නව වෙනි පැය

මොරීසියෝ කැතලාන්ගේ ටේප් කළ කෙහෙල් ගෙඩිය ගැන ලිපි කීපයක්ම ලිවුවනේ. ඔය කෙහෙල් ගෙඩිය ඔය තරම් මිලකට අලෙවි වුනේ එය කැතලාන්ගේ නිර්මාණයක් නිසයි. ප්‍රසිද්ධියට පත් වූ කැතලාන්ගේ තවත් කලා නිර්මාණ ගණනාවක්ම තිබෙනවා. ඒ අතරින් එකක් තමයි ලා නෝන ඕර (නව වැනි පැය) ලෙස නම් කර තිබෙන, උල්කාපාතයක් වැදී බිම වැටී සිටින දෙවන ජුවාම් පාවුළු පාප් තුමාගේ මූර්තිය.

නව වැනි පැය කලා කෘතිය පිළිබඳ විවිධ අර්ථකථන තිබෙනවා. එයින් එක් ප්‍රචලිත අර්ථකතනයක් අනුව කොයි තරම් බලවත් පුද්ගලයෙක් වුවත්, අවදානම් වලින් සම්පූර්ණයෙන්ම මිදී නැති බව මෙයින් පෙන්වා දෙනවා. අවම වශයෙන් කතෝලික ආගමිකයින්ට සාපේක්ෂව පාප් තුමා කියා කියන්නේ පෘථිවිය මත සිටින බලවත්ම පුද්ගලයෙක්. පෘථිවිය මත ඔහු කොයි තරම් සුරක්ෂිත වුවත්, අනපේක්ෂිත මොහොතක පෘථිවියට පිටත අභ්‍යවකාශයේ සිට පොළොවට වැටෙන උල්කාපාතයක් ඔහුගේ ඇඟේ වැදෙන්න පුළුවන්.

ඔහු (him) ලෙස නම් කර තිබෙන දණ ගසා සිටින හිට්ලර්ගේ මූර්තිය මොරීසියෝ කැතලාන්ගේ තවත් ප්‍රසිද්ධ කලා නිර්මාණයක්. මෙය නිර්මාණය කර තිබෙන්නේ දණ ගසා යාඥා කරමින් සිටින සාමාන්‍ය පිරිමි ළමයෙකුගේ පසුපස දර්ශනය ලෙස මුලින්ම පෙනෙන අයුරිනුයි. සමීප වී මූර්තියේ ඉදිරිපස බැලූ විට පමණක් ඇඩොල්ෆ් හිට්ලර්ගේ බව පැහැදිලිව හඳුනා ගත හැකි පරිදි මුහුණ නිර්මාණය කර තිබෙනවා.

බඩු මිල, බදු හා උද්ධමනය

ගෝඨාභය රාජපක්ෂ ජනාධිපති වී දැන් මාසයක් වෙනවා. මේ කාලය ඇතුළත අලුත් ආණ්ඩුව විසින් කළ කී දේ වලින් චම්පික රණවකව අත් අඩංගුවට ගන්නා තුරු වැඩිපුරම කතා බහට ලක් වුනේ බදු අඩු කිරීමයි. බදු අඩු කිරීම නිසා අලුත් ආණ්ඩුව විසින් කෙටිකාලීනව වගේම දිගුකාලීනවත් විශාල පාඩුවක් කර ගෙන අවසන්. නමුත්, ඒ පාඩුවට හරියන වාසියක් ආණ්ඩුවට ලැබී ඇති බවක් පෙනෙන්නේ නැහැ.

රාජපක්ෂ පවුල ඇතුළේ ආර්ථික විශේෂඥයින් නැහැ. රාජපක්ෂලාට බදු අඩු කරන්න උපදෙස් දෙන්න ඇත්තේ ඔවුන් වටා ඉන්න ආර්ථික විශේෂඥයින් විය යුතුයි. පසුගිය ආණ්ඩුව බදු අනුපාතික විශාල ලෙස වැඩි කළා. ඒ හේතුව මත රනිල්ව බොහෝ විට සමච්චලයට ලක් වුනා. එහෙත්, රනිල්ගේ බදු ගැන විවේචන ප්‍රචාරණය කළේ පොදුජන පෙරමුණේ හා ජවිපෙ පාක්ෂිකයින් විසිනුයි. ඒ හැර සාමාන්‍ය ජනතාව අතර ඇත්තටම බදු විරෝධයක් ඇති වී තිබුණේ නැහැ. පැවති ආණ්ඩුවට බොහෝ දෙනෙකුගේ තිබුණු අකැමැත්ත ප්‍රකාශ කිරීමේදී බදු ගැහීම ගැනත් විවේචන කළත්, රනිල්ගේ බදු නිසා ඇත්තටම බඩු මිල මිනිස්සුන්ට දැනෙන තරමට වැඩි වී තිබුණේ නැහැ.

මිනිස්සුන්ට බඩු මිල ප්‍රශ්නයක් වී නොතිබුණු නිසාම බදු කැපිල්ලත් මිනිස්සුන්ට ලොකුවට දැනී නැහැ. ඇත්තටම බදු කැපුවා කියා බඩු මිල අඩු වෙලත් නැහැ. බොහෝ ආහාර ද්‍රව්‍ය වල මිල පසුගිය මාසය තුළ වැඩි වී මිස අඩු වී නැහැ. එසේ මිල වැඩි වීමට ප්‍රධාන හේතුව බදු කැපීම කියා කියන්න පුළුවන්කමක් නැතත්, බදු අඩු කිරීම නිසා බඩු මිල අඩු වී නැති බවනම් පැහැදිලියි. ගෝඨාභය රාජපක්ෂටම හාල් කඩ ගානේ රස්තියාදු වෙන්න වී තිබීමෙන් පේන්නේ වැඩේ හරි නොගිය බව ඔහුටත් තේරී ඇති බවයි.

උද්ධමනය හා ජීවන වියදම කියන්නේ එකම දේ නෙමෙයි. ආර්ථික විද්‍යාඥයින් උද්ධමනය ලෙස හඳුන්වන්නේ භාණ්ඩ හා සේවා වල වටිනාකමට සාපේක්ෂව රටේ මුදල් ඒකකයේ වටිනාකම අඩු වීමටයි. ඒ නිසා, ලංකාවේ උද්ධමනය රුපියල් වලින් ගනුදෙනු කරන කාටත් එක සේ දැනෙනවා. නමුත්, ජීවන වියදම කියන එක එක් එක් පුද්ගලයාගේ ජීවන විලාසිතා මත තීරණය වන දෙයක්. බෝංචි කිලෝවක් රුපියල් දාහට ගියත් බෝංචි නොකන කෙනෙකුගේ ජීවන වියදමට එය බලපාන්නේ නැහැ. එහෙත්, එය ඔහුගේ හෝ ඇයගේ අතේ තිබෙන රුපියල් වල වටිනාකමට බලපානවා.

සැපයුම් සාධක මත තාවකාලිකව බෝංචි මිල හෝ රතු ළූණු මිල ඉහළ ගියා කියා රටේ උද්ධමනය වැඩි වෙන්නේ නැහැ. උද්ධමනය වැඩි වෙන්නේ රටේ මුදල් සැපයුම වැඩි කළ විටයි. රටේ සෑම භාණ්ඩයකම හා සේවාවකම මිල ගණන් පරීක්ෂා කරන එක පහසු දෙයක් නොවන නිසා, උද්ධමනය මැනීම සඳහා යොදා ගන්නා මිල දර්ශකයක තිබෙන්නේ තෝරා ගත් භාණ්ඩ හා සේවා දෙතුන් සීයක් පමණයි. නමුත්, උද්ධමනය කියන සංකල්පයෙන් අදහස් වෙන්නේ මේ භාණ්ඩ දෙතුන් සීයේ මිල නෙමෙයි. රජයකට තෝරාගත් භාණ්ඩ වල මිල ටින්කරින් කරන්න පුළුවන් වුනත්, හොර පාරෙන් උද්ධමනය අඩු කරන්න බැහැ.

බදු අඩු කිරීමේ ප්‍රතිඵලයක් විදිහට රටේ මිනිස්සු අතේ රැඳෙන මුදල් ප්‍රමාණය ඉහළ ගියත්, රටේ භාණ්ඩ හා සේවා නිෂ්පාදනය සමානුපාතිකව ඉහළ යන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, මිනිස්සුන්ගේ ආදායම් වැඩි වූ විට වැඩි වැඩියෙන් මිල දී ගන්න පෙළඹෙන භාණ්ඩ හා සේවා වල මිල මුලින්ම ඉහළ යනවා. මේ බොහෝ භාණ්ඩ ආනයනික භාණ්ඩ නිසා බදු අඩු කිරීමේ ප්‍රතිඵලය රටේ ගෙවුම් ශේෂයට නරක විදිහට බලපානවා. විණිමය අනුපාතිකය මත පීඩනය වැඩි වෙනවා.

උදාහරණයක් විදිහට උපයන විට ගෙවීමේ බද්ද ගත්තොත් මේ බද්ද අහෝසි කිරීමේ වාසිය ලැබුණේ රටේ මැදි ආදායම් ලබන ස්ථරයකට. මේ අය නොකා නොබී බඩගින්නේ සිටි අය නොවන නිසා හාල් පොල් ඉල්ලුම අමුතුවෙන් වැඩි වෙන්නේ නැහැ. නමුත්, දේශීය නිෂ්පාදන වලින් අළුත් මාළු, කුකුළු මස්, කැරට් බෝංචි වගේ "පොෂ්" එළවළු, බාස්මතී වගේ මිල අධික හාල් ආදියට ඉල්ලුම වැඩි වෙන්න පුළුවන්. ඒ වගේම, චීස්, බටර්, කිරිපිටි වගේ ආනයනික ආහාර ඉල්ලුමත්, පෞද්ගලික වාහන සඳහා ඉන්ධන ඉල්ලුමත්, මත්පැන් ඉල්ලුමත් වැඩි වෙන්න පුළුවන්. මේ උදාහරණ කිහිපයක්. ආනයනික ද්‍රව්‍ය වලට ඉල්ලුම වැඩි වෙද්දී ආනයන වැඩි වැඩියෙන් රටට එන නිසා සැපයුමේ අඩුවක් සිදු නොවුණත් අළුත් මාළු, එළවලු වගේ දේවල් වල සැපයුම වැඩි නොවන නිසා මිල ඉහළ යාම වලක්වන්න අමාරුයි.

අයහපත් කාලගුණ තත්ත්වයක් නිසා මාළු සැපයුම අඩු වූ වහාම මේ කරුණ පැහැදිලිව පෙනෙයි. සැපයුම අඩුවෙන කොට කොහොමටත් මාළු මිල වැඩි වෙනවා තමයි. නමුත්, රටේ මුදල් සංසරණය වැඩි වී තිබෙන වෙලාවක මේ බලපෑම ගොඩක් වැඩියි. මොකද මිල ඉහළ ගියත් මාළු ගන්න අය ඉන්නවා. බෝංචි මිලට වුනත් යම් තරමකින් සිදු වී තියෙන්නේ මේ සන්තෑසියම තමයි.

අවසාන වශයෙන් මුළු පීඩනයම එන්නේ විණිමය අනුපාතිකයට. අයවැය හිඟය පුළුල් වෙමින් තියෙද්දී ස්වෛරීත්ව බැඳුම්කර නිකුත් කරලා මුදල් එකතු කරන එකත් වඩා අමාරු වෙනවා. පහුගිය ආණ්ඩුවත් මුලදීම රාජ්‍ය සේවකයින්ගේ පඩි වැඩි කරලා මේ වගේම අමාරුවක වැටුණා. ඉන් පසුව, බදු වැඩි කරන්න සිදු වුනේ ඒ වැටුණු වලෙන් ගොඩ යන්නයි.

බදු අඩු කිරීම හා එළවළු මිල

මේ දවස් වල එළවලු වර්ග ගණනාවක මිල ඉහළ ගිහින්. මහ බැංකුවේ දත්ත අනුව ඊයේ (දෙසැම්බර් 17) පිටකොටුවේ බෝංචි කිලෝවක සිල්ලර මිල රුපියල් 390ක්. එම දත්තම අනුව, හරියටම වසරකට පෙර (2018 දෙසැම්බර් 17) පිටකොටුවේ බෝංචි කිලෝවක සිල්ලර මිල රුපියල් 210ක් පමණයි. බෝංචි කිලෝවක් හිටිවනම මේ තරම් ගණන් ගිහින් තියෙන්නේ ඇයි?

බෝංචි මේ තරම් ගණන් ගිහින් තියෙන්නේ තාවකාලික සැපයුම් ප්‍රශ්නයක් නිසා මිසක් ආණ්ඩුවේ මූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති නිසා නෙමෙයි. අයහපත් කාලගුණය හෝ වෙනත් හේතුවක් නිසා බෝංචි සැපයුම අඩු වී තිබෙන බව පේනවා. ඉල්ලුම නොවෙනස්ව තිබියදී සැපයුම අඩු වුණාම මිල ඉහළ යනවා. ගෝඨාභය රජ වීමෙන් පසුව ස්වයංජාත බෝංචි පහළ වුනානම් සැපයුම ඉහළ ගිහිං මිල අඩු විය හැකිව තිබුණා. නමුත්, එහෙම වුනේ නැහැනේ. කාලගුණය යහපත් වී බෝංචි සැපයුම නැවත මුල් තත්ත්වයට පැමිණි විට මිලත් අඩු වෙයි.

නිදහස් වෙළඳපොළේ බෝංචි මිල තීරණය වන ආකාරය ගැන ලිපියක් මා ඊයේ අනෙක් පැත්තේ ලියා පළ කළා.

බෝංචි ගණන් වැඩිද?

එම ලිපියේ මා ඉදිරිපත් කර තිබෙන උදාහරණයේ බෝංචි ඉල්ලුම හැදෙන්නේ තනි පුද්ගලයින් 15 දෙනෙකු විසින් බෝංචි කිලෝවකට ගෙවන්න කැමති උපරිම මිල මතයි.

අමල් - 1000
බිමල් - 700
චමල් - 550
දයාල් - 500
එමිල් - 450
ෆසල් - 420
ගයාන් - 400
හසන් - 390
ඉයන් - 375
ජෙයන් - 350
කෙවින් - 320
ලොහාන් - 300
මෝහන් - 280
නුවන් - 250
ඔෂාන් - 220

එක් එක් පුද්ගලයා විසින් බෝංචි කිලෝවකට ගෙවන්න කැමති උපරිම මිල සමාන නොවී මේ ආකාරයට වෙනස් වෙන්නේ මිනිසුන්ගේ රුචිකත්වයන් වගේම ආදායම් මට්ටමුත් වෙනස් නිසා. ලොහාන්ට සල්ලි තිබුණත් ඔහු බෝංචි වලට එතරම් කැමති නැති නිසා කිලෝවකට රුපියල් 300කට වඩා ගෙවන්න කැමති නොවනවා විය හැකියි. නුවන් බෝංචි වලට කැමති වුවත්, අතේ තිබෙන මුදලින් හාල් පොල් මිල දී ගැනීම ඔහුගේ ප්‍රමුඛතාවය නිසා බෝංචි කිලෝවකට රුපියල් 250කට වඩා නොගෙවනවා විය හැකියි. අමල්ට උතුරන්න සල්ලි තිබෙන නිසා ඔහු බෝංචි වලට මහා ලොකු කැමැත්තක් නැතත් කිලෝවකට රුපියල් 1000ක් ගෙවන එක ගැන දෙවරක් නොහිතනවා විය හැකියි.

හේතු මොනවා වුවත් වැදගත් කරුණ වන්නේ මෙහි සඳහන් එක් එක් පුද්ගලයා විසින් බෝංචි කිලෝවක් වෙනුවෙන් ගෙවන්න කැමති උපරිම මිල මෙහි තිබෙන මුදල බවයි. බෝංචි වල ඉල්ලුම් වක්‍රය හැදෙන්නේ මේ විදිහට එක් එක් පුද්ගලයා විසින් බෝංචි කිලෝවක් වෙනුවෙන් ගෙවන්න කැමති උපරිම මිල ගණන් වලිනුයි. මිල රුපියල් 1000ක් නම් ඉල්ලුම කිලෝවක් පමණයි. නමුත්, මිල රුපියල් 700 දක්වා අඩු වූ විට ඉල්ලුම කිලෝ 2 දක්වාත්, මිල රුපියල් 550 දක්වා අඩු වූ විට ඉල්ලුම කිලෝ 3 දක්වාත් ආදී වශයෙන් ඉහළ යනවා. මිල අඩු වෙද්දී බෝංචි වැනි බොහෝ පාරිභෝගික භාණ්ඩ වල ඉල්ලුම ඉහළ යාම සාමාන්‍ය තත්ත්වයයි.

මිල	ඉල්ලුම
1000	1
700	2
550	3
500	4
450	5
420	6
400	7
390	8
375	9
350	10
320	11
300	12
280	13
250	14
220	15

මේ දත්ත අනුව බෝංචි වල ඉල්ලුම් වක්‍රය පහත ආකාරයේ පහළට නැඹුරු වූ එකක්.

බෝංචි කිලෝවක වෙළඳපොළ මිල තීරණය වන්නේ ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලනය වීම මතයි. කිසියම් නිශ්චිත සතියක බෝංචි සැපයුම තීරණය වන්නේ කාලගුණ සාධක වැනි කරුණු මතයි. මිල වැඩි වුනා කියා සැපයුම ක්ෂණිකව වැඩි වෙන්නේ නැහැ. මිල අඩු වුනා කියා සැපයුම ක්ෂණිකව අඩු වෙන්නේත් නැහැ. මිල කුමක් වුවත් හිටවා ඇති බෝංචි වැල් වල බෝංචි හැදෙනවා. ඒ නිසා, කෙටිකාලීනව බෝංචි වල සැපයුම් වක්‍රය සිරස් රේඛාවකට ආසන්න එකක්.

කිසියම් සතියක බෝංචි සැපයුම කිලෝග්‍රෑම් 12ක්නම් සමතුලිත මිල රුපියල් 300ක් වෙනවා. සැපයුම කිලෝග්‍රෑම් 7ක්නම් සමතුලිත මිල රුපියල් 400ක් වෙනවා. වාසුදේව යෝජනා කර තිබෙන "සමාජවාදී" විසඳුමෙන් මේ සමතුලිතතාවය වෙනස් කරන්න බැහැ. (ප්‍රශ්න තිබේනම් අහන්න. පැහැදිලි කරන්නම්.)

බදු අඩු කිරීම බෝංචි මිලට බලපාන්නේ කොහොමද?

බදු අඩු කිරීම නිසා මිනිස්සුන්ගේ අතේ පෙර තත්ත්වයට සාපේක්ෂව මුදල් ඉතිරි වීමක් සිදු වෙනවා. මිනිස්සුන්ට තමන් කලින්ට වඩා ටිකක් පෝසත් වුනා කියා දැනෙනවා. එවිට කලින්ට වඩා ටිකක් අත දිග හැර වියදම් කරන්න පෙළඹවීමක් ඇති වෙනවා. බෝංචි වලට තිබෙන කැමැත්ත වැඩි වී නැතත් බෝංචි වලට සාපේක්ෂව මුදල් වල වටිනාකම අඩු වී තිබෙන නිසා බෝංචි කිලෝවක් වෙනුවෙන් කලින් ගෙවුවාට වඩා මුදලක් ගෙවන්න කැමැත්තක් ඇති වෙනවා. බදු අඩු කිරීමෙන් පසුව කලින් උදාහරණයේ එක් එක් පුද්ගලයා බෝංචි කිලෝවක් වෙනුවෙන් ගෙවන්න සූදානම්ව සිටි උපරිම මිල පහත ආකාරයට වෙනස් වෙනවා.

අමල් - 1200
බිමල් - 850
චමල් - 650
දයාල් - 550
එමිල් - 500
ෆසල් - 475
ගයාන් - 450
හසන් - 425
ඉයන් - 400
ජෙයන් - 375
කෙවින් - 350
ලොහාන් - 325
මෝහන් - 300
නුවන් - 275
ඔෂාන් - 250

ඒ එක්කම වෙළඳපොළේ බෝංචි වල ඉල්ලුම් වක්‍රයත් වෙනස් වෙනවා. ආර්ථික විද්‍යා භාෂාවෙන් කියනවානම් දකුණට විතැන් වෙනවා. නිල් පාටින් තියෙන්නේ අලුත් ඉල්ලුම් වක්‍රය. දැන් සමතුලිත මිලට වෙන්නේ කුමක්ද? සැපයුම කිලෝග්‍රෑම් කීයක් වුවත් සමතුලිත මිල කලින් මිලට වඩා වැඩියි. කිසියම් සතියක බෝංචි සැපයුම කිලෝග්‍රෑම් 12ක්නම් සමතුලිත මිල රුපියල් 325ක් වෙනවා. සැපයුම කිලෝග්‍රෑම් 7ක්නම් සමතුලිත මිල රුපියල් 450ක් වෙනවා.

බදු අඩු කිරීම, රාජ්‍ය සේවක වැටුප් වැඩි කිරීම වගේ ක්‍රම වලින් ආර්ථිකය උත්තේජනය කළ විට වෙන්නේ ඔයාකාරයට භාණ්ඩ හා සේවා වලට තිබෙන ඉල්ලුම වැඩි වී මිල ඉහළ යන එකයි. මේ විදිහට මිල ඉහළ ගිය විට නිෂ්පාදකයින්ගේ ලාබ ඉහළ යන නිසා අලුත් නිෂ්පාදකයින් එකතු වී නිෂ්පාදනය ඉහළ ගොස් සැපයුමද වැඩි වීමේ ඉඩක් තිබෙනවා. එය එසේ සිදු වුවහොත් නැවතත් මිල පහතට වැටෙනවා. නමුත්, එය එසේ වෙන්නේ නිෂ්පාදන ධාරිතාවක් රටේ තිබියදී ප්‍රමාණවත් ඉල්ලුමක් නැති කමින් නිෂ්පාදනය අඩාල වී තිබේනම් පමණයි. එසේ නොවේනම් අන්තිමේදී වෙන්නේ භාණ්ඩ හා සේවා වල මිල ඉහළ යාම පමණයි.

බෝංචි නිෂ්පාදනය හා අදාළව කතා කරනවානම් දැන් බෝංචි මිල වැඩි වී තිබෙන නිසා මෙතෙක් කල් තමන්ගේ ගොවිපොළට නොගොස් ගෙදරට වී සිටි බෝංචි ගොවියෝ රාජ්‍යමූල්‍ය උත්තේජනයෙන් පසුව දැන් නැවතත් බෝංචි නිෂ්පාදනය ආරම්භ කළ යුතුයි. ප්‍රශ්නය තියෙන්නේ එහෙම ගෙදරට වී සිටි බෝංචි ගොවීන් ලංකාවේ හිටියාද? සාමාන්‍යයෙන් බෝංචි වගා කළ වගා බිම් බෝංචි වලට ඉල්ලුමක් නැතිකම නිසා අත් හැර දමනු ලැබ තිබුණාද? එහෙම නැත්නම් වගා නොකරන බෝංචි ගොවීන් කියන්නේත් "කිසිදා ඡන්ද පොළට නොයන එජාප ඡන්දදායකයින්" වගේ පිරිසක්ද?

කිසිදා ඡන්ද පොළට නොයන එජාප ඡන්දදායකයින් ඡන්ද පොළට යවා දිනන්න බලා සිටි සජිත්නම් බර ගාණක් ණය වෙලා කියා ආරංචියි. බදු අඩු කිරීමේ ප්‍රතිඵලය ඊට වඩා වෙනස් එකක් වෙයිද?

ලංකාවේ සමාගම් කොයි තරම් ලාබ ලබනවාද?

පසුගිය දශක කිහිපය තුළ ලංකාවේ ජාතික ආදායම කිහිප ගුණයකින් වැඩි වී තිබෙනවා. එහෙත්, රජයේ බදු ආදායම් සමානුපාතිකව වැඩි වී නැහැ. එයින් අදහස් වෙන්නේ වැඩි වූ ජාතික ආදායම උපයන කණ්ඩායම හා බදු දැලට අහු වී සිටින කණ්ඩායම එකම කණ්ඩායමක් නොවන බවයි.

රටක ජාතික ආදායම විවිධ ආකාර වලින් විභේදනය කළ හැකියි. මෙසේ ජාතික ආදායම විභේදනය කළ හැකි එක් ආකාරයක් වන්නේ ශ්‍රමය වෙනුවෙන් ලැබිය යුතු කොටස හා ප්‍රාග්ධනය වෙනුවෙන් ලැබිය යුතු කොටස ලෙස කොටස් දෙකකට බෙදීමයි. සමාගමක ලාබ ශ්‍රමයේ ප්‍රතිලාභ හා ප්‍රාග්ධනයේ ප්‍රතිලාභ ලෙස බෙදී යනවා. ශ්‍රමයේ ප්‍රතිලාභ වන්නේ සමාගමේ සේවකයින් වැටුප්, පාරිතෝෂික හා වෙනත් ප්‍රතිලාභ සේ ලබා ගන්නා කොටසයි. ප්‍රාග්ධනයේ ප්‍රතිලාභ යනු කොටස් හිමියන් ලාභාංශ සේ ලබන මුදලයි. ලාභාංශ සේ ලබා නොගෙන නැවත කරන ආයෝජනයන්ද මෙයටම ඇතුළත්.

භාණ්ඩ හෝ සේවා නිෂ්පාදනය කරන සමාගමකට ඒ සඳහා ශ්‍රමය හා ප්‍රාග්ධනය කියන නිෂ්පාදන සාධක දෙක අවශ්‍ය වෙනවා. මේ එක් එක් නිෂ්පාදන සාධකය වැඩි වැඩියෙන් යොදවන තරමට නිෂ්පාදනය ඉහළ යනවා. එහෙත්, එසේ නිෂ්පාදනය ඉහළ යන්නේ සමානුපාතිකව නෙමෙයි. නිෂ්පාදන සාධක ඒකකයක ඵලදායීතාවය ඒකක ගණන වැඩි වෙද්දී ක්‍රමයෙන් පහළ යනවා. ඒ නිසා, නිෂ්පාදනයේදී ශ්‍රමය හා ප්‍රාග්ධනය යෙදවිය යුතු ප්‍රශස්ත මට්ටමක් තිබෙනවා. ඒ මට්ටම පවතින තාක්ෂණයේ ස්වභාවය මත තීරණය වන්නක්.

නිදහස් වෙළඳපොළක් සමතුලනය වීමේදී ස්වභාවිකවම ශ්‍රමය හා ප්‍රාග්ධනය මේ ප්‍රශස්ත මට්ටමට යෙදවෙන නිසා එය කිසිවෙකු විසින් අමුතුවෙන් සැලසුම් කළ යුතු නැහැ. සමාගම් ලාබ පිණිස ක්‍රියා කරද්දී සමතුලිතතාවය ස්වභාවිකවම ඇති වෙනවා.

ලංකාවේ වෙළඳපොල පරිපූර්ණ නිදහස් වෙළඳපොළක් නෙමෙයි. නීති හෝ සම්ප්‍රදාය නිසා ලංකාවේ සමාගමකට ලාබ අඩුවන විට සේවකයින් ඉවත් කිරීමේ හැකියාවක් නැහැ. මේ බාධකය නිසා ලංකාවේ සමාගම් ලාබ වැඩි වන කාල වකවානු වලදී තාවකාලිකව සේවකයින් බඳවා ගන්නේත් ඉතා අඩුවෙන්. මම මේ කතා කරන්නේ භාණ්ඩ හා සේවා නිපදවන සම්ප්‍රදායික සමාගම් ගැන. ඉදි කිරීම් වැනි ක්ෂේත්‍ර වල තත්ත්වය වෙනස්.

ශ්‍රමය වගේම ලංකාවේ ප්‍රාග්ධනය නිදහසේ චලනය වෙන්නෙත් ඉතා සීමිතවයි. බොහෝ විශාල සමාගම් වල කොටස් හිමිකම් එම සමාගම් වල ආරම්භකයන්ගේ පවුල් උරුමයන්. ලාබ අඩු වුනා කියා මේ කොටස් හිමියන් තමන්ගේ ප්‍රාග්ධනය ඉවත් කරගෙන වෙනත් තැන් වල ආයෝජනය කරන්නේ නැහැ. වෙනත් අයට තමන්ගේ කොටස් හිමිකම් අයිති කරගන්න ඉඩ හරින්නේත් නැහැ.

කෙටිකාලීනව ශ්‍රමය හෝ ප්‍රාග්ධනය නිදහසේ චලනය නොවන නිසා සිදුවන්නේ කෙටිකාලීනව ශ්‍රමයේ හා ප්‍රාග්ධනයේ නිෂ්පාදන ඵලදායිතාව විචලනය වීමයි. ඒ නිසා, කෙටිකාලීනව ශ්‍රමයේ හා ප්‍රාග්ධනයේ ප්‍රතිලාභත් විචලනය වෙනවා. එහෙත්, දිගුකාලීනව සමතුලිතතාවයක් ඇති වීම මේ බාධක නිසා වැළකෙන්නේ නැහැ.

ලංකාවේ සමාගම් වල කොටස් හිමිකම් දරන අය තමන්ගේ ප්‍රාග්ධනය වෙනුවෙන් කොපමණ ප්‍රතිලාභ ලබනවද?

කොළඹ කොටස් වෙළඳපොළේ ලැයිස්තුගත සමාගම් අතරින් එස් ඇන්ඩ් පී ශ්‍රී ලංකා 20 දර්ශකයට ඇතුළත් කර ගෙන තිබෙන්නේ රටේ ප්‍රමුඛතම සමාගම් සේ සැලකිය හැකි සමාගම් 20ක්. පහත වගුවේ තිබෙන්නේ මේ සමාගම් 20 පසුගිය දශකය තුළ කොටස් හිමිකම් වෙනුවෙන් ලබා ඇති ප්‍රතිලාභ අනුපාතිකයි. කිහිප වරක් පරීක්ෂා නොකළ නිසා මේ සංඛ්‍යාලේඛණ 100%ක්ම නිවැරදි නොවිය හැකි වුවත් තිබිය හැකි වැරදි නිසා ලිපියෙන් පෙන්වා දෙන කරුණ වෙනස් වෙන්න හේතුවක් නැහැ.

මේ සමාගම් අතරින් දුම්කොළ සමාගම, නෙස්ලේ සමාගම හා චෙව්රෝන් සමාගම සැලකිය හැක්කේ බහුජාතික සමාගම් ලෙසයි. විණිමය අනුපාතික විකෘතියේ වාසි ඇතුළු වෙනත් වාසි ලබන එම සමාගම් තුනත්, ඩිස්ටලරීස් සමාගමත් ඉවත් කළ විට අනෙකුත් දේශීය සමාගම් වල සාමාන්‍ය නාමික ප්‍රතිලාභ අනුපාතිකය 14%ක් පමණ වෙනවා. උද්ධමනය 6%ක් ලෙස සැලකුවහොත් මෙය 8%ක පමණ මූර්ත ප්‍රතිලාභ අනුපාතිකයක්. ඇමරිකාවේ කොටස් වෙළඳපොළේ ලැයිස්තුගත සමාගමක් සාමාන්‍යයෙන් උපයන දිගුකාලීන මූර්ත ප්‍රතිලාභ අනුපාතිකයද 8% පමණ වෙනවා.

ලංකාවේ එක් අවුරුදු භාණ්ඩාගාර බිල්පත් අනුපාතිකය 9%ක් පමණ වෙනවා. දිගුකාලීන බැඳුම්කර පොලී අනුපාතිකය මීටත් වඩා ප්‍රතිශතාංක කිහිපයක් වැඩියි. ඒ කියන්නේ, සමාගම් වල ආයෝජනය කිරීමේ අවදානම සැලකූ විට ලංකාවේ පෞද්ගලික සමාගම් වලට මුදල් යොදවන අය ලබන විශේෂ වාසියක් නැහැ. ඒ නිසා, මේ සමාගම් නියැලී සිටින නිෂ්පාදන කර්මාන්ත වල මීට වඩා තරඟකාරිත්වයක් ඇති වීමේ ඉඩක් නැහැ. වෙනත් විදිහකින් කිවුවොත් අලුත් තරඟකරුවන් මේ කර්මාන්ත වලට පැමිණීමේ ලොකු ඉඩක් නැහැ. එසේ වෙනවානම් විය හැක්කේ දැනට සිටින සමාගම් නිෂ්පාදනයෙන් ඉවත් වීමට සමාන්තරවයි.

රජය විසින් දේශීය ණය ලබා ගැනීමේදී ගෙවන පොලී අනුපාතික විශාල ලෙස අඩු නොවුනොත් ළඟකදී තත්ත්වයේ වෙනසක් වීමේ ඉඩක් නැහැ. රජයේ අයවැය හිඟය විශාල ලෙස අඩු නොවුණහොත් ණය ලබා ගැනීමේදී රජයට ගෙවන්න සිදුවන පොලී අනුපාතික අඩුවෙන්න ඉඩක් නැහැ.

අපිටත් කෙහෙල්!

මොරීසියෝ කැතලාන්ගේ කෝටි දෙකේ කෙසෙල් ගෙඩි කලා නිර්මාණය පිළිබඳව පසු කම්පන තරංග තවමත් පැතිරෙනවා. ටේප් කළ කෙසෙල් ගෙඩි මේ වෙද්දී වෙළඳ දැන්වීම් කිහිපයකටම යොදාගෙන තිබෙනවා. ටේප් කළ කෙසෙල් ගෙඩි මුද්‍රණය කළ ටී ෂර්ට්, කෝප්ප, ගමන් මලු ආදිය දැනටමත් වෙළඳපොළට ඇවිත්.

මියාමි නගරයේ සනීපාරක්ෂක කම්කරුවන් ඇඳුම් වල කෙසෙල් ගෙඩි ටේප් කරගෙන තමන් අවම වැටුප් ලබමින් අමාරුවෙන් ජීවිතය ගැට ගහ ගනිද්දී ටේප් කළ කෙසෙල් ගෙඩියක් ඩොලර් 120,000කට විකිණෙන එක ගැන විරෝධතා දක්වනවා. කෙහෙල් ගෙඩියක් ටේප් කර ගත්තොත් අපේ වටිනාකමත් වැඩි වෙයිද කියා ප්‍රශ්න කරනවා.

ඇතැම් අය කෙසෙල් ගෙඩි ටේප් කරගෙන සෙල්ෆි ගසා සමාජ මාධ්‍ය වල පළ කරන රැල්ලකුත් ඇති වෙලා. බ්රූක් ශීල්ඩ්ස් විසින් ඇගේ මුහුණේ කෙසෙල් ගෙඩියක් ටේප් කරගෙන ඉන්ස්ට්‍රාග්‍රෑම් ඡායාරූපයක් පළ කර තිබෙනවා. බ්රූක් ශීල්ඩ්ස් ගැටිස්සි කාලයේ රඟ පෑ බ්ලූ ලැගූන් චිත්‍රපටය අසූව දශකයේ මුල කාලයේ ලංකාවේත් නැගලා ගිය "ඇඩම්ස් ඔන්ලි" චිත්‍රපටියක්.

කෙහෙල් ගෙඩියක් ටේප් කර ගත්තා කියා සනීපාරක්ෂක කම්කරුවෙකුගේ වටිනාකම වැඩි වෙන්නේ නැහැ. මේ වෙලාවේ එවැන්නක් කළ විට වෙනදා නොලැබෙන අවධානයක්නම් ලැබෙනවා. ඒ වගේම, ටේප් කළ කෙසෙල් ගෙඩි මුද්‍රණය කළ ටී ෂර්ට්, කෝප්ප, ගමන් මලු ආදියටත් මේ වෙලාවේ තාවකාලිකව පොඩි වෙළඳපොළක් හැදී තිබෙනවා.

කෙහෙල් ගෙඩියක් ටේප් කරන එක ඕනෑ කෙනෙකුට කරන්න පුළුවන්. එහෙත්, එහෙම කළා කියලා ඩොලර් 120,000කට විකුණන්න බැහැ. ඒ මිලට විකුණන්න පුළුවන් වුනේ මේ කෙහෙල් ගෙඩි ටේප් කළේ මොරීසියෝ කැතලාන් නිසායි. ඔහු මේ කලා කෘතියේ පිටපත් තුනක්ම අලෙවි කළා. පිටපත් දෙකක් ඩොලර් 120,000කට අලෙවි වීමෙන් පසුව තෙවන පිටපතේ මිල ඩොලර් 150,000 දක්වා ඉහළ දැම්මා.

ඩේවිඩ් ඩටූනා විසින් ලෙලි ගසා කෑවේ බිලී සහ බියට්‍රිස් කොක්ස් විසින් මුදල් ගෙවා වෙන් කරගෙන තිබුණු දෙවන පිටපතයි. ඔවුන් ඇමරිකානුවන්. පළමු පිටපත මිල දී ගෙන තිබෙන්නේ ප්‍රංශ ජාතික සේරා ඇන්ඩල්මන් විසින්. අවසන් පිටපත මිල දී ගැනීමට කෞතුකාගාර දෙකක් ඉදිරිපත් වී තිබෙනවා.

මෙවැනි ඉහළ මිලක් ගෙවා මිල දී ගත්තත් කෙසෙල් ගෙඩියක් දින කිහිපකට වඩා නරක් නොවී තියා ගන්න බැහැ. ඒ නිසා, මේ "විකටයා" කලා කෘතිය මිල දී ගන්නා අයට දින දෙක තුනකට වරක් කඩේ ගිහින් අලුත් කෙහෙල් ගෙඩියක් මිල දී ගෙන ඇවිත් පරණ කෙහෙල් ගෙඩියට මාරු කරන්න පඩි ගෙවා පුද්ගලයෙක්ව තියන්න වෙයි.

ඇමරිකාවේ සුපර් මාර්කට් එකකට ගියාම ඩොලර් දහයකට අඩුවෙන් ඩක් ටේප් රෝලක් එක්ක කෙහෙල් ඇවරියක්ම මිල දී ගන්න පුළුවන්. කෙහෙල් ඇවරිය හා ඩක් ටේප් රෝලට විනාඩි දහයක පමණ ශ්‍රමය එකතු කළාම කැතලාන්ගේ වගේම කලා කෘති හත අටක්ම හදා ගන්න පුළුවන්. එක ළඟ තිබ්බොත් කාටවත් වෙනස හොයා ගන්නත් බැරිවෙයි. නමුත්, එහෙම හදන විකටයෙක්ව ඩොලර් දහයකටවත් විකුණන්න බැහැ. පුළුවන්නම් හැමෝම වැඩේට බහියි.

ධනවාදී ක්‍රමයක් යටතේ, නිදහස් වෙළඳපොළක මිල කියා කියන්නේ ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිත වන තැන. මිල කියා කියන්නේ භාණ්ඩයක වටිනාකම නෙමෙයි. වටිනාකම කියා කියන්නේ පුද්ගලයාගෙන් පුද්ගලයාට වෙනස් වෙන දෙයක්. ඩොලර් 120,000කට හෝ වැඩි මිලකට කැතලාන්ගේ විකටයා පිටපත් තුනක් අලෙවි වුනා කියන්නේ විකටයාව අඩු වශයෙන් එපමණකට මිල කරන, විකටයාගේ අඩු වශයෙන් එපමණ වටිනාකමක් දකින පාරිභෝගිකයින් තිදෙනෙකු සිටින බවයි.

විකටයා පිටපතක සමතුලිත වෙළඳපොළ මිල මෙපමණ වැඩි එහි සැපයුම පිටපත් තුනකට සීමා කර තිබෙන නිසයි. පිටපත් දහයක් වෙළඳපොළට දැම්මානම් මිල මෙතරම් ඉහළ යන්නේ නැහැ. එසේනම් වෙළඳපොළ මිල වෙන්නේ දහවන ගැනුම්කරු මෙයට දෙන වටිනාකමයි. විකටයා මිල දී ගත් ගැනුම්කරුවන් තිදෙනාට, ලංකාවේ ඇතැම් පොත් ප්‍රකාශකයින් විසින් කරනවායැයි කියන ආකාරයට, කැතලාන් විසින් මෙහි අමතර පිටපත් හදා විකුණන්නේ නැති බවට විශ්වාසයක් තිබෙනවා. ඒ නිසා, මින් පසු විකටයෙකු අවශ්‍ය අයෙකුට මේ තිදෙනාගෙන් අයෙකුට මුදල් ගෙවා එහි පිටපතක් මිල දී ගන්න වෙනවා. බොහෝ විට වැඩි මුදලකට.

කලා කෘතියක් මිල දී ගැනීමේදීත්, සමාගමක කොටස් මිල දී ගැනීමේදීත් බොහෝ විට වෙන්නේ එක සමාන දෙයක්. අවස්ථා දෙකේදීම ගැනුම්කරුවෙකු විසින් මුදල් ගෙවන්නේ අනාගතයේ මිල වැඩි වෙන්න තිබෙන ඉඩකඩ දෙස බලාගෙනයි. විකටයා  තෙවන පිටපත ඩොලර් 150,000කට විකිණෙනවා කියන්නේ මුල් ගැනුම්කරුවන් දෙදෙනාගේ වත්කම් වල වෙළඳපොළ අගය මේ වන විටත් ඩොලර් 30,000 බැගින් ඉහළ ගොස් තිබෙනවා.

ටික කලකට පෙර අප ඇතුළු බොහෝ දෙනෙකු විසින් කතා කළ ඔක්ස්ෆෑම් ධනපතියන්ගේ වත්කම් වල සාමාන්‍ය ස්වභාවයත් මෙයයි. ලෝකයේ බිලියනපතියන් බොහෝ දෙනෙකුගේ වත්කම් වැඩි ප්‍රමාණයක් කොටස් හිමිකම් වුවත්, ඒ වත්කම් වලින් 0.5%ක් පමණ කලා කෘති බව පැවසෙනවා. කලා කෘති වල වගේම කොටස් හිමිකම් වලත් වටිනාකම තීරණය වෙන්නේ ඒවා දැනට අයිති කාටද කියන එක මතයි.

ඒ නිසා, කොක්ස් ජෝඩුව තමන් ඩොලර් 120,000ක් ගෙවා මිල දී ගත් විකටයාව මියාමි නගරයේ සනීපාරක්ෂක කම්කරුවෙකුට නොමිලේ දුන්නොත් ඒ වහාම එහි වටිනාකම ඩොලර් දෙක තුනකට අඩු වෙනවා. ඒ කම්කරුවාට කෙහෙල් ගෙඩිය ලෙලි ගහලා කන එක ඇර විකටයාව තියාගෙන වෙන කරන්න පුළුවන් දෙයක් නැහැ. විකටයා වෙනුවෙන් වැඩි වටිනාකමක් ලබා ගන්නනම් නැවත එයට ලොකු වටිනාකමක් දෙන අයෙකු හොයාගෙන එය විකුණන්න වෙනවා.

බිල් ගේට්ස්ගේ මයික්‍රෝසොෆ්ට් කොටස් හිමිකම් හෝ මාක් සකර්බර්ග්ගේ ෆේස්බුක් කොටස් හිමිකම් තුන්වන ලෝකයේ දුප්පතුන් අතර බෙදා දුන්නොත් වෙන්නෙත් ඕකම තමයි. අයිතිය ඒ ආකාරයට වෙනස් වුවහොත්, ඒ වහාම ඔය වත්කම් වල අගය බිංදුවටම වැටෙනවා.

කලා කෘති වල වටිනාකම

භාණ්ඩයක වටිනාකම කියන දෙය ඇති වන්නේ ඉල්ලුම මත කියන එක පෙන්වන්න පුළුවන් හොඳම තැන මිල අධික කලා කෘති සඳහා තිබෙන වෙළඳපොළයි. කලා ආර්ථික විද්‍යාඥයින් විසින් මේ වෙළඳපොළ ගැන හදාරනවා.

කලා ආර්ථික විද්‍යාව (Art Economics) අලුත් හා ඉතා කුඩා අනු ක්ෂේත්‍රයක්. මේ විෂයයේ ප්‍රවීණයින් ඉන්නේ අතළොස්සක් පමණක් නිසා ඔවුන් ලොව පුරා විසිරී සිටියත් එකිනෙකා හොඳින් හඳුනන කුඩා කණ්ඩායමක්. මගේ මිතුරියක්ද මේ කණ්ඩායමේ සාමාජිකාවක්. ඔවුන් වසර කිහිපයක සිට ලෝක කලා කෘති වෙළඳාම පිළිබඳ වාර්ෂික වාර්තාවක්ද එළි දක්වනවා.

පසුගිය වසරේ දත්ත අනුව ලෝක කලා කෘති වෙළඳාම ඇමරිකන් ඩොලර් බිලියන 67.4ක්. මේ මුදල ආසන්න වශයෙන් 2018 වසරේදී ලංකාවේ රජයේ මුළු රාජ්‍ය ණය ප්‍රමාණයට සමානයි. මෙයින් ඩොලර් බිලියන 29.9ක් එනම් මුළු වෙළඳාමෙන් 44%ක් සිදු වුනේ ඇමරිකාවේදී. එක්සත් රාජධානියේ ඩොලර් බිලියන 14.0ක වෙළඳාමකුත්, චීනයේ ඩොලර් බිලියන 12.9ක වෙළඳාමකුත් සිදු වුනා. ලෝක කලා කෘති වෙළඳාමේ ප්‍රමුඛයින් වන්නේ ඇමරිකාව, එක්සත් රාජධානිය හා චීනයයි.

බොහෝ වෙළඳපොළවල් වල දැකිය හැක්කේ ඉතා විශාල පාරිභෝගික පිරිසක් හිටියත් නිෂ්පාදකයින් සීමිත ප්‍රමාණයක් පමණක් සිටීමයි. ඒ නිසා, පාරිභෝගිකයෙකුට සාමූහිකව මිස තනිව වෙළඳපොළට බලපෑමක් කරන්න අමාරුයි. නමුත්, කලා කෘති වෙළඳපොළේ දැකිය හැක්කේ තනිකරම එහි අනිත් පැත්තයි. මේ වෙළඳපොළේ නිෂ්පාදකයින් අති විශාල පිරිසක් හිටියත් පාරිභෝගිකයින් ඉන්නේ ඉතාම සීමිත පිරිසක් පමණයි. මේ පිරිස වන්නේ කලා කෘති එකතු කිරීමට කැමැත්තක් දක්වන බිලියනපතියන් දෙසීයක පමණ පිරිසක්. ඒ අයගෙන් කෙනෙකුට ටේප් පටියක් ගැසූ දක්ෂිණාවර්ත කෙහෙල් ගෙඩියක මිල රුපියල් කෝටි දෙකක් දක්වා නග්ගවන්න පුළුවන්.

බොහෝ විට පැරණි වන තරමට කලා කෘතියක මිල ඉහළ යනවා. ඒ නිසා, ජීවත් වන කලාකරුවන්ගේ නිර්මාණ වලට වඩා වැඩි මිලක් මියගිය කලාකරුවන්ගේ නිර්මාණ වලට ලැබෙනවා. පහතින් තියෙන්නේ පසුගිය වසරේදී වැඩිම මිලකට විකිණිනු ජීවත්වන කලාකරුවෙකුගේ කලා නිර්මාණයයි.

"කලාකරුවෙකුගේ ප්‍රතිබිම්බය- Portrait of an Artist (Pool with Two Figures)" ලෙස නම් කර තිබෙන මෙය බ්‍රිතාන්‍ය චිත්‍ර ශිල්පියෙකු වන ඩේව්ඩ් හොක්නිගේ චිත්‍රයක්. 2018 නොවැම්බර් 15 වනදා මේ චිත්‍රය ඇමරිකන් ඩොලර් 90,312,500කට වෙන්දේසි වුනා. මේ චිත්‍රය 1972දී මුලින්ම විකුණා තිබෙන්නේ ඩොලර් 18,000ක මුදලකටයි. එසේ මිල දී ගත් ජේම්ස් ඇස්ටර් සහ ඔහුගේ බිරිඳ විසින් මාස හයක් යන්නත් කලින් එය ඩොලර් 50,000ක මුදලකට විකුණා තිබෙනවා.

මාස හයක කාලයක් පුරා වැඩිම මිලකට අලෙවි වුනු ජීවත් වන කලාකරුවෙකුගේ කලා නිර්මාණය ලෙස වාර්තාව දැරුවේ ඩේවිඩ් හොක්නිගේ "කලාකරුවෙකුගේ ප්‍රතිබිම්බය" චිත්‍රයයි. එහෙත්, පසුගිය 2019 මැයි 15 දින මේ වාර්තාව කැඩුනා. ඒ ජෙෆ් කූන්ගේ "හාවා" ඩොලර් මිලියන 91.1කට වෙන්දේසි වීමත් සමඟයි. මේ වානේ හාවාව මිල දී ගත්තේ ඇමරිකන් බිලියනපතියෙකු හා කලා කෘති එකතු කරන්නෙකු වන ස්ටීවන් ඒ. කොහේන් විසිනුයි. බොහෝ තැන් වල කතා කර ඇති ඩේමියන් හර්ස්ට්ගේ ෆෝමැල්ඩිහයිඩ් වල ගිල්වූ මෝරාව (The Physical Impossibility of Death in the Mind of Someone Living) මිල දී ගත් පුද්ගලයාත් මොහුයි.

මේ තරම් අධික මිල ගණන් වලට කලා කෘති විකිණෙන්නේ ඇයි කියන ප්‍රශ්නය කාට හරි අහන්න පුළුවන්. බොහෝ අය කතා කරන "මිල කළ නොහැකි කලා කෘති" කියා දේවල්නම් නැහැ. ඒක ඔය කලාකාරයින්ව රවට්ටන්න වෙන අය කියන කතාවක්. එහෙම නැත්නම් කලාකාරයින් විසින් තමන්වම රවට්ටා ගෙන සතුටු වන ආකාරයක්. ඕනෑම දෙයකට මිලක් තියෙනවා. කලාකෘතියක මිල මේ තරමටම ඉහළ යන්නේ එවැනි මිලක් ගෙවා කලාකෘතියක් මිල දී ගන්න සූදානම් අය ඉන්න නිසයි.

ස්ටීවන් කොහේන් වගේ බිලියනපතියෙක් ඩොලර් මිලියන අනූ එකකට කලා කෘතියක් මිල දී ගන්නේ ඔහුට ඒ කලා කෘතිය ගෙවන මුදලට වඩා වටින නිසයි. මේ කතාව දෙවිදිහකින් විග්‍රහ කළ හැකියි. එක්කෝ කලාකෘතිය ඒ මුදලේ තරමටම වටිනවා. එහෙම නැත්නම් අදාළ මුදල කලාකෘතිය තරමට වටින්නේ නැහැ.

කලාකෘතියක වගේම මුදල් වල වටිනාකමත් සාපේක්ෂයි. ඩොලර් මිලියනයක් අපි බොහෝ දෙනෙකුට වටින තරමට කොහේන්ට වටින්නේ නැහැ. වෙනත් බිලියනපතියන් බොහෝ දෙනෙකුට වටින්නේත් නැහැ. ලෝකයේ සිටින ධනවත්ම පුද්ගලයින්ගේ වත්කම් බොහොමයක්ම කොටස් හිමිකම්. සමාගම් කොටසක වටිනාකමත් කලාකෘතියක වටිනාකම වගේම ඉල්ලුම මතයි තීරණය වෙන්නේ. ඒ නිසා, තමන්ගේ වත්කම් සමාගම් කොටස් වලින් තියා ගත්තත් කලාකෘති ලෙස තියා ගත්තත් වැඩි වෙනසක් නැති බව මේ බිලියනපතියන් ගොඩක් අය දන්නවා. ඒ නිසා, ටේප් එකක් ගැසූ කෙසෙල් ගෙඩියක් වෙනුවෙන් වුවත් විශාල මුදලක් අත් හැර දමන්න නොපැකිලෙන අය ඔවුන් අතර ඉන්නවා.

මේ වගේ කලාකෘතියක් ඩොලර් බිලියන ගණනකට විකිණුනහම ඉහළම ස්ථරය අතේ එක්රැස් වී තිබෙන ධනයෙන් යම් කොටසක් පහළට එනවා. ඒ මුදල් කලාකරුවන් අතර වගේම මේ කර්මාන්තයේ අතරමැදියන් සේ කටයුතු කරන විශාල පිරිසක් අතර බෙදී යනවා. ඒ නිසා, කලාකෘති වෙළඳපොල කියන්නේ එක පැත්තකින් ඉහළ ස්ථරය අතේ එක්රැස් වෙන ධනය පහළට කාන්දු කරන යාන්ත්‍රණයක්.

භාණ්ඩයක වටිනාකම කියන්නේ මොකක්ද?

මම මුලින්ම පේරාදෙණි සරසවියට ගියේ නමසිය අසූ හයේ අවුරුද්දේ දවසක. නමුත්, ඒ සරසවි සිසුවෙකු ලෙස නෙමෙයි. ඒ වෙද්දී, සරසවියට තේරිලා හිටියේ නැහැ. පේරාදෙණි ගියේ අසූ හයේ අවුරුද්දේ පැවැත්වුනු වෛද්‍ය ප්‍රදර්ශනය බලන්නයි. මේ ගමන හේතු ගණනාවක් නිසා හොඳින් මතක තිබෙන ගමනක්. ඉන් පසුව, පේරාදෙණියේ සරසවි සිසුවෙකුව සිටි කාලයේදී, නමසිය අනූ තුනේදීත් පේරාදෙණියේ වෛද්‍ය ප්‍රදර්ශනයක් පැවැත්වුණා. කියනවානම් කියන්න ඒ හා සමාන්තරව සිදුවුණු ගොඩක් දේවලුත් තියෙනවා.

ඔය කාලය වෙද්දී භීෂණ යුගය ආරම්භ වෙලා තිබුණේ නැහැ. අපි හිටියේ උසස් පෙළ පන්ති වල. වෛද්‍ය ප්‍රදර්ශනය බලන්න ගිය ගමන සඳහා පංතියේ සහෝදර සිසුසිසුවියන් වගේම ගුරුවරු කිහිප දෙනෙක්ද සහභාගී වුණා. ප්‍රදර්ශනය බලන්න සෑහෙන සෙනඟක් ඇවිත් හිටපු නිසා ප්‍රදර්ශන කුටි ඉදිරිපස දිග පෝලිම් තිබුණා. ගොඩක් කුටි වල තිබුණේ ශරීරය ගැන හෝ ලෙඩ රෝග ගැන විස්තර. බොහෝ විට ෆෝමලින් දමපු මිනී හෝ ශරීර කොටස් එක්ක. පේරාදෙණියේ පරිසරය සුන්දර වුනත් ප්‍රදර්ශන කුටි ඇතුළේ සුන්දර දේවල් ඒ තරම් තිබුණේ නැහැ.

එක ප්‍රදර්ශන කුටියක තේමාව වුණේ පෝෂණය. ඒ කුටියේනම් ෆෝමලින් දමපු ශරීර කොටස් වගේ "අප්‍රසන්න" දේවල් තිබුණේ නැහැ. ඇතුළු වෙන්න ලොකු පෝලිමක් තිබුණේත් නැහැ. ඔය කුටියේ මුල්ලක පෝෂ්‍යදායී ආහාර වේලක් ප්‍රදර්ශනය කරලා තිබුණා. පිඟානකට බෙදපු ඇත්තම බත් එකක්. තව මාළු කෑල්ලක්, පරිප්පු, බෝංචි, කොළ මැල්ලුමක් වගේ දේවලුත් තිබුණා. පැත්තක පොඩි දීසියක අතුරුපසත් තිබුණා. ලොකු ඇම්බුන් කෙහෙල් ගෙඩියක්!

ප්‍රදර්ශන කුටියෙන් එළියට ආවට පස්සේ අපේ එකෙක්ට ඔය ඇම්බුන් කෙහෙල් ගෙඩිය ගැන පොඩි දොළ දුකක් ඇති වුනා.

"කොහොමද අර තිබ්බ ඇම්බුන් ගෙඩියේ සයිස් එක? මෙන්න!" පොර අත මිට මොළවලා අනෙක් අත වැලමිටට උඩින් තියලා කෙහෙල් ගෙඩියේ සයිස් එක පෙන්නනවා. දැන් කට්ටියගේ සැලසුම කෙහෙල් ගෙඩියට ගේමක් දෙන්න. පේරාදෙණි කැම්පස් ඇවිදින් ඔහොමවත් දෙයක් නොකර ආපහු යන්න බෑනේ!

ඉතිං මොකද කරන්නේ? බහුතර ජනතා කැමැත්ත අනුව එකට හිටපු හතර පස් දෙනාම ආපහු පෝලිමේ මුලට එකතු වුණා. කට්ටියට තියෙන්නේ අර පෝෂ්‍යදායී ආහාර වේල ගැන එතැන හිටපු වෛද්‍ය ශිෂ්‍යාවගෙන් මොන මොනවා හරි ප්‍රශ්න අහමින් ඇගේ අවධානය රඳවා ගැනීමයි. ඔය අතරේ අපේ යාලුවා කෙහෙල් ගෙඩිය උස්සනවා.

සැලසුම අවුල් වුනේ නැහැ. අපි එළියට ගියාට පස්සේ අර පෝෂ්‍යදායක ආහාර වේලට අතුරුපස නැහැ. හිස් පිඟාන විතරයි. ඔය කතාව ඔතැනින් ඉවරයි. අපි කෙහෙල් ගෙඩිය බෙදාගෙන කාලා ප්‍රදර්ශනයත් බලලා ගෙදර ආවා. ප්‍රදර්ශනයකින් කෙහෙල් ගෙඩියක් ඉස්සුවා කියලා පත්තර වල වැටුණේ නැහැ. ඒක ඒ තරම් වැදගත් ප්‍රවෘත්තියක් නෙමෙයිනේ. කෙහෙල් ගෙඩිය උස්සලා බව දැක්කහම එතැන හිටපු වෛද්‍ය ශිෂ්‍යාවට සමහර විට මළ පනින්න ඇති.

ප්‍රදර්ශන භාණ්ඩයක් ලෙස තබා තිබෙන කෙහෙල් ගෙඩියක් කන එක සාමාන්‍යයෙන් ලොකු ප්‍රවෘත්තියක් නෙමෙයි. නමුත්, මේ කෙහෙල් ගෙඩිය ඩොලර් 120,000ක්, ඒ කියන්නේ රුපියල් කෝටි දෙකකටත් වැඩිය වටින කෙහෙල් ගෙඩියක්නම් තත්ත්වය ටිකක් වෙනස්. කෙහෙල් ගෙඩියේ විස්තරේ අජිත් පැරකුම් විසින් ලියා තිබෙනවා. මම නැවත ලියන්නේ නැහැ.

ඩොලර් 120,000 කෙසෙල් ගෙඩිය කාපු කලා රඟදැක්වීම

ප්‍රශ්නය මේකයි. කිසියම් භාණ්ඩයක වටිනාකම කියා කියන්නේ මොකක්ද?

ධනවාදය හා මාක්ස්වාදය වෙනස් වන නිශ්චිත තැන තියෙන්නේ මේ ප්‍රශ්නයට ලැබෙන පිළිතුරේ. මාක්ස්වාදය අනුව භාණ්ඩයකට නිශ්චිත නෛසර්ගික වටිනාකමක් තිබෙනවා. ඒ වටිනාකම අදාළ භාණ්ඩය පරිභෝජනය කරන පුද්ගලයා මත වෙනස් වෙන්නේ නැහැ. නමුත්, ධනවාදය අනුව භාණ්ඩයකට එවැනි නිශ්චිත නෛසර්ගික වටිනාකමක් නැහැ. වටිනාකම තීරණය වන්නේ අදාළ භාණ්ඩය පරිභෝජනය කරන පුද්ගලයා මතයි. ඒ අනුව, වටිනාකම පුද්ගලයාගෙන් පුද්ගලයාට වෙනස් වෙනවා.

නිදහස් ගනුදෙනු වලින් ගනුදෙනුවේ දෙපාර්ශ්වයටම වාසි සැලසෙන්නේ මේ ආකාරයට එක් එක් පුද්ගලයා එකම භාණ්ඩයට ලබා දෙන වටිනාකම වෙනස් නිසයි. කෙහෙල් ගෙඩියක් මට වටින්නේ රුපියල් දහයක් වුනත් තවත් කෙනෙකුට එයම රුපියල් පණහක් වටින්න පුළුවන්. දැන් මම මේ කෙසෙල් ගෙඩිය රුපියල් තිහකට විකිණුවොත් මට රුපියල් විස්සක වාසියක් ලැබෙනවා. කෙහෙල් ගෙඩිය මිල දී ගන්නා ගැනුම්කරුවාටත් රුපියල් විස්සක වාසියක් ලැබෙනවා. ගනුදෙනුව සිදු වුනේ රුපියල් විස්සකට හෝ හතළිහකට වුවත් ලැබෙන වාසි වෙනස් වුවත් දෙදෙනාටම වෙන්නේ වාසියක්. ගැනුම්කරුවාට කෙසෙල් ගෙඩිය රුපියල් දහයක්වත් වටින්නේ නැත්නම් ගනුදෙනුවක් සිදු වන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, කිසිවෙකුට අවාසියක් වෙන්නෙත් නැහැ.

රුපියල් කෝටි දෙකකට කෙහෙල් ගෙඩියක් මිල දී ගන්න මටනම් අවශ්‍ය නැහැ. සල්ලිත් නැහැ. එහෙත්, මිල දී ගන්න කැමති කෙනෙක් ඉන්නවානම් කෙහෙල් ගෙඩියකට ටේප් එකක් ගහලා කවුරු හෝ විසින් එය වටිනා කලා කෘතියක් ලෙස නම් කරලා ඩොලර් 120,000කට මිල කරන එකේ කිසිම වැරැද්දක් නැහැ.

ඇමරිකාව වගේ රටක ඕනෑම කෙනෙකුට තමන්ගේ කලා කෘතියක් කැමති මිලකට මිල කර වෙළඳපොළට දමන්න තහනමක් නැහැ. එහෙම දැම්ම පලියට ඕනෑම කෙනෙකුට ටේප් එකක් ගහපු කෙහෙල් ගෙඩියක් ඩොලර් 120,000කට විකුණන්න බැහැ. හැබැයි ඒ වගේ මිලකට කෙහෙල් ගෙඩියක් මිල දී ගන්න කැමති කෙනෙක් ඉන්නවානම් දෙන්නාට නිදහසේ ගනුදෙනුවක් කර ගන්න කිසිම බාධාවකුත් නැහැ. මොකද ධනවාදය අනුව කෙහෙල් ගෙඩියක හෝ කෙහෙල් ගෙඩියක් යොදාගෙන හදපු කලා නිර්මාණයක නිශ්චිත නෛසර්ගික වටිනාකමක් නැහැ. වටිනාකම තීරණය කරන්නේ එය මිල දී ගන්නා පුද්ගලයා විසින්. භාණ්ඩයකට එවැනි නිශ්චිත නෛසර්ගික වටිනාකමක් නැති නිසා සූරාකෑම කියා දෙයකුත් නැහැ.

පශ්චාත්තාප්ප පශ්චාත්තාප නොවන්නට...

තාප්ප පින්තාරු කිරීමේ රැල්ල තවමත් නැගලා යනවා. මේ තාප්ප චිත්‍ර ඇඳිල්ලට විවිධ විවේචනත් එල්ල වී තිබෙනවා. මුල් වචන වලින්ම නොවූවත් මේ ඒවායින් සමහරක්.

- චිත්‍ර වල දැකිය හැකි සිංහල බෞද්ධ ආධිපත්‍යය
- යුද මානසිකත්වයක් නිරූපනය කිරීම
- බුද්ධිමය දේපොළ අයිතිය ගරු නොකරමින් චිත්‍ර හොරකම් කිරීම
- මෙවැනි තාප්ප චිත්‍ර දිගටම නඩත්තු කිරීමේ අසීරුව.

මේ පශ්චාත්තාප්ප විවේචන වලට යම් පදනමක් නැතුවා නෙමෙයි. කොහොම වුනත්, මම කතා කරන්න යන්නේ මේ විවේචන  ගැන නෙමෙයි. තාප්ප පින්තාරු කිරීමේ රැල්ල මතු වී තිබෙන පසුබිම ගැනයි.

හැම වයස් කාණ්ඩයකම වගේ අයගේ කිසියම් දායකත්වයක් පේන්න තිබුණත්, වැඩේට වැඩිපුරම බැහැලා ඉන්නේ දහඅටේ විස්සේ, එහෙමත් නැත්නම් විසි ගණන් වල ඉන්න, තරුණ තරුණියෝ. විවිධ ප්‍රදේශ වල තනි තනිව සංවිධානය වන මේ තරුණ කණ්ඩායම් විසින් තාප්ප පින්තාරු කරනවා වගේම කාණු සුද්ද කිරීම වගේ තවත් දේවලුත් කරනවා. මේ වයසේ තරුණ තරුණියන් මේ ආකාරයට දීප ව්‍යාප්තව මේ වගේ වැඩකට බහිනවා දකින්න ලැබුණු මුල් අවස්ථාව මෙය කියා කියන්න පුළුවන්. ඇතැම් විට වෙන වෙන අරමුණු ඉස්මතු වුනත්, මේ ගොඩක් අයගේ අරමුණ රට ලස්සන කිරීමයි.

මේ වැඩෙන් පේන්නේ රටේ මිනිස්සුන්ට මොනවා හෝ දෙයක් කරන්න සැබෑ උවමනාවක් ඇති වුනොත්, රජයෙන් බාධාවක් නොවන පසුබිමක කොයි තරම් දේවල් කරන්න පුලුවන්ද කියන එකයි. මේ වගේ වැඩක් ආණ්ඩුවෙන් කරන්න ගියානම් කොයි තරම් මුදලක් හා කාලයක් වැය වෙයිද? අන්තිමේදී මධ්‍යගත සැලසුමක් යටතේ වැඩේ මීට වඩා හොඳින් වෙයිද?

මේ චිත්‍ර වලට අයිතිකාරයෙක් නැහැ. චිත්‍ර වෙනුවෙන් බරපැන දරන අය, මහන්සි වෙන අය එයින් ලබන සතුට හැර බලාපොරොත්තු වන වෙන දෙයක් නැහැ. එහෙම අවස්ථා ඇති. නමුත්, බොහෝ විට නැහැ. වැඩේ කරන නිශ්චිත කෙනෙක්, නිශ්චිත ක්‍රමවේදයක් නැහැ. නමුත්, වැඩේ කෙරෙනවා. ඒ වගේම, කඩේ යාමක් කියා කිව හැකි දෙයකුත් නෙමෙයි. වැඩේට බැහැලා ඉන්න හැමෝම වැඩේ කරන්නේ කැමැත්තෙන් හා සතුටෙන්. නියම සමාජ ක්‍රියාකාරිත්වයක් කියා කියන්න පුළුවන් අවස්ථාවක්.

එක තැනක අඳින චිත්‍ර තව තැනක කොපි වෙනවා. සමහර විට ඒ විදිහටම. සමහර විට තරමක් වෙනස් වෙලා. සමහර වෙලාවට විවේචන එනවා. විවේචන එන විට චිත්‍ර වල ස්වභාවය වෙනස් වෙනවා. නියාමනයක් සිද්ධ වෙන්න හැම විටම නියාමකයෙකු අවශ්‍ය නැහැ.

තාප්ප වල චිත්‍ර අඳින එක ආණ්ඩුවක් මැදිහත් වී කළ යුතු තරම් වැදගත් දෙයක් නෙමෙයි කියා කාට හරි කියන්න පුළුවන්. නමුත්, හිතලා බැලුවොත් පොදු අරමුදල් වැය කරලා ඔයිට වඩා තේරුමක් නැති දේවල් කොයි තරම්නම් කරනවද? ඒ වගේ වෙලාවක බරපැන දරන්න වෙන්නේ රටේ සියලු දෙනාටමයි. නමුත්, දැන් මේ චිත්‍ර අඳින්න කාලය, ශ්‍රමය හා මුදල් වැය කරන්නේ එසේ කිරීමෙන් කවර හෝ සතුටක් ලබන අය පමණයි. ආණ්ඩුව කරන තුරු බලා නොඉන්නවානම් ඔයාකාරයට මිනිස්සුන්ටම එකතු වෙලා කරගන්න පුළුවන් දේවල් රාශියක් තිබෙනවා.

ගෝඨාභය දිනන්න කලින් රට පුරා තිබුණු රැල්ලක් වුනේ 225ම එපා කියන රැල්ල. මේ කතාවෙන් කියැවුනේ සම්ප්‍රදායික දේශපාලනඥයින් ප්‍රතික්ෂේප වෙමින් ඇති බවයි. ඔය 225ම එපා රැල්ලේ පීනන්න ගොඩක් අය ඉදිරිපත් වුනා. ඇතැම් දේශපාලන පක්ෂත් රැල්ල දිහා බලාගෙන ඔරු මූදට තල්ලු කළා. නමුත්, අන්තිමට රැල්ල කැරකුණේ ගෝඨාභය දිශාවටයි.

සම්ප්‍රදායික දේශපාලනඥයින් එපා කියන රැල්ලක් පැවතුනු බව බොරුවක් නෙමෙයි. එහෙම එකක් තිබුණා. අන්තිමේදී ඒ රැල්ල ගෝඨාභය පැත්තට කැරකුණා. ගෝඨාභයගේ ජයග්‍රහණයට හේතු වූ විවිධ රැළි අතර 225ම එපා කියා හිතූ විශාල පිරිසක්ද ඉන්නවා. මේ අයගෙන් විශාල කොටසක් මෙවර පළමු වරට ඡන්දය භාවිතා කළ තරුණ තරුණියන්.

ගෝඨාභය පසුගිය ආණ්ඩුව ඇතුළේ සිටියත්, ඒ ආණ්ඩුව ඇතුළේ විශාල කාර්යභාරයක් කළත්, සම්ප්‍රදායික දේශපාලනඥයෙක් වී සිටියේ නැහැ. සරලවම කියනවානම් ඔහු අර 225න් කෙනෙකු වූයේ නැහැ. ඒ නිසා, 225ම එපා වූ අයට ගෝඨාභය පිළිබඳව බලාපොරොත්තු තියන්න පුළුවන්කම තිබුණා. ජාතිකත්වය පිබිදීම වැනි වෙනත් ප්‍රවාද ගණනාවක් තියෙනවා තමයි. නමුත්, ඊට අමතරව මෙවර ක්‍රම විරෝධීන්ගේ ඡන්ද විශාල ප්‍රමාණයකුත් ගෝඨාභය විසින් ලබාගත්තා. සිංහල බහුතර ප්‍රදේශ වල අලුත් ඡන්ද වලින් සියයට අනූවක් පමණම ලැබුණේ ගෝඨාභයට වෙන්න පුළුවන්.

දහ අටේ විස්සේ තරුණ තරුණියෝ බොහෝ දෙනෙක් නිසගවම ක්‍රම විරෝධීන්. ඒ සඳහා කවුරුවත් ඔවුන්ව පොළොඹවන්න අවශ්‍ය නැහැ. අවුරුදු දහතුනක් දාහතරක් වන තුරු ළමයින්ගේ වීරයින් වෙන්නේ දෙමවුපියන්. ගොඩක් වෙලාවට තාත්තා. ඒත්, ඒ වයස පනින කොට, අර රවියා කියන විදිහට පස් පොල කළු වෙන්න පටන් ගන්න කොට, මේ අයට ස්වාධීන වෙන්න අවශ්‍ය වෙනවා. ඒ වයසේදී දෙමවුපියන් කරන දේවල් වල වැරදිමයි පෙනෙන්නේ. දහඅටක් වගේ වෙනකොට ඔය තත්ත්වය ඔඩු දුවනවා. ගෙදර විතරක් නෙමෙයි රටේම වැඩ සිද්ද වෙන්නේ නුහුරට බව පේන්න ගන්නවා. ඔය තත්ත්වය වෙනස් කරන්න ඇම්මක් ඇති වෙනවා.

පහුගිය දශක කිහිපය පුරාවටම ඔය රට වෙනස් කරන ඇම්ම හැදුනු තරුණ තරුණියන්ගේ ඇම්ම සනීප කරලා දෙන්න ඉදිරිපත් වුනේ වාමාංශික පක්ෂ. අන්තිම අවුරුදු පණහ ගත්තොත් දකුණේදී ජවිපෙ. උතුරේදීනම් එල්ටීටීඊ ප්‍රධාන විවිධ සංවිධාන. පස්සේ පස්සේ දකුණේ ඇම්ම තිබුණු සමහර තරුණයෝ හමුදා වලටත් ගියා.

හැත්තෑ එකේදී හා අසූ අට අසූ නවයේදී ජවිපෙ එක්ක විනාශ වෙලා ගියේ රට හොඳ අතට වෙනස් කරන්න ඇම්මක් අවංකවම තිබුණු තරුණ තරුණියෝ. ඒ යුග වලදී මේ තරුණ තරුණයින්ට ආදර්ශයට ගන්න සමාජවාදී ලෝකයක් පේන්න තිබුණා. එහෙම පේන්න තිබුණු ලෝකය කඩා වැටිලා සමාජවාදය මායාවක් බව පෙනුනට පස්සෙත් ජවිපෙට දිගින් දිගටම ලංකාවේ තරුණ තරුණියන් ආකර්ෂණය කර ගන්න පුළුවන්කම තිබුණා. හැබැයි මේ ගොඩක් අයට ජවිපෙ අම්බලමක් වුනා පමණයි. අම්බලමේ දිගටම සෙනඟ හිටියත් ඒ එකම පිරිසක් නෙමෙයි.

දහඅටෙන් විස්සෙන් ජවිපෙ අම්බලමට ගොඩ වුනු ගොඩක් අය විසිපහක් තිහක් වෙද්දී අම්බලමෙන් පිට වුනත්, ඔය වැඩේ දිගින් දිගටම සිදු වුනු නිසා ජවිපෙට රටේ 5%ක පමණ ස්ථිර ඡන්ද පදනමක් තිබුණා. ස්ථිර කිවුවත් මේක ගලන ගඟක තැන් දෙකක් අතර තිබෙන වතුර ටික වගේ. පහළින් වතුර අයින් වෙන කොට උඩින් වතුර එනවා. මෙවර ජවිපෙ 3%ට බැස්සේ වෙනදා වගේම පහළින් වතුර අයින් වුනත්, උඩින් වතුර ආවේ නැති නිසයි. මෙවර පළමු වරට ජවිපෙ තරුණයින් අතින් ප්‍රතික්ෂේප වුනා. හොඳට හෝ නරකට තරුණ ඡන්ද ගියේ ගෝඨාභයට. එක පැත්තකින් එය පෙන්වන්නේ පක්ෂයක් ලෙස ජවිපෙ පරිණත වීම.

දැන් ඉන්න තරුණයෝ අන්තර්ජාලය එක්ක හැදුණු පරම්පරාවක්. කලින් පරම්පරා වගේම දූපතේ හතර මායිම් ඇතුළේ කොටු වෙලා හිටියත්, අලුත් පරම්පරාවට අන්තර්ජාලය හරහා ලෝකය දකින්න පුළුවන්. ඒ නිසා, අපේ තරුණ කාලයේ අපි හිර වී සිටි දූපත් මානසිකත්වය ඔවුන්ට නැහැ. තමන්ට තිබෙන රට වෙනස් කරන, රට හදන ඇම්මට බේත සමාජවාදය කියා ඔවුන්ව රවට්ටන්න බැහැ. බටහිර ධනවාදී රටවල් වල තමන්ට ලංකාවේ නොපෙනෙන ගොඩක් දේවල් තිබෙන බව ඔවුන් දකිනවා. ඔවුන්ගේ සිහිනය ලංකාව ඒ වගේ රටක් කර ගන්න එක මිසක් සමාජවාදය කරා යන එක නෙමෙයි.

දහඅටේ විස්සේ තරුණයින්ගේ තිබෙන ප්‍රධානම යහපත් ලක්ෂණයක් තමයි අනුන් යමක් කර දෙන තුරුම නොසිට තමන්ට කළ හැකි දේ කරන්න ඉදිරිපත් වන එක. කාලයක් තිස්සේම ජවිපෙ වෙනුවෙන් ස්වේච්ඡාවෙන් වැඩ කරන්න තරුණ තරුණියන් හොයා ගන්න අමාරු නොවුනේ මේ වයස් කාණ්ඩයේ දැකිය හැකි මේ ලක්ෂණය නිසා. දැන් තීන්ත බාල්දි අරගෙන මේ අය කරන්නේත් කවුරුවත් කියන තුරු නොසිට තමන්ට පුළුවන් තරමින් හා තමන්ට තේරෙන ආකාරයෙන් රට වෙනුවෙන් තමන්ගේ වගකීම් යුතුකම් ඉටුකරන එකයි.

අපේ පරම්පරාවේ තරුණයෝ තීන්ත බාල්දි උස්සගෙන ගිහින් "ඉන්දීය වඳුරු හමුදා පන්නනු!", "පළාත් සභා අහෝසි කරනු!" කියා තාප්ප වල ලිවුවා. දැන් තරුණයෝ තීන්ත බාල්දි උස්සගෙන ගිහින් තාප්ප වල චිත්‍ර අඳිනවා. ප්‍රතිඵලය වෙනස් වුවත් අරමුණු වල ලොකු වෙනසක් නැහැ.

ගෝඨාභය පැමිණීමත් එක්ක ලංකාවේ දකුණේ තරුණ තරුණියන්ට කිසියම් බලාපොරොත්තුවක් ඇති වී තිබෙනවා. ඒ බලාපොරොත්තුව දැන් තිබෙනවාට වඩා හොඳ රටක් පිළිබඳවයි. ඒ වෙනුවෙන් තමන්ට හැකි දෙයක් කරන්නත් ඔවුන් සූදානමෙන් ඉන්නවා. මේ වගේ උතුරන තරුණ ජවයක් හරි අච්චුවකට දමලා නිවෙන්න ඇරියොත් හදා ගන්න බැරි දෙයක් නැහැ. ඒ වගේම, මේ රැල්ල නිවැරදිව තේරුම් නොගත්තොත්, වැඩි කල් නොගොස්, ඔය උතුරන තරුණ ජවයටම පිච්චිලා ගොඩක් දේවල් විනාශ වෙලා යන්නත් පුළුවන්. එහෙම වෙලා පශ්චාත්තාප්ප පශ්චාත්තාප සිදු නොවෙන්න වග බලාගැනීම ආණ්ඩුවේ වැඩක්!

බදු කැපිල්ල බේබි කැපිල්ලක්ද?

බේබි කැපිල්ල කියන වචනය සමහර විට ප්‍රාදේශීය ව්‍යවහාරයක් වෙන්න පුළුවන්. ඔය වචනයේ සම්භවය ගැනත් මට අදහසක් නැහැ. කොහොම වුනත්, බේබි කැපිල්ල කියා කියන්නේ කාඩ් කුට්ටම භාවිතයෙන් කරන ලංකාවේ ජනප්‍රිය සූදුවක්. දැන් ජනප්‍රිය නැත්නම් කාලයකට පෙර ජනප්‍රියව තිබූ සූදුවක්. වඩා ප්‍රචලිත වචනය බූරුවා ගැසීම.

සමහර අය අවුරුදු කාලයේදී නැත්නම් මළ ගෙදරකදී විනෝදයට බේබි කපනවා. බේබි කැපිල්ලට ඇබ්බැහි වූ තවත් සමහර අය දිනපතාම මේ වැඩේ කරනවා. වෙනත් සූදු වලින් වගේම මේ සූදුවෙනුත් කිසිදු ක්‍රීඩකයෙකුට දිගුකාලීනව දිනන්න බැහැ. නමුත්, ඇතැම් දින වල සූදුවෙන් වාසි වෙන්න පුළුවන්. සමහර විට එක දිගට දින කිහිපයක්ම දිනන්න පුළුවන් වෙන්නත් ඉඩ  තිබෙනවා. හැබැයි පරදින්න ගත්තහම ඒ දිනපු වාසි සියල්ලම නැති වෙනවා.

බේබි කැපිල්ලෙන් හැමදාම දිනන එක පුද්ගලයෙක් ඉන්නවා. ඒ මේ ක්‍රීඩාව සංවිධානය කරන පුද්ගලයා. කවුරු දිනුවත්, පැරදුනත් බූරු පොළේ අයිතිකාරයාට තෝන් ලැබෙනවා.

මේ දවස් වල කතාව බේබි කැපිල්ල ගැන නෙමෙයි. බදු කැපිල්ල ගැනයි. සමහර කරුණු අතින් ඔය දෙකේ ලොකු වෙනසකුත් නැහැ.

මේ වන විට ලංකාවේ රාජ්‍ය මූල්‍ය ප්‍රතිපත්තියේ විශාල ලිහිල් කිරීමක් දකින්න තිබෙනවානේ. මේ පසුපස ආර්ථික විද්‍යා න්‍යාය මත පදනම් වූ උපාය මාර්ගික හේතු තිබෙනවාද? එහෙම නැත්නම් මෙය ඉදිරි මැතිවරණය ඉලක්ක කරගත් තාවකාලික රැවටීමක් පමණක්ද?

මුදල් ප්‍රතිපත්ති හා රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති වල උදවුවෙන් තාවකාලිකව ආර්ථිකය ප්‍රසාරණය කිරීම ලෝකයේ රටවල් බොහොමයක්ම විසින් කරන දෙයක්. මේ වැඩේ කරන්නේ රටේ නිෂ්පාදනය එහි විභව මට්ටමට වඩා පහත වැටී තිබෙන අවස්ථා වලයි. මුදල් ප්‍රතිපත්ති හා රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති වල උදවුවෙන් ආර්ථිකය කෘතීම ලෙස තාවකාලිකව පුම්බන්නේ රටේ සමස්ත නිෂ්පාදනය අඩු වී තිබෙන්නේ එම නිෂ්පාදන අලෙවි කළ හැකි තරමේ සමස්ත ඉල්ලුමක් නැති වූ විට කියන කේන්සියානු අදහස මතයි.

කේන්සියානු අදහස අනුව වුවත් මුදල් ප්‍රතිපත්ති හා රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති වල උදවුවෙන් ආර්ථිකයක් දිගින් දිගටම පුම්බන්න බැහැ. එහෙත්, ඇතැම් තත්ත්වයන් යටතේ තාවකාලිකව එය කළ හැකියි. ආර්ථිකය ප්‍රසාරණය කිරීමට පෙර රටේ මේ තත්ත්වයන් පවතීදැයි නිවැරදිව හඳුනාගත යුතුයි.

රටේ නිෂ්පාදන ධාරිතාව හා සැබෑ නිෂ්පාදිතය අතර පරතරයක් ඇති බව හඳුනා ගන්නේ කොහොමද? එවැනි පරතරයක් ඇති කාලයක භාණ්ඩ හා සේවා නිෂ්පාදනය පූර්ණ ධාරිතාවෙන් සිදු වන්නේ නැහැ. එයට හේතුව පූර්ණ ධාරිතාවෙන් නිෂ්පාදනය කර විකිණිය හැකි තරමේ ඉල්ලුමක් රටේ නැති වීමයි. වෙනත් විදිහකින් කිවුවොත් ඉල්ලුමට වඩා සැපයුම වැඩි නිසයි. ඉල්ලුමට වඩා සැපයුම වැඩි වීමේ ප්‍රතිඵලයක් විදිහට මිල මට්ටම් පහත වැටෙනවා. ඒ නිසා, උද්ධමනය ඉතා අඩු මට්ටමකට වැටෙනවා. ඇතැම් විට අවධමනකාරී තත්ත්වයක් ඇති වෙනවා. සමාගම් වල ලාබ අඩුවන නිසා ඔවුන් සේවකයින් සේවයෙන් ඉවත් කරනවා. එවිට විරැකියාව ඉහළ යනවා. රටේ ප්‍රාග්ධන හා ශ්‍රම සම්පත් වලින් විශාල කොටසක් ප්‍රයෝජනයට නොගැනෙන නිසා ආර්ථිකය හැකිලෙනවා.

මේ වගේ වෙලාවක මුදල් ප්‍රතිපත්ති හා රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති යොදාගෙන තත්ත්වයේ වෙනසක් කළ හැකියි. මුදල් ප්‍රතිපත්ති වලින් පොලී අනුපාතික අඩු කළ විට ණය ගැනීම් ඉහළ ගොස් මුදල් සංසරණය ඉහළ යනවා. බදු අඩු කළ විට හා රජයේ වියදම් වැඩි කළ විටත් එයම වෙනවා. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස සමස්ත ඉල්ලුම වැඩි වී භාණ්ඩ හා සේවා මිල ඉහළ යනවා. එයින් දිරිමත් වන නිෂ්පාදකයින් නිෂ්පාදනය වැඩි කරනවා. සේවකයින් අලුතින් බඳවා ගන්නවා. මෙහි ප්‍රතිඵලයක් විදිහට ආර්ථික වර්ධනය වේගවත් වෙනවා. විරැකියාව අඩු වෙනවා. ඒ එක්කම උද්ධමනයත් වැඩි වෙනවා.

මුදල් ප්‍රතිපත්ති හා රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති වලින් ආර්ථිකය තාවකාලිකව ප්‍රසාරණය කිරීමේදී ගෙවිය යුතු මිලක් තිබෙනවා. බදු අඩු කිරීම හා රජයේ වියදම් වැඩි කිරීම නිසා රජයේ අයවැය හිඟය ඉහළ යනවා. එවිට, ඒ අඩුව පුරවන්න ණය ගන්න වෙනවා. පසුව ගත් ණය පොලිය සමඟ ගෙවන්න වෙන නිසා අවශ්‍ය මට්ටමට ආර්ථිකය ප්‍රසාරණය වූ පසුව රජයේ වියදම් කපා, බදු වැඩි කර අයවැය අතිරික්තයක් හදා ගන්න වෙනවා. ඒ වගේම, පොලී පහත දැමීම සඳහා මහ බැංකුවට තාවකාලිකව අලුත් මුදල් සංසරණයට එකතු කරන්න වෙනවා. ඉන් පසුව, මේ මුදල් නැවත ආපසු එකතු කරගන්න වෙන්නේ පොලී අනුපාතික ඉහළ යන්න ඉඩ ඇරලයි.

කේන්සියානු අදහස අනුව මුදල් ප්‍රතිපත්ති හා රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති වල උදවුවෙන් ආර්ථිකයක් ප්‍රසාරණය කිරීමෙන් පසුව නැවත එය සංකෝචනය කළ යුතුයි. මේ දෙපැත්තම සමතුලිතව නොතිබුණොත් එන්න එන්නම රටේ මුදල් සැපයුම හා රජයේ ණය ඉහළ යනවා. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස මුදලේ අගය දිගින් දිගටම පිරිහෙනවා. නමුත්, දිගුකාලීනව ආර්ථික වර්ධනයේ වෙනසක් වෙන්නේ නැහැ. දිගුකාලීනව වෙන්නේ භාණ්ඩ හා සේවා වල මිල මට්ටම් හා විදේශ මුදල් ඒකක වල විණිමය අනුපාතික ඉහළ යාම පමණයි.

ව්‍යාපාර චක්‍ර වල බලපෑම නිසා ආර්ථික අවපාතයක් ඇති වූ විට මුදල් ප්‍රතිපත්ති හා රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාමාර්ග ගැනීම අත්‍යවශ්‍යම දෙයක් නෙමෙයි. කේන්සියානු ආකෘතිය අනුවම වුවත්, ආර්ථිකය කොහොමටත් නැවත තිබුණු තැනට එනවා. මුදල් ප්‍රතිපත්ති හා රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති හරහා කරන්න අදහස් කරන්නේ ආර්ථිකය සාමාන්‍ය මට්ටමට වඩා සෙමින් හෝ වේගයෙන් වර්ධනය වීම සීමා කරන එකයි. එහෙම නැතුව, මුදල් ප්‍රතිපත්ති හා රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති වලින් දිගුකාලීනව ආර්ථික වර්ධනය වැඩි කරන්න බැහැ. නමුත්, බොහෝ ආණ්ඩු එසේ කළ හැකි බව පෙන්වනවා. මේ කටයුත්තේදී ආණ්ඩු ක්‍රියා කරන්නේ බූරු පොළේ අයිතිකාරයා වගෙයි. බූරු පොළට ගොඩක් අය එන්නේ දිනන්න බලාගෙනයි. බේබි කපන කවුරුත් අන්තිමේදී පරදින බව බූරු පොළේ අයිතිකාරයා කවදාවත් කියන්නේ නැහැ.

ආණ්ඩු හා මහ  බැංකුව විසින් මොනවා කළත්, ලංකාවේ ආර්ථිකය දිගුකාලීනව වර්ධනය වෙලා තියෙන්නේ 4.5-5.0% අතර වේගයකින්. ඒ තමයි ලංකාවේ ආර්ථිකයට දිගුකාලීනව වර්ධනය විය හැකි වේගය. රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති හා මුදල් ප්‍රතිපත්ති යොදාගෙන මේ වේගය තාවකාලිකව වසර කිහිපයක් තිස්සේ වැඩි කළ හැකි වුවත්, පසුව නැවත ආර්ථිකය මන්දගාමී වෙනවා. අන්තිමට වෙන්නේ රුපියල පිරිහීම පමණයි. දිගින් දිගටම ලංකාවේ භාණ්ඩ හා සේවා මිල ඉහළ යාමත්, ඩොලරයේ මිල ඉහළ යාමත් සිදු වෙන්නේ රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති හා මුදල් ප්‍රතිපත්ති යොදාගෙන ආර්ථිකය ප්‍රසාරණය කරන්න උත්සාහ දැරීම නිසායි. නමුත්, දිගුකාලීනව බැලුවහම ආර්ථික වර්ධන වේගය වෙනස් වෙලා නැහැ.

ඇත්තටම කියනවානම් සෛද්ධාන්තික අර්ථයෙන් ලංකාවේ ව්‍යාපාර චක්‍ර නැහැ. ලංකාවේ සමාගම් වලට ලාබ අඩු වූ විට සේවකයින් ඉවත් කරන්න බැහැ. ඒ හේතුව, නිසාම ලංකාවේ සමාගම් ලාබ වැඩි වෙන කාලවල් වලදී විශාල ලෙස සේවකයින් බඳවා ගන්නෙත් නැහැ. මේ හේතුව නිසා රටේ සමස්ත ඉල්ලුම වැඩි වුනා කියා ලංකාවේ සමාගම් වල නිෂ්පාදනය වැඩි වෙන්නේ නැහැ. එහෙම වැඩි කරන්න තරම් ධාරිතාවක් බොහෝ සමාගම් වලට නැහැ. ඒ නිසා, ඉල්ලුම නැති නිසා විභව නිෂ්පාදනය සිදු වෙන්නේ නැහැ කියන එක ලංකාවේ බොහෝ සමාගම් වලට අදාළ නැහැ.

ලංකාවේ ව්‍යාපාර චක්‍ර ඇති වෙන්නේ එක්කෝ ලංකාවේ මුදල් ප්‍රතිපත්ති හා රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති වල අතුරු පලයක් විදිහට. එහෙම නැත්නම්, බටහිර රටවල ඇතිවන ව්‍යාපාර චක්‍ර වල අතුරු පලයක් විදිහට. ඉදිකිරීම් කර්මාන්තයට පළමු කරුණ බලපානවා. අපනයන කර්මාන්ත වලට හා සංචාරක කර්මාන්තය වගේ ක්ෂේත්‍ර වලට දෙවන කරුණ බලපානවා.

මේ වගේ ලංකාවේ ආර්ථිකයේ ඇතැම් අංශ වලට ව්‍යාපාර චක්‍ර වල බලපෑමක් තිබෙනවා. ඒ අංශ වල වර්ධනය රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාමාර්ග වලින් තාවකාලිකව වැඩි කළ හැකියි. නමුත්, පොදුවේ ගත්තහම ලංකාවේ ක්‍රියාත්මක කරන රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති නිසා බොහෝ විට වෙන්නේ සමස්ත සැපයුම වැඩි වෙනවාට වඩා වේගයෙන් සමස්ත ඉල්ලුම වැඩි වෙන එකයි. මොකද ලංකාවේ පරිභෝජනය කරන භාණ්ඩ බොහොමයක් ආනයනික භාණ්ඩ. මේ භාණ්ඩ වලට දේශීය ආදේශක තිබෙන අවස්ථා වලදී වුවත්, හදිසියේ වැඩිවන ඉල්ලුමක් සැපයිය හැකි නිෂ්පාදන ධාරිතාවක් අදාළ දේශීය කර්මාන්ත වලට නැති නිසා  රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති ලිහිල් කළ විට අන්තිමට වෙන්නේ ආනයන ඉහළ යන එකයි.

අතුරු කතා වැඩියි වගේ නේද? බදු අඩු කිරීමේ ප්‍රතිඵල ගැනනේ අපිට අවධානය යොමු කරන්න ඕනෑ වෙලා තිබුණේ. මේ ගැන විවිධ අය අපේ වියුණුවේම අදහස් දක්වා තිබෙනවා. ඒ අදහස් ගැන ප්‍රතිචාර දක්වන්න මහන්සි නොවී අපි රජය පැත්තෙන් කියන දෙයම බලමු. පහතින් තියෙන්නේ දින කිහිපයකට පෙර මුදල් අමාත්‍යාංශය විසින් නිකුත් කළ නිල නිවේදනයක කොටස්.

"ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථිකය, වර්ධනය වෙමින් පවත්නා උද්ධමන නැඹුරුව සමග දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයේ 2%ක තරම් අඩු වර්ධන මට්ටමක් වාර්තා කර ඇති අවධියක මෙම බදු ප්‍රතිසංස්කරණයේ ආරම්භය සිදු කරනු ලැබ තිබේ."

"ජාතිය ගොඩනැගීමේ බද්ද (NBT) සහ උපයන විට බද්ද ඉවත් කිරීම මෙන් ම වැට් බද්ද 8% දක්වා අඩු කිරීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස භාණ්ඩ හා සේවාවල මිල අඩුවනු ඇති අතර මේ හරහා උද්ධමනය මධ්‍යස්ථභාවයකට ද පත්වනු ඇත."

"2019 සඳහා අපේක්ෂිත රාජ්‍ය මූල්‍ය හිඟය ඇස්තමේන්තු ගත ප්‍රමාණයට වඩා වැඩි වනු ඇති අතර එය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් සියයට 7 ක් පමණ විය හැකිය. අපේක්‍ෂා කළ ආදායමට වඩා සැලකිය යුතු අඩුවීමක් හේතුවෙන් සහ ප්‍රධාන වශයෙන් මන්දගාමී වර්ධනය සහ මැතිවරණ ආශ්‍රිත වියදම් වැඩිවීම මෙයට හේතු වනු ඇත."

"මධ්‍ය කාලීනව දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් සියයට 4 ක් දක්වා අයවැය හිඟය අඩු කිරීමේ මාවතක් ඔස්සේ සිය මෙහෙයුම් නැවත සකස් කිරීමට සහ ණය තොගය තාර්කිකකරණය සමඟ කළමනාකරණය කළ හැකි මට්ටම් කරා ගෙනයෑමට රජය සාමූහික ප්‍රයත්නයක් දරමින් සිටියි."

"ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රගතිය සහ සමෘද්ධිය වෙනුවෙන් කැපවී සිටින ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය ආයතන (අයිඑෆ්අයි) සහ සංවර්ධන හවුල්කරුවන් සමඟ අඛණ්ඩ සම්බන්ධතාවය මත මෙම උත්සාහයන් ක්‍රියාත්මක කෙරේ."

දැන් මේ කියන කතාවේම මූලික අවුලක් තිබෙනවා. නිවේදනය අනුව, ආර්ථික වර්ධනය 2% තරමටම අඩු වී ඇති නිසා ආර්ථිකය වර්ධනය කිරීමට බදු අඩු කර ඇති බව කියන්න හදන බව පෙනෙනවා. ඒ කියන්නේ, ආර්ථිකය වර්ධනය වෙන්නේ විභව මට්ටමට අඩුවෙන් බව හඳුනාගෙන තිබෙනවා. ඒ එක්කම උද්ධමන නැඹුරුව වර්ධනය වෙමින් ඇති බවකුත් කියනවා. උද්ධමන නැඹුරුව වර්ධනය වෙනවානම් එයින් කියැවෙන්නේ රටේ සමස්ත ඉල්ලුම සමස්ත සැපයුමට වඩා වැඩි බවයි. ඒ අනුව බැලුවොත් 2% වර්ධනයත් ඕනෑවට වඩා වැඩි වර්ධනයක්. සමස්ත ඉල්ලුම සමස්ත සැපයුමට වඩා වැඩිනම් කළ යුත්තේ බදු තවත් වැඩි කර ආර්ථික වර්ධනය අඩු කරන එකයි. එසේ නැත්නම් මුදල් සැපයුම සංකෝචනය කර ආර්ථික වර්ධනය අඩු කරන එකයි.

මේ අවුරුද්දේ ආර්ථික වර්ධනය මේ තරමටම අඩු වෙන්න හේතු වුනේ පාස්කු බෝම්බ ප්‍රහාර නිසා ආර්ථිකයේ ඇති වූ තාවකාලික පසුබෑමයි. විශේෂයෙන්ම සංචාරක ක්ෂේත්‍රයේ මේ පසුබෑම සිදු වුනා. එවැනි තාවකාලික පසුබෑමක් ඉතා ඉක්මණින් නැවත යථා තත්ත්වයට පත් වෙනවා. ඒ සඳහා මුදල් ප්‍රතිපත්ති හෝ රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති අවශ්‍ය වන්නේ නැහැ. අපි හිතමු පාස්කු ප්‍රහාරය නොවන්නට 2019 හා 2020 ආර්ථික වර්ධනය පෙර සැලසුම් කර තිබුණු 3.5% හා 4.0% මට්ටම් වලම තිබිය හැකිව තිබුණා කියා. දැන් පාස්කු ප්‍රහාරය නිසා සංචාරකයින් පැමිණීම අඩු වී 2019 ආර්ථික වර්ධනය 2%ට අඩු වෙනවා. නමුත්, 2020දී සංචාරක කර්මාන්තය නැවත මුල් මට්ටමට පැමිණියහොත් 2020 ආර්ථික වර්ධනය 5.5%ක් වෙනවා. මොකද ආර්ථික වර්ධනය ගණනය කරන්නේ 1.5%ක් පහළ මට්ටමක සිට නිසා.

මුදල් අමාත්‍යංශ නිවේදනය අනුව බදු අඩු කිරීම නිසා උද්ධමනය පහළ යනවා. බදු අඩු කිරීම නිසා පහළ යන්නේ ජීවන වියදම් දර්ශකය මිස උද්ධමනය නෙමෙයි. ජීවන වියදම් දර්ශකය කියා කියන්නේ උද්ධමනය මනින මිනුම මිස උද්ධමනය නෙමෙයි. උද්ධමනය කියා කියන්නේ රුපියලේ මිල දී ගැනීමේ හැකියාව දිගුකාලීනව අඩුවීම. ගඟේ වතුර පිරිසිදුද කියා පරීක්ෂා කරන වතුර සාම්පලය පිරිසිදු කළා කියා ගඟේ වතුර පිරිසිදු වෙන්නේ නැහැ. උණ අඩු කළා කියා උණට හේතු වුනු රෝගය අඩු වෙන්නේ නැහැ.

මුදල් අමාත්‍යාංශ නිවේදනයේ වැදගත්ම කොටස මේ කොටසයි.

"2019 සඳහා අපේක්ෂිත රාජ්‍ය මූල්‍ය හිඟය ඇස්තමේන්තු ගත ප්‍රමාණයට වඩා වැඩි වනු ඇති අතර එය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් සියයට 7 ක් පමණ විය හැකිය."

මුදල් අමාත්‍යාංශ වෙබ් අඩවියේම තිබෙන 2019 වසර සඳහා වූ අයවැය ඇස්තමේන්තු අනුව, වසර තුළ රාජ්‍ය මූල්‍ය හිඟය ඇස්තමේන්තු කර තිබුණේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් සියයට 4.4% ක් හෙවත් රුපියල් බිලියන 685 ක් ලෙසයි. මුදල් අමාත්‍යාංශයේම ඇස්තමේන්තු අනුව දැන් මේ හිඟය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් සියයට 2.6% කින්, ඒ කියන්නේ රුපියල් බිලියන 405 කින් පමණ ඉහළ යනවා.

අයවැය හිඟය මේ ආකාරයට ඉහළ යාම ප්‍රශ්නයක් බව මුදල් අමාත්‍යාංශය නොදන්නවා නෙමෙයි. "මධ්‍ය කාලීනව දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් සියයට 4 ක් දක්වා අයවැය හිඟය අඩු කිරීමේ මාවතක් ඔස්සේ සිය මෙහෙයුම් නැවත සකස් කිරීමට" රජය උත්සාහ කරන බව මුදල් අමාත්‍යාංශය විසින් කියන්නේ ඒ නිසයි. පෙර වූ මැදිකාලීන සැලසුම අනුව 2024 වන විට අයවැය හිඟය 2% මට්ටම දක්වා අඩු කර ගැනීමට මුදල් අමාත්‍යාංශය සැලසුම් කර තිබුණා. අලුත් සැලසුම වන්නේ අඩුම වශයෙන් 2024 වන තුරු සෑම වසරකදීම කලින් සැලසුම් කළාට වඩා වැඩියෙන් ණය ගැනීමයි. බදු අඩු කිරීම නිසා ආදායම් ඉහළ යනවානම් 2019දී කෙසේ වුවත් අඩු වශයෙන් වසර පහකට පසුව හෝ රජයේ අයවැය හිඟය කලින් සැලසුම් කර තිබුණු මට්ටමට වඩා අඩු විය යුතුයි.

වසරකට රුපියල් බිලියන 400ක පමණ අමතර මුදලක් හොයා ගන්නවා කියන එක පහසු වැඩක් නෙමෙයි. මුදල් අමාත්‍යංශය බොහෝ විට ආදායම් වැඩියෙනුත්, වියදම් අඩුවෙනුත් ඇස්තමේන්තු කරන නිසා මේ අමතර මුදල මීට වඩා වැඩි මුදලක් වෙන්න පුළුවන්. මේ වගේ මුදලක් දේශීය වෙළඳපොළෙන් ලබා ගන්න ගියොත් පොලී අනුපාතික විශාල ලෙස ඉහළ යන්න දෙන්න වෙනවා. එතකොට අර ආර්ථිකය ප්‍රසාරණය කිරීම කියන එක වෙන්නේ නැහැ. විකල්පයක් විදිහට මහ බැංකුවෙන් මුදල් ලබා ගත්තොත්, ඒ කියන්නේ සල්ලි අච්චු ගැහුවොත්, වහාම ප්‍රශ්නයක් ඇති නොවුණත් වසර දෙකකට පමණ පසුව උද්ධමනය නැවත විශාල ලෙස ඉහළ යයි. එය ඊට කලින්ම වෙන්නත් පුළුවන්. එතකොට අර බදු අඩු කිරීමේ සහනය නැතුව යනවා.

තෙවන ක්‍රමය විදේශ ණය ගැනීමයි. පසුගිය රාජපක්ෂ දශකයේ ප්‍රධාන ආර්ථික උපක්‍රමය වුණෙත් මෙයයි. විදේශ ණය අරගෙන රුපියල් වලට මාරු කළ විට රටේ රුපියල් අඩු වන නිසා මුදල් සංසරණය වැඩි වීම ප්‍රශ්නයක් වෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, උද්ධමනය ප්‍රශ්නයක් වෙන්නේ නැහැ. දේශීය මූල්‍ය වෙළඳපොළෙන් ණය ගන්නේ නැති නිසා පොලී අනුපාතික ඉහළ යන්නෙත් නැහැ. ණයට ගත් ඩොලර් ආනයන වෙනුවෙන් වියදම් කළ හැකි නිසා, රටේ නිෂ්පාදනය ඉහළ නොගියත්, වැඩිවන දේශීය ඉල්ලුමට හරියන්න අඛණ්ඩ භාණ්ඩ සැපයුමකුත් තිබෙනවා. ණයට ගන්නා ඩොලර් මුදා හරිමින් විණිමය අනුපාතිකය පහළින් තියාගත්තොත්, ඩොලර් වලින් ණය ඉහළ ගියත් රුපියල් වලින් බැලූ විට ණය ඉහළ යාමක් නොපෙනෙන නිසා ණය අර්බුදය සඟවන්න පුළුවන්.

හැබැයි ඔය ඔක්කොම කරන්න වෙන්නේ ප්‍රමාණවත් තරම් විදේශ ණය ලබා ගන්න පුළුවන් වුනොත් පමණයි. මේ අවුරුද්දේ තියෙන ණය වල පොලී හා වාරික ලෙස විශාල මුදලක් ගෙවන්නත් තියෙද්දී මෙය කළ හැකිද?

බැහැ කියා කියන්න බැහැ. ලංකාවේ විදේශ ණය බර රටට සාපේක්ෂව කොයි තරම් ලොකු වුනත්, ඇමරිකාව, චීනය හෝ ඉන්දියාව වගේ රටකට ඩොලර් බිලියනයක් දෙකක් ඒ තරම්ම ලොකු මුදලක් නෙමෙයි. ඇමරිකාවට කොහොම වුනත් ඉන්දියාවට හා චීනයට ලංකාවට ණය දෙන එකේ වාසියක් තිබෙනවා. ලංකාවේ ආනයන වලින් විශාල ප්‍රමාණයක් එන්නේ ඉන්දියාවෙන් හා චීනයෙන්. නමුත්, මේ රටවල් දෙකම ලංකාවෙන් එතරම් දෙයක් ආනයනය නොකරන නිසා සෑම වසරකම මේ රටවල් සමඟ විශාල ද්විපාර්ශ්වික වෙළඳ හිඟයක් තිබෙනවා.

දැන් මේ බදු අඩු කිරීම නිසා මිනිස්සු අතේ මුදල් සංසරණය වැඩි වී භාණ්ඩ ඉල්ලුම වැඩි වුනා කියා කියමු. ඔය ඉල්ලුම සපුරන්න වෙළඳපොළට භාණ්ඩ එන්නේ කොහෙන්ද? ප්‍රධාන වශයෙන්ම ඉන්දියාවෙන් හා චීනයෙන්. එවිට ඔය රටවල් දෙක සමඟ වෙළඳ හිඟය තවත් වැඩි වෙනවා. මේ හිඟය පියවන්න වෙන්නේ ඩොලර් වලින්. නමුත්, ඩොලර් කොහෙන්ද?

ඩොලර් ඉල්ලුමට සරිලන සැපයුමක් නැති වුණොත් ඩොලරයේ මිල විශාල ලෙස ඉහළ යනවා. එවිට රටේ ආනයනික භාණ්ඩ වල මිල විශාල ලෙස ඉහළ යනවා. ඉන්දියානු හා චීන බඩු වලට ඉල්ලුම අඩු වෙනවා. මේ භාණ්ඩ රටේ නිපදවන එක වාසිදායක නිසා දේශීය නිෂ්පාදකයින් දිරිමත් වෙනවා. එවිට පාඩුව කාටද? ඉන්දියාවට හා චීනයටයි.

මේ තත්ත්වය නිසා මේ වෙලාවේ ලංකාවට ණය දෙන එක ඉන්දියාවට වගේම චීනයටත් වාසියි. ඇත්තටම ණය දෙනවා කියා කීවත් සල්ලි දීමක් කියා දෙයක් වෙන්නේම නැහැ. දෙන ණය වල වටිනාකමට ලංකාවෙන් භාණ්ඩ ආනයනය කරන එකයි වෙන්නේ. පොලියත් එක්ක ණය එකතු කරගන්න එක පස්සේ කරයි. ඉන්දියාවනම් දැනටමත් අඩු පොලියට ණයක් පොරොන්දු වෙලා. අඩු වුණත් පොලියක් තියෙනවා. ඒ වගේම මෙය ණයක් මිස ආධාරයක් නෙමෙයි. චීනය වුණත් මේ වෙලාවේ ණය දෙන්න අකැමැති වෙන එකක් නැහැ.

ඉන්දියාව හා චීනය විසින් ණය දීමේ ප්‍රවණතාවක් තිබුණත් මේ අවුරුද්දේ ගෙවන්න තිබෙන ණය වාරික හා පොලියට අමතරව බදු කැපිල්ල නිසා ඉහළ ගිය අයවැය හිඟය පියවන්න තවත් ඩොලර් බිලියන දෙකක් විතර හොයා ගන්න එක ඒ තරම්ම ලේසිත් නැහැ. "ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රගතිය සහ සමෘද්ධිය වෙනුවෙන් කැපවී සිටින ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය ආයතන (අයිඑෆ්අයි) සහ සංවර්ධන හවුල්කරුවන් සමඟ අඛණ්ඩ සම්බන්ධතාව" අමතක කරලා නැත්තේ ඒකයි.

(Image: http://www.lankadeepa.lk/)

ණය වැඩි වීම හා ආදායම් වැඩිවීම

රජයේ ණය ප්‍රමාණය එන්න එන්නම ඉහළ ගියත් ආදායම්ද සමාන්තරව ඉහළ යන්නේනම් ප්‍රශ්නයක් නැතැයි ඇතැම් අය කියනවා. ඒ කතාවේ අඩුපාඩු තිබුණත් කතාවට පදනමක් තිබෙන නිසා අඩුපාඩු ගැන කතා කිරීම පසුවට තබා ආදායම් වැඩි වීම ගැන මුලින් කතා කරමු.

ණය ගැනීම හෝ ණය ප්‍රමාණය ඉහළ යාම හැම විටම නරක දෙයක් නෙමෙයි කියන එක ඇත්ත. ණය ලෙස ලබා ගන්නා මුදල් නිසි සේ ආයෝජනය කර ණය හා පොලිය ආපසු ගෙවා අමතර ලාබයක්ද ලැබිය හැකි අවස්ථා තිබෙනවා. ඒ වගේ වෙලාවක ණය ගැනීමේ වරදක් නැහැ.

ණය නිසා ඔය කියන විදිහට ආදායම් ලැබෙනවානම් ගත් ණය හා පොලී ආපසු ගෙවීම ප්‍රශ්නයක් වෙන්නේ නැහැ. ලංකාවේ වෙලා තියෙන්නේ එහෙම දෙයක්ද?

අපි කතා කරමින් සිටියේ ලංකාවේ රජයේ ණය ගැනනේ. ණය අරගෙන රජය කරන ආයෝජන වල ලාබ එක්කෝ රජයට සෘජුවම ලැබෙන්න ඕනෑ. එහෙම නැත්නම් රටේ වෙන කාට හෝ ලැබී බදු හරහා වක්‍ර ලෙස රජයට ලැබෙන්න ඕනෑ. ඔය දෙකෙන් කොයි එක වුවත්, රජයේ ආදායම ඉහළ යා යුතුයි. ණය ආයෝජන වල ප්‍රතිඵල ලෙස රටේ මිනිස්සුන්ගේ ආදායම් වැඩි වී ඇති විටක රජයේ බදු ආදායම වැඩි කර ගැනීම සඳහා අමුතුවෙන් බදු වැඩි කරන්න අවශ්‍ය නැහැ. රටේ ආදායම් ඉහළ යන විට බදු අනුපාතික නිශ්චිතව තිබුණත්, රජයේ බදු ආදායම සමාන්තරව ඉහළ යා යුතුයි. ඒ කියන්නේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයේ ප්‍රතිශතයක් ලෙස රජයේ ආදායම කිසියම් ස්ථාවර මට්ටමක දිගටම තිබිය යුතුයි.

නමුත්, ඇත්තටම වෙලා තිබෙන්නේ ඒකද? අඩු වශයෙන් දශක තුන හතරක සිට සිදු වෙමින් තිබෙන්නේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයේ ප්‍රතිශතයක් ලෙස රජයේ ආදායම් වසරින් වසර අඩු වීමයි. පසුගිය යහපාලන ආණ්ඩුව විසින් දිගින් දිගටම රජයේ ආදායම් අඩු වීමේ ප්‍රවණතාව වෙනස් කර ගැනීමට සමත් වුවත් එසේ කළේ බදු අනුපාතික ඉහළ දමලයි. ණය වැඩි වී තිබෙන්නේ ඒ ණය ඵලදායී ලෙස ආයෝජනය කිරීම නිසානම් එහෙම වෙන්නේ කොහොමද?