතික ඉහළ යාම පාලනය කර ගැනීමට අවශ්‍යනම් පාර්ලිමේන්තුව පැත්තෙන් අවශ්‍ය දේ සිදු විය යුතුයි. හරියම කියනවානම් බදු වැඩි කර ගැනීම හා වියදම් කැපීම මගින් රජයේ ණය ගැනීමේ අවශ්‍යතාවය අඩු කර ගත යුතුයි. එය සිදු නොවන තාක්, අධි-උද්ධමන තත්ත්වයක් ඇති වීම වැළැක්වීම සඳහා මහ බැංකුවට පොලී අනුපාතික ඉහළ යාමට ඉඩ හරින්න සිදු වෙනවා. එහිදී වක්‍ර ලෙස රටේ ආර්ථිකය සංකෝචනය කිරීම සඳහා දායක වීමට මහ බැංකුවට සිදු වෙනවා. 

2022 ජනවාරි 

රජයේ ආදායම - රුපියල් බිලියන 104.8

රජයේ වියදම - රුපියල් බිලියන 259.1

හිඟය - රුපියල් බිලියන 154.3

2022 පෙබරවාරි 

රජයේ ආදායම - රුපියල් බිලියන 206.7

රජයේ වියදම - රුපියල් බිලියන 292.6

හිඟය - රුපියල් බිලියන 85.9

2022 මාර්තු 

රජයේ ආදායම - රුපියල් බිලියන 135.4

රජයේ වියදම - රුපියල් බිලියන 379.5

හිඟය - රුපියල් බිලියන 244.1

2022 අප්‍රේල් 

රජයේ ආදායම - රුපියල් බිලියන 184.2

රජයේ වියදම - රුපියල් බිලියන 224.0

හිඟය - රුපියල් බිලියන 39.8

හෙට වැව මැද සටන

ශ්‍රී ලංකා ඉතිහාසයේ පළමු වරට හෙට දිනයේ පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරුන්ගේ ඡන්දයෙන් විධායක ජනාධිපතිවරයෙකු තෝරා පත් කර ගැනෙනවා. මෙය ශ්‍රී ලංකා දේශපාලනයේ ඉතා සුවිශේෂී මෙන්ම තීරණාත්මක කඩඉමක්. නාමයෝජනා තුනක් ඉදිරිපත්ව ඇතත් ප්‍රායෝගිකව මේ ඡන්දයෙන් ජය ගැනීමට ඉඩක් තිබෙන්නේ රනිල් වික්‍රමසිංහ හෝ ඩලස් අලහප්පෙරුම යන දෙදෙනාගෙන් අයෙකුයි. රහස් ඡන්දයක් පැවැත්වෙන නිසා ප්‍රතිඵලය අවසන් මොහොත වන තුරු අවිනිශ්චිතයි.

නාමයෝජනා ඉදිරිපත් වීමට පෙර සිදු වූ වැදගත්ම දේශපාලනික සිදුවීම සජිත් ප්‍රේමදාස හා ඩලස් අලහප්පෙරුම අතර සම්මුතියයි. මේ සම්මුතිය අනුව සජිත් ප්‍රේමදාස ජනාධිපති ධුරය සඳහා තරඟ නොකරන අතර ඩලස් අලහප්පෙරුම මීළඟ ජනාධිපති වුවහොත් අගමැති ධුරය සජිත්ට ලැබෙනු ඇතැයි සිතිය හැකියි. වඩා වැදගත් කරුණ මේ කණ්ඩායම් දෙක ජනාධිපති සටනින් ඔබ්බට ගිය පොදු අවම වැඩ පිළිවෙලකටද එකඟ වී තිබීමයි. 

වැඩ බලන ජනාධිපති සේ කටයුතු කරන රනිල් වික්‍රමසිංහ මීළඟ ජනාධිපති සේ තේරී පත් වුවහොත් දිනේෂ් ගුණවර්ධන වැනි අයෙකු අගමැති විය හැකියි. එවැනි ආණ්ඩුවක ආර්ථික-දේශපාලන වැඩ පිළිවෙළ රනිල් වික්‍රමසිංහගේ අභිලාෂ මත තීරණය වීමට ඉඩ තිබෙනවා. 

මේ ආකාරයෙන් නව ජනාධිපතිවරයෙකු තෝරා පත් කරගැනීමට අවශ්‍ය වූ ක්‍රියාදාමය ආරම්භ වන්නේ රටේ පවතින ආර්ථික අර්බුදයේ ආරම්භයත් සමඟයි. එම ආර්ථික අර්බුදයට හේතු වූ අනිසි ආර්ථික කළමනාකරණය පසුපස නිවැරදි විය යුතු දේශපාලනික සාධක තිබෙනවා. අරගලකරුවන්ගේ මුල් ඉල්ලීම් වුනේත්, අලුතෙන් පත් වෙන ආණ්ඩුවක් විසින් හැකි ඉක්මණින් කළ යුතුව තිබෙන්නේත්, අවශ්‍ය දේශපාලනික වෙනස්කම්ද කරමින්, ආර්ථිකය නිසි මගට ගැනීමයි.

සජිත් හා ඩලස් එකඟව ඇති පොදු අවම වැඩ පිළිවෙළ ඉහත ප්‍රශ්න වලට විසඳුමක් සේ යෝජනා වී ඇති ආර්ථික හා දේශපාලනික ප්‍රතිසංස්කරණ යෝජනා වල එකතුවක් සේ අර්ථ දැක්විය හැකියි. මේ ප්‍රතිසංස්කරණ යෝජනා පැකේජය හා රනිල් ප්‍රමුඛ ආණ්ඩුවක් මගින් ගෙන ඒමට නියමිත ආර්ථික හා දේශපාලනික ප්‍රතිසංස්කරණ යෝජනා අතර ලොකු වෙනස්කම් පෙනෙන්නට නැහැ. මේ වෙලාවේ කළ යුතු හොඳම දේ බොහෝ දුරට පැහැදිලියි.

රටේ ආර්ථිකයේ ප්‍රශ්න කවර ආණ්ඩුවකට වුවද ක්ෂණිකව විසඳිය නොහැකි වුවත් වසරක පමණ කාලයක් තුළ බොහෝ දුරට විසඳිය හැකියි. ඒ සඳහා, ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල ඇතුළු බාහිර පාර්ශ්ව වල උදවු අවශ්‍ය වෙනවා. එම උදවු ලබා ගැනීම සඳහා රාජ්‍ය අංශයේ දැවැන්ත ප්‍රතිසංස්කරණ කළ යුතු වෙනවා. නොකරම බැරි මේ ප්‍රතිසංස්කරණ දේශපාලනිකව ජනප්‍රිය තීරණ ගනිමින් සිදු කළ නොහැකියි. එවැනි පුළුල් ප්‍රතිසංස්කරණ කිරීමට මහජන සහයෝගය අවශ්‍යයි. ප්‍රධාන දේශපාලන පක්ෂ වල සහයෝගීතාවයක් නොමැතිව මෙවැනි ප්‍රතිසංස්කරණ කළ නොහැකියි.

දැනට පෙනෙන පරිදි සජිත්-ඩලස් පාර්ශ්ව එකඟ වී තිබෙන පොදු අවම වැඩ පිළිවෙළ තුළ මේ වැඩේ බොහෝ දුරට සිදු වෙනවා. ඩලස් ලංකාවේ මීළඟ ජනාධිපති සේ තේරී පත් වුවහොත් එය සිදු වනු ඇත්තේ අදාළ පාර්ශ්ව දෙකට අමතරව තවත් කණ්ඩායම් ගණනාවක සහයෝගයෙන්. එවැනි සහයෝගයක් නැතිව ඩලස්ට ඡන්දයෙන් දිනන්න බැහැ. ඒ නිසා, සජිත්-ඩලස් එක්ව හැදීමට ඉඩ තිබෙන ආණ්ඩුවක් බොහෝ විට තවත් පාර්ශ්වද එක් කරගත් සර්ව පාක්ෂික ආණ්ඩුවක් වීමට නියමිතයි. 

අනෙක් පැත්තෙන් රනිල් ඡන්දය දිනුවොත් එය සිදු විය හැක්කේත් කණ්ඩායම් ගණනාවක සහයෝගයෙන්. ඔහු දිනනවානම් දිනන්නේ සජබ, ශ්‍රීලනිප පක්ෂ වල ඇතැම් මන්ත්‍රීවරුන්ගේ ඡන්ද හා අනෙකුත් සුළු ජාතික පක්ෂ වල ඡන්දද ලබා ගනිමිනුයි. සල්ලි එහා මෙහා වන කතා අහන්න ලැබුණත්, රහස් ඡන්දයකදී සල්ලි අරගෙන වුවත් තමන් කැමති අයෙකුට ඡන්දය දිය හැකියි. ඒ නිසා, ඡන්ද ලබාගැනීම සඳහා සල්ලි වලට වඩා වැදගත් වනු ඇත්තේ ඇමතිකම් පිළිබඳ පොරොන්දු ආදියයි. මේ අනුව බැලූ විට, රනිල්-දිනේෂ් මුල් වී ආණ්ඩුවක් හැදුවත් එයද ඩලස්-සජිත් මුල් වූ ආණ්ඩුවක් මෙන්ම සර්ව පාක්ෂික ආණ්ඩුවක් වීමට නියමිතයි. එමෙන්ම එවැනි ආණ්ඩුවක් විසින් සිදු කිරීමට නියමිත ආර්ථික-දේශපාලන ප්‍රතිසංස්කරණ ඩලස්-සජිත් ආණ්ඩුවක ප්‍රතිසංස්කරණ වලට වඩා ලොකුවට වෙනස් වෙන්න හේතුවක් නැහැ.

කෙටියෙන් කිවුවොත්, හෙට රනිල් දිනුවත්, ඩලස් දිනුවත්, ඉන් ඔබ්බට යන්න තියෙන්නේ එකම පාරේ. ඒ වගේම රට වැටී තිබෙන තැන අනුව යා හැකි වෙන පාරවල් නැහැ. ප්‍රතිඵලය අනුව වෙනස් වන එකම දෙය පාර්ලිමේන්තුවට පිටින් අරගලකරුවන්ගේ ප්‍රතිචාර හා එම ප්‍රතිචාර වලට දේශපාලන පක්ෂ විසින් දක්වන ප්‍රති-ප්‍රතිචාරයි.

