කලාකරුවන් මහජන ආධාර ඉල්ලීම වැරදිද?

මහලු වයසේ අසරණව හෝ රෝගාතුරව සිටින කලාකරුවෙකු වෙනුවෙන් මහජන ආධාර ඉල්ලා කෙරෙන ආයාචනා ගැන වරින් වර අපට අහන්නට ලැබේ. මේ අය අතරින් ඇතැම් අය තමන්ගේ "හොඳ කාලයේදී" හොඳට හම්බ කරගත් අයයි. එහෙත්, තමන්ගේ "හොඳ කාලයේදීත්" ජනප්‍රියත්වය තරමට මුදල් හම්බ නොකළ අයද මේ අතර සිටිති. එමෙන්ම, මේ ආකාරයෙන් මහජන ආධාර අපේක්ෂා කරන අය අතර කලාකරුවන් නොවන ප්‍රසිද්ධ පුද්ගලයින් මෙන්ම සමාජය දන්නා සුවිශේෂී දෙයක් කර නැති සාමාන්‍ය පුද්ගලයින්ද සිටිති.

ඉහත ආකාරයේ ඉල්ලීමක් කෙරුණු විට ලැබෙන ප්‍රතිචාර බොහෝ විට අන්ත දෙකකට බෙදීයයි. එක් අන්තයක සිටින අය වහාම ආධාර කිරීමට ඉදිරිපත් වන අතර, ඒ අන්තයේ සිටින ඇතැම් අය වෙනත් අය ආධාර දීමට පොළඹවමින් ආධාර එකතු කිරීමටද යොමු වේ. මෙසේ ආධාර දෙන හෝ එකතු කරන අය කලාකරුවන්ගෙන් සිදුවුණු සේවය වෙනුවෙන් යමක් කළ යුතුයැයි සිතන අයයි.

දෙවන අන්තයේ සිටින අය හිතන්නේ කලාකරුවන්ද තවත් එක් රැකියාවක් කරන පිරිසක් නිසා ඔවුන් සුවිශේෂී පුද්ගලයින් නොවන බවයි. එසේ සිතන බොහෝ දෙනෙක්, මේ කතාව ප්‍රසිද්ධියේ කියන්නට යනවා වෙනුවට සරල ලෙස මහජන ආධාර ඉල්ලීම නොතකා සිටින නමුත් තමන්ගේ විරෝධය එළිපිටම දක්වන අයද මේ දෙවන අන්තයේ සිටිති.

පැහැදිලිවම, කලාකරුවන් හා ක්‍රීඩකයින් වැනි අය කරන්නේ තවත් එක් රැකියාවකි. මේ රැකියාව ඔවුන්ගේ තේරීම වී තිබෙන්නේ එය ඔවුන්ට වඩාත්ම වාසිදායක රැකියාව නිසාය. වෙනත් විදිහකට කිවුවොත් පූර්ණ කාලීන කලාකරුවෙකුට හෝ ක්‍රීඩකයෙකුට වෙනත් රැකියාවක් කිරීමෙන් ඔවුන් ලබන වාසි ලැබිය නොහැකිය.

මෙහිදී, "වාසි" යන්නට මූල්‍යමය මෙන්ම මූල්‍යමය නොවන වාසිද ඇතුළත් වන නමුත්, බොහෝ පුද්ගලයින් හා සම්බන්ධව මූල්‍යමය වාසි පමණක් සැලකුවද තත්ත්වය මෙවැන්නකි. කලා ක්ෂේත්‍රයේ සිටින සැලකිය යුතු පිරිසක් පූර්ණ කාලීනව එය නොකර අර්ධකාලීනව කරන්නේ වෙනත් රැකියාවක් සඳහා කාලය යෙදවීම කලා කටයුතු වඩා වාසිදායක බැවිනි.

ප්‍රායෝගිකව මෙසේ දෙවන රැකියාවක් ලෙස කලා කටයුතු කරන බොහෝ දෙනෙක්ගේ පළමු රැකියාව ප්‍රමුඛ තේරීම වී තිබෙන්නේ එවැනි අය කලා කටයුතු වලදී කුසලතා අතින් දෙවන පෙල සිටීම නිසා නොව, ඔවුන් සතු මූල්‍යමය ලෙස වඩා වටිනා වෙනත් කුසලතා තිබීම නිසාය.

ක්‍රීඩා හෝ කලා කටයුත්තක යමෙක් පූර්ණකාලීනව යෙදුනද, අර්ධකාලීනව යෙදුණද එසේ කරන්නේ ඒ සඳහා ඔවුන් යොදවන කාලය වෙනුවෙන් වඩා වටිනා යමක් ලැබෙන බැවිනි. මේ අනුව, මෙවැනි කටයුතු බේකරියක පාන් හැදීම වැනි වෙනත් රැකියාවකින් වෙනස් නොවේ. ඒ අය, කරන්නේ සමාජ සේවයක්ය යන්න ඇත්තක් වුවත් ඒ වෙනත් රැකියාවක් කරන කෙනෙක් කරන්නේද සමාජ සේවයක්ය යන අර්ථයෙන් මිස සුවිශේෂී අර්ථයකින් නොවේ. බක්කරේ පාන් විකුණා මුදල් ලබාගන්නා අයුරින්ම කලාකරුවෝද තමන් හදන මොනවා හෝ දේ විකුණා මුදල් ලබා ගනිති.

ඇතැම් කලාකරුවන් විසින් මුදල් අය නොකර කරන දේවල්ද තිබේ. එහෙත්, එය එසේ වූ පමණින්ද කලාකරුවෝ සුවිශේෂී පුද්ගලයෝ නොවෙති. පොසොන් දවසේ බනිස් දන්සැල් දෙන බේකරි මුදලාලිලාද සිටිති. මේ අවස්ථා වලදී මුදල් ලාභයක් නොලැබුණත්, පුද්ගලයෙකු ජනහිතකාමී කටයුතු වල නිරත වන්නේද කිසියම් ආකාරයක වාසියක් බලාපොරොත්තුවෙනි.

මෙහිදී, විශේෂයෙන් සඳහන් කර යුතු කරුණක් වන්නේ ඇතැම් පුද්ගලයින් ජනහිතකාමී කටයුතු වල යෙදෙන්නේ අනාගත ආයෝජනයක් ලෙසින් බවයි. දැන් ප්‍රසිද්ධ දේශපාලනඥයින් වන ඇතැම් අය අසූව දශකයේ ටියුෂන් ගුරුවරු ලෙස කටයුතු කරන කාලයේදී අනාගත ආයෝජන ලෙස සලකමින් සිසුන්ට "ෆ්‍රී කාර්ඩ්ස්" බෙදීම උදාහරණයක් ලෙස සඳහන් කළ හැකිය. ඇතැම් කලාකරුවන්ගේ ජනහිතකාමී කටයුතුද මෙවැනි ආයෝජන වන්නට පුළුවන.

තමන්ගේ "හොඳ කාලයේදී" ඉපැයූ මුදල් නාස්ති කළ කලාකරුවෙකු මහලුව රෝගාතුර වීමෙන් පසු මහජන ආධාර ඉල්ලීමේ කිසිදු වරදක් නැත. සාමාන්‍යයෙන් එවැන්නන්ට ආධාර කිරීමට සුචරිතවාදී බැඳීමක් (moral obligation) සමාජයට නැතත්, මෙවැන්නෙකු කලකට පෙර ජනහිතකාමී කටයුතු වල ආයෝජනය කර තිබේනම් එවැනි සුචරිතවාදී  බැඳීමක් තිබෙන්නට කිසියම් ඉඩක් තිබේ. මහජන ආධාර ඉල්ලූ විට ලැබෙන ප්‍රතිචාර මේ පිළිබඳ පරීක්ෂාවකි.

ඉහත තත්ත්වය කලාකරුවන්ට පමණක් විශේෂ තත්ත්වයක් නොවේ. තමන්ට ජීවත් වන්නට පමණක් ප්‍රමාණවත් සුළු ලාබයක් තබාගෙන පාන් විකිණූ හා කුසගින්නේ සිටින අතේ සල්ලි නැති කෙනෙකුට නොමිලේ පාන්  ගෙඩියක් දෙන්නට කිසිවිටෙකත් නොපැකිලුණු බක්කරේ කෙනෙක් වුවද තමන්ගේ පාරිභෝගිකයින් තුළ මෙවැනි සුචරිතවාදී බැඳීමක් ඇති කර තිබෙන්නට ඉඩ ඇති අතර, තමන් අසරණ වූ අවස්ථාවක එවැනි ආයෝජනයක් මුදල් කිරීමට උත්සාහ කිරීම වරදක් නොවේ. මේ අවස්ථාවලදී මෙවැනි පුද්ගලයින් වෙත ආපසු ලැබෙන්නේ තමන් විසින් පෙර ආයෝජනය කළ "තමන්ට අයත්" දෙයකි.

කෙසේ වුවද, සියලුම කලාකරුවෝ ඉහත කී ආකාරයේ ජනහිතකාමී ආයෝජන කළ අය නොවෙති. එහෙත්, එවැන්නෝද මහජන ආධාර පතන අතර ඔවුන්ටද මහජන ආධාර ලැබේ. මෙය පැහැදිලි කරන්නේ කෙසේද?

නිදහස් වෙළඳපොළ ගනුදෙනුවකදී මිල ගෙවා භාණ්ඩයක් ලබා ගන්නා පාරිභෝගිකයින් සියලු දෙනාම එය කරන්නේ තමන්ට ලැබෙන වටිනාකම ගෙවන මිලට වඩා වැඩි නිසාය. තමන්ගේ පෞද්ගලික වටිනාකම හා මිල අතර වෙනස පාරිභෝහික අතිරික්තයයි. රුපියල් 70කට විකිණෙන පාන් ගෙඩියක පෞද්ගලික වටිනාකම පුද්ගලයාගෙන් පුද්ගලයාට වෙනස් වන අතර අයෙකුට එය රුපියල් 75ක් වෙද්දී තවත් අයෙකුට රුපියල් 100ක් විය හැකිය. දැන් පළමුවන්නාගේ පාරිභෝගික අතිරික්තය රුපියල් 5ක්ද දෙවැන්නාගේ අතිරික්තය රුපියල් 25ක්ද වෙයි.

ඉහත උදාහරණයේදී මෙන් පාන් මිලදී ගන්නා පාරිභෝගිකයින් බොහෝ දෙනෙකු වෙත අතිරික්තයක් ඉතිරි වන අතර එය නිදහස් වෙළඳපොලක සාමාන්‍ය ස්වභාවය අනුව ඔවුන්ට ලැබෙන වාසියක් මිස බක්කරේගේ ජනහිතකාමය නිසා ලැබෙන්නක් නොවේ. බක්කරේ රුපියල් 70කට පාන් ගෙඩියක් විකුණන්නේ එසේ විකිණීමෙන් ඔහුට හෝ ඇයටද ලාභයක් ලැබෙන නිසාය. ඒ නිසා, නිදහස් වෙළඳපොලක සිදුවන ගනුදෙනුවකින් පසු කවුරුවත් කාටවත් ණය නැත.

භාණ්ඩයක් හෝ සේවාවක් මිල දී ගන්නා පාරිභෝගිකයෙකුගේ පාරිභෝගික අතිරික්තය තීරණය වන්නේ එක් එක් පුද්ගලයාගේ පෞද්ගලික වටිනාකම් අනුවය.

ආහාරයට ගැනීම සඳහා මිලදී ගන්නා පාන් ගෙඩියක පෞද්ගලික වටිනාකම පුද්ගලයාගෙන් පුද්ගලයාට විශාල ලෙස වෙනස් වන්නේ නැති වුවත් කලා කෘතියක පෞද්ගලික වටිනාකම පුද්ගලයාගෙන් පුද්ගලයාට ඉතා විශාල ලෙස වෙනස් වන්නට පුළුවන. ඒ නිසා, රුපියල් 700කට කිසියම් ගායකයෙකුගේ ගීත අඩංගු සීඩී තැටියක් මිල දී ගන්නා අයෙකුගේ පෞද්ගලික වටිනාකම රුපියල් 750 වන්නට මෙන්ම රුපියල් 7500ක් වීමටද පුළුවන. ඒ නිසා, කිසියම් ගායකයෙකුට හෝ ගායිකාවකට  විශාල ලෙස ප්‍රිය කරන රසිකයෙකුට තමන් ඔහුට හෝ ඇයට ගෙවා ඇති මුදලට වඩා විශාල වටිනාකමක් අදාළ ගායකයා හෝ ගායිකාව විසින් ලබා දී ඇති බව හැඟෙන්නට පුළුවන.

නිදහස් වෙළදපොළ ගනුදෙනුවකින් පසුව පාරිභෝගිකයෙකු සතු වන අතිරික්තය ඔහුට හෝ ඇයට අයිති දෙයක් වුවත් එවැන්නෙකුට අවශ්‍යනම් ස්වේච්ඡාවෙන් එයින් කොටසක් නිෂ්පදකයා වෙත ලබා දෙන්නට පුළුවන. උදාහරණයක් වශයෙන් ඔබට ගාලු මුවදොර සරුංගල් විකුණන්නෙකුට රුපියල් පන්සීයක් දී ඉතුරු තියාගන්නට කියා කියන්නට හෝ පොතක් එළිදක්වන අවස්ථාවක එහි මිලට වඩා වැඩි මිලක් ගෙවා එය මිලදී ගන්නට බැරිකමක් නැත. මෙසේ කිරීමේදී සිදුවන්නේ එක් අයෙකු අතේ ඇති සම්පතක් තවත් අයෙකු අතට සම්ප්‍රේෂණය වීම නිසා සමාජයට එයින් සිදුවන අයහපතක් නැත.

කලාකරුවෙකු හෝ ක්‍රීඩකයෙකු අසරණ වී සිටින අවස්ථාවක එවැන්නෙකුට ස්වේච්ඡාවෙන් උදවු කරන්නට ඉදිරිපත් වන අයට මූල්‍යමය අවාසියක් සිදු වුවත්, එසේ කිරීමෙන් එවැන්නෙකු ලබන සතුටේ වටිනාකම ඊට වඩා වැඩිය. මුදල් ලබන්නාට කොහොමටත් වන්නේ වාසියකි. එහෙත්, ඔබට අයිති ඔබේ මුදලක් වෙනත් අයෙකුට මෙසේ දීමෙන් ඔබට සතුටක් නොලැබේනම් ඔබ එය කළ යුතු නැත. එමෙන්ම, එසේ කරන අයට බාධා කළ යුතුද නැත.

කලාකරුවන් හෝ ක්‍රීඩකයින් රජයෙන් ආධාර ඉල්ලීමේදී සිදුවන්නේ මේ දෙයම නොවේ. මෙහිදී කවුරු හෝ දේශපාලනඥයෙකු හෝ නිලධාරියෙකු විසින් තීරණය කර කලාකරුවෙකු හෝ ක්‍රීඩකයෙකු වෙත ලබා දෙන්නේ තමන්ගේ පෞද්ගලික මුදල් නොවේ. බදු ගෙවන්නන්ගේ මුදල්ය. රටේ බදු ගෙවන්නන් අතර අදාළ කලාකරුවාට හෝ ක්‍රීඩකයාට ගෙවීමක් කිරීමේ අවශ්‍යතාවයක් නොදකින සැලකිය යුතු පිරිසක්ද සිටින බව අපට උපකල්පනය කළ හැකිය.

මෙතැනදී සිදුවන්නේ එවැන්නන්ගේ සාක්කුවේ ඇති මුදල් රජය විසින් බලහත්කාරයෙන් උදුරාගෙන අදාළ කලාකරුවාට හෝ ක්‍රීඩකයාට දෙනවාට සමාන දෙයකි. අදාළ මුදල තමන්ගේ අතින් ගෙවීමට අකැමැති විශාල පිරිසක් රටේ සිටීනම් එවැනි ක්‍රියාවක සමාජ යහපත සෘණ අගයක් වන්නට වුවද පුළුවන.

මළවුන්ගේ නොමැරුණු ගිණුම්

දින කිහිපයකට පෙර, ගායක ප්‍රින්ස් උදය ප්‍රියන්ත නවලෝක පෞද්ගලික රෝහලේදී අභාවප්‍රාප්ත විය. රෝහල් බලධාරීන් විසින් ඔහුගේ දේහය නිදහස් කර තිබුණේ, මසක් ඇතුළත රුපියල් ලක්ෂ 25ක නොපියවූ රෝහල් බිල ගෙවන බවට පවුලේ සාමාජිකයින්ගෙන් ලිඛිත පොරොන්දුවක් ලබාගැනීමෙන්  පසුවය. ගායක කීර්ති පැස්කුවල් විසින් ඒ සඳහා මහජන උදවු ඉල්ලමින් ඔහුගේ වත්පොතේ සටහනක් පළකර තිබුණු අතර ඇතැම් අය මේ වෙනුවෙන් දායක වීමට ඉදිරිපත් වී සිටියේය.

ලංකාවේ පෞද්ගලික රෝහල් වල මිය යන පුද්ගලයින්ගේ දේහයන් රෝහල් බලධාරීන් විසින් අදාළ බිල ගෙවන තුරු නිදහස් නොකර සිටි අවස්ථා ගණනාවක්ම මීට පෙරද වාර්තා වී තිබුණේය. මේ අවස්ථාවේදී නවලෝක රෝහල එසේ නොකර ලිඛිත පොරොන්දුවක් ගෙන ප්‍රින්ස් උදය ප්‍රියන්තගේ දේහය නිදහස්  කිරීමේදී ඔහු ජනප්‍රිය පුද්ගලයෙකු වීමද සලකා බැලුවා විය හැකිය.

නවලෝක රෝහලේ 2015/16 වාර්ෂික වාර්තාව අනුව 2015 අවසාන වන විට ලංකාවේ පෞද්ගලික රෝහල් 241ක් ලියාපදිංචි කර තිබී ඇති අතර රෝහල් ඇඳන් ගණන 5,883කි. බටහිර වෙදකම කරන රජයේ රෝහල් 610ක් තිබී ඇති අතර ඇඳන් ගණන 76,781කි.

ඉහත සංඛ්‍යාලේඛණ වලින් පෙනෙන පරිදි ලංකාවේ (බටහිර වෙදකම කරන) මුළු රෝහල් ගණනින් 28.3%ක් පෞද්ගලික රෝහල් වන නමුත් රෝහල් ඇඳන් ප්‍රමාණයෙන් 92.9%ක්ම තවමත් තිබෙන්නේ රජයේ රෝහල් වලය. මෙයින් ලංකාවේ පෞද්ගලික රෝහල් සඳහා ඇති ඉල්ලුමේ ස්වභාවය ගැන ඉඟියක් ලබාදෙයි.

ලංකාව නිදහස් සෞඛ්‍ය සේවාවක් ඇති රටකි. ඕනෑම ආදායම් මට්ටමක කෙනෙකුට රජයේ රෝහල් වලින් මුදල් නොගෙවා සෞඛ්‍ය සේවාවන් ලබා ගත හැකිය. රජයේ රෝහල් වලින් සෞඛ්‍ය සේවාවන් ලබා නොගත්තද, මේ නොමිලේ ලබා දෙන සෞඛ්‍ය සේවාවන්හි පිරිවැය රටේ සියලු දෙනා විසින්ම දැරිය යුතුය.

මා දන්නා තරමින් ලංකාවේ පෞද්ගලික රෝහල් සියල්ලම ලාභ ලබන ව්‍යාපාරයි. එම රෝහල් මඟින් ලබා දෙන සේවාවන් වල පිරිවැය මෙන්ම ඒ මත එකතු කෙරෙන ලාභ ආන්තිකයක්ද එම රෝහල් වලින් සේවාවන් ලබා ගන්නා පුද්ගලයින්ගෙන් අය කෙරේ. නිදහස් සෞඛ්‍ය සේවයක් නැති ඇමරිකාවේ ඇති රෝහල් 5,564ක් අතරින්ද, ලාභ තකා පවත්වාගෙන යන රෝහල් ප්‍රමාණය 1,034ක් හෙවත් 18.6%ක් පමණි. 

ලංකාවේ රජයේ රෝහල් වල මෙන්ම පෞද්ගලික රෝහල් වලද ඇඳන් හිස්ව තිබීම සාමාන්‍ය තත්ත්වයක් නොවේ. මෙයින් පෙනෙන්නේ සෞඛ්‍ය සේවා සැපයුම තවමත් තිබෙන්නේ ඉල්ලුම සැපිරෙන මට්ටමට අඩුවෙන් බවයි. එසේනම්, මේ කර්මාන්තයේ සාමාන්‍ය ලාභ ඉක්මවන සුපිරි ලාභ තිබිය යුතුය. අළුතින් ආරම්භ කෙරෙන පෞද්ගලික රෝහල් වලින් තහවුරු කෙරෙන්නේද මේ කරුණයි. කර්මාන්තයේ ස්වභාවය අනුව, මේ සුපිරි ලාභ හිමිවන්නේ කොටස් හිමියන්ට නොවන්නට පුළුවන.
 
ලංකාවේ පෞද්ගලික වෛද්‍ය සේවා සඳහා වන ඉල්ලුම දෙස බැලීමේදී මතුවන පළමු ප්‍රශ්නය වනුයේ කිසියම් පුද්ගලයෙකු තමන්ට "නොමිලේ" ලබා ගත හැකි දෙයක් මුදල් ගෙවා ලබා ගන්නේ ඇයිද යන්නයි. රජයේ හා පෞද්ගලික රෝහල් වලින් ලැබෙන්නේ එකම දෙයනම් කිසිවකුට මුදල් ගෙවා පෞද්ගලික රෝහලකට යාමට අවශ්‍යතාවයක් නැත. එසේ තිබියදී, පෞද්ගලික රෝහල් එන්න එන්නම ජනප්‍රිය වීමෙන් පෙනෙන්නේ ගෙවන මුදලට සරිලන කිසියම් "අමතර දෙයක්" පෞද්ගලික රෝහල් වලින් ලැබෙන බවයි. මේ අමතර දෙය වඩා සාර්ථක වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර, වඩා ඉක්මන් ප්‍රතිකාර, වඩා හොඳ පාරිභෝගික සේවාවන් හෝ වෙනත් යමක් විය හැකිය.

රට පුරා හන්දියක් හන්දියක් ගානේ ඇති බටහිර වෛද්‍යවරුන්ගේ පෞද්ගලික ප්‍රතිකාර මධ්‍යස්ථාන ප්‍රමාණය කොතරම්දැයි මා නොදන්නා නමුත් 20,000කට ආසන්න ලියාපදිංචි බටහිර වෛද්‍යවරුන්ගෙන් 90%ක්වත්, පෞද්ගලිකව, මුදල් අයකර ප්‍රතිකාර සපයන බව හා මේ වන විට සාමාන්‍ය ලෙඩකට ලංකාවේ බොහෝ දෙනෙක් ප්‍රතිකාර ගන්නේ රජයේ රෝහල් හා වෛද්‍යශාලා වලින් නොවන බව මගේ අදහසයි. සුළු ලෙඩකට රජයේ රෝහලකට යන්නේ සීමිත පිරිසකි. පෞද්ගලික රෝහල් එන්න එන්නම ව්‍යාප්ත වන්නේ මේ ඉල්ලුම හමුවේය.

කෙසේවුවද, ලොකු ලෙඩකදී හැසිරෙන ආකාරය මෙයම නොවේ. දීර්ඝකාලීනව නේවාසිකව ප්‍රතිකාර ගත යුතු අවස්ථාවක තවමත් ලංකාවේ බොහෝ දෙනෙකුගේ තේරීම රජයේ රෝහලකි. රටේ රෝහල් වලින් 28.3%කම පෞද්ගලික රෝහල් වුවත් එම රෝහල් සතු රෝහල් ඇඳන් ගණන මුළු ප්‍රමාණයෙන් 7.1%ක් පමණක් වන්නේ මේ හේතුව නිසාය.

දීර්ඝකාලීනව නේවාසිකව ප්‍රතිකාර ගත යුතු අවස්ථා වලදී බොහෝ දෙනෙකුගේ තේරීම රජයේ රෝහලක් වන්නේ එවැනි අවස්ථාවලදී පෞද්ගලික රෝහල් වලින් "අමතර දේවල්" නොලැබෙන නිසා නොවේ. මේ අමතර දේවල් වෙනුවෙන් වැය කළ යුතු අමතර මුදල ලැබෙන අමතර දේවල් වල වටිනාකමට වඩා වැඩි නිසාය. ඒ නිසා, තවමත්, දීර්ඝකාලීනව ප්‍රතිකාර ගැනීමට අවශ්‍ය වූ විටක පෞද්ගලික රෝහලක් තෝරාගන්නේ ඉහළ මධ්‍යම පාන්තිකයින්ය.

ප්‍රින්ස් උදය ප්‍රියන්තගේ නොපියවූ රෝහල් බිල රුපියල් ලක්ෂ 25ක් ලෙස ඉතිරිව ඇත්තේ රුපියල් ලක්ෂ 125ක් පමණ රෝහල් ගාස්තු ලෙස ගෙවීමෙන් පසුවය. මෙය විශාල මුදලකි. මෙවැනි විශාල මුදලක් එකවර ගෙවීම ඉහළ මධ්‍යම පාන්තිකයෙකුට වුවද පහසු නැත.

යමෙක් ප්‍රතිකාර සඳහා පෞද්ගලික රෝහලකට ඇතුළත් වන බොහෝ විට තමන්ට ඉහත ආකාරයේ විශාල මුදලක් ගෙවන්නට සිදුවිය හැකි බව උපකල්පනය කරන්නේ නැත. සෞඛ්‍ය සේවාවක් වෙනත් පාරිභෝගික භාණ්ඩයකින් හෝ සේවාවකින් වෙනස් වන එක් ප්‍රධාන තැනක් වන්නේ තමන් මිලදී ගන්නට යන දෙය ගැන පාරිභෝගිකයා හරියටම නොදැන සිටීම නිසා ඇති වන තොරතුරු අසමමිතියයි. සෞඛ්‍ය රක්ෂණ ඇති වී තිබෙන්නේ මේ ප්‍රශ්නයට විසඳුමක් වශයෙනි.

ලාභ ලබන හෝ ලාභ නොලබන ව්‍යවසායයක් ලෙස රෝහලක් පවත්වාගෙන යන්නෙකුට නොපියවන බිල්පත් විශාල ප්‍රශ්නයකි. ඇමරිකාවේ රෝහල් බිල්පත් වලින්ද 4-6% අතර ප්‍රමාණයක් නොපියවෙන අතර 2015 වසරේදී මෙසේ නොපියැවුණු බිල්පත් වල වටිනාකම ඩොලර් බිලියන 35.7ක් විය. අවසාන වශයෙන් මේ නොපියවන බිල්පත් වල බර වැටෙන්නේ එවැනි රෝහල් වලින් ප්‍රතිකාර ගන්නා අනෙක් පාරිභෝගිකයින් මතය.

අනෙක් අතට, තමන් රෝගී වන්නේ කොයි වේලාවේද යන්න කිසිවකු හරියටම දන්නේ නැත. යමෙක් හදිසියේ රෝගාතුර වූ විට විශාල වියදමක් දරන්නට සිදුවිය හැකිය. ලංකාවේ නිදහස් සෞඛ්‍ය සේවාවක් තිබෙන බව ඇත්තක් වුවත්, වියදම් කිරීමේ හැකියාවක් තිබේනම් බොහෝ දෙනෙකුගේ තේරීම වන්නේ පෞද්ගලික රෝහලකි. මෙය ප්‍රායෝගිකව පෙනෙන්නට තිබෙන තත්ත්වයයි.

හොඳ සෞඛ්‍ය රක්ෂණ ක්‍රමයක් පැවතීම රෝගීන්ට මෙන්ම රෝහල්වලටද වාසිදායකය. එමඟින් රෝගීයෙකුට (හෝ රෝගියෙකුගේ සමීපතමයින්ට) එකවර විශාල මුදලක් ගෙවන්නට සිදුවීමේ අවදානම නැති වන අතර රෝහල් සේවා සපයන්නන්ට සිය බිල්පත් පියවගැනීමේ අවදානම නැති වේ. කෙසේවුවද, මෙවැනි විශාල මුදලක් අවශ්‍ය වන විටකදී ලංකාවේ සෞඛ්‍ය රක්ෂණ සේවාවන් එතරම් ප්‍රයෝජනවත් නොවන බව බොහෝ දෙනෙකු දන්නා දෙයකි. 


ලංකාවේ සෞඛ්‍ය රක්ෂණ සේවා සැපයීමේ ව්‍යාපාරික ආකෘතිය එතරම් සාර්ථක බවක් නොපෙනේ. මෙයට හේතුවද, අවශ්‍ය තරම් වේගයෙන් පෞද්ගලික රෝහල් බිහි නොවීමට හේතු වන සුවිශේෂී තත්ත්වයමය. සෞඛ්‍ය සේවා සැපයීමේ කර්මාන්තය තුළ ලාභ වලට බලපාන තීරණ ගැනීම බලය තිබෙන්නේ ආයෝජකයින්ට වඩා වෛද්‍ය වෘත්තිකයින් අතේය. ඒ නිසා කර්මාන්තයේ සුපිරි ලාභ සාමාන්‍ය ආයෝජකයින් අතට පත් නොවී සැඟව යයි. මෙහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස වෛද්‍ය වෘත්තිකයෙකු නොවන සාමාන්‍ය ආයෝජකයෙකු ක්ෂේත්‍රයේ ආයෝජනය කිරීමට දක්වන්නේ අඩු නැඹුරුවකි.

ලංකාවට ගැලපෙන සෞඛ්‍ය රක්ෂණ සේවා ආකෘතියක් වන්නේ පෞද්ගලික රෝහල් විසින්ම එවැනි සේවා සැපයීමයි. ප්‍රධාන පෞද්ගලික රෝහල් වලට ඉහළ මධ්‍යම පන්තිය ඉලක්ක කරමින් මෙවැන්නක් නියාමක ව්‍යාපෘතියක් ලෙස අත්හදා බලන්නට පුළුවන. මෙය වට්ටම් සාමාජික ක්‍රමයක් (Discount membership) ලෙස වුවද ක්‍රියාත්මක කළ හැකිය.  උදාහරණයක් ලෙස, වාර්ෂික සාමාජික ගාස්තුවක් අයකර ඒ වෙනුවෙන් වාර්ෂික වෛද්‍ය පරීක්ෂණයක්, තමන්ගේ රෝහලෙන් ලබා දෙන සේවාවන් සඳහා සැලකිය යුතු වට්ටමක් හා උපරිම වියදම් සීමාවක් සහිත පැකේජයක් ඉදිරිපත් කළ හැකිය.

මෙවැන්නක් කිරීමෙන් පෞද්ගලික රෝහලකට කිසියම් පාරිභෝගික පිරිසක් තමන්ගේ රෝහල තුළම රඳවා ගත හැකිය. ලැබෙන වට්ටම නිසා මේ පිරිස වෙනත් රෝහලකට නොයනු ඇත. පුළුල් වෛද්‍ය පරීක්ෂණයක් කරන්නේනම් බොහෝ රෝග තත්ත්වයන් කලින් හඳුනා ගත හැකි නිසා ඉල්ලුම් කළමණාකරණය පහසු වේ. උපරිම වියදම් සීමාවක් ඉදිරිපත් කිරීම නිසා ඇතැම් රෝගීන්ගේ වියදම ආවරණය නොවූවත්, සමස්තයක් ලෙස මේ ආවරණය කර ගන්නට පුළුවන. 

කර්මාන්තයක් ලෙස පෞද්ගලික රෝහල් යොමු විය යුත්තේ මැරෙන්නට වැටුණු ලෙඩුන් ටික දෙනක් මරාගෙන ආදායම් ඉපැයීමට නොව වැඩි දෙනෙකුගේ සෞඛ්‍යය ප්‍රවර්ධනය කිරීමට හා එමඟින් ආදායම් ඉපැයීමටය. අනෙක් අතට, අඩුම වශයෙන් වියදම් කිරීමේ හැකියාවක් ඇති අයට, මැරෙන්නම වැටෙන්නට පෙර තමන්ගේ සෞඛ්‍යය ගැන හිතන්නට හා ආයෝජනයක් කරන්නට මෙන්ම රෝග තත්ත්වයන් කලින් හඳුනා ගන්නට රෝහලකින් මිලදී ගන්නා සෞඛ්‍ය සේවා පැකේජයකින්  ඉඩ සැලසේ.

ආර්ථිකයේ කවර ප්‍රශ්න තිබුණත් පසුගිය දශක දෙක තුන තුළ ලංකාවේ ඒක පුද්ගල ආදායම කිහිප ගුණයකින් වැඩි වී ඇති අතර සල්ලි වියදම් කළ හැකි සැලකිය යුතු පිරිසක් රටේ සිටිති. ඒ නිසා, රජය, පුද්ගලික අංශය මෙන්ම තනි පුද්ගලයින් විසින්ද සැලසුම් සකස් කළ යුත්තේ කාලයකට පෙර භාවිතා කළ "ඌන සංවර්ධිත" ආකෘති වල හිරවී සිටිමින් නොව රටේ ක්‍රමික ආදායම් ඉහළ යාමට ගැලපෙන සමාජ පරිවර්තන දිරිගන්වමිනි.

(Image: SARIGAMA.LK)

කටාර් අර්බුදය

කටාර් රාජ්‍යය හා අසල්වැසි රටවල් කිහිපයක් අතර ඇති වී තිබෙන රාජ්‍යතාන්ත්‍රික අර්බුදය ගැන යමක් ලියන මෙන් පාඨකයින් දෙදෙනෙකු විසින් ඉල්ලා තිබේ. තවත් බොහෝ දෙනෙකු මේ වෙලාවේ කටාර් වල සිදුවන්නේ කුමක්දැයි විමසිල්ලෙන් සිටින බව නිසැකය.

පළමුවම කියන්නට තිබෙන්නේ මේ හා අදාළව සීරියස් මට්ටමේ විග්‍රහයක් කරන්නට තරම් ඉකොනොමැට්ටා විශේෂඥයෙක් නොවන බවයි. විශේෂඥයෙක් නොවනවාට අමතරව ඉකොනොමැට්ටා පසුගිය දින තුනේ සංචාරයක යෙදී සිටින අතරතුර මේ සිදුවීම හා අදාළව එහෙන් මෙහෙන් දුටු පුවත් හැර ලිපියක් ලියන්නට තරම් විශේෂ හැදෑරීමක් හෝ කර නැත.

විශේෂඥතාවයක් හෝ වැඩිපුර දැනුමක් නැතත් මැද පෙරදිග කලාපයේ වෙන්නේ කුමක්ද යන්න ගැන ඉකොනොමැට්ටාට යම් උනන්දුවක් තිබේ. පාඨක ඉල්ලීම එකහෙලාම බැහැර නොකර ඉකොනොමැට්ටාගේ නිරීක්ෂණ කිහිපයක් සටහන් කරමින් ලිපියක් ලියන්නට තීරණය කළේ එබැවිනි.

මේ වන විට බොහෝ දෙනෙක් දන්නා පරිදි සවුදි අරාබිය, එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍යය හා බහරේන් ඇතුළු මුස්ලිම් රටවල් කිහිපයක් විසින් කටාර් රාජ්‍යය සමඟ වූ තානාපති සබඳතා අත් හරිමින් එම රටවලට අයත් භූමියට හෝ අහසට ඇතුළු වීම කටාර් වැසියන්ට තහනම් කර තිබේ. එම රටවල සිටින කටාර් ජාතිකයින්ටද වහාම ඉවත් වන මෙන් නියෝග කර තිබේ.

කටාර් රාජ්‍යය භූමි ප්‍රමාණය අනුව ලංකාවේ ප්‍රමාණය මෙන් පහෙන් එකක්වත් නැති කුඩා රටකි. එහි ජීවත්වන මුළු ජනගහණය මිලියන දෙකහමාරක් පමණ වුවත් ඒ අතරින් කටාර් ජාතිකයින් ගණන අටෙන් එකකටත් අඩුය. සෑම කටාර් ජාතිකයින් පස් දෙනෙකුටම ඉන්දියානුවන් දහ දෙනෙකුත්, බංග්ලාදේශ ජාතිකයින් හතර දෙනෙකුත් ශ්‍රී ලාංකිකයින් හා පකිස්තානුවන් දෙදෙනා බැගිනුත් වෙනත් විදේශිකයින් විස්සකට වැඩි ගණනකුත් එහි ජීවත් වෙති. කටාර්හි ජීවත් වන ශ්‍රී ලාංකිකයින් අතර ජනප්‍රිය සිංහල බ්ලොග්කරුවෝ කිහිපදෙනෙක්ම වෙති.

ශ්‍රී ලාංකික විදේශ ශ්‍රමිකයින්ගේ ගමනාන්ත අතර සවුදි අරාබිය හා එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍යය හැරුණු විට ජනප්‍රියම ගමනාන්තය කටාර් රාජ්‍යයයි. එහි ශ්‍රී ලාංකිකයෝ 125,000ක් පමණ සේවය කරති. මගේ දළ ඇස්තමේන්තුව අනුව ලංකාවට වාර්ෂිකව ලැබෙන ඩොලර් බිලියන හත ඉක්මවන විදේශ ප්‍රේෂණ වලින් යටත් පිරිසෙයින් 10%ක් පමණවත් පැමිණෙන්නේ කටාර් රාජ්‍යයෙන් විය යුතුය.

කටාර් රාජ්‍යය එමීර් වරයෙකුගේ පාලනය යටතේ ඇති, ඉස්ලාමික ෂරියා නීතිය ක්‍රියාත්මක වන රටකි. රටේ බහුතරය සුන්නි මුස්ලිම් වරුන්ය. කටාර් ආර්ථිකය ප්‍රධාන වශයෙන්ම තෙල් හා ස්වභාවික වායු සම්පත් මත රඳා ඇති රටකි. ක්‍රය ශක්ති සාම්‍ය පදනම මත ලෝකයේ ඉහළම ඒක පුද්ගල ආදායම ලබන්නේ කටාර් ජාතිකයින්ය.

කුඩා රාජ්‍යයක් වුවත්, සිය ආර්ථික ශක්තිය මත පදනම්ව කටාර් රාජ්‍යය මැදපෙරදිග කලාපයේ පමණක් නොව ලෝකයේ අනෙකුත් රාජ්‍ය අතරද හිස ඔසොවාගෙන සිටී. අල් ජසීරා පුවත් සේවය බටහිර ජනමාධ්‍ය සමඟ හරි හරියට තරඟ කරන අතර, කටාර් ගුවන් සේවය ලෝකයේ ප්‍රධාන පෙළේ ගුවන් සේවයකි.

මැද පෙරදිග කලාපය ලෝකයේ ගැටුම් වැඩිම කලාපයකි. එහි පසුගිය අඩසියවසක පමණ කාලය තුළ සිදු වූ ගැටුම් වලින් බොහොමයක් ඊශ්‍රායලය හා අරාබි රාජ්‍යයන් අතර ගැටුම්ය. ඊශ්‍රායලය සම්බන්ධ නොවුණු, අරාබි රටවල් අතර වූ ගැටුම් බොහොමයක් සුන්නි හා ෂියා මුස්ලිම්වරුන් අතර සිදුවූ බල අරගල ලෙස පුළුල් වශයෙන් හැඳින්විය හැකිය.

මෙවර රාජ්‍යතාන්ත්‍රික අර්බුදයේ එක් කැපී පෙනෙන වෙනසක් වන්නේ අරාබි ලෝකයේ සුන්නි-ෂියා භේදය වෙනුවට අළුත් බෙදුම් ඉරක් ඇඳී තිබීමයි. මෙය පසුගිය වසර දෙක තුන තුළ වර්ධනය වූ අලුත් තත්ත්වයකි.

සාමාන්‍ය පිළිගැනීම අනුව ෂියා මුස්ලිම්වරුන් සුන්නි මුස්ලිම්වරුන්ට වඩා මූලධර්මවාදීය. එහෙත්, ෂියා මුස්ලිම්වරුන් අතර මෙන්ම සුන්නි මුස්ලිම්වරුන් අතරද අන්තවාදීන් මෙන්ම මධ්‍යස්ථ මතධාරීහුද සිටිති. සවුදි අරාබිය ඇතුළු රටවල් කටාර් රාජ්‍යයට එල්ල කරන ප්‍රධාන චෝදනාවක් වන්නේ අවිගත් ඉස්ලාමික කණ්ඩායම් වලට උදවු කරන බවයි. එහෙත්, මේ කරුණ හා අදාළව මෙසේ චෝදනා නගන අයද පිරිසිදු දෑත් ඇත්තන්යැයි පැවසිය නොහැකිය.

ෂියා මෙන්ම සුන්නි මුස්ලිම් රාජ්‍යයන්ටද ව්‍යාප්තිවාදී අපේක්ෂාවන් තිබේ. මෑතකාලීනව මේ අපේක්ෂාවන් වඩාත් මතු වී ඇත්තේ බටහිර සංස්කෘතියේ හා දේශපාලන ව්‍යාපෘතීන්හි ඒකාධිකාරයට ප්‍රතිරෝධයක් වශයෙනි. ලෝක දේශපාලනය තුළ සමාජවාදයේ භූමිකාව අවලංගු වී යාමත් සමඟ එමඟින් ඇති කළ රික්තකය, අඩු වශයෙන් මැද පෙරදිග කලාපය තුළදී, පුරවනු ලැබුවේ ඉස්ලාමික දේශපාලනය විසිනි.

මේ වන විට මැදපෙරදිග අරාබි රටවල් ඔවුන්ගේ දේශපාලනය අනුව වෙන් කෙරෙමින් ඇඳී ඇති බෙදුම් ඉරේ පදනම සුන්නි ෂියා භේදය නොවේ. එහි පදනම ඉස්ලාමික සංස්කෘතිය හා බටහිර සංස්කෘතිය අතර ගැටුම තුළ ඉස්ලාමික සංස්කෘතිය ව්‍යාප්ත කිරීමේ ප්‍රසස්ථ ක්‍රමවේදය හා අදාළ වූවකි.

සවුදි අරාබිය ප්‍රධාන කණ්ඩායම මෙහිදී අනුගමනය කරන්නේ බටහිර සංස්කෘතිය සමඟ සෘජු ගැටුමකට නොයමින්, උපක්‍රමික ලෙස ව්‍යාප්ත වීමේ ක්‍රමවේදයයි. ඔවුන්ගේ ගණන් බැලීම් අනුව බටහිර සංස්කෘතිය හා ඉස්ලාමික සංස්කෘතිය අතර සෘජු ගැටුමකින් අවසන් වශයෙන් ඔවුන්ට පරාජය හිමිවන්නට ඉඩ ඇති බැවින් බටහිර සංස්කෘතිය සමඟ සහයෝගීතාවය පවත්වා ගනිමින් සිය ආර්ථික ශක්තිය තවදුරටත් වර්ධනය කර ගැනීම හා එමඟින් අවසාන වශයෙන් බටහිර සංස්කෘතියට හා ඒ මත පාදක වූ දේශපාලනයට අභියෝග කිරීම ඔවුන්ගේ උපාය මාර්ගය බව පෙනේ.

මේ උපාය මාර්ගය අනුව කටයුතු කරමින්, බටහිර දැනුම, තාක්ෂනය, මානව සම්පත් ආදිය ප්‍රයෝජනයට ගන්නා ඔවුහු බටහිරින් ලබා ගන්නා දෙයින් පෝෂණය වන අතර තමන්ගේ සංස්කෘතික අනන්‍යතාවයන් පවත්වා ගනිමින් හා ව්‍යාප්ත කරමින් බටහිර සංස්කෘතිය අභ්‍යන්තරයෙන් ඛාදනය කරති. බටහිර සංස්කෘතික ආධිපත්‍යය ඇති රටවල ඉස්ලාමික සංස්කෘතිය ප්‍රමුඛ වූ "පොකට්" හදා ගැනීමට හැකි වී තිබෙන්නේ බටහිර සංස්කෘතිය සමඟ සෘජු ගැටුමකට නොයෑමේ උපක්‍රමික වාසි පෙන්වා දෙමිනි.

බෙදුම් ඉරෙන් අනෙත් පැත්තේ ඉන්නේ, යුදමය අරුතකින් නොවූවත්, බටහිර සංස්කෘතිය සමඟ සෘජුව මුහුණට මුහුණ ගැටෙන්නට අදහස් කරන කොටසයි. මේ රටවල ප්‍රවේශය ඉස්ලාමික සන්නද්ධ කණ්ඩායම් වලට වඩා අනුකම්පා සහගත එකක් වුවත් බෙදීමේ සැබෑ පදනම වන්නේ මුල් කරුණ මිස මේ දෙවන කරුණ නොවේ. බටහිර ක්‍රමවේද බැහැර කර තමන්ගේම ක්‍රමවේද අනුගමනය කිරීමෙන් බටහිර සංස්කෘතිය පසු බැස්විය හැකි බව ඔවුහු සිතති. යුදමය අරුතකින් මුහුණට මුහුණ නොවන පහරදීම් යනු සංස්කෘතික අරුතකින් මුහුණට මුහුණ ගැටීමක් වන්නේ එසේය.

බටහිර සංස්කෘතිය සමඟ සහයෝගය පවත්වා ගන්නට යාම තුළ යම් තරමකින් හෝ ඉස්ලාමික සංස්කෘතිය මුළුමනින්ම දියවී යාමේ අනතුරද තිබේ. එමෙන්ම, ඓතිහාසිකව, හැම විටකම වාගේ, ඉස්ලාම් සංස්කෘතිය ව්‍යාප්ත වී ඇත්තේ වෙනත් සංස්කෘතීන් සමඟ මුහුණට මුහුණ සෘජුව ගැටීමෙන් මිස සහයෝගයෙන් කටයුතු කිරීමෙන් නොවේ. දෙවන කාණ්ඩයේ සිටින්නන් සිතනවා ඇත්තේ මේ ආකාරයෙන් විය යුතුය.

දෙවන කණ්ඩායමේ උපාය මාර්ගයන් නිසා පළමු කණ්ඩායමේ උපාය මාර්ගයන් විශාල ලෙස අර්බුදයට ගොස් තිබේ. දශක ගණනක් යුරෝපීය රටවලට ප්‍රශ්නයක් නොවූ බුර්කා හා සංක්‍රමණිකයන් මෑතකාලීනව ලොකු ප්‍රශ්න ලෙස පෙනෙන්නට පටන්ගෙන ඇත්තේ එබැවිනි. ඒ නිසා, බටහිර සංස්කෘතිය සමඟ උපාය මාර්ගික සහයෝගීතාවයක් පවත්වා ගනිමින් සිටි කණ්ඩායම් වලට, එසේ නැතිව මුහුණට මුහුණ සටන් කරන්නට සැරසෙන කණ්ඩායම් මේ වන විට විශාල තර්ජනයකි. මෙය ෂියා-සුන්නි භේද ඉක්මවන වෙනත් තලයක සිදුවන ගැටුමකි. සුන්නි සවුදි අරාබියට ෂියා බහරේනය හා එක්ව සුන්නි කටාර් රාජ්‍යයට සම්බාධක පැනවිය හැකි වන්නේ එබැවිනි.

මේ අනුව, මෙය එක පැත්තකින් මේ වන විට බටහිර සංස්කෘතික ආධිපත්‍යයට විශාලම අභියෝගය වී ඇති ඉස්ලාමික සංස්කෘතිය තුළ අරමුණු වශයෙන් එකම තැන සිටියත් උපාය මාර්ගික ලෙස බෙදී සිටින පාර්ශ්ව දෙකක් අතර ගැටුමකි. එය ලෝක දේශපාලනය තුළ සිදුවෙමින් පවතින සංස්කෘතික ගොනුවීම් හා බෙදීම් පිළිබඳව ඉඟි සපයයි.

දෙවනුව, මෙය ලෝක දේශපාලනය තුළ සිදුවෙමින් පවතින කලාපීය ගොනුවීම් පිළිබඳ කතාවකි. ලෝක දේශපාලනයේ වත්මන්  ප්‍රවණතා අතර දෙවැන්න වන්නේ කලාපීය බලවතුන් ඉස්මතු වීම හා කුඩා රටවලට මේ කලාපීය දේශපාලනයට අනුගත වන්නට සිදුවීමයි. කටාර් රාජ්‍යය සිය අසල්වැසි කලාපීය බලවතා වන සවුදි අරාබිය නොසලකා හැර නැතත්, ඉරානය ඇතුළු පසමිතුරු බලවේග සමඟද සහයෝගීතාවය පවත්වාගනිමින් ස්වාධීනව සිටීමට උත්සාහ කළේය. එය පහසු කටයුත්තක් නොවන බව පවතින දේශපාලන යථාර්තය විසින් පෙන්වා දෙයි.

මෙය ලංකාවටද අදාළ තත්ත්වයකි. ලංකාව විසින් ඉන්දියාව, චීනය හා බටහිර රටවල් "බැලන්ස් කරන" බව, කලින් එසේ කළ බව, හෝ එසේ කළ යුතු බව කියන බොහෝ දෙනෙක් සිටිති. එහෙත්, ප්‍රායෝගිකව මෙය පහසු කටයුත්තක් නොවේ. ප්‍රායෝගිකව සිදු වෙමින් පවතින්නේ කලාපීය බලවතුන් විසින් අසල්වැසි කුඩා රාජ්‍යයන් හොඳින් හෝ නරකින් සිය ආධිපත්‍යයන්ට නතු කරගනිමින් සිටීමයි.

ඉදිරි දශක දෙක තුන තුළ ලෝකයේ රටවල් සංස්කෘතික හා/හෝ ප්‍රාදේශීය කලාප ලෙස ඒකරාශී වන කණ්ඩායම් පහක් හයක් වටා ගොනුවන්නට බොහෝ දුරට ඉඩ තිබෙන බව කටාර් දේශපාලනික ගැටුම මඟින්ද තහවුරු කරයි.

කටාර් රාජ්‍යය මත අසල්වැසි රටවල් විසින් ඇති කර ඇති පීඩනය සුළුපටු නොවේ. විශේෂයෙන්ම ගුවන් කලාප තහනම නිසා කටාර් ගුවන් සේවයට ගුවන් ගත වන්නට ඉතිරි වී ඇත්තේ පටු තීරයක් පමණි. එමෙන්ම, බොහෝ ගමනාන්ත වෙත යන්නට වෙන්නේ ඔලුව වටා අත කරකවා කණ අල්ලන ආකාරයෙනි. අත්‍යවශ්‍ය ආහාර ආනයන ආදිය හා අදාළවද ප්‍රශ්න තිබේ.

එසේ වුවද, ලෝක දේශපාලනය තුළ කටාර් රාජ්‍ය හුදෙකලා වී නොමැත. එමෙන්ම, කටාර් රාජ්‍යයේ මූල්‍ය අංශයද ස්ථාවරය. ඒ නිසා, කටාර් රාජ්‍යය දණ ගැස්සවීමද පහසු නොවනු ඇත. කටාර් රාජ්‍යය සාකච්ඡා වලට විවෘත බව දැනටමත් සඳහන් කර ඇති නිසා ප්‍රශ්නය වැඩි දුර දිග් නොගැසී විසඳෙන්නට ඉඩ තිබේ.

සුදුසු අසුන කුමක්ද?

බුද්ධාගම ජාත්‍යන්තර ආගමක් බවට පත් වීමේ වෘත්තාන්තයේ කථානායකයා වනුයේ අශෝක අධිරාජයාය. ඇතැම් විචාරකයින්ට අනුව, අශෝක සමයේ බුදුදහම නිසා ලෝකයට සිදුවූ බලපෑම බුදු හිමියන් ජීවත්ව සිටි සමයේ සිදු වූ බලපෑමටද වඩා වැඩිය.

අශෝක රජුගේ රාජ්‍යප්‍රාප්තියෙන් පසු ගෙවුණු පළමු තෙවසර තුළ ඔහු බෞද්ධයෙකු නොවීය. ලාංකික මූලාශ්‍ර අනුව අශෝක රජු බෞද්ධයෙකු වීමේ හැරුම් ලක්ෂ්‍යය වන්නේ නීග්‍රෝධ සාමනේරයන් හමුවීමයි.

දීපවංශයේ හයවන පරිච්ඡේදයේ ඇති විස්තරය සමඟද සැසඳෙන, මහාවංශයේ පස්වන පරිචේඡේදයේ මේ සිදුවීම විස්තර වන්නේ මෙසේය.

"ඒ රජහු පියතෙම බ්‍රහ්මපාක්ෂික වූ සැට‍දහසක් බ්‍රාහ්මණයින් වැලඳ වීය. ඒ ධර්මාශෝක රජතෙමේද තුන්හවුරුද්දක් ඔවුන්ටම දන් දුන්නේය."

"කාලයෙක්හි සිවුමැදුරු ගත වූ ඒ රජතෙම විථියෙහි වඩනා වූ උපසමිත සංසුන් ඉඳුරන් ඇත්තා වූ ඒ නීග්‍රෝධ සාමණේරයන් දැක සිත පැහැදවූයේය."

"එහෙයින් ඒ සාමණේරයන් කෙරෙහි පිහිටි ප්‍රේම ඇති ඒ රජ තෙම, ඉතා යුහුසුලු වූයේ ඔහු කැඳවූයේය. හෙතෙම සංසුන් පැවතුම් ඇත්තේ ම ළඟට පැමිණියේය. රජතෙම “දරුව, සුදුසු අස්නෙක හුනමැනවැ”යි කීයේය. හෙතෙම අන්‍ය වූ  ශ්‍රමණයෙකු නොදැක සිංහාසනය කරා පැමිණියේය. ඒ සාමණෙරයාණන් පර්‍ය්‍යංකය​ කරා එන කල්හි රජතෙම “අද මේ සාමණෙරතෙම මාගේ ගෙයි ස්වාමි වන්නේය”යි සිතුයේය. හෙතෙම රජහු අත අල්වා පර්‍ය්‍යංකය​ට නැංගේ රාජ පර්‍ය්‍යංකයෙහි සේසත යට වැඩහුන්නේය."

ලක්ෂ ගණනක් මිනිසුන් මරා රජ වී, තවමත් බෞද්ධයෙකු වී නැති අශෝක රජුගේ සිංහාසනයේ ඉඳගන්නට තරම් ධෛර්යයක් නීග්‍රෝධ සාමණේරයන්ට ලැබුණේ බෞද්ධ භික්ෂුවක් වූ නිසාමද?

අශෝක ඔහුගේ පියා වූ බින්දුසාර රජුගේ වැඩිමල් පුතා නොවේ. බින්දුසාර රජුගේ වැඩිමල් පුතා වූයේ සුමනයි. ඒ අනුව උරුමයෙන් රජකම හිමි වුනේද සුමනටය.

බින්දුසාර රජු අශෝක වෙත ලබා දී තිබුණේ අවන්ති ප්‍රාන්ත රාජ්‍යයේ උප රජකමයි. අශෝක යුද්ධයෙහි දැක්වූ දක්ෂතාවය නිසා අවන්තියෙහි කැරලි මර්දනය කරමින් එහි පාලනය පවත්වා ගැනීම සඳහා බින්දුසාර රජු ඔහුව තෝරාගත්තා විය හැකිය. රූමත් සිටු දියණියක වූ මහින්දගේ හා සංඝමිත්තාවන්ගේ මවව අශෝකට හමුවන්නේද ඈ ජීවත් වූ විදිශා නගරය පසු කරමින් උදේනි නුවර අගනුවර කරගත් අවන්ති රාජ්‍යයට යන අතරතුරේදීය.

මිහිඳු හිමිගේ මව අශෝක රජු ප්‍රාන්ත රජකම කරන කාලයේදී  ඔහු සමඟ උදේනි නුවර ජීවත් වී ඇතත් මිහිඳු හිමි ලංකාවට පැමිණෙන කාලයේ ජීවත්ව සිට ඇත්තේ අශෝක රජු වාසය කළ පාඨලීපුත්‍ර නගරයේ නොවේ. ඇගේ ගම් පළාතේය. මිහිඳු හිමි ලංකාවට එන්නේද පළමුව පාඨලීපුත්‍ර නගරයේ සිට සිය මවගේ ගම් පළාතට පැමිණ "නිසි කල එළැඹෙන තුරු" එහි කල් මැරීමෙන් පසුවය.

කෙසේවුවද, පිය රජු ලබාදුන් අවන්ති රාජ්‍යයෙන් අශෝක සෑහීමකට පත් නොවේ. ඔහුට අවශ්‍ය වන්නේ මුළු දඹදිවටම සක්විති වන්නටය.

"ඒ අශෝක කුමාර තෙම පියාණන් විසින් දෙනලද උදේනි රට රාජ්‍යය හැර බින්දුසාර රජහු රෝගාතුර කල්හි පාටලීපුත්‍ර  නගරයට පැමිණියේය. පුරය තමා අයත් කොට ගෙන පියා මළ කල්හි වැඩිමහල් සහෝදරයා මරා පුරවරයෙහි රාජ්‍යය ගත්තේය."

මෙසේ රජකම උරුමව සිටි සිය වැඩිමල් සොයුරා මරා බින්දුසාර රජුගෙන් ඔහුට හිමිවන්නට තිබුණු රජකම අශෝක විසින් පැහැර ගන්නා විට, සුමන රජු රජවීනම් අග මෙහෙසිය වන්නට නියමිතව සිටි ඔහුගේ බිරිඳ සුමනාවන් සිටින්නේ ගැබ්බරවය. පණ බේරාගැනීම සඳහා ඇය සැඩොල් ගමකට පලායයි. එසේ පලාගොස් රහසිගතව ජීවත් වන අතර ඇය පුතෙකු වදයි.

"සුමන නම් කුමාරය‍ාගේ සුමනා නමවු ගර්භිණී වූ දේවී තොමෝ ඒ පුරයෙන් නික්ම නැගෙණහිර දොරින් පිට සැඩොල් ගමට ගියාය."

සුමන කුමරා මරා දමනු ලැබූ බැවින් බින්දුසාර රජුගේ රාජ්‍යයේ නියම උරුමක්කාරයා වන්නේ මෙසේ සැඩොල් ගමකදී උපත ලබන ඔහුගේ පුතාය. ඇතැම් විට අශෝක රජුගෙන් මේ දරුවාගේ ජීවිතයට අනතුරක් වේයැයි බියෙන්, ආරක්ෂාව තකා  ඔහුගේ මව දරුවාව කුඩා කාලයේදීම පැවිදි කරන්නට සිතුවා වන්නට පුළුවන.

මහා වරුණ හිමියන් විසින් සත් හැවිරිදි වියේදී මේ දරුවාව පැවිදි කරවයි. ඉන්පසුව මේ සාමණේර හිමියන් ජීවත් වන්නේ නුවරින් දකුණු දෙසය. සිය මව ජීවත්වන සැඩොල්ගම පිහිටියේ නුවරින් නැගෙනහිර දෙස නිසා ඔහුට මව බලන්නට යන්න්ටනම් නුවර දකුණු දොරින් ඇතුල්ව නුවර හරහා ගොස් නැගෙනහිර දොරෙන් පිටවෙන්නට සිදුවේ.

මෙසේ ගමන් කරද්දී රජ මැදුරේ කවුළුවකින් බලා සිටින අශෝක අධිරාජයාගේ අවධානය මේ හිමියන් වෙතට යොමුවේ. ඒ අනුව, මේ සාමණේර හිමියන්ව රජ මැඳුරට කැඳවාගෙන එන්නට ඇමතියෙකු පිටත් කෙරේ.

රජ මැදුරට පැමිණෙන සාමණේර හිමියන්ට සුදුසු අසුනක අසුන් ගැනීමට ඇරයුම් කෙරෙන අතර ඔහු ඒ සඳහා සුදුසුම අසුන තෝරාගනී. ඒ සිය පියාට හිමි විය යුතුව තිබුණු, පියාව ඝාතනය කර ඔහුගේ බාල සොයුරා විසින් පැහැරගත්, තමන්ට උරුමයෙන් හිමි අසුනයි. තමන්ට නිසි තැන අසුන් ගනිමින් අශෝක අධිරාජයාගේ අසුන සුදුසු අසුනක් වන්නේ ඔහුට නොව තමන්ට බව නීග්‍රෝධ සාමණේර විසින් අශෝක රජුට මතක් කරයි.

අශෝක හා නීග්‍රෝධ සාමණේර හමුව වංශ කතා වල ඇති ආකාරයේ අහඹු සිදුවීමක් නොවන්නට පුළුවන. එය අශෝක රජුගේ පශ්චාත් යුද සංහිඳියා ව්‍යාපෘතියේ කොටසක් වූවා විය හැකිය.

මුවාද ගෝණාද?

උඩ රූපයේ දකුණු පැත්තේ ඉන්නේ මුවෙකි. වම් පැත්තේ ඉන්නේ ගෝණෙකි. මුවාත් ගෝණාත් වෙන් කර අඳුනා ගැනීම අපහසු දෙයක් නොවේ. දැනටත් රජරට ප්‍රදේශයේ එතරම්ම දුලබ නැති මේ සතුන් දෙදෙනාගේ බැලූ බැල්මටම පෙනෙන වෙනස්කම් තිබේ.

මේ වන විට ලංකාවට පොසොන් පොහොය උදා වී තිබේ. මහා වංශය ඇතුළු ලාංකීය මූලාශ්‍ර අනුව, ධර්මාශෝක රජුගේ පුත් මහින්ද හිමි, මහින්ද හිමිගේ නැඟණිය වූ සංඝමිත්තාවන්ගේ පුත් සුමන සාමනේර, මහින්ද හිමිගේ මවගේ සොහොයුරියගේ පුත් භණ්ඩුක ඇතුළු පිරිස හා දේවානම්පියතිස්ස රජු අතර තීරණාත්මක හමුව මිස්සක පවුවේදී සිදු වුණේ පොසොන් පුර පසළොස්වක දවසකය. මේ හමුව ලංකාවේ සංස්කෘතියට විශාලම බලපෑමක් කළ තනි සිදුවීම ලෙස හැඳින්වීමේ වරදක් තිබිය නොහැකිය.

දේවානම්පියතිස්ස රජුට මිහිඳු හිමි ඇතුළු පිරිස මුණ ගැසුණේ මුව දඩයමේ ගොස් සිටියදීය. පහත රූපයේ ඇත්තේ අද දිවයින පුවත්පතේ මුල් පිටුවේ මේ අවස්ථාව නිරූපණය කර ඇති ආකාරයයි. වෙනත් පුවත්පත් වලද ආකෘතිය අනුව මෙයට සමාන චිත්‍ර දකින්නට පුළුවන. 

චිත්‍රයෙන් පෙනෙන පරිදි මිහිඳු හිමි ප්‍රමුඛ සත් දෙනෙකුගෙන් යුත් කණ්ඩායම මිස්සක පවුව මුදුනේ සිටී. දුනු හී ගත් දේවානම්පියතිස්ස රජු ගල පහළය. පැත්තකින් අඹ ගහකි. තවත් පැත්තකින් මුවෙක් දිවයයි.

මේ චිත්‍රය ලංකාවේ බොහෝ දෙනෙකුට කුඩා කල සිටම හුරු පුරුදු චිත්‍රයකි. බොහෝ දෙනෙක් මේ ආකෘතියේ චිත්‍රයක් ජීවිතයේ වරක් හෝ ඇඳ තිබෙන්නට පුළුවන. ඇතැම් විටක චිත්‍රයේ දේවානම්පියතිස්ස රජු දුනු හී පැත්තක දමා වැඳගෙන සිටිනවා වන්නට පුළුවන. මේ ආකෘතියේ චිත්‍ර සිය ගණනක් දැක තිබුණත් මුවෙක් වෙනුවට ගෝණෙක් සිටින චිත්‍රයක්නම් මා කවදාවත් දැක නැත.

කෙසේවුවත්, මහාවංශය අනුව මේ කතාවේ මුවෙක් නැත. දේවානම්පියතිස්ස රජු ගියේ මුව දඩයමේ වුවත් ඔහුට මුවෙක් හමුවුණේ නැත. ඔහුට මිහිඳු හිමි ඇතුළු පිරිස හමුවන්නේ ගෝණෙක් පසුපස පන්නද්දීය. මහාවංශයේ 14වන පරිච්ඡේදය ආරම්භයේ ඇති කතාව මෙවැන්නකි.

"ඒ දෙවනපෑතිස් රජ නුවර වැසියන්ට දියකෙළි විධාන කොට තෙමේ මුවදඩකෙළියට ගියේය. සතළිස් දහසක් මිනිසුන් විසින් පිරිවරණ ලදුයේ පයින්ම දුවමින් මිශ්‍රක පර්වතයට ගියේය. ඒ පව්හි වසන දෙවියා රජහට තෙරුන් දක්වනු කැමැත්තේ ගෝණ වේස ඇත්තේ තණ පඳුරක් කමින් සිටි යා සේ දැක්විය. රජතෙමේ දැක “පමා වූවා හු විදිනට යුතු නොවේ”යි සිතා දුනුදිය පෙළිය. ගෝණ තෙමේ පර්වතාන්තයට දිවිය. රජතෙමේ ලුහුබැඳ ගියේය. මෘග වෙස් ගත් ඒ දෙව්තෙමේ තෙරුන් වෙත ගොස් රජු විසින් තෙරුන් දුටු කල අතුරුදහන් වී."

කාලයත් සමඟ දැන් ගෝණා මුවා වී තිබේ. කබරගොයින් ඕනෑ තරම් තලගොයින් වෙද්දී ගෝණෙකු මුවෙක් වීම එතරම්ම විශේෂ දෙයක්ද නොවේ.

ප්ලාස්ටික් හාල් හදන හැටි...

මේ දවස්වල ලංකාවේ ප්ලාස්ටික් හාල් භීතිකාවක් පැතිරෙමින් පවතී. මේ කතාව පසුගිය වසර දෙක තුන ඇතුළත බත් ප්‍රධාන ආහාරය වූ ආසියාවේ හා අප්‍රිකාවේ වෙනත් ඇතැම් රටවලද වරින් වර 'නැගලා ගිය' කතාවකි. උඩුකය නිරුවත් වියට්නාම් තරුණයෙකු කිසියම් යන්ත්‍රයකට ප්ලාස්ටික් කැබලි කපා දමමින් "ප්ලාස්ටික් හාල්" නිපදවන ආකාරය පෙන්වන යූටියුබ්  වීඩියෝවක්ද මේ ආකාරයෙන් සංසරණය වේ.

මගේ අදහස පරිදි, මේ වීඩියෝවේ පෙන්වන යන්ත්‍රය ප්ලාස්ටික් ප්‍රතිචක්‍රීකරණය කරන යන්ත්‍රයක් විය යුතුය. ප්ලාස්ටික් වලින් විවිධ භාණ්ඩ නිෂ්පාදනය කිරීමට පෙර මුලින්ම කරන්නේ මෙහි "ප්ලාස්ටික් හාල්" මෙන් පෙනෙන කුඩා ප්ලාස්ටික් පෙලට්ස් හැදීමයි. පසුව අවශ්‍ය පරිදි වර්ණ ගැන්වීමෙන් පසුව මේ ප්ලාස්ටික් පෙලට්ස් වලින් විවිධ දේ හැදිය හැකිය. පහතින් ඇත්තේ ප්ලාස්ටික් ප්‍රතිචක්‍රීකරණය කරන යන්ත්‍රයක් ක්‍රියා කරන ආකාරය විස්තරාත්මක ලෙස පෙන්වන වීඩියෝවකි.

වසර විස්සකටත් පෙර මා සේවය කළ කොහුවල හන්දිය ආසන්නව තිබුණු ආයතනයක යට තට්ටුවේ තිබුණේ මේ ආකාරයේ ප්ලාස්ටික් පෙලට්ස් ආනයනය කර විකුණන ආයතනයකි. එහි ගබඩා කර තිබුණු ප්ලාස්ටික් පෙලට්ස් අසුරා තිබුණේද හාල් ඇසිරීමටද යොදාගන්නා ආකාරයේ ප්ලාස්ටික් බෑග් වලය. මේ ප්ලාස්ටික් පෙලට්ස් බැලූ බැල්මට ප්‍රමාණයෙන්, හැඩයෙන් හා පැහැයෙන් හාල් වලට සමානය. පහතින් ඇත්තේ ඊ-බේහි විකුණන්නට ඇති ප්ලාස්ටික් පෙලට්ස් බෑග් එකකි.

https://www.ebay.com/i/172655238119?chn=ps&dispItem=1

කිසියම් අයුරකින් වැරදීමකින් පෙනුමෙන් හා හැඩයෙන් සමාන හාල් වර්ගයක් සමඟ මිශ්‍ර වුවහොත් මේ ප්ලාස්ටික් පෙලට්ස් හාල් වලින් වෙන් කර හඳුනා ගැනීම අපහසු වන්නට ඉඩ තිබේ. එහෙත්, මේ ප්ලාස්ටික් පෙලට්ස් හාල් සමඟ පිසින විටක බත් මෙන් ඉදෙන්නට ඉඩක් නැත.

අප අසා ඇති කතාව අනුව, රයිගමයා හා ගම්පොළයා දෙදෙනා බුලත් කොළ ලෙස ගම්ම්රිස් කොළද, ගම්මිරිස් ලෙස පැපොල් ඇටද විකුණන්නට උත්සාහ කළේය. මිරිස්  කුඩු වලට ගඩොල් කුඩු කලවම් කරන වෙළෙන්දන් ගැනද අප කුඩා කාලයේ අසා තිබුණේය. මේ සියල්ලක්ම විය හැකි දේවල් වන්නේ යොදා ගන්නා ආදේශකය මිල අඩු එකක් බැවිනි. එහෙත්, ප්ලාස්ටික් පෙලට්ස් සාමාන්‍යයෙන් හාල් මෙන් දෙගුණයක් පමණ මිලෙන් වැඩිය. ඒ නිසා, හාල් සමඟ ප්ලාස්ටික් පෙලට්ස් හිතාමතාම මිශ්‍ර කර වෙළෙන්දෙකුට ලාබ ලැබිය නොහැකිය.

ප්ලාස්ටික් හාල් කතාව කෙසේ වුවත් කෘතීම හාල් දැන් කලක සිටම රටවල් ගණනාවක වාණිජ මට්ටමෙන් නිෂ්පාදනය කෙරේ. මේ ගැන දෙවසරකට පෙර ඉකොනොමැට්ටා විසින් සටහනක් ලියා තිබේ. 

• හාල් නැතුව බත් කන්නම්! හරක් නැතුව මස් කන්නම්!!

ඒ වන විට පැවතියාට වඩා දැන් කෘතීම හාල් ප්‍රචලිතව ඇති අතර එයට හොඳම සාක්ෂිය අලිබබාහි විකුණන්නට ඇති විවිධ මාදිලි වල කෘතීම සහල් නිෂ්පාදන යන්ත්‍ර ප්‍රමාණයයි.

https://www.alibaba.com/trade/search?fsb=y&IndexArea=product_en&CatId=&SearchText=artificial+rice+making+machine

මේ යන්ත්‍ර ඩොලර් 500ක පමණ අඩුමිලක සිට විකුණන්නට තිබේ. එමෙන්ම, ලෝකයේ සෑම මහාද්වීපයකටම මේ යන්ත්‍ර විකිණී ඇති බව පෙනේ. (පහළින් ඇති සිතියම බලන්න)

https://www.alibaba.com/product-detail/Best-seller-artificial-fortified-rice-making_60619064195.html 

කෘතීම හාල් හදන යන්ත්‍ර මේ තරම් අලෙවිවීමෙන් පෙනෙන්නේ කෘතීම සහල්ද විශාල ලෙස ලොව පුරා අලෙවි වන බවයි. මේ කෘතීම සහල් ඇතැම් විට වෙනම ඇසුරුම් කර තිබෙනු දැකිය හැකි වුවත්, ස්වභාවික සහල් සමඟ මිශ්‍ර කර විකුණනවා වීමටද ඉඩ තිබේ. එවැනි සහල් ලංකාවේද විකිණෙනවා වන්නට පුළුවන.

කෘතීම සහල් ලෙස හැඳින්වුවද මේ සහල් ආහාරයට නුසුදුසු 'ප්ලාස්ටික් සහල්' නොවේ. මෙහිදී සිදුවන්නේ පැස්ටා හෝ සීරියල් නිෂ්පාදනය කරන විටදී මෙන් අවශ්‍ය හැඩයට හාල් ඇටය හදා ගැනීමකි. අවශ්‍ය හැඩයට අමතරව අවශ්‍ය වර්ණය හා සුවඳ ලබාගැනීම සඳහා නිෂ්පාදනයේදී වර්ණකාරක හා සුගන්ධකාරක එකතු කෙරෙන්නට ඉඩ තිබේ.

ආරම්භයේදී මේ කෘතීම සහල් සකස් කෙරුණේ සුණු සාල් (broken rice) වලිනි. යොදාගත් නිෂ්පාදන ක්‍රමවේදය ඉතා සරල එකක් විය. පළමුව, සහල් පිටි කර පල්ප් එකක් සාදා ගැනීමෙන් පසුව එම පල්ප් එකෙන් අවශ්‍ය හැඩයේ සහල් ඇට සාදා පසුව වියලා ගැනුණේය. පිෂ්ඨය අඩංගු ආහාර බොහොමයක් ස්වභාවයෙන්ම ඇලෙන සුළු නිසා මෙහිදී අමතර රසායන එක් කිරීම අවශ්‍යම දෙයක් නොවීය.

දෙවන අදියරේදී, සුණු සාල් වලට අමතරව තිරිගු, ඉරිඟු වැනි වෙනත් ධාන්‍ය වර්ගද අර්තාපල්, බතල වැනි අල වර්ගද යම් ප්‍රමාණයක් මිශ්‍ර කෙරුණු අතර මේ වන විට එවැනි ආදේශක පමණක් යොදාගනිමින් හාල් නැතුවම කෘතීම හාල් නිෂ්පාදනය කෙරේ. මෙහිදී, අවශ්‍ය සුවඳ හා පැහැය ලබා ගැනීම සඳහා වර්ණකාරක හා සුගන්ධකාරක එක් කෙරේ.

පහතින් ඇත්තේ ඉරිඟු පිටි වලින් කෘතීම සහල් හදන පිලිපීන නිෂ්පාදකයෙකුගේ වත්පොත් පිටුවයි.

https://www.facebook.com/yummyhealthylife

සහල් ආසියානු කලාපයේ මෙන්ම ආසියාවෙන් පිටත ඇතැම් රටවලද ප්‍රධාන ආහාරයයි. එය එම රටවල කැලරි අවශ්‍යතා සපුරාලන ප්‍රධානම ආහාරය වුවත්, ඇතැම් සෞඛ්‍ය ප්‍රශ්න වලටද හේතුවකි. එක් අතකින් ඕනෑවට වඩා බත් කෑම සීනි වැඩිවීමට හේතුවකි. දෙවනුව, හාල් වල ප්‍රෝටීන් අඩංගු නැති නිසා ආහාර වේලේ සමතුලිතතාවයට ප්‍රශ්නයක් වේ. කෘතීම හාල් මේ ප්‍රශ්න දෙකටම විසඳුමකි. කෘතීම හාල් නිෂ්පාදනය කිරීමේදී ග්ලයිකෙමික් දර්ශක (GI) අගය අඩු ආදේශක යොදාගනිමින් හා ප්‍රෝටීන් අඩංගු කඩල, මුං ඇට වැනි මාෂබෝග වර්ගවල පිටි, තන්තුමය ආහාර ආදිය එකතු කරමින් එය කිරීමේ හැකියාව තිබේ.

කෙසේවුවද, අවසාන වශයෙන් තමන් ආහාරයට ගත යුතු දෙය එක් එක් පුද්ගලයාගේ තීරණයකි. ඒ නිසා, තමන් මිල දී ගන්නා සහල් වලට කිසියම් ආකාරයකින් කෘතීම ලෙස සකස් කළ සහල් අඩංගුද යන්න යන්න දැනගැනීම පාරිභෝගිකයෙකු සතු විය යුතු අයිතියකි. ඒ නිසා, රජය විසින් කළ යුත්තේ කෘතීම සහල් තහනම් කිරීම නොව, ආනයනික සහල් වලට කෘතීම සහල් මිශ්‍ර කර ඇත්නම් ඒ බව අසුරණයේ ප්‍රදර්ශනය කළ යුතු බව නියම කිරීමයි. 

පැස්ටා හෝ සීරියල් වර්ග ආහාරයට ගන්නට නොපැකිළෙන අයෙකු කෘතීම සහල් ආහාරයට ගැනීමට බිය විය යුතු නැත. එහෙත් යොදා ඇති රසකාරක හා වර්ණකාරක ගැන සැලකිලිමත් විය යුතුය. එමෙන්ම, විකිණීමට අසීරු තත්ත්වයේ ඇති, එහෙත් පෙනුමෙන් මිස පෝෂණ ගුණය අතින් අඩුවක් නැති බාල තත්ත්වයේ සහල්, සුණුසහල් හා වීමෝල් වලින් ඉවතලන සහල් කුඩු ප්‍රධාන අමුද්‍රව්‍ය ලෙස යොදාගනිමින් හොඳ පෙනුමක් ඇති කෘතීම සහල් නිෂ්පාදනය කිරීම සාපේක්ෂව අඩු ආයෝජනයකින් ලාංකිකයෙකුට ඇරඹිය හැකි කර්මාන්තයකි.

සුසන්තිකාගේ පදක්කම

සුසන්තිකා නැවත වරක් සිය ඔලිම්පික් පදක්කම මුදල් කරන්නට උත්සාහයක් දරන බව පෙනේ. නැවත වරක් කියා කීවේ මීට පෙරද වාර ගණනාවක් ඇය සිය ඔලිම්පික් පදක්කම මුදල් කර හෝ එසේ කරන්නට උත්සාහයන් දරා ඇති බැවිනි. ඈ මෙය පටන්ගත්තේ ඔලිම්පික් පදක්කම ලැබෙන්නටද පෙර සිටය.

වරක් ඇය මාධ්‍ය ඉදිරියට පැමිණ ඇමතිවරයෙකුට චෝදනා කළාය. තවත් වරක් ඇගේ පවුලේ ප්‍රශ්න ගැන කතා කළාය. මේ චෝදනා හා ප්‍රශ්න වලට රටේ ඉල්ලුමක් තිබුණේය. ඒ ඉල්ලුමට හේතු වූයේ සුසන්තිකා විසින් ඔලිම්පික් පදක්කමක් ලබා තිබීමයි. වෙනත් විදිහකින් කියනවානම් ඇය මාධ්‍ය ඉදිරියට පැමිණ අලෙවි කළේ ඇය සතු වූ ඔලිම්පික් පදක්කමේ ව්‍යුත්පන්නයකි. නැත්නම් ඩෙරිවේටිව් එකකි.

දැන් ඇය කරන්නේද එයයි. ඔලිම්පික් පදක්කම වෙන්දේසි කරන්නට යන බව මාධ්‍ය හමුවේ ප්‍රකාශ කරන විට බොහෝ දෙනෙකුට ඇති වේයැයි ඇය සිතන කම්පනය මුදල් කරන්නට සුසන්තිකා දැන් උත්සාහ කරයි.

සුසන්තිකාගේ ඔලිම්පික් ජයග්‍රහනය ලංකාවේ විශාල පිරිසකට 'ලොකු දෙයක්' විය. අප නොදන්නා කාලයක හිමිව තිබුණු ඩන්කන් වයිට්ගේ ඔලිම්පික් පදක්කම ගැන පමණක් අසා තිබුණු අප බොහෝ දෙනෙකුට සුසන්තිකාගේ ඔලිම්පික් පදක්කමේ වටිනාකමක් තිබුණේය. ඉතා දුෂ්කර මාර්ගයක ඔලිම්පික් පදක්කම දක්වා පැමිණි ඇය විසින් ලබාගත් ජයග්‍රහණයෙන් පැත්තක සිටි අපටද ලැබුණු දෙයක් තිබුණේය. සුසන්තිකා වෙනුවෙන් ඒ වන විටද රජය මඟින් වැය කර තිබුණු පොදු අරමුදල් හරහා ඒ ජයග්‍රහණය වෙනුවෙන් අපද කිසියම් පිරිවැයක් දරා තිබුණත් ලැබුණු ලාබය ඊට වඩා වැඩි වූ නිසා අප බොහෝ දෙනෙකු වෙත සුසන්තිකා වෙත ගෙවන්නට කිසියම් ණයක් තිබුණේය.

වෙනත් අයුරකින් කිවහොත් සුසන්තිකාගේ ඔලිම්පික් ජයග්‍රහණය නිසා ඇයට හිමිවූ පෞද්ගලික ප්‍රතිලාභ වලට අමතරව තවත් බොහෝ දෙනෙකුටද කිසියම් ප්‍රතිලාභයක් ලැබී තිබුණේය. මෙය මූල්‍ය ප්‍රතිලාභයක් නොවීම වෙනම කරුණකි. ආර්ථික විද්‍යා භාෂාවෙන් මෙය 'පොසිටිව් එක්ස්ටර්නලිටි' එකකි. මේ 'පොසිටිව් එක්ස්ටර්නලිටි' එක ඇගේ ජයග්‍රහණය අගය කළ මිනිසුන්ගේ හදවත් තුළ ඇයට අවශ්‍ය විටක ආපසු ගත හැකි ස්ථිර තැන්පතුවක් සේ රැඳී තිබුණේය.

සුසන්තිකා යනු මේ ආකාරයේ ඉතිරි කිරීමක් කළ එකම තැනැත්තිය නොවේ. අර්ජුන රණතුංග, සනත් ජයසූරිය හා කුමාර සංගක්කාර වැනි වෙනත් ක්‍රීඩකයෝද, බොහෝ කලාකරුවෝද වෙනත් මිනිසුන්ගේ හදවත් තුළ කිසියම් ප්‍රාග්ධනයක් ඉතිරි කළේය. එය ඔවුන්ට පහසු වූයේ බොහෝ මිනිසුන් වීරයින් නඩත්තු කරන නිසාය.

බොහෝ මිනිසුන් තමන් ගැන හිතන්නේ තමන්ගේ සැබෑ තරමට වඩා ලොකු මිනිසුන් ලෙසය. එසේ හිතුවත්, මේ බොහොමයකට තමන්ගේ හිතේ තිබෙන 'ලොකු වැඩ' කරගැනීමේ සැබෑ හැකියාවක් නැත. ඔලිම්පික් පදක්කමක් ගැනීමේ හෝ ජාතික ක්‍රිකට් කණ්ඩායමට රිංගා ගැනීමේ සිට ප්‍රසිද්ධ ගායකයෙකු හෝ නළුවකු වීම දක්වා තමන්ට ළඟා කරගත නොහැකි සිහින ලඟා කරගන්නා අය මේ මිනිසුන්ගේ වීරයෝ වෙති. වීරයින් නඩත්තු කිරීමේ වැරැද්දක් නැතත් එය වියදම් අධික කටයුත්තකි. ඔබේ වීරයා හෝ වීරවරිය විසින් ඔබ වෙත ඉතිරි කර ඇති ප්‍රාග්ධනය ඔහු හෝ ඇය විසින් කොයි මොහොතේ හෝ මුදල් කරන්නට ඉඩ තිබේ.

වීර චරිතයක් බවට පත් වුනු අයෙකුට ඒ වීරකම මුදල් කළ හැකි පහසුම ක්‍රමයක් වන්නේ වෙළඳ දැන්වීම් වෙනුවෙන් පෙනී සිටීමයි. කුමාර සංගක්කාර ෆොන්ටෙරා වෙළඳ දැන්වීමකට පෙනී සිටින විට, ඔහුව වීරයෙකු ලෙස සලකන බොහෝ දෙනෙකු ඒ හේතුව නිසාම ෆොන්ටෙරා කිරි මිල දී ගැනීමට පෙළඹේ. මේ හරහා සංගක්කාර ඔහුව වීරයකු ලෙස සලකන පිරිස් විසින් ඔහුගේ ජයග්‍රහණයන් තුලින් ලබාගත් 'පොසිටිව් එක්ස්ටර්නලිටි' වල වටිනාකම නැවත ආපසු ලබාගනී.

මේ ක්‍රමයේ කිසිදු වැරැද්දක් නැත. සංගක්කාරට වෙළඳ දැන්වීමක පෙනී සිටීම මඟින් රටේ සියලු දෙනාටම ෆොන්ටෙරා කිරි පොවන්නට නොහැකිය.  වෙළඳ දැන්වීම බලා ෆොන්ටෙරා කිරි බොන්නට පෙළඹෙන්නේ සංගක්කාරව වීරයෙකු ලෙස නඩත්තු කරන අය පමණි. ඒ නිසා, මෙසේ කිරීම හේතුවෙන් ක්‍රිකට් වලින් කිසිදු සතුටක් නොලබන පැත්තක සිටින අයට පාඩුවක් වෙන්නේ නැත.

වෙළඳ දැන්වීම් වල පෙනී සිටීමට අමතරව මේ ආකාරයේ "වීරයෝ" මැතිවරණ වලට ඉදිරිපත් වෙමින්ද 'පොසිටිව් එක්ස්ටර්නලියේ ' වටිනාකම තමන් වෙත ඇද ගනිති. සනත් ජයසූරිය කළේ මෙයයි. දේශපාලන පවුලකට අයත් වුවද, අර්ජුන රණතුංගද බොහෝ දුරට කළේ මෙයයි. කෙසේවුවද, මෙහිදීද ඔවුන්ව වීරයින් ලෙස නඩත්තු නොකරන අයට මිලක් ගෙවන්නට වුනේ නැත. ඒ නිසා, ඔවුන් ලබාගත්තේ ඔවුන් සතු දෙයකි.

එහෙත්, සුසන්තිකා කරන්නේ මේ දෙයම නොවේ. ඇය පීඩනයක් යොදවන්නේ රජය හරහා මහජන මුදල් වලින් වැඩිපුර ප්‍රතිලාභයක් ලබා ගැනීමටය. මහජන මුදල් වලට සුසන්තිකාව වීරවරියක් ලෙස තවදුරටත් නඩත්තු කරන අය මෙන්ම එසේ නොකරන අයද දායක වී තිබේ. ඒ නිසා, මහජන මුදලින් ප්‍රතිලාභ ලැබීම යනු පෙර අවස්ථා වලදී මෙන් තමන්ට අයිති දෙයක් මුදල් කිරීමක් නොවේ.

රටේ සියලු දෙනා කෙසේවෙතත් බොහෝ දෙනෙකු සුසන්තිකාව වීරවරියක ලෙස නඩත්තු කිරීම හේතුවෙන් ඇයට මහජන මුදලින් මෙතෙක් කල් යම් ප්‍රතිලාභ ලබන්නට හැකිවී තිබේ. රටේ බොහෝ දෙනෙක් සුසන්තිකාව වීරවරියක ලෙස නඩත්තු කළද ඔවුන් ඒ වෙනුවෙන් ගෙවන්නට කැමති උපරිම මිලක් තිබේ. කාලයක් තිස්සේ සුසන්තිකා විසින් මේ මිලෙන් සෑහෙන කොටසක් ලබා ගෙන තිබේ. ඒ නිසා ඈ විසින් වසර ගණනකට පෙර එකතු කළ ප්‍රාග්ධනය මේ වන විට බොහෝ දුරට ක්ෂය වී අවසන්ව තිබිය යුතුය.

ඔලිම්පික් පදක්කම වෙන්දේසි කරන්නට යන බව මාධ්‍ය හමුවේ ප්‍රකාශ කිරීමෙන් සුසන්තිකාට සමාජය කම්පනය කරන්නට හැකි වනු ඇත්තේ ඈ විසින් එකතු කළ ප්‍රාග්ධනය මෙතෙක් කල් වරින්වර මුදල් කිරීමෙන් පසුවද තවදුරටත් ඉතිරිව ඇත්නම් පමණි.

සූටි කයියා එළියට ගැනීමෙන් පසු...

ආපනශාලාවකට පැමිණි අයෙක් කිසියම් ආහාරයක් ඇණවුම් කළේය. ඔහු ආහාර ගැනීම අරඹන්නට හදන විටම ගෑරුප්පුව බිම වැටුණේය. වේටර් වරයකුට කතා කළ ඔහු අලුත් ගෑරුප්පුවක් ඉල්ලා සිටියේය. සිය නිල ඇඳුමේ සාක්කුවට අත දැමූ වේටර්වරයා සිය පාරිභෝගිකයාට වහාම ගෑරුප්පුවක් ලබා දුන්නේය.

ගෑරුප්පුවක් රැගෙන එන්නට කුස්සියට නොගොස් වේටර්වරයා විසින් වහාම එය ලබාදීම පාරිභෝගිකයාව සතුටටද, මවිතයටද පත් කළේය.

"ඔයා හැම වෙලාවෙම අමතර ගෑරුප්පුවක් සාක්කුවෙ දාගෙන ඉන්නවද?"

"මගේ විතරක් නෙමෙයි, සර්! අපේ රෙස්ටොරන්ට් එකේ හැම වේටර් කෙනෙක්ගෙම සාක්කුවේ අමතර ගෑරුප්පුවක් වගේම අමතර හැන්දකුත් තියෙනවා!"

"මරුනේ! කාගෙ අදහසක්ද මේක?"

"පහුගිය මාසේ අපේ මුදලාලි රෙස්ටොරන්ට් එකේ ප්‍රොඩක්ටිවිටි එක ඉම්ප්රූ කරන්න උපදෙස් ගන්න කන්සල්ටන්ට් කෙනෙක්ව හයර් කළා. ඉතිං මිනිහා සති ගාණක් මේ රෙස්ටොරන්ට් එකේ වැඩ කෙරෙන හැටි බලා හිටියා. එයා දැකල තිබුණු දෙයක් තමයි අපේ කස්ටමර්ස්ලාගෙන් පහෙන් එකක් විතරම හැන්දක් හරි ගෑරුප්පුවක් බිම වට්ටලා අලුත් එකක් ඉල්ලන බව."

"ඉතිං?"

"එක වේටර් කෙනෙක් කුස්සියට ගිහින් හැන්දක් හරි ගෑරුප්පුවක් හරි ගේන්න මිනිත්තු දෙකහමාරක් යනවා. අපේ රෙස්ටොරන්ට් එකට දවසකට කස්ටමර්ස්ලා දාහක් විතර එනවා. එතකොට මේ හැඳි ගෑරුප්පු බිම වැටීම නිසාම දවසකට වේටර්ලාගේ පැය අටක් පමණ නාස්ති වෙනවා. කන්සල්ටන්ට් පෙන්නල දුන්න විදිහට හැම වේටර්ටම අමතර හැන්දක් හා ගෑරුප්පුවක් ළඟ තබාගන්න දීමෙන් අපට එක වේටර් කෙනෙක්ව අයින් කරන්න පුළුවන් වුණා."

"නියම අදහසක්නේ! එයා ඒ වගේ යෝජනා වෙන මුකුත් කළේ නැද්ද?"

ගෑරුප්පුවෙන් ඇන මස් කෑල්ලක් කටට ඔබාගන්නා ගමන් පාරිභෝගිකයා අසයි.

"ඇයි නැත්තේ? සර්ට පේනවද මගෙ කමිසේ යටින් නූලක් එල්ලෙනවා."

"මම දැක්කා. අනිත් වේටර්ලගේත් එහෙම නූලක් එල්ලෙනවා නේද?"

"ඔවු. මේකත් ඒ කන්සල්ටන්ට්ගේම අදහසක්. එයාගේ ගණන් හැදීම් අනුව එක වේටර් කෙනෙක් පැය දෙකකට වරක් මුත්‍රා කරන්න වැසිකිලියට යනවා."

"ඉතිං?"

"ඉතිං වැඩේ ඉවර කරලා අත් සෝදාගන්න ඕනැනේ. ඒකට සාමාන්‍යයෙන් විනාඩි තුනක් යනවා."

"ඒක ඉතිං කරන්නම වෙනවනේ?"

"නෑ! කන්සල්ටන්ට් යෝජනා කරපු විදිහට මේ නූල අවශ්‍ය තැනට ගැට ගහල තියෙන්නේ ඒකයි. දැන් අපි මුත්‍රා කරන වෙලාවට අතින් අල්ලන්නේ නැතුව නූලෙන් ඇදල සූටි කයියා එළියට ගන්න පුළුවන්. එතකොට අත හෝදන්න අවශ්‍ය වෙන්නේ නැහැ."

"මරුනේ ඕයි!"

"සර්, තව මොනව හරි ඕනැනම් කියන්න. මම එහා මේසෙට යනවා."

වේටර්වරයා යන්නට හැරුණේය.

"මේ පොඩ්ඩක් ඉන්නවා. දැන් එතකොට නූලෙන් අල්ලල සූටි කයියා එළියට ගත්ත කියමුකෝ...ඕක කොහොමද අතින් නොඅල්ලා ආපහු ඇතුළට දාගන්නේ?"

"අනිත් අයනම් ඕක කොහොම කරනවද කියල මම දන්නෙ නෑ, සර්! මමනම් ඔය වැඩේට සාක්කුවෙ තියෙන අමතර හැන්ද හරි ගෑරුප්පුව හරි තමයි පාවිච්චි කරන්නේ!"

***

ආපනශාලා පාරිභෝගිකයින් විසින් හැඳි හා ගෑරුප්පු බිම වැට්ටවීම මෙය කියවන බොහෝ දෙනෙකු විසින් කලින් අසා තිබෙන්නට ඉඩ ඇති උඩ කතාවේ පෙන්වන තරම් ලොකු ප්‍රශ්නයක් නොවූවත්, සේවකයින් වෙනුවෙන් අවම පිරිවැයක් දරමින් තත්ත්වයෙන් හැකිතාක් ඉහළ සේවාවක් සැපයීම ඉතා තරඟකාරී කර්මාන්තයක් වන ආපනශාලා කර්මාන්තයේ යෙදෙන ව්‍යවසායකයින් මුහුණ දෙන ප්‍රශ්නයකි. මේ සඳහා හැකිතාක් අවම වැටුපකට සේවකයින් බඳවා ගන්නට සිදුවේ.

ලංකාවේ ඇතැම් කර්මාන්ත හා අදාළව අවම වැටුප් නියම කර තිබුණත්, එම කර්මාන්ත වල නිරතවන ශ්‍රමිකයින්ට ගෙවන සාමාන්‍ය වැටුප් මේ අවම වැටුප් වලට වඩා බොහෝ වැඩි නිසා ලංකාවේ අවම වැටුප් නීතිවලින් ශ්‍රම වෙළඳපොළ සමතුලිතතාවයට ප්‍රායෝගිකව එතරම් බලපෑමක් සිදු නොවේ. එහෙත්, ඇමරිකාව ඇතුළු බොහෝ බටහිර රටවල පවතින්නේ මෙයට වඩා වෙනස් තත්ත්වයකි. ඇමරිකාවේ අවම වැටුප වෙළඳපොළ ඉල්ලුම හා සැපයුම සමතුලිත වන මිලට වඩා වැඩිය. ඒ නිසා, ආපනශාලා කර්මාන්තය වැනි නුපුහුණු ශ්‍රමය අවශ්‍ය කර්මාන්ත වල නියැලෙන ව්‍යවසායකයින්ට ශ්‍රමය මිල දී ගැනීමේදී "නියම මිලට" වඩා වැඩි මිලක් වන අවම වැටුප සිය සේවකයන්ට ගෙවන්නට සිදු වේ.

ශ්‍රම වෙළඳපොළේ ඇති ඉහත අසමතුලිතතාවය නිසා ෆෙඩරල්, ප්‍රාන්ත හෝ ප්‍රාදේශීය පාලකයින් විසින් නියම කර ඇති අවම වැටුපට වඩා අඩුවෙන් වැඩ කරන්නට කැමැත්තෙන් සිටින ඇමරිකානුවන් හා ඇමරිකාවේ පදිංචි විදේශිකයින් බොහෝ දෙනෙකුට රැකියා විරහිතව ඉන්නට සිදුවී තිබේ. මෙහි බලපෑම වැඩිපුරම තිබෙන්නේ ඇමරිකාවේ පදිංචි විදේශිකයින්ටය. නිල සංඛ්‍යාලේඛණ වල දැකිය නොහැකි වුවත්, ආපනශාලා කර්මාන්තයේ විදේශ ආපනශාලා අනු අංශය තුළ මේ අසමතුලිතතාවය සමතුලිත වන ආකාරය පැහැදිලිව  පෙනෙන්නට තිබේ.

ඇමරිකාවේ බොහෝ නගර වල ක්ෂණික ආහාර ආපනශාලා නොවන ආපනශාලා අතරින් අඩුම මිලකට ආහාර වේලක් විකිණෙන්නේ මෙක්සිකන්, චීන, වියට්නාම් ආදී රටවල ආහාර විකුණන එවැනි රටවලින් පැමිණි සංක්‍රමණිකයින් විසින් පවත්වාගෙන යන ලාබ අවන්හල් වලය.

මේ අවන්හල් වල සේවය කරන සේවකයින් බොහෝ දෙනෙකුට කිසිදු වැටුපක් නොලැබේ. එසේ තිබියදී, ඔවුන් මෙසේ සේවය කරන්නේ සන්තෝෂම් ලෙස ලැබෙන මුදල් වලින් පමණක් වුවද ඔවුන් බලාපොරොත්තු වන ශ්‍රමයේ වටිනාකම ලැබෙන නිසාය. එහෙත්, එවැනි සන්තෝෂම් මුදල් වුවද ඔවුන්ට ලැබෙන්නේ ව්‍යවහාර මුදලින් (cash) සන්තෝෂම ලබාදුන් විට පමණි. බොහෝ පාරිභෝගිකයින් විසින් ක්‍රෙඩිට් කාඩ් වලින් ගෙවමින් බිල් පතටම එකතු කරන සන්තෝෂම් මුදල් අදාළ සේවකයින්ට ලැබෙන්නට මෙන්ම නොලැබෙන්නටද ඉඩතිබේ. 

අලිඛිත සේවා ගිවිසුමක් අනුව තමන්ට හිමි විය යුතු සන්තෝෂම් මුදල් නොලැබුණු විටෙක පැමිණිලි කිරීමේ හැකියාවක්ද මේ බොහෝ දෙනෙකුට නැත. ඒ, මේ බොහෝ දෙනෙකුට ඇමරිකාවේ රැකියා කිරීමට අවශ්‍ය නීතිමය අවසරයද නැති නිසාය. ඒ නිසා, දේශීය ආදායම් අධිකාරියට බදු ගොනු කිරීමේදී ඔවුන් උපයන ආදායම වාර්තා වන්නේද නැත.

ඉහත ආකාරයේ අලිඛිත සේවා ගිවිසුම් මත සන්තෝෂම් මුදල් පමණක් වෙනුවෙන් සේවය කරන බොහෝ දෙනෙකු ඇමරිකාවේ විවිධ නගර වලදී මට හමුවී තිබේ. මේ සියලු දෙනාම වාගේ සේවය කරන්නේ සංක්‍රමණිකයෙකු විසින් පවත්වාගෙන යනු ලබන අවන්හලක වීම විශේෂත්වයකි. ඔවුන් සතු ලාබ ශ්‍රමය සමඟ තරඟ කිරීම සිය සේවකයින්ට නිසි ලෙස අවම වැටුප් ගෙවන ව්‍යවසායකයෙකුට කරන්නට අමාරු දෙයකි. ඒ නිසා, මේ ලාබ අන්තයේ ඇති ඇමරිකානු අවන්හල් අතර බොහෝ විට දැකිය හැක්කේ රටපුරා පැතිරුණු ශාඛා ගණනාවක් ඇති මැක්ඩොනල්ඩ්ස් ආකාරයේ ස්වයංසේවා අවන්හල්ය. එවැනි අවන්හල් සිය විශාලත්වයේ වාසිය (economy of scale) හා ස්වයංකරණය මඟින් වෙළඳපොළ තරඟයට මුහුණ දෙයි.

ඇමරිකාවේ ආපනශාලා කර්මාන්තය මුහුණ දෙන්නේ මිල නියාමනයට පමණක් නොවේ. මේ කර්මාන්තයේ ගුණාත්මක භාවයද විශාල ලෙස නියාමනයට යටත් වේ. අවම වැටුප් මෙන්ම අවම තත්ත්ව පාලන අවශ්‍යතාවයන්ද ඇමරිකාවේ ප්‍රාන්තයෙන් ප්‍රාන්තයට පමණක් නොව නගරයෙන් නගරයට පවා වෙනස් වේ.

උදාහරණයක් ලෙස, වොෂින්ටන් ප්‍රාන්තයේ සියැටල් නගරය අයත් වන කිංග් කවුන්ටිය ආපනශාලා හා අදාළව පුළුල් නියාමන රාමුවක් ක්‍රියාත්මක කරන ප්‍රදේශයකි. මේ කවුන්ටියේ බලධාරීන් විසින් මාස හතරකට පමණ වරක් ප්‍රදේශයේ ඇති ආපනශාලා පරීක්ෂා කරමින් ලකුණු දීමක් කරයි. මේ ක්‍රමය අනුව ලකුණු ලැබෙන්නේ වැරදි හෝ අඩුපාඩු වලටය. කිසිදු වැරැද්දක් නැත්නම් ලකුණු ගණන බිංදුවකි.

වැරැද්දේ හෝ අඩුපාඩුවේ ස්වභාවය අනුව ලකුණු ගණන වෙනස් වනවාට අමතරව, රතු වැරදි හා නිල් වැරදි වශයෙන්ද වර්ගීකරණයක්ද කෙරේ. මුළු ලකුණු ගණන අනුව අවන්හලක් ඉතා හොඳ, හොඳ, සාමාන්‍ය හා අඩුපාඩු සහිත ලෙස වර්ග කෙරේ. කිසියම් අවන්හලක මේ අවසන් වර්ගීකරණය මෙන්ම, එය පරීක්ෂා කෙරුණු එක් එක් අවස්ථාවේදී දකින්නට ලැබුණු රතු හා නිල් වැරදි පිළිබඳ විස්තර හා ලකුණු ගණන්ද අන්තර්ජාලයෙන් බලාගන්නට පුළුවන.

බලධාරීන් විසින් සිදුකරන පරීක්ෂාවට අමතරව ඕනෑම අයෙකුට අන්තර්ජාලය හරහා (හා වෙනත් ක්‍රමවලින්) පැමිණිලි ඉදිරිපත් කළ හැකි අතර ඒ පැමිණිලි සම්බන්ධවද බලධාරීහු ක්‍රියාත්මක වෙති. මහජන සෞඛ්‍යට හානිකර තත්ත්වයක් පෙනෙන්නට ඇත්නම් එවැනි අවන්හලක් වහාම වසාදමන්නට නියෝග කෙරේ. මෙසේ අවන්හලක් වසා දමන්නට තීරණය කරන්නේ වැරැද්ද විශාල එකක් වීම නිසා, එකම වැරැද්ද අවවාද නොතකා දිගටම කිරීම නිසා හෝ සුළු වැරදි විශාල ගණනක් සිදු කිරීම නිසා වන්නට පුළුවන.

එක පැත්තකින් සේවකයින් සඳහා අවම වැටුප් ගෙවන අතරම දැඩි තත්ත්ව පාලන කොන්දේසි වලට මුහුණ දෙමින් අවන්හල් සේවා සපයන ව්‍යවසායකයෙකුට ලාබ ලැබීම විශාල අභියෝගයකි. 2014 වසරේදී සියැටල් නගර සභාව විසින් පණතක් සම්මත කරගනිමින් වසර කිහිපයක් ඇතුළත අවම වැටුප ඩොලර් 10 සිට ඩොලර් 15 පමණ දක්වා ඉහළ දමන්නට තීරණය කළේ මේ  අතරදීය.

ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂයට බලය ඇති සියැටල් නගර සභාවේ නියෝජිතයින් අතර ඇමරිකාවේ ක්‍රියාත්මක ට්‍රොට්ස්කිවාදී පක්ෂයක් වන සමාජවාදී විකල්ප පක්ෂයේ සාමාජිකාවක් වූ ක්ෂමා සවන්ත්ද සිටී. ඇය ඇමරිකාවේ එවැනි නියෝජිත තනතුරකට තේරී පත් වී සිටින එම පක්ෂයේ එකම (සාමාජිකයා හෝ) සාමාජිකාවයි.

අවම වැටුප් වැඩිකිරීම යනු ආපනශාලා කර්මාන්තකරුවන්ගේ පිරිවැය ඉහළ යාමයි. විශාල ලාභ නැති තරඟකාරී කර්මාන්තයක පිරිවැය ඉහළ ගිය විට කර්මාන්තයේ කලින් පැවති ලාබ නැති වී යයි. එවිට කර්මාන්තයේ දිගටම රැඳී සිටිය හැක්කේ කිසියම් උපාය මාර්ගික ප්‍රතිචාරයක් දක්වමින් සිය අහිමි වූ ලාබ නැවත හිමි කරගත හැකි අයට පමණි. දේශපාලන තීරණ හේතුවෙන් කර්මාන්තයක පිරිවැය ඉහළ යන හැම විටකම වගේ ව්‍යවසායයන් ගණනක් වැසී ගොස්, ඒවායේ සේවය කළ අයට රැකියා අහිමි වන බව න්‍යායාත්මකව මෙන්ම දත්ත වලින්ද පෙනී යන කරුණකි.

තවමත් ජර්නලයක පළ වී නැති අලුත් හාර්වර්ඩ් පර්යේෂණ පත්‍රිකාවකට (working paper) අනුව, අවම වැටුප ඩොලරයකින් වැඩි වන විට පහළ අන්තයේ ඇති අඩුමිල අවන්හලක් වැසීයාමට ඇති ඉඩකඩ 14%කින් ඉහළ යයි. අවන්හලක් වැසීයාම යනු සේවකයින් ගණනකට රැකියා අහිමිවීමකි.

අවම වැටුප් වැඩි වෙද්දී තවදුරටත් කර්මාන්තයේ රැඳී සිටින අය එසේ කරන්නේ කෙසේද? ලාබ පවත්වාගත හැකි එක් ක්‍රමයක් වන්නේ මිල ඉහළ දැමීමයි. එහෙත්, එසේ කළ විට මේ අඩු මිල අවන්හල් වලට එන පාරිභෝගිකයින්ට අඩුමිල අවන්හල් හා වඩා හොඳ අවන්හල් අතර මිල වෙනස පෙර තරම් විශාල නොවන බව පෙනෙන නිසා ඔවුන් බොහෝ දෙනෙක් වඩා හොඳ අවන්හල් වෙත යයි. අවම වැටුප් ඉක්මවන වැටුප් ගෙවන වඩා හොඳ අවන්හල් වලට අවම වැටුප් වැඩිවීමේ බලපෑමක් නැති නිසා ඔවුන්ට මිල වැඩි කිරීමට අවශ්‍යතාවයක් නැත. මිල වැඩි කරන විට ලාබ ආන්තිකය වැඩිවුවත් ඊට වඩා වැඩියෙන් පාරිභෝගිකයින් ගණන අඩුවේනම් ලාබ වැඩි නොවේ. අඩුමිල අවන්හල් හා අදාළ තත්ත්වය මෙවැන්නකි. ඒ නිසා මිල වැඩි කිරීම එක්තරා සීමාවකින් ඔබ්බට හරියන උපාය මාර්ගයක් නොවේ.

මිල වැඩි කළ නොහැකිනම් කරන්නට වෙන්නේ පිරිවැය අඩු කර ගැනීමයි. එය කළ හැක්කේ සේවක පිරිස් අඩු කිරීමෙනි. මේ නිසා, අවම වැටුප් ඉහළ යන විට රැකියා නැති වන්නේ වැසීයන අවන්හල් වල සේවය කළ පිරිස් වලට පමණක් නොවේ. දිගටම කර්මාන්තයේ රැඳී සිටින අවන්හල් වල සේවය කළ විශාල පිරිසකටද රැකියා අහිමි වේ.

සේවකයින් අඩු කළ විට කලින් කළ වැඩ කරන්නට පිරිස් මදි වේ. මෙයට එක් විසඳුමක් වන්නේ ස්වයංකරණය වෙත යොමු වීමයි. ශාඛා ගණනාවක් ඇති මැක්ඩොනල්ඩ්ස් ආකෘතියේ අවන්හල් හැරුණු විට අනෙක් අඩු මිල අවන්හල් වලට ස්වයංකරණය වෙනුවෙන් ආයෝජනය කිරීමට ඇත්තේද සීමිත හැකියාවකි. ඒ නිසා, මේ කුඩා අවන්හල් බොහොමයක්ම යොමු වන්නේ තෙවන විකල්පය වන ගුණාත්මක භාවය පහත හෙලීම කෙරෙහිය.

ගුණාත්මක භාවය පහත හෙලීමේද සීමාවන් තිබේ. ලොකු වැරදි කළොත් නියාමනයේ හස්තයට අසුවී ව්‍යාපාරය වසා දමන්නට සිදුවේ. ඒ නිසා, 'රතු වැරදි' සිදු නොවන්නට සැලකිලිමත් විය යුතු වුවත් 'නිල් වැරදි' සිදුවීමෙන් විය හැකි හානිය එතරම්ම වැඩි නැත. දත්ත අනුව පෙනී යන්නේ අවම වැටුප් වැඩිවන හැම විටකම ආහාර වල ගුණාත්මක භාවයට (සුරක්ෂිතතාවට) විශාල ලෙස බලපාන කරුණු ගැන පමණක් සැලකිලිමත් වෙමින් "පොඩි අතපසුවීම්" නොසලකා හරින්නට ආපනශාලා පරිපාලකයින් පෙළඹෙන බවයි.

සමීක්ෂණ ප්‍රතිඵල අනුව පෙනෙන පරිදි, ගැහැණුන්ගෙන් 40%ක් හා පිරිමින්ගෙන් 62%ක් වැසිකිලි යාමෙන් පසු අත් සේදීම ගැන වද නොවන අතර, වසර කිහිපයකට පෙර පළ කෙරුණු පර්යේෂණ පත්‍රිකාවකට අනුව,  යොදාගත් නියැදියේ සිටි එසේ අත සෝදන අය අතරින්ද 95%ක්ම නිසි ලෙස විෂබීජහරණය වන පරිදි එය කරන්නේ නැත. අවම වැටුප ඉහළ යන හැම විටකම සිදුවන්නේ වේටර් කෙනෙකු මුත්‍රා කිරීමෙන් පසුව නිසි ලෙස අත සෝදා විෂබීජහරණය කිරීමේ ඉඩකඩ තවත් පහළ යාමයි.

මෙය මෙසේ කීවත් මෙය ලංකාවේ බොහෝ දෙනෙකු සංවේදී නැති කරුණක් වන්නටද පුළුවන. මුත්‍රා කරන්නට පවා පහසුකම් නැති තැනකදී අත සේදීම ගැන කතාකිරීම තේරුමක් නැති දෙයකි.

දැන් තත්ත්වය වෙනස් වී තිබෙන්නට ඉඩ ඇතත් මා පාසැල් යන කාලයේදී මෙන්ම සරසවියේ සිටි කාලයේදීද පුරුද්දක් වශයෙන් මුත්‍රා කිරීමෙන් පසු නොවරවා අත සෝදන අයෙකු සිටියේනම් ඔහු හොඳ බයිට් එකක් වනු නොඅනුමානය. පිරිමියෙක් විසින් කොහේ හෝ අයිනකට මුත්‍රා කිරීම වසර පහළොවකට විස්සකට පෙරද ඉතාම සාමාන්‍ය දෙයක් විය. මේ තත්ත්වය දැන් සෑහෙන දුරට වෙනස් වී තිබේ. මෙවැනි දසුනක් ඇස ගැටුණු බටහිර රටකින් පැමිණි සංචාරකයෙකු විසින් හඳුනා ගන්නා ලංකාව, පාරවල් අයිනේ පෝලිමට මළපහ කරන්නන් සිටින බව බොහෝ දෙනෙක් කියන ඉන්දියාවෙන් වෙනස් වන්නට ඇත්තේ සුළු ඉඩකි.

ඇමරිකාවේ පාරවල් අයිනේ මලපහ කරන අය හෝ මුත්‍රා කරන අය දකින්නට නැත්තේ නීති තද නිසා හෝ ඇමරිකානුවන් ස්වභාවයෙන්ම ශිෂ්ඨ සම්පන්න නිසාම නොවේ. ඇමරිකානු සමාජය දිගු කලක් තිස්සේ එවැනි තැනක් දක්වා පරිණාමය වී ඇති බැවිනි. ඒ පරිණාමය ලංකාවේ මෙන්ම ඉන්දියාවේද සිදුවේ. ඇමරිකාවේ පාරවල් අයිනේ මලපහ කරන අය හෝ මුත්‍රා කරන අය දකින්නට නැතත්, ඇමරිකානුවන් සෑහෙන දෙනෙකු තවමත් මුත්‍රා කිරීමෙන් පසු අත නොසෝදති. එහෙත්, මේ තත්ත්වය සීඝ්‍රයෙන් වෙනස් වේ.

ලංකාවේ පාර අයිනේ මුත්‍රා කිරීමට නොපැකිලුණු කෙනෙක් හෝ පාර අයිනේ මළපහ කර ඇති ඉන්දියානුවෙක් ඇමරිකාවට පැමිණි පසු එසේ කරන්නේ නැත. නීති රීති වල වෙනස්කම් වලට වඩා මෙයට බලපාන්නේ සාම්‍ය පීඩනයයි (peer pressure). ආර්ජන්ටිනා පර්යේෂක කණ්ඩායමක් විසින් 'ඉකොනොමික් ඉන්ක්වයරි' සඟරාවේ අලුත්ම කලාපයේ පළ කර ඇති ලිපියකට අනුව වෙනත් අයෙකු මුත්‍රා කිරීමෙන් පසුව අත සෝදනු දැකීම නිසා ඇති වන සාම්‍ය පීඩනය යමෙක් මුත්‍රා කර අත සේදීමේ සම්භාවිතාව 13%කින් වැඩි කරයි.

සමාජයක් එකවර වෙනස් වන්නේ නැත. එහෙත්, තනි පුද්ගලයින් කරන දේවල් වෙනත් අයද අනුගමනය කිරීමට පෙළඹෙන අතර, මෙසේ අනුගමනය කරන ප්‍රමාණය එක් සීමාවකට පැමිණි විට සාම්‍ය පීඩනය ඉතා වැඩි නිසා ඉතා කෙටි කලක් තුළ සමාජය විශාල පරිවර්තනයකට ලක් වේ. මෙය හොඳ අතට මෙන්ම නරක අතට වුවත් සිදුවන්නට පුළුවන.

***

"සර්, තව මොනව හරි ඕනැද? නැත්නම් බිල ගේන්නද?"

"බිල ගේන්න. හැබැයි ඊට කලින් මට තව එක දෙයක් අහන්න තියෙනවා..."

"අහන්න, සර්!"

"තමුසෙ කාගෙන්ද අර සූටි කයියා වචනේ අල්ල ගත්තේ?"

"ඒකද , සර්? ඒක ටිකක් පරණ කතාවක්. මෙතන වැඩට එන්න කලින් ඉලන්දාරියා කාලේ මං අභයගිරි ප්‍රොජෙට්ටේකේ වැඩ කළා. ඕක එතැන වැඩ කරපු මහත්තේක්ගේ වචනයක්!"

"මරු වචනයක්නේ ඕයි!"

"අපෝ, ඔය මනුස්සයාගේ වචන ගැනනං කියල වැඩක් නෑ. ඔන්න දැන් ටික කාලෙක ඉඳල නිදහස් සිතුවිලි කියල බ්ලොග් එකකුත් ලියනවා.."

"එතකොට තමුසේ බ්ලොග් පාඨකයෙක්?"

"ඉස්සර කියෙවුවා. පස්සේ නැවැත්තුවා. අර කන්සල්ටන්ට් උන්නැහේ අපේ මුදලාලිට කියලනේ වැඩ කරන අය බ්ලොග් කියෝන එක නවත්ත ගත්තොත් සේවකයො බාගයක්ම අයින් කරල රෙස්ටෝරන්ට් එක අමාරුවක් නැතුව දුවවන්න පුළුවන් කියල.."

සිරුරේ දුවන්නේ එක ලේ නොවේ පුතුනේ...

පසුගිය සියවසේ ආරම්භය වන තුරුම බටහිර වෛද්‍ය විද්‍යාඥයින් බොහෝ දෙනෙක් විශ්වාස කළේ සියලුම මිනිසුන්ගේ සිරුරේ දුවන්නේ එකම ලේ බවයි. මේ හේතුවෙන් රුධිර පාරවිලනය කිරීම් බොහොමයක්ම අසාර්ථක වූවා පමණක් නොව ඇතැම් විට මරණයෙන් කෙළවර විය. 1900 වසරේදී ඔස්ට්‍රියානු විද්‍යාඥයකු වූ කාල් ලෑන්ඩ්ස්ටයිනර් විසින් ඔහුගේ කාර්ය මණ්ඩලයේ අයගේ රුධිර නියැදි එකිනෙක මිශ්‍ර කරමින්, ලේ ප්‍රභේද තුනක් ඇති බව හඳුනා ගත්තේය. මේ ලේ ප්‍රභේද තුන ඔහු A , B හා C ලෙස නම් කළේය.

පසුව සිදු කෙරුණු වැඩිදුර විශ්ලේෂණ කිරීම් වලින් පැහැදිලි වූයේ මේ ලේ වර්ග තුන එකිනෙකින් වෙනස් වන්නේ A හා B සාධක ලෙස පහසුව සඳහා අපට දැනට හැඳින්විය හැකි සාධක රුධිර සෛල වල තිබීම හෝ නොතිබීම අනුව බවයි. A සාධකය ඇති විට A රුධිර කාණ්ඩයද, B සාධකය ඇති විට B රුධිර කාණ්ඩයද ඇති වේ. මේ සාධක දෙකම ඇති විට හැදෙන AB රුධිර කාණ්ඩය පසුව සොයා ගැනුණේය. කාල් ලෑන්ඩ්ස්ටයිනර් විසින් මුලින්ම C ලෙස හැඳින්වූ රුධිර කාණ්ඩය මේ සාධක දෙකෙන් එකක්වත් නැති විට ඇති වන්නකි. මේ අනුව, "(අඩංගු) නැති" යන අදහස දෙන "Ohne" යන ජර්මන් වචනය අනුව යමින් මේ රුධිර කාණ්ඩය O ලෙස නම් කෙරුණේය.

කාල් ලෑන්ඩ්ස්ටයිනර් විසින් මුලින්මද, ඒ බව දැන නොසිටි වෙනත් අය විසින් පසුවද සිදුකළ රුධිර කාණ්ඩ වර්ගීකරණය ඉතා වැදගත් සොයාගැනීමක් විය. මේ සොයාගැනීමෙන් පසුව රුධිර පාරවිලනය සාපේක්ෂව බොහෝ සුරක්ෂිත කටයුත්තක් විය. සිය සොයාගැනීම වෙනුවෙන් 1930 වසරේදී කාල් ලෑන්ඩ්ස්ටයිනර්ට වෛද්‍යවිද්‍යාව සඳහා වන නොබෙල් ත්‍යාගය හිමිවිය.

රුධිර වර්ගීකරණය වැදගත් සොයාගැනීමක් වූයේ වෛද්‍යවිද්‍යාත්මකව පමණක් නොවේ. මිනිසුන් භෞතික වශයෙන් උපතින්ම එකිනෙකාගෙන් වෙනස් බවද මේ මඟින් පැහැදිලි කෙරුණේය. ඒ නිසා, මේ සොයාගැනීම ජාන විද්‍යාවේ තීරණාත්මක කඩඉමක් ලෙස හැඳින්විය හැකිය.

කිසියම් පුද්ගලයෙකුගේ ABO රුධිර වර්ගීකරණ කාණ්ඩය ඔහුට හෝ ඇයට ජීවවිද්‍යාත්මක දෙමවුපියන්ගෙන් උරුමවන්නකි. යමෙකුට සිය උපතින්ම උරුම වන ඇතැම් ලක්ෂණ හැම විටම මවගෙන්ද, තවත් ඇතැම් ලක්ෂණ හැම විටම පියාගෙන්ද උරුම වන අතර, දෙමවුපියන් දෙදෙනාගෙන්ම උරුම වන දේද තිබේ. ABO රුධිර කාණ්ඩය යනු මෙසේ මවගෙන් හා පියාගෙන් යන දෙදෙනාගෙන්ම උරුම වන දෙයකි. හෝමෝ සේපියන්ස්ලාගේ නවවන වර්ණදේහ යුගලයේ ඇති ජාන අනුව ABO රුධිර කාණ්ඩය තීරණය වන අතර එය යමෙකුගේ ජීවිත කාලය තුළ බාහිර සාධක මත වෙනස් නොවන්නකි.

ඔබේ මව හා පියා යන දෙදෙනාගේම රුධිර කාණ්ඩ O නම්, ඔබේ රුධිරයට A හෝ B ලක්ෂණ මිශ්‍ර විය නොහැකි බැවින් අනිවාර්යයෙන්ම ඔබේ රුධිර කාණ්ඩයද O විය යුතුය. O රුධිර කාණ්ඩය ඇති පිරිසක් කිසියම් දූපතකට සංක්‍රමණය වී එය ජනාවාස කර බාහිර ලෝකය හා සම්බන්ධයක් නැතුව කාලයක් ජීවත් වුවහොත් ඔවුන්ගෙන් පැවත ඒ දූපතේ වාසය කරන්නන් අතර A, B හෝ AB රුධිර කාණ්ඩය ඇති අය සිටින්නට නුපුළුවන.

මේ අයුරින්ම AB රුධිර කාණ්ඩය ඇති දෙදෙනෙකුගේ විවාහයෙන් O රුධිර කාණ්ඩය ඇති දරුවකු (පසුව විස්තර කරන විශේෂ තත්වයකදී හැර) බිහි විය නොහැකිය. එහෙත් එම දරුවන් අතර A, B හෝ AB රුධිර කාණ්ඩ ඇති අය සිටින්නට පුළුවන.

යමෙකුගේ රුධිර කාණ්ඩය AB වන්නේ ඔහුට හෝ ඇයට සිය දෙමවුපියන්ගෙන් එක් අයෙකුගෙන් A වර්ගයේ ඇලීලයක් හා අනෙක් තැනැත්තා හෝ තැනැත්තියගෙන් B වර්ගයේ ඇලීලයක් ලැබී තිබීම නිසාය. එවැන්නෙකු සිය දරුවන් වෙත A හෝ B යන වර්ග දෙකෙන් කවර හෝ ඇලීලයක් ලබා දෙන්නට ඉඩ තිබේ. මේ නිසා, AB රුධිර කාණ්ඩය ඇති මවකගේ හා පියෙකුගේ දරුවන්ට ඒ දෙදෙනාගෙන්ම A වර්ගයේ ඇලීල ලැබීම නිසා A රුධිර කාණ්ඩය ඇති වන්නටත්, දෙදෙනාගෙන්ම B වර්ගයේ ඇලීල ලැබීම නිසා B රුධිර කාණ්ඩය ඇති වන්නටත්, එක් අයෙකුගෙන්  A වර්ගයේ ඇලීලයක් හා අනෙක් අයගෙන් B වර්ගයේ ඇලීලයක් හිමි වී AB රුධිර කාණ්ඩය ඇති වන්නටත් පුළුවන. එහෙත්, O රුධිර කාණ්ඩය ඇති වීමට ඉඩක් නැත.

AB රුධිර කාණ්ඩය ඇති අයෙක් හා O රුධිර කාණ්ඩය ඇති අයෙක් අතර විවාහයකින් බිහි වන දරුවන්ගේ රුධිර කාණ්ඩ විය හැක්කේ මොනවාද? මෙහිදී, AB රුධිර කාණ්ඩය ඇති අය A හෝ B ඇලීල සිය දරුවන්ට උරුම කළත්, O රුධිර කාණ්ඩය ඇති අය හැම විටම උරුම කරන්නේ O ඇලීලයකි. ඒ නිසා දරුවන්ට AB රුධිර කාණ්ඩය ඇති වීමේ ඉඩක් නැත. එමෙන්ම, O රුධිර කාණ්ඩය ඇති වීමටද ඉඩක් නැත. ඒ දරුවන්ගේ රුධිරයේ හැම විටම A සාධකය හෝ B සාධකය පවතින බැවිනි.

මේ අනුව, දරුවකුගේ දෙමවුපියන් හඳුනාගැනීමේදී ABO රුධිර වර්ගීකරණයෙන් කිසියම් පිටිවහලක් ලැබේ. ABO රුධිර වර්ගීකරණය සොයා ගැනුණු කාලයේ සිටම පීතෘත්වය තීරණය කිරීම හා අදාළ නඩු වලදී මෙය උපයෝගී කරගෙන තිබේ.

AB දෙමවුපියන්ට දාව A රුධිර කාණ්ඩය ඇති දරුවෙකු බිහි වී ඇත්නම් ඔහුට හෝ ඇයට සිය දෙමවුපියන් දෙදෙනාගෙන්ම A ඇලීල හිමි වී තිබිය යුතුය. එහෙත්, AB (හෝ A) හා O දෙමවුපියන්ට දාව A රුධිර කාණ්ඩය ඇති දරුවෙකු බිහි වී ඇත්නම් ඔහුට හෝ ඇයට A ඇලීලයක් හිමිව ඇත්තේ දෙමවුපියන්ගෙන් එක් අයෙකුගෙන් පමණි. මේ දෙදෙනාගේම ABO රුධිර කාණ්ඩය හෙවත් රූපානුදර්ශය (phenotype) සමාන වුවත් ප්‍රවේණිදර්ශය (genotype) සමාන නැත.

පළමුවැන්නා AA වර්ගයේ ප්‍රවේණිදර්ශයක් ඇති පුද්ගලයෙක් වන අතර දෙවැන්නා AO වර්ගයේ ප්‍රවේණිදර්ශයක් ඇති පුද්ගලයෙකි. AA වර්ගයේ පුද්ගලයෙකු හැමවිටම සිය දරුවන්ට A ඇලීලයක් උරුම කරන නමුත් AO වර්ගයේ පුද්ගලයකු හැම විටම එසේ නොකරයි. සහකරුගේ හෝ සහකාරියගේ රුධිර කාණ්ඩය කුමක් වුවත් AA වර්ගයේ අයෙකුගේ දරුවෙක්ගේ රුධිර කාණ්ඩය හැම විටම A හෝ AB විය යුතුය. එහෙත්, AO වර්ගයේ අයෙකුගේ දරුවන්ගේ රුධිර කාණ්ඩය (සහකරුගේ හෝ සහකාරියගේ රුධිර කාණ්ඩය අනුව) ඕනෑම එකක් වන්නට පුළුවන.

මේ ආකාරයෙන්ම B රුධිර කාණ්ඩය ඇති අය අතර BB වර්ගයේ අයත් BO වර්ගයේ අයත් සිටිති. ඒ අනුව, රුධිර කාණ්ඩ හෙවත් රූපානුදර්ශ ඇත්තේ හතරක් පමණක් වුවත් ABO රුධිර වර්ගීකරණය හා අදාළව ප්‍රවේණිදර්ශය (genotype) අනුව පුද්ගලයින් කොටස් හයකට වර්ග කළ හැකිය. ඒ, AA, AO, BB, BO, AB හා OO වශයෙනි.

ABO රුධිර වර්ගීකරණය තුළ "උසස්" හෝ "පහත්" ලේ වර්ග නැතත් ඇතැම් කරුණු හා අදාළව වඩා හොඳ ලේ වර්ග තිබේ. විශේෂයෙන්ම ඇතැම් රෝග වලට ඔරොත්තු දීමේ හැකියාව ABO රුධිර කාණ්ඩය අනුව වෙනස් වේ. එහෙත්, සමස්තයක් ලෙස සෑම අතින්ම වඩා හොඳ හෝ නරක ලේ වර්ග මේ කාණ්ඩ අතරින් හඳුනාගත නොහැකිය.

ලෝකයම සැලකූ විට, ඉහත රුධිර කාණ්ඩ අතරින් වඩාත්ම සුලභ ලේ වර්ගය O වන අතර වඩාත්ම දුලබ ලේ වර්ගය AB කාණ්ඩයයි. එහෙත්, ලෝකයේ භූගෝලීය කලාප හා ජනවාර්ගිකත්වයන් අනුව රුධිර කාණ්ඩ ව්‍යාප්තිය විශාල ලෙස වෙනස් වේ. දකුණු ඇමරිකාවේ හා ලෝකයේ විවිධ පෙදෙස් වල ජීවත්වන ආදිවාසීන් අතර O රුධිර කාණ්ඩය ඉතා සුලභ අතර බටහිර යුරෝපීය සම්භවයක් ඇති කොකේසියානුවන් අතර A රුධිර කාණ්ඩය සුලභය. B රුධිර කාණ්ඩය වැඩිපුර හමුවන්නේ උතුරු ඉන්දියාවේ සිට උතුරට ඇති සිරස් තීරුවකය. මෙයින් පෙනෙන්නේ විවිධ පෙදෙස් වල විවිධ රුධිර කාණ්ඩ සහිත පුද්ගලයින්ට වඩා හිතකර පාරිසරික තත්ත්වයන් පැවතී ඇති බව වන්නට පුළුවන.

රුධිර කාණ්ඩ වෙනස්කම් පැවතීමෙන් සිදුවන ජීව විද්‍යාත්මක කාර්ය භාරය පිළිබඳව තවමත් තිබෙන්නේ අසම්පූර්ණ දැනුමකි. ABO රූපානුදර්ශය හා ප්‍රවේණිදර්ශය ඇතුළු රුධිර කාණ්ඩ ව්‍යාප්තිය හැදෑරීමෙන් මිනිසාගේ අතීත සංක්‍රමනික රටාවන් හඳුනා ගන්නට පුළුවන. එහෙත්, ABO රුධිර කාණ්ඩ ඇතිවීම හා ව්‍යාප්තිය සම්බන්ධවද, එකිනෙකට වෙනස් මත තුන හතරක්ම තිබීම මෙයට තරමක බාධාවකි.

 

නැකැත් ක්‍රමයේ විකාශනය

පෙර ලිපියකින් විස්තර කළ පරිදි නැකැත් ලෙස හඳුනා ගන්නේ අපට පෙනෙන අහසේ පොළොව කැරකෙන අක්ෂයට ඉහළින් ඇති කොටස කොටස් 27කට බෙදූ විට ලැබෙන කොටසකි. ඊටත් පෙර විස්තර කළ පරිදි, ලග්න ලෙස හඳුන්වන්නේ අපට පෙනෙන අහසේ පොළොව කැරකෙන අක්ෂයට ඉහළින් ඇති කොටස කොටස් 12කට බෙදූ විට ලැබෙන කොටසකි. ඒ නිසා, ලග්න හා නැකැත් අතර සෘජු සම්බන්ධයක් තිබේ.

මීන හා මේෂ ලග්න වෙන් කෙරෙන බෙදුම් ඉරෙන් රේවතී හා අස්විද නැකැත්ද වෙන් වේ. ඒ නිසා, සිංහල අවුරුද්ද යනු ඉර රේවතී නැකතින් අස්විද නැකතට සම්ප්‍රාප්ත වීමක්ද වේ. මීන හා මේෂ ලග්න අතරත් රේවතී හා අස්විද නැකැත් අතරත් ඇති බෙදුම් ඉරි යනු එකක් මිස දෙකක් නොවේ.

ලග්නයක් තව දුරටත් කොටස් 9කට බෙදූ විට එක් කොටසක් නවාංශකයක් ලෙස හැඳින්වේ. එමෙන්ම, නැකතක් තව දුරටත් කොටස් හතරකට බෙදූ විට කොටසක් පාදයක් ලෙස හැඳින්වේ. මේ අවස්ථා දෙකේදීම සිදුවන්නේ අහසේ පොළොව කැරකෙන අක්ෂයට ඉහළින් ඇති කොටස කොටස් 108කට බෙදනු ලැබීම නිසා නවාංශකයක් නැකතක පාදයකටද සමානය. උදාහරණයක් ලෙස අස්විද නැකත යනු මේෂ ලග්නයේ පළමු නවාංශක හතරද, බෙරණ නැකත යනු මේෂ ලග්නයේ පස්වන සිට අටවන දක්වා නවාංශකද වේ. මේෂ ලග්නයේ අවසන් නවාංශකය කැති නැකතේ පළමු පාදයයි.

ලග්න ක්‍රමය සුමේරියාවේ බිහිවී බැබිලෝනියාවේදී වැඩි දියුණු වී පසුව ග්‍රීසිය හරහා හෝ සෘජුවම උතුරු ඉන්දියාවට පැමිණි දැනුමකි. එහෙත්, නැකැත් ක්‍රමය අඩුම වශයෙන් ලග්න ක්‍රමය භාවිතයට පැමිණීමට වසර දහසකට පමණ පෙර ක්‍රිස්තු පූර්ව 1500දී පමණ සිට වෛදික ඉන්දියාවේ භාවිතා වී ඇති අතර එය පූර්ව වෛදික ඉන්දියාවේ බිහිවූ හෝ වැඩි දියුණු වූ ක්‍රමයකි. කෝට්ටේ යුගය වන තුරු ලංකාවේද සූර්ය වර්ෂ හෝ ලග්න භාවිතා වී ඇති බවට සාධක නැතත් අඩුම වශයෙන් මහාවංශ, දීපවංශ හා රාජාවලි කතා වල ආරම්භයේ සිට දිගටම නැකැත් ගැන සඳහන් වේ. ඉතිහාසයේ කිසියම් අවස්ථාවකදී මේ ක්‍රම දෙක එකතු කර ඇති බව පෙනේ.

නැකැත් ක්‍රමයේ ආරම්භය ගැන සිතීමට ඇති හොඳම සාක්ෂිය නේපාලය, බංග්ලා දේශය හා පකිස්ථානය ඇතුළු පැරණි ඉන්දියාවේ විවිධ ප්‍රදේශ වල මෙන්ම තායිලන්තය වැනි ථෙරවාද බෞද්ධ රටවලද භාවිතා වන චන්ද්‍රසූර්ය දින දර්ශන වල මාස නම් කර ඇති ආකාරය විමසා බැලීමයි. මේ මාස වල නම් මා මේ වන විට විස්තර කර ඇති නැකැත් විසිහතේ ඇතැම් නැකැත් වල සංස්කෘත නම් වලට සමානය. එසේ නැත්නම් එම නම් වලින් බිඳී ගොස් තිබේ.

1. අශ්විනී  - අස්විද
2. භරණී - බෙරණ
3. කෘතිකා - කැති
4. රෝහිණී - රෙහෙණ
5. මෘග ශීර්ෂ - මුවසිරස
6. ආර්ද්‍ර - අද
7. පුනර්වසු - පුනාවස
8. පුෂ්‍ය - පුස
9. ආශ්ලේෂ - අස්ලිස
10. මාඝ - මා
11. පූර්ව ඵාල්ගුණී - පුවපල්
12. උත්තර ඵාල්ගුණී - උතුරුපල්
13. හස්ත - හත
14. චිත්‍ර - සිත
15. ස්වාති -සා
16. විශාඛ - විසා
17. අනුරාධ - අනුර
18. ජ්‍යෙෂ්ඨ -දෙට
19. මූල - මුල
20. පූර්ව ආශාඪ- පුවසල
21. උත්තර ආශාඪ- උතුරුසල
22. ශ්‍රාවන - සුවන
23. ධනිෂ්ඨ - දෙනට
24. ශතාභිෂ - සියාවස
25. පූර්ව භද්‍රපාද - පුවපුටුප
26. උත්තර භද්‍රපාද - උත්‍රපුටුප 
27. රේවතී - රේවතී 

සංස්කෘත චන්ද්‍රමාස වලට අදාළ සිංහල චන්ද්‍රමාස මෙසේය.

1. අශ්වින/ අශ්විනී  - වප්
2. කෘතිකා - ඉල්
3. මෘග ශීර්ෂ / අග්‍රහායන - උඳුවප්
4. පුෂ්‍ය/ පෞෂ්‍ය  - දුරුතු
5. මාඝ - නවම්
6. ඵාල්ගුණ/ ඵාල්ගුණී - මැදින්
7. චිත්‍ර / චෛත්‍ර - බක්
8. විශාඛ / වෛශාඛ  - වෙසක්
9. ජ්‍යෙෂ්ඨ - පොසොන්
10. ආශාඪ- ඇසළ
11. ශ්‍රාවන - නිකිණි
12. භද්‍ර - බිනර

වෙසක් හා ඇසළ යන මාස වල නම් අදාළ නැකැත් වල නම් අනුව හැදී ඇතත්, ලංකාවේ භාවිතා වන අනෙකුත් චන්ද්‍ර මාස වල නම් වල එවැනි සම්බන්ධතාවයක් පෙනෙන්නට නොතිබීම විශේෂත්වයකි. එහෙත්, ඉන්දියාවේ, නේපාලයේ, බංග්ලා දේශයේ හා තායිලන්තයේ භාවිතා වන සියලුම චන්ද්‍ර මාස වල නම් අදාළ නැකැත් වල නම් වලට සම්බන්ධය.

මාස වල නම් ලෙස යොදාගන්නා නැකැත් වල නම් නැකැත් විසිහතෙහි යෙදී ඇති අනුපිළිවෙල පරීක්ෂා කළ විට අපට නැකැත් වල විකාශනය ගැන යම් ඉඟියක් ලබා ගත හැකිය. මේ නම් යෙදී ඇත්තේ නැකැත් 27 තුළ ආසන්න වශයෙන් සම දුරිනි. මාස වල නම් ලෙස යොදා ගන්නා නැකැත් තුනක්ම උත්තර හා පූර්ව වශයෙන් පසුව කොටස් දෙකකට බෙදී ඇත. මේ කරුණු අනුව, මුලින්ම නැකැත් 12ක් හඳුනාගනු ලැබ පසුව එය නැකැත් 27ක් දක්වා විකාශනය වූ බව සිතීම නරක උපකල්පනයක් නොවේ.

ඉහත ඉදිරිපත් කළ නැකැත් 27ට අමතරව අභිජිත් නමින් හැඳින්වෙන 28වන නැකතක්ද ජ්‍යෝතිෂ්‍යයේදී ඇතැම් විට භාවිතා වේ. මේ අභිජිත් නැකත ලෙස සැලකෙන්නේ උත්තර ආශාඪ නැකතේ අවසන් 1/4 හා ශ්‍රාවන නැකතේ මුල් 1/15 කොටසයි. මේ අනුව සාමාන්‍ය නැකතකට අංශක 13 1/3ක් අයත් වන නමුත් අභිජිත් නැකතට අයත් වන්නේ අංශක 4 2/9ක් පමණි. මෙයට හේතුවද අපි පසුව විමසා බලමු.

අභිජිත් නැකතද ඇතුළුව අනෙකුත් සියලුම නැකැත් වල පිහිටීම් සූර්ය සිද්ධාන්තයේ ඛණ්ඩාංක යොදා ගනිමින් විස්තර කර තිබේ. ඒ නිසා මේ සියලුම නැකැත් වලට අයත් තාරකා හෝ තාරකා රාශි අහසේ හඳුනාගත හැකිය. එසේනම් අප විමසා බැලිය යුත්තේ මේ නැකැත් තාරකා හා එනමින් හඳුන්වන මාස අතර ඇති සම්බන්ධතාවයයි. 

නැකතක නමින් හඳුන්වන කිසියම් මාසයක පුර පසළොස්වක පෝය දවසේ අදාළ නැකතට අයත් තාරකාව හෝ තාරකා පංතිය තිබෙන්නේ අහසේ හඳ තිබෙන තැනට ආසන්නව හා ඉර ඇති තැනට ප්‍රතිවිරුද්ධවය. අනෙක් අතට අමාවක දිනවල මේ තරු තිබෙන්නේ ඉර මෙන්ම හඳද ඇති පැත්තට ප්‍රතිවිරුද්ධ පැත්තේය.

මේ අනුව පෙනෙන්නේ මාස නම් කර ඇත්තේ පුර පසළොස්වක පෝය දිනයේ හඳ ආසන්නව ඇති නැකත අනුව බවයි. මේ ආකාරයෙන් නම් කළ විට කිසියම් මාසයක ඉර තිබෙන්නේ අදාළ මාසයේ නමින් හැඳින්වෙන නැකතට ප්‍රතිවිරුද්ධ පැත්තේය.

පුර පසළොස්වක පෝයට වැඩි බරක් දී ඇති නිසා මේ ක්‍රමය ආරම්භ වුනේ පූර්ණාන්ත මාස භාවිතා කළ වෛදික සංස්කෘතියේ වන්නට වැඩි ඉඩක් තිබේ. ඉන්දියාවේ නාගයින් හෙවත් නාවිකයින් ජීවත් වූ මුහුද ආසන්න ප්‍රාන්ත වල මෙන්ම ලංකාවේද ප්‍රචලිතව ඇත්තේ අමාන්ත මාස ක්‍රමයයි. නැකැත් විසි හතේම (විසි අටේම) නම් ක්‍රිස්තු පූර්ව 1500දී පමණ ලියැවුණු සේ සැලකෙන සෘග් වේදයේ සඳහන්ව ඇති බැවින් මාස හඳුන්වන මූලික නැකැත් ඊට පෙර හඳුනාගෙන තිබුණේයැයි සිතන්නට පුළුවන.

ඉහත පරිදි මාසයෙන් මාසයට හඳ හා ආසන්නව ඇති නැකැත වෙනස් වන්නේ හඳ දිනපතා යම් තරමකින් නක්ෂත්‍ර ගෝලය හරහා චලනය වීම නිසා බව සෘග් වේදය ප්‍රබන්ධ වල කාලය වන විට වෛදිකයෝ දැන සිටියහ. මුලින්ම ඔවුන් තේරුම් ගන්නට ඇත්තේ දින 2-3කට පමණ වරක් හඳ එක් මූලික නැකතක සිට තවත් මූලික නැකතකට ගමන් කරන බවයි. පසුව මේ මූලික නැකැත් අතර ඇති තරු තවත් නැකැත් ලෙස හඳුනා ගැනීමෙන් හා ඇතැම් මූලික නැකැත් වලට අයත් තරු රාශි උත්තර හා පූර්ව ලෙස කොටස් දෙකකට බෙදීමෙන් දිනකට හඳ ගමන් කරන දුර ආකෘතිගත කළ හැකි පරිදි නැකැත් 27ක් හඳුනාගෙන තිබේ.

පෑලවිය, දියවක ආදී තිථි මෙන්ම නැකැත්ද මුල් කාලයේදී යොදාගෙන තිබෙන්නේ දවසක් හඳුනා ගැනීමටය. එහෙත්, හඳට පොළොව වටා යාමට දින 27කුත් පැය 7කුත් මිනිත්තු 43කට පමණ ආසන්න කාලයක් යන නිසා තෙමසකට පමණ වරක් එක් දිනයක වෙනසක් ඇති වේ. මේ වෙනස ආකෘතිගත කිරීම සඳහා අධික නැකතක් ලෙස අභිජිත් නැකත වරින් වර යොදාගෙන තිබේ. ඒ නැකත සෑම මාසයකම උදාවී නැත.

පසුකාලීනව හඳට නක්ෂත්‍ර තාරකා හරහා වටයක් යාමට ගත වන කාලය (හෙවත් හඳට පොළොව වටා යාමට ගතවන කාලය) හරියටම දැන ගැනීමෙන් පසුව සාමාන්‍ය නැකතක කාලය ඉර උදාවේ සිට ඊළඟ ඉර උදාව දක්වා ගෙවෙන දවසක් ලෙස සලකනු වෙනුවට, දවසේ කිසියම් වෙලාවක සිට ඊළඟ දවසේ එම කාලය දක්වා ගතවන පැය 24ක පමණ කාලයක්  ලෙසත්, අභිජිත් නැකතේ කාලය පැය 7කුත් මිනිත්තු 43කට පමණ ආසන්න ඊට වඩා අඩු කාලයක් ලෙසත් සලකා තිබේ.

එහෙත්, ඒ අයුරින් නැකැත් වල කාලය බෙදා වැඩි කල් යන්නට පෙරම අභිජිත් නැකත අතහරිමින් හඳට පොළොව වටා යාමට ගතවන කාලය ඉතිරි නැකැත් 27 අතර සම-අංශක ලෙස බෙදා තිබේ. මෙසේ කිරීමෙන් රාශි චක්‍රය හා නැකැත් චක්‍රය සමපාත කිරීමටද හැකි වී තිබේ. දැනටත් අභිජිත් නැකතේ කාලය වන හඳට අංශක 4 2/9ක් යාමට ගතවන කාලය හඳට පොළොව වටා යාමට ගතවන කාලයේ දින 27ට අමතර අතිරික්තය වන පැය 7කුත් මිනිත්තු 43කට පමණ කාලයට ආසන්න ලෙස සමානය.

මුල් කාලයේදී නැකැත් චක්‍රයේ ආරම්භය ලෙස සලකා ඇත්තේ අස්විද නැකත නොව කැති නැකතයි. දැන් දෙවන නැකත ලෙස සැලකෙන බෙරණ නැකත ඒ කාලයේ අවසන් නැකත ලෙස සලකා ඇති අතර අවුරුද්දේ ආරම්භය සමපාත වී ඇත්තේ ඉර බෙරණ නැකතේ සිට කැති නැකතට යාමටයි. මෙය සිදුවන්නේ මේෂ සංක්‍රාන්තිය සිදුවී දින 27කට පමණ පසුවය. එය එසේ තිබී අද පවතින ආකාරයට වෙනස් වීමට හේතුව ඉදිරි ලිපියකින් කතා කරමු. 

(Image: ajitvadakayil.blogspot.com)