ට්‍රම්ප් චීනය දණ ගැස්සුවාද?

මේ සතියේ සිදු වූ සුවිශේෂී සිදු වීමක් වූයේ ඇමරිකාව හා චීනය අතර වෙළඳ ගිවිසුමේ පළමු අදියර අත්සන් තැබීමයි. පසුගිය බදාදා (ජනවාරි 15) ඇමරිකන් ජනාධිපති ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් හා චීන උප අගමැතිවරයෙකු වන ලියු හේ අතර ධවල මන්දිරයේදී අත්සන් තැබුණු මේ ගිවිසුම පෞද්ගලිකව ජනාධිපති ට්‍රම්ප් විසින් හා පොදුවේ ඇමරිකාව විසින් ලද විශාල ජයග්‍රහණයක් කියා කිව හැකියි.

ගිවිසුම අනුව චීනය විසින් ඉදිරි දෙවසර ඇතුළත චීනය වෙත ආනයනය කරන ඇමරිකානු නිෂ්පාදන ප්‍රමාණය අවම වශයෙන් ඩොලර් බිලියන 200කින් වැඩි කළ යුතුයි. එමෙන්ම, ඇමරිකානු සමාගම් චීන වෙළඳපොළට ඇතුළු වීම සඳහා සැපිරිය යුතු විවිධ කොන්දේසි, විශේෂයෙන්ම වෙළඳපොළට ඇතුළුවීමේ කොන්දේසියක් ලෙස තමන්ගේ තාක්ෂනය චීනයට අනිවාර්යයෙන් ලබා දිය යුතු වීම, මේ ගිවිසුමෙන් වැළැක්වෙන අතර ඇමරිකන් සමාගම් වලට පේටන්ට් අයිතිය ඇති දේවල් වල ව්‍යාජ අනුකරණ පාලනය කිරීමටද චීනය ක්‍රියා කළ යුතුයි.

ඇමරිකාව කියා කියන්නේ නාමික විණිමය අනුපාතය අනුව බැලුවොත් තවමත් ලෝකයේ විශාලතම ආර්ථිකය. අනෙක් අතට ක්‍රය ශක්ති සාම්‍යය අනුව බැලුවොත් ලෝකයේ විශාලතම ආර්ථිකය චීනයයි. කොයි විදිහට බැලුවත් ලෝකයේ  විශාලතම ආර්ථිකයන් දෙක වන්නේ ඇමරිකාව හා චීනයයි.

ලෝකයේ විශාලතම අපනයනකරුවා චීනයයි. එමෙන්ම ලෝකයේ විශාලතම ආනයනකරුවා ඇමරිකාවයි. මේ දෙරට එකිනෙකාගේ ලොකුම වෙළඳහවුල්කරුවාද වෙනවා.

වසර 35කට පෙර, 1985දී, චීනය හා ඇමරිකාව අතර සිදු වූ මුළු වෙළඳාම ඇමරිකන් ඩොලර් බිලියන 7.7ක් පමණයි. මේ ප්‍රමාණය දෙපාර්ශ්වය අතර ආසන්න වශයෙන් සමසමව බෙදී ගොස් තිබුණා. ඒ වෙද්දී චීනය හා ඇමරිකාව අතර ගිණිය හැකි තරමේ වෙළඳ ශේෂයක් තිබුණේ නැහැ. ඒ වගේම ඒ වෙද්දී චීනය ඇමරිකාවේ ප්‍රධානම වෙළඳ හවුල්කරුවෙකු වූයේද නැහැ. චීනය ලෝක ආර්ථික බලවතෙකු සේ සැලකුණේත් නැහැ. ඒ වෙද්දී ලංකාවේ ඒක පුද්ගල ආදායම චීනයේ ඒක පුද්ගල ආදායමට වඩා 25%කින් වැඩියි.

චීන ආර්ථිකය ක්‍රමක්‍රමයෙන් විදේශ වෙළඳාම කරා යොමු වෙද්දී ඇමරිකාව වෙත කරන චීන අපනයන වසරින් වසර ඉහළ ගියා. චීනය වෙත කරන ඇමරිකන් අපනයනත් වසරින් වසර ඉහළ ගියත් එසේ ඉහළ ගියේ අඩු වේගයකින් නිසා ඇමරිකාව හා චීනය අතර ද්විපාර්ශ්වික වෙළඳාමේ අසමතුලිතබවක් ඇති වුනා. ඇමරිකාවට අවාසිදායක ලෙස ඇති වුනු වෙළඳ ශේෂය ක්‍රමක්‍රමයෙන් පුළුල් වෙන්න පටන් ගත්තා.

ලංකාව වැනි කුඩා ආර්ථිකයක් ඇති රටක් සමඟ ඇමරිකාව විසින් කරන ද්විපාර්ශ්වික වෙළඳාම ඇමරිකාවට දිගින් දිගටම අවාසිදායක වුවත් එය ඇමරිකාවට දැනෙන තරමේ විශාල අවාසියක් නෙමෙයි. ඒ නිසා, එය ඇමරිකාව තුළ දේශපාලන ප්‍රශ්නයක් වෙන්නේ නැහැ. නමුත්, චීන ආර්ථිකය වසරින් වසර වේගයෙන් ප්‍රසාරණය වී චීනය ලෝක ආර්ථික බලවතෙකු ලෙස ඇමරිකාව සමඟ කරට කර පැමිණීමෙන් පසුව ද්විපාර්ශ්වික වෙළඳ හිඟයේ බලපෑම ඇමරිකාවට දැනෙන්න ගන්නවා.

රටවල් දෙකක් අතර වෙළඳාම අසමතුලිත වූ විට, අවාසිදායක වෙළඳ ශේෂයක් තිබෙන රටේ ව්‍යවහාර මුදල අවප්‍රමාණය වී වාසිදායක වෙළඳ ශේෂයක් තිබෙන රටේ ව්‍යවහාර මුදල  ශක්තිමත් වෙනවා. උදාහරණයක් ලෙස ඇමරිකාව හා කැනඩාව අතර වෙළඳ ශේෂය ඇමරිකාවට අවාසිදායක ලෙස පුළුල් වුවහොත් කැනඩාවට දිගින් දිගටම ඇමරිකන් ඩොලර් ගලා යාම නිසා කැනඩාවේ ඇමරිකන් ඩොලර් වලට තිබෙන ඉල්ලුම අඩු වී ඇමරිකන් ඩොලරයට සාපේක්ෂව කැනඩා ඩොලරය ශක්තිමත් වෙනවා. එවිට, වෙළඳ ශේෂය නැවත ඇමරිකාවට වාසිදායක ලෙස වෙනස් වෙනවා.