මේ වන විට ලංකාවේ පාර්ලිමේන්තුව තුළ රටේ ජනතා මතය නිරූපණය නොවනවාක් මෙන්ම අරගලය තුළ නිරූපණය වන්නේද ජනතා මතය නෙමෙයි. අරගලය තුළ ප්‍රධාන බල කේන්ද්‍ර තුනක් දැකිය හැකියි. පළමු කණ්ඩායම නාගරික හා අර්ධ නාගරික ලිබරල්වාදීන්. දෙවන කණ්ඩායම ජවිපෙ/ජාජබ හා ඔවුන්ගේ මතවාදය හා කිට්ටුවෙන් යන අදහස් දරන ස්වාධීන ක්‍රියාකාරිකයින්. තෙවන කණ්ඩායම පෙසපෙ හා ඔවුන් විසින් මෙහෙයවන කණ්ඩායම්. 

හෙට ජනාධිපතිවන්නේ රනිල් වුවත්, ඩලස් වුවත්, පෙසපෙ අරගලයෙන් ඉවත් වන එකක් නැහැ. ඒ වගේම, මේ කවර හෝ ආණ්ඩුවක් හරහා ක්‍රියාත්මක වීමට නියමිත ආර්ථික-දේශපාලන වැඩ පිළිවෙලට එම කණ්ඩායම එකඟ වන එකක් නැහැ. ඔවුන්ගේ විරෝධය දිගටම පවතියි. බොහෝ විට තවත් තීව්‍ර වෙයි.

රනිල් ජයගෙන ආණ්ඩුවක් පිහිටෙවුවොත් අරගලය තුළ සිටින ඉහත කණ්ඩායම් තුනම දිගටම ආණ්ඩු විරෝධී ස්ථාවරයක සිටීමට වැඩි ඉඩක් තිබෙනවා. එසේ වුවහොත්, සජිත්-ඩලස් අක්ෂය පාර්ලිමේන්තුව තුළ ආණ්ඩු විරෝධීව හා අරගලයට පක්ෂපාත ස්ථාවරයක සිටිමින් ඊළඟ මැතිවරණයට ලකුණු රැස් කිරීමට ප්‍රමුඛතාවය දීමට ඉඩ තිබෙනවා. එහෙත්, ඩලස් ජයග්‍රහණය කළහොත් අරගලය තුළ සිටින ලිබරල්වාදී කොටස් අරගලයෙන් ඉවත් විය හැකියි. ඒ සමඟම අරගලකරුවන් වාමාංශික අරගලකරුවන් කොටසක් බවට පත් වෙනවා. ඉන් පසුව ජවිපෙ දිගටම අරගලය තුළ රැඳී සිටියහොත් ඒ තුළ ජවිපෙ පෙසපෙ බල අරගලයද ඉස්මතු විය හැකියි.

ජවිපෙ/ජාජබ තවමත් ඉන්නේ රටේ දේශපාලන බල තුලනය වෙනස් වන ආකාරය අනුව තමන්ට දේශපාලනිකව වඩා වාසිදායක පැත්තට දෝලනය වීමේ ඉඩ ඉතිරි කරගෙනයි. හෙට රනිල් ජනාධිපති වුවහොත් ජවිපෙට දිගටම පාර්ලිමේන්තුව තුළත්, අරගලය තුළත්, ආණ්ඩු විරෝධී ස්ථාවරයක සක්‍රිය ලෙස කටයුතු කරන්න සිදු වෙනවා. පාර්ලිමේන්තුව තුළ ඔවුන්ට සජබට එරෙහිව ඉදිරි මැතිවරණය ඉලක්ක කර කටයුතු කරන්න වෙනවා. ඒ අතර අරගලය තුළ ප්‍රධාන ගාමක බලවේගය වීමට පෙසපෙ සමඟ තරඟ කරන්න සිදු වෙනවා. 

දේශපාලනිකව රනිල්ට එරෙහි වුවත් සජිත්-ඩලස් අක්ෂයට රනිල්ගේ ආර්ථික-දේශපාලන වැඩ පිළිවෙලට සෘජුව විරුද්ධ වීමේ හැකියාවක් නැහැ. කළ හැක්කේ කකුලෙන් ඇදීම පමණයි. අරගලයට සහයෝගය දීම මගින් වක්‍ර ලෙස එය කළ හැකියි. සජබ නැවතත් අරගලය හා එකතු වුවහොත් එහි වාමාංශික පැහැය දියාරු වී යනවා. ඒ වගේම, රනිල් ප්‍රමුඛ ආණ්ඩුවකට අවශ්‍ය ආර්ථික-දේශපාලන වෙනස්කම් කිරීමද අසීරු වෙනවා. එවැනි තත්ත්වයක් යටතේ රනිල් ප්‍රමුඛ ආණ්ඩුවකට ඉතිරි වන විකල්පය අරගලය මර්දනය කිරීම පමණයි. සජබ අරගලය හා නැවත එකතු වී අරගලය නැවතත් පුළුල් දේශපාලනික සන්ධානයක් බවට පත් වුවහොත් වුවහොත් එයද පහසුවෙන් කළ නොහැකියි. එහෙත්, සජබ නැවත අරගලය හා එකතු නොවී අරගලය තුළ වාමාංශික පැහැය ඉස්මතු වුවහොත් අරගලය මර්දනය කිරීම වඩා පහසු වෙනවා.

ඩලස් ජනාධිපති වී ඩලස්-සජිත් ආණ්ඩුවක් පිහිටෙවුවොත් රනිල්ට එම ආණ්ඩුවේ ආර්ථික-දේශපාලන වැඩ පිළිවෙලට විරුද්ධ වීමේ හැකියාවක් නැහැ. එවැනි තත්ත්වයක් යටතේ බොහෝ දුරට වඩාත් පුළුල් සර්ව-පාක්ෂික ආණ්ඩුවක් හැදෙනවා. එවැනි ආණ්ඩුවකට කෙතරම් සහායක් දක්වනවාද කියන එක ජවිපෙ/ජාජබට මුහුණ දෙන්නට වන උභතෝකෝටිකයක්. අවශ්‍ය ප්‍රතිසංස්කරණ කරන්නට යද්දී මුළුමනින්ම විරුද්ධ වුවහොත් ඉදිරි මැතිවරණයකදී මධ්‍යස්ථ ඡන්දදායකයින්ට ආමන්ත්‍රණය කිරීමේ අවස්ථාව ජවිපෙ කෙරෙන් ගිලිහෙනවා. එවැනි ප්‍රතිසංස්කරණ වලට විරුද්ධ නොවුවහොත්, ඔවුන් හා රැඳී සිටින වාමාංශික කොටස් පෙසපෙ විසින් ආකර්ෂණය කර ගන්නවා. 

හෙට ඡන්දයේදී රනිල්-ඩලස් සටන තියුණු වී දෙවන මනාපය ගණන් කරන්නට සිදු වීමේ ඉඩකඩද බැහැර කළ නොහැකියි. ඡන්දය රහසිගත එකක් වුවත්, එවැනි තත්ත්වයක් යටතේ ජාජබ ඡන්ද වල දෙවැනි මනාප එළිදරවු වෙනවා. එහිදී යම් හෙයකින් ජාජබ ඡන්ද තුන නිසා ඩලස් පැරදී රනිල් දිනුවොත් එයින් ජවිපෙට විශාල දේශපාලනික හානියක් වීම නොවැලැක්විය හැකියි. මෙය ඉතා පැහැදිලි නිසා ජාජබ දෙවැනි මනාප බොහෝ විට ඩලස්ට ලබා දෙන්න ඉඩ තිබෙනවා. ඒ නිසාම, අනුර කුමාර තරඟයට ඉදිරිපත් වීම ඒ තරම් තීරණාත්මක සාධකයක් නෙමෙයි. 

ඉන්දියාව කරන්න හදන්නේ මොකක්ද?

ඉන්දියාව සමඟ කරන ගනුදෙනු සඳහා ඉන්දියානු රුපියල භාවිතා කිරීම ප්‍රවර්ධනය කරමින් ඉන්දියානු සංචිත බැංකුව විසින් නිවේදනයක් නිකුත් කර තිබෙනවා. මෙහි ඉලක්කය රුසියාව, ශ්‍රී ලංකාව හෝ එම රටවල් දෙකම විය හැකියි. ඉන්දියාව මේ කරන්න හදන්නේ මොකක්ද?

ඉන්දියාවට රුසියාව සමඟ කාලයක සිටම තියෙන්නේ අවාසිදායක වෙළඳ ශේෂයක්. ඉන්දියාව රුසියාවෙන් සාමාන්‍යයෙන් වසරකට ඩොලර් බිලියන 6-7ක පමණ ආනයන සිදු කරන නමුත් රුසියාව ඉන්දියාවෙන් ආනයනය කරන්නේ එයින් බාගයක පමණ ප්‍රමාණයක් පමණයි. පසුගිය 2021 වසරේදී ඉන්දියාව රුසියාවෙන් සිදු කළ ආනයන ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 8.70 දක්වා ඉහළ ගියා. එහෙත්, රුසියාව ඉන්දියාවෙන් කළ ආනයන වල වටිනාකම වුනේ ඩොලර් බිලියන 3.33ක් පමණයි. ඒ කියන්නේ ඩොලර් බිලියන 5.37ක වෙළඳ හිඟයක්.

මේ වෙලාවේදී රුසියාව ජාත්‍යන්තර වෙළඳාමේදී සාපේක්ෂව අවාසිදායක අඩියක සිටින බව අමුතුවෙන් කිව යුතු නැහැ. බටහිර රටවල සම්බාධක නිසා රුසියාවට තමන්ගේ අපනයන සඳහා වූ වෙළඳපොළ දැඩි ලෙස සීමා වී තිබෙනවා. (එයින් බටහිර රටවලටද අවාසියක් වී තිබීම ප්‍රස්තුතයට අදාළ නැති වෙනම කරුණක්!) එම තත්ත්වය යටතේ රුසියාවට ඉන්දියානු වෙළඳපොළ ගොඩක් වැදගත්. ඉන්දියාව මේ හදන්නේ තැටිය රත් වූ වෙලාවේ රොටියක් පුච්චා ගන්න වෙන්න පුළුවන්.

දැන් ඉන්දියාව කියන්නේ කුමක්ද? හරි. අපි ඕගොල්ලන්ගේ බඩු ගන්නම්. හැබැයි ගෙවන්නේ ඉන්දියන් රුපියල් වලින්!

වෙළඳ ශේෂය තියෙන්නේ තමන්ගේ වාසියට නිසා රුසියාවට ඉන්දියාව කියන දේ නොසලකා මග හැර යන්න බැහැ. බඩු විකුණාගන්නනම් ඉන්දියානු රුපියල් භාර ගන්න වෙනවා. මේ ඉන්දියානු රුපියල් වලින් රුසියාවට කළ හැක්කේ කුමක්ද?

ඉන්දියාවේ එක් අරමුණක් වන්නේ රුසියාවට කරන ඉන්දියානු අපනයන වැඩි කර ගැනීමයි. රුසියාව ඇතුළේ ඉන්දියානු රුපියල් ගොඩ ගැහෙද්දී රුසියාවට යම් තරමකින් හෝ ඉන්දියානු අපනයන වැඩි කර ගැනීමට අවස්ථා සලසන්න වෙනවා. එහෙම නැත්නම් මේ ඉන්දියානු රුපියල් නැවත ඉන්දියාවේම ආයෝජනය කරන්න වෙනවා. එහි ප්‍රතිඵලය ඉන්දියානු රුපියල් වලට ඉල්ලුම ඉහළ ගොස් ඉන්දියානු රුපියල ශක්තිමත් වීමයි. 

ඇමරිකාවේ ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුව විසින් පොලී අනුපාතික ඉහළ දැමීමත් සමඟ ගෝලීය ප්‍රාග්ධනය ඇමරිකාව වෙත ගලා එන්න පටන් අරගෙන. ඒ හරහා ඩොලරයට තිබෙන ඉල්ලුම ඉහළ ගොස් ඩොලරය ශක්තිමත් වෙමින් තිබෙනවා. අනෙක් අතට එයින් අදහස් වන්නේ ඩොලරයට සාපේක්ෂව අනෙක් මුදල් ඒකක පිරිහෙනවා කියන එකයි. යුරෝවක මිල මේ වෙද්දී ඩොලරයක මිල මට්ටම දක්වාම පහත වැටිලා.

මේ තත්ත්වය තුළ ඉන්දියානු රුපියලද සාපේක්ෂව පිරිහෙමින් තිබෙනවා. එය වලක්වා ගැනීම සඳහා ඉන්දියානු සංචිත බැංකුවට තමන් සතු විදේශ සංචිත විකිණීමට සිදුව තිබෙනවා. ඉන්දියාව සතු විදේශ සංචිත ප්‍රමාණය අනුව මේ සඳහා විකිණීය යුතු ඩොලර් ප්‍රමාණය සුළු ප්‍රමාණයක් වීම වෙනම කරුණක්. කොහොම වුනත් මේ ක්‍රියාවලිය තුළ සිදු වන්නේ ඉන්දියානු රුපියල් සඳහා ඉල්ලුම අඩු වීමක්. රුසියාව ඉන්දියානු රුපියල් මිල දී ගැනීමට පෙළඹවීමෙන් ඉන්දියාවට මේ බලපැම නිශේෂණය කර ගත හැකියි. එසේ නොහැකිනම් පාලනය කර ගත හැකියි.

දැන් අපි ලංකාවට එමු. රුසියාව සමඟ මෙන් නොව, ලංකාව සමඟ ඉන්දියාවට කාලයක් තිස්සේම තියෙන්නේ වාසිදායක වෙළඳ ශේෂයක්. පසුගිය වසරේදී ලංකාව ඉන්දියාවෙන් ඩොලර් බිලියන 4.80ක ආනයන සිදු කළා. එහෙත් ඉන්දියාව ලංකාවෙන් ආනයනය කළ භාණ්ඩ වල වටිනාකම ඩොලර් බිලියනයකටත් අඩුයි. ඉන්දියාවේ වෙළඳ අතිරික්තය, ඒ කියන්නේ ලංකාවේ ද්විපාර්ශ්වික වෙළඳ හිඟය, ඩොලර් බිලියන 3.82ක්. 

මෙතැන තියෙන ප්‍රශ්නය රුසියාව සමඟ තිබෙන ප්‍රශ්නයට වඩා හාත්පසින්ම වෙනස් ප්‍රශ්නයක්. මේ ද්විපාර්ශ්වික වෙළඳ හිඟය දිගින් දිගටම නඩත්තු කළ හැකි තරමේ ඩොලර් සංචිත ප්‍රමාණයක් හෝ ඩොලර් ආදායමක් දැන් ලංකාවට නැහැ. ඒ නිසා, තමන්ගේ අපනයන වෙළඳපොළ කඩා වැටී අහිමි වී යාමේ අවදානමට ඉන්දියාවට මුහුණ දෙන්න වෙනවා. 

අවශ්‍යනම් ඩොලර් වලින් නොගෙවා ඉන්දියානු රුපියල් වලින් ගෙවන්න කියලා ලංකාවට කියන්න ඉන්දියාවට පුළුවන්. හැබැයි එහෙම කිවුවා කියලා ඉන්දියාවට ගෙවන්න ඉන්දියානු රුපියල් ලංකාව සතුව නැහැ. අවශ්‍ය ඉන්දියානු රුපියල් ටිකත් මොන විදිහකින් හෝ ඉන්දියාවටම දෙන්න වෙනවා. ඉන්දියානු ණය පහසුකම් යටතේ සිදු වුනෙත් ඔය වැඩේ. 

සමහර විට මේ වෙලාවේ ඉන්දියාව විසින් උත්සාහ කරන්නේ ලංකාවේ භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වල ආයෝජනය කිරීම සඳහා ඉන්දියානුවන් පෙළඹවීමට හා ඒ සඳහා පහසුකම් සැලසීමට විය හැකියි. මේ හරහා සෘජුව ඉන්දියානු රජය හෝ මහ බැංකුව (සංචිත බැංකුව) මැදිහත් නොවී ඉන්දියාවට ලංකාවට උදවු කරන්නත් පුළුවන්. ලංකාවට උදවු කරනවා කියා කිවුවත් මෙහිදී සිදු වෙන්නේ ඉන්දියානු ජාතික අභිලාශ ඉටුවීමක්. 

ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුව විසින් දෙමසකට වැඩි කාලයක් තිස්සේ ඩොලරයක මිල රුපියල් 360 මට්ටමේ තියාගෙන ඉන්න බව අපි දන්නා දෙයක්. ඔය කාලය ඇතුළත ඇමරිකානු ඩොලරය අනෙකුත් ප්‍රධාන මුදල් ඒකක බොහොමයකටම සාපේක්ෂව ශක්තිමත් වී තිබෙනවා. ඒ නිසා, ශ්‍රී ලංකා රුපියල පසුගිය දෙමස තුළ යුරෝ, පවුම්, යෙන් ආදී මුදල් ඒකක ගණනාවකටම සාපේක්ෂව ශක්තිමත් වෙමින් තිබෙනවා. ඉන්දියානු රුපියලට සාපේක්ෂවද රුපියල ශක්තිමත් වෙමින් තිබෙනවා.

පසුගිය මැයි 6 දින ශ්‍රී ලංකා රුපියල් 4.83ක් පමණ වූ ඉන්දියානු රුපියලක මිල ඉහත තත්ත්වයන් යටතේ මේ වන විට ශ්‍රී ලංකා රුපියල් 4.51 පමණ දක්වා පහත වැටී තිබෙනවා. මේ අතර මේ වන විට ලංකාවේ භාණ්ඩාගාර බිල්පත් පොලී අනුපාතික 32% පමණ දක්වා ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. ලංකාවේ භාණ්ඩාගාර බිල්පත් පොලී අනුපාතික දැනට පවතින මට්ටම හා ශ්‍රී ලංකා රුපියල ඇමරිකානු ඩොලරයට සාපේක්ෂව ස්ථාවරව තබාගෙන සිටියදී ඉන්දියානු රුපියලට සාපේක්ෂව ඇමරිකානු ඩොලරය ශක්තිමත් වීම තුළ ඉන්දියානුවෙකුට මේ වෙලාවේ ලංකාවේ භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වල ආයෝජනය කර 56% පමණ පොලියක් ලබා ගැනීමේ අවස්ථාව උදා වී තිබෙනවා.

ඉන්දියානු සංචිත බැංකුව මේ සඳහා පහසුකම් සැලසීමට උත්සාහ කරනවා විය හැකියි. මේ සඳහා ඉඩ සැලසීමෙන් ලංකාවට ඉන්දියාවේ සිට පෞද්ගලික ප්‍රාග්ධනය ගලා එන අතර එම ප්‍රාග්ධනයේ උදවුවෙන් ඉන්දියාවට ලංකාව සමඟ වන වාසිදායක වෙළඳ ශේෂය දිගටම පවත්වා ගත හැකි වෙනවා. සල්ලි එන්නේ ඉන්දියානු රුපියල් ලෙස මිස ඩොලර් ලෙස නොවන නිසා මේ විදිහට ලංකාවට එන ඉන්දියානු සල්ලි වලින් ඉන්දියාවෙන් ආනයන කරන්න හෝ ඉන්දියාවෙන් කලින් ගත් ණය ආපසු ගෙවන්න මිසක් වෙන වැඩක් කරන්න බැහැ. කොහොම වුනත්, මේ වෙලාවේ ලංකාවට අවශ්‍ය වී තියෙන්නේ කොහෙන් හෝ, මොන විදිහකින් හෝ, විදේශ විණිමය හොයා ගන්න මිසක් අස්සයාගේ දත් බලන්න නොවන නිසා ලංකාව පැත්තෙන් බැලුවහම වෙලාවේ හැටියට මෙය ලොකු උදවුවක්.

මේ වැඩේ විස්තර කරපු විදිහට සිදු වෙලා ලංකාවට ඉන්දියානු රුපියල් සැලකිය යුතු ප්‍රමාණයක් ගලා ආවොත් ලංකාවේ "දැවෙන ප්‍රශ්න" ටික තාවකාලිකව විසඳෙනවා. ඒ එක්කම ශ්‍රී ලංකා රුපියලේ හා සමස්තයක් ලෙස ශ්‍රී ලංකා ආර්ථිකයේ රිමෝට් කන්ට්‍රෝල් එක ඉන්දියාව අතට යාමේ ඉඩකඩත් බැහැර කරන්න බැහැ. ඒක ඉතිං කොහොමටත් කොයි වෙලාවක හෝ වෙන දෙයක්. 

ඩොලර් හිඟය ඉවරද?

ලිපියක් ලියන්නේ සති දෙකකට පමණ පසුවයි. මේ සති දෙක ලංකාවේ ගොඩක් දේවල් සිදු වුනු සති දෙකක්. ඒ දේවල් වල තවමත් කෙළවරක් නැහැ. කොහොම වුනත්, ලිපි ලියන එක මග හැරුණේ වෙනත් පෞද්ගලික හේතුවක් නිසා. හරියටම කිවුවොත් සීමිත අන්තර්ජාල පහසුකම් පමණක් ඇතිව නිවසින් බැහැරව සිටි නිසා. මේ ගැන අහපු ඇතැම් අයට පිළිතුරු දුන්නත් හැමෝටම පිළිතුරු දෙන්න ඉඩක් ලැබුණේ නැහැ. 

ලංකාවේ දේශපාලනික පරිවර්තනයක් සිදු වෙමින් පවතිනවා. එහි අවසාන ප්‍රතිඵලය දැනගන්න තවත් සතියක් පමණවත් බලා ඉන්න වෙනවා. හැබැයි මේ ප්‍රතිඵලය කුමක් වුවත් රටේ ආර්ථික තත්ත්වයේ ක්ෂණික වෙනසක් සිදු වීමේ ඉඩක් නැහැ. කවුරු බලය ලබා ගත්තත් කරන්න වෙන්නේ එකම දේවල් ටිකක්. අඩු වශයෙන් කෙටිකාලීනව.

පසුගිය සතිය වන විට ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල සමඟ සිදු කෙරුණු නිලධාරී මට්ටමේ සාකච්ඡා සෑහෙන දුරකට අවසන්ව තිබුණා. එහෙත්, එයින් අදහස් වුනේ ඉතා ඉක්මණින් අරමුදලෙන් සල්ලි ලැබෙනවා කියන එක නෙමෙයි. ඒ සඳහා තවත් බොහෝ දුරක් යා යුතුව තිබුණා. පවතින දේශපාලන වාතාවරණය යටතේ මේ ක්‍රියාදාමය තව දුරටත් ප්‍රමාද විය හැකියි.

ලංකාවේ ඩොලර් ප්‍රශ්නය ගැනත්, රුපියල් ප්‍රශ්නය ගැනත් මේ වන විට බොහෝ දෙනෙක් දැනුවත්. මේ ප්‍රශ්න විසඳා ගන්න බාහිර උපකාරයක් ඉතා ඉක්මණින් ලැබෙන පාටක් නැති තත්ත්වයක් යටතේ ඉතිරිව තිබෙන විකල්පය පුළුවන් විදිහකින් "අපි අපිම" ප්‍රශ්නය විසඳා ගන්න එකයි. ඇත්තටම කියනවානම් එහෙම අමුතු දෙයක් නොකළත්, කාලයත් සමඟ, වෙළඳපොළ විසින් ප්‍රශ්න විසඳනවා. 

ඩොලර් ප්‍රශ්නයට හේතු වුනේ කාලයක් තිස්සේම ලංකාවට ලැබෙන ඩොලර් ප්‍රමාණය ඉක්මවා ඩොලර් වියදම් කිරීමයි. මේ විදිහට නූපයූ ඩොලර් වියදම් කළේ දිගින් දිගටම ඩොලර් ණයට ගැනීම මගින්. ඒ විදිහට ඩොලර් දිගින් දිගටම ණයට ගනිමින් රට ඇතුළේ අඩු මිලට විකිණීම නිසා ඩොලරයේ මිල පහළ ගිහින් රුපියල අධිප්‍රමාණය වී ආනයන ලාබ වුනා. රටේ මිනිස්සු ලාබෙට ලැබෙන ආනයන වලට හුරු වුනා. දේශීය නිෂ්පාදන කඩා වැටුණා. 

මේක රටේ විණිමය ප්‍රතිපත්තියේ වරදින් සිදු වූ දෙයක් මිස සාමාන්‍ය මිනිසුන්ගේ වරදින් සිදු වූ දෙයක් නෙමෙයි. රටේ මිනිස්සුන්ගේ අධිපරිභෝජනය ප්‍රශ්නයට හේතුවක් කියා කවුරු හරි කියනවානම් ඒ අධිපරිභෝජනය සාර්ව-ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති වල ප්‍රතිඵලයක් මිසක් මූල හේතුව නොවන බව පැහැදිලිව තේරුම් ගත යුතුයි. ඩොලරයක් එහි නියම මිලට විකිණුනානම් අධිපරිභෝජනයක් කියා දෙයක් හෝ ඩොලර් හිඟයක් ඇති වෙන්නේ නැහැ. 

කොහොම වුනත්, කාලයක් තිස්සේ ලාබෙට ලැබුණු ආනයනික භාණ්ඩ හා සේවා පරිභෝජනය කරන්න පුරුදු වී ඉන්න ලංකාවේ මිනිස්සුන්ට එක රැයින් ඒ පුරුදු අත්හරින්න බැහැ. අවශ්‍ය ආනයන ආදේශක එක රැයින් රට ඇතුළේ හදාගන්නත් බැහැ. නමුත්, ඩොලරයේ මිල ඉහළ යද්දී ක්‍රමක්‍රමයෙන් ආනයනික භාණ්ඩ වලට තිබෙන ඉල්ලුම අඩු වී, ආනයන ආදේශක රටේ නිෂ්පාදනය වී ඩොලර් හිඟය නැති වී යා යුතුයි. රටේ ඩොලර් ප්‍රශ්නයට තිරසාර විසඳුමක් වන්නේත්, බාහිර උදවුවක් නැත්නම් එකම විසඳුම වන්නේත් එයයි.

සංඛ්‍යාලේඛණ දිහා බැලූ විට පෙනෙන්නේ මේ "වෙළඳපොළ විසඳුම" දැනටමත් අතේ දුරින් තිබෙන බවයි. මෙය පූර්ණ වෙළඳපොළ විසඳුමක් කියා මම කියන්නේ නැහැ. මේ සමතුලිතාවය පසුපස මහ බැංකුවේ හස්තය පැහැදිලිව පෙනෙන්න තිබෙනවා. එසේ වුවත්, මේ සංඛ්‍යාලේඛණ වලින් පෙන්නුම් කරන්නේ බාහිර උදවු නැතිව ඩොලර් ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලනය කර ගැනීම නොකළ හැක්කක් නොවන බවයි.

2022 ජනවාරි 

ආනයන වියදම - ඩොලර් මිලියන 1,959

අපනයන ආදායම - ඩොලර් මිලියන 1,101

ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ - ඩොලර් මිලියන 259

සංචාරක ඉපැයීම් - ඩොලර් මිලියන 148

හිඟය - ඩොලර් මිලියන 451

2022 පෙබරවාරි 

ආනයන වියදම - ඩොලර් මිලියන 1,873

අපනයන ආදායම - ඩොලර් මිලියන 1,091

ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ - ඩොලර් මිලියන 205

සංචාරක ඉපැයීම් - ඩොලර් මිලියන 174

හිඟය - ඩොලර් මිලියන 403

2022 මාර්තු 

ආනයන වියදම - ඩොලර් මිලියන 1,819

අපනයන ආදායම - ඩොලර් මිලියන 1,057

ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ - ඩොලර් මිලියන 319

සංචාරක ඉපැයීම් - ඩොලර් මිලියන 191

හිඟය - ඩොලර් මිලියන 252

2022 අප්‍රේල් 

ආනයන වියදම - ඩොලර් මිලියන 1,699

අපනයන ආදායම - ඩොලර් මිලියන 970

ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ - ඩොලර් මිලියන 248

සංචාරක ඉපැයීම් - ඩොලර් මිලියන 113

හිඟය - ඩොලර් මිලියන 368

2022 මැයි 

ආනයන වියදම - ඩොලර් මිලියන 1,452

අපනයන ආදායම - ඩොලර් මිලියන 1,047

ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ - ඩොලර් මිලියන 305

සංචාරක ඉපැයීම් - ඩොලර් මිලියන 58

හිඟය - ඩොලර් මිලියන 42

ජනවාරි මාසයේදී ඩොලර් මිලියන 451ක් ලෙස පැවති ඩොලර් හිඟය මැයි මාසය වන විට ඩොලර් මිලියන 42ක් දක්වා පහත වැටී තිබෙනවා. මේ අඩු වීමට ප්‍රධාන හේතුව ආනයන වියදම් පහත වැටීමයි. ආදායම් වල සැලකිය යුතු වැඩි වීමක් සිදු වී නැහැ. 

අපනයන ආදායම්, ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ මෙන්ම සංචාරක ඉපැයීම්ද තීරණය වන්නේ ලංකාවෙන් බාහිර සාධක මතයි. ඩොලර් ආදායම් වැඩි කර ගැනීම ගැන ලංකාවේ සිට කතා කරන්නට හා පුරෝකථන කරන්නට හැකි වුවත් අපේක්ෂිත පරිදි ආදායම් වැඩි කර ගැනීම සඳහා ලංකාවේ සිට කළ හැකි නිශ්චිත දෙයක් නැහැ. ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ හෝ සංචාරකයින් බලෙන් ගෙන්වා ගන්න බැහැ. ලංකාවේ සිට කළ හැකි එකම දෙය ලැබෙන ඩොලර් ප්‍රමාණයට ගැලපෙන පරිදි වියදම් සීමා කර ගැනීමයි. මැයි මාසයේ දත්ත වලින් පෙන්වන්නේ එය කළ හැක්කක් බවයි. ඒ වගේම, මේ ඉලක්කය සාක්ෂාත් කර ගැනීම සඳහා ඩොලරයක මිල තවදුරටත් ඉහළ යන්නට ඉඩ හැරීම අනිවාර්ය අවශ්‍යතාවයක් නොවන බවයි. 

මේ තත්ත්වය දිගටම පවත්වාගෙන යා හැකිනම් තව දුරටත් ඉතිරි වන්නේ ණය ආපසු ගෙවීමේ ප්‍රශ්නය පමණයි. සංචාරක ඉපැයීම් හා ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ ඉහළ ගියහොත් එසේ එකතු වන ඩොලර් ටික ණය ගෙවීම සඳහා යොදාගත හැකියි. 

වෙළඳපොළ විසින් හා මහ බැංකුවේ නියාමන ක්‍රියාමාර්ග වලින් ඩොලර් ප්‍රශ්නය විසඳෙද්දී ඉතිරි වන ඊළඟ බරපතල ප්‍රශ්නය රුපියල් ප්‍රශ්නයයි. දැනට පැහැදිලිව පෙනෙන පරිදි, පොලී අනුපාතික අවශ්‍ය පමණ ඉහළ යාමට ඉඩ හරින්නේනම් සල්ලි අච්චු නොගසා අවශ්‍ය රුපියල් ප්‍රමාණය හොයා ගැනීමද කළ නොහැක්කක් නෙමෙයි. 

සිම්බාබ්වේ මහ බැංකුව පොලී අනුපාතික 200% කරයි!

කාලයක් අධි උද්ධමනයෙන් බැට කෑ රටක් වන සිම්බාබ්වේහි උද්ධමනය 2022 ජූනි මාසයේදී 191.6% දක්වා ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. මැයි මාසයේදී එරට උද්ධමනය තිබුණේ 131.7% මට්ටමේ. අප්‍රේල් මාසයේදී 96.4% මට්ටමේ. මාර්තු මාසයේදී 72.7% මට්ටමේ. පෙබරවාරි මාසයේදී 66.6% මට්ටමේ. ජනවාරි මාසයේදී 60.6% මට්ටමේ. උද්ධමනය වැඩි වෙන්න ගත්තහම වැඩි වෙන්නේ ඔය විදිහටයි. 

ජූනි මාසය තුළ උද්ධමන දර්ශක අගයේ වැඩි වීම 30.7%ක්. මෙම අගය 50% ඉක්මවීම අධි උද්ධමන තත්ත්වයක් සේ සැලකෙනවා. සිම්බාබ්වේ ඩොලරයක අගය මේ වන විට ආසන්න වශයෙන් ශ්‍රී ලංකා රුපියලක අගයට සමානයි (ඇමරිකන් ඩොලරයකට සිම්බාබ්වේ ඩොලර් 352ක් පමණ).

කොහොම වුනත් නැගී ගෙන එන අධි උද්ධමන තර්ජනය හමුවේ සිම්බාබ්වේ මහ බැංකුව වන සිම්බාබ්වේ සංචිත බැංකුව තමන්ගේ ආයුධ ප්‍රයෝජනයට ගන්න පැකිලී නැහැ. උද්ධමනය පාලනය කිරීම සඳහා මහ බැංකුවක් සතුව තිබෙන ප්‍රධානම මෙවලම පොලී අනුපාතිකයි. 

අද නිවේදනය කර ඇති පරිදි ජූලි 1 දින සිට ක්‍රියාත්මක වන පරිදි සිම්බාබ්වේ සංචිත බැංකුවේ ප්‍රතිපත්ති පොලී අනුපාතික 80% සිට 200% දක්වා ඉහළ දමා තිබෙනවා. මේ අනුව, මුදල් ඉල්ලුම පාලනය වන පරිදි පොලී අනුපාතික උද්ධමනයට වඩා ඉහළින් තැබීමට සිම්බාබ්වේ සංචිත බැංකුව කටයුතු කර තිබෙනවා. 

ඒ සමඟම බැංකු විසින් ඉතිරි කිරීමේ ගිණුම් සඳහා ගෙවිය යුතු අවම පොලිය 12.5% සිට 40% දක්වාත්, අවම ස්ථිර තැන්පතු පොලී අනුපාතිකය 25% සිට 80% දක්වාත් ඉහළ දමා තිබෙනවා. 

සිම්බාබ්වේ සංචිත බැංකුව විසින් ගෙන තිබෙන තවත් සුවිශේෂී ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාමාර්ගයක් වන්නේ බැංකු හරහා වෙළඳපොලට රන් කාසි හඳුන්වා දීමයි. මේ අනුව, සිම්බාබ්වේ ඩොලරයේ අගය ගැන කණස්සල්ලක් ඇති අයට තමන්ගේ සිම්බාබ්වේ ඩොලර් ඇමරිකන් ඩොලර් වැනි වෙනත් මුදල් ඒකක වලට පරිවර්තනය නොකර රන් කාසි වල ආයෝජනය කළ හැකියි. 

මෙහි වාසි ගණනාවක් තිබෙනවා. එක පැත්තකින් සිම්බාබ්වේ ඩොලර් බැංකු පද්ධතිය තුළට පැමිණීමේදී රටේ මුදල් සැපයුම පහළ යනවා. අනෙක් පැත්තෙන් විදේශ මුදල් වලට තිබෙන සමපේක්ෂණ ඉල්ලුම අඩු වන නිසා විණිමය අනුපාතය මත වන පීඩනය අඩු වෙනවා. ලංකාවට වුනත් මේ වැඩේ උත්සාහ කර බැලිය හැකියි. 

ඒක පුද්ගල ණය රුපියල් මිලියනය ඉක්මවයි!

ශ්‍රී ලංකා රජය විසින් විදේශ ණය ගෙවීම පැහැර හරින බව නිවේදනය කිරීමට පෙර ගෙවුණු අවසන් මාසය වූ 2022 මාර්තු මාසය අවසානයේදී මධ්‍යම රජයේ ණය ප්‍රමාණය පිළිබඳ සංඛ්‍යාලේඛණ මේ වන විට ප්‍රකාශිතව තිබෙනවා. එම ප්‍රමාණය රුපියල් බිලියන 21,696.6ක්. එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ සංඛ්‍යාලේඛණ අනුව මේ වන විට ලංකාවේ ජනගහණය මිලියන 21.59ක්. ඒ අනුව, මධ්‍යම රජයේ ණය ප්‍රමාණය රටේ ජනගහණයෙන් බෙදූ විට එක් අයෙකුට වැටෙන ප්‍රමාණය රුපියල් මිලියනය ඉක්මවනවා. හතර දෙනෙකු සිටින පවුලකටනම් රුපියල් මිලියන හතරක් පමණ.

මේ ආණ්ඩුව බලයට පත් වන විට (2019 අවසානයේදී) ලංකාවේ මධ්‍යම රජයේ ණය ප්‍රමාණය රුපියල් බිලියන 13,031.5ක් පමණයි. ඒ අනුව, පසුගිය දෙවසරකට මඳක් වැඩි කාලය තුළ රුපියල් ට්‍රිලියන 8.7කින් පමණ මධ්‍යම රජයේ ණය ප්‍රමාණය ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. මේ වන විට මෙම ප්‍රමාණය තවත් රුපියල් ට්‍රිලියන 2කින් පමණ ඉහළ ගොස් තිබිය යුතු බව අපේ ඇස්තමේන්තුවයි. මෙම සංඛ්‍යාලේඛණ වලට ඇතුළත් වන්නේ මධ්‍යම රජයේ ණය ප්‍රමාණය පමණයි. ශ්‍රී ලංකන් ගුවන් සේවය, විදුලිබල මණ්ඩලය හා තෙල් සංස්ථාව වැනි රාජ්‍ය ආයතන වල ණය මීට ඇතුළත් නැහැ. 

මීට පෙර ලිපියක සංඛ්‍යාලේඛණ සමඟම පෙන්වා දුන් පරිදි ශ්‍රී ලාංකිකයන්ගෙන් අවම වශයෙන් 90%ක්ම කරන්නේ තමන් සෘජු ලෙස හෝ වක්‍ර ලෙස රජයට ගෙවන බදු ප්‍රමාණයට වඩා වැඩියෙන් රජයෙන් ප්‍රතිලාභ ලබන එකයි. එසේ නොකරන්නේ ඉහළම ආදායම් ලබන 10%කට නොවැඩි පිරිසක් පමණයි. 

රජයේ වාර්ෂික බදු ආදායම රුපියල් ට්‍රිලියන 1.5ක් පමණ. මධ්‍යම රජයේ සමුච්ඡිත ණය ප්‍රමාණය මේ වන විට රුපියල් ට්‍රිලියන 24කට ආසන්න වී තිබිය යුතුයි. විදේශ ණය ආපසු ගෙවීම රජය විසින් මේ වන විටද පැහැර හැර ඇති අතර ඒ හේතුව නිසා අයවැය හිඟය පියැවීමට අලුතෙන් තවත් විදේශ ණය ගැනීම වසර ගණනාවක් යන තුරු කළ නොහැකි දෙයක්. දේශීය ණය ලබා ගැනීම සඳහා අවම වශයෙන් 20%ක පොලියක් ගෙවිය යුතුව තිබෙනවා. 

කොයි තරම් බදු වැඩි කළත් රජයේ බදු ආදායම රුපියල් ට්‍රිලියන 2.4කට වඩා වැඩි කර ගන්න අමාරුයි. මොන විදිහකින් හෝ ආදායම රුපියල් ට්‍රිලියන 2.4 දක්වා වැඩි කරගත්තත් එම ප්‍රමාණය මධ්‍යම රජයේ ණය වලින් 10%ක් පමණයි. ඒ කියන්නේ ණය වෙනුවෙන් ගෙවිය යුතු පොලී වියදම 10% වුනත්, රජයට ලැබෙන ආදායමෙන් තියෙන ණය වල පොලී ගෙවගෙවා ඉන්නවා මිසක් වෙන කිසිම දෙයක් කරන්න බැහැ. ඔන්න ඕකයි දැන් තියෙන තත්ත්වය.

ඔය විදිහට නොකියා තනි පවුල් ඒකකයකට ආදේශ කළාම කතාව වඩා හොඳින් තේරෙයි. හතර දෙනෙක් ඉන්න පවුලක් මොන විදිහෙන් හෝ තමන්ගේ ආදායමෙන් වියදම් පිරිමහගෙන ජීවත් වන අතරම සතෙන් සතේ රුපියලෙන් රුපියල එකතු කර රජයට ණය ගෙවන්න රුපියල් මිලියන හතරක් එකතු කර දිය යුතුයි. මේ ගොඩක් පවුල් වල මාසික ආදායම රුපියල් පණස් දහස නොඉක්මවන බවත් අමතක කරන්න එපා. ඒ කියන්නේ ඔය වැඩේ මොන විදිහකින්වත් කළ හැකි වැඩක් නෙමෙයි.

පවතින තත්ත්වය යටතේ ලංකාවේ සමස්ත රාජ්‍ය යාන්ත්‍රනයම කඩා වැටීමේ අනතුර බැහැර කළ හැකි එකක් නෙමෙයි. තියෙන්නේ තේරීම් දෙකයි. එකක් හානි අවම කර ගනිමින් සැලසුම් සහගතව කඩා වැටෙන්න ඉඩ දීම. අනෙක් එක ඉබාගාතේ කඩා වැටෙන තුරු බලා සිටීම. පවතින තත්ත්වය තුළ 2019ට හෝ ආපසු යාම ඉතාම දුරස්ථ ඉලක්කයක්!

(Image: https://www.newindianexpress.com/world/2022/mar/16/sri-lanka-battling-grave-economic-crisis-plans-to-look-beyond-beijing-2430794.html)

මේ සතියෙත් සල්ලි අච්චු ගහන්න වෙයිද?

සති තුනකට පෙර (ජූනි 5) අප මෙහි ලිපියක් පළ කරමින් ඊට පෙර සති දෙක තුන තුළ සල්ලි අච්චු ගැසීමේ සිදු වූ සාධනීය වෙනස්කම් (සල්ලි අච්චු ගැසීම අඩු වීම හෝ නැවතීම) ගැන කථා කළා. ඒ ලිපියේ සාරාංශය මෙවැන්නක්.

මැයි 18 වෙන්දේසියෙන් රජයට රුපියල් බිලියන 90ක් හොයා ගන්න අවශ්‍ය වුනත් හොයාගන්න පුළුවන් වුනේ රුපියල් බිලියන 16.475ක් පමණයි. ඒ පහත පොලී අනුපාතික ගෙවීමෙන් පසුවයි.

දින-91: 24.07%

දින-182: 24.69%

දින-364: 24.50%

කෙසේ වුවත්, ඉන් පසුව පැවැත්වුණු වෙන්දේසි දෙකේදී මේ තත්ත්වය යහපත් අතට වෙනස් වුනා. මැයි 25 වෙන්දේසියෙන් හොයා ගන්න අදහස් කළ රුපියල් බිලියන 90ත්, ජූනි 1 වෙන්දේසියෙන් හොයා ගන්න අදහස් කළ රුපියල් බිලියන 83ත් ප්‍රශ්නයක් නැතුව හොයා ගන්න පුළුවන් වුනා වගේම ගෙවිය යුතු වූ පොලියත් පහළ ගියා. පහත තියෙන්නේ ජූනි 1 පැවති පොලී අනුපාතික.

දින-91: 22.75%

දින-182: 23.60%

දින-364: 23.75%

අද කතාව එතැන් සිට.

ජූනි 8 වෙන්දේසිය: රජය වෙනුවෙන් මහ බැංකුව විසින් රුපියල් බිලියන 98ක භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වෙන්දේසි කළා වගේම ඒ සියල්ල විකුණා ගැනීමට සමත් වුනා. පොලී අනුපාතික පහළ ගියා. 

දින-91: 21.91%

දින-182: 22.89%

දින-364: 23.13%

ජූනි 15 වෙන්දේසිය: රජය වෙනුවෙන් මහ බැංකුව විසින් නැවතත් රුපියල් බිලියන 98ක භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වෙන්දේසි කළා වගේම ඒ සියල්ල විකුණා ගැනීමට සමත් වුනා. පොලී අනුපාතික තවත් පහළ ගියා. 

දින-91: 20.73%

දින-182: 21.90%

දින-364: 22.04%

පේනවනේ වැඩේ. මැයි 18 සිට එන්න එන්නම හොඳ වෙලා. So far so good!

හැබැයි අද (ජූනි 22) වෙන්දේසියේදී මේ තත්ත්වය වෙනස් වෙලා. වෙන්දේසියට රුපියල් මිලියන 93,000ක (රුපියල් බිලියන 93ක) භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ඉදිරිපත් කිරීමෙන් පසුව මහ බැංකුව විසින් විකුණා තිබෙන්නේ රුපියල් මිලියන 30,779ක බිල්පත් ප්‍රමාණයක් පමණයි.

දින-91 බිල්පත් 

වෙන්දේසියට ඉදිරිපත් කර ප්‍රමාණය- රුපියල් මිලියන 40,000

ඉදිරිපත් වූ ලංසු ප්‍රමාණය- රුපියල් මිලියන 61,042

භාරගත් ලංසු ප්‍රමාණය - රුපියල් මිලියන 19,883 

භාරගත් ලංසු වල පොලී අනුපාතය - 20.73%

දින-182 බිල්පත් 

වෙන්දේසියට ඉදිරිපත් කර ප්‍රමාණය- රුපියල් මිලියන 25,000

ඉදිරිපත් වූ ලංසු ප්‍රමාණය- රුපියල් මිලියන 30,200

භාරගත් ලංසු ප්‍රමාණය - රුපියල් මිලියන 5,759 

භාරගත් ලංසු වල පොලී අනුපාතය - 21.90%

දින-364 බිල්පත් 

වෙන්දේසියට ඉදිරිපත් කර ප්‍රමාණය- රුපියල් මිලියන 28,000

ඉදිරිපත් වූ ලංසු ප්‍රමාණය- රුපියල් මිලියන 38,660

භාරගත් ලංසු ප්‍රමාණය - රුපියල් මිලියන 5,137

භාරගත් ලංසු වල පොලී අනුපාතය - 22.04%

මේ අනුව, පරිණත කාල තුනෙන්ම වෙන්දේසියට ඉදිරිපත් කළ බිල්පත් ප්‍රමාණයට වඩා වැඩි ලංසු ප්‍රමාණයක් ලැබී තිබෙන බව පෙනෙනවා. එහෙත්, මහ බැංකුව විසින් අරමුදල් අවශ්‍ය පමණට ලංසු පිළිගෙන නැහැ. ඒ, මහ බැංකුව විසින් පොලී අනුපාතික පෙර සතියේ පැවති මට්ටම ඉක්මවීමට ඉඩ නොහරින ප්‍රතිපත්තියක සිට ඇති නිසයි. මෙයින් පෙනෙන්නේ විණිමය අනුපාතය මෙන්ම පොලී අනුපාතිකද තව දුරටත් ඉහළ යාමට ඉඩ නොහරින ප්‍රතිපත්තියකට මහ බැංකුව එළැඹ සිටින බවයි.

අලුත් අධිපතිවරයා පත් වීමෙන් පසුව ආරම්භයේදී විණිමය අනුපාතය හා පොලී අනුපාතික සම්බන්ධව නම්‍යශීලී ප්‍රතිපත්තියක් අනුගමනය කළත් ඉතා ඉක්මණින්ම විණිමය අනුපාතය හා අදාළ ප්‍රතිපත්තිය වෙනස් වුනා. එයට යම් හේතුත් තිබුණා. මේ වන විට පොලී අනුපාතික හා අදාළවද මහ බැංකුව නැවතත් අනම්‍ය ස්ථාවරයකට එළැඹ ඇති බව පේනවා.

මෙහිදී අප අමතක නොකළ යුතු තවත් කරුණක් වන්නේ පොලී අනුපාතික හා අදාළ අලුත් අධිපතිවරයාගේ ස්ථාවරය බැංකුකරුවන්ගේ හා ව්‍යාපාරිකයන්ගේ සෘජු විවේචනයට පාත්‍ර වූ බවයි. පොලී අනුපාතික ඉහළ යාම ඔවුන්ගේ ලාබ වලට කෙළින්ම බලපානවා. මේ වන විට මහ බැංකුව එම පීඩනයට යට වී ඇති බවක් පේනවා.

මේ වන විට ප්‍රකාශයට පත් කර තිබෙන ජාතික පාරිභෝගික මිල දර්ශකය අනුව අප්‍රේල් මාසයේ උද්ධමනය 45.3%ක්. මැයි උද්ධමනය මීටත් වඩා ඉහළ මට්ටමක තිබිය හැකියි. උද්ධමනය මෙවැනි ඉහළ මට්ටමක තියෙද්දී පොලී අනුපාතික 22% මට්ටමේ තිබෙනවා කියන එකෙන් අදහස් වන්නේ විශාල සෘණ (-23%ක පමණ) මූර්ත පොලී අනුපාතයක් පවතින බවයි. 

වෙන්දේසියේදී අඩු පොලියකට විකුණා ගත හැකි වී තිබෙන රුපියල් බිලියන 30.8න්ද සැලකිය යුතු කොටසක් විකුණා තිබෙන්නේ සේවක අර්ථසාධක අරමුදලටයි. අවශ්‍ය ඉතිරි රුපියල් බිලියන 62න් කොපමණ ප්‍රමාණයක් වෙනුවෙන් සල්ලි අච්චු ගසනු ලබයිද යන්න බලා සිටිය යුතු දෙයක්. එම ප්‍රමාණය කොපමණ වුවත් සල්ලි අච්චු ගැසීමක් සිදුවන බව ඉතා පැහැදිලියි.

පොලී අනුපාතික ඉහළ යාම සුළු හා මධ්‍යම ව්‍යාපාරිකයන්ට, බැංකු වලට හා සමස්තයක් ලෙස රටේ ආර්ථික වර්ධනයට නරක ලෙස බලපානවා. ඒකේ ආයේ කතා දෙකක් නැහැ. නමුත්, පොලී අනුපාතික ඉහළ නොයැවීම යන්නෙන් අදහස් වන්නේ තව තවත් සල්ලි අච්චු ගැසීමයි. 

ඉහළ උද්ධමනය තුළින් දැන් පෙනෙන්න තියෙන්නේ වසරකට හෝ දෙකකට පෙර අච්චු ගැසූ සල්ලි වල ප්‍රතිඵලයි. තවත් සල්ලි අච්චු නොගැසුවොත් ලබන වසරේ මුල් කාර්තුවේ සිට උද්ධමනය අඩු වීමට නියමිතයි. එහෙත් දිගින් දිගටම සල්ලි අච්චු ගැසුවොත් එය සිදු වෙන එකක් නැහැ. 

ඩොලරය පොඩ්ඩක් උඩ ගියේ IMF නිසාද?

 

ලිපියක් ලියන්නේ සතියකට පසුවයි. ලිපියක් එන තුරු බලා ඉන්න බව කිහිප දෙනෙක්ම ඊමේල් හා මැසේජ් කර තිබුණා. වැඩ ගොඩක හිර වී ඉන්න නිසා මේ වැඩේට මේ දවස් වල ලොකු කාලයක් යොදවන්න අමාරුයි. කලින් යොදා ගත් වැඩක් අවලංගු වූ නිසා අහම්බෙන් ලැබුණු පැයක ඉඩකයි මෙය ලියන්නේ. 

පසුගිය මැයි 12 පමණ සිට මහ බැංකුව විසින් නැවතත් ඩොලරයක මිල හිර කර ගෙන සිටින බව කාටත් රහසක් නෙමෙයි. එසේ වුවත්, කලින් රුපියල් 200 මට්ටමේ හිර කර ගෙන සිටීම හා දැන් මේ කරන හිර කර ගෙන සිටීම අතර යම් වෙනස්කම් තිබෙන බව මම කලින් ලිපි වල ලිවුවා. 

කලින් පාරට සාපේක්ෂව මේ පාර මේ වැඩේ කරන්නේ පාරදෘශ්‍ය ආකාරයකට. ඒ වගේම, කලින් පාර වගේ මේ පාර ඩොලරයේ මිල තියා ගන්න සංචිත නාස්ති කිරීමක් වෙන්නේ නැහැ. එහෙම විකුණන්න සංචිත ඇත්තේත් නැහැ. මේ වෙනස්කම් තිබුණත්, මිල හිර කර ගෙන සිටීම කියන්නේ මිල හිර කරගෙන සිටීමක්. 

එහෙමනම් කලින් පාර ඩොලරයක මිල හිර කර ගෙන සිටීම ගැන ඉතාම විවේචනාත්මක ලෙස කතා කරපු ඉකොනොමැට්ටා මේ පාර ඒ තරම් දරුණුවට මේ ප්‍රතිපත්තිය විවේචනය නොකළේ ඇයි?

මේ ප්‍රශ්නෙට කලින් පිළිතුරු දී තිබෙනවා. මතක් කිරීමක් විදිහට නැවතත් කෙටි පිළිතුරක් දෙන්නම්. 

කලින් පාර වගේම මේ පාරත් ඩොලරය තියා ගෙන ඉන්නේ එහි නියම මිලෙහි නොවන බව ඉතාම පැහැදිලි කරුණක්නේ. නමුත් වෙනස කලින් පාර මේ නියම මිල උපරිම වශයෙන් කීයක්ද කියන එක ගැන අදහසක් තිබුණා. ඒ ගැන මම වරින් වර ලියා තිබෙනවා. අවශ්‍යනම් පෙර ලිපි නැවත කියවා බලන්න. 

ඒ දවස් වල ඩොලරය රුපියල් 200 මට්ටමේ තියා නොගෙන අත ඇරියානම් එය වැඩිම වුනොත් රුපියල් 275 පමණ මට්ටමකට ගොස් නවතිනවා. මිල ඒ මට්ටම ඉක්මවා යනවානම් එය පාලනය කර ගැනීම සඳහා ප්‍රමාණවත් සංචිත ප්‍රමාණයක් මහ බැංකුව සතුව තිබුණා. නමුත්, එහෙම නොකළ නිසා තිබුණු සංචිත ටික නාස්ති වී ගියා. 

දැන් ඒ විදිහටම ඩොලරයට නිදහසේ පාවෙන්න දුන්නොත් මිල කීයට හරි ගිහින් ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිත වෙයිද? කීයටවත් නැහැ. සෛද්ධාන්තිකව අනන්තය දක්වාම මිල ඉහළ යන්න පුළුවන්. මොකද මිල ඉහළ යාමට සමාන්තරව රුපියල් අතේ තියෙන එය ඒ රුපියල් ඩොලර් කරන්න තියෙන පෙළඹුමත් ඉහළ යනවා. ඒ කියන්නේ භාණ්ඩ හා සේවා මිල ඉහළ යද්දී ඒ හේතුවෙන් ඩොලර් ඉල්ලුම අඩු වුනත්, අනෙක් පැත්තෙන් සමපේක්ෂණ ඩොලර් ඉල්ලුම වැඩි වෙනවා. ඒ නිසා සමස්තයක් ලෙස ඩොලර් ඉල්ලුම අඩු වෙන්නේ නැහැ. තමන්ගේම විදේශ බැරකම් පියවාගන්න බැරුව ඉන්න බංකොලොත් මහ බැංකුවකට මේ සමපේක්ෂණ ඩොලර් ඉල්ලුම පාලනය කරන්න බැහැ.

මෙයින් අදහස් වන්නේ පවතින වාතාවරණය තුළ ඩොලරය නිදහසේ පා කළොත් දිගින් දිගටම මිල ඉහළ යන බවයි. ඒ කියන්නේ ඉන්ධන ආදී ආනයනික භාණ්ඩ වල මිලත් දිගින් දිගටම ඉහළ යවන්න වෙනවා කියන එකයි. දේශපාලනික හා අනෙකුත් ප්‍රායෝගික සාධක සැලකිල්ලට ගත් විට මෙයින් අදහස් වන්නේ ඩොලරයට පාවෙන්න දුන්නත් යම් සීමාවකදී එහි මිල පාලනය කරන්න වෙනවා කියන එකයි. 

ඩොලරය රුපියල් 10,000ට යන්න දුන්නත් ඩොලර් ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිත වෙන්නේ නැත්නම්, ඒ කියන්නේ ඩොලර් හිඟය හා ඒ නිසා ඇති වී තිබෙන ප්‍රශ්න විසඳෙන්නේ නැත්නම්, ඒ මට්ටමේදී හෝ මිල යම් ආකාරයකින් පාලනය කරන්න වෙනවා. එහෙමනම් කලින්ම රුපියල් 360 මට්ටමේ හිර කර ගත්තා කියලා සිදු වෙන අමුතු, විශාල අවාසියක් නැහැ. ඔය වැඩේට මම ඒ තරම් විරුද්ධත්වයක් නොදැක්වුවේ ඔය හේතුව නිසා. (හැබැයි මට පෞද්ගලිකව ඔය තීරණය ගන්න වුනානම් මම ඔය තීරණය ගන්නේ මිල තව ටිකක් වැඩි වුනාට පස්සේ. සමහර විට රුපියල් 450-500 වගේ මට්ටමකට යන්න දීලා ප්‍රතිචාර දිහා බලනවා. ඒක වෙනම කතාවක්!)

ඩොලරයේ මිල පාලනය කිරීම නිසා සමපේක්ෂණ ඉල්ලුමත් පාලනය වුනා. කළුකඩ මිල ඉහළ යන එක නැවතුණා පමණක් නෙමෙයි ටිකක් අඩු වුනා. ප්‍රේෂණ ඉහළ ගියා. හැබැයි ඩොලර් ඉල්ලුම හා සැපයුම අතර පරතරයට තවමත් විශාල, දැනෙන වෙනසක් වෙලා නැහැ. 

මේ විදිහට නැවත වටයකින් ඩොලර් මිල මාර්ගෝපදේශනය කිරීම ආරම්භ වුනේ මැයි 12. ඉන් පසුව, දිනපතාම මහ බැංකුව විසින් පෙර දින පැවති මිල මත පදනම්ව මිල ඉහළ හෝ පහළ යා හැකි උපරිම සීමාව බැංකු වලට දැනුම් දුන්නා. පටන් ගත්තේ රුපියල් 360 සිටයි. මැයි 13 වනදා මිල රුපියල් 360 සිට රුපියල් 2.60ක් අඩු හෝ වැඩි විය හැකි වුනා. ඊට වඩා වෙනස් වෙන්න බැහැ.

මේ රුපියල් 2.60 සීමාව තීරණය කළේ කොහොමද? මම දන්නේ නැහැ. මගේ අනුමානය මුලින්ම රුපියල් 3.60 සීමාවක් යෝජනා වෙන්න ඇති කියලා. 1%ක්නේ. ඒකට යම් පදනමක් තියෙනවා. රුපියල් 3.60x2 = 7.20ක විචලනයක් ටිකක් වැඩියි කියලා හිතිලා පස්සේ රුපියල අඩු කළා වෙන්න පුළුවන්. මගේ හිතළුවක් පමණයි. කොහොම වුනත්, වැදගත් කරුණ ඩොලරයට දවසකට රුපියල් 2.60කින් වැඩි වෙන්න හෝ අඩු වෙන්න පුළුවන්කම තිබුණා.

මැයි 17 මේ විචලන සීමාව රුපියල් 2.50 වුනා. ඒකත් තේරුම් ගන්න පුළුවන්නේ. විචලන සීමාව රුපියල් 5කට රවුම් කරලා. දවසකට රුපියල් 2.50ක් අඩු හෝ වැඩි වෙන්න පුළුවන්. කොහොමටත් බැංකු විසින් ඒ වන විට, මහ බැංකුව කැමති මට්ටම වූ, රුපියල් 360 සීමාවේම ඩොලර් එක තියාගෙන හිටියා මිසක් ඔය දෙකයි පණහේ වාසිය ගන්න ගිහින් තිබුණේ නැහැ.

මැයි 23 වන විටත් ඩොලරයක මිල රුපියල් 359.44 මට්ටමේම රැඳී තිබෙනවා. ඒ කියන්නේ ඩොලරයක මිල කඩාගෙන ඉහළ යාමේ අවදානමක් මහ බැංකුවට පේන්න නැහැ. ඒ නිසා මහ බැංකුව අර රුපියල් 2.50 සීමාව රුපියල් 3 දක්වා පුළුල් කරනවා. දැන් බැංකු වලට අවශ්‍යනම් දවසකට රුපියල් 3ක් දක්වා මිල වැඩි කරන්න පුළුවන්. හැබැයි මහ බැංකුව ඔය වැඩේ කරන්නේ මිල ඒ විදිහට වැඩි වෙන ප්‍රවණතාවක් පේන්න නැති නිසා.

මැයි 25 දක්වාම ඔය තත්ත්වය තියෙනවා. ඒ වන විට ඩොලරයක මිල රුපියල් 359.38යි. ඒ කියන්නේ, අවශ්‍යනම් රුපියල් 362.38 දක්වා වැඩි වෙන්න පුළුවන්. ඒ තරම් වැඩි නොවුණත් ඔන්න දැන් මිල රුපියල් 359.71 දක්වා වැඩි වෙනවා. 

දැන් මොකද වෙන්නේ? ඔය ශත 33 වැඩි වීමට මහ බැංකුව පොඩ්ඩක් බය වෙනවා. මැයි 26 වෙද්දී ඩොලරයක මිල දවසකට අඩු විය හැකි ප්‍රමාණය රුපියල් 3 මට්ටමේම තියලා වැඩි විය හැකි ප්‍රමාණය රුපියල් 2.50 දක්වා බස්සනවා. එසේ කිරීමෙන් වෙළඳපොලට වෙනස් සංඥාවක් දෙනවා.

"ඕගොල්ලන්ට කලින් වගේම යම් සීමාවක් දක්වා නිදහසේ ඩොලරයක මිල අඩු වැඩි කරන්න පුළුවන්. හැබැයි වැඩි කරන එක ගැන අපේ එච්චර කැමැත්තක් නැහැ!"

ඔහොම කිවුවත් මැයි 27 වෙද්දී ඩොලරයක මිල රුපියල් 360 පන්නලා රුපියල් රුපියල් 360.76 දක්වා ඉහළ යනවා. මහ බැංකුව බය වෙනවා. ආයේ තොණ්ඩුව තද කරනවා. මැයි 30 සිට දවසකට ඩොලරයට ඉහළ යා හැක්කේ රුපියලකින් පමණයි. හැබැයි දවසකට රුපියල් 4කින් පහළ යන්න පුළුවන්!

දැන් මේ මහ බැංකුව කියන්නේ කුමක්ද? කිසි ප්‍රශ්නයක් නැතුව ඩොලරයක මිල නිදහසේ තීරණය වෙන්න අපි ඉඩ දෙනවා. හැබැයි අඩු වෙනවානම් විතරයි! 

අර මුල් කාලයේ හදපු ෆෝඩ් කාර් ගැන ප්‍රසිද්ධ කතාවක් තියෙන්නේ.

 "Any customer can have a car painted any color that he wants, so long as it is black."

පාරිභෝගිකයින්ට තමන් කැමති පාටකින් මෝටර් රථ ඇණවුම් කළ හැකියි. එහෙත් එම පාට කළු පාට විය යුතුයි! 

බැංකු වලට තමන්ට කැමැති පරිදි ඩොලරයක මිල තීරණය කළ හැකියි. එහෙත් එම මිල රුපියල් 360 නොඉක්මවිය යුතුයි!

දැන් ඉතිං චක්‍රලේඛ ගහමින් මහ බැංකුව එන්නේ මොකාටද කියලා බැංකු වලට ඉතාම පැහැදිලියිනේ. 

"අපි හිතන විදිහට ඩොලරයක මිල රුපියල් 360 ඉක්මවිය යුතු නැහැ. ඕගොල්ලන්ට අවශ්‍යනම් දවසකට රුපියලකින් වැඩි කරන්න පුළුවන්. හැබැයි ඒ ගැන හිතන්නවත් එපා!"

බැංකු කිවුවට ලොකුම බැංකු දෙක රාජ්‍ය බැංකුනේ. ඔය බැංකු දෙක හරහා ඩොලරයක මිල අවශ්‍ය මට්ටමේම තියා ගන්නත් පුළුවන්. 

පසුගිය සතිය අවසන් වන තුරුම කතන්දරේ ඕකයි. දවසකට රුපියල් 4කින් මිල අඩු කළ හැකි වුනත් බැංකු වලට මිල අඩු කරන්න ලොකු උවමනාවක් තිබුණේම නැහැ. නමුත් මහ බැංකුවට අවශ්‍ය වෙලා තිබුනේ සුළුවෙන් හෝ මිල අඩු වෙනවා දකින්න. දවසකට රුපියලකින් මිල ඉහළ යාමේ පුංචි ඉඩක් තිබුණත් ඒක ඇත්තටම කැමැත්තකින් ඉතිරි කර තිබුණු ඉඩක් නෙමෙයි. 

පසුගිය සති තුනක පමණ කාලය තුළ මහ බැංකුවට අවශ්‍ය වූ දේ සිදු වෙමින් තිබුණා. හැබැයි මේ සතියේ මේ ප්‍රවණතාවය වෙනස් වෙලා. ඊයේ සහ අද ඩොලරයක මිල අර රුපියලේ කඹයේ දුර ගිහින් තණකොල ටික කාලා.

6/17 (සිකුරාදා) - රුපියල් 359.75

6/20 (සඳුදා) - රුපියල් 360.75

6/21 (අඟහරුවාදා) - රුපියල් 361.75

මේ හදිසි වෙනසට හේතුව කුමක්ද? මේ සතියේ IMF එකේ කණ්ඩායමක් ලංකාවට ආවා කියලා අපි දන්නවනේ. මේක IMF එක සමඟ සිදුවනු සාකච්ඡා වල ප්‍රතිඵලයක්ද?

මහ බැංකුවට සුබ සිහින තියෙනවා විය හැකි වුවත් ඩොලරයක මිල තව වැඩි වෙනවා මිසක් අඩු වෙන්නේනම් නැති බව සක් සුදක් සේ පැහැදිලි කරුණක්. මිල අඩු කරනවානම් ඉතිං මොකක් හරි කෘතිම ක්‍රමයකට තමයි. අනෙක් පැත්තෙන් කිසිම පාලනයක් නැතුව මිල ඉහළ යන්න දෙන්න පුළුවන්කමකුත් නැහැ තමයි. හැබැයි එහෙමයි කියලා රුපියල් 360 මට්ටමේම හිර කරගෙන ඉන්න එකත් හරියන වැඩක් නෙමෙයි.

ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල විසින් මේ කාරණය මහ බැංකුවට ඇඟිල්ලෙන් ඇනලා පෙන්නලද?

මෙන්න තවත් උද්ධමන ප්‍රතිඵලයක්!

 

නිෂ්පාදක මිල දර්ශකය (Producer Price Index) අනුව පසුගිය අප්‍රේල් මාසයේදී ලංකාවේ උද්ධමනය 52.4% දක්වා ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. මෙය කොළඹ පාරිභෝගික මිල දර්ශකය මගින් පෙන්වූ 39.1% උද්ධමන මට්ටම ඉක්මවා යන උද්ධමනයක්. 

පාරිභෝගික මිල දර්ශක ගැනත් ස්ටීව් හැන්කිගේ උද්ධමන දර්ශකය ගැනත් අපි පසු ගිය ලිපි කිහිපයකම කතා කළා. ස්ටීව් හැන්කිගේ උද්ධමන දර්ශකය උද්ධමනය මනින සම්මත දර්ශකයක් නෙමෙයි. කලින්ද කියා ඇති පරිදි, උද්ධමනය මනින ප්‍රචලිතම සම්මත දර්ශකය පාරිභෝගික මිල දර්ශකයයි. එහෙත් උද්ධමනය මනින වෙනත් සම්මත දර්ශකද කිහිපයක්ම තිබෙනවා.

පාරිභෝගික මිල දර්ශකයකින් කරන්නේ පාරිභෝගිකයන් විසින් මිල දී ගන්නා අවස්ථාවේදී භාණ්ඩ හා සේවා වෙනුවෙන් ගෙවිය යුතු මිල වෙනස්වීම නිරීක්ෂණය කිරීමයි. මෙයින් වෙනස්ව, නිෂ්පාදක මිල දර්ශකයකින් විකුණන අවස්ථාවේදී නිෂ්පාදකයින්ට ලැබෙන මිල වෙනස්වීම නිරීක්ෂණය කෙරෙනවා. 

අවසාන වශයෙන් මේ ඕනෑම සම්මත උද්ධමන දර්ශකයකින් මෙන්ම හැන්කිගේ උද්ධමන දර්ශකය වැනි එකකිනුත් උත්සාහ කරන්නේ රටේ මුදල් ඒකකය බාල්දු වී ඇති ආකාරය නිරීක්ෂණය කිරීමටයි. මෙය රෝගියෙකුගේ උණ බැලීමේදී නළලෙන්, කිහිල්ලෙන් හෝ දිව යටින් මිනුම් ගන්නවා වගේ වැඩක්. කොහෙන් බැලුවත් බලන්නේ ඇඟේ තියෙන එකම උණ වුනත්, බලන තැන අනුව මේ මිනුම් වෙනස් වෙනවා.

පාරිභෝගික මිල දර්ශකය හා නිෂ්පාදක මිල දර්ශකය අතර තිබෙන ප්‍රධානම වෙනස්කමක් වන්නේ පාරිභෝගික මිල දර්ශකයක ආනයන භාණ්ඩද තිබුනත්, නිෂ්පාදක මිල දර්ශකයකට රටේ හදන භාණ්ඩ හා සේවා පමණක් අයත් වීමයි. මේ අනුව, නිෂ්පාදක මිල දර්ශකය පාරිභෝගික මිල දර්ශකයට වඩා වැඩි වේගයකින් ඉහළ යාමෙන් අදහස් වන්නේ කුමක්ද?

මෙයින් අදහස් වන පළමු කරුණ මේ වන විට දේශීය නිෂ්පාදකයින්ට උද්ධමනයේ අවාසිය ඉක්මවා යන හොඳ මිලක් ලැබෙන බවයි. දෙවන කරුණ, ඩොලර් එක කොපමණ ඉහළ ගොස් තිබුණත්, දේශීය නිෂ්පාදන වල මිල ඉහළ යාමට සාපේක්ෂව ආනයන වල මිල තවමත් වැඩි වී නැති බවයි. 

නිෂ්පාදක මිල දර්ශකයේ කොටස් දෙස බැලූ විට කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදකයින්ට ලැබෙන මිල 35.4%කිනුත්, කාර්මික නිෂ්පාදන සඳහා ලැබෙන මිල 58.9%කිනුත් ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. මේ අනුව, ඉහත තර්ක අදාළ වන්නේ කාර්මික නිෂ්පාදන වලටයි. එහෙත්, කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදන මිල අඩුවෙන් ඉහළ යාමට හේතුව තේ, රබර් වැනි බහුවාර්ෂික බෝග නිෂ්පාදන වල මිල අඩුවෙන් ඉහළ යාමයි. වී, එළවලු වැනි බහුවාර්ෂික නොවන බෝග වල නිෂ්පාදන මිල 63.8%කින් ඉහළ ගොස් තිබෙන අතර සත්ත්ව නිෂ්පාදන වල මිලද 53.5%කින් ඉහළ ගොස් තිබෙනවා.