ලෝකයේ ධනවත්ම පවුල?

මේ වන විට ලෝකයේ වැඩිම වත්කම් හිමි පුද්ගලයා වී සිටින්නේ ඇමසන් ඩොට් කොම්හි සභාපති ජෙෆ් බෙසෝස්ය. අද (දෙසැම්බර් 19)  උදෑසන, මේ ලිපිය ලියන මොහොත වන විට ඔහුගේ වත්කම් ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 99.9ක්ව පැවති අතර දවස ඇතුළත මේ ගණන ඩොලර් බිලියන 100 ඉක්මවන්නට ඉඩ තිබේ. ඉතිහාසයේ ජීවත්ව සිටි, අද මුදලින් මීට වඩා වත්කම් හිමිව තිබුණු පුද්ගලයින් ගැන ලිපියක් ටික දවසකට පෙර දේශකයා විසින් පළ කර තිබුණේය. 

කාලයෙන් කාලයට විවිධ පුද්ගලයින් විසින් මෙවැනි විශාල වත්කම් ප්‍රමාණයන් එක් රැස් කරගන්නා අතර ඔවුන්ගේ ඇවෑමෙන් පසු සාමාන්‍යයෙන් සිදුවන්නේ ඒ වත්කම් අදාළ පුද්ගලයාගේ උරුමකරුවන් අතර බෙදී යාමයි. මේ අයුරින් උරුමයෙන් විශාල ධනයක් ලබන ඇතැම් අය උනන්දුවක් නැති කමින් හෝ දක්ෂතාවයක් නැති කමින් එසේ ලැබුණු වත්කම් ක්ෂය කර ගන්නා නමුත්, ඒ වත්කම් තව දුරටත් වර්ධනය කරගන්නා අයද සිටිති. ඒ නිසා, ධනවතෙකුගේ උරුමකරුවන්ද බොහෝ විට ධනවතුන් ලෙසම ජීවත් වන නමුත් මෙය සදාකාලිකවම හා හැමවිටම මෙසේ වන්නේ නැත. උරුමකරුවන් වැඩි දෙනෙකු අතර ධනය බෙදී යාමත්, පසු පරම්පරා වල අය මුල් පරම්පරාවේ අය තරම් කාර්යක්ෂම ලෙස සිය වත්කම් කළමනාකරණය නොකිරීමත් නිසා කිසියම් අයෙකු විසින් එක් රැස් කරගන්නා ධනය හේතුවෙන් බොහෝ විට හත් මුතු පරම්පරාවක්ම ගොඩ යන්නේ නැත.

ෆෝර්බ්ස් ඇස්තමේන්තු අනුව ලෝකයේ ධනවත්ම පුද්ගලයා ජෙෆ් බෙරෝස් වුවත්, ඇමරිකාවේ ධනවත්ම පවුල ලෙස සැලකෙන්නේ වෝල්මාර්ට් ව්‍යාපාර සමූහයේ කොටස් වලින් අඩකට වඩා උරුමයෙන් හිමිකරගෙන සිටින වෝල්ටන් පවුලයි.

ඇමරිකාවට වරක් හෝ පැමිණ ඇති අයෙකු වෝල්මාර්ට් සුපිරි වෙළඳ සැලකට වරක් හෝ ගොඩ වී තිබෙන්නට ඉඩ තිබේ. ඇමරිකාව පුරා විසිරී ඇති වෝල්මාර්ට් සුපිරි වෙළඳ සැල් යනු ඇමරිකානු සංකේතයක් කියා කියන්නට පුළුවන. වසර 55ක ඉතිහාසයක් ඇති වෝල්මාර්ට් ව්‍යාපාර ජාලය තුළ මේ වන විට ලෝකය පුරා විසිරුණු සිල්ලර වෙළඳසැල් 11,700ක් පමණ දක්වා ව්‍යාප්ත වී තිබේ. එහෙත්, තවමත් ප්‍රධාන වෝල්මාර්ට් යනු බොහෝ දුරට ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ දේශීය වෙළඳපොල ඉලක්ක කරගත් ආයතනයකි.  

වෝල්මාර්ට් නිර්මාතෘ සෑම් වෝල්ටන් හා ඔහුගේ සොහොයුරු බඩ් වෝල්ටන් විසින් 1962 වසරේදී අර්කන්සාස් හිදී පළමු වෝල්මර්ට් වෙළඳසැල ආරම්භ කළේ පාරිභෝගිකයින්ට අඩු මිලකට, තත්ත්වයෙන් හොඳ භාණ්ඩ ලබා දීමේ අරමුණිනි. පසුගිය ඔක්තෝබර් අවසානය වන විට ඇමරිකාවේ පමණක් වෝල්මාර්ට් සුපිරි වෙළඳසැල් 3,552ක්, සෑම්ස් ක්ලබ් වෙළඳසැල් 660ක් ඇතුළු සිල්ලර වෙළඳසැල් 5,412ක් තිබීමෙන් පෙනෙන්නේ සෑම් වෝල්ටන්ගේ සංකල්පයේ සාර්ථකත්වයයි. 

සෑම් වෝල්ටන් පිළිකාවකින් මිය යන්නට වසරකට පෙර, 1991දී මෙක්සිකෝවේ මෙක්සිකෝ සිටිහි සෑම්ස් ක්ලබ් වෙළඳසැලක් ආරම්භ කරමින් වෝල්මාර්ට් ආයතනය පළමු වරට ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයෙන් පිටතට සිය ව්‍යාපාර කටයුතු ව්‍යාප්ත කළේය. මේ වන විට මෙක්සිකෝව පුරා විසිරී ඇති වෝල්මාර්ට් සිල්ලර වෙළඳසැල්  ගණන 2,317කි. මීට අමතරව කැනඩාවේද  වෝල්මාර්ට් සිල්ලර වෙළඳසැල් 410ක් ඇති අතර ඒ අනුව උතුරු ඇමරිකාව තුළ පමණක් ඇති වෝල්මාර්ට් සිල්ලර වෙළඳසැල් ගණන 8,000 ඉක්මවයි. 

බ්‍රසීලයේ වෝල්මාර්ට් සිල්ලර වෙළඳසැල් 485ක්ද, ආර්ජන්ටිනාවේ 107ක්ද, චිලියේ (වෙනත් වෙළඳනම් වලින්) 371ක්ද, කොස්ටරිකාවේ 244ක්ද, එල් සැල්වදෝරයේ 91ක්ද, හොන්ඩියුරාස්හි 101ක්ද, ගෝතමාලාවේ 232ක්ද, නිකරගුවාවේ 95ක්ද ලෙස දකුණු හා මධ්‍යම ඇමරිකාව තුළද වෝල්මාර්ට් ජාත්‍යන්තර ජාලය මේ වන විට ව්‍යාප්ත වී තිබේ. එක්සත් රාජධානිය තුළ "ඇස්ඩා" වෙළඳ නාමය යටතේ ක්‍රියාත්මක වන සිල්ලර වෙළඳසැල් 638ක අයිතියද, ජපානය තුළ "සෙඉයු" වෙළඳ නාමය යටතේ ක්‍රියාත්මක වන සිල්ලර වෙළඳසැල් 638ක අයිතියද වෝල්මාර්ට් ව්‍යාපාර ජාලය සතුය.

වෝල්මාර්ට් ව්‍යාපාර ජාලය 1996දී චීනය තුළ ව්‍යාපාර කටයුතු ආරම්භ කළ අතර මේ වන විට චීනය තුළ වෝල්මාර්ට් සුපිරි වෙළඳසැල් 386ක් ඇතුළු වෝල්මාර්ට් සිල්ලර වෙළඳසැල් 424ක් ක්‍රියාත්මකව පවතී. වෝල්මාර්ට් ව්‍යාපාර ජාලය ඉන්දියාවට ඇතුළු වුණේ 2009දීය. මේ වන විට ඉන්දියාවේ ප්‍රාන්ත 9ක වෝල්මාර්ට් ව්‍යාපාර ජාලයට අයත් සිල්ලර වෙළඳසැල් 20ක් වෙනත් වෙළඳ නාමයකින් විවෘතව පවතී. අප්‍රිකානු මහාද්වීපයේ දකුණු අප්‍රිකාව, ඝානා, බොට්ස්වානා, කෙන්යාව, සැම්බියාව, උගන්ඩාව, මලාවි, මොසැම්බික්, ටැන්සානියාව, ස්වාසිලන්තය, උගන්ඩාව, නයිජීරියාව, ලෙසොතෝ වැනි රටවල් ගණනාවකද වෝල්මාර්ට් ක්‍රියාත්මකය.

වෝල්මාර්ට් නිර්මාතෘ සෑම් වෝල්ටන් 1992 වසරේදී මිය යාමෙන් පසු ඔහුගේ උරුමය සෑම් වෝල්ටන්ගේ දරුවන් සිවුදෙනා වූ රොබ්, ජෝන්, ජිම් හා ඇලිස් අතර බෙදී ගියේය. 1995දී සෑම් වෝල්ටන්ගේ සොහොයුරු හා වෝල්මාර්ට් සම-නිර්මාතෘ බඩ් වොල්ටන්ද මිය ගියේය. ඉන් පසුව, බඩ් වෝල්ටන්ගේ උරුමය ඔහුගේ දියණියන් දෙදෙනා වූ ඈන් හා නැන්සි අතර බෙදී ගියේය. ඉන් පසුව, 2005දී ගුවන් යානා අනතුරකින් සෑම් වෝල්ටන්ගේ දරුවෙකු වූ ජෝන් වෝල්ටන්ද මිය ගියේය. ජෝන් සතු වූ වෝල්මාර්ට් කොටස් හිමිකම් වලින් අඩක් පුණ්‍ය කටයුතු සඳහා වෙන් කෙරුණු අතර, තුනෙන් එකක් ඔහුගේ පුත් ලූකාස්ටත්, හයෙන් එකක් දෙවන බිරිඳ වූ ක්‍රිස්ටිටත් හිමි විය. මේ අනුව, රොබ්, ජිම්, ඇලිස්, ඈන්, නැන්සි, ලූකාස් හා ක්‍රිස්ටි අතර මේ වන විට වෝල්මාට් නිර්මාතෘන්ගේ උරුමය බෙදී ගොස් තිබේ. මේ හත් දෙනාට දැනට වෝල්මාර්ට් කොටස් වලින් 54%ක් පමණ අයිතිය. අද (දෙසැම්බර් 19) වන විට වෝල්මාර්ට් පවුලේ එක් එක් සාමාජිකයාගේ වත්කම් මෙසේය.

රොබ් වෝල්ටන්- ඩොලර් බිලියන 45.5
ජිම් වෝල්ටන්- ඩොලර් බිලියන 46.5
ඇලිස් වෝල්ටන්- ඩොලර් බිලියන 46.2
ඈන් වෝල්ටන්- ඩොලර් බිලියන 6.6
නැන්සි වෝල්ටන්- ඩොලර් බිලියන 5.8
ලූකාස් වෝල්ටන්- ඩොලර් බිලියන 16.0
ක්‍රිස්ටි වෝල්ටන්- ඩොලර් බිලියන 7.4

මේ අනුව වෝල්මාර්ට් පවුලේ සාමාජිකයින්ගේ වත්කම් වල එකතුව අද වන විට ඇමරිකන් ඩොලර් බිලියන 174කි. මේ අය අතරින් ජිම්, ඇලිස් හා රොබ් පිළිවෙලින් ලෝකයේ ඉහළම වත්කම් හිමිකරුවන්ගේ ලැයිස්තුවේ 14, 15 හා 16 ස්ථාන වල සිටිති.

අවස්ථා හඳුනාගන්නෝ ආශීර්වාද ලද්දෝය!

පසුගිය අප්‍රේල් මාසයේ අග භාගයේදී වෘත්තීයවේදීන්ගේ ජාතික පෙරමුණේ වත්පොත් පිටුවේ පළ කර ඇති සුරංගි ගුණවර්ධනගේ ප්‍රකාශයක් මේ වන විට 4,657 දෙනෙකු විසින් නැවත පළ කර ඇති අතර 237,000ක පිරිසක් මේ වන විට එය නරඹා තිබේ. ඇය අදාළ ප්‍රකාශය කර ඇත්තේ ජාතික වෙළඳ ප්‍රතිපත්තියක් සඳහා වන මහජන කොමිසම හමුවේය. මේ කොමිසම හමුවේ තවත් බොහෝ දෙනෙකු සාක්ෂි දී ඇති බව පෙනේ. ජාතික වෙළඳ ප්‍රතිපත්තියක් ගැන සිතීම හා එවැන්නක් සකස් කිරීමට පෙර පාර්ශ්වකරුවන් රැසකගෙන් සාක්ෂි විමසීම නරක දෙයක් නොවේ.

සුරංගි ගුණවර්ධනගේ සාක්ෂිය බොහෝ දුරට ඇයගේ පෞද්ගලික අත්දැකීම් හා අදාළ වූවකි. එහෙත්, ලංකාවේ සේවා වෙළදපොල, ශ්‍රම වෙළඳපොළ, ව්‍යවසායකත්වය, තරඟකාරීත්වය ආදී පුළුල් කරුණු රැසක් කෙරෙහි ඇගේ ප්‍රකාශය තුළ අවධානයට යොමු කෙරේ.

සුරංගි ගුණවර්ධන යනු කමියුනිකේෂන් ඉංජිනියර්ස් ලංකා පෞද්ගලික සමාගමේ විකිණීම් හා අලෙවිකරණ අධ්‍යක්ෂිකාවයි. ඇගේ ප්‍රකාශය අනුව මේ සමාගම පවුලේ සමාගමකි. සමාගමේ අනෙකුත් අධ්‍යක්ෂවරුන් අතර සුරේන් ගුණවර්ධන (කළමනාකරණ අධ්‍යක්ෂ), සමන්මලී ගුණවර්ධන (පරිපාලන හා මූල්‍ය අධ්‍යක්ෂිකා), සුරම්මි ගුණවර්ධන (තාක්ෂණික අධ්‍යක්ෂිකා), සුරංග ගුණවර්ධන (තොරතුරු තාක්ෂණ අධ්‍යක්ෂ) යන අය සිටිති. ප්‍රේමලාල් කුරුප්පු ප්‍රධාන විධායක නිලධාරියා ලෙසත්, උදය ද සිල්වා සාමාන්‍යාධිකාරී ලෙසත් කටයුතු කරති.

සමාගමේ වෙබ් අඩවියේ ඇති තොරතුරු අනුව වසර පහළොවකට පෙර 2002 වසරේදී සේවකයින් 15 දෙනෙකු සමඟ ආරම්භ කර ඇති මෙම සමාගමේ සේවක සංඛ්‍යාව 2014 දෙසැම්බර් වන විට 125ක් දක්වා වර්ධනය වී ඇති අතර 2017 මාර්තු වන විට 24 දක්වා අඩු වී තිබේ. සුරංගි ගුණවර්ධනගේ ප්‍රකාශය අනුව, වසර ගණනක් දිගින් දිගටම ලාබ ලබා ඇති ඇගේ පවුලේ සමාගමට පාඩු සිදුවන්නට පටන්ගෙන ඇත්තේ එයාටෙල් සමාගම විසින් ලංකාවේ විදුලි සංදේශ සේවා සැපයීම ඇරඹීමෙන් පසුවය. ඇය සෘජුව කියන්නේ නැතත්, ඇගේ සමාගම වැනි දේශීය සමාගම් වලට ලාභ ලැබීමට ඉඩ සලසමින් රජය විසින් සමාගම් අතර තරඟකාරීත්වයට බාධා පැමිණවිය යුතු බව ඇය යෝජනා කරන බව පෙනේ. ඊට අමතරව, ලංකාවේ රාජ්‍ය සරසවි වලින් උපාධි ලබාගන්නා අය විදෙස් රටවලට සංක්‍රමණය වීම වැළැක්වෙන හෝ සීමා කෙරෙන පරිදි මැදිහත්වීම් කළ යුතු බව ඇය සෘජුවම යෝජනා කරයි.

සුරංගිගේ සමාගම ලංකාවේ විදුලි සංදේශ සේවා සපයන ආයතන වලට අතරමැදි සේවා සපයන ආයතනයකි. වඩාත් පැහැදිලිව කිවුවොත්, ඔවුන් කරන්නේ ජංගම දුරකථන සේවා සපයන ඩයලොග්, මොබිටෙල් වැනි ආයතන වල ආවරණය පුළුල් කිරීම සඳහා සංඥා කුළුණු හා ඒවාට සවිකරන විවිධ උපකරණ එම සමාගම් වෙනුවෙන් කොන්ත්‍රාත් පදනමක් යටතේ සවි කිරීමයි. මෙවැනි කටයුත්තක් කිරීම සඳහා සුවිශේෂී පුහුණු ශ්‍රමයක් අවශ්‍ය වේ. මෙවැනි තාක්ෂණික සේවා සපයන ආයතනයක අවසාන වශයෙන් සවිකිරීම් කරන සේවකයින්ට පමණක් නොව ඔවුන්ව මෙහෙයවන කළමණාකරුවන්ටත්, ව්‍යාපාරය මෙහෙයවන අධ්‍යක්ෂවරුන්ටත්, සිය සේවාවන් අළෙවි කරන අලෙවි ප්‍රවර්ධකයින්ටත් අදාළ විෂය පිළිබඳ තාක්ෂණික දැනුමක් තිබීම අවශ්‍යම කරුණකි. එසේ නැත්නම් මේ ආකාරයේ ව්‍යාපාරයකින් ලාබ ලැබිය නොහැකිය. කමියුනිකේෂන් ඉංජිනියර්ස් සමාගමේ අධ්‍යක්ෂ මණ්ඩලය හා ප්‍රධාන නිලධාරීන් බහුතරය මේ ආකාරයේ ව්‍යාපාරයකට අතගහන්නට තරම් විධිමත් පුහුණුවක් ඇති අයයි.

සුරංගි ගුණවර්ධනගේ පියායැයි මා සිතන සුරේන් ගුණවර්ධන විසින් ඉතා දක්ෂ ලෙස වෙනත් අයට පෙර ව්‍යාපාරික අවස්ථාවක් හඳුනාගෙන එම අවස්ථාවෙන් කාලයක් තිස්සේ වාසි ලබා ඇතත්, කලක් යද්දී ඔහු ඇතුළු කණ්ඩායමට තව දුරටත් සිය ව්‍යාපාරය ඒ අයුරින්ම කරගෙන ගොස් ලාබ ලබන්නට නොහැකි වී තිබේ. මෙම ව්‍යාපාරයේ නැගීම හා බැසීම තේරුම් ගැනීම සඳහා පළමුව ලංකාවේ විදුලි සංදේශ ක්ෂේත්‍රය තුළ පසුගිය දශක තුනකට ආසන්න කාලය තුළ සිදුවූ වෙනස් කම් වෙත අවධානය යොමු කළ යුතුය.

අසූව දශකයේ අවසානය වන තුරුම ලංකාවේ විදුලි සංදේශ සේවා සැපයීමේ වෙළඳපොළ තුළ තිබුණේ රාජ්‍ය ඒකාධිකාරයකි. විදුලි සංදේශ දෙපාර්තම්න්තුව ශ්‍රී ලංකා ටෙලිකොම් වූ පමණින්ද තත්ත්වයේ විශාල වෙනසක් නොවූ අතර 1990 පමණ වන විටත් දුරකථනයක් ලබා ගැනීමට වසර දහයකට හෝ ඇතැම් විට පහළොවකට වැඩි කාලයක් පොරොත්තු ලේඛණ වල සිටි අය ලංකාවේ ඕනෑ තරම් සිටියේය. ඒ දවස් වල නිවසකට හෝ ව්‍යාපාරික ආයතනයකට දුරකථනයක් ලබාගැනීම සඳහා ගත යුතු වූ ක්‍රියාමාර්ග සමාන කළ හැක්කේ අද ජනප්‍රිය පාසැලකට දරුවකු ඇතුළු කර ගැනීමට දෙමවුපියෙකු විසින් ගන්නා මහන්සියටය. මේ කාලයේදී දුරකතනයක් ලබා ගැනීමට අත යටින් කළ යුතු වූ ගනුදෙනු කිසිවෙකුට රහසක් හෝ අමුතු දෙයක් වුණේ නැත. ප්‍රාදේශීය විදුලි සංදේශ ඉංජිනේරුවෙකු යනු ඒ කාලයේ විශාල සිවිල් බලයක්ද තිබුණු පුද්ගලයෙකි. මේ කාලය ගැන නොදන්නා අයට අවශ්‍යනම් මේ හා අදාළ තවත් බොහෝ තොරතුරු ලියන්නට පුළුවන.

ශ්‍රී ලංකා ටෙලිකොම් වෙත සෘජු තරඟයක් දෙමින් නොවූවත්, සෙල්ටෙල් ආයතනය ව්‍යාපාරික කටයුතු ආරම්භ කළේ 1989දී හෝ ආසන්න වසරකදීය. මගේ මතකය නිවැරදිනම්, එම සමාගම විසින් මුලින්ම අලෙවි කළ "ගඩොල් බාග" දුරකථනයක් එසේ අලෙවි කළේ රුපියල් 125,000ක් වැනි ඒ කාලයේ හැටියට ඉතා විශාල මුදලකටය. ඒ මුදලටත් දුරකථන සැලකිය යුතු ප්‍රමාණයක් අලෙවි විය. එයට එක් හේතුවක් වූයේ එම සමාගම පැමිණීමත් සමඟම දුරකථන පාරිභෝගිකයෙකුට පොරොත්තු ලේඛණයක නොසිට ක්ෂණිකව දුරකථනයක් මිල දී ගන්නට හැකියාවක් ලැබීමයි. එමෙන්ම, ඒ කාලයේ "පෝලිම පැන" ටෙලිකොම් දුරකථනයක් ගැනීමට අතයටින් වියදම් කළ යුතු වූ මුදලද ඉහත මුදල සමඟ සැසඳිය හැකි මට්ටමක වූ ලොකු මුදලකි. ජංගම දුරකථනයක් ස්ථිර දුරකථනයක් මෙන් එක් තැනක රඳවා තැබිය යුතු නොවීම වාසියක් වූ අතර, රටේ බොහෝ තැන්වල සංඥා නොතිබීම අවාසියක් විය. එන ඇමතුම් වලට ගෙවන්නට සිදුවීම ඇතුළු ඉතා අධික මාසික ගාස්තු තවත් අවාසියක් විය.

මේ මුල් යුගයේ ලංකාවේදී ජංගම දුරකථන හැඳින්වුණේ "සෙල්ටෙල්" නමිනි. වෙනත් සමාගම් ක්ෂේත්‍රයේ නොසිටි නිසා මේ හැඳින්වීමේ අවුලක් නොතිබුණේය. "ගඩොල් බාග" දුරකථන හැර තෝරා ගත හැකිව තිබුණු වෙනත් මාදිලි නොතිබුණේය. මා හිතන හැටියට මේ ගඩොල් බාගය ඉහත රූපයේ මුලින්ම ඇති මෝටරෝලා 8900x2 දුරකථනය වන්නට පුළුවන. මෙවැනි දුරකථනයක හිමිකාරිත්වය ප්‍රදර්ශනය කිරීම යනු කිසියම් පුද්ගලයෙකුගේ වත්කම් ප්‍රදර්ශනය කිරීමක්ද වූ අතර සිය නිවස, ඉඩකඩම් හෝ වාහන මෙන් නොව මෙය යන යන තැන ගෙන යන්නටද හැකි වූ නිසා ඒ කටයුත්ත ඉටු කරගැනීමට හිමි කරගත හැකිව තිබුණු ඉතා හොඳ තේරීමක් විය.

සෙල්ටෙල් දුරකථනයක් මෙතරම් ඉහළින් මිල කරමින් අදාළ සමාගම විසින් අනුගමනය කළේ අලෙවිකරණයේදී "price skimming" හෝ "cream skimming" ලෙස හඳුන්වන උපාය මාර්ගයයි. මෙහිදී කිසියම් භාණ්ඩයක් හෝ සේවාවක් හඳුන්වා දීමේදී ඉතා ඉහළ මිලක් නියම කරමින් පළමුව එය ධනවත් කමේ සංකේතයක් වන සුඛෝපභෝගී භාණ්ඩයක් බවට පත් කෙරේ. වැඩි අළෙවියක් සිදු නොවුනත් ඉහළ මිල නිසා සමාගමට ලාබ ලැබේ. ටික කලක් යන විට ඉහළම ආදායම් ස්ථරය අතර භාණ්ඩය විකිණී තවදුරටත් එය ඒ මිලට අලෙවි කර ලාබ ලැබිය නොහැකි වන විට මිල තරමක් පහත දැමීම මඟින් මේ ඉහළම ස්ථරය මෙන් සමාජයේ පෙනී සිටින්නට හදන ඊළඟ ස්ථරය ආකර්ශනය කර ගැනීම අලෙවිකරණ උපක්‍රමයයි. ඒකාධිකාරයක් ඇති සමාගමකට මේ උපක්‍රමය අනුගමනය කරමින් ක්‍රමයෙන් පහළ ආදායම් ලබන ස්ථර වෙත පිවිසිය හැකිය. උල්පත් පෑන් භාවිතයේ තිබුණු කාලයේ බෝල්පොයින්ට් පෑන් පළමුව වෙළඳපොලට හඳුන්වා දී ඇත්තේද මේ උපාය මාර්ගය අනුගමනය කරමින් ඉතා අධික මිලකටය.

මුලින්ම, රුපියල් 125,000කට අලෙවි කෙරුණු ගඩොල් බාග දුරකතනයක මිල පසුව රුපියල් 62,500ක් වී ක්‍රමයෙන් රුපියල් 7,500 පමණ දක්වාම (රුපියල් 15,000කට දුරකථන දෙකක්) අඩු විය. මේ අඩු වීම තාක්ෂණ දියුණුව නිසා හෝ තරඟකාරිත්වය නිසා සිදු වූ මිල අඩු වීමක් නොවේ. එය ඉන්පසුව සිදුවූවකි. පසුව ටිගෝ වී ඉන්පසුව එටිසලාට් වුනේ මේ සෙල්ටෙල් සමාගමයි.

සෙල්ටෙල් සමාගමට තරඟයක් දෙමින් 1992දී පමණ කෝල්ලින්ක් සමාගමත්, එයින් වසරකට පමණ පසුව මොබිටෙල් සමාගමත් ව්‍යාපාරික කටයුතු ආරම්භ කළෝය. කෝල්ලින්ක් සමාගම 1998දී පමණ හචින්සන් විය. ශ්‍රී ලංකා ටෙලිකොම් විසින් වසර නමයකට පමණ පසුව 2002දී මොබිටෙල් මිලදී ගත්තේය. කෝල්ලින්ක් සමාගම හා මොබිටෙල් සමාගම පැමිණීම නිසා නිසා සෙල්ටෙල් සමාගමට විශාල තරඟයකට මුහුණ දෙන්නට සිදුවුවත් වෙළදපොල පුරෝගාමියා වීමේ වාසිය එම සමාගම සතු වූ බැවින් තවත් කාලයක් යනතුරුම ලංකාවේ ජංගම දුරකථන වෙළඳපොළ ප්‍රමුඛයා වුනේ සෙල්ටෙල් සමාගමයි. එහෙත්, මේ සමාගම් අතර ඉතා දරුණු මට්ටමේ තරඟයක් ඇති වූ අතර එහි වාසිය පාරිභෝගිකයින්ට ක්ෂණිකවම ලැබුණේය.

සෙල්ටෙල් සමාගම ඒ වන විටත් "හොඳම" පාරිභෝගිකයින් පිරිස අල්ලාගෙන සිටියේය. ඔවුන්ට මේ පාරිභෝගිකයින් තවදුරටත් රැක ගන්නට අවශ්‍ය විය. සෙල්ටෙල් පාරිභෝගිකයින්ට එම සමාගමෙන් නොමිලේ ජංගම දුරකථන ලබා දෙන්නට වූ අතර මොබිටෙල් දුරකථනයක් රැගෙන එන අයට දුරකථන දෙකක්ම නොමිලේ ලැබුණේය. මෙයට ප්‍රතිචාර ලෙස මොබිටෙල් සමාගමද දුරකථන නොමිලේ ලබා දෙන්නට පටන් ගත්තේය. තරඟය හමුවේ මොබිටෙල් සමාගම කෙසේ හෝ අල්ලාගෙන සිටියත් අලුතින් වැඩ පටන්ගත් කෝල්ලින්ක් සමාගමට ඔලුව උස්සන්නවත් නොහැකි විය. එම සමාගම හචින්සන් සමාගමට විකුණන තුරුම ලාබ නොලැබූ බව මගේ අදහසයි.

අවසානයේදී සෙල්ටෙල් සමාගම අභිබවමින් ලංකාවේ ජංගම වෙළඳපොළ ප්‍රමුඛයා වන්නට සමත් වූ ඩයලොග් සමාගම සිවුවෙනියට මේ වෙළඳපොළට ඇතුළු වූ සමාගමයි. 1997 වසරේදී මා මුලින්ම මිලදී ගත් ජංගම දුරකථන සම්බන්ධතාවය ඩයලොග් සම්බන්ධතාවයකි. ඒ වන විට ඩයලොග් සංඥා තිබුණේ කොළඹ නගරයේද සීමිත තැන් වල පමණක් වූ අතර ඩයලොග් මූලස්ථාන කාර්යාලයේ සිට වැඩි දුරක නොවූ නාරාහේන්පිට මගේ නවාතැනේ සිට දුරකථන ඇමතුමක් ගන්නට වුවත් මිදුලට බහින්නට අවශ්‍ය විය. එහෙත්, අනෙක් සමාගම් තුනේ ඇනලොග් සම්බන්ධතා වෙනුවට ඩයලොග් සමාගම ඩිජිටල් සම්බන්ධතා ලබා දීමත්, එම සමාගම ඉතා වේගයෙන් ව්‍යාප්ත වනු ඇතැයි පැවති විශ්වාසයත් නිසා මම ඩයලොග් පාරිභෝගිකයකු වීමට තීරණය කළෙමි. මේ කාලයේ මේ සමාගම් හතරේම පෞද්ගලික මිතුරන් සිටීම හෝ ව්‍යාපාරික සම්බන්ධතා තිබීම නිසා එම සමාගම් වල ව්‍යාපාරික සැලසුම් ගැන දැනුමක්ද තිබුණු බැවින් සැසඳීමක් කිරීම අපහසු වුණේ නැත.

මේ කාලය වන විට ගඩොල් බාග මොටරෝලා යුගය අවසන්ව තිබුණු අතර වඩා හුරුබුහුටි නොකියා දුරකථන වෙළඳපොළේ ජනප්‍රියව තිබුණේය. මගේ පළමු ජංගම දුරකථනය වූයේ ඉහත රූපයේ දෙවන දුරකථනය වැන්නකි. එය මිලදී ගැනීමට මම රුපියල් 15,000ක් සහ එයට එකතු වූ බදු මුදල් ගෙවුවෙමි. මා ලංකාවෙන් පිටවන තුරු මෙන්ම 2009 වසරේදී පමණ එයාටෙල් සමාගම එකතු වන තුරු ලංකාවේ ජංගම දුරකථන සේවා සැපයීමේ වෙළඳපොළෙහි තිබුණේ සෙල්ටෙල් (ටීගෝ), මොබිටෙල්, හචින්සන් (කෝල්ලින්ක්) හා ඩයලොග් සමාගම් අතර තරඟයකි.

ජංගම දුරකථන සේවා සැපයීමේ වෙළඳපොළෙහි තරඟකාරීත්වය මෙසේ තියුණු වෙද්දී, ස්ථිර දුරකථන වෙළඳපොළ තුළද ශ්‍රී ලංකා ටෙලිකොම් වෙත පැවති ඒකාධිකාරය තර්ජනයට ලක්වෙමින් පැවතියේය. 1996 හෝ ආසන්න වසරකදී සන්ටෙල් සමාගමත්, 1997දී පමණ ලංකා බෙල් සමාගමත් රැහැන් රහිත තාක්ෂණයක් උපයෝගී කර ගනිමින් ස්ථිර දුරකථන සම්බන්ධතා ලබා දීම ඇරඹුවේය. (මේ ඇතැම් තොරතුරු මා ලියන්නේ මතකයෙන් නිසා හරියටම නිවැරදි නොවන්නට පුළුවන.) මෑතකදී ඩයලොග් සමාගම විසින් සන්ටෙල් සමාගම මිලදී ගත්තේය.

ඉහත කී තරඟය ඉතා තියුණු මිල යුද්ධයක් (price war) ඇති වූ අතර ඊට අමතරව, අමතර සේවාවන්, පාරිභෝගික සේවා, වැඩිම ප්‍රදේශ ආවරණය කිරීම, සම්බන්ධ වීමේ හැකියාව (congestion) හා සංඥා වල තත්ත්වය ආදී පෙරමුණු ගණනාවක මේ තරඟය සිදු විය.

ශ්‍රී ලංකා ටෙලිකොම් සමාගමට ඒ වන විට දිවයින පුරා පැතිරුණු විදුලි සංදේශ යටිතල පහසුකම් ජාලයක් තිබුණේය. මෙවැනි යටිතල පහසුකම් ජාලයක් ස්ථාපනය කිරීම විශාල වියදමක් හා කාලයක් යන, ස්ථිර පිරිවැයක් ලෙස සැලකිය හැකි කටයුත්තකි. විදුලි සංදේශ සේවා සැපයීමේ කර්මාන්තයේ ස්වභාවය අනුව, ස්ථිර පිරිවැය දැරීමෙන් පසුව, දුරකථන සේවා සැපයීමේ ආන්තික පිරිවැය ස්ථිර පිරිවැයට සාපේක්ෂව නොගිණිය හැකි තරම් කුඩාය. මේ නිසා, කර්මාන්තයට මුලින් පිවිසි ආයතන වලට හැමවිටම වාගේ සාපේක්ෂ වාසියක් තිබේ. අලුතින් පැමිණි ආයතනයක් සේවා සැපයීම ඇරඹීමට පෙර විශාල ස්ථිර පිරිවැයක් දැරිය යුතු වුවත්, එම පිරිවැය දැනටමත් දරා ඇති ආයතනයකට ආන්තික පිරිවැය ඉක්මවන අඩු මුදලකට සේවා සපයමින් වුවද සැලකිය යුතු ලාබයක් ලැබිය හැකිය.

අලුතින් සේවා සැපයීම ආරම්භ කළ ජංගම දුරකථන සමාගම් හතරටත්, රැහැන් රහිත ස්ථිර දුරකථන සපයන සමාගම් දෙකටත් එක වර තමන්ගේ යටිතල පහසුකම් පුළුල් කරමින් ජාලය ව්‍යාප්ත කිරීමටත්, එසේ ජාලය ව්‍යාප්ත කිරීමට සමාන්තරව අලුත් සම්බන්ධතා අලෙවි කරමින් ස්ථිර පිරිවැය ආවරණය කර ගැනීමටත්, එසේ ලැබෙන අරමුදල් ආයෝජනය කරමින් ජාලය තවදුරටත් ව්‍යාප්ත කිරීමට හා එහි සංඥා ප්‍රබලත්වය තවදුරටත් වැඩි දියුණු කරන්නටත් සිදුවිය. මේ අදියරේදී මේ සමාගම් සියල්ලම වගේ උත්සාහ කළේ හැකි ඉක්මණින් සිය ජාලය ව්‍යාප්ත කිරීම මඟින් වෙළඳපොළ අල්ලා ගැනීමටය.

උදාහරණයක් ලෙස අපි මාතර වැනි නගරයක් ගනිමු. කිසියම් ජංගම දුරකථන ජාලයක් විසින් එම නගරය ආවරණය කරන තුරු ඔවුන්ට මාතර නගරය අවටින් අලුත් පාරිභෝගිකයන් සොයා ගැනීම කළ නොහැකි තරම්ය. එහෙත්, මාතර නගරය ආවරණය වන පරිදි සංඥා කුළුණක් ස්ථාපනය කිරීමෙන් පසු එම සමාගමට මාතර නගරයේ හොඳම පාරිභෝගිකයින්ගෙන් සැලකිය යුතු පිරිසක් අල්ලා ගන්නට පුළුවන. දෙවනුවට මාතර නගරය ආවරණය කරමින් කුළුණක් පිහිටුවන සමාගමකට අලුතින් එකතු කර ගැනීමට විශාල පාරිභෝගික පිරිසක් ඉතිරි වී නැති නිසා ඔවුන්ට සිය ස්ථිර ආයෝජනය පියවා ගැනීම වඩා අසීරුය. අනෙක් අතට මාතර පාරිභෝගික ඉල්ලුම ඉහළ ගොස් පාරිභෝගිකයන්ට ජාලයට සම්බන්ධ වීම වඩා අපහසු වන විට, එහි දැනටම සිය යටිතල පහසුකම් ඇති පළමු සමාගමට සාපේක්ෂව අඩු වියදමකින් සමාන්තරව ලබා දිය හැකි සක්‍රිය සම්බන්ධතා ගණන වැඩි වන පරිදි හා සංඥා ශක්තිය වර්ධනය වන පරිදි තවත් ආයෝජනය කිරීම එහි කිසිදු යටිතල පහසුකමක් නැති සමාගමක් විසින් එවැන්නක් කරනවාට වඩා පහසුය.

රට පුරා තමන්ගේ ජාලයේ ආවරණය අනෙක් සමාගම් වලට පෙර වර්ධනය කර ගැනීමේ වාසි එපමණකදු නොවේ. කිසියම් ප්‍රදේශයක, උදාහරණයක් ලෙස මාතර, ජංගම දුරකථන ජාල දෙකක් මඟින්ම ඉතා හොඳ මට්ටමේ ආවරණයක් සපයන විට මිල වෙනසක් නැත්නම් ඒ දෙකෙන් වඩා ආකර්ශනීය වෙන්නේ දිවයිනේ වෙනත් ප්‍රදේශ වල වැඩි ආවරණයක් ඇති ජාලයයි.

කිසියම් සමාගමකට වෙළඳපොළ ඒකාධිකාරියක් ඇති විට ඔවුන්ට පාරිභෝගිකයින්ගෙන් වැඩි මිලක් අය කරමින්, නරක සේවයක් සපයමින් වුවද තවදුරටත් සිය ව්‍යාපාරය කරගෙන යා හැකිය. සමාගම් විශාල ගණනාවක් අතර තරඟයක් ඇති විට එවැනි අකාර්යක්ෂම සමාගම් වලට වෙළඳපොළෙහි රැඳී සිටිය නොහැකිය. වෙළඳපොළ යාන්ත්‍රණය විසින් අකාර්යක්ෂම සමාගම් ස්වභාවික ලෙසම ඉවත් කරන අතර වඩා කාර්යක්ෂම සමාගම් පමණක් ඉතිරිවන බැවින් පාරිභෝගිකයින්ට අඩු මිලක් හා හොඳ සේවාවක් ලැබේ.

සමාගම් හතරක් පහක් ක්‍රියාත්මක වන කතිපයාධිකාරී වෙළඳපොළක සමතුලිතතාව ඉහත අන්ත දෙක අතර ඕනෑම එකක් විය හැකිය. ඇතැම් විට සමාගම් සියල්ල සහයෝගයෙන් කාටලයක් ලෙස ක්‍රියාත්මක වී ඒකාධිකාර ලාබ උපයයි. ඇතැම් විට මේ සමාගම් අතර තරඟය සමාගම් විශාල ගණනාවක් ඇති තරඟකාරී වෙළඳපොළක මට්ටමටම උග්‍ර විය හැකිය. බොහෝ විට දැකිය හැක්කේ අතරමැදි තත්ත්වයකි.

සුරංගි ගුණවර්ධන විසින් ආදායම් බදු දෙපාර්තමේන්තුවේ නිලධාරියෙකුට පැවසුවේයැයි කියන පරිදි "මහත්මයා ඔබ තුමන්ගේ ජීවිතයට මොනවා හරි සේවාවකට මිල අඩු වුන සේවාවක් තියෙනවනම් තියන්නේ මොනවාද, දුරකථන සේවාව" යන ප්‍රකාශය තහවුරු කරන්නට මා විසින් සංඛ්‍යාලේඛණ ඉදිරිපත් නොකරන්නේ එය කවුරුත් පිළිගන්නා ඇත්තක් බැවිනි. පසුගිය දශක තුනකට ආසන්න කාලය තුළ වෙනත් භාණ්ඩ හා සේවා සියල්ලකම පාහේ මිල සැලකිය යුතු තරමින් ඉහළ ගොස් තිබියදී දුරකථන සේවා හා අදාළව එවැන්නක් සිදු වී නැත.

ඉහත තත්ත්වයට හේතුවුණේ ලංකාවේ දුරකථන සේවා සපයන සමාගම් අතර ඇති වූ උග්‍ර තරඟයයි. මිල අඩු වීමට හේතුව තරඟය නොව තාක්ෂණ දියුණුව නිසා නිෂ්පාදන පිරිවැය අඩුවීම බව කෙනෙකුට කියන්නට හැකි වුවත් එය අර්ධ සත්‍යයක් පමණි. තාක්ෂනය නිසා නිෂ්පාදන පිරිවැය කෙතරම් පහත වැටුණත්, දුරකථන සේවා සැපයීමේදී ශ්‍රී ලංකා ටෙලිකොම්  ඒකාධිකාරයක් තිබුණානම් එම සමාගමේ ලාභ වැඩි වීම හෝ අකාර්යක්ෂමතා වැඩි වීම මිස පාරිභෝගිකයින්ට අඩු මිලක් හෝ හොඳ සේවාවක් ලැබෙන්නේ නැත. ජාත්‍යන්තර වෙළඳපොළේ තෙල් මිල අඩු වන තරමට ලංකාවේ පාරිභෝගිකයින්ට අඩු මිලට ඉන්ධන නොලැබෙන්නාක් මෙනි. එසේ වූවානම් තෙල් සංස්ථාව මෙන්ම ටෙලිකොම් ආයතනයද මැතිවරණ වලදී දේශපාලනඥයින්ට උදවු කළ අයට රැකියා සැපයීම වෙනුවෙන් පවත්වාගෙන යන ලාබ නොලබන ආයතනයක් විය හැකිව තිබුණි. එහෙත්, බාහිර තරඟය නිසා ටෙලිකොම් ආයතනයද වඩා කාර්යක්ෂම ආයතනයක් බවට රූපාන්තරණය විය.

ලංකාවේ දුරකථන සේවා සැපයීමේ වෙළඳපොල විනියාමනය (deregulation) ආරම්භ වූ අලුත සියලුම සමාගම් උත්සුක වූයේ හැකි ඉක්මණින් සිය යටිතල පහසුකම් පුළුල් කිරීමටය. මෙහිදී මේ සමාගම් වල මුල් ආයෝජන මෙන්ම ඉපැයූ ලාභද මුළුමනින්ම වාගේ වැය කෙරුණේ ඉහත අරමුණු වෙනුවෙනි. ඒ අතරම, ඒ වන විටත් විශාල යටිතල පහසුකම් ජාලයක් තිබුණු හා විශාල පාරිභෝගික පදනමක් තිබුණු ශ්‍රී ලංකා ටෙලිකොම් සමඟ තරඟ කිරීමටනම් එම සමාගමේ දුර්වලතා හඳුනාගෙන එවැනි අංශ වලින් ඉදිරියට යා යුතු විය.

පළමුව රාජ්‍ය සංස්ථාවක් බවටත්, දෙවනුව රජයට වැඩි කොටස් හිමි සමාගමක් බවටත් පත්ව තිබුණු රාජ්‍ය දෙපාර්තමේන්තුවක් වූ ශ්‍රී ලංකා ටෙලිකොම්හි කටයුතු ඒ කාලය වන විටත් කෙරුණේ බොහෝ දුරට පෞද්ගලික ආයතනයක සිදුවන ආකාරයට වඩා රාජ්‍ය ආයතනයක සිදුවන ආකාරයටය. වැඩක් කරන්නට හවුල් වන නිලධාරීන් ගණනට වඩා වැඩි නිලධාරීන් ගණනක් වැඩ නියම (work order) අත්සන් කිරීම කළ යුතු විය. මේ හේතුව නිසා ටෙලිකොම් ආයතනයට විශාල ස්ථිර ආදායමක් මෙන්ම විශාල ස්ථිර පිරිවැයක්ද තිබුණේය. මේ තත්ත්වය හඳුනාගත් අනෙකුත් සමාගම් සිය ස්ථිර සේවකයින් ප්‍රමාණය වැඩි කළේ ඉතාම සැලකිල්ලෙනි.

සුරංගි ගුණවර්ධනගේ පියායැයි මා සිතන සුරේන් ගුණවර්ධන විසින් සිය ව්‍යාපාරික කටයුතු අරඹන්නේ මේ අවස්ථාවේදී ඇති වූ රික්තකයක් ශූර ලෙස හඳුනාගනිමිනි. එක් පැත්තකින් අලුතින් ක්ෂේත්‍රයට පිවිසි දුරකථන සේවා සපයන සමාගම් වලට සිය යටිතල පහසුකම් වේගයෙන් පුළුල් කරන්නට අවශ්‍ය වූ අතර ඒ සඳහා පුහුණු ශ්‍රමය අවශ්‍ය විය. අනෙක් පැත්තෙන් ඔවුන්ට සිය ස්ථිර සේවක පිරිස් වැඩි කර ස්ථිර වියදම් ඉහළ නංවන්නට අවශ්‍ය නොවීය. ඒ නිසා, ඔවුන් විසින් කළ හැකිව තිබුණේ එවැනි පුහුණු මානව සම්පත් සැපයිය හැකි සමාගමකට අදාළ කාර්යයන් පැවරීමයි. සුරේන් ගුණවර්ධන විසින් උප කොන්ත්‍රාත්කරුවෙකු ලෙස 1998දී පමණ මේ කටයුත්ත අරඹන්නට ඇති බවත්, පසුව 2002දී සිය බිරිඳ අධ්‍යක්ෂිකාවක ලෙස නම් කරමින් සමාගමක් ලියාපදිංචි කරන්නට ඇති බවත් සිතිය හැකිය. මේ මෙය ලංකාවේ බොහෝ සුළු හා මධ්‍යම පරිමාණ ව්‍යවසායකයින් සිය ව්‍යාපාර අරඹන සාමාන්‍ය රටාවයි.

සමාගම් වෙබ් අඩවියේ ඇති තොරතුරු හා සුරංගි ගුණවර්ධනගේ ප්‍රකාශය අනුව 2002 වසරේදී සේවකයින් 15 දෙනෙකු පමණක් සේවය කර ඇති ඔවුන්ගේ සමාගමේ සේවක සංඛ්‍යාව 2014 දෙසැම්බර් වන විට 125ක් දක්වා වර්ධනය වී තිබේ. මෙයින් පෙනෙන්නේ මේ සමාගමට ඉතා වේගයෙන් වර්ධනය වීමට හැකි වන තරමට විශාල ලාභ ආන්තික මුල් කාලයේදී ලැබී ඇති බවයි. මේ කාලයේ ලංකාවේ දුරකථන සේවා සැපයීමේ වෙළඳපොළේ පැවති, ඉහත විස්තර කළ, තරඟකාරී වාතාවරණය තුළ මෙය මෙසේ සිදු විය යුතුය.

සුරේන් ගුණවර්ධන සිය ව්‍යාපාරය අරඹන විට ඔහුගේ පාරිභෝගිකයින් වූයේ එකිනෙකා සමඟ තරඟකරමින් සිටි දුරකථන සේවා සපයන සමාගම් හයකි. ඒ සෙල්ටෙල්, මොබිටෙල්, ඩයලොග්, හචින්සන්, සන්ටෙල් හා ලංකා බෙල් යන සමාගම්ය. මේ සියලුම සමාගම් වලට සිය තරඟකරුවන්ට පෙර රට පුරා ව්‍යාප්ත වීමට අවශ්‍ය විය. එහෙත්, ඒ කිසිවෙකුට සිය මානව සම්පත් සංචිත වැඩි කරන්නටද අවශ්‍ය නොවූ නිසා මේ කටයුත්ත වෙනත් අයෙකුට කොන්ත්‍රාත් දීම ගැන සලකා බලන්නට සිදුවිය. සුරේන් ගුණවර්ධන විසින් මේ අවස්ථාව කල් තියා හඳුනාගෙන සූදානම්ව සිටියත්, එවැනි වෙනත් සමාගම් විශාල ගණනාවක් ඒ විට රටේ තිබුණේ නැත. ඒ නිසා ආරම්භයේදී මේ කොන්ත්‍රාත් වල මිල තීරණය වුණේ සුරේන් ගුණවර්ධනගේ වාසියට මිස දුරකථන සේවා සපයන සමාගම් වල වාසියට නොවේ. 

දුරකථන සේවා සපයන සමාගම් උත්සුක වුණේ හැකි ඉක්මණින් වැඩි පාරිභෝගික පිරිසක් අල්ලා ගැනීමටය. ඒ සඳහා ඔවුන්ට හැකි ඉක්මණින් සිය යටිතල පහසුකම් දියුණු කරන්නට අවශ්‍ය විය. මේ සඳහා සුරේන් ගුණවර්ධනගේ සමාගමේ සේවාවන් ලබාගැනීමේදී මිල හෙට්ටු කර කර සිටිනවාට වඩා තරමක් වැඩි මිලක් ගෙවා හෝ ඉක්මණින් වැඩේ කර ගැනීම ඔවුන්ට වාසිදායක විය. මේ තත්ත්වය වාසියට හරවාගත් සුරේන් ගුණවර්ධනගේ සමාගමද වේගයෙන් ඉහළට පැමිණියේයැයි සිතිය හැකිය. 

එහෙත් මුලින් කොළඹට පමණක් සීමා වූ දුරකථන සේවා සපයන සමාගම් වල ව්‍යාප්තිය පසුව වෙනත් ප්‍රධාන නගර වලටත් වඩා ජනාකීර්ණ නාගරික නොවන ප්‍රදේශ වෙතත් ක්‍රමයෙන් පුළුල් වෙද්දී මේ තත්ත්වයද ක්‍රමයෙන් වෙනස් විය. මේ වන විට, ලංකාවේ ක්‍රියාත්මක දුරකථන සේවා සපයන සමාගම් සියල්ලම පාහේ බොහෝ දුරට ලංකාවම පාහේ ආවරණය කරයි. එයාටෙල් සමාගම ලංකාවට පැමිණෙන කාලය වන විටද අනෙකුත් ජංගම දුරකථන සේවා සපයන සමාගම් සියල්ලම පාහේ රට පුරා ව්‍යාප්ත වී සිටියේය.

එයාටෙල් සමාගමට පිවිසෙන්නට වූ වෙළඳපොළ ඩයලොග් හා මොබිටල් ආදී සමාගම් පිවිසෙන විට තිබුණු ආකාරයේ අසංතෘප්ත වෙළඳපොළක් නොවේ. එය වේගයෙන් වර්ධනය වෙමින් පැවති, එහෙත් සෑහෙන තරමින් සංතෘප්තව පැවති වෙළඳපොළකි. ඔවුන්ට ආවරණයෙන්, සේවා තත්ත්වයෙන් හෝ ජාලයේ විශාලත්වයෙන් අනෙක් සමාගම් සමඟ තරඟ කිරීමට හැකියාවක් නොතිබුණේය. කළ හැකිව තිබුණු එකම දෙය විශාල මිල තරඟයකට යාමයි. සිදුවුණු දෙය සුරංගි ගුණවර්ධනගේ වචන වලින්ම මෙසේය.

"නමුත් එයාටෙල් ලංකාවට ආපු වෙලාවෙ හුඟක් අයට මතක ඇති...SMS එකක් සත පණහට ගියා. එතකොට මාකට් එකේ රුපියල් දහයට තියෙන කෝල් චාජස් රුපියල් දෙකට එනකොට සම්පූර්ණයෙන්ම කම්පෙටිෂන් එකට ලොකු බලපෑමක් ඇති වෙනවා. එතකොට අනිත් සමාගම් ලාබ ලබන්න ඒ ගොල්ලොත් ක්‍රමවේද පාවිච්චි කරනවා."  

එයාටෙල් පැමිණීමත් සමඟ ඇති වූ මිල තරඟය නිසා ලංකාවේ ජංගම දුරකථන ගාස්තු එකවර විශාල ලෙස පහත වැටුණේය. කෙසේ වුවද, එය එසේ සිදුවුණු පළමු අවස්ථාව නොවේ. අනෙක් සමාගම් වෙළඳපොළට පැමිණි අවස්ථා වලදීද මීට සමාන විශාල මිල අඩුවීම් එක වර සිදුවිය.

උදාහරණයක් ලෙස ලංකාවේ විදුලි සංදේශ ක්ෂේත්‍රයේ විනියාමනය ඇරැඹී සෑහෙන කලක් යන තුරුද ජාත්‍යන්තර දුරකථන ඇමතුම් හා අදාළව ශ්‍රී ලංකා ටෙලිකොම් සතුවූ ඒකාධිකාරය එළෙසම පැවතුණේය. මේ ඒකාධිකාරය ඉවත් කර අනෙක් සමාගම් වලටද ජාත්‍යන්තර ඇමතුම් ලබා ගැනීමට ඉඩ දුන් වහාම රුපියල් 100කට ආසන්නව පැවති ඇතැම් රටවලට මිනිත්තුවක ඇමතුම් වියදම රුපියල් 20 පමණ මට්ටම දක්වා අඩු කළේ ශ්‍රී ලංකා ටෙලිකොම් සමාගම විසින්මය. ඒ එසේ නොකළේනම් ඔවුන්ගේ වෙළඳපොළ අහිමි විය හැකිව තිබුණු බැවිනි.

කෙසේ වුවද, විදෙස් ඇමතුම් විනියාමනය කෙරෙන විට හෝ සෙල්ටෙල් මොබිටෙල් තරඟය ඇති වන විට මෙන් නොව එයාටෙල් වෙළදපොලට පැමිණෙන විට දුරකථන යනු තව දුරටත් පහළ හා පහළ මධ්‍යම පාංතිකයින්ටද අමුතු දෙයක් නොවූ පාරිභෝගික භාණ්ඩයක් විය. ඒ නිසා, එයාටෙල් නිසා ඇති වූ තරඟය රටේ වැඩි දෙනෙකුට දැනුණේය. ඇමතුම් ගාස්තු විශාල ලෙස අඩු වීම නිසා ජංගම දුරකථන රටේ ආදායම් හිනිපෙතේ තවත් ස්ථරයක් වෙත ලඟා විය. සුරංගි ගුණවර්ධනගේ ප්‍රකාශය අඩංගු වීඩියෝව බෙදාගනිමින් දේශීය ව්‍යාපාරිකයින් රැක නොගැනීම ගැන ආණ්ඩුවට බණින (එයාටෙල් ආවේ පසුගිය ආණ්ඩුව කාලයේ වුවත් සමහර අය බණින්නේ මේ ආණ්ඩුවට වීමද විශේෂත්වයකි.) බොහෝ අයට තමන්ගේ ප්‍රතිචාර දක්වමින් වත්පොතේ කල් මරන්නට හැකි වී තිබෙන්නේ මෙසේ එයාටෙල් පැමිණීමෙන් පසු දුරකථන සමාගම් අතර ඇති වුනු තරඟයේ අතුරු ප්‍රතිඵල නිසාය.

එයාටෙල් සමාගම විසින් මිල විශාල ලෙස පහත හෙළීම නිසා අනෙක් සමාගම් වලටද එසේ කරන්නට සිදු විය. ඒ නිසා, එම සමාගම් වල ලාබ අඩු විය. එහෙත්, ලාබ අඩු වීම යනු ලාබ නැති වීම නොවේ.

සමාගමක ලාබ අඩු වන විට ඕනෑම සමාගමක් විසින් ලාබ වැඩි කරගත හැකි මාර්ග සොයා බලයි. එයාටෙල් සමාගම පැමිණි කාලය වන විට ලංකාවේ ක්‍රියාත්මක වූ ජංගම දුරකථන සේවා සපයන සමාගම් සියල්ලම රටේ බොහෝ ප්‍රදේශ වෙත ව්‍යාප්ත වී අවසන්ව සිටි අතර යටිතල පහසුකම් වැඩි කර ගැනීමට මුල් කාලයේ තිබුණු තරම් හදිසියක් හෝ තරඟයක් මේ වන විට නොතිබුණේය. ඒ නිසා සුරංගි ගුණවර්ධනගේ පවුලේ ව්‍යාපාරය වැනි සමාගම් සමඟ හෙට්ටු කිරීමේදී දුරකථන සමාගම් සිටි අවාසිදායක තත්ත්වය තවදුරටත් එලෙසම නොපැවතුණේය. තමන් ඒ වන විට ලබාගත් සේවාවන් වඩා අඩු මිලකට ලබාගැනීමේ හැකියාවක් තිබේනම් එසේ නොකර සිටීම යනු සමාගමක ශේෂව ඇති අකාර්යක්ෂමතාවයන් තවදුරටත් එසේම පවත්වා ගෙන යාමකි. ලාභ පිණිස කටයුතු කරන සමාගමකට එසේ කරන්නට නුපුළුවන.

දුරකථන සමාගම් අතර තරඟය වැඩි වී මිල පහත වැටෙද්දී එම සමාගම් සිය පිරිවැය අඩු කළ හැකි ක්‍රම ගැන සොයා බලන්නට විශේෂයෙන් සැලකිලිමත් විය. තරඟය හේතුවෙන් සමාගම් වල ක්‍රියාකාරිත්වය තවදුරටත් කාර්යක්ෂම විය. මෙහි අතුරු ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ඔවුන්ගේ උප කොන්ත්‍රාත්කරුවන්ට ගෙවන මිල අඩු විය. ඒ නිසා මේ උප කොන්ත්‍රාත්කරුවන්ගේ ලාභ ආන්තිකද අඩුවිය. එහෙත් ඔවුන්ගේ ලාභ නැති වුනේ නැත.

"එතකොට අපේ ආයතනයේ ප්‍රොෆිට් මාජින් එන්න එන්නම අඩු වෙවී ගියා.."

සුරේන් ගුණවර්ධනගේ ව්‍යාපාරය ශ්‍රමමූලික ව්‍යාපාරයකි. එහෙත්, ඔවුන් විසින් සැපයූ ශ්‍රමය විශේෂිත හා සොයා ගැනීමට අපහසු පුහුණු ශ්‍රමයකි. එහි ප්‍රධාන විධායක නිලධාරී ප්‍රේමලාල් කුරුප්පු මෙන්ම සාමාන්‍යාධිකාරී උදය ද සිල්වාත් එක්සත් රාජධානියේ උපාධි හා පශ්චාත් උපාධි ලබා ඇති පළපුරුදු ඉංජිනේරුවෝය. සිය සමාගමේ ප්‍රධාන තනතුරු සඳහා හොඳම තේරීම වන්නේ විදේශ උපාධිධාරීන් බව එහි අධ්‍යක්ෂ මණ්ඩලය විසින් තීරණය කරන්නට ඇත. එහෙත්, මේ සමාගමේ හොඳම කාලයේදී එහි සේවය කළ සේවකයින් 125 අතර ලංකාවේ රජයේ සරසවි වලින් උපාධි ලැබූ අයද සිටින්නට ඇතැයි සිතිය හැකිය.

සුරේන් ගුණවර්ධනගේ සමාගම විසින් රට තුළ කිසිදු භාණ්ඩයක් නිෂ්පාදනය කර නැත. ඔවුන් විසින් කර ඇත්තේ නිශ්චිත සේවාවක් සැපයීමකි. මෙවැනි ව්‍යාපාරයක් හරහා උපයන ලාභය යනු සේවකයින්ට ගෙවන වැටුප් හා ඔවුන් කරන සේවය වෙනුවෙන් පාරිභෝගිකයින්ගෙන් ලැබෙන ආදායම අතර වෙනසයි. ඒ නිසා, මෙවැනි සමාගමකට වැඩි ලාභ ලබන්නටනම් හැකි තරම් ඉහළ මිලකට සිය සේවකයින්ගේ ශ්‍රමය පිටතට විකුණන අතර ඔවුන්ට හැකි තරම් අඩු වැටුප් ගෙවිය යුතුය.

කෙසේ වුවද, සුරේන් ගුණවර්ධනගේ සමාගම විසින් කර ඇත්තේ ශ්‍රමය සූරාකෑමක්යැයි අපි නොකියමු. මාක්ස්වාදී ආර්ථික විද්‍යාව තුළ හිරවී සිටින අයට මෙන් නොව, සේවා වෙළඳපොළ හා ශ්‍රම වෙළඳපොල වෙන් වශයෙන් හඳුනා ගැනීමට අපට පුළුවන. මේ සමාගමේ සේවය කර ඇති සියල්ලෝම සිය කැමැත්තෙන් කිසියම් වැටුපකට සේවය කර ඇති අයයි. ඔවුන් එසේ සේවය කර ඇත්තේ ඔවුන්ට තිබුණු හොඳම තෝරාගැනීම එය වූ බැවිනි. එම ශ්‍රමය කිසියම් මිලකට මිලදී ගෙන වැඩි මිලකට අලෙවි කිරීමට හැකි වීම සුරේන් ගුණවර්ධනගේ දක්ෂතාවයයි. එහි කිසිදු වරදක් නැත.

ලංකාවේ බොහෝ සුළු හා මධ්‍යම පරිමාණ ව්‍යවසායකයින් බිහි වෙන්නේ නව නිෂ්පාදන බිහි කිරීම හරහා නොව අවස්ථා හඳුනාගැනීම හරහාය. බොහෝ විට මෙසේ හඳුනා ගන්නා අවස්ථාව එක්කෝ සේවා සැපයීමේ අවස්ථාවකි. එසේ නැත්නම් අතරමැදියෙකු ලෙස ක්‍රියාත්මක වී භාණ්ඩ සැපයීමේ අවස්ථාවකි. දෙවන අවස්ථාවේදී ඇත්තටම සිදුවන්නේද සේවාවක් සැපයීමයි. මෙවැනි "අවස්ථා හඳුනාගැනීම්" වලින් ලාභ ලැබිය හැක්කේ වෙනත් අයද එවැනි අවස්ථා හඳුනා ගන්නා තෙක් පමණි. කෙසේ වුවද, කවර ආකාරයේ ව්‍යවසායකත්වයක් විසින් වුවද කරන්නේ සමස්ථ පද්ධතියේ ඇති අකාර්යක්ෂමතාවයන් ඉවත් කිරීම බැවින් අප මේ ආකාරයේ ව්‍යවසායකයින් කිසි ලෙසකින්වත් අවතක්සේරුවට ලක් කරන්නේ නැත.

සුරේන් ගුණවර්ධන විසින් අවස්ථාවක් හඳුනා ගනිමින් ව්‍යවසායකයෙකු ලෙස දක්ෂතා දක්වා ඇතත් සුරංගි ගුණවර්ධන විසින් එවැනි දක්ෂතා කිසිවක් පෙන්වා ඇත්දැයි පැහැදිලි නැත. අන්තර්ජාලයෙන් සොයාගත හැකි තොරතුරු අනුව, අදාළ සමාගමේ අධ්‍යක්ෂ මණ්ඩලයේ හා ප්‍රධාන නිලධාරීන් අතර සිටින ලංකාවේ සරසවියකින් උපාධි ලබා ඇති එකම තැනැත්තිය වන ඇය ව්‍යාපාර කළමනාකරණ විෂයයෙහි කැළණි සරසවියේ ප්‍රථම උපාධියක් හා කොළඹ සරසවියෙහි පශ්චාත් උපාධියක් දරයි. කමියුනිකේෂන් ඉංජිනියර්ස් ලංකා පෞද්ගලික සමාගම වැනි සමාගමක අධ්‍යක්ෂවරියක් වීමට ඇය සුදුසු බව ගැටළුවක් නැති කරුණක් වුවත්, ඇයට ඒ තනතුර හිමිවන්නේ මේ සමාගම පවුලේ ව්‍යාපාරයක් වීම නිසා මිස ඇගේ අධ්‍යාපන සුදුසුකම් හේතුවෙන් විය නොහැකිය. මේ අයුරින්ම, එක්සත් රාජධානියේ සරසවියකින් ඉංජිනේරු උපාධියක් ලබා ඇති සුරම්මි ගුණවර්ධන හා ඕස්ට්‍රේලියාවේ RMIT සරසවියේ උපාධියක් හදාරමින් සිටින සුරංග ගුණවර්ධන මේ ව්‍යාපාරයේ අධ්‍යක්ෂවරුන් වන්නේද ඔවුන්ගේ අධ්‍යාපන සුදුසුකම් හේතුවෙන් නොවේ. ඔවුන් දෙමවුපිය උරුමයෙන් ලැබුණු ප්‍රාග්ධනයක හිමිකරුවන් හා උසස් අධ්‍යාපනයක් ලබා ඇති වෘත්තීයවේදීන් වුවත් සුරේන් ගුණවර්ධන විසින් අවස්ථාවක් හඳුනා ගනිමින් පෙන්වා ඇති ව්‍යවසායකත්වය වැනි දෙයක් මේ අයගෙන් ප්‍රදර්ශනය වී නැත. 

සුරේන් ගුණවර්ධන විසින් පටන් ගත් ව්‍යාපාරය වැනි ව්‍යාපාරයක් ඉතා වේගයෙන් වර්ධනය වන විට එය විශාල ලාභ ආන්තික ඇති ව්‍යාපාරයක් බව පිටතට පෙනෙන්නට ගනී. එවිට එවැනි ක්ෂේත්‍රයකට තවත් පිරිස් ආකර්ශනය වේ. කෙසේ වුවද, මේ ආයතනය විසින් සපයන සේවාව සුවිශේෂී පුහුණු ශ්‍රමයක් අවශ්‍ය සේවාවකි. එවැනි සේවා සපයන ආයතනයක් මෙහෙයවිය හැක්කේද අදාළ තාක්ෂණික දැනුම ඇති අයෙකුට පමණි. ඒ නිසා, අලුත් තරඟකරුවන් පැමිණෙන තුරු මෙම ව්‍යාපාරයට වසර ගණනක් සැනසිල්ලේ හුස්ම ගන්නට හැකි විය. කෙසේ වුවද, හැමදාමත් නත්තල් නැත!

ඉන් පසු සිදු වුනු දේ සුරංගි ගුණවර්ධනගේ වචන වලින් මෙසේය.

"අපේ කම්පෙටිෂන් එකට ඔය පිටස්තර සර්විස් ප්‍රොවයිඩර් කෙනෙක් වගේම තව ආවා අපි වගේම සේවා සපයන ආයතන. බොහෝ අය ආවේ ඉන්දියාවෙන්."

"ඒ ගොල්ලෝ ප්‍රධාන ආයතන වලින් ප්‍රොජෙක්ට් අරගෙන අපි වගේ ආයතන වලට සබ් කන්ට්‍රැක්ට් දුන්නා. එතකොට අපේ ප්‍රොෆිට් මාජින් තවත් අඩු වුණා."

කෙතරම් අවාසිදායක තත්ත්වයන් යටතේ වුවත්, ලංකාවේ ජංගම දුරකථන වෙළඳපොළට එයාටෙල් සමාගම පැමිණියේ එහි තවදුරටත් ලාභ පැවති බැවිණි. දුරකථන ඇමතුම් ගාස්තු විශාල ලෙස පහත හෙලීම නිසා දුරකථන සමාගම් වල ලාභ ආන්තික පහළ ගියත් ඔවුන්ගේ ලාබ නැති වුණේ නැත. මේ ආකාරයෙන්ම ගුණවර්ධන පවුලේ සමාගම විසින් නිරතව සිටි ව්‍යාපාරයේ ලාභ ආන්තික ක්‍රමයෙන් අඩුවුවත්, ඔවුන්ට ලැබුණු ලාභ තවදුරටත් ඉන්දියානු තරඟකරුවන් ආකර්ශනය කරගත හැකි තරම් ඉහළ මට්ටමක තිබුණේය.

මෙසේ පැමිණි සමාගම් කමියුනිකේෂන් ඉංජිනියර්ස් සමාගම සමඟ තරඟකරමින් කොන්ත්‍රාත් දිනාගන්නේ වඩා අඩු මිලක් ඉදිරිපත් කිරීම මඟිනි. එසේ ලබාගන්නා ව්‍යාපෘති තවත් අඩු මිලකට කමියුනිකේෂන් ඉංජිනියර්ස් සමාගම විසින් උපකොන්ත්‍රාත් පදනමකින් භාර ගන්නේ එවැනි අඩු මිලක් යටතේද ඔවුන්ට ලාභ ලැබිය හැකි බැවිනි. කෙසේ වුවද, තරඟය හමුවේ කමියුනිකේෂන් ඉංජිනියර්ස් සමාගමේ ලාබ එන්න එන්නම අඩුවෙද්දී ජංගම දුරකථන සේවා සපයන සමාගම් වල පිරිවැය අඩු වී පාරිභෝගිකයින්ට අඩු මිලකට දුරකථන ඇමතුම් ගන්නට ඉඩ සැලසේ. මේ එයාටෙල් සමාගම වෙළඳපොළට පිවිසීමෙන් පසු වැඩි වූ කාර්යක්ෂමතාවයේ ප්‍රතිඵලයකි.

ලාබ ආන්තික අඩු වන විට පිරිවැය අඩුකරන්නට සිදුවීම ගුණවර්ධනලාගේ පවුලේ ව්‍යාපාරයටද පොදු ධර්මතාවයකි. ඔවුන්ගේ ව්‍යාපාරයේ ස්වභාවය අනුව පිරිවැය යනු ප්‍රධාන වශයෙන්ම සේවක වැටුප්ය. ඒ නිසා, පිරිවැය අඩු කරන්නටනම් සේවක වැටුප් කප්පාදු කළ යුතුය. එහෙත්, අදාළ කාලයේ පැවති වෙළඳපොළ තත්ත්වයන් මෙන්ම නීතිමය තත්ත්වයන්ද යටතේ එය ඔවුන්ට කළ හැකිව නොතිබුණේය.

මේ සාකච්ඡාවට බඳුන් වුනු කාලය ලංකාවේ තාක්ෂණික පුහුණු ශ්‍රමයට පැවති ඉල්ලුම වේගයෙන් ඉහළ ගිය කාලයකි. ඒ කාලය තුළ විදුලි සංදේශ ක්ෂේත්‍රයේ රැකියා සපයන අලුත් සමාගම් පැමිණීමත්, පුහුණු ශ්‍රමිකයින් (උදාහරණයක් ලෙස විදුලි සංදේශ ඉංජිනේරු උපාධිධාරීන්) වැඩි වැඩියෙන් විදේශගත වීමේ ප්‍රවණතාවයත් නිසා මේ ආකාරයේ ශ්‍රමය වෙනුවෙන් ගෙවිය යුතු මිල එන්න එන්නම ඉහළ ගියේය. සුරංගි ගුණවර්ධන විසින් කියා නැතත් මෙයද ඔවුන්ගේ සමාගමේ ලාබ ආන්තික අඩු වීමට හේතුවක් වූවා විය යුතුය. 

අනෙක් අතට ලංකාවේ පවතින නීතිමය වාතාවරණය ය‍ටතේ සමාගමකට සේවකයින් ඉවත් කිරීම පහසු නැත. එවැනි හැකියාවක් තිබුනෙනම් "පවුල් වල බඩවල් පිරවීම" පැත්තකින් තබා සිය සේවකයින් වහාම ඉවත් කිරීමට සුරංගිලාගේ සමාගමද කටයුතු කළ හැකිව තිබුණේය.

තවත් දුරකථන සමාගමක් වන ලංකා බෙල් සමාගම ව්‍යාපාර කටයුතු ඇරැඹු මුල් කාලයේදී, මීට සමාන තත්ත්වයකට මුහුණ දෙමින්, එහි සේවය කළ සේවක පිරිසක් මාස ගණනක වැටුප් වන්දි ලෙස ලබා දී සේවයෙන් ඉවත් කළේය. ඔවුන් නඩු මඟ තෝරාගත් අතර අවසානයේදී ලංකා බෙල් සමාගමට මෙසේ ඉවත් කළ පිරිස් නැවත සේවයට ගැනීමට සිදුවිය. මෙවැනි කම්කරු නීති නිසා ඇත්තටම සිදුවන්නේ යහපතකට වඩා අයහපතකි. ලංකාවේ බොහෝ සමාගම් අලුතින් සේවකයෙකු බඳවාගන්නේ නොකරම බැරිනම් පමණි. ඒ බඳවා ගන්නා තරම් පහසුවෙන් ඉවත් කළ නොහැකි බව දන්නා බැවිනි.

කෙසේ වුවද, අවසාන වශයෙන් සුරංගි ගුණවර්ධනලාගේ සමාගමද "බඩවල් පිරවීම" අමතක කර සිය සේවකයින් 125න් 101 දෙනෙකුම ඉවත් කර තිබේ. අප මෙය කිසිසේත්ම විවේචනය කරන්නේ නැත. ඔවුන්ට එසේ කිරීමට ඉඩකඩ තිබිය යුතුය. විරැකියාව නිසා ඇති වන සමාජ ප්‍රශ්න අප විසින් නොසලකා නොහරින නමුත් එයට විසඳුම දැඩි කම්කරු නීති නොවේ. ඒ ගැන කතා කිරීම අපි වෙනත් ලිපියකට ඉතිරි කරමු. 

කිසිදු සමාගමක් ලාබ ලැබීමේ අරමුණින් මිස "බඩවල් පිරවීමේ" අරමුණින් රැකියා සපයන්නේ නැත. එවැනි කතා ගැලරියට කියන කතා පමණි. ගුණවර්ධනලාගේ සමාගම වැනි සමාගමක් සිය සේවකයින් එකවරම ඉවත් නොකිරීමට තවත් හේතුවක් තිබේ. මෙවැනි තාක්ෂණික කටයුත්තක නිරත විය හැකි පුහුණු ශ්‍රමිකයින් එක වර සොයාගැනීම පහසු නැත. ඒ නිසා, පාඩු විඳිමින් වුවත් සේවකයින් ටික කලක් තබා ගැනීමේ වාසියක් තිබේ. මෙවැනි ක්ෂේත්‍රයක කොන්ත්‍රාත්තුවක් හෝ උපකොන්ත්‍රාත්තුවක් ලබා ගත හැක්කේද තමන් සතුව ඇති පුහුණු හා පළපුරුදු ශ්‍රමය ප්‍රදර්ශනය කිරීම මඟිනි.

අනෙක් අතට කමියුනිකේෂන් ඉංජිනියර්ස් සමාගමේ සේවකයින් 101 දෙනෙකුට රැකියා අහිමිවීම යනු මේ අයට හා ඔවුන්ගේ පවුල් වල අයට හාමතේ සිටින්නට සිදුවීමම නොවේ. සුරංගි ගුණවර්ධන කියන ආකාරයට ඔවුන්ගේ සමාගමට පාඩු ලබන්නට සිදුවී ඇත්තේ තරඟය හමුවේ ඔවුන්ට මෙතෙක් ලැබුණු කොන්ත්‍රාත් සමාගම් ගණනාවක් අතර බෙදී යාම හේතුවෙනි. මෙවැනි තත්ත්වයක් ක්ෂේත්‍රයේ සේවයින්ට හොඳ තත්ත්වයකි. කමියුනිකේෂන් ඉංජිනියර්ස් සමාගමේ සේවකයින්ට වෙනත් තරඟකාරී සමාගම් ගණනාවක රැකියා අවස්ථා විවෘත වීම නිසා ඇති වූ වාසිදායක තත්ත්වයෙන් ප්‍රයෝජන ගනිමින් මේ බොහෝ දෙනෙකු දැන් වඩා ඉහළ වැටුප් ලබනවා වන්නට පුළුවන. ක්ෂේත්‍රයේ ඉතිරිව සිටිනු ඇත්තේ සේවකයින්ට වැඩි වැටුප් ගෙවමින්, අඩු මිලට සේවාවන් සපයන කමියුනිකේෂන් ඉංජිනියර්ස් සමාගමට වඩා කාර්යක්ෂම සමාගම් විය යුතුය.

සුරංගි ගුණවර්ධනගේ එක් යෝජනාවක් වන්නේ රජයේ සරසවි වලින් උපාධි ලබන අයට රට හැර යාම අසීරු වන පරිදි රාජ්‍ය මැදිහත් වීමක් සිදු කළ යුතු බවයි. ඇගේ පවුලේ ව්‍යාපාරය වැනි සමාගමක යහපත පමණක් සැලකුවහොත් මේ යෝජනාව නරක එකක් නොවේ. මෙවැනි යෝජනාවක් යම් හෙයකින් ක්‍රියාත්මක කළහොත් ඒ හේතුවෙන් ඉංජිනේරු ක්ෂේත්‍රයේ රැකියා වෙළඳපොළෙහි සමතුලිතතාවය ක්ෂණිකව වෙනස් වෙයි. විදේශගත වීමට ඇති අවස්ථා සීමා වීම නිසා රැකියා වලට ඇති ඉල්ලුම ඉහළ යන අතර පවතින සීමිත පුරප්පාඩු ගණන පිරවීම වඩා පහසුවනු ඇත. මේ හේතුවෙන් කමියුනිකේෂන්ස් ලංකා පෞද්ගලික සමාගම වැනි සමාගමක් සිය සේවකයින්ට ගෙවිය යුතු වැටුප් පහළ යයි. එහි වාසිය ඇගේ පවුලේ සමාගමට ලැබිය හැකිය. 

එමෙන්ම, එයාටෙල් සමාගමට ලංකාවේ දුරකථන සේවා සැපයීමට ඉඩදීම වරදක් බව ඇය සිතන බව පෙනේ. එහෙත්, ඊට පෙර ක්ෂේත්‍රයට පිවිසි සන්ටෙල්, සෙල්ටෙල්, ඩයලොග් වැනි සමාගම් ගැන ඇගේ විරෝධයක් නැත. මෙහිදී මතක් කළ යුතු වැදගත්ම කරුණ වන්නේ ඇගේ පවුලේ සමාගම බිහිවන්නේම විදුලි සංදේශ ක්ෂේත්‍රයේ විනියාමනය හේතුවෙන් බවයි. ශ්‍රී ලංකා ටෙලිකොම් හරහා රාජ්‍ය ඒකාධිකාරයක් යම් හෙයකින් දිගටම තිබුණේනම් ඇගේ සමාගම විසින් කරන කාර්යයන් කරන්නේ එහි සේවකයින් විසින් මිස කොන්ත්‍රාත්කරුවන් හෝ උපකොන්ත්‍රාත්කරුවන් විසින් නොවේ. ඔවුන්, කල් මරමින් හිමිහිට මේ කාර්යය කරනු ඇත. එහි ඇති අකාර්යක්ෂමතාවයේ මිල පාරිභෝගිකයින් විසින් හෝ බදු ගෙවන්නන් විසින් දරනු ඇත.


විදුලි සංදේශ ක්ෂේත්‍රය විනියාමනය කිරීම හේතුවෙන් එහි කාර්යක්ෂමතාවය විශාල ලෙස ඉහළ ගියේය. ඒ සඳහා ගුණවර්ධන පවුලේ ව්‍යාපාරයද තීරණාත්මක ලෙස දායක වන්නට ඇත. ඒ ඔවුන්ට වඩා අකාර්යක්ෂම ලෙස කටයුතු කරන පිරිසක් හෝ වඩා අකාර්යක්ෂම ක්‍රමවේදයක් වෙළඳපොළෙන් ඉවත් කිරීම මඟිනි. එහෙත්, කල් යාමේදී ඔවුන්ටත් වඩා කාර්යක්ෂම ලෙස කටයුතු කළ හැකි ඉන්දියානු හෝ වෙනත් සමාගම් හමුවේ ඔවුන්ට වෙළඳපොළෙන් ඉවත් වන්නට සිදු වී තිබේ. මෙයට පිළියමක් ලෙස අකාර්යක්ෂමතාවය ප්‍රවර්ධනය කරන්නට යාමේ අවසන් ප්‍රතිඵලය වන්නේ ගුණවර්ධනලා වැනි සාපේක්ෂව කාර්යක්ෂම පුද්ගලයින් අතට නොව, ඔවුන්ටත් වඩා අකාර්යක්ෂම පුද්ගලයින් අතට ඔවුන්ගේ ලාබ විතැන් වීමයි.

සුරේන් ගුණවර්ධන වැනි අයෙකුට අවස්ථාවක් හඳුනාගනිමින් කාලයක් තිස්සේ ලොකු ලාබ ලැබිය හැකි වුවත්, වඩා කාර්යක්ෂම තරඟකරුවන් විසින් මේ අවස්ථාව හඳුනාගත් පසු එය තව දුරටත් කළ නොහැකිය. එවිට, එවැනි වෙනත් ක්ෂේත්‍ර හඳුනා ගන්නට සිදු වේ. ව්‍යවසායකයෙකු විසින් වරක් හඳුනා ගන්නා එක් ව්‍යාපාරික අවස්ථාවක් නිසා හත්මුතු පරම්පරාවටම ගොඩයන්නට ලැබෙන්නේ ඉතා කලාතුරකිනි. කමියුනිකේෂන්ස් ලංකා පෞද්ගලික සමාගමද සිය මුල් ව්‍යාපාරික ක්ෂේත්‍රය තුළම නොරැඳී සූර්ය බලශක්තිය සපයන ව්‍යාපාරයකට හා තට්ටු නිවාස හදා විකිණීමේ ව්‍යාපාරයකටද අත ගසා තිබීමෙන් පෙනෙන්නේ ගුණවර්ධන පවුලට ව්‍යාපාරික අවස්ථා හඳුනා ගැනීමේ ඉවක් ඇති බවයි. මේ දවස් වල තරමක් ජනප්‍රිය වී ඇති ඉන්දියානු විරෝධය සිය වාසියට හරවා ගනිමින් සුරංගි ගුණවර්ධන විසින්ද අවස්ථා හඳුනා ගැනීමේ ඉවක් ඇයට ඇති බව ප්‍රදර්ශනය කර තිබේ.

අවස්ථා හඳුනාගන්නෝ ආශීර්වාද ලද්දෝය. මක් නිසාද යත් ව්‍යාපාරික සාර්ථකත්වය ඔවුන්ගේය.

වරාය පාඩුනම් අධිවේගය ලාබද?

දිවයින පුවතකට අනුව, මෙම වසර තුළ අධිවේගී මාර්ගවලින් ලද වැඩිම දිනක ආදායම පසුගිය සෙනසුරාදා (10 දා) වාර්තා වී තිබේ. ඒ අනුව එදින දක්‌ෂිණ අධිවේගී මාර්ගයේ ගමන් කරන ලද වාහනවලින් රුපියල් මිලියන 17.59 ක්‌ද, කටුනායක අධිවේගී මාර්ගයෙන් රුපියල් මිලියන 8.96 ක්‌ද උපයා ගෙන ඇත.

අදාළ සටහන අනුව, දක්‌ෂිණ අධිවේගී මාර්ගයේ දිනක සාමාන්‍ය ආදායම මිලියන රුපියල් මිලියන 11.5ක් වන අතර කටුනායක අධිවේගී මාර්ගයේ දිනක සාමාන්‍ය ආදායම මිලියන රුපියල් මිලියන 6.5කි.

මේ අනුව, දක්‌ෂිණ අධිවේගී මාර්ගයේ වාර්ෂික ආදායම රුපියල් බිලියන 4.20ක් පමණද, කටුනායක අධිවේගී මාර්ගයේ වාර්ෂික ආදායම රුපියල් බිලියන 2.37ක් පමණද වන බව පෙනේ.

හම්බන්තොට වරායේ ලාබ පාඩු ගැන මේ දවස්වල වැඩිපුර කතාබහ කෙරේ. හම්බන්තොට වරායේ හා ගුවන් තොටුපලේ ලාබ අලාබ ගැන කතා කරන බොහෝ දෙනෙක් ඒ කාලයේම වාගේ හැදුණු අධිවේගී මාර්ග වල ලාබ පාඩු ගැන කතා කිරීමට වැඩි උනන්දුවක් නොදක්වති.

අධිවේග වලිනුත් රජයට පාඩුද? නැත්නම් ලාබද?

ඉහත සංඛ්‍යාලේඛණ අනුව කටුනායක හා දක්ෂිණ අධිවේගී මාර්ග වලින් රජයට ලැබෙන ආදායම රුපියල් බිලියන 6.57ක් පමණ බව පෙනේ. මේ ගණන රටේ නිවාස ඒකක ගණනින් බෙදු විට රටේ එක් පවුලක් වාර්ෂිකව අධිවේගයට ප්‍රවේශ වීමේ ගාස්තු ලෙස රුපියල් 1,300ක් පමණ ගෙවන බව පෙනේ. මෙය සැලකිය යුතු මුදලකි. කිසියම් පුද්ගලයෙකු සිය කැමැත්තෙන් ගාස්තු ගෙවා අධිවේගී මාර්ගයට ප්‍රවේශ වීමෙන් පෙනෙන්නේ එම පුද්ගලයාට අධිවේගී මාර්ගය  භාවිතා කිරීමෙන් ලැබෙන වාසිය (උපයෝගීතාවය) ගෙවන ප්‍රවේශ ගාස්තුවට වඩා වැඩි හෝ සමාන බවයි.

කෙසේවුවද, වැදගත් කරුණ වන්නේ රජයට පාඩුද ලාබද යන්නයි. මෙය පරීක්ෂා කරන්නට වෙන්නේ අධිවේගී මාර්ග තැනීම සඳහා ආයෝජනය කළ මුදලට සාපේක්ෂවය. මොරටුව සරසවියේ මහාචාර්ය අමල් කුමාරගේගේ අධ්‍යයන වාර්තාවකට අනුව, දක්ෂිණ අධිවේගී මාර්ගය ඉදිකිරීමේ පිරිවැය ඩොලර් මිලියන 1,697ක්ද, කටුනායක අධිවේගී මාර්ගය ඉදිකිරීමේ පිරිවැය ඩොලර් මිලියන 385ක්ද වේ. මේ මුදල් වැයකෙරුණු වසර වල සිදුවූ මුදලේ කාල වටිනාකමේ වෙනස්කම් අතහැර මේ ගණන් එකතු කළ විට මුළු පිරිවැය ඩොලර් මිලියන 2,082කි. ප්‍රවේශ ගාස්තු ලෙස වාර්ෂිකව ලැබෙන මුදල ඩොලරයක් රුපියල් 150ක් සේ සලකා ඩොලර් වලට හැරවුවහොත් ඩොලර් මිලියන 43.8කි. මෙය ආයෝජනය කළ මුදලේ ප්‍රතිශතයක් ලෙස 2.1%කි.

කිසියම් ආයෝජන ව්‍යාපෘතියකින් ලැබෙන ආදායමෙන් එම ව්‍යාපෘතියකට යෙදවුණු අරමුදල් වෙනුවෙන් ගෙවිය යුතු පොලී මුදල් ගෙවූ පසු මුල් මුදල පියවා ගැනීමට තරම් ඉතිරියක් වේනම් එවැනි ව්‍යාපෘතියක් ලාභදායී බව කිව හැකිය. ඉහත ව්‍යාපෘති සඳහා ලබාගත් ණය මුදල් වෙනුවෙන් ගෙවිය යුතු පොලී අනුපාතික 2.1% ඉක්මවන බව මගේ අදහසයි. එය එසේනම්, මේ ව්‍යාපෘති සඳහා ලබාගත් ණය ආපසු ගෙවන්නට තබා ණය වෙනුවෙන් ගෙවිය යුතු පොලී වාරික ගෙවන්නට තරම්වත් ආදායමක් රජයට නොලැබේ.

අධිවේගී මාර්ග සඳහා ආයෝජනය කිරීමෙන් රජයට සැලසෙන ආර්ථික වාසිය ප්‍රවේශ ගාස්තු ආදායම පමණක් නොවන බවට යමෙකුට තර්ක කළ හැකිය. එය වැරදි තර්කයක් නොවේ. අධිවේගී මාර්ගයේ පිටාර ප්‍රතිඵල (spillover effects) නිසා වක්‍ර ලෙස රජයේ බදු ආදායම්ද යම් තරමකින් වැඩි වනවා විය හැකිය. එහෙත්, එවැනි ආදායම් එකතු කළද සමස්ත චිත්‍රය වෙනස් වන්නට ලොකු ඉඩක් නැති බව මගේ අදහසයි.

ඉහත කුමාරගේ වාර්තාවෙන් පෙන්වා දී ඇති පරිදි, 2009 පමණ සිට 2014 වසර පමණ දක්වා ක්‍රමක්‍රමයෙන් අධිවේගී මාර්ග තැනීම සඳහා වැය වන සාමාන්‍ය මුදල 'අසාමාන්‍ය ලෙස' සීඝ්‍රයෙන් වැඩි වී තිබේ. තරඟකාරී ලෙස පිරිනැමුණු ව්‍යාපෘති වලට සාපේක්ෂව, 'කතාබහ කරගෙන' පිරිනැමුණු ව්‍යාපෘති සඳහා වැය වී ඇති මුදල 55%කින් වැඩි බව මෙම වාර්තාවේ සංඛ්‍යානමය ලෙස පැහැදිලි කර තිබේ. 2014 අවසාන වන විට මේ 'අසාමාන්‍ය ලෙස වැඩි' වියදම ඉතා විශාල ලෙස ඉහළ ගොස් තිබේ. වාර්තාවට අනුව දක්ෂිණ අධිවේගී මාර්ගයේ මාතර හා බෙලිඅත්ත අතර කොටස ඉදිකිරීමට වැය වුනු මුදල 545%කින් වැඩි මුදලකි. දක්ෂිණ අධීවේගී මාර්ගය තැනීමට ගිය වියදමෙන් ඩොලර් මිලියන 795ක්ම වැය වී ඇත්තේ එහි අවසන් කිලෝමීටර 30 තැනීමටය.

කුමාරගේ වාර්තාවේ කරුණු අනුව ලංකාවේ තැනුණු අධිවේගී මාර්ග ඒ වෙනුවෙන් වැය කළ මුදලට වඩා බොහෝ අඩු මුදලකින් නිම කර ගැනීමට තිබුණු හැකියාව බැහැර කළ නොහැකිය. යම් හෙයකින් කටුනායක හා දක්ෂිණ අධිවේගී මාර්ග වෙනුවෙන් වැය කෙරුණු මුදල ඉහත සඳහන් ඩොලර් මිලියන 2,082ක මුදලින් අඩක් වීනම්, ප්‍රතිලාභ අනුපාතිකය 2.1% නොව 4.2%ක් විය හැකිව තිබුණි. එසේ වුවද, මේ ව්‍යාපෘති ලාබ උපයන ව්‍යාපෘති ලෙස සැලකිය හැක්කේ වැය කළ අරමුදල් වෙනුවෙන් ගෙවිය යුතු පොලී අනුපාතික ඉහත ප්‍රතිලාභ අනුපාතිකයට වඩා අඩු මට්ටමක පැවතියේනම් පමණි.

අධිවේගී මාර්ග ව්‍යාපෘති වලින් රජයට ලාභයක් ලැබීම නොකළ හැකි දෙයක් නොවේ. එහෙත්, ඒ සඳහා තරඟකාරී ලෙස ටෙන්ඩර් කැඳවීම මඟින් හැකිතාක් අඩු වියදමකින් මේ මාර්ග ඉදිකිරීමත්, අඩු පොලියකට අරමුදල් සපයා ගැනීමත් අත්‍යවශ්‍ය සාධක වේ. එසේ නැත්නම්, මේ මාර්ග වල ඵලදායී ජීවිත කාලය ගෙවෙන තුරුම වැය කළ පිරිවැය වෙනුවෙන් පොලී ගෙවමින් සිටිනු හැර ලාභයක් ලබනු තබා මුල් ණය මුදල පියවීම වුවද අසීරු කරුණක් වනු ඇත.

ඉන්ධන ටැංකිය හිස්ව තබාගෙන 'එක්සිට් නැති හයිවේ වලට' ඇතුළු වීම අනතුරුදායකය. එයට අමතරව ඉන්ධන ටැංකියේ සිදුරු තිබේනම් එය ඉතාම අනතුරුදායකය!

(Image: http://www.pri.org/stories/2011-11-28/sri-lanka-opens-first-highway)

අත්වැඩකරුවන් හිඟද?

ඉදිකිරීම් ක්ෂේත්‍රය සඳහා අවශ්‍ය අත්වැඩකරුවන්ගේ හිඟය ගැන එම ක්ෂේත්‍රයේ බොහෝ දෙනෙකු මැසිවිලි නඟති. පෙදරේරුවන් වැනි පුහුණු ශ්‍රමිකයන් හා අදාළවද මෙවැනි කතා අසන්නට ලැබේ. බොහෝ පිරිස් ත්‍රිරෝද රථ සේවා සැපයීම කෙරෙහි යොමුවීම මෙයට හේතුවක් බව ඇතැම් අය සිතති.

කිසියම් වෙළඳපොළක ඉල්ලුම හා සැපයුම අතර අසමතුලිතතාවක් පවතීනම් එහි ස්වභාවික හෝ කෘතීම බාධාවක් තිබිය යුතු අතර එය හඳුනාගත හැකි විය යුතුය.

පළමුව, දිගුකාලීනව ඉදිකිරීම් සිදු නොවන තරමේ ශ්‍රමික හිඟයක් මම නොදකිමි. එවැනි තත්ත්වයක් පවතීනම්, ඉදිකිරීම් කර්මාන්තයෙහි නියැලෙන්නෙන් අතර ශ්‍රමිකයින් වෙනුවෙන් උග්‍ර තරඟයක් ඇති වී, මේ ශ්‍රමිකයින්ගේ ශ්‍රමය වෙනුවෙන් ඔවුන් ගෙවන මිල කෙටි කලක් තුළ විශාල ලෙස වැඩිවනු පෙනිය යුතුය. එහෙත්, එවැන්නක් නොපෙනේ.

මා හිතන පරිදි, ඇත්තටම පවතින ප්‍රශ්නය අවශ්‍ය වෙලාවට ප්‍රමාදයකින් තොරව අත්වැඩකරුවන් හා/හෝ පෙදරේරුවන් සොයාගැනීමයි. මෙයද සැලකිය යුතු ප්‍රශ්නයකි. මේ ප්‍රශ්නය පැහැදිලිව දෘශ්‍යමාන වන්නේ කලකට පෙර පැවති තත්ත්වය සමඟ සැසඳීමේදීය.

ඉදිකිරීම් කටයුතු වලදී අත්වැඩකරුවන්ගේ ශ්‍රමය සඳහා වන ඉල්ලුම බොහෝ විචල්‍ය ඉල්ලුමකි. කොන්ක්‍රීට් දැමීම වැනි අවස්ථාවක එකවර විශාල ශ්‍රමිකයින් පිරිසක් අවශ්‍ය වෙයි. විශේෂයන්ම නාගරික ප්‍රදේශ වලදී මේ ඉල්ලුම සැපිරුනේ නාගරික පැල්පත්වාසීන් වූ අඩු අධ්‍යාපනයක් ලබා ඇති, රැකියා විරහිත තරුණයින්ගෙනි. මේ අය අතර දිනපතා මත්ද්‍රව්‍ය භාවිතයට හුරුවූ, කරන්නට වෙනත් නිශ්චිත කාර්යයක් නොමැති පිරිස්ද අඩු නොවීය. තැරැව්කරුවෙකු හරහා අවශ්‍ය අවස්ථාවක මෙවැනි කණ්ඩායමක් එකතු කර ගැනීම දශකයකට හෝ දෙකකට පෙර එතරම් අසීරු හෝ වියදම් අධික කටයුත්තක් නොවීය. පසුගිය දශක දෙක තුළ රැකියා නියුක්තියෙහි සිදුවූ විශාල වැඩිවීම හේතුවෙන් දැන් මෙවැනි පිරිස් අවශ්‍ය වෙලාවට එසේ එකතු කරගැනීම පහසු නොවන බව පෙනේ.

අත්වැඩකරුවන් සඳහා මෙන්ම පෙදරේරුවන් හා තීන්ත ආලේපකරුවන් වැනි පුහුණු ශ්‍රමිකයින් සඳහා වන ඉල්ලුමද වසර පුරා එක ලෙස නොපවතින විචල්‍ය ඉල්ලුමකි. සිය ශ්‍රමය සඳහා වන ඉල්ලුම නියත ඉල්ලුමක් නොවූ විට ශ්‍රමිකයෙකුට ඉල්ලුම් කළමනාකරණ ක්‍රමවේද ගැන සිතන්නට සිදුවේ.

ඇඟ මහන්සි වී කරන වැඩ වලට මිනිසුන්ගේ ස්වභාවික ප්‍රතිරෝධයක් තිබේ. අඩුවෙන් මහන්සි වී වැඩි ප්‍රතිලාභයක් ලබන්නට කවුරුත් වාගේ කැමතිය. තාක්ෂනය මඟින් එසේ අඩුවෙන් මහන්සි වී වැඩි ප්‍රතිලාභ ලබන්නට මිනිසුන්ට ඉඩ සලසයි. තාක්ෂණ දියුණුව සමඟ නුපුහුණු ශ්‍රමයට ඇති ඉල්ලුම අඩු වන නමුත්, පුහුණු ශ්‍රමයට ලැබෙන ප්‍රතිලාභ වඩා වේගයෙන් වැඩි වන නිසා නුපුහුණු ශ්‍රම සැපයුමද සමාන්තරව අඩු වේ. මේ නිසා රටක ආදායම් හා අධ්‍යාපන මට්ටම් ඉහළ යද්දී නුපුහුණු ශ්‍රමය සඳහා වන වෙළඳපොළේ ඇති ශ්‍රම අතිරික්තය ක්‍රමයෙන් ක්ෂය වී යයි.

නුපුහුණු ශ්‍රම වෙළඳපොළෙහි සිය ශ්‍රමය විකුණන අත්වැඩකරුවෙකු හෝ පුහුණු ශ්‍රමය විකුණන පෙදරේරුවෙකු කම්හලක හෝ රජයේ කාර්යාලයක සේවය කරන්නෙකු මෙන් සතියේ දින පහක් වැඩ කර දින දෙකක් විවේක ගන්නට කැමති වනු ඇත. එහෙත්, ඒ ආකාරයෙන් සිය ශ්‍රමය විකිණීමටනම් ශ්‍රමය සඳහා විචල්‍ය නොවන ස්ථාවර ඉල්ලුමක් පැවතිය යුතුය. එහෙත්, පවතින ඉල්ලුම එවැනි ස්ථාවර එකක් නොවේ. මේ නිසා, මෙවැනි රැකියාවක නිරත අයෙකුට තමන්ගේ ශ්‍රමයට ඇති විචල්‍ය ඉල්ලුම ස්ථාවර කර ගැනීම සඳහා ක්‍රමෝපායික වන්නට සිදුවේ. මෙහිදී එවැන්නෙකු විසින් ක්‍රමෝපායික වන්නේ (වෙනස්කම් ඇතත්) චැනල් සේවා සැපයීමේදී වෛද්‍යවරයෙකු ක්‍රමෝපායික වන ආකාරයටමය.

පෙදරේරුවෙකු ඉල්ලුම ඇති විට එකවර ඇණවුම් කිහිපයක් භාරගනී. එසේ ඇණවුම් කිහිපයක් භාර ගැනීමෙන් පසු එවැන්නෙකු එක දිගට එකම තැනක වැඩ නොකර මේ සේවා ස්ථාන දෙක තුන අතර මාරුවෙන් මාරුවට වැඩ කරයි. එහෙත්, පෙදරේරුවෙකුගේ සේවය ලබා ගන්නා අයෙකුට අවශ්‍ය වන්නේ ඔහුගෙන් (මේ වෘත්තියෙහි නිරත වන කාන්තාවන් ඉතා සීමිත නිසා ඔහු යන වචනය යොදමි.) එක දිගට වැඩ ගැනීමටය. ඒ නිසා, තමන් සමාන්තරව භාරගෙන ඇති අනෙකුත් ඇණවුම් සම්බන්ධ තොරතුරු  එළිදරවු නොකර බොරු කියන්නට ඔහුට සිදුවේ. තමන්ට අවශ්‍ය වෙලාවට අවශ්‍ය කටයුත්ත සිදු නොවී ප්‍රමාද වන බැවින් පෙදරේරුවාගේ සේවය ලබා ගන්නා අයට පෙදරේරුවන්ගේ හිඟයක් පෙනේ.

අවශ්‍ය අයෙකුට අවශ්‍ය වෙලාවටම පෙදරේරුවෙකුගේ, තීන්ත ආලේපකරුවෙකුගේ හෝ අත්වැඩකරුවෙකුගේ සේවය ලබා ගැනීමට හැකිවීමටනම් එවැන්නන්ගේ සැපයුම, වසර තුළ ඉල්ලුම උපරිමයක් වන මට්ටමට පැවතිය යුතුය. එහෙත්, සැපයුම ඒ තරමට වැඩි වුවහොත් මෙවැන්නන්ට වසරේ සැලකිය යුතු කලක් රැකියා විරහිතව ඉන්නට සිදුවේ.

කලකට පෙර විශාල පිරිසක් රැකියා විරහිතව සිටියදී මෙවැනි අතිරික්ත ශ්‍රම සැපයුමක් පැවති නිසා ක්ෂණික ශ්‍රම අවශ්‍යතාවයක් සපුරාගැනීම අපහසු කරුණක් නොවූවත් එය තවදුරටත් එසේ නොවේ. මෙසේ රැකියා විරහිතව සිටි කණ්ඩායමෙන් පිරිසක් මේ වන විට ත්‍රිරෝද රථ සේවා සැපයුමෙහි නිරතව සිටිනවා විය හැකිය. ඔවුන් දවසක් තුළ කිසියම් ඵලදායී කාර්යයක නිරත වන කාලය පැය කිහිපයක් වන්නටද පුළුවන. නමුත්, වසරක් තුළ දින කිහිපයක් පමණක් කිසියම් ඵලදායී කාර්යයක නිරත වීමට සාපේක්ෂව එය සේවා නියුක්තියේ සැලකිය යුතු වැඩිවීමකි.

එසේනම්, පෙදරේරුවෙකු හෝ අත්වැඩකරුවෙකු අවශ්‍ය අයෙකුට පොරොත්තු කාලය අඩු කරගැනීමට නොහැකිද?

බැරිකමක් නැත. ඒ සඳහා ඔවුන්ගේ ශ්‍රමය වෙනුවෙන් ගෙවන මිල වැඩි විය යුතුය. එවිට, සේවා නියුක්තිය සතියකට දින දෙක තුනක් වුවත් මේ සේවා සපයන්නෙකු බලාපොරොත්තු වන ආදායම ලැබෙන බැවින් තවත් පිරිසක් මේ සේවාවන් සැපයීම කෙරෙහි යොමුවනු ඇත.

එසේනම්, වෙළඳපොළ බලවේග මඟින් එවැනි මිල වැඩිවීමකට ඉඩ නොසලසන්නේ ඇයි?

අඩුම වශයෙන් හේතු තුනක් නිසාය.

1. ඉදිකිරීම් ක්ෂේත්‍රයේ පුහුණු හා නුපුහුණු ශ්‍රමය මිල දී ගන්නා ඉදිකිරීම් සමාගම්, කොන්ත්‍රාත්කරුවන් හා නිවාසයක් තැනීම වැනි කටයුත්තක යෙදෙන සාමාන්‍ය පුද්ගලයින්ට 'වැඩේ හැකි ඉක්මණින් ඉවර කර ගැනීමේ' හදිස්සිය කොතරම් වැඩි වුවත් 'පුළුවන් තරම් අඩුවට වැඩේ කර ගැනීමේ' උවමනාව ඊට වඩා වැඩිය. වෙනත් අයුරකින් කිවහොත් පොරොත්තු කාලය අඩු කර ගැනීම සඳහා ගෙවිය යුතු මිල ගෙවන්නට ක්ෂේත්‍රය සූදානම් නැත.

2. ඓතිහාසික හේතු මත අත්වැඩකරුවන් මෙන්ම පෙදරේරුවන්ද සිටින්නේ ලංකාවේ සමාජ ධුරාවලියේ පහළ මට්ටමකය. එවැන්නෙකුගේ ආදායම් මට්ටම කාර්යාලීය රැකියාවක යෙදෙන්නෙකුගේ ආදායම් මට්ටමට වඩා බෙහෙවින් වැඩි වුවද මේ තත්ත්වය එසේමය. සමාජ තත්ත්වය පෙන්වීමේ පීඩනය අඩු නිසා මේ රැකියා කරන්නෝ ඔවුන්ට දැනට ලැබෙන ආදායමෙන් ජීවත් වීම ප්‍රශ්නයක් ලෙස නොදකිති. ඒ නිසා, ඔවුන්ගෙන් සිය වැටුප් ඉහළ නංවා ගැනීම සඳහා පීඩනයක් ඇති නොවේ.

3. මේ ශ්‍රමිකයන්ට ලොකු මූල්‍ය කළමණාකරණ කුසලතා නැත. ඔවුහු බොහෝ විට කරන්නෝ එදිනෙදා ආදායමෙන් එදිනෙදා වියදම් පියවා ගැනීමයි. ඒ නිසා, වසරේ අහඹු දින සියයක් තුළ දිනකට රුපියල් හයදහස බැගින් ලැබෙන විකල්පයකට වඩා, දින තුන්සියයක් දිනකට රුපියල් දෙදහස බැගින් ලැබෙන විකල්පයකට ඔවුහු කැමැත්තෝය.

(Image: www.unhabitat.lk)

සේවා ආර්ථිකය ගැන තවදුරටත්...

පසුගිය ලිපි වලට කමෙන්ටුවක් ලෙස රසික විසින් ලංකාඊනිවුස් වලින් උපුටා දක්වා ඇති  කරු ජයසූරියගේ ප්‍රකාශයක් පහත දැක්වේ.

"බොහෝ තරුණයන් කල්පනා කරනවා පාසලෙන් එන්නේ නිදහස් දාඩිය මහන්සියක් නැතුව දවසේ වියදම හොයාගන්න, ත්‍රිරෝද රථයක් ගන්න. අද රටේ ත්‍රී වීල් උඩ වාඩි වෙලා බලාගෙන සිටින ජවසම්පන්න තරුණයන් ලක්ෂ 13 සිටිනවා . බස්නාහිර පලාතේ පමණක් ලක්ෂ 05 සිටිනවා. ඔවුන්ගේ  ශ්‍රමය රටට පමණක්  නොවේ  ඔවුන්ටත්  අහිමි වෙලා  තිබෙන්නේ."

ඉහත ප්‍රකාශයෙන් පෙනෙන්නේ නූතන සේවා ආර්ථිකයක් ක්‍රියාත්මක වන ආකාරය පිළිබඳව ඇතැම් විට ඔහුට අවබෝධයක් නැති විය හැකි බවයි. එම ප්‍රකාශය වඩා හොඳින් ගැලපෙන්නේ ප්‍රාග්ධනයේ හිමිකරුවන් වූ ඉඩම් හිමියන් සහ නුපුහුණු, භෞතික ශ්‍රමය පමණක් හිමි කම්කරුවන්ගෙන් සමන්විත සමාජයකටය. සියවසකට පමණ පෙර පැවති ඒ ආකාරයේ නිෂ්පාදන ආර්ථිකයන් ක්‍රමයෙන් වෙනස් වී, පුහුණු ශ්‍රමය වඩා වැදගත් වන සහ භාණ්ඩ නිෂ්පාදනය අභිබවා සේවා නිෂ්පාදනය ඉදිරියට පැමිණ ඇති නවීන ආර්ථිකයකට මේ ප්‍රකාශය එතරම් නොගැලපේ.

ඉහත කී ආකාරයේ ප්‍රාග්ධන හිමියන්ගෙන් සහ නුපුහුණු ශ්‍රමිකයන්ගෙන් සමන්විත, ප්‍රධාන වශයෙන් භාණ්ඩ නිෂ්පාදනය සිදුවූ සහ සේවා ආර්ථිකයන් දියුණුව නොපැවති සමාජයක නිෂ්පාදන සාධකයක් ලෙස ශ්‍රමයට ලැබෙන ප්‍රතිලාභය දවසේ වැඩ කරන පැය ගණනට සමානුපාතික විය. ඒ නිසා, 'ජවසම්පන්න තරුණයින්' වැඩි පැය ගණනක් වැඩ කළ විට ඔවුන්ට තරමක් වැඩි වැටුපක් උපයාගැනීමටද, ප්‍රාග්ධන සම්පත් (යන්ත්‍රෝපකරණ), ස්වභාවික සම්පත් (ඉඩම්) හා තාක්ෂණ ඥානය හිමිව පැවති සුළු පිරිසකට එම සාධක වෙනුවෙන් වැඩි ප්‍රතිලාභයක් ලබා ගැනීමටද හැකි විය. ඒ නිසා, මෙවැනි නුපුහුණු ශ්‍රමිකයින් විසින් වැඩි පැය ගණනක් වැඩකිරීම එසේ නොකිරීමට වඩා රටේ ආර්ථිකයට හොඳ වූ බව පැහැදිලිය.

පෙර කී යුගයේදී, කොටස් හා ණයකර වෙළඳපොළවල් තබා 'ප්‍රාග්ධනය කුලියට ගත හැකි' බැංකු පහසුකම් වුවද දියුණුව නොපැවති බැවින් උපතින් ප්‍රාග්ධනය හිමි නොවූ සමාජයේ අති මහත් බහුතරයකට ප්‍රාග්ධනය හිමිකර ගැනීමට තිබුණු එකම මාර්ගය සිය නුපුහුණු ශ්‍රමය වෙනුවෙන් ලැබුණු වැටුපයි. මෙසේ ලැබුණු සුළු වැටුප් බොහෝ විට මූලික අවශ්‍යතා සපුරාගැනීමටවත් ප්‍රමාණවත් නොවූ බැවින් කිසියම් ඉතිරි කිරීමක් කිරීම ප්‍රායෝගිකව කළ නොහැක්කක් විය. ඒ නිසා, ප්‍රාග්ධනය අහිමි අයෙකුගේ දරුවෙකුට ඒ තත්ත්වයෙන් මිදීමට හැකියාවක් තිබුණේ නැත. ඒ නිසාම, ප්‍රාග්ධනය හිමි අයෙකුගේ දරුවෙකුට ඒ තත්ත්වය පවත්වා ගැනීමද පහසු විය. 

අද වන විට ලංකාවේ මූල්‍ය වෙළඳපොළ බටහිර රටවල මට්ටමටම දියුණු වී නැතත්, සැලකිය යුතු තරමකට දියුණු වී තිබේ. ඒ නිසා, ප්‍රාග්ධනය අහිමි අයෙකුට කල්බදු පහසුකමක් වැනි ක්‍රමයකින් ත්‍රිරෝද රථයක් මිලදී ගැනීමේ හැකියාව තිබේ. එසේ ත්‍රිරෝද රථයක් මිලදී ගැනීම සාපේක්ෂව අඩු ආදායම් ලබන ස්ථර අතර ජනප්‍රිය වී ඇති අතර එසේ මිලදී ගන්නා ත්‍රිරෝද රථයක් යොදාගෙන සේවා සැපයීම ජනප්‍රිය ආදායම් මාර්ගයක් වී තිබේ.

ත්‍රිරෝද රථ එළවන ජවසම්පන්න තරුණයින් දහඩිය හෙලන්නේ නැතිවා විය හැකිය. මේ වන විට ලංකාවේ වචනාර්ථයෙන් දහඩිය හෙළන රැකියා කරන්නන් සිටින්නේ ඉතාම සුළු පිරිසකි. ඒ නිසා ත්‍රිරෝද රථ සේවා සපයන්නන් දහඩිය නොහෙලීමේ කිසිදු විශේෂත්වයක් නැත. වචනාර්ථයෙන් නොගත්තත් භාණ්ඩ හෝ සේවා නිෂ්පාදනයකදී වැදගත් වන්නේ ඒ සඳහා කොපමණ නිෂ්පාදන සාධක (inputs) වැය කරනවාද යන කරුණ නොවේ. කොපමණ වටිනාකමක් එකතු කෙරෙනවාද (value addition) යන්නයි. මේ වටිනාකම් එකතු වීම බොහෝ දුරට තීරණය වන්නේ පාරිභෝගික ඉල්ලුම් සැපිරෙන ආකාරය මතය.

ත්‍රිරෝද රථ රියදුරෙකු රථගාලක නිකරුණේ සිටින විට කිසිදු වටිනාකම් එකතු වීමක් සිදු නොවේ. එහෙත්, ඔවුන් සක්‍රිය ලෙස සේවා සපයන සීමිත කාලය තුළ ප්‍රමාණවත් ආදායමක් ලබන බව ඉතා පැහැදිලිය. මේ ආදායම නිෂ්පාදන පිරිවැය, ශ්‍රමයේ වටිනාකම හා කුලියට ගත් ප්‍රාග්ධනයේ වටිනාකම (කල්බදු පොලී) ගෙවීමට හා බොහෝවිට අමතර ලාභයක්ද ලබාගැනීමට  ප්‍රමාණවත්ය. කල්බදු සමාගම් විසින් ත්‍රිරෝද රථ මිලදී ගැනීම සඳහා  'බය නැතුව' මූල්‍ය පහසුකම් ලබාදෙන්නේ මේ කර්මාන්තය ලාභදායක බවත්, තමන් විසින් ලබා දෙන මුදල් ආපසු නොලැබීමේ අවදානම එතරම් වැඩි නැති බවත් දන්නා බැවිනි. වෙනත් බොහෝ කටයුතු සඳහා මූල්‍ය පහසුකම් ලබා ගැනීම එතරම් පහසු නැත.

පසුගිය සතියේ මම ඩුබායි අන්තර්ජාතික ගුවන් තොටුපළෙන් එම රටට පිවිසුනෙමි. මගේ මිතුරෙකු පැමිණෙන තුරු පැය එකහමාරක පමණ කාලයක් කොහොමටත් බලා සිටින්නට වන නිසාත්, පැය විසිහතරකට වැඩි ගුවන් ගමන් දෙකකින් පසු 'රිෆ්‍රෙශ්' වීමට අවශ්‍ය වූ නිසාත් අප ආගමන-විගමන හා රේගු පරීක්ෂන කුටි වෙත ගියේ ගුවන් යානයේ පැමිණි අනෙකුත් මඟීන් පිටත්වී සැලකිය යුතු වෙලාවකට පසුවය. ඒ වන විට එම කුටි අසල මඟින් කිසිවෙකු නොසිටියහ. ජවසම්පන්න, තරුණ ආගමන-විගමන නිලධාරීන් සහ රේගු පරීක්ෂණ නිලධාරීහු එක් කුටියක් අසල රැස්වී 'චැට් එකක් දමාගෙන නිකරුණේ කාලය නාස්ති කරති'. ගුවන් යානයක් පැමිණෙන අවස්ථා වල හැර කටුනායක තත්ත්වයද මෙසේ විය යුතුය. හම්බන්තොට ජාත්‍යන්තර ගුවන් තොටුපළේනම් දවස පුරාම තත්ත්වය මෙසේ විය යුතුය.

එමෙන්ම, පසුගිය දින කිහිපය තුළ මම කොළඹ කෞතුකාගාරය සහ දිවයිනේ වෙනත් ප්‍රධාන නගරයක පිහිටි කෞතුකාගාරයක් නැරඹුවෙමි. මගේ පවුලේ පිරිස හැරුණු විට මා කොළඹ කෞතුකාගාරයේ ගතකළ කාලය තුළ එය නරඹන්නට පැමිණියේ නෙදර්ලන්ත ජාතික යුවලක් පමණි. බොහෝ ප්‍රදර්ශන භාණ්ඩ සමඟ සිංහලෙන් සහ ඉංග්‍රීසියෙන් විස්තරාත්මක සටහන් තිබුණු බැවින් අපට වෙනත් උපකාර අවශ්‍ය නොවූවත් සෑම කුටියකම අඩු වශයෙන් එක් නිලධාරියෙකු හෝ නිලධාරිනියක සේවයේ යොදවා තිබෙනු පෙනුණේය. ඇතැම් අය සේවයේ යෙදී සිටින බව කුටියට ඇතුළු වන්නට පෙරම දැනගන්නට ලැබුණේ ඔවුන්ගේ ගෙරවීම් හඬිනි. මේ අයගෙන් කිහිප දෙනෙකු අපේ සද්ද-බද්ද නිසාවත් නින්දෙන් ඇහැරුණේ නැත.

මා නැරඹු අනෙක් කෞතුකාගාරයටනම් නරඹන්නෙකු ඇතැම්විට සති ගණනකින් නොපැමිණියා විය හැකිය. මා වැනි නරඹන්නෙකු පැමිණීමේ විශේෂ අවස්ථාවක් බලාපොරොත්තුවෙන් එහිද සේවකයෝ කිහිපදෙනෙකුම සේවයේ නිරතව සිටියහ. ඇතැම් විට, කාර්යාල සගයෙකුට පැමිණීමේ ලේඛණය අත්සන් කරන මෙන් ඉල්ලීමක් කර ගෙදරටම වී සේවය කරන නිලධාරීන් වුවද මෙවැනි තැනක සිටින්නට බැරිකමක් නැත.

රජයේ ප්‍රසිද්ධ ආයතනයක සේවය කරන මගේ ඥාතියෙකු පැවසූ පරිදි ඔහුගේ සේවා ස්ථානයේ සේවකයෝ තිදෙනෙකු සේවා මුර ක්‍රමයට සේවය කරති. ඔවුන් සාමාන්‍යයෙන් කරන්නේ එකදිගට දින දෙකක් සේවය කර (පැය 48ක්) දින හතරක් නිවාඩු ගැනීමයි. මෙසේ පැය 48ක් එක දිගට සේවය කිරීමේදී ඔවුන් එක දිගටම කිසියම් නිශ්චිත කාර්යයක නියුතුව නොසිටින අතර (රෙගුලාසි අනුව නොවුවත්, ප්‍රායෝගිකව) නිදා ගන්නා කාලයද මේ සේවා කාලයට ඇතුළත්ය.

ගුවන් තොටුපළේ හෝ කෞතුකාගාරයේ සේවය කරන රජයේ නිලධාරියෙකුට කිසියම් 'වටිනාකම් එකතු කිරීමක්' කළ හැක්කේ පාරිභෝගිකයෙකු පැමිණි විටෙක පමණි. ඒ නිසා, පාරිභෝගිකයෙකු නොමැති විට ඔවුන් 'දාඩිය මහන්සියක් නැතුව උඩ බලාගෙන' සිටින්නේයැයි මම චෝදනා නොකරමි. පාරිභෝගිකයෙකු පැමිණි විට ඔවුන් කිසියම් වටිනාකම් එකතු කිරීමක් කරනු ඇත. කෙසේවුවද, පැමිණෙන පාරිභෝගිකයින් සුළු පිරිස හා සැලකිය යුතු සේවක පිරිස අනුව මෙවැනි ඇතැම් තැනක එසේ එකතු  කෙරෙන වටිනාකම වැයකෙරෙන මහජන මුදලට ප්‍රමාණවත්ද යන්න මම නොදනිමි. රජයක් කටයුතු කරන්නේ ලාභය අරමුණු කරගෙන නොවන බැවින් එය එසේ නොවිය හැකිය. කෙසේවුවද, ත්‍රිරෝද රථ සේවා සැපයීම සම්බන්ධවනම් මෙවැනි ගැටළුවක් පැන නොනඟින්නේ ලාභයක් නැත්නම් මේ කර්මාන්තයෙහි නිරතවීම මෙතරම් ආකර්ශනීය වීමට හේතුවක් නොමැති බැවිනි.

මා පෙර ලිපියෙහි සටහන් කළ පරිදි, ත්‍රිරෝද රථ සේවාවේදී නිෂ්පාදකයා (සේවා සපයන්නා) රස්තියාදු වෙද්දී චැනල් සේවාවේදී සිදුවන්නේ පාරිභෝගිකයාට රස්තියාදු වීමට සිදු වීමයි. මේ රස්තියාදුව ගැන කලකට පෙර, ප්‍රසිද්ධ මූල්‍ය සමාගමක ප්‍රධාන විධායක නිලධාරියා වන මගේ මිතුරෙකු වත්පොත හරහා මැසිවිලි නඟා තිබුණේය. ඔහු සටහන් කර තිබුණු පරිදි "මේ දොස්තරලා හිතන්නේ ඔවුන්ගේ කාලයේ වටිනාකම ගැන විතරයි. ඒත් අපේ කාලය ඊට වඩා ගොඩක් වටිනවා."

චැනල් ගාස්තුව රුපියල් 1,500 ලෙසත් පැයක් තුළ බලන රෝගීන් ගණන 20 ලෙසත් සැලකුවහොත් විශේෂඥ වෛද්‍යවරයෙකුගේ පැයක වටිනාකම රුපියල් 30,000කි. ඉහත කී මගේ මිතුරාගේ පැයක වටිනාකම මේ මුදල ඉක්මවනවා විය හැකිය. එහෙත්, වෛද්‍යවරයෙකු චැනල් කරන අතිමහත් බහුතරයකගේ කාලය එම මුදල නොඉක්මවයි. ඒ නිසා, මෙතැනදී රස්තියාදු වන්නට සිදුවන්නේ පාරිභෝගිකයාටය.

මේ රස්තියාදුව අඩුකර ගැනීමටනම් චැනල් ගාස්තුව කිහිප ගුණයකින් වැඩි කළ යුතුය. එවිටද මගේ ඉහත මිතුරා තවදුරටත් චැනල් සේවා ලබාගනු ඇතැයි මා සිතමි. එහෙත්, වෙනත් බොහෝ දෙනෙකු වෛද්‍යවරුන් චැනල් නොකර රජයේ රෝහල් වලින් සේවා ලබාගනු ඇත. ඒ, රජයේ රෝහල්වලින් නොමිලේ ලබාදෙන සේවාවන් චැනල් සේවාවන්ට සාපේක්ෂව විශාල ලෙස නරක නැති බැවිනි. චැනල් සේවා වල මිල යනු මේ සේවා තත්ත්වයන්ගේ වෙනසේ මුදල් වටිනාකමයි. අනෙක් අතට, බොහෝ දෙනෙකුට චැනල් සේවා වල රස්තියාදුව ප්‍රශ්නයක් නොවන්නේ එසේ රස්තියාදු නොවන විකල්පයක් ඔවුන් සතු නොමැති බැවිනි. රජයේ රෝහලක වරුවක් රස්තියාදු වීමට සාපේක්ෂව චැනල් සේවා ලබා ගැනීමට පැය දෙක තුනක් රස්තියාදු වීම කාල ඉතිරියකි.

ත්‍රිරෝද රථ සේවාවට නැවත පැමිණියහොත්, මේ සේවා සපයන්නන් කරන්නේ පාරිභෝගික ඉල්ලීම සැපිරීමකි. ඒ නිසා, මෙහි සේවා සපයන්නන් දහඩිය නොහැලීමේ ප්‍රශ්නයක් ලොකුවට නැත. එහෙත්, දහඩිය නොහැලීමේ ප්‍රශ්නයක්ද මෙහි තිබේ. එය ඇත්තේ ත්‍රිරෝද රථ සේවාවන් ලබාගන්නා පාරිභෝගිකයන්ගේ පැත්තේය.

දැන් ලංකාවේ බොහෝ දෙනෙක්ට ඉස්සර මෙන් මීටර් දෙතුන් සීයක් පයින් යන්නට බැරිකමක් ඇති වී තිබේ. ජවසම්පන්න තරුණයෝ දාඩිය දමාගෙන හන්දියට පයින් යන්නට ඇති කම්මැලිකමට ත්‍රිරෝද රථ සේවා සපයන්නෙකුට රුපියල් පණහක් ගෙවති. කාලයේ වැඩි වී ඇති වටිනාකමද මෙයට එක් ප්‍රධාන හේතුවක් වුවත්, ලංකාවේ ජහමනයින්ගේ ඇඟ හොල්ලන්නට ඇති කම්මැලිකමද ත්‍රිරෝද රථ සේවාවන්ට ඇති ඉල්ලුමට තවත් ප්‍රධාන හේතුවකි.

(අන්තර්ජාල සම්බන්ධතා සම්බන්ධ සීමාවන් නිසා ප්‍රතිචාර සැපයීමේ ප්‍රමාද ගැන කණගාටුව පළ කරමි.)
(Image: www.srilankatravel-guide.com)

ගුවන් තොටුපොළ කුලීරථ සේවා සපයන්නන්ගේ රස්තියාදුව හා චැනල් සෙන්ටර් වල රස්තියාදුව

පෙර ලිපියෙන් මා පැහැදිලි කළේ නිපදවන 'භාණ්ඩය' ගබඩා කිරීමේ හැකියාවක් නැති වෙළඳපොළවල් වල ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිත වීමේදී මිල හා නිෂ්පාදන මට්ටමට අමතරව ගනුදෙනුවක් සිදු වන තුරු බලා සිටිය යුතු කාලයද මේ සමතුලනය තුළ වැදගත් සාධකයක් වන බවයි. මෙහිදී, මෙසේ 'බලා සිටිය යුතු' කාලය නිෂ්පාදකයා සහ පාරිභෝගිකයා අතර බෙදී යන්නේ කෙසේද යන්න තීරණය වන්නේ මේ එක් එක් පාර්ශ්වය හා අදාළව කාලයේ සාපේක්ෂ ආවස්ථික පිරිවැය අනුවය.

ආප්ප කඩයකදී, ඉල්ලුම වැඩිම හැන්දෑ වරුවලදී පොරොත්තු කාලයේ පිරිවැය පාරිභෝගිකයා විසින් දරද්දී, ඉල්ලුම අඩු දිවා පැය වලදී නිෂ්පාදකයා විසින් මේ පිරිවැය දරයි. ත්‍රිරෝද රථ සේවා ගනුදෙනුවකදී බොහෝ විට පාරිභෝගිකයාට කාලය නාස්ති කරගෙන බලා සිටින්නට සිදු නොවේ. ඒ, පාරිභෝගිකයාගේ නාස්තිවන කාලයේ බර සේවා සපයන්නා විසින් දරන බැවිනි. සේවා සපයන්නා විසින් අය කරන මිලට පාරිභෝගිකයෙකු පැමිණෙන තුරු මෙසේ නාස්ති කරන්නට සිදුවන කාලයේ පිරිවැයද ඇතුළත්ය.

වෙනත් උදාහරණ අතරින් හොඳම එකක් වන්නේ ගුවන් තොටුපොළ නිල කුලීරථ සේවාවයි. මේ සේවාව ලබාදීම සඳහා ලියාපදිංචි වී සිටින අටසියයකට අධික වෑන් රථහිමියන්ගෙන් අයෙකුට ගනුදෙනුවක් ලැබෙන්නේ දින තුනකට පමණ වරකි. එහෙත්, එසේ දින තුනකට වරක් පමණක් කුලීරථ සේවා සැපයීම වුවද ලාභදායක බව පෙනේ. සේවාව සඳහා ලියාපදිංචි වීම දේශපාලන සම්බන්ධතා මත පමණක් සිදුවන 'වරප්‍රසාදයක්' වී ඇත්තේ එබැවිනි.

ගුවන් තොටුපොළ කුලීරථ සේවා සපයන්නන්ට මෙසේ කාලය නාස්ති කරන්නට සිදුවී ඇත්තේද අදාළ පාරිභෝගිකයන්ගේ කාලයේ වටිනාකම ඉතා වැඩි නිසාය. දිගු හා වෙහෙසකර ගුවන් ගමනක් නිමා කර රටට ගොඩබසින මඟියෙකුට සිය නිවෙස කරා ලඟාවීමට කුලීරථයක් සොයාගන්නා තුරු නාස්ති කරන්නට කාලයක් නැත. ඒ නිසා එවැනි පාරිභෝගිකයෙකුට ක්ෂණිකව සේවාවක් සපයාගත හැකි මට්ටමේ සැපයුමක් බිහිවී ඇති අතර එම මට්ටමට සැපයුම පවත්වාගැනීමට සේවා සපයන්නන්ට සැලකිය යුතු කාල නාස්තියක් කරන්නට සිදුවේ.

හරියටම මෙහි අනිත් පැත්ත සිදුවන තැනකට උදාහරණයක් ලෙස විශේෂඥ වෛද්‍යවරුන් චැනල් කිරීම පෙන්වා දිය හැකිය. රුපියල් 1000-2000 අතර මුදලක් ගෙවීමෙන් පසුව, විනාඩි දෙකතුනක සේවයක් ලබා ගැනීම සඳහා බොහෝ විට පාරිභෝගිකයෙකුට පැය දෙකතුනක් රස්තියාදු වන්නට සිදුවීම මෙය කියවන බොහෝදෙනෙකුට අරුම අත්දැකීමක් නොවේ. මෙහිදී පාරිභෝගිකයින් විසින් කාල නාස්තියේ පිරිවැය මුළුමනින්ම වාගේ දරද්දී නිෂ්පාදකයා කිසිදු වියදමක් නොදරයි. මෙහි විශේෂත්වය වන්නේ බොහෝ පාරිභෝගිකයින් රජයේ රෝහලකින් නොමිලේ ලබා දෙන සේවාවන් වෙනුවට මුදල් ගෙවා වෛද්‍යවරයෙකු  චැනල් කිරීම තෝරාගන්නේ රජයේ රෝහලක රස්තියාදු වන්නට ඇති අකැමැත්තද සලකා බලමින් වීමයි.

මෙය මෙසේ වන්නේ ඇයි කියා පසුව සලකා බලමු.

(100 Mbps පමණ වේගයකට පුරුදුවී සිට 1.3 Mbps පමණ වේගයකින් වැඩ කරන්නට වීම පිස්සු හැදෙන අත්දැකීමකි. ඉදිරි සති කිහිපය තුළ බ්ලොගය පණපිටින් තබාගන්නට අතරින් පතර මොනවා හෝ ලියනවාට වඩා යමක් කළ නොහැකි බව පෙනේ. පසුගිය ලිපියට ලැබුණු ප්‍රතිචාර වලට යථා කාලයේදී  පිළිතුරු ලබා දෙන්නට වෙන්නේද ඉඩ ලැබෙන පරිදි බව කණගාටුවෙන් දැනුම් දෙමි.)

(Image: www.kandysupertaxi.com)

ත්‍රිරෝද රථ රියදුරන් කාලය කනවාද?

මේ ප්‍රශ්නයද "සමන්තභද්‍ර රහත්ද?" "විජිත හේරත් බීලා හිටියාද?" ආකාරයේ ප්‍රශ්නයක් වුවත් මේ ප්‍රශ්නය තුළින් බොහෝ දෙනෙකු තුළ සේවා ආර්ථිකය පිළිබඳව ඇති නොදැනුවත්කම පිළිබිඹු වන බැවින් අපි මේ ගැන තව ටිකක් කතා කරමු.

ඓතිහාසිකව සේවා වෙළඳපොළ වර්ධනය වූයේ භාණ්ඩ වෙළදපොළට වඩා සෙමිනි. කාර්මික විප්ලවයෙන් පසු ගතවූ මුල් සියවස තුළ ශ්‍රම වෙළඳපොළෙන් වියුක්ත වූ සේවා වෙළඳපොළක් හඳුනාගැනීම පහසු නොවීය. එහෙත්, අද තත්ත්වය එසේ නොවේ. අද වන විට ශ්‍රම සාධකය පුළුල් ලෙස විශේෂීකරණය වී ඇතුවා පමණක් නොව ලෝකයේ මෙන්ම ලංකාවේද සේවා ආර්ථිකය පෙරමුණු ගණනාවකදීම භාණ්ඩ ආර්ථිකය අභිබවා ඉදිරියට පැමිණ ඇත. ඒ නිසා, සේවා ආර්ථිකය මඟ හැර නවීන ආර්ථිකයක් හඳුනාගැනීමට ගන්නා උත්සාහයන් උපන්ගෙයිම අසාර්ථක වේ.

සේවා ගණුදෙනුවකදී හුවමාරු වන භාණ්ඩය පෙනෙන්නට නැත. එහෙත්, මෙය වැදගත් කරුණක් නොවේ. සේවා නිෂ්පාදනය භාණ්ඩ නිෂ්පාදනයෙන් වෙනස්වන ප්‍රධානම කරුණ වනුයේ සේවාවක් නිෂ්පාදනය කිරීමෙන් පසු ගබඩාකර තබාගත නොහැකි වීමයි. ඒ නිසා සේවා ගණුදෙනුවක ස්වභාවය මේ ගතිගුණ ආසන්නව ඇති භාණ්ඩයක් මඟින් වුවද පැහැදිලි කළ හැකිය.

අපි ජාතික වැදගත්කමක් ඇති නිෂ්පාදනයක් වන ආප්ප නිෂ්පාදනය සලකමු. මෙය කියවන බොහෝ දෙනෙකු ලොකු තැන් වල ආප්ප කා නැතිවිය හැකි වුවත්, වරක් හෝ කඩේකට ගොඩවී ආප්ප කා ඇතැයි සිතමි. මේ දැන් දැමූ උණු ආප්පයක් මිස පරණ ආප්ප කන්නට කවුරුත් කැමති නැත. ඒ නිසා, ආප්ප ඇණවුම් කිරීමෙන් පසු අපට බලා ඉන්නට සිදුවේ.

ඇතැම් විට අපි ආප්ප කන්න යන්නේ තනිව නොව හත් අට දෙනෙකු සමඟය. එවිට වැඩි වේලාවක් බලා ඉන්නට සිදුවේ. කඩයක බොහෝ විට ඉන්නේ එක ආප්ප බාස් කෙනෙකි. ඉල්ලුම වැඩි වන තරමට බලා ඉන්නට ගතවන කාලය වැඩි වේ. ජුබිලි කණුව හන්දියේ සිටි ෆුඩ් සිට හිල්ටන් එකේ කරි ලීෆ් දක්වා කොහෙන් කෑවත් උණු ආප්ප කන්නටනම් පාරිභෝගිකයාට බලා ඉන්නට සිදුවේ. කාර්යක්ෂමයැයි කියන ඇමරිකාවේ ස්ටැටන් අයිලන්ඩ් එකේ ලක්රුවනේ ආප්ප වුවත්, පීසා හට් එකක පීසාවක් වුවත් ඉල්ලන පරක්කුවට නොලැබේ.

ආප්පයක් කන්නට මේ තරම් බලා ඉන්නට වෙන්නේ ඇයි?

ගබඩා කර තබා ගැනීමේ හැකියාවක් නැති භාණ්ඩයක් නිපදවන්නට වෙන්නේ ඇණවුමක් ලැබීමෙන් අනතුරුවය. මෙවැනි භාණ්ඩයක් සඳහා වන ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිත වෙද්දී මේ පොරොත්තු කාලයද වැදගත් සාධකයක් බවට පත් වෙයි. ආප්පයක් කන්නට හන්දියේ කඩේට හවස්වරුවේ ගොඩවන තරුණයින් හත් අට දෙනෙකු එහි ගොඩවදින්නේ ආප්ප අවශ්‍ය නිසාම නොවේ. "සමන්තභද්‍ර රහත්ද?" "විජිත හේරත් බීලා හිටියාද?" වැනි වැදගත් ප්‍රශ්න සාකච්ඡා කරන්නත් එක්කය. ඒ නිසා ආප්ප ටික මේසයට එනතුරු විනාඩි දහයක් පහළොවක් බලා සිටීම ඔවුන්ට ප්‍රශ්නයක් නොවේ. 

කෙසේ වුවද, මේ බලා සිටීමටත් සීමාවක් තිබේ. ආප්පයක් කන්නට මෛත්‍රී බුදුන් බුදුවන තුරු හෝ ජවිපෙ ආණ්ඩු බලය ගන්නා තුරු බලා සිටිය නොහැකිය. ආප්ප මේසයට එන්නට ඕනෑවට වඩා පරක්කුවනවානම් පාරිභෝගිකයින් ආප්ප නොකාම පිටවී යනු ඇත.

පාරිභෝගික ඉල්ලුම වැඩිනම් කඩේ මුදලාලි විසින් තවත් ආප්ප බාස් කෙනෙකු සේවයේ යොදවනවා ඇත. මේ අයුරින්, ආප්ප බාස්ලා ගණන වැඩි කර පාරිභෝගිකයෙකුට ඉල්ලන පරක්කුවට ආප්ප සපයන්නට බැරිකමක් නැත. ඒත් මුදලාලිලා කවුරුත් එහෙම කරන්නේ නැත. එසේ නොකරන්නේ ආප්ප බාස්ලා ගණන වැඩි කිරීමෙන් පිරිවැය වැඩිවීම නිසා සිදුවන පාඩුව, ඔය අතරින් පතර බලා ඉන්නට බැරුව ආප්ප නොකා බැණ බැණ පිටව යන පාරිභෝගිකයින් කීප දෙනෙක් නැති වීම නිසා වන පාඩුවට වඩා වැඩි නිසාය.

ආප්ප කන්නට කඩේට ගොඩවන අපට බොහෝ විට පෙනෙන්නේ ආප්ප බාස් 'ෆුල් බිසී' බවත් අපට බලා ඉන්නට සිදුවන බවත් පමණි. එහෙත්, පාරිභෝගිකයින් නොපැමිණෙන, ආප්ප බාස්ට පාරිභෝගිකයෙකු එනතුරු බලා ඉන්නට සිදුවන කාලයද සැලකිය යුතු කාලයකි. මෙය හවස්වරුවේ ආප්පයක් කන්නට කඩේට ගොඩවන අපට නොපෙනුණත් කඩේ මුදලාලිට පෙනේ.

කල් තබාගත නොහැකි භාණ්ඩයක් නිපදවා විකිණීමේදී භාණ්ඩය නිපදවිය හැක්කේ ඒකාකාරී වේගයකින් නමුත් භාණ්ඩය සඳහා වන ඉල්ලුම එසේ ඒකාකාරී නොවන නිසා නිෂ්පාදකයාට හෝ පාරිභෝගිකයාට බලා සිටින්නට වීම නොවැලැක්විය හැකිය. නිෂ්පාදන තාක්ෂණයේ වෙනසක් නොවී, පාරිභෝගිකයා නිකරුණේ ගතකළ යුතු පොරොත්තු කාලය අඩු කිරීමට ගන්නා ඕනෑම ක්‍රියාමාර්ගයකින් නිෂ්පාදකයා නිකරුණේ ගතකළ යුතු කාලය වැඩි වේ. එහි අනිත් පැත්තද එසේමය. 

එසේනම්, පාරිභෝගිකයා සහ නිෂ්පාදකයා අතර මෙසේ "නිකරුණේ ගතවන" කාලය බෙදිය යුතු ප්‍රශස්ත ක්‍රමවේදය කුමක්ද? මෙය තීරණය වන්නේ පාරිභෝගිකයාගේත් නිෂ්පාදකයාගේත් කාලයේ වටිනාකම මතය. කාලයේ වටිනාකම තීරණය වන්නේ එහි ආවස්ථික පිරිවැය මතය.

පාරිභෝගිකයාගේ කාලය අසීමිත ලෙස වටීනම් සහ නිෂ්පාදකයාගේ කාලය නොවටීනම් කිසියම් මොහොතක පැවතිය හැකි උපරිම පාරිභෝගික ඉල්ලුම වුවද සැපිරිය හැකි තරමට නිෂ්පාදකයින් ගණන වැඩි විය යුතුය. අනෙක් අතට, නිෂ්පාදකයාගේ කාලයේ වටිනාකම අසීමිතනම් සහ පාරිභෝගිකයාගේ කාලය නොවටීනම් නිෂ්පාදකයින් සිටිය යුත්තේ කිසියම් මොහොතක පැවතිය හැකි අවම පාරිභෝගික ඉල්ලුම සැපිරීමට ප්‍රමාණවත් ගණනක් පමණි. පාරිභෝගිකයාගේත්, නිෂ්පාදකයාගේත් කාලයේ වටිනාකම සමානනම් කිසියම් මොහොතක පැවතිය හැකි සාමාන්‍ය පාරිභෝගික ඉල්ලුම සැපිරිය හැකි තරමට නිෂ්පාදකයින් ගණනක් සිටිය යුතුය.

පාරිභෝගිකයින්ගේත් නිෂ්පාදකයින්ගේත් කාලයේ වටිනාකම කර්මාන්තය අනුව වෙනස් වේ. ත්‍රිරෝද රථ සේවා කර්මාන්තයේදී බොහෝ විට ඉල්ලුමක් ඇතිවන්නේම පාරිභෝගිකයෙකුට කාලය වටිනා නිසාය. කාලය එසේ නොවටීනම්, බස් හෝ දුම්රිය වැනි පොදු ප්‍රවාහන සේවාවක් භාවිතා කිරීම හෝ කෙටි දුරක්නම් පයින් යාම ප්‍රශ්නයක් නොවේ. ඒ නිසා, ත්‍රිරෝද රථ සේවා සොයන පාරිභෝගිකයෙකුට එම සේවාව අවශ්‍ය වේලාවට ක්ෂණිකව ලබා ගැනීමට නොහැකිනම් ගණුදෙනුවක් සිදු නොවනු ඇත.

මෙසේ පාරිභෝගිකයින්ට ක්ෂණිකව සේවය සැපයිය හැක්කේ ප්‍රමාණවත් සේවා සපයන්නන් ගණනක් සිටීනම් පමණි. ඒ මට්ටමට සේවා සපයන්නන් ගණන වැඩි වූ විට සේවා සපයන්නෙකුගේ "නිකරුණේ සිටින" කාලය වැඩි වේ. ඒ නිසා, මේ කර්මාන්තය වෙත ඇදී එන්නේ තමන්ගේ කාලයේ ආවස්ථික පිරිවැය අඩු, ත්‍රිරෝද රථ රැකියාවේ නොයෙදුනේනම් එම කාලය තුළ වැඩි ආදායමක් ලබාගත හැකි වෙනත් මාර්ගයක් නොමැති අයයි.

ත්‍රිරෝද රථ සේවා සපයන්නකු රථ ගාලක නිකරුණේ ගෙවන සෑම විනාඩියකදීම ඔහු හෝ ඇය විසින් වෙනත් අයෙකු ප්‍රවාහන සේවාවක් බලාපොරොත්තුවෙන් මහමඟ ගෙවන විනාඩියක් ඉතිරි කරයි. එසේ ඉතිරි කරන විනාඩිය, අනිවාර්යයෙන්ම,  ඔහු හෝ ඇය විසින් නිකරුණේ නාස්ති කරනවාක් මෙන් පෙනෙන විනාඩියට වඩා වටිනාකම වැඩි විනාඩියකි.


(Image: www.gettyimages.com)

තෙසක්රියක ගමනක්...

මේ වන විට ලංකාවේ ලියාපදිංචි වාහන ගණන ලංකාවේ මුළු පවුල් ගණනට වඩා වැඩිය. මේ වාහන වලින් අඩකටත් වඩා මෝටර් සයිකල්ය. පසු ගිය වසර අවසන් වන විට ලියාපදිංචි මෝටර් සයිකල් ගණන 3,359,501 කි. පසුගිය 2015 වසර තුළ අළුතින් ලියා පදිංචි කර ඇති මෝටර් සයිකල් ගණන පමණක් 370,889 කි.

වාහන කාණ්ඩ අතරින් දෙවන තැන ගන්නේ ත්‍රිරෝද රෝද රථයි. පසුගිය වසර තුළදී ලියාපදිංචි කර ඇති රථ 129,547ක් ද සමඟ පසුගිය වසර අවසානය වන විට රට තුළ වූ ත්‍රිරෝද  රථ ගණන මිලියනය ඉක්මවා (1,059,042) ඇත. මේ අනුව, පවුල් පහකින් එකක් ත්‍රිරෝද රථයකට හිමිකම් කියයි. 

බොහෝ දෙනෙකු ත්‍රිරෝද රථයක් මිලදී ගනු ලබන්නේ පෞද්ගලික පරිහරණය සඳහාම නොවේ. ත්‍රිරෝද රථ ප්‍රවාහන සේවාවන් සපයා ආදායමක් ලබා ගැනීම සඳහාය. ත්‍රිරෝද රථ ප්‍රවාහන සේවා සැපයුම වැඩි බවත්, හන්දියක් හන්දියක් ගානේ ත්‍රිරෝද රථ කුලියට දීම සඳහා බලා සිටින්නන් සුලභ බවටත්, ඔවුන් බොහෝ විට නිකරුණේ කාලය ගත කරන බවටත් මැසිවිලි නැඟෙනු පෙනේ.

මා සිතන පරිදි ලංකාවේ වත්මන් ත්‍රිරෝද රථ ප්‍රවාහන සේවා සැපයීමේ වෙළඳපොළ අඩුම වශයෙන් සාධනීය ලක්ෂණ දෙකක් පෙන්වයි. පළමුව, මේ වෙළඳපොළ සංකල්පීය තරඟකාරී වෙළඳපොළකට ඉතා ආසන්න බව පෙනේ. තරඟකාරී වෙළඳපොළක් එහි ගණුදෙණු සඳහා සහභාගී වන විශාල පිරිසකට මෙන්ම සමස්තයක් ලෙස රටටද සැලකිය යුතු ප්‍රතිලාභ සපයයි. දෙවනුව, ත්‍රිරෝද රථ ප්‍රවාහන සේවා සැපයීමේ කර්මාන්තය විශාල පිරිසකට කුඩා පරිමාණ ව්‍යවසායකයින් වීමට අවස්ථා සලසයි.

ත්‍රිරෝද රථ සේවා සපයන්නෙකු ත්‍රිරෝද රථයක් මිල දී ගැනීම සඳහා මූලික ප්‍රාග්ධනයක් යෙදවිය යුතුය. බොහෝ විට මේ ප්‍රාග්ධන අවශ්‍යතාව සපුරා ගැනෙන්නේ කල්බදු පහසුකමක් හරහාය. ඉන්පසු ඉන්ධන සඳහා විචල්‍ය පිරිවැයක් දැරිය යුතුය. රියදුරු ශ්‍රමය යෙදවෙන ප්‍රධාන ආකෘති දෙකක් තිබේ. පළමුවැනි ආකෘතිය ත්‍රිරෝද රථයේ අයිතිකරු විසින් සෘජුවම සේවා සැපයීමයි. මෙහිදී ව්‍යවසායකයා හා ආයෝජකයා එක් අයෙකි.

දෙවන ආකෘතිය යටතේ සිදුවන්නේ අයිතිකරු විසින් ත්‍රිරෝද රථ සේවා සැපයීම වෙනත් අයෙකුට පැවරීමයි. මෙය බොහෝ විට සිදුවන්නේ දිනකට කිසියම් කුලියක් අයකර ගැනීමේ පදනම මතයි. මෙහිදී අයිතිකරු විසින් කරන කාර්යයේ ලොකු අවදානමක් නැත. එහිදී සිදුවන්නේ ආයෝජනයකි. ව්‍යවසායකයා වන්නේ මේ ව්‍යාපාරයේ අවදානම ගන්නා, අවසානයේදී ත්‍රිරෝද රථ සේවා සපයන රියදුරාය. ත්‍රිරෝද රථ සේවා සැපයීමේ කර්මාන්තය පුළුල් වන ආකාරයෙන් පෙනෙන්නේ මේ සේවාවන් සඳහා ඇති ඉල්ලුම මෙන්ම, කර්මාන්තය වෙත ඇදෙන නව ව්‍යවසායකයින් ගණනද එන්න එන්නම වැඩි වන බවයි.

පළමුව, ඉල්ලුම් සාධක දෙස බැලූ විට මෙයින් පිළිබිඹු වන්නේ පසුගිය කාලය තුළ මැදි ආදායම් ලබන රටක් ලෙස ඉදිරියට පැමිණි ලංකාවේ ආදායම් ඉහළ ගොස් තිබීම හා ඒ හේතුවෙන් සාමාන්‍ය පුද්ගලයින් තමන්ගේ ජීවන තත්ත්වය වඩා උසස් කර ගැනීමට දරන උත්සාහයයි. උද්ධමනය අඩු මට්ටමක පැවතීම මේ තත්ත්වයට තවදුරටත් ඉවහල් වී තිබේ. ත්‍රිරෝද රථ සේවාවන් සඳහා යමෙකු මුදල් වැයකරන්නේ ආහාර වැනි මූලික අවශ්‍යතා සපුරා ගැනීමෙන් පසුවය.

අනෙක් අතට, මේ කර්මාන්තයට තවදුරටත් අළුත් ව්‍යවසායකයින් ඇදෙන්නේ කර්මාන්තයේ ලාභ ඇති නිසාය. දවසේ පැය ගණනක් එක තැනක නිකරුණේ කාලය ගත කළද, දුවන හයර් කිහිපයෙන් දවසේ ශ්‍රමය වෙනුවෙන් සැලකිය යුතු යමක් ලැබෙන බව පෙනේ. ඇත්තටම ත්‍රිරෝද රථ රියදුරකු දිනකට උපයන මුදලින් ඉන්ධන සඳහා වැය වන විචල්‍ය පිරිවැය හා කල්බදු වාරික හෝ අයිතිකරුගේ දෛනික කුලිය ඉවත් කිරීමෙන් පසු ඉතිරි වන මුදල ලාභයක්ම නොවේ. රියදුරුගේ දෛනික ශ්‍රමයේ වටිනාකමද එහි ඇතුළත්ය. 

ලංකාවේ ත්‍රිරෝද රථ සේවා සපයන වෙළඳපොළ වැනි විශාල තනි පාරිභෝගිකයින් පිරිසක් මෙන්ම, එවැනිම සංවිධානය නොවූ තනි සේවා සපයන්නන් විශාල ගණනක් සිටින, ඒකාධිකාර නැති, තරඟකාරී වෙළඳපොළක ඉල්ලුම හා සැපයුම ස්වයංක්‍රීයවම සමතුලිත වන අතර එය සිදුවන්නේ මිල වෙනස්වීම් මඟිනි.  මෙවැනි වෙළඳපොළක සේවා සපයන්නෙකුට තමන්ගේ ශ්‍රමයේ වටිනාකම හා ගන්නා අවදානම වෙනුවෙන් ප්‍රතිලාභයක් හැරුණු විට 'සුපිරි ලාභ' ලැබිය නොහැකිය. ඒ නිසා, පාරිභෝගිකයින්ට අඩුම මිලකට හොඳ සේවාවක් ලබා ගැනීමට හැකිවන අතර, මිල අඩු වුවද මේ අඩු මිල නිසා වැඩි වන ඉල්ලුම විසින් නව ව්‍යවසායකයින් දිරිමත් කරයි. 

මෙවැනි තරඟකාරී වෙළඳපොළක කිසිදු සේවා සපයන්නෙකුට අනෙක් අයට වඩා වැඩි මිලක් අය කිරීමේ හැකියාවක් නැත. වෙනත් සේවා සපයන්නන් ඕනෑ තරම් සිටින නිසා එයින් සිදුවන්නේ පාරිභෝගිකයා වෙනත් සේවා සපයන්නෙකු වෙත යාමයි. එමෙන්ම, අනෙක් අයට වඩා අඩුවෙන් අය කිරීමේ හැකියාවක්ද නැත. අය කරන මිල සේවා සැපයිය හැකි අවම මිල නිසා එසේ කිරීම පාඩුවකි. ඒ නිසා (විශේෂ තත්ත්වයන් යටතේ හැර) මිල ස්ථාවරව පවතී. ඒ නිසා, සේවා සපයන්නට තරඟ කරන්නට වෙන්නේ වඩා හොඳ සේවාවක් සැපයීම මඟිනි.

මෙය සිදුවන ආකාරය නිරීක්ෂණය කිරීම අපහසු නැත. බොහෝ සේවා සපයන්නන්ට තමන්ගේම වූ පාරිභෝගිකයින් සිටින අතර ඔවුහු ජංගම දුරකථන සම්බන්ධතා හරහා සම්බන්ධීකරණය වෙති. මෙවැනි ස්ථිර පාරිභෝගිකයින් ඇති කරගැනීම මඟින් සේවා සපයන්නෝ තමන්ගේ අවදානම තරමක් අඩු කරගනිති. එමෙන්ම, එවැනි පාරිභෝගිකයෝද සිය සේවාවේ තත්ත්වය ගැන සහතිකයක්ද සහිතව හොඳ මිලක් ලබා ගනිති.

ත්‍රිරෝද සේවා සැපයුම ඉල්ලුමට වඩා වැඩිනම් මිල නියම මට්ටමටත් වඩා පහළට වැටීමෙන් මේ සේවාව මඟින් ප්‍රමාණවත් ලාභයක් ලැබිය නොහැකි වනු ඇත. මෙය සිදු වන විට මේ කර්මාන්තයට අළුතින් සේවා සපයන්නන් එකතු වීම ස්වයංක්‍රීයවම අඩුවීම නිසා නැවතත් මිල ඉහළ ගොස් ඉල්ලුම සැපයුම සමතුලිත වනු ඇත. රජය විසින් ඇඟිලි ගසා කෘතීම ලෙස ඉල්ලුම හා සැපයුම පාලනය නොකරනවානම් වෙනත් බොහෝ කර්මාන්තයන්හි වැඩි ලාභ නැතිවී මෙවැනි කාර්යක්ෂම තත්ත්වයක් ඇති වනු ඇත.

පසුගිය කාලයේ රටේ ආදායම වැඩි වීම හා අඩු උද්ධමනය ත්‍රිරෝද රථ සේවා සඳහා ඉල්ලුම වැඩි කළාක් මෙන්ම, සැපයුම වැඩි වීමට හේතු වූ කරුණුද තිබේ. කලක් පැවති සාපේක්ෂව අඩු පොලී අනුපාතික හා ස්ථාවරව පැවති විණිමය අනුපාතිකය මේ අතරින් ප්‍රධාන සාධක වූ අතර රටේ පහළ මැදි ආදායම් ලබන පුද්ගලයෙකුට වුවද ත්‍රිරෝද  රථයක් මිලදී ගැනීම කළ හැකි දෙයක් බවට පත් කර තිබේ. තෙල් මිලෙහි බලපෑමනම් මිශ්‍ර එකකි. එක් අතකින් අඩු තෙල් මිල පයින් යන්නන් හා පොදු ප්‍රවාහන සේවා භාවිතා කරන්නන් ත්‍රිරෝද රථ වෙත ආකර්ශනය කරන අතර තවත් අතකින් වැඩි තෙල් මිල පෞද්ගලික මෝටර් රථ හා ටැක්සි භාවිතා කරන්නන් ආකර්ෂණය කරයි. සමස්තයක්  ලෙස අඩු තෙල් මිල කර්මාන්තයට වාසිදායක බව මගේ අදහසයි.

ත්‍රිරෝද රථ රියදුරන් ලෙස සේවය කරන බොහෝ දෙනෙකු ඉහළ අධ්‍යාපනයක් නොලැබූ හා සමාජයේ ඉහළ ස්ථර සමඟ ලොකු සමාජ සම්බන්ධතා නොමැති අයයි. රජයේ රැකියා බලා සිටිමින් බෝක්කු උඩ හෝ පහන් කණු යට රස්තියාදු නොවී මේ කර්මාන්තයට පිවිසීම තුළින් ඔවුහු රටේ ආර්ථිකයට සැලකිය යුතු දායකත්වයක් ලබා දෙති.  ඔවුන්ගේ දායකත්වය ඔබ සලකා බැලිය යුත්තේ මේ සේවාව නිසා ඔබට ඉතිරි වූ කාලය ගැන සිතමිනි. ඔවුන් පැය ගණනක් ත්‍රිරෝද රථ ගාලක රස්තියාදු වීම ගැන සිතිය යුත්තේ මුළු දවසම නිකරුණේ රස්තියාදු වීමේ විකල්පයට සාපේක්ෂවය.

පෞද්ගලික මෝටර් රථ හිමිකරුන්වන්නම් ත්‍රිරෝද රථ නිසා ඇති වන මාර්ග තදබදය අවාසියක් ලෙස සිතන්නට පුළුවන. එහෙත්, මාර්ග නඩත්තුව සිදුවන්නේ රටේ සියල්ලන්ගේම මුදලින් නිසා එසේ සිතීම නිවැරදි නැත.

මෑතකදී ඉහළ ගිය විණිමය අනුපාතය හා බදු නිසා ඉදිරි කාලයේදී ත්‍රිරෝද රථ සේවා සැපයුම අඩු විය හැකිය. කෙසේ වුවද, විණිමය අනුපාතය වෙනස්වීම හා රාජ්‍ය අයවැය හිඟය අඩුවීම අතවශ්‍ය නිවැරදිවීම්ය. මෙහිදී ත්‍රිරෝද රථ සේවා කර්මාන්තයේ සිදුවනු ඇත්තේ මේ සාර්ව-ආර්ථික වෙනස්කම් පිළිබිඹු කරමින් ඉල්ලුම හා සැපයුම අලුත් සමතුලිතතාවයක් කරා එළැඹීමයි.

ඩයස්පෝරා සල්ලි!

මේ වන විට ශ්‍රී ලාංකික ඩයස්පෝරාව ලොව පුරා පැතිරුණු විශාල ප්‍රජාවකි. ලෝක බැංකු ඇස්තමේන්තු අනුව, 2013 වන විට ලංකාවෙන් වෙනත් රටකට සංක්‍රමණය වී සිටි පුද්ගලයින් ගණන මිලියන 1.8ක් පමණ වේ. පසුගිය වසර තුන තුළ සංක්‍රමණය වූ පිරිස්ද එකතු කළ විට මේ ගණන මිලියන 2 ඉක්මවා තිබෙන්නට ඉඩ තිබේ. 2015 දී රටේ ජනගහණය මිලියන 21 ක් පමණක් වූ බව සැලකූ විට මේ ගණන සැලකිය යුතු ප්‍රතිශතයකි. එමෙන්ම, ඉහත ඇස්තමේන්තුවට ලංකාවෙන් පිටත ඉපදුණු දෙවන පරම්පරාවේ සංක්‍රමණිකයින් ඇතුළත්ව නැත.

තාවකාලිකව හෝ ස්ථිර ලෙස මෙසේ වෙනත් රටක ජීවත් වන ශ්‍රී ලාංකිකයෝ රට තුළ වෙසෙන සිය නෑදෑ හිතවතුන්ට වාර්ෂිකව සැලකිය යුතු මුදලක් එවති. පසුගිය 2015 වසර තුළ මෙසේ එවූ මුදල් ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 7ක් පමණ වේ. මේ අනුව, එක් අයෙකු විසින් එසේ එවා ඇති මුදල ඩොලර් 3,932 ක් පමණ වේ. මේ මුදල 2015 දී ශ්‍රී ලාංකිකයෙකුගේ ඒක පුද්ගල ආදායම වූ ඩොලර් 3,924ටද වඩා මඳක් වැඩි මුදලකි. පහත රූප සටහනේ ඇත්තේ පසුගිය කාලය තුළ මෙසේ සංක්‍රමණිකයින් විසින් රට තුළට එවූ අරමුදල් ඉහළ ගිය ආකාරයයි.

ශ්‍රී ලාංකික සංක්‍රමණිකයන්ගෙන් වැඩි පිරිසක් ජීවත් වන්නේත්, වැඩිම මුදලක් ලංකාවට එවන රට වන්නේත් සවුදි අරාබියයි. සාමාන්‍ය අදහස වන්නේ මැද පෙරදිග රටවලට රැකියා සඳහා යන පිරිස් රටට මුදල් එවන නමුත් බටහිර රටවලට සංක්‍රමණය වන පිරිස් එසේ නොකරන බවයි. ලෝක බැංකුව විසින් මේ ඇස්තමේන්තු සිදුකළ ක්‍රමවේදය ගැන මා නොදන්නා නමුත් ඔවුන්ගේ මේ ඇස්තමේන්තු අනුවනම් පෙනීයන්නේ එය එසේ නොවන බවයි. ලෝක බැංකු ඇස්තමේන්තු අනුව විවිධ රටවල් වල වෙසෙන ශ්‍රී ලාංකික සංක්‍රමණිකයින් විසින් රට තුළට එවන සාමාන්‍ය මුදල් ප්‍රමාණයේ විශාල වෙනස්කම් නැත. වැඩිම ශ්‍රී ලාංකික සංක්‍රමණිකයින් ප්‍රමාණයක් ජීවත් වන රටවල් 25 හා අදාළ ලෝක බැංකු ඇස්තමේන්තු පහත වගුවේ තිබේ.

[වගුවේ ඇති එක් එක් රට හා අදාළ සංඛ්‍යා ලෝක බැංකුවේ ඇස්තමේන්තු වන අතර නිල සංඛ්‍යාලේඛණ නොවේ. ලෝක බැංකුව විසින් මේ ඇස්තමේන්තු සිදු කර ඇති ක්‍රමවේදය අනුව රටවල් අතර මෙහි කර ඇති සැසඳීම නිවැරදි නොවිය හැකිය. කෙසේවුවද, රටට පැමිණි මුළු ප්‍රේෂණ ප්‍රමාණය මහ බැංකුවේ නිල සංඛ්‍යාලේඛණ සමඟ සැසඳේ.]