ඉහතින් කියූ දේ එලෙසම වෙන්නේ කිසියම් රටක විණිමය අනුපාතිකය ඉල්ලුම හා සැපයුම මත තීරණය වනවානම් පමණයි. ඇමරිකාවේ, කැනඩාවේ හා වෙනත් බටහිර රටවල් බොහොමයක විණිමය අනුපාතිකය ඉල්ලුම හා සැපයුම මත තීරණය වීමට ඉඩ සලසා ඇතත් චීනයේ එවැනි තත්ත්වයක් නැහැ. චීනය විසින් දිගින් දිගටම තමන්ගේ විණිමය අනුපාතිකය නියම මට්ටමට වඩා අවප්‍රමාණය වෙන්න ඉඩ හරිමින් ජාත්‍යන්තර වෙළඳාමේදී වාසියක් ලබා ගත්තා. ඇමරිකාව දකින ආකාරයට මෙය අනිසි වාසියක්.

යුවානය නියම මට්ටමට වඩා අවප්‍රමාණය කර තබා ගැනීම නිසා චීන නිෂ්පාදන වෙනත් රටවල පාරිභෝගිකයින්ට අඩු මිලකට ලබා ගත හැකි වුනා. වෙනත් රටවල නිෂ්පාදන චීනයට මිල අධික වුනා. 2018 වසරේදී ඇමරිකාව ඩොලර් බිලියන 659.8ක බඩු චීනයෙන් ආනයනය කරද්දී චීනය ඇමරිකාවෙන් ආනයනය කළේ ඩොලර් බිලියන 120.1ක බඩු විතරයි. දෙරට අතර මුළු වෙළඳාමෙන් 81.8%ක්ම සිදු වුනේ චීනයේ සිට ඇමරිකාව පැත්තටයි. මෙහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස 2018 වන විට ඇමරිකාවේ චීනය සමඟ ද්විපාර්ශ්වික වෙළඳ හිඟය ඩොලර් බිලියන 419.5ක් දක්වා ඉහළ ගියා.

ජනාධිපති ට්‍රම්ප් චීනය සමඟ වෙළඳ යුද්ධයකට පැටළුනේ මේ අවාසිය අඩු කර ගන්නයි. ඇමරිකාව හා චීනය විසින් තමන්ගේ රට වලට ආනයනය කෙරෙන එකිනෙකාගේ නිෂ්පාදන සඳහා තරඟයට බදු පැනවීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස දෙරටටම අවාසියක් සිදු වුවත්, වෙළඳ යුද්ධය ආරම්භයේදී විශාල වාසිදායක තැනක සිටි චීනයට වැඩිපුර තුවාළ සිදු වුනා. ඇමරිකාවට චීනයට තරම් නැති වෙන්න දෙයක් තිබුණේ නැහැ.

වෙළඳ යුද්ධය නිසා පසුගිය 2019 වසරේදී චීනය හා ඇමරිකාව අතර වෙළඳාම ඩොලර් බිලියන 143.5කින්, එනම් 2018 වසරට සාපේක්ෂව 21.7%කින් අඩු වුනා. මේ අඩුවීම ආසන්න වශයෙන් සමානුපාතිකව සිදු වුවත්, ද්විපාර්ශ්වික වෙළඳ පරිමාවෙන් පහෙන් හතරකටත් වඩා සිදු වුනේ චීනයේ සිට ඇමරිකාව දෙසට නිසා ඇමරිකාව චීනයට කරන අපනයන ඩොලරයකින් අඩු වන විට චීනය ඇමරිකාව වෙත කරන අපනයන ඩොලර් හතර පහකින් පමණ අඩු වුනා. හරියටම ගණන් කියනවානම් ඇමරිකාව චීනයට කරන අපනයන ඩොලර් බිලියන 22.4කින් අඩු වෙද්දී, චීනය ඇමරිකාවට කරන අපනයන ඩොලර් බිලියන 120.1කින් අඩු වුනා.

මේ වන විට චීන ආර්ථිකය සෑහෙන්න විශාල හා ශක්තිමත් ආර්ථිකයක්. පසුගිය දෙවසරක පමණ කාලය තුළ චීනයට ඇමරිකාව හමුවේ දණ නොනමින් එකට එක කරමින් සිටින්න හැකි වුණේ ඒ නිසයි. කොහොම වුනත් මේ වෙද්දී චීනය පියවරක් පසුපසට තබා තිබෙනවා.

එළැඹෙන ඇමරිකන් ජනාධිපතිවරණය හා මේ වෙද්දී පැවැත්වෙන දෝෂාභියෝග විභාගය හමුවේ අත්සන් තැබුණු ඇමරිකන් චීන වෙළඳ ගිවිසුම ජනාධිපති ට්‍රම්ප්ගේ පෞද්ගලික ජයග්‍රහණයක්ද වෙනවා. චීනය සමඟ වෙළඳ යුද්ධයකට යමින් ඔහු විශාල අවදානමක් ගත්තා. වෙනත් බොහෝ දේශපාලනඥයින්ට සාපේක්ෂව බැලූ විට ජනාධිපති ට්‍රම්ප් මෙවැනි අවදානම් ගැනීමට පැකිලෙන්නේ නැහැ. දේශපාලනඥයෙකු වීමට පෙර ව්‍යාපාරිකයෙකු වීම ඊට හේතුවක් වෙන්න පුළුවන්.

දෙසතියකට පෙර කාසිම් සුලෙයිමානි ඝාතනය සඳහා අණ දෙමින්ද ජනාධිපති ට්‍රම්ප් විසින් විශාල අවදානමක් ගත්තා. එයත් මෙවැනිම ගණනය කළ අවදානමක් වෙන්න පුළුවන්. කලින් දැනුම් දීමෙන් අනතුරුව ඉරාකයේ කඳවුරු දෙකකට ප්‍රහාර එල්ල කරමින් ඉරානය ප්‍රශ්නයෙන් ඉවත් වීම නිසා ජනාධිපති ට්‍රම්ප්ගේ අරමුණ ඉටු වුනා.

ඇමරිකානු නීතිය අනුව පුද්ගල ඝාතන නීති විරෝධීයි. එහෙත්, ජීවිත හා දේපොළ වලට හානියක් සිදු වීමේ අවදානමක් ඇති විටක ආත්මාරක්ෂාව සඳහා ප්‍රතික්‍රියා දැක්විය හැකියි. ට්‍රම්ප්ට අනුව කාසිම් සුලෙයිමානිව අවසන් කිරීම මෙවැනි ආත්මරාක්ෂක ප්‍රතික්‍රියාවක් මිස ප්‍රහාරයක් නෙමෙයි. ඔහුව ඝාතනය නොකළේනම් විශාල ජීවිත හා දේපොළ හානියක් සිදු විය හැකිව තිබුණා. ඝාතනය යන වචනයට ආසන්න අරුත් තිබෙන ඉංග්‍රීසි වචන ගණනාවක් තිබෙනවා. කාසිම් සුලෙයිමානිගේ මරණය හා අදාළව ඇමරිකානු නොවන හා ජාත්‍යන්තර මාධ්‍ය විවිධ වචන යොදාගත්තත් ට්‍රම්ප් විසින් යොදාගත්තේ "ටර්මිනේට්" යන වචනයයි.

ඇතැම් ට්‍රම්ප් හිතවාදී විශ්ලේෂකයින්ට අනුව ට්‍රම්ප් විසින් චීනය සමඟ වෙළඳ යුද්ධයක් ආරම්භ කළේ නැහැ. වෙළඳ යුද්ධය දශක ගණනක් තිස්සේම පැවතුණා. ඇමරිකාව කාලයකට පෙරම එයින් පැරදිලයි හිටියේ. මෙය ඒ තත්ත්වය හමුවේ ඇමරිකාව පැත්තෙන් දැක්වූ ප්‍රතික්‍රියාවක්.

මේ කතාවේ ඇත්තක් තිබෙනවා. චීන ඇමරිකන් ද්විපාර්ශ්වික වෙළඳාම දශක ගණනාවක් තිස්සේම සිදු වුනේ චීනයේ වාසියටයි. ඒ වාසියේ උදවුවද ලබමින් මේ වෙද්දී චීනය ඇමරිකාව සමඟ කරට කර සිටින ලෝක ආර්ථික බලවතෙකු වී තිබෙනවා. දිගින් දිගටම පැවතුනු චීනයට වාසිදායක වෙළඳ අතිරික්තය නිසා චීනයේ ඇමරිකන් ඩොලර් සංචිත ගොඩ ගැහුණා. ලෝකය පුරාම චීනය විසින් ආයෝජනය කළේත්, උපාය මාර්ගික වැදගත් කමක් තිබෙන ව්‍යාපෘති වෙනුවෙන් ණය ලෙස ලබා දුන්නේත් මේ විදිහට එකතු වුනු ඩොලර්.

වෙළඳ යුද්ධය නිසා ඇමරිකාව හා චීනය අතර 2018දී වූ ඩොලර් බිලියන 419.5ක වෙළඳ හිඟය 2019 වෙද්දී ඩොලර් බිලියන 320.8 දක්වා අඩු වී තිබෙනවා. බදාදා අත්සන් කළ ගිවිසුම අනුව 2021 අවසානය වන විට චීනය වෙත කෙරෙන ඇමරිකන් ආනයන ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 200කින් ඉහළ යා යුතුයි. ඒ 2020දී ඩොලර් බිලියන 76.7කින් හා 2021දී ඩොලර් බිලියන 123.3කින් වශයෙන්. කෙසේ වුවත්, දැනට පවතින වෙළඳ හිඟය ඩොලර් බිලියන 320.8ක් බව සැලකූ විට එය ඩොලර් බිලියන 200කින් අඩු වුවත්, වාසිය තවදුරටත් තිබෙන්නේ චීනයටයි. එහෙම, බැලුවහම මේ ගිවිසුම හඳුන්වන්න පුළුවන් වන්නේත් ඇමරිකාව විසින් ගත් ආත්මාරක්ෂක ක්‍රියා මාර්ගයක් විදිහටයි.

ඇමරිකන් කුණු හා චීන කුණු

නාගරික ඝන අපද්‍රව්‍ය බැහැර කිරීමේ ප්‍රශ්නය ආර්ථික සංවර්ධනයේ එක්තරා අදියරකදී රටකට මුහුණ දෙන්න සිදුවන ප්‍රශ්නයක්. ලෝකයේ ලොකුම ආර්ථිකය වූ ඇමරිකාව සෑහෙන කලක් තිස්සේ ලෝකයේ ලොකුම කුණු නිෂ්පාදකයාද වුනා. දැන් ඒ තැනට පත්ව ඉන්නේ අසල්වැසි ඉන්දියාවයි. ඇමරිකාව හා ඉන්දියාව වගේම චීනයත් ලෝකයේ විශාලතම කුණු නිෂ්පාදකයෙක්.

ආර්ථිකය ප්‍රසාරණය වීමට සාපේක්ෂව රටක නාගරික ඝන අපද්‍රව්‍ය නිෂ්පාදන පරිමාවත් ඉහළ යනවා. නමුත්, ඇමරිකාව දැන් ඉන්නේ ආර්ථික සංවර්ධනය වෙනුවෙන් තවත් වැඩි වැඩියෙන් කුණු නිෂ්පාදනය කළ යුතු අදියර පහු කරලා. පසුගිය වසර ගණනාව මුළුල්ලේම ඇමරිකාවේ ඒක පුද්ගල කුණු නිෂ්පාදනය පහත ගොස් තිබෙනවා. නමුත්, චීනය, ඉන්දියාව වගේ රටවල සිදු වෙන්නේ එහි අනිත් පැත්තයි.

ඇමරිකාවේ පරිසර සංරක්ෂණ නියෝජිතායතනයේ දත්ත අනුව 2015 වසරේදී ඇමරිකාවේ නාගරික ඝන අපද්‍රව්‍ය නිෂ්පාදනය ටොන් මිලියන 262.4ක්. මේ කුණු වලින් ටොන් මිලියන 68ක් ප්‍රතිචක්‍රීකරණය කර තිබෙන අතර තවත් ටොන් මිලියන 23කින් කොම්පෝස්ට් පොහොර හදා තිබෙනවා. මේ අනුව, ඇමරිකාවේ කුණු වලින් ටොන් මිලියන 93ක් එනම් 34.7%ක් ප්‍රතිචක්‍රීකරණය කෙරී හෝ කොම්පෝස්ට් බවට පත් වී තිබෙනවා. ඉතිරි ප්‍රමාණයෙන් ටොන් මිලියන 33ක් (12.8%ක්) බලශක්තිය ජනනය කරමින් දහනය කර තිබෙන අතර ටොන් මිලියන 137ක් (52.5%ක්) සනීපාරක්ෂිත ලෙස වළලා දමා තිබෙනවා.

මෑතකාලීන ලෝක බැංකු වාර්තාවකට අනුව, ඇමරිකාව, ඉන්දියාව, චීනය හා ලංකාව යන රටවල 2016, 2030 හා 2050 වසර වලදී නිෂ්පාදනය කෙරෙනු ඇතැයි සැලකෙන නාගරික ඝන අපද්‍රව්‍ය ටොන් ගණන මෙහෙමයි.

ඇමරිකාව
2016: 263,726,732
2030: 311,039,297
2050: 359,887,136

චීනය
2016: 220,402,706
2030: 295,035,224
2050: 335,791,732

ඉන්දියාව
2016: 277,136,133
2030: 387,770,524
2050: 543,277,457

ශ්‍රී ලංකාව
2016: 2,581,444
2030: 3,168,447
2050: 3,746,891

චීනයේ කුණු වලින් 60.2%ක් වලලා දැමෙන අතර 29.8%ක් දහනය කෙරෙනවා. තවත් 8.2%ක් විවෘත තැන් වල ගොඩ ගසනවා. කොම්පෝස්ට් ලෙස නැවත ප්‍රයෝජනයට ගැනෙන්නේ කුණු වලින් 3%ක් පමණයි. ඉන්දියාවේ කුණු වලින් 77%ක්ම විවෘත තැන්වල ගොඩගසන නමුත් 18%කින් කොම්පෝස්ට් හදා 5%ක් ප්‍රතිචක්‍රීකරණය කරනවා. ලෝක බැංකුවේ සංඛ්‍යාලේඛණ වලට අනුව, ලංකාවේ කුණු වලින් 85%ක් විවෘත තැන්වල ගොඩගසන අතර 12.8%ක් ප්‍රතිචක්‍රීකරණය කෙරෙන බවත්, තවත් 5%කින් කොම්පෝස්ට් හදන බවත් පෙන්වන නමුත් මේ ප්‍රතිශත වල එකතුව 100% ඉක්මවන නිසා මෙහි කිසියම් වරදක් ඇති බව පෙනෙනවා.

සමහර අයගේ හිස් ඇතුළේ පුරවගෙන ඉන්න කුණු ප්‍රමාණය ඔය කොයි රටේ නිපදවන කුණු ප්‍රමාණයටත් වඩා වැඩියි. ඒ අය බොහෝ වෙලාවට ඒ කුණු විවෘත අවකාශයට මුදා හරිනවා. උඩින්ම පළ කර තිබෙන්නේ එවැනි අය වත්පොත හරහා ප්‍රචාරය කරන කාටූනයක්. මෙය පකිස්ථානය හෝ ඉන්දුනීසියාව වැනි රටක ජීවත් වන අයෙකුගේ පරිකල්පනයක් වෙන්න පුළුවන්.

කාටූනය අනුව කිසියම් පුද්ගලයෙකු පාර අතුගානවා. ඔහුව පෙන්වමින් ඇමරිකන් කාන්තාවක් තමන්ගේ දරුවාට මෙහෙම කියනවා.

"අර මෝඩ මනුස්සයා දිහා බලන්න. ඔයා හරියට ඉගෙන ගත්තේ නැත්නම් ඔයාටත් වෙන්නේ ඔය වගේ පාර අතුගාන්න"

නමුත්, සමාජවාදී රටක (පැරණි සෝවියට් දේශයේ) කාන්තාවක් තමන්ගේ දරුවාට මේ පුද්ගලයාව හඳුන්වා දෙන්නේ වෙනත් විදිහකටයි.

"අර සහෝදරයා දිහා බලන්න. ඔහු සමාජයට සේවයක් කරනවා. ඔහුගේ ශ්‍රමය නිසා අපේ සමාජය වඩා ලස්සන වෙනවා"

මේ කාටූනය ඇඳපු පුද්ගලයා ඇමරිකාව ගැන හරියට නොදන්නා බවනම් පැහැදිලියි. පළමුව, ඔය විදිහේ පාර අතුගාන පුද්ගලයින් ඇමරිකාවේ දකින්න නැහැ. දෙවනුව, තමන්ගේ දරුවන්ට ඔය වගේ කතාවක් කියන අම්මෙක් ඇමරිකාවේ හිටියොත් ඒ බොහෝ විට චීනය, ඉන්දියාව, ලංකාව වගේ ආසියාතික රටකින් සංක්‍රමණය වූ අයෙක්.

ඇමරිකාවේ පාරවල් ඔය විදිහට අතුගාන එක සාමාන්‍ය දෙයක් නෙමෙයි. සංක්‍රමණිකයින් බහුල ඇතැම් පැති හැරුණු විට සාමාන්‍යයෙන් මිනිස්සු පාරවල් වල කුණු දමන්නේ නැහැ. එක් එක් වීදියේ කුණු එකතු කරන නිශ්චිත සතියේ දවසක් තිබෙනවා. ඒ දවසට නිවැසියන් තමන්ගේ කුණු බක්කි පාර අයිනෙන් තියනවා. අනෙක් දවස් වලට කුණු බක්කි ප්‍රදර්ශනය කිරීමට අවසරයක් නැහැ. (එයත් ප්‍රදේශයේ නිවැසියන් විසින් තමන්ගේ කැමැත්තෙන් ඇති කරගෙන තිබෙන නියමයක් මිස ආණ්ඩුවෙන් නියම කර තිබෙන දෙයක් නෙමෙයි)

කුණු එකතු කරන ට්‍රක් රථ අදාළ දවසේ නියමිත වෙලාවට එනවා. ප්‍රතිචක්‍රීකරණය කළ යුතු කුණු එකතු කරන්නේ වෙනම රථයකින්. මේ කුණු එකතු කරන ට්‍රක් රථයක රියැදුරා කුණු බක්කිය ඔසොවා රථයට හලා ගන්නේ රියදුරු අසුනේ සිට පාලනය කළ හැකි යාන්ත්‍රික අතකින්. කුණු ටික හලා ගැනීමෙන් පසුව හිස් බක්කිය නැවත නිවස ඉරිදිපිට පාර අයිනෙන් තියන්නෙත් එලෙසමයි. නමුත්, ඇතැම් නිවැසියන් එසේ යාන්ත්‍රික අතින් අල්ලා ගත හැකි සීමාවේ කුණු බක්කිය නොතබන වෙලාවල් තිබෙනවා.ඒ වගේ වෙලාවට, එහෙමත් නැත්නම් වෙනත් ලොකු කාඩ්බෝඩ් පෙට්ටියක් වැනි විශේෂ යමක් (උදාහරණයක් ලෙස රූපවාහිණී යන්ත්‍ර අසුරනයක්) කුණු බක්කිය සමඟ අපද්‍රව්‍යයක් සේ බැහැර කර ඇති විට රියදුරු සහායකයාට එය ට්‍රක් රථයට දමාගන්න සිදුවෙනවා.

කොහොම වුනත්, ඇමරිකාවේදී මේ කුණු එකතු කරන්නන්ගේ ජීවිත තුන්වන ලෝකයේ රටකදී මෙන් දුක්ඛිත නැහැ. වෙළඳපොළ ආර්ථිකයක් ඇති රටක සමාජයට සේවය කරන සියල්ලන්ටම තමන් කරන සේවයේ නියම මිල වැටුප් සේ ලැබෙන නිසා ඔවුන් සේවයක් කරන බව අමුතුවෙන් ඇඟිල්ල දිගු කර පෙන්වන්න අවශ්‍ය නැහැ. එසේ කිරීම අවශ්‍ය වන්නේ සමාජයට සේවය කරනවා කියන බොරු ලේබලය අලවා අඩු වැටුපකට මිනිහෙක් කරන්න අකැමැති දෙයක් කරගන්නා අවස්ථා වලදීයි. ඇමරිකන් ආණ්ඩුව ඇතුළු ආණ්ඩු විසින් රණවිරු ලේබලය අලවා තරුණයන් යුද්ධයට යවා කරන්නේත් ඔය වගේ දෙයක්.

මොලිනා හා ශංකර් කියන්නේ නිවුයෝර්ක් නගරයේ කුණු එකතු කරන්නන් දෙන්නෙක්. මොලිනා කුණු ට්‍රක්රථයේ රියැදුරා. ගයනාවේ සිට පැමිණි සංක්‍රමණිකයෙක් වන ශංකර් රියදුරු සහායකයා. උසස්පෙළ අසමතුන් වන මේ දෙන්නාටම මේ වගේ රැකියා තෝරා ගන්න සිදු වී තිබෙන්නේ වඩා හොඳ රැකියාවක් කිරීමට තරම් අධ්‍යාපනයක් ඔවුන් විසින් ලබා නොතිබීම නිසා බව ඇත්තක්. එහෙත්, ඔවුන් වසර දහයක පමණ කාලයක් තිස්සේ ඉතා කැමැත්තෙන් මේ රැකියාවේ නිරතව ඉන්නේ මේ රැකියාවෙන් ඔවුන්ට සැලකිය යුතු තරම් ඉහළ වැටුපක් ලැබෙන නිසයි. මොලිනාගේ වාර්ෂික වැටුප ඇමරිකන් ඩොලර් 112,000ක්. ශංකර්ගේ වැටුප ඩොලර් 100,000ක්. රුපියල් වලින්නම් මාසයකට ලක්ෂ 15කට වැඩියි.

හැම කුණු එකතු කරන්නාටම මොලිනාට හා ශංකර්ට තරම් ලොකු වැටුප් නොලැබෙන බව කාට හරි කියන්න පුළුවන්. ඇත්ත. ඇමරිකාවේ කම්කරු සංඛ්‍යාලේඛණ කාර්යාංශයේ දත්ත අනුව කුණු එකතු කරන්නෙකුගේ මධ්‍යස්ථ වාර්ෂික වැටුප ඇමරිකන් ඩොලර් 36,160ක්. මොලිනාගේ හා ශංකර්ගේ වැටුප් වලට වඩා අඩු වුනත් මාසයකට රුපියල් ලක්ෂ හයකට කිට්ටු වැටුපක්. මේ වැටුප ඇමරිකාවේ හැටියට වුනත් නරකම නැහැ. වඩා වැඩි අධ්‍යාපනයක් ලබා තිබෙන පාසැලක ගුරු සහායකයෙකුගේ මධ්‍යස්ථ වාර්ෂික වැටුප ඩොලර් 26,260ක් පමණයි.

ඇමරිකාවේදී කුණු එකතු කරන්නෙකු ඔහුගේ හෝ ඇයගේ රැකියාව මත පදනම්ව පහත් කොට සලකන්නේ නැහැ. එසේ වුවත්, කුණු එකතු කිරීම ජනප්‍රිය රැකියාවක් නෙමෙයි.

වෙළඳපොළ ආර්ථිකයක් ඇති රටක වැටුප් තීරණය වන්නේ ඉල්ලුම හා සැපයුම මතයි. එසේ නැතුව ආණ්ඩුවෙන් වැටුප් තීරණය කරන්නේ නැහැ. කුණු එකතු කිරීම රැකියාවක් ලෙස ජනප්‍රිය නොවන තරමට ඒ රැකියාවට තිබෙන ඉල්ලුම අඩු වෙනවා. එවිට ස්වභාවික ලෙසම වැටුප් ඉහළ යනවා. ඇමරිකාවේ කුණු එකතු කරන්නන්ගේ වැටුප් ගුරු සහායකයින්ගේ වැටුප් වලට වඩා ඉහළින් තිබෙන්නේ ඒ නිසයි. ගුරු සහායකයින්ට තමන්ට වැඩි අධ්‍යාපන සුදුසුකම් ඇති නිසා කුණු එකතු කරන්නන්ට වඩා වැඩි වැටුප් හිමි විය යුතු බව කියමින් වර්ජනය කරන්න බැහැ. එසේ වර්ජනය කළොත් ගුරු සහායකයින් සේ සේවය කරන්න කැමති තවත් අය ඕනෑ තරම් රටේ ඉන්නවා. ධනවාදී රටක කිසියම් පුද්ගලයෙකු යම් රැකියාවක් හරහා සමාජයට කරන සේවය ඔහු හෝ ඇය විසින් ලබන වැටුපට සමානයි. අඩුත් නැහැ. වැඩිත් නැහැ.

දැන් අපි හිතමු අර උඩ කාටුන් එකේ වගේ කුණු එකතු කරන්නන් දිහා ඇමරිකන් සමාජය ගොඩක් නිශේධනාත්මක ලෙස බලන්න පටන් ගත්තා කියා. එහි ප්‍රතිඵලය වන්නේ මේ රැකියාවට තිබෙන ඉල්ලුම තවත් පහළ ගොස් රැකියාව කරන අයගේ වැටුප් තවත් ඉහළ යන එකයි. එවිට, ඒ මිල ගෙවන්න වෙන්නේ කුණු බැහැර කරන්න අවශ්‍ය පාරිභෝගිකයින් වන අපටයි. සල්ලි ගෙවා නරක ආකල්ප නඩත්තු කරන්න කාටවත් අවශ්‍ය නැහැ. ඒ වගේම කුණු එකතු කරන්නන්ගේ වැටුප් ඉහළ යන තරමට මේ කටයුත්ත සඳහා තාක්ෂනය යොදා ගැනීම වඩා ලාභදායක වෙනවා. තාක්ෂනය යොදා ගැනීම වැඩි වන තරමට කුණු එකතු කරන්නන්ගේ රැකියාව වඩා පහසු වී රැකියාවට තිබෙන ඉල්ලුම ඉහළ යනවා. කුණු එකතු කරන ට්‍රක් රථ වලට යාන්ත්‍රික අත් එකතු වී තිබෙන්නේ ඒ විදිහටයි.

මේ සියල්ලම වෙළඳපොළ යාන්ත්‍රණය තුල ස්වභාවිකවම සිදු වන දේවල්. එහෙම නැතුව ඇමරිකාවේ පාලකයින් ලංකාවේ පාලකයින්ට වඩා දක්ෂ සැලසුම්කරුවන් වන නිසා සිදුව ඇති දේවල් නෙමෙයි. වෙළඳපොළ යාන්ත්‍රණයට ඉඩ දී ආණ්ඩුව ජනජීවිතයට මැදිහත් වීමෙන් ඉවත් වන තරමට රටේ කාගේත් ජනජීවිතය වඩා යහපත් වෙනවා. තමන්ගේ ඔළු වල ටොන් ගණන් කුණු පුරවාගෙන තැන් තැන් වල ඒ කුණු හලමින් යන අය හිතන්නේ වැරැද්ද දැන් ඉන්න හෝ හිටපු පාලකයින්ගේ නිසා ආණ්ඩුවේ ඔළු වෙනස් කර රටක් සුඛිත මුදිත කළ හැකි බවයි. අනෙක් අයට කරදරයක් නොවන තාක්, කුණු ඔළුවේ පුරවාගෙන ජීවත් වෙන්න කැමති අයගේ ඒ අයිතියටත් අප ගරු කරනවා.

චීන සුබ පැතුමේ සිට ඉන්දියානු නිහඬතාවය දක්වා...

ලංකාවේ පවතින තත්ත්වය මේ වන විට ඉතා වේගයෙන් බටහිර මාධ්‍ය වල අවධානය දිනා ගනිමින් තිබෙනවා. මේ හා අදාළ වාර්තා පිරික්සන විට සුවිශේෂී කරුණු කිහිපයක්ම කැපී පෙනෙනවා.

මහින්ද රාජපක්ෂව අගමැති සේ පත් කිරීම හා අදාළ පුවත වාර්තා කෙරෙන්නේ එක්කෝ ව්‍යවස්ථාවට එරෙහිව සිදු වූවක් ලෙස. එසේ නැත්නම් ව්‍යවස්ථාවට එරෙහිවද යන්න පැහැදිලි නොමැතිව ලෙස.

මහින්ද රාජපක්ෂ නම බොහෝ විට ලියැවෙන්නේත් නිකම්ම නෙමෙයි. "මානව හිමිකම් කඩ කිරීමේ චෝදනා වලට ලක් වී ඇති", "මාධ්‍ය මර්දනය කිරීමේ චෝදනා වලට ලක් වී ඇති" වැනි හඳුන්වාදීම්ද සමගයි.

ඒ එක්කම අර්ජුනගේ ආරක්ෂකයෙකු විසින් කළ වෙඩි තැබීම ඇතුළුව මේ වන විට සිදුව තිබෙන මරණ දෙකකට විශාල බරක් වැටෙමින් තිබෙන බව පෙනෙනවා. නමුත්, මේ ගැන බොහෝ විට කියැවෙන්නේ පසුබිම් කතා නැතිව "බල අරගලය නිසා මේ වන විටත් ජීවිත හානි සිදු වී තිබෙනවා" වැනි කතා. විශාල ජීවිත හානියක් සිදු වීමේ අවදානමක් ගැන බොහෝ විට අවධාරණය කෙරෙනවා.

මහින්ද රාජපක්ෂව පත් කර වැඩි වෙලාවක් යන්න කලින්, 27 සෙනසුරාදා, චීන නායකයාගේ සුබ පැතුමක් සමඟ චීන තානාපතිවරයා ඔහුව හමු වුනා. ඔහු එදිනම රනිල් වික්‍රමසිංහවත් හමු වී තිබෙනවා. ප්‍රශ්නය මේ තරම් දුරදිග යයි කියා චීනය ඒ වන විට දැන සිටියාද කියා මා දන්නේ නැහැ.

මේ වන විට චීනයේ ස්ථාවරය වී තිබෙන්නේ ප්‍රශ්නයට මැදිහත් නොවී සිටීමයි. දින දෙකකට පෙර (29 සඳුදා) චීන විදේශ අමාත්‍යංශය විසින් ප්‍රකාශ කර තිබෙන්නේ මෙය රට ඇතුළේ විසඳා ගත යුතු ප්‍රශ්නයක් බවයි.

නියම අගමැතිවරයා කවුද කියන ප්‍රශ්නය දිග් ගැස්සෙද්දී, අනෙකුත් රටවල් මුලින් කළේ විමසිල්ලෙන් බලා සිටීම පමණයි. ඔවුන් එක්වරම කිසිදු පාර්ශ්වයක් වෙනුවෙන් සෘජුව පෙනී සිටියේ නැහැ. එසේ වුවත්, එක්සත් රාජධානිය, යුරෝපීය රටවල් කිහිපයක්, කැනඩාව හා ඉන්දියාව ව්‍යවස්ථාව අනුව ප්‍රශ්නය විසඳා ගන්නා මෙන් ඉල්ලා සිටියා. මේ වන විට (27 සෙනසුරාදා) රනිල් වික්‍රමසිංහ විසින් ඉහත රටවල් ඇතුළු තෝරාගත් රටවල් කිහිපයක තානාපතිවරුන් ගෙන්වා ඔහුගේ ස්ථාවරය පැහැදිලි කර උදවු ඉල්ලා සිටි බව වාර්තා වී තිබුණා.

මහින්ද-මෛත්‍රී පාර්ශ්වය වගේම රනිල් පාර්ශ්වයත් අද දක්වාම කියන්නේ ව්‍යවස්ථාව අනුව තමන් නිවැරදි බවයි. ඒ නිසා, ව්‍යවස්ථාව අනුව ප්‍රශ්නය විසඳා ගන්නා මෙන් ඉල්ලා සිටීම පසුව ඕනෑ පැත්තකට නැවිය හැකි පතෝල ප්‍රකාශයක් පමණයි.

ඉරිදා (28) වෙද්දී කථානායකවරයා විසින් ව්‍යවස්ථානුකූල අගමැතිවරයා රනිල් වික්‍රමසිංහ බව තීරණය කර තිබුණා. එයට සමාන්තරව ඒ වන විට ජනාධිපතිවරයා විසින් කල් තබා තිබුණු පාර්ලිමේන්තුව වහාම නැවත කැඳවන මෙන් ඉල්ලීමක් එජාපයෙන් මතු වුණා. ඒ ඉල්ලීමට මහින්ද-මෛත්‍රී කණ්ඩායම් හැර පාර්ලිමේන්තුව නියෝජනය කරන අනෙකුත් කොටස්ද එකතු වුනා.

එදිනම (28 ඉරිදා) ඇමරිකානු රාජ්‍ය දෙපාර්තමේන්තුව විසින් නිවේදනයක් නිකුත් කරමින් ශ්‍රී ලංකාවේ ජනතාව විසින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ලෙස තෝරා පත්කරගෙන ඇති මහජන නියෝජිතයන්ට ආණ්ඩුව මෙහෙයවිය යුත්තේ කවුරුන් විසින්දැයි තීරණය කිරීමට ඉඩ ලබාදෙමින්, කතානායකවරයා සමඟ සාකච්ඡා කොට වහාම පාර්ලිමේන්තුව කැඳවන මෙන් ජනාධිපතිවරයාගෙන් ඉල්ලීමක් කෙරුණා. මෙයින් ඇමරිකාව අගමැතිවරයා ලෙස රනිල් වික්‍රමසිංහව පිළිගන්නා බවක් අදහස් නොවුනත්, පාර්ලිමේන්තුව කල් තැබීම ඇමරිකාව අනුමත නොකරන බව ප්‍රකාශ වුනා. එය රනිල් පාර්ශ්වයට වාසිදායක ප්‍රකාශයක්.

සඳුදා (29) වෙද්දී කැනඩාවත් මේ ඉල්ලීම කරමින් ඇමරිකාවට එකතු වුනා. එයට අමතරව මාධ්‍යවේදීන්ගේ හා මානව හිමිකම් ක්‍රියාකාරිකයින්ගේ ආරක්ෂාව හා සුරක්ෂිතභාවය තහවුරු කරන මෙන්ද කැනඩාව ඉල්ලා සිටියා. පාර්ලිමේන්තුව හරහා ඉක්මණින් ප්‍රශ්නය විසඳා ගන්නා මෙන් මේ වන විට (31 බදාදා) ඕස්ට්‍රේලියාවද ඉල්ලීමක් කර තිබෙනවා.

ජනාධිපති සිරිසේන විසින්ද පසුගිය සඳුදා (29) තානාපතිවරුන් හමු වී තිබෙනවා. එයින් අනතුරුව, නිවේදනයක් නිකුත් කරමින් යුරෝපීය සංගමය විසින්ද වහාම පාර්ලිමේන්තුව කැඳවීමේ වැදගත්කම අවධාරණය කර තිබෙනවා.

සඳුදා (29) එක්සත් රාජධානිය විසින් නිකුත් කෙරුණු නිවේදනයෙන් වහාම පාර්ලිමේන්තුව කැඳවන මෙන් කර තිබෙන ඉල්ලීමට අමතරව ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය, මානව හිමිකම් හා සංහිඳියාව වෙනුවෙන් ජාත්‍යන්තර ප්‍රජාව සමඟ එක් වී ශ්‍රී ලංකා රජය හා ජනතාව සමඟ කටයුතු කිරීමට කැප වී සිටින බව අවධාරණය කර තිබෙනවා.

පසුගිය ඉරිදා ඉන්දියාව විසින් කරපු පතෝල අදහස් දැක්වීමෙන් පසුව තවමත් ඒ පැත්තෙන් සද්දයක් නැහැ.

කූඹියෝ බලපු අය දන්නවා ඇති සමහර ගේම් ගැහුවේ කවුද කාටද කියා දැන ගන්න සෑහෙන කාලයක් යන බව.

චී ණය!

දැනට අවුරුදු 20කට කලින්, 1998 වන විටත් ලංකාවේ ඒක පුද්ගල ආදායම චීනයේ ඒක පුද්ගල ආදායමට වඩා වැඩියි. 1998දී චීනෙක් ඩොලර් 829ක් උපයන විට ලාංකිකයෙක් ඩොලර් 851ක් ඉපැයූවා. චීනය ඒක පුද්ගල ආදායමේ නාමික ඩොලර් අගය අනුව අනුව ලංකාව පසු කර ගියේ 1999 අවුරුද්දේදී.

දැන් තත්ත්වය කොහොමද? පහුගිය 2017 අවුරුද්ද වන විට ලංකාවේ ඒක පුද්ගල ආදායම ඩොලර් 4,065ක්. චීනයේ ඒක පුද්ගල ආදායම එමෙන් දෙගුණයකටත්  වඩා වැඩියි- ඩොලර් 8,827ක්. මේ අවුරුද්දේ මේ ගණන බොහෝ විට තවත් 6% කින්වත් වැඩි වෙයි. කොහොමද අවුරුදු විස්සක කෙරුවාවල් වල වෙනස?

ලංකාවේ ඒක පුද්ගල ආදායම රුපියල් වලින් බැලුවොත් මේ අවුරුද්දේ 3-4%කට වඩා වැඩි වන්න ඉඩක් පෙනෙන්න නැහැ. මේ අවුරුද්ද ඇතුළත රුපියලේ ඩොලර් වටිනාකම ඒ වගේ දෙගුණයකටත් වැඩි ප්‍රතිශතාංකයකින් දැනටමත් අඩු වෙලා. ඒ නිසා මේ අවුරුද්ද ඉවර වන විට ලංකාවේ ඒක පුද්ගල ආදායමේ ඩොලර් අගය අඩු වශයෙන් 5-6%කින් වත් අඩු වෙයි.

ලංකාවේ ඒක පුද්ගල ආදායම ඇත්තටම ඉහළ ගියත් රුපියල වේගයෙන් අවප්‍රමාණය වන අවුරුදු වලදී රටේ ඒක පුද්ගල ආදායමේ ඩොලර් අගය අඩුවෙන් පෙනෙන්න පුළුවන්. ඔයාකාරයටම රුපියල අධිප්‍රමාණය වෙන අවුරුදු වලදී රටේ ඒක පුද්ගල ආදායමේ ඩොලර් අගය වේගයෙන් ඉහළ යනවා. නමුත්, මේ විදිහට විණිමය අනුපාතිකයේ විචලනයන් නිසාම සිදුවන ඒක පුද්ගල ආදායමේ ඩොලර් අගයේ විචලනයන්ගෙන් නිරූපණය වන්නේ රටක ජීවන තත්ත්වයේ සිදුවන සැබෑ විචලනයන් නෙමෙයි.

දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයේ ඩොලර් අගය ගණනය කරන විට නාමික විණිමය අනුපාතිකය වෙනුවට ක්‍රය ශක්ති සාම්‍ය විණිමය අනුපාතිකය යොදාගන්නේ ඉහත අඩුපාඩුව මග හැර ගන්නයි. නාමික විණිමය අනුපාතිකය අනුව මේ වන විටත් ලෝකයේ විශාලතම ආර්ථිකය ඇමරිකාව වුවත්, ක්‍රය ශක්ති සාම්‍ය විණිමය අනුපාතිකය අනුව මේ වන විට ලෝකයේ  විශාලතම ආර්ථිකය චීනයයි. ලංකාව වගේම ඇමරිකාවත් ලෝකයට ණයකරුවන් වුවත් චීනයට ලෝකයම වාගේ ණයයි.

නාමික විණිමය අනුපාතිකය අනුව පමණක් නෙමෙයි ක්‍රය ශක්ති සාම්‍ය විණිමය අනුපාතිකය අනුව බැලුවත් වෙලා තියෙන්නේ සහ තව දුරටත් වෙමින් තියෙන්නේ චීනයට වඩා කිහිප ගුණයක් ඉදිරියෙන් සිටි ලංකාව පහු කරගෙන චීනය වේගයෙන් ඉදිරියට යන එකම තමයි. එහෙම වුනේ කොහොමද?

මෙයට හේතු ගණනාවක් ඉදිරිපත් කළ හැකි වුවත්, ලංකාවේ හා චීනයේ ඉතිරි කිරීම් අනුපාත අතර වෙනස මෙහිදී කැපී පෙනෙනවා. චීනය කරන්නේ ඔවුන්ගේ ජාතික ආදායමෙන් අඩක් පමණම ඉතිරි කරන එකයි. ඒ විදිහට ඉතිරි කරන මුදල චීනයේ වත්මන් ආර්ථික වර්ධනය පවත්වා ගන්න අවශ්‍ය ආයෝජන අනුපාතයටත් වඩා ඉහළයි. මේ අමතර මුදල ණය විදිහට චීනයෙන් පිටතට ගලා යනවා. ලෝකය චීන ණය වලින් චීන බඩු මිල දී ගන්නවා. චීනයේ වෙළඳ අතිරික්තය ඉහළ යනවා. චීනයට ඩොලර් එකතු වෙනවා.

ලංකාවේ වගේම ඇමරිකාවෙත් වෙන්නේ මෙහි අනිත් පැත්තයි. මේ රටවල් වල ඉතිරි කිරීම් අනුපාත ආයෝජන අනුපාතය තරම් ලොකු නැහැ. අඩුව පිරවෙන්නේ ණය වලින්. ඇමරිකාව වගේම ලංකාවත් චීන සල්ලි වලින් චීන බඩු ආනයනය කරනවා.

රටක ඉතිරි කිරීම් අනුපාතිකය හා ආයෝජන අනුපාතය අතර වෙනස ආනයන අපනයන පරතරයට සමානයි. එය සාර්ව ආර්ථික සාම්‍යයක්. අවශ්‍ය ආයෝජන අනුපාතිකය තරමට දේශීය ඉතිරි කිරීම් අනුපාතිකය විශාල නැත්නම්, ඒ වෙනසට අනුරූප ආනයන අපනයන පරතරයතකුත් තිබිය යුතුමයි.

ලංකාවේ බඩු මිල මේ තරම් ඉහළින් තියෙද්දී ඉතුරු කරන්නේ කොහොමද කියා ඇතැම් අය අහනවා. ඉතිරි කිරීම් කියන්නේ ජීවන විලාසිතා අනුව තීරණය වන දෙයක් මිසක් බඩු මිල අනුව පමණක් තීරණය වන දෙයක් නෙමෙයි. ලංකාවේ හා චීනයේ ඒක පුද්ගල ආදායම් සමාන මට්ටමේ තිබුණු 1998 ආසන්න කාලයේදී ලංකාව ජාතික ආදායමෙන් 18%ක් පමණක් ඉතුරු කරද්දී චීනය ජාතික ආදායමෙන් 40%ක් පමණ ඉතුරු කළා. ලංකාවේ දැන් තිබෙන මට්ටමේ ඒක පුද්ගල ආදායමක් ලබද්දී චීනය කළේ තමන්ගේ ආදායමෙන් අඩක්ම ඉතුරු කරන එකයි.

රටක මූර්ත විණිමය අනුපාතය අවප්‍රමාණය වී තිබෙන්න ඉඩ හරින තරමට ඒ රටේ ආනයන ඉක්මවා අපනයන ඉහළ ගිහින් දේශීය ඉතිරි කිරීම් ඉහළ යනවා. චීනය කාලයක් තිස්සේම කළේ එයයි